Fulbright Economics Teaching Program Microeconomics Lecture

KINH TEÁ HOÏC VI MOÂ

BAØI GIAÛNG 4

HAØNH VI NGÖÔØI TIEÂU DUØNG

Muïc tieâu cuûa chuùng ta laø xaây döïng moät moâ hình ñôn giaûn
veà haønh vi ngöôøi tieâu duøng cho pheùp ta döï ñoaùn phaûn
öùng cuûa ngöôøi tieâu duøng tröôùc nhöõng thay ñoåi veà cô hoäi
vaø haïn cheá cuûa hoï. Ta coi thò hieáu vaø sôû thích laø cho
tröôùc, nhöng ta seõ theå hieän chuùng baèng moät moâ hình
phaân tích raát toång quaùt.

Ñoä thoûa duïng: khaùi nieäm lyù thuyeát dieãn taû möùc ñoä
thoûa maõn hay höôûng thuï maø ngöôøi tieâu duøng nhaän ñöôïc
qua vieäc tieâu duøng moät saûn phaåm.

Ta khoâng ño ñoä thoûa duïng. Ngöôøi tieâu duøng khoâng theå ño

ñoä thoûa duïng cuûa mình baèng baát kyø ñôn vò ño löôøng naøo,
nhöng hoï coù theå xeáp haïng möùc ñoä thoûa duïng maø hoï ñaït
ñöôïc töø nhöõng phoái hôïp tieâu duøng khaùc nhau.

Hieän taïi ta haõy ñònh nghóa Toång Thoûa duïng laø ñoä thoûa
duïng ngöôøi tieâu duøng nhaän ñöôïc töø vieäc tieâu duøng taát
caû moïi ñôn vò cuûa moät saûn phaåm cuï theå. Ñònh nghóa
Thoaû duïng Bieân laø soá taêng leân trong Toång Thoûa duïng
öùng vôùi vieäc tieâu duøng theâm moät ñôn vò saûn phaåm.

Thoûa duïng bieân giaûm daàn: ñoùng vai troø raát quan troïng
trong phaân tích cuûa chuùng ta veà haønh vi ngöôøi tieâu duøng.

Khi soá löôïng cuûa moät saûn phaåm ñöôïc tieâu duøng
taêng leân (caùc yeáu toá khaùc khoâng ñoåi), thoaû duïng
bieân öùng vôùi vieäc tieâu duøng theâm nhöõng ñôn vò
saûn phaåm ñoù cuoái cuøng seõ giaûm xuoáng.

Qx TU MU TUx MUx
1 10 10
2 18 8
3 24 6
4 28 4
5 30 2
6 30 0
X
X

Lyù thuyeát thöù töï (thöù baäc) – ñaët roå haøng theo thöù töï
töø öa thích nhieàu nhaát ñeán öa thích ít nhaát, nhöng khoâng cho
bieát roå haøng naøy ñöôïc öa thích hôn roå haøng kia bao nhieâu.

Dennis C. McCornac 1 Ngöôøi dòch: Hieáu Haïnh

Ngöôøi hieäu ñính: Vaên Thanh
Fulbright Economics Teaching Program Microeconomics Lecture
4

Lyù thuyeát ñoä thoûa duïng theo soá löôïng (soá ñeám) – ño
löôøng söï thoûa maõn cuûa ngöôøi tieâu duøng veà maët löôïng,
nhöng ñaây gaàn nhö laø moät khaùi nieäm lyù thuyeát.

Giaû ñònh Moät: Hoaøn chænh.

Giaû ñònh Hai: Nhieàu hôn thì toát hôn.

Giaû ñònh Ba: Tyû leä Thay theá Bieân Giaûm daàn

Anh chò thích ñieàu ñoù nhö theá naøo? Trong tieáng Anh ñieàu ñoù
coù nghóa laø khi toâi coù ngaøy caøng nhieàu hôn moät saûn
phaåm, toâi muoán töø boû ngaøy caøng ít hôn nhöõng saûn
phaåm khaùc ñeå coù saûn phaåm ñoù. Ñieàu ñoù haøm yù moät
ñöôøng ñaúng duïng loài.

Giaû ñònh Boán: Tính baéc caàu

Tính baéc caàu nghóa laø gì? Nghóa laø söï öa thích hay löïa choïn
cuûa toâi thì nhaát quaùn. Noùi caùch khaùc, neáu toâi thích A hôn
B vaø B hôn C, thì toâi cuõng thích A hôn C. Hay töông töï, toâi
baøng quan giöõa A vaø B. . . . vaø baøng quan giöõa B vaø C, thì
toâi cuõng baøng quan giöõa A vaø C.

Cho ví duï. Ñieàu naøy coù nghóa laø caùc ñöôøng ñaúng
duïng khoâng bao giôø coù theå chaïm hoaëc caét nhau.
(Anh chò coù theå bieåu dieãn treân moät ñoà thò)

Dieãn giaûi Ñöôøng Ñaúng duïng

Vieäc dieãn giaûi ñöôøng ñaúng duïng ñöa ta trôû laïi giaû ñònh
thöù ba veà tyû leä thay theá bieân giaûm daàn. Tyû leä thay
theá bieân(MRS) laø gì? Ñoù laø ñoä giaûm cuûa bieán soá treân
truïc tung khi ñuôïc taêng theâm moät ñôn vò cuûa bieán soá treân
truïc hoaønh maø lôïi ích cuûa caù nhaân khoâng thay ñoåi.

Seõ roõ raøng hôn nhieàu neáu ta theå hieän ñieàu naøy treân
moät ñoà thò.

Noùi caùch khaùc MRS laø soá löôïng toái ña cuûa maët haøng
naøy maø moät ngöôøi seõ töø boû ñeå coù theâm moät ñôn
vò cuûa maët haøng khaùc. Soá löôïng toái ña laø soá löôïng
laøm cho anh ta caûm thaáy lôïi ích khoâng ñoåi.

Ta dieãn giaûi ñöôøng ñaúng duïng ñoái vôùi nhöõng saûn phaåm
laø haøng thay theá hoaøn haûo hoaëc haøng boå sung hoaøn haûo
nhö theá naøo?

Dennis C. McCornac 2 Ngöôøi dòch: Hieáu Haïnh

Ngöôøi hieäu ñính: Vaên Thanh
Fulbright Economics Teaching Program Microeconomics Lecture
4

Ñoä doác cuûa Ñöôøng Ñaúng duïng

Tröôùc khi baøn veà giôùi haïn ngaân saùch, ta noùi veà ñoä thoûa
duïng vaø ñaët ñöôøng ñaúng duïng vaøo moät haøm thoûa duïng.
Caùc nhaø kinh teá giaû ñònh raèng caù nhaân toái ña hoùa ñoä
thoûa duïng – töùc möùc ñoä phuùc lôïi hay söï thoûa maõn caù
nhaân. Noùi caùch khaùc, ta coù haøm U = U(X, Y).

∆U dU ∂U
Ñoä thoûa duïng bieân cuûa X ñôn giaûn laø: MU X = = =
∆X dX ∂X
∆U dU ∂U
vaø MU Y = = =
∆Y dY ∂Y

Doïc theo moät ñöôøng ñaúng duïng, ta noùi raèng ñoä thoûa
duïng khoâng ñoåi – noùi caùch khaùc, neáu toâi baøng quan
giöõa hai roå haøng, ñieàu ñoù coù nghóa laø noù cho toâi cuøng
möùc ñoä thoûa duïng nhö nhau.

Do vaäy ta coù: MUX∆X + MUY∆Y = 0

Soá haïng thöù nhaát laø ñoä thoûa duïng taêng theâm do coù
theâm X (nhö vaäy X>0); soá haïng thöù hai laø ñoä thoûa duïng
giaûm ñi do giaûm Y (nhö vaäy Y<0).

Ñoåi veá: MUX∆X = -MUY∆Y.

Nhôù raèng tyû leä thay theá bieân laø ñoä doác cuûa ñöôøng
ñaúng duïng, ñoù laø ∆Y/∆X (ñoái treân keà). Nhö vaäy ta coù theå
∆Y MU X
thaáy MRS = =− . Vaäy tyû leä thay theá bieân ñôn
∆X MU Y
giaûn laø tyû soá cuûa nhöõng ñoä thoûa duïng bieân.

Hieåu ñieàu naøy seõ höõu ích veà sau.

Ñöôøng giôùi haïn ngaân saùch

Phaàn phaân tích thöù hai laø ñöôøng giôùi haïn ngaân saùch.

Coâng thöùc toång quaùt: Giaû ñònh hieän giôø chæ coù hai maët
haøng treân theá giôùi – ñaây laø söï ñôn giaûn hoùa maø sau naøy
ta coù theå boû – do vaäy moät ngöôøi seõ tieâu heát thu nhaäp
cuûa mình vaøo hai maët haøng naøy.

Ñieàu naøy coù theå ñöôïc moâ taû baèng I = PXX + PYY , vôùi soá
haïng thöù nhaát laø toång chi tieâu cuûa ngöôøi ñoù vaøo X vaø
soá haïng thöù hai laø toång chi tieâu vaøo Y. Ta coù theå bieåu
dieãn baèng ñoà thò.

Dennis C. McCornac 3 Ngöôøi dòch: Hieáu Haïnh

Ngöôøi hieäu ñính: Vaên Thanh
Fulbright Economics Teaching Program Microeconomics Lecture
4

Haún nhieân ta coù theå ñaët ñieàu naøy thaønh coâng thöùc toång
quaùt nhö sau:

I  PX 
I = PX X + PY Y hay PY Y = I − PX X hay Y = − X
PY  PY 

Soá haïng thöù nhaát laø tung ñoä goác cuûa truïc Y; soá haïng thöù
hai laø ñoä doác. Löu yù raèng ñoä doác laø giaù cuûa X treân
PX
giaù cuûa Y – giaù töông ñoái hay − .
PY

Nhöõng thay ñoåi trong Ñöôøng Giôùi haïn Ngaân saùch.

Coù ba yeáu toá cho saün khi ta xaây döïng ñöôøng ngaân saùch
laø thu nhaäp, giaù cuûa X vaø giaù cuûa Y – neáu baát cöù yeáu
toá naøo thay ñoåi, ñöôøng ngaân saùch seõ thay ñoåi. Ñieàu gì
xaûy ra neáu:
a) Thu nhaäp taêng?
b) Giaù cuûa X taêng?
c) Giaù cuûa Y giaûm?
d) Moät phieáu taëng quaø $20 cho X?

Caân baèng tieâu duøng

Giôø laø luùc ta ñem hai khaùi nieäm naøy laïi vôùi nhau vaø xaây
döïng moät moâ hình haønh vi con ngöôøi. Ñieàu naøy coù theå
ñöôïc bieåu dieãn baèng ñoà thò vaø toaùn hoïc.

Nhôù raèng ñoä doác cuûa ñöôøng ñaúng duïng laø tyû leä thay
theá bieân:

MU X
MRS = −
MU Y
PX
Ñoä doác ñöôøng giôùi haïn ngaân saùch laø tyû soá giaù: − .
PY

MU X PX
Do vaäy, ñieàu sau ñaây ñuùng taïi ñieåm E: = hay
MU Y PY
MU X MU Y
=
PX PY

Caùch dieãn giaûi kinh teá cuûa ñieàu naøy laø: Khi ñaït caân baèng
(toái ña hoaù ñoä thoaû duïng), ñoä thoûa duïng bieân cuûa moãi
ñoâ la chi tieâu cho caùc maët haøng khaùc nhau phaûi baèng
nhau. Noùi caùch khaùc, neáu toâi coù theå laáy ñi töø Y moät ñoâ

Dennis C. McCornac 4 Ngöôøi dòch: Hieáu Haïnh

Ngöôøi hieäu ñính: Vaên Thanh
Fulbright Economics Teaching Program Microeconomics Lecture
4

la vaø tieâu noù vaøo X vaø laøm taêng theâm ñoä thoûa duïng thì
toâi seõ laøm ñieàu ñoù (vaø ngöôïc laïi).

Taùc ñoäng cuûa thay ñoåi thu nhaäp: Ñöôøng Thu nhaäp
Tieâu duøng (Cuõng ñöôïc goïi laø “Ñöôøng cong chaøo
haøng”)

Ta coù theå theå hieän ñoái vôùi Haøng hoùa thoâng thöôøng: caàu
taêng cuøng vôùi thu nhaäp
Haøng hoùa thöù caáp: caàu giaûm khi thu nhaäp taêng.

Giôø ñaây ta coù theå ruùt ra ñöôøng caàu vaø theå hieän
khaùi nieäm Taùc ñoäng Thu nhaäp vaø Taùc ñoäng Thay
theá. Haõy tham khaûo saùch vaø caùc taám slides.

Toång taùc ñoäng cuûa Thay ñoåi Giaù laø söï thay ñoåi soá
löôïng caàu khi ngöôøi tieâu duøng ñi töø moät phoái hôïp caân
baèng sang moät phoái hôïp caân baèng khaùc.

Toång Taùc ñoäng = Taùc ñoäng Thay theá + Taùc

ñoäng Thu nhaäp
∆Qd gaây ra bôûi + ∆Qd gaây ra bôûi söï thay
= söï thay ñoåi ñoåi thu nhaäp thöïc teá,
giaù töông ñoái, giöõ giaù töông ñoái khoâng
giöõ thu nhaäp ñoåi
thöïc teá khoâng
ñoåi

Taùc ñoäng Thay theá – Söï thay ñoåi soá löôïng caàu öùng vôùi
thay ñoåi giaù töông ñoái sau khi ñeàn buø cho söï thay ñoåi thu
nhaäp thöïc teá (do thay ñoåi giaù töông ñoái gaây ra).

1. Nhìn chung, taùc ñoäng thay theá laø aâm

a. Neáu giaù töông ñoái cuûa moät maët haøng giaûm, thì
soá löôïng caàu taêng
b. Neáu giaù töông ñoái cuûa moät maët haøng taêng, thì
soá löôïng caàu giaûm

2. Theå hieän treân ñoà thò baèng caùch giöõ sao cho ñoä thoaû
duïng cuûa ngöôøi tieâu duøng treân cuøng ñöôøng ñaúng
duïng , nhöng vôùi tyû soá giaù töông ñoái môùi!

Taùc ñoäng Thu nhaäp – Söï thay ñoåi soá löôïng caàu moät moùn
haøng do keát quaû cuûa chæ rieâng thay ñoåi thu nhaäp thöïc teá
(do thay ñoåi giaù töông ñoái gaây ra).

1. Nhìn chung, taùc ñoäng thu nhaäp laø döông

a. Neáu thu nhaäp thöïc teá taêng, ngöôøi tieâu duøng
mua moùn haøng vôùi soá löôïng nhieàu hôn.

Dennis C. McCornac 5 Ngöôøi dòch: Hieáu Haïnh

Ngöôøi hieäu ñính: Vaên Thanh
Fulbright Economics Teaching Program Microeconomics Lecture
4

b. Neáu thu nhaäp thöïc teá giaûm, ngöôøi tieâu duøng

mua moùn haøng vôùi soá löôïng ít hôn.

2. Haøng hoùa thoâng thöôøng vaø haøng hoùa cao caáp coù
taùc ñoäng thu nhaäp döông.

3. Haøng hoùa thöù caáp coù taùc ñoäng thu nhaäp aâm.

4. Theå hieän treân ñoà thò baèng caùch chuyeån ñoä thoaû
duïng cuûa ngöôøi tieâu duøng leân ñöôøng ñaúng duïng cao
hôn hoaëc thaáp hôn.

Nhìn chung, taùc ñoäng thu nhaäp döông taêng cöôøng taùc
ñoäng thay theá aâm.

Dennis C. McCornac 6 Ngöôøi dòch: Hieáu Haïnh

Ngöôøi hieäu ñính: Vaên Thanh