ETLK PL YETTRCL

Kasaplk et tavukuluunda retim sresinin ok ksa olmas, birim alanda youn (entansif) retim yaplabilmesi yemin ete dnme orannn yksek olmas, i gcnn dier tarmsal iletmelere nazaran daha dk olmas, krmz etle kyaslandnda tavuk etinin ucuz, kolesterol ve ya orannn dk , sindirimi kolay, besin deeri asndan iyi bir protein kayna olmas nedeniyle etlik pili eti retimi hayvanclk sektrnde zel bir nem arzetmektedir.

Etlik pili retimi nasl yaplr? Etlik pili retimi yapmak isteyen retici; ya kendisi bamsz olarak veya piyasada ounlukla uygulanan eitli entegre firmalarla szleme imzalayarak retime balar. Kendi bana reticinin retime balamas durumunda; salk, altlk, civciv, yem, ila, nakliye, kesimhane, paketleme ve pazarlama ilemleri iin bizzat kendisi deiik firmalarla iliki kurar. Bu sistem zor ve zahmetli bir itir. Dier yntem olan entegre firmalarla szleme imzalayarak retime balarsa; yukarda saylan tm ilemleri entegre firma stlenir. retici yalnzca civcivleri bytp kesimlik pili oluncaya kadarki bakm ve idaresini yapar.

Bir retici bu ie nasl balar? Kmesi olmaldr. Bu kmes kendisinin veya kiralk olabilir. Bu kmes ilk nce basnl suyla gzelce ykanr. Ardndan dezenfektanl su ile ykanr. Kmes kurumaya braklr. Civcivler kmese alnmadan bir hafta nce kmeslerin hazrlanmas, bakm ve temizlii yaplp, kontrollerinin tamamlanm olmas gerekir. Kularn ve farelerin kmese girmeleri nlenmelidir. Kmesler kapal tutulmaldr. Radyanlarn alp almad kontrol edilmelidir. Civcivler kmese gelmeden 24 saat nce kmes scakl ayarlanmaldr.

Kmesin giriine; toplam civciv adedini, len civciv adedini, yem tketimini, alamalar, kullanlan ilalar yazmak iin kmes kontrol kart konmaldr.

Kmes zeminine nceden toz kire serpilir. Daha sonra kmese, altlk olarak 5-10 cm kalnlnda tala veya saman serilir. Altla konulacak talan iri planya tala olmas ve reinesiz olmas istenir. Talan iinde yabanc maddeler (naylon krpnts, tel paras, ta vs.) olmamasna dikkat edilmelidir. Altlk hafif olmal ve nem oran % 20 civarnda olmaldr.

Yemlik ve suluklar temizlenir ve dezenfektanl su ile gzelce ykanr. Civciv suluklarnn aktmazlk kontrolleri yaplr. Suluklarn her biri sklmeli, paralar teker teker elden geirilmeli, pas tutmu metal paralar gaz ile temizlenip hafife yalanmaldr. Bilhassa yalar kontrol edilmelidir. Kmesin su deposu da temizlenmelidir.

Civcivlerin shhatli ve zayiatsz bymeleri iin onlara scaklk temin eden gerelerin olmas lazmdr. Bunlarda radyanlardr. Radyanlar yere ok yaklatrlmamaldr. Radyanlarn yerden ykseklikleri genelde bir insan boyunda olmaldr. Radyan civarndaki ahap ksmlar korunmaldr.Altlk ve evredeki eyalarn ate alp yangn karabilecei unutulmamaldr.

lk 10-15 gnlk civcivleri s merkezlerinde yemlik ve suluk civarnda tutabilmek iin her 600-800 civcive 3-3,5 m apnda ve 35-50 cm yksekliinde karton ve duralitten daireler hazrlanr. Daireler iine isabet eden alanlarda altlklarn zerinin katla kaplanmas belirli bir sre iin yararldr. Civciv bytme daireleri 15 gnden sonra kaldrlabilir.

Is civciv srt seviyesinde 32-33 0C arasnda olmaldr. Is her hafta 3 0C drlerek kesime yakn 18 20 0Clik scakla getirilmelidir.

Civcivlerin ve yemin gvenilir kaynaklardan temin edilmesi nemlidir. Civciv Civcivler Tarm Bakanlnca ruhsatlandrlm ve sertifikalandrlm damzlk iletmelerinin kulukahanelerinden temin edilmelidir. Yem Yem Tarm Bakanlnca ruhsatlandrlm yem fabrikalarndan temin edilmelidir. Ayrca yemler et tavukuluu iin gerekli protein ve enerjiyi ihtiva etmelidir. Civcivlerin ilk kabul ve bakm Baarl bir yetitiricilik iin civciv ve pili dneminde bakm, besleme ve bytme teknikleri nem tar. Kulukadan yeni kan civcivler, evre koullarna olduka duyarldr. Bu nedenle ve zellikle ilk haftalarda zel bakm isterler. Civcivleri getiren aracn iftlie girerken mutlaka dezenfekte edilmi olmas gerekir. Civcivlerin tand kutular ykanabilir maddelerden deilse derhal imha edilmeli, civcivler stclarn yanna yava yava braklmaldr. Etlik civciv ve pili yetitirilmesi iin temiz ve uygun bir ortam gerekir. Bu ortam; scaklk, aydnlatma, havalandrma, rutubet, sklk gibi faktrlerden oluur. Etlik pililerin enerji ihtiyac fazladr. Civciv kmese alnr alnmaz ilk 3 saatte % 8,5 - 10 luk ekerli su verilir. me sularna uygun vitaminler katlr.

Yer htiyac yi bir yetitirici, kmesine koyaca civcivlerin saysn, verecei zayiat da dnerek yer ihtiyacn iyi hesaplamak zorundadr. Pek ok yetitirici skk yetitirme sonucunda bir rnek olmayan bir sr elde etmektedir. Pililer skk olarak bulundurulmamaldr. Kalabalk kmeslerde gelime yavalar, lmler artar. En uygunu kesim anda m2ye 14-18 adet pili k olacak ekilde kapasite belirlenmesidir. Balangta kmes stmay kolaylatracak ekilde perdelerle blnmelidir.

Yem ve Su htiyac

Civcivler kulukadan ktktan en ge 24-48 saat sonra yem yemeye ve su imeye balam olmaldr. Bu sre ne kadar ksa olursa civciv zaiyat o kadar az olur. Civcivlere ilk gnlerde el suluklar ile su, el yemlikleri ile yem verilir. Suluklara gnde iki kez taze su konulur. Daha sonra gnde bir defa yeterlidir. Civcivlerin ilk haftasnda civciv bana 2 cm, 15 gnden sonra 2,5 cm suluk kenar uzunluu hesap edilir.

Yedi gnle kadar her 20 civciv iin bir civciv suluuda bulundurulmaldr.

Su scaklnn 17-22 derece olmas tavsiye edilir. Civciv yemlikleri plastik ise 50-60 hayvana bir yemlik yeterlidir. Otomatik yemlikler ve uzun yemlikler kullanlyorsa civciv bana 4 cm yemlik mesafesi ayarlanmaldr. Sonra bu aralk 10 cm ye karlmaldr. Tp yemliklerde bir yemlikten 25-30 pili yem yiyebilir.

Scaklk Tavuklar sabit vcut ssna sahip hayvanlar olup, ter bezleri olmadndan vcut slarn evre ssna uyduramazlar. Bunun iin kmes ssnn fazla farkllk gstermemesi gerekir. Kmesin ss perde sistemi ile alan daraltlarak soba veya radyanlar kullanlarak salanmaldr. Civciv koyacamz kmesin, kmes ve civciv seviye scaklklar aadaki gibi olmaldr. (Tablo 1)

Ya ( hafta ) 1 2 3 4 5 6

Oda Scakl (oC) 24-27 22-25 20-23 18-20 18 18

Civciv seviyesi (oC) 33 30 27 24 21 18

Kmes sna bal olarak civciv-pililerin davranlar u ekildedir;

ISITICI

Is ok dk ise, civcivler stcnn altnda birbirlerine sokularak kmeler oluturur, skk bir durumda bulunurlar.

ISITICI

Is ok yksek ise, civcivler s kaynandan uzaklam, stclarn altnda geni bir boluk kalmtr.

ISITICI

Civcivler kmesin belirli alanlarn bo brakm, stclarn bir tarafnda skp kalmsa hava ceryan var demektir.

ISTICI

Civcivler tm kmes alanna eit olarak dalm iseler, bu durum uygun bir kmes ssnn gstergesidir.

Havalandrma htiyac :

Tavuklarn ter bezi yoktur. Vcttaki su; idrar ve solunum yoluyla atlr. Onun iin kmesin nemi artar, havas bozulur. Kmeste amonyak kokusu oluur. (Bu koku genizde yanma, gzlerde yaarma yapar.)

Civcivlerin kmese geldii ilk iki gn hava bacalar ve pencereler kapal bulunmaldr. 3 gnden sonra, koku hissedilince havalandrma yaplr. Havalandrma, kmes scakln bozmayacak ekilde dikkatlice yaplmaldr. Havalandrma srasnda civciv ve pililer zerinde hava ceryan olmamasna dikkat edilmelidir. Tamamen kapal kmeslerde, termostatl vantilatrler havalandrmay salar. Ak kmeslerde perde ve kepenkler gnde birka kez alp kapatlr. Civcivler 2-3 haftalk olunca perdeler kaldrlr.

Kmese vantilatr konacaksa, 12 metreden dar kmeslerde sadece souk tarafa bakan duvara konur. Hava giri delikleri br duvara alr. 12 metreden geni kmeslerde her iki duvarada vantilatr konur.

Rutubet Kuru havada tozuma olur. Kmesin havas tozlanr. O zaman duvarlara su pskrtlebilir. Bylece nem oran artar. Kmeste rutubetin % 60 olmas iyidir. Fazla nemli olmas ise zararldr. zellikle altln rutubeti ok nemlidir. Hayvanlarn altnn slak olmas tavsiye edilmez. Bir ok hastalk altlkla bular.

Aydnlatma Etlik civciv ve pililerin daha ksa bir zaman ierisinde bymelerini salamak iin aydnlatma gereklidir. Ik iddeti ilk 10 gn m2ye 4-5 wat, daha sonra m2 ye 2-2,5 wattan fazla olmamal ve kmesin her yerinde eit bir aydnlatma yapacak kadar olmaldr. Ampullerin yerden ykseklii 2 metre civarnda olmal ve dk watl ok ampulle aydnlatma tercih edilmelidir.

Elektrik kesilmelerinde ylmalarn nlenmesi iin altrma amacyla; geceleri 1 saatlik karartma dnda tam aydnlatma uygulanmaldr. Bu karartma esnasnda gaz feneri ve gaz lambas veya dk watl mavi boyal tek bir ampul yaklmaldr.

Etlik Pililerin Beslenmesi Etlik pililer abuk ve fazla yem tketirler. O yzden abucak da geliirler. Hayvan bydke kazanaca canl arla gre yem tketimi de artar. En ksa srede, en hzl bymeyi salamak iin serbest yemleme uygulanr.

Neler verilmeli? Her dnemde farkl yem yedirilir. Yem fabrikalar bu yemleri civciv ve pili dnemlerine gre ihtiya duyulan protein ve enerji ihtiyalar gznne alarak hazrlarlar. Her pilicin yem tketimi ayn olmaz. Pilicin rkna gre, hasta olup-olmamasna gre ve cinsiyetine gre yem tketimi farkl olur. Erkek pililer daha ok yem tketir ve daha hzl geliirler.

Suda, beslenmede nemli bir yer tutar. Su iilebilir kalitede olmaldr. evrenin ss yem ve su tketimini etkiler. Kmeste s derse, yem tketimi artar, su tketimi azalr. Is artarsa yem tketimi azalr, su tketimi fazlalar. En uygun kmes ss, yaa gre Tablo 1de verilmitir.

Kesim retim dnemi uzunluu; kesim arlna, pazar artlarna, tketicilerin karkas pili arl taleplerine, yem fiyatlarna, broiler sat fiyatna ve iletme artlarna bal olarak deiebilmekte olup 5-7 hafta arasdr. -Bu srede 1,8-2,2 kg. canl arla ulaan pililer, 1300-1600 gram temizlenmi arla (karkas) ularlar. -Kesimden 8-12 saat ncesi yem verilmez. 2 saat nce de su verilmez. -Kesim iin tavuklar toplanrken kmeste panik yaratlmamaldr. Bunun iin; -Kmes ortamnn azaltlarak hayvanlarn panik yapmas engellenmelidir. -iler tecrbeli olmal, -Pili gruplar 150-200 lk srler halinde paravanalarla evrilmeli, -Bir ii 4-5 piliten fazlasn tamamal, -Yakalanan pililer tama kafeslerine dikkatlice konmal, -Kafesten alrken de titiz ve dikkatli olmaldr. 9

Kesim olgunluuna gelenler kesime gnderilir.

Pazarlama Etlik pililer 5-6 haftalk olunca, kesimhanelerde kesilip, temizlenip, ambalajlanarak pazarlanrlar.

Krn artrmak in reticinin; yem zayiat olmamal, lm oran % 5i gememeli, hayvanlar zamannda pazarlayabilmeli ve etlik pili fiyatlarn iyi takip etmelidir.

10

Yetitiricilikte srekli ilgi esastr. Eti civciv ve pili azman dl olmas nedeniyle evre artlarna kar ar hassastrlar. Bu nedenle, yetitiriciliin tm evrelerinde ok dikkatli, ilgili ve zenli olmak gerekir. Bunlar krlln ana unsurlardr.

retim dnemleri aras temizlikte aadaki hususlara uyulmaldr; 1- Btn ekipmanlar toplanr, kmesten dar karlr, ampller sklr. 2- Yataklk ve gbre karm kaldrlarak, kmesten uzak bir yere tanr. 3- Pencere, duvar dipleri ve kap eiindeki yataklk kalntlar temizlenir, zemin, at ve duvarlardaki toz ve rmcek alar splr. 4- Kmesin tm i yzeyi ve ekipmanlar basnl suyla ykanr, ardndan ykama suyuna dezenfektan madde katlarak pulvarizatr ile dezenfekte edilir. 5- Bu ilemlerden sonra havalandrma ve kurumas iin, pencere ve havalandrma bacalar ak olarak en az bir hafta bo braklmaldr.

11

6- Kmes zeminine toz kire serpilir, altlk olarak tala, saman

vb. malzeme

serildikten sonra ekipmanlar yerletirilir. Fumigasyon (Dumanlama) yaplarak kmes sonraki dneme hazrlanr.

YARARLANILAN KAYNAKLAR: 1- Kmes Hayvancl- Tarm ve Kyileri Bakanl Yaygn ifti Eitimi Projesi-Yayep 2- Etlik Pili Yetitirme Klavuzu V. Hayvanclk Tavukuluk Alt Projesi Teknik Destekleme Hizm. Merkezi Eitim Koordinatrl 3- Kasaplk Pili Yetitiricilii- T.C. Ziraat Bankas Proje Deerlendirme Mdrl Yayn No:20 HAZIRLIYANLAR: Salih ELK - Veteriner Hekim Kadir ZMELOLU - Ziraat Yksek Mhendisi Aytekin KARAAL - Ziraat Yksek Mhendisi Vahap ZDEMR - Veteriner Hekim

12