Laboratuvar Uygulama Notlari

LABORATUVAR TEKNİĞİ UYGULAMA NOTLARI
1. Süt ve Süt Ürünlerinde, Et ve Et Ürünlerinde, Hububat Ürünlerinde, Meyve ve

Sebze Mamüllerinde ve Diger Gıda Ürünlerinde Nem Tayini
Yöntemin Prensibi

Gıdalarda nem miktarı, genelde etüvde kurutma yöntemi ile yapılmaktadır. Belli bir sıcaklık
altında örnekteki suyun uçurulması ve ağırlık kaybından nem miktarının bulunması ilkesine
dayanır. Örnekteki nem uçurulduktan sonra geriye kalan kurumaddedir. Nem ile kuru madde
arasında % nem= 100 - % kurumadde bağıntısı vardır.
Deneyin Yapılışı:

Tartım İşlemi:

Tartım işlemi deney sırasında dikkat edilmesi gereken en temel işlemdir. Laboratuvarda
tartım işlemine geçilmeden önce her defasında terazinin kalibrasyonu yapılmalıdır. Tartım
işleminde kullanılan malzemeler asla ıslak olmamalıdır.

Malzemelerin (kroze,petri kutusu,balon) Sabit Tartıma Getirilmesi

Deney sırasında kullanılacak malzemeler iyice temizlendikten sonra saf sudan geçirilir. Etüv
sıcaklığı sabit tartıma gelmesi istenilen dereceye ayarlanır. Malzemeler yaklaşık 3-4 saat
etüvde bekletilir. Daha sonra desikatöre alınarak tamamen soğuması beklenir. Hızlı bir şekilde
fazla bekletilmeden tartım alınır. Malzemeler tekrar aynı sıcaklıktaki etüve koyularak 1 saat
kadar bekletilerek desikatöre alınarak soğutulur. Alınan tartımlar arasındaki fark % 0,1’ den
az olmalıdır . Sabit tartıma getirme işlemi kül analizi yapılırken kullanılacak krozeler için
yaklaşık 500-550 ºC’a ayarlı kül fırınlarında gerçekleştirilir.
Sabit tartıma getirilen petri kutuları veya nikel kurutma kaplarının içerisine 4-5 g homojen
hale getirilmiş örnekten tartılarak alınır (M1). Kurutma kabı etüve yerleştirilir. Etüvün
sıcaklığı yavaş yavaş aksi belirtilmediği taktirde 105 ± 2 °C’a getirilir. 3-4 saat sonunda
kurutma kapları desikatöre alınır ve soğuması beklenir. Tartım alınır (M2). Tekrar 30 dk. Daha
kurutulduktan sonra desikatörde aynı şekilde soğutulup tartılır, iki tartım arasında hiç fark yok
ise kurutma tamamlanmıştır. Buradan hesapla orantı yoluyla % su miktarı tespit edilebilir.
Paraleller arasındaki fark %1’i geçmemelidir.

Hesaplamalar
% Nem = [ (M1-M2) / m] x 100

M1 = Alınan örnek ağırlığı+sabit tartıma getirilen kurutma kabinin ağırlığı
M2 = Kurutulmuş örnek+ sabit tartıma getirilen kurutma kabinin ağırlığı
m = Alınan örneğin ağırlığı

Kullanilan Malzemeler
Petri, Pipet, Analitik Terazi, Etüv, Desikatör, Cam Baget, Beher

2. Ekmekte Nem Tayini

Deneyin Yapılışı

Ekmekte nem tayini fırından çıktıktan 6 saat sonra yapılmalıdır. Eger 6 saat sonra deney
yapma imkanı yoksa ekmek ağırlığı tespit edilir ve analiz yapılacağı zaman tekrar tartılarak
aradaki fark bulunur. Yüzde nem kaybı hesaplanır (R1).

Ekmek 4 eşit parçaya ayrılır. Parçalardan biri alınarak 3-4 mm kalınlıkta dilimlere ayrılır. Bu
dilimler sabit tartıma getirilmiş kurutma kaplarına koyularak tartım alınır . Kurutma kapları
sıcaklığı 105°C’ a ayarlı etüvde 4-5 saat bekletilir. Desikatöre alınarak kapların soğuması
sağlanır ve tekrar tartım alınır ve % nem kaybı bulunur (R2).

Kurutulan örnekler madde kaybı olmayacak şekilde bir havana aktarılarak iyice ezilir. İyice
öğütülen örnek tekrar aynı kurutma kabına koyularak 135°C da 4-5 saat bekletilir.Desikatöre
alınan kap soğuduktan sonra tartılarak % nem (R3) hesaplanır.

Hesaplamalar

Eğer deney fırından çıktıktan 6 saat sonra yapılabilmişse
Nem % = (R2+R3) – (R2xR3) /100 formülünden hesaplanır.
Eğer deney 6 saat sonra gerçekleştirilemediyse:

Nem % = (R1+R2+R3) -( R1xR2 )/100 + ( R1xR3 )/100 + ( R3xR2 )/100 + (R1x R2xR3)/ 10,000

formülünden hesaplanır.

R1= Ekmekteki iki tartım arasındaki % fark
R2= Dilim halinde kurutulduktan sonra hesaplanan % nem
R3= Öğütülüp kurutulduktan sonra hesaplanan % nem
3. Toluen ile Damıtma Metodu ile Baharatta Nem Tayini
Yöntemin Prensibi

Yöntem, su ile karışmayan organik bir çözücü kullanılarak, suyun damıtma ile alınıp dereceli
bölümde toplanması ve miktarının belirlenmesi ilkesine dayanır.

Kullanılan Kimyasallar

Az miktarda su ile çalkalanarak doyurulmuş damıtılmış toluen.


Deneye başlamadan önce düzeneğin bütün parçaları iyice kurutulur ve Şekil-1’deki gibi
yerleştirilir.

40 g deney numunesi balona koyulur ve üzerine yaklaşık 75 mL toluen koyulur. Koyulan
çözücünün örneği örtmesi gerekmektedir. Şekilde görüldügü gibi cihazın parçaları
yerleştirilir. Dereceli boru, fazlası balona akana kadar çözücü ile doldurulur. Geri
soğutucunun tepesine bir pamuk gevşek olacak şekilde yerleştirilir. Balon, damıtma hızı
dakikada 100 damla olacak şekilde ısıtılır. Suyun büyük bir kısmı toplandıktan sonra damıtma
hızı 200 damla olacak şekilde ısıtıcının sıcaklığı arttırılır. Bu işleme artık taksimatlı boruda
toplanan su seviyesi artmayıncaya kadar devam edilir. Geri soğutucunun çeperlerinde kalan
nemi toplamak için geri soğutucunun içerisi yaklaşık 5 mL toluen ile yıkanır. Geri
soğutucunun tepesinden sokulan bakır tel yardımı ile dereceli kabin içinde toplanan suyun
toluenden ayrılarak dibe toplanması sağlanır. Su seviyesi değıişmeyinceye kadar damıtma
işlemi sürdürülür ve ısıtıcı kapatılır.

Dereceli kısım oda sıcaklığında su içerisine daldırılır ve çözücü berraklaşana kadar bekletilir.
Sonra dereceli kısımdaki suyun hacmi ölçülür.

Hesaplamalar

Nem % = (V/m) x100

V = Toplanan su, mL
m = Alınan numunenin kütlesi, g

Şekil-1. Damıtma Cihazı
Kullanılan Malzemeler

Toluen, Pipet, Analitik Terazi, Etüv, Desikatör, Cam Baget, Beher, Mezur, Geri Soğutucu,
Silifli Cam Balon
4. Kül ve HCL’de Erimeyen Kül Tayini
Ön Yakma İşleminin Yapılması (kuru gıdalarda kül tayininde uygulanır.)

Gıdalarda kuru maddelerin kül analizleri yapılırken numunenin yüksek sıcaklıklarda
karbonlaşması söz konusudur. Bunu engellemek amacıyla kül fırını yaklaşık 300-350 °C
sıcaklıktayken krozelerin içerisindeki numunenin üzerine 2 mL %67’lik etil alkol
gezdirilerek dökülür. Kroze kül fırınına koyulur ve fırının kapağı kapatılır. Kroze alev alınca
dışarı çıkarılarak alevin sönmesi beklenir ve tekrar kül fırınına yerleştirilir. Alev alan kroze
tekrar dışarı çıkarılır. Bu işleme kroze kül fırınında alev almayana kadar devam edilir. Daha
sonra fırının sıcaklığı analiz yapılacak sıcaklığa ayarlanır.
Yöntemin Prensibi (meyve ve sebze mamülleri, süt ve süt ürünleri, et ve et ürünleri)
Kül, gıdalarda mineral ve tuz içeriğinin bir göstergesidir.Numunenin bütün organik

maddelerinin tamamının yanmasını sağlayan koşullar altında değişmez ağırlık elde edilinceye
kadar 550-600ºC sıcaklıktaki oksitlendirici bir atmosferde tutulması ilkesine dayanır.
Porselen krozeler kullanılmadan bir gün önce içerisine nitrik asit (HNO3) koyularak bekletilir.
Ertesi gün önce musluk suyu ile iyice çalkalanır daha sonra saf sudan geçirilerek
kurutulduktan sonra sabit tartıma getirilir. Krozenin darası kaydedilir (M1). Daha sonra
numuneden 3-5 g örnek krozeye tartılarak alınır. Krozeler bir gece 110 ºC’da etüvde
bekletilir. Böylece örneğin yavaş yavaş kuruması sağlanır. Aksi taktirde kül fırınına direkt
koyulduğu zaman sıçramalar meydana gelir. Daha sonra 550-600ºC’deki kül fırınına
koyularak 5-6 saat bekletilir.Bu sürenin sonunda eğer karbonlaşmış kısım varsa süre biraz
daha uzatılır. Daha sonra krozeler desikatöre alınarak oda sıcaklığına gelene kadar bekletilir
ve tartım alınır (M2).
Hesaplamalar:
% Kül = [ (M2-M1) / m ] x 100
M2= Yakmadan sonraki kroze+ kül ağırlığı
M1= Sabit tartıma getirilen krozenin ağırlığı
m = Alınan örnek ağırlığı
Eğer kurumaddede sonuç isteniyorsa yukarıdaki değer 100/Km faktörü ile çarpılır.
Km = Numunenin 100 gramının içerdiği kuru madde miktarıdır.
5. Çocuk Mamalarında Kül Tayini
Sabit tartıma getirilmiş krozenin içerisine 4-5 g numune koyularak bek alevi üzerinde ön
yakma işlemi uygulanır. Numunenin kömürleşmesi sağlanır. İyice kömürleşen numuneden
duman çıkışının bitmesi beklenir. 2-3 mL saf su numunenin üzerine eklenerek bagetle
karıştırılır. Böylece çözünmeyen kısım varsa görülür. Eklenen su kısık bek alevinde uçurulur
ve tamamen kömürleşme olması sağlanır ve tekrar bir miktar su eklenerek süspansiyon elde
edilir. Çözelti sıcak iken külsüz filtre kağıdından süzülür. Kroze ve filtre kağıdı 4-5 kere sıcak
saf su ile yıkanır. Süzüntü saklanır.
Külsüz filtre kağıdı içerisindeki örnekle birlikte aynı krozenin içerisine koylur ve kül fırınına
koyulur . Kül fırınının sıcaklığı yavaş yavaş 500±25 ºC’ a getirlir. Yaklaşık 6-7 saat
bekleyerek numunenin tamamen küllenmesi beklenir. Kroze desikatöre alınarak oda
sıcaklığına kadar soğutulur ve tartım alınır (M2). Ayrılan süzüntü krozeye koyulur. Suyu
buharlaşıncaya kadar su banyosunda bekletilir ve tekrar kül fırınına koyulur. 2 saat sonra
kroze desikatöre alınıp, soğutulup tartılır (M3)
Hesaplamalar:
% Kül = [M1 - (M2 - M3) / m ] x 100
M1 = örnek +sabit tartıma getirilmiş kroze ağırlığı
M2 = Kömürleşmiş kısmın yanmasıyla elde edilen ağırlık
M3 = Süzüntü eklendikten sonraki yakma sonuıcu alınan tartım
6. Çayda Kül Tayini
Öğütülmüş ve 70°C’da kurutulmuş çay numunesinden 3-5 g sabit tartıma getirilmiş krozeye
tartılır. Üzerine bir kaç damla zeytinyağı damlatıldıktan sonra kül fırınına yerleştirilir ve
sıcaklık yavaş yavaş 525±25°C’a yükseltilir. Kül gri renge gelinceye ve ortamda yanmamış
parçacıklar kalmayıncaya kadar yaklaşık 7-8 saat fırında bekletilir. Krozeler desikatöre
alınarak oda sıcaklığına kadar soğuması beklenir. Daha sonra kroze+örnek tartılarak değer
kaydedilir.
Hesaplamalar:
% Kül = [ ( M2-M1) / m] x 100
M2 = Kroze +külün ağırlığı
M1= Sabit tartıma getirilen krozenin ağırlığı
m = Alınan numunenin ağırlığı
Kullanılan Malzemeler:
Nitrik Asit, Porselen kroze, Analitik Terazi, Etüv, Kül Fırını, Desikatör, Pipet, Etil alkol, Bek
ısıtıcı, Cam Baget, Huni, Süzgeç Kağıdı, Beher, Erlen
7. Gıdalarda Asitte Çözünmeyen Kül Miktarı:
Yöntemin Prensibi:
Gıdalardaki toplam külün hidroklorik asit çözeltisi ile reaksiyona sokulmasından sonra geride
kalan asitte çözünmeyen kül miktarının belirlenmesi ilkesine dayanır.
Kullanılan Kimyasallar:
5 N hidroklorik (HCl) asit çözeltisi: (20 mL derişik hidroklorik asit çözeltisi 30 mL saf
suyun üzerine yavaşça eklenir.)
Gıda numunesinin toplam kül deneyi yapılarak kül miktarı kaydedilir. Külün bulunduğu
porselen krozenin içerisine 25 mL 5 N hidroklorik asit çözeltisinden eklenir. Sıçramaları
engellemek için krozenin ağzına saat samı kapatılarak sıcak su banyosunda 10 dakika
bekletilir. Daha sonra çözelti külsüz filtre kağıdından süzülür. Kroze ve filtre kağıdı, süzüntü
mavi turnusol kağıdının rengini değiştirmeyene kadar sıcak saf su yıkanır. Külsüz filtre kağıdı
içerisindeki kül ile birlikte aynı kroze içinde kül fırınına koyulur. Kül fırını örneğin kül hale
getirildiği sıcaklığa yavaş yavaş getirilir. Külsüz filtre kağıdının tamamen yanması için 2-3
saat beklenir. Kroze desikatöre alınarak oda sıcaklığına kadar soğutulur ve tartım alınır (M2).
Hesaplamalar:
% Asitte çözünmeyen kül = [ ( M2-M1) / m] x 100
M2 = Asitte çözünmeyen kül+kroze ağırlığı
M1 = Krozenin ağırlığı
m = Alınan örneğin miktarı, g
Eğer sonuç kurumaddede isteniyorsa yukarıdaki sonuç (100/ Km) değeriyle çarpılır.
Km = Numunenin 100 gramının içerdiği kurumadde miktarı
Hidroklorik Asit, Porselen kroze, Analitik Terazi, Etüv, Kül Fırını, Desikatör, Saat Camı, Su
Banyosu, Turnusol kağıdı, Süzgeç Kağıdı
8. Titrasyon, Çözelti Hazırlama, İndikatörler ve Asitlik Tayini
Titrasyonlar, bir laboratuvarda yayın olarak kullanılan analiz tekniklerindendir. Sonuçların

doğruluğu kullanılan büret, titrasyon tekniği ve büreti doğru okumaya bağlıdır.
Asitlik tayini:
Prensip:
100 g örnekte bulunan serbest asitleri nötrleştirmek için harcanan ayarlı baz (sodyum
hidroksit veya potasyum hidroksit) çözeltisinin hacminin bulunmasıdır.
Peynirde Asitlik Tayini:
Kulanılan Kimyasallar:

0,1 N Ayarlı sodyum hidroksit çözeltisi (NaOH)
% 1 lik Fenolftalein belirteç çözeltisi, (% 95 lik etil alkolde hazırlanmış)


Homojen hale getirilmiş10 g örnek erlene tartılır. 40 ºC sıcaklıktaki saf sudan 100 mL
üzerine eklenir. Bir süre karıştırılır. Filtre kağıdı yardımıyla başka bir erlene süzülür.
Süzüntüden 25 mL alınarak üzerine 2-3 damla fenolftalein indikatörü damlatılarak bürete
doldurulan 0,1 N ayarlı sodyum hidroksit çözeltisi ile erlende pembe renk gözleninceye kadar
titre edilir. Oluşan pembe renk 30 sn kalıcı olmalıdır.

Hesaplamalar:

Harcanan her mL 0,1 N NaOH 0,009 g Laktik aside eşdeğerdir.

%A = (V x 0,009x100) / m

V = Titrasyonda Kullanılan 0,1 N sodyum hidroksit çözeltisinin hacmi mL
m = Titrasyonda kullanılan peynir miktarı g

Deney sırasında 10 g örnek alınarak üzerine 100 mL su eklenir ve bu çözeltidende 25 mL
alındığına göre seyreltme faktörü 100/25 = 4 dür. Yani bulunan değer 4 ile çarpılmalıdır
veya m yerine 10/4 = 2,5 g yazılmalıdır.

Fenolftalein, Etil Alkol, Sodyum Hidroksit, Dietil Eter, Analitik terazi, Damlalık, Balonjoje,
Erlen , Büret, Mezur, Süzgeç kağıdı
Süt ve Kremada Asitlik Tayini

20 mL örnek erlene tartılarak alınır. Üzerine yaklaşık 50 mL su eklenerek iyice çalkalanır. 2-3
damla fenolftalein belirteç çözeltisi eklenir. Bürete doldurulan ayarlı NaOH çözeltisi ile
erlende pembe renk görülene kadar titre edilir. Oluşan pembe renk 30 sn süresince kalıcı
olmalıdır.
Hesaplamalar

Harcanan 1 mL 0,1 N NaOH 0.009 g laktik aside eşdeğerdir.

%A = (V x 0,009 x 100) / m
V = Harcanan 0,1 N sodyum hidroksit çözeltisinin hacmi (mL)

m= Örneğin ağırlığı (g)
Yoğurt ve Dondurmada Asitlik Tayini


Homojen hale getirilmiş deney numunesinden 10 g bir erlene tartılır. Örneğin üzerine 40 ºC
deki saf sudan 50 mL eklenir 2-3 damla fenolftalein belirteç çözeltisi eklenir. Bürete
doldurulan ayarlı NaOH çözeltisi ile erlende pembe renk görülene kadar titre edilir. Oluşan
pembe renk 30 sn süresince kalıcı olmalıdır.
Hesaplamalar

Harcanan 1 mL 0,1 N NaOH 0.009 g laktik aside eşdeğerdir.

%A = (V x 0,009 x 100) / m
V= Harcanan ayarlı 0,1 N sodyum hidroksit çözeltisinin hacmi mL

m = Örneğin ağırlığı (g)
Zeytinyağı ve Bitkisel Sıvı Yağlarda Serbest Yağ Asitliği Tayini


* Ayarlı, 0,1 N etanollü potasyum hidroksit çözeltisi (KOH)
* %1’lik fenolftalein çözeltisi (%95’lik etanolde hazırlanmış)
* %97 ‘lik etanol ve dietil eter karışımı (nötralize edilmiş)


10 g deney numunesi tartılarak bir erlene alınır. Üzerine 100 mL yarı yarıya hazırlanmış
dietileter ve etanol karışımı eklenerek çözünme sağlanana kadar karıştırılır 2-3 damla
fenolftalein çözletisi eklenerek bürete doldurulan 0,1 N ayarlı etanollü potasyum hidroksit
çözeltisi ile erlende pembe renk gözleninceye kadar titre edilir. Oluşan pembe renk 30 sn
kalıcı olmalıdır.

Hesaplamalar

Harcanan her mL 0,1 N KOH 0,028 g oleik aside eşdeğerdir.

%A = (V x 0,028 x 100)/m
Burada;

V = Titrasyonda harcanan 0,1 N potasyum hidroksit çözeltisi hacmi (mL)
m = Alınan örnek numuınesinin ağırlığı (g)

Asitlik Cinsi:
1. Malik Asit Cinsinden

Yumuşak ve sert çekirdekli meyvelerden elde edilen ürünler için kullanılır. Harcanan 1 mL
0,1 N NaOH veya KOH çözeltisi 0,0067 g malik aside eşittir. Deney sırasında NaOH tam 0,1
N olarak hazırlanamadığı için hesaplama yapılırken ayarı yapılmış NaOH in derişimi 0,0067
ile çarpılıp 0,1 ’e bölünür. Örneğin ayarlı NaOH in derişimi 0,0987 bulunmuşsa , bu değer:

0,0987 x 0,0067 / 0,1= 0,006613 olarak alınır.
2. Laktik Asit Cinsinden

Fermente edilmiş süt ürünleri için kullanılır. Harcanan 1 mL 0,1 N NaOH veya KOH
çözeltisi 0,009g laktik aside eşittir. Deney sırasında NaOH tam 0,1 N olarak hazırlanamadığı
için hesaplama yapılırken ayarı yapılmış NaOH in derişimi 0,009 ile çarpılıp 0,1 ’ e bölünür.
Örneğin ayarlı NaOH in derişimi 0,0987 bulunmuşsa, bu değer :

0,0987 x 0,009 / 0,1= 0,008883 olarak alınır.
3. Tartarik Asit Cinsinden

Üzüm ürünleri için kullanılır. Harcanan 1mL 0,1 N NaOH veya KOH çözeltisi 0,0075 g
tartarik aside eşittir. Deney sırasında NaOH tam 0,1 N olarak hazırlanamadığı için hesaplama
yapılırken ayarı yapılmış NaOH in derişimi 0,0075 ile çarpılıp 0,1 ’e bölünür. Örneğin ayarlı
NaOH in derişimi 0,0987 bulunmuşsa, bu değer :
0,0987 x 0,0075 / 0,1 = 0,007402 olarak alınır.
4. Sitrik Asit Cinsinden

Üzümsü meyveler ve turunçgiller için kullanılır. Harcanan 1mL 0,1 N NaOH veya KOH
çözeltisi 0,0064 g sitrik aside eşittir. Deney sırasında NaOH tam 0,1 N olarak hazırlanamadığı
için hesaplama yapılırken ayarı yapılmış NaOH in derişimi 0,0064 ile çarpılıp 0,1’e bölünür.
Örneğin ayarlı NaOH in derişimi 0,0987 bulunmuşsa, bu değer:

0,0987 x 0,0064 / 0,1= 0,006317 olarak alınır.
5. Oleik Asit Cinsinden

Ekstrakte edilen yağlardaki asitlik miktarı için kullanılır. Harcanan 1mL 0,1 N NaOH veya
KOH çözeltisi 0,0280 g oleik aside eşittir. Deney sırasında NaOH tam 0,1 N olarak
hazırlanamadığı için hesaplama yapılırken ayarı yapılmış NaOH in derişimi 0,0280 ile
çarpılıp 0,1 ’e bölünür. Örneğin ayarlı NaOH in derişimi 0,0987 bulunmuşsa, bu değer

0,0987 x 0,0280 / 0,1= 0,027636 olarak alınır.
6. Asetik Asit Cinsinden

Turşu ve salamura ürünler için kullanılır. Harcanan 1mL 0,1 N NaOH veya KOH çözeltisi
0,006 g asetik aside eşdeğerdir. Deney sırasında NaOH tam 0,1 N olarak hazırlanamadığı için
hesaplama yapılırken ayarı yapılmış NaOH in derişimi 0,006 ile çarpılıp 0,1 ’e bölünür.
Örneğin ayarlı NaOH in derişimi 0,0987 bulunmuşsa, bu değer

0,0987 x 0,006 / 0,1 = 0,0059622 olarak alınır.
7. Sülfürik Asit Cinsinden

Harcanan 1 mL 0,1 N NaOH veya KOH çözeltisi 0,0049 g sülfürik aside eşdeğerdir. Deney
sırasında NaOH tam 0,1 N olarak hazırlanamadığı için hesaplama yapılırken ayarı yapılmış
NaOH in derişimi 0,0049 ile çarpılıp 0,1 ’ e bölünür. Örneğin ayarlı NaOH in derişimi 0,0987
bulunmuşsa, bu değer :

0,0987 x 0,0049 / 0,1= 0,004836 olarak alınır.
İNDİKATÖRLER
Çözeltinin pH’sına bağlı olarak renk değiştiren kompleks yapıdaki organik bileşiklere
indikatör denir. Bu tür çözeltiler titrasyonun bitiş noktasını saptamak amacıyla kullanılır.
İndikatörleri asit baz, redoks ve çöktürme indikatörleri olarak ayırabiliriz.
Asit- Baz İndikatörleri
Asit Baz indikatörleri zayıf asit veya zayıf bazdırlar. Genelde indikatörle HIn sembolü ile
gösterilirler. Bu indikatörlerin ayrışma tepkimeleri yazılacak olursa;
Örneğin metil kırmızısı [HIn] formundayken kırmızı, disosiye olduktan sonra [In - ] formunda
ise sarı renktedir.
Le Chatelier prensibine göre H+ konsantrasyonun artması, dengenin sola kaymasına neden

olur ve bu nedenle HIn’ın kırmızı rengi (asit rengi ) gözlenir. Bunun tersi olarak da OH- (baz)
eklenmesi ile H+ konsantrasyonu azalacağı için denge sağa kayacak ve In- rengi (baz rengi)
olan sarı renk gözlenecektir.
Diğer bir gösteriş şekli ile
Eğer pH = 5 ise [H+] derişimi 10-5 olacağından bunuda formüldeki yerine koyarsak eğer
olacaktır. Bu da [HIn] derişiminin [In- ] derişiminden 100 kat fazla olacağını ve bu nedenle
HIn rengi olan kırmızı rengin gözlenecegini gösterir.
Herhangi bir deney sırasında Asit-Baz indikatörü şeçilirken aşağıdaki kurallara dikkat
edilmesi gerekmektedir:
 Deney sırasında eklenen indikatör miktarı 2 damladan fazla olmamalıdır. Çünkü bazı
titrantlar indikatörlerle reaksiyona girip rengini değiştirebilir. Bu ihtimali göz ardı
edebilmek için eklenen indikatör hacmi çok az olmalıdır.
 Titrasyon sırasında, indikatörün ilk renk değiştirdiği görüldüğü anda titrasyon
bitirilmelidir.
 Deney sırasında şeçilecek olan indikatörün renk değiştirme pH’sı titre edilen
çözeltilerin eşdeğerlik pH’sına uymalıdır.
 Özellikle metil oranj ve metil kırmızısı indikatörleri sıcak çözeltilerin titrasyonunda
kullanılmamalıdır. Çünkü bu indikatörlerin görülebilen renk değişiklikleri sıcaklık
artması ile daha düşük pH’lara kayar.
Bazı İndikatörlerin Hazırlanışı
İndikatör pH aralığı Asit Rengi Baz Rengi İndikatör Çözücüsü

Derişimi
(g/100mL)
Timol Mavisi 1.2 - 2.8 Kırmızı Sarı 0.1 %95 Etanol
Metil Sarı 2.9 – 4.0 Kırmızı Sarı 0.5 %95 Etanol
Bromfenol Mavi 3.0 – 4.6 Sarı Mavi 0.04 %20 Etanol
Metil Oranj 3.1 - 4.5 Kırmızı Sarı 0.1 Su
Bromkrezol Yeşili 3.8 - 5.5 Sarı Mavi 0.02 %95 Etanol
Bromfenol Kırmızısı 5.2 – 7.0 Sarı Kırmızı 0.04 7.8 ml 0.01 N NaOH + su
p-nitrofenol 5.6 – 7.6 Renksiz Sarı 0.25 %50 Etanol
Metil Kırmızısı 4.2 – 6.3 Kırmızı Sarı 0.1 %95 Etanol
Nitrazin Sarısı 6.0 – 7.0 Sarı Mavi 0.1 Su
Bromtimol Mavi 6.0 – 7.6 Sarı Mavi 0.1 %50 Etanol
Fenol Kırmızısı 6.4 – 8.0 Sarı Kırmızı 0.1 Su
Nötral Kırmızısı 6.8 – 8.0 Kırmızı Sarı 0.1 70 ml %95 Etanol + su
Krezol Kırmızısı 7.2 – 8.8 Sarı Kırmızı 0.1 Su
Timol Mavi 8.0 – 9.6 Sarı Mavi 0.1 %95 Etanol
*Fenolftalein 8.3–10.0 Renksiz Kırmızı 1.0 %50 Etanol +0.0.1 N NaOH
Timolftalein 9.3–10.5 Renksiz Mavi 0.1 %95 Etanol
Alizarin Sarısı 10.0-12.1 Sarı Viyole 0.1 su
*Fenolftalein : 1 g fenolftalein %50 Etanol’ de çözündükten sonra, nötralleştirmek amacı ile

hafif pempe oluncaya kadar üzerine 0.01 N NaOH eklenir. Bu pempe rengin 1-2 damla 0.01
N HCl asit çözeltisi eklendiği zaman kaybolması gerekmektedir.
Karışık İndikatörler
Bazı titrasyonlarda daha hassas sonuç alabilmek için, daha dar pH aralığında titrasyonun
gerçekleşmesi istenir. Bu nedenle uygun iki indikatör karıştırılarak çok yakın pH aralığında
renk değiştiren bir karışım elde edilir. Örneğin Metilen mavisi-metilen kırmızısı (tashiri
indikatörü) pH 5.45 ile 5.5 gibi dar bir alan içerisinde viole renginden yeşile döner.
İndikatörler **KonsantrasyÇözücüs Asit Rengi Baz Geçiş Geçiş

on (g/100mL) ü Rengi pH'sı Rengi
I II I II
%95
Metil sarısı *Metilen mavisi 0.05 0.05 Etanol Mavi,viyole Yeşil 3.2 Viole
%50
Metil oranj Ksilen cyanol 0.02 0.28 Etanol Kırmızı Yeşil 3.9 Gri
Metil oranj *İndigo karmin 0.1 0.25 Su Viyole Sarı,yeşil4.1 Gri
Bromkresol Koyu Açık
yeşili Metil oranj 0.1 0.02 Su Portakal yeşil 4.3 yeşil
Bromkresol %95 Şarap
yeşili Metil kırmızısı 0.075 0.05 Etanol kırmızısı Yeşil 5.1 -
%95 Kırmızı,viyo Kirli
Metil kırmızısı*Metilen mavisi 0.1 0.05 Etanol le Yeşil 5.4 mavi
Bromkresol Klorfenol Mavi,viy
yeşili kırmızısı 0.05 0.05 Su Sarı,yeşil ole 6.1 -
Bromkresol Bromtimol Viyole,m
moru mavisi 0.05 0.05 Su Sarı avi 6.7 Viole
Nötral %95
kırmızısı Metilen mavisi 0.05 0.05 Etanol Viyole,mavi Yeşil 7.0 -
Bromtimol Koyu Açık
mavisi Fenol kırmızısı 0.05 0.05 Su Sarı viyole 7.5 viole
Kresol
kırmızısı Timol mavisi 0.025 0.15
Su Sarı Viole 8.3 Pembe
%95
Fenolftalein *Metil yeşili 0.033 0.067 Etanol Yeşil Viole 8.9 Gri,mavi
%50
Fenolftalein Timol mavisi 0.075 0.025 Etanol Sarı Viole 9.0 Yeşil
%95
Fenolftalein Timolftalein 0.1 0.1 Etanol Renksiz Viole 9.9 -
%95
Fenolftalein Nil mavisi 0.033 0.133 Etanol Mavi Kırmızı 10.0 Viole
* işaretli olan çözeltiler kahverengi cam şişede saklanmalıdır.

** Her bir indikatör için ayrı ayrı g/100 mL’lik çözelti hazırlanır ve bu karışımlardan
İndikatörler Karışım Oranlar

I II (VI / VII)
Metil oranj *İndigo karmin 1/1

Fenolftalein Timol mavisi 3/1
Bromkresol yeşili Metil kırmızısı 3/1
Nötral kırmızısı Metilen mavisi 1/1
Bromtimol mavisi Fenol kırmızısı 1/1
Kresol kırmızısı Timol mavisi 1/3
Fenolftalein Nil mavisi 1/2
Metilen Kırmızısı Metilen Mavisi 1/1
Çöktürme İndikatörleri
Az bir miktarda çözeltiye ilave edilen iyon, eşdeğerlik noktasında, çöktürücü reaktifin aşırısı
ile renkli bir tuz oluşturur. Bu tür indikatörlere en güzel örnek, Mohr medotu ile Cl tayininde
kullanılan potasyum kromattır.
Redoks İndikatörleri
Bu tür reaksiyonlarda kullanılan indikatörlerde
· İndikatörle meydana gelen kompleks koyu bir renk oluşturmalıdır.

· Oluşan kompleks uygun bir stabilitede olmalıdır.
· Kompleks oluşumu reversible (tersinir) olmalı ve ayrışması kolay olmalıdır.
Bu tip indikatörlere örnek olarak Volhard yönteminde kullanılan Fe3+ verilebilir.

Bir miktar Fe(NO3)3 ilave edilen AgNO3 (gümüş nitrat) çözeltisi ayarlı KSCN ile titre edilir ve
beyaz AgSCN çökeleği meydana gelir.
Eklenen KSCN’nin fazlası Fe3+ iyonunu ile kan kırmızısı renkli FeSCN2+ kompleksini
oluşturur.
Çözeltiler ve Çözelti Hazırlama:

Çözelti asit olarak, bir veya birkaç madenin diğer bir madde içerisinde serbest moleküller
veya iyonlar halinde dağılarak meydana getirdiği homojen bir karışım şeklinde tanımlanabilir.
Karışımdaki, maddeleri bünyesinde barındıran maddeye çözücü; çözücü içerisine dağılmış
olan az miktardaki madde veya maddelere ise çözünen denir.
Derişim:
Bir çözeltide bulunan çözünmüş madde miktarı, o çözeltinin derişimini ortaya koymaktadır.
Çözeltiler derişimlerine göre;
1. Normal çözeltiler:
Normal çözeltiler, volumetrik analizlerde en çok kullanılan çözeltilerdir. Litresinde, bir

eşdeğer (ekivalant) gram çözünmüş madde içeren çözeltilere bir normal çözelti denir. Eşdeğer
ağırlık veya eşdeğer gram, elementlerde atom ağırlıklarının tesir değerine, kompleks
iyonlarda ve moleküllerde ise formül ağırlıklarının tesir değerine bölünmesiyle elde edilir.
Asitlerin tesir değerleri, molekül birimlerinin, tepkime sırasında sulu çözeltiye verdiği
hidrojen iyonu (H+) sayısına eşittir. Bir başka deyişle, asitlerde tesir değeri yer değiştirebilen
hidrojen iyonu sayısı ile bulunur.
Bazların tesir değerleri, molekül birimlerinin, tepkime sırasında sulu çözeltiye verdiği
hidroksil iyonu (OH-) sayısına eşittir. Bir başka deyişle, bazların tesir değeri yer değiştirebilen
hidroksil iyonu sayısı ile bulunur.
Tuzların tesir değerleri, molekülü oluşturan + ve – iyonların toplam yüküne eşittir.
Yükseltgen ve indirgen maddelerin tesir değerleri, molekül birimlerinin tepkime sırasında

aldığı veya verdiği elektron sayısına eşittir.
Çökelti ve kompleks oluşturan maddelerin tesir değerleri, tepkime sırasında meydana gelen
çökelek veya kompleksin değerliğine eşittir.
2. Molar çözeltiler:
Litresindeki bir formül veya bir molekül gram çözünmüş madde içeren çözeltilere bir molar
çözelti denir ve M harfi ile gösterilir. Molar çözeltilerde, 1 mililitredeki derişim milimol
(mM) olarak ifade edilmekte ve molekül ağırlığının 1/1000’ine karşılık gelmektedir.
3.Yüzde çözeltiler:
Bunlar 100mL veya 100 g’da belli miktarda çözünmüş madde içeren çözeltilerdir. Yüzde
çözeltiler g/100 g, g/100 mL, mL/100mL, mL/100 g, veya m/m, m/v, v/v, v/m oarak ifade
edilebilirler.
Molarite ile normalite arasında N= Mx TD ilişkisi vardır.

Yoğunluğu d=1,52 g/ml Olan Sülfürik Asidin Hazırlanması
Öncelikle kullanılacak olan derişik sülfürik asitin (H2SO4) etiket bilgileri şişe üzerinden alınır
Yoğunluğu (d) = 1,8337 g/mL ; Ağırlıkça yüzdesi = %95’lik ; Molekül Ağırlığı = 98 g/mol
I. çözüm yolu:
Kullanılacak olan derişik asidin molaritesi bulunur.
1 mL derişik asidin ağırlığı 1,8337 g dır (d = 1,8337 g /mL)
1000 mL asidin ağırlığı 1833,7 g dır
1000 mL asit içerisinde H2SO4 ağırlığı 1833,7 g x 0,95 = 1742,0 dır (Ağırlıkça %95 lik
olduğuna göre asit içerisindeki H2SO4 miktarı bulunur)
n (mol) = m (g) / M (molekül ağırlığı) formülünden 1742,0 g H 2SO4 ‘ün kaç mol olduğu
bulunur.
n (mol) = 1742,0 g / 98 g/mol = 17,78 mol
Başlangıçtaki hacim 1 L (1000 mL) alındığı için n (mol sayısı) = M (molarite)
Derişik sülfürik asidin derişimi 17,78 molar
Aynı şekilde tablodan hazırlanılması istenen asidin yoğunluk ve ağırlık yüzdesi bulunur
Yoğunluğu = 1,52 g/ml olan asidin ağırlıkça yüzdesi 62 g dır
1 mL derişik asidin ağırlığı 1,520 g dır (d = 1,5200 g /mL)
1000 mL asidin ağırlığı 1520 g dır
1000 mL asit içerisinde H2SO4 ağırlığı 1520 g x 0,62 = 942,4 dır (Ağırlıkça %62 lik olduğuna
göre asit içerisindeki H2SO4 miktarı bulunur)
n (mol) = m (g) / M (molekül ağırlığı) formülünden 942,4 g H2SO4 ‘ün kaç mol olduğu
bulunur.
n (mol) = 942,4 g / 98 g/mol = 9,62 mol
Başlangıçtaki hacim 1 L (1000 mL) alındığı için n (mol sayısı) = M (molarite)
Yoğunluğu = 1,52 g/mL olan sülfürik asidin derişimi 9,62 molar
Daha sonra derişik asit çözeltisinden seyreltik asit çözeltisi hazırlanırken kullanılan formül
kullanılır.
M1 x V1 = M2 x V2 formülünden
M1 = Hazırlanılması istenen çözeltinin derişimi (seyreltik çözelti)
V1 = Hazırlanılması istenen çözeltinin hacmi
M2 = Hazırlanılması istenen çözeltiyi hazırlamak için kullanılan çözeltinin derişimi (derişik

çözelti)
V2= Hesapla bulunacak olan derişik çözeltiden alınması gereken miktar
d = 1,52 g/mL olan sülfürik asit çözeltisinden 100 mL hazırlamak istersek
9,62 x 100 = 17,78 x V2
V2 = 54 mL
Derişik sülfürik asit ten (Merck 1.00731) 54 mL alınarak 100 mL balonjojeye koyulur ve
hacim çizgisine kadar (46 mL ) saf su ile tamamlanır. Ama asit üzerine saf su eklenmeyeceği
için önce yaklaşık 40 mL saf su balojojeye koyulur üzerine 54 mL asit eklenir çalkalanılır ve
hacim çizgisine kadar saf su ile tamamlanır.
II. çözüm yolu
Bu çözüm yolunda ise yukarıdaki gibi fazla hesaplama yapmadan tablodan bulunan değerler
yardımıyla
M1 x V1 = M2 x V2 hesaplaması kullanılarak yapılır . Yalnız burada M1 yerine çözeltinin

yoğunluğu ve ağırlıkça yüzdesi kullanılır.
Derişik asidin yoğunluğu = 1,8337 g/mL Ağırlık esasına göre yüzdesi = 95
Hazırlanılması istenen çözeltinin yoğunluğu= 1,52 g/mol ağırlık esasına göre yüzdesi = 62
M1 x V1 = M2 x V2

çözelti)
1,52 g/mL x 62 g X 100 mL = 1,8337 g/mL x 95 g X V2
V2= 54 mL
Derişik sülfürik asit çözeltisinden 54 mL alınarak 100 mL balonjojeye koyulur ve hacim

çizgisine kadar (46 mL ) saf su ile tamamlanır. Ama asit üzerine saf su eklenmeyeceği için
önce yaklaşık 40 mL saf su balojojeye koyulur üzerine 54 mL asit eklenir çalkalanılır ve
hacim çizgisine kadar saf su ile tamamlanır.
%25’lik Sülfürik Asit (H2SO4) Çözeltisinin Hazırlanması
Kısa yoldan yukarıdaki örneğe benzeterek çözecek olursak
Ağırlıkça %25’lik sülfürik asidin yoğunluğu tablodan bulunur . Yoğunluk = 1,1783 g/mL
Derişik asidin yoğunluğu = 1,8337 g/mL Ağırlık esasına göre yüzdesi = 95
M1 x V1 = M2 x V2

çözelti)
1,1783 g/mL x 25 g X 100 mL= 1,8337 g/mL x 95 g X V2
V2= 16,91 mL
Derişik sülfürik asitten (Merck 1.00731) 16,91 mL alınarak 100 mL balonjojeye koyulur ve
hacim çizgisine kadar (83,09 mL ) saf su ile tamamlanır. Ama asit üzerine saf su
eklenmeyeceği için önce yaklaşık 40 mL saf su balojojeye koyulur üzerine 16,91 mL asit
eklenir çalkalanılır ve hacim çizgisine kadar saf su ile tamamlanır.Benzer çözeltiler tablodan
ve bu formülden yaralanılarak bulunabilir.
Tablo 1. Asitlerin 20°C’daki yoğunlukları ile yüzde ağırlıklarına göre miktarları
Ağırlık Yoğunluk
esasına göre H2SO4 HNO3 CH3COOH H3PO4 HCl
yüzdesi
1 1.0051 1.0036 0.9996 1.0038 1.0032
2 1.0118 1.0091 1.0012 1.0092 1.0082
3 1.0184 1.0146 1.0025 - -
4 1.0250 1.0201 1.0040 1.0200 1.0181
5 1.0307 1.0256 1.0055 - -
6 1.0385 1.0312 1.0069 1.0309 1.0279
7 1.0453 1.0369 1.0083 - -
8 1.0522 1.0427 1.0097 1.0420 1.0376
9 1.0591 1.0485 1.0111 - -
10 1.0661 1.0543 1.0125 1.0532 1.0474
11 1.0731 1.0602 1.0139 - -
12 1.0802 1.0661 1.0154 1.0647 1.0574
13 1.0874 1.0721 1.0168 - -
14 1.0947 1.0781 1.0182 1.0764 1.0675
15 1.1020 1.0842 1.0195 - -
16 1.1094 1.0903 1.0209 1.0884 1.0776
17 1.1168 1.0964 1.0223 - -
18 1.1243 1.1026 1.0236 1.1008 1.0878
19 1.1318 1.1088 1.0250 - -
20 1.1394 1.1150 1.0263 1.1134 1.0980
21 1.1471 1.1213 1.0276 - -
22 1.1548 1.1276 1.0288 1.1263 1.1083
23 1.1626 1.1340 1.0301 - -
24 1.1704 1.1404 1.0313 1.1395 1.1187
25 1.1783 1.1469 1.0326 - -
26 1.1862 1.1534 1.0338 1.1529 1.1290
27 1.1942 1.1600 1.0349 - -
28 1.2023 1.1666 1.0361 1.1665 1.1392
29 1.2104 1.1733 1.0372 - -
30 1.2185 1.1800 1.0384 1.1805 1.1493
31 1.2267 1.1867 1.0395 - -
32 1.2349 1.1934 1.0406 - 1.1593
33 1.2432 1.2002 1.0417 - -
34 1.2515 1.2071 1.0428 - 1.1691
35 1.2599 1.2140 1.0438 1.2160 -
36 1.2684 1.2205 1.0449 - 1.1789
37 1.2769 1.2270 1.0459 - -
38 1.2855 1.2335 1.0469 - 1.1885
39 1.2941 1.2399 1.0479 - -
40 1.3028 1.2463 1.0488 1.2540 1.1980
41 1.3116 1.2527 1.0498 - -
42 1.3205 1.2591 1.0507 - -
43 1.3294 1.2655 1.0516 - -
44 1.3384 1.2719 1.0525 - -
45 1.3476 1.2783 1.0534 1.2930 -
46 1.3569 1.2847 1.0542 - -
47 1.3663 1.2911 1.0551 - -
48 1.3758 1.2975 1.0559 - -
49 1.3854 1.3040 1.0567 - -
50 1.3951 1.3100 1.0575 1.3350 -
51 1.4049 1.3160 1.0582 - -
52 1.4148 1.3219 1.0590 - -
53 1.4248 1.3278 1.0597 - -
54 1.4350 1.3336 1.0604 - -
55 1.4453 1.3393 1.0611 1.3790 -
56 1.4557 1.3449 1.0618 - -
57 1.4662 1.3505 1.0624 - -
58 1.4768 1.3560 1.0631 - -
59 1.4875 1.3614 1.0637 - -
60 1.4983 1.3667 1.0642 1.4260 -
61 1.5091 1.3719 1.0648 - -
62 1.5200 1.3769 1.0653 - -
63 1.5310 1.3818 1.0658 - -
64 1.5421 1.3866 1.0662 - -
65 1.5533 1.3913 1.0666 1.4750 -
66 1.5646 1.3959 1.0671 - -
67 1.5760 1.4004 1.0675 - -
68 1.5874 1.4048 1.0678 - -
69 1.5989 1.4091 1.682 - -
70 1.6105 1.4134 1.0685 1.5260 -
71 1.6221 1.4176 1.0687 - -
72 1.6338 1.4218 1.0690 - -
73 1.6456 1.4258 1.0693 - -
74 1.6574 1.4298 1.0694 - -
75 1.6692 1.4337 1.0696 1.5790 -
76 1.6810 1.4375 1.0698 - -
77 1.6927 1.4413 1.0699 - -
78 1.7043 1.4450 1.0700 - -
79 1.7158 1.4486 1.0700 - -
80 1.7272 1.4521 1.0700 1.6330 -
81 1.7383 1.4555 1.0699 - -
82 1.7491 1.4589 1.0698 - -
83 1.7594 1.4622 1.0696 - -
84 1.7693 1.4655 1.0693 - -
85 1.7786 1.4686 1.0689 1.0689 -
86 1.7872 1.4716 1.0685 - -
87 1.7951 1.4745 1.0680 - -
88 1.8022 1.4773 1.0675 - -
89 1.8087 1.4800 1.0668 - -
90 1.8144 1.4826 1.0661 1.7460 -
91 1.8195 1.4850 1.0652 - -
92 1.8240 1.4873 1.0643 1.7700 -
93 1.8279 1.4892 1.0632 - -
94 1.8312 1.4912 1.0619 1.7940 -
95 1.8337 1.4932 1.0605 - -
96 1.8355 1.4952 1.0588 1.8190 -
97 1.8364 1.4974 1.0570 - -
98 1.8361 1.5008 1.0549 1.8440 -
99 1.8342 1.5056 1.0524 - -
100 1.8305 1.5129 1.0498 1.8700 -
Ayarlı (Standart) Çözeltilerin Hazırlanması ve Ayarlanması
Yöntemin Prensibi
Titrasyonda kullanılan ve derişimi kesin olarak bilinen çözeltilere ayarlı (standart) çözeltiler
denir. Hazırlanan bu çözeltilerinin derişiminin doğruluğu yapılan analizin doğruluğu anlamına
gelmektedir.
Bazı maddelerin çeşitli kimyasal özelliklerinden dolayı (nem çekici olması, kararlı
olamaması, çabuk buharlaşması) direkt olarak ayarlı çözeltileri hazırlanamaz. Bu tür
maddelerle hazırlanan çözeltilere seconder standart çözeltiler denir. Sekonder standart
çözeltilerin ayarlaması başka bir primer standart çözelti ile yapılır.
Saf, kararlı, nem çekici olmayan ve büyük eşdeğer ağırlığına sahip olan maddelere primer
standart maddeler denir. Primer standart maddelerle hazırlanan çözeltiler titrasyonda direkt
olarak kullanılabilinir ve derişimi kesin bellidir. Ayarlama yapmaya gerek yoktur. Bu
çözeltilerede primer standart çözelti denir.
Ayarlama (Standartlaştırma)
Sekoder bir çözeltinin derişiminin, primer standart çözeltisi kullanılarak bulunması işlemine
ayarlama denir.
Primer standart madde 90-100 C sıcaklıktaki etüvde 2-3 saat bekletilir. Daha sonra
desikatöre alınarak soğutulur. Hassas olarak dört anlamlı rakama göre tartılır (0,1234 gibi) ve
yaklaşık 50 mL saf su içerisinde çözündürülür. Üzerine o deney için kullanılacak indikatör
çözeltisinden 2-3 damla eklenerek ayarı yapılacak çözelti ile dönüm noktasına kadar titre
edilir ve harcanan hacim kaydedilir (V1). Dönüm noktasında primer maddenin eşdeğer gram
sayısı titrantın eşdeğer gram sayısına eşit olacak. Bu ilkeden yararlanılarak bilinmeyen
çözeltinin derişimi hesaplanır.
N titrant = (m / E) / V
m = Alınan primert standart maddenin ağırlığı (g)
E = Primer standart maddenin eşdeğer ağırlığı
V = Ayarlaması yapılacak çözeltinin titrasyon sırasında harcanan hacmi (mL)
0,1 N Sodyum Hidroksit (NaOH) Çözeltisinin Hazırlanması
Behere 4 gr katı NaOH (Merck 1.06498) tartılır. Kaynatılmış soğutulmuş saf sudan 100 ml
eklenerek çözülür. Çözelti 1 litrelik balon jojeye aktarılır. Beher birkaç kez saf su eklenerek
çalkalanır ve balonjojedeki çözeltinin üzerine eklenir. Daha sonra 1 litrelik balonjoje hacim
çizgisine kadar kaynatılmış soğutulmuş saf su eklenerek tamamlanır. Bu hesaptan yola
çıkılarak değişik derişimlerde NaOH çözeltileri hazırlanabilir.
0,1 N NaOH Çözeltisinin Ayarlanması
Ayarlama işlemi için primer standart olan okzalik asit dihidrat (H2C2O4.2H2O) (Merck
1.00495) kullanılır. Okzalik asit deney yapılmadan önce 110 ºC da 2 saat kurutulur ve deney
yapılana kadar desikatörde bekletilir. Tartım işlemi hassas olacak şekilde virgülden sonra 4
anlamlı rakama göre yapılır (0,1453 gibi). 0,1000-0,1500 g arası okzalik asit erlene tartılır.
Üzerine kaynatılmış soğutulmuş saf sudan 50 ml koyularak çözülür. Belirteç olarak 2-3 ml
fenolftalein indikatör çözeltisi damlatılır. Bürete daha önce hazırlanmış NaOH çözeltisi
doldurulur ve erlendeki çözelti ile titre edilir. Başlangıçtaki renksiz çözeltinin rengi, ilk
pempeleştiği an titrasyon durdurulur. Erlen çalkalanır. Pembe renk 30 sn kalıcı olmalıdır .
Eğer daha önce pembe renk kaybolursa 1-2 damla daha NaOH eklenir. Harcanan NaOH
hacmi kaydedilir.
NaOH Çözeltisinin Derişiminin Hesaplanması
H2C2O4.2H2O nun Molekül ağırlığı= 126,070 g/mol

H2C2O4.2H2O nun eşdeğer ağırlığı= (Molekül ağırlığı /Tesir değerliliği ) = 126,070 /2 =
63,035
N= (m x1000 /63,035)/ Vtitrant
m= Dört anlamlı rakama göre tartılan H2C2O4.2H2O nun ağırlığı g
Vtitrant=Dönüm noktasına kadar harcanan NaOH miktarı ml
N= Ayarlı NaOH çözeltisinin kesin derişimi
Bu deney 3-4 paralelle çalışılır ve virgülden sonra anlamlı 3. hane aynı olana kadar deney
tekrarlanır.
0,1 N Hidroklorik Asit Çözeltisinin (HCl) Hazırlanması
8.1 ml derişik HCl (Merck 1.00317) asitten alınarak 1 litrelik balonjojeye koyulur saf su ile
balon çizgisine kadar tamamlanır.Bu hesaptan yola çıkılarak değişik derişimlerde HCl asit
çözeltisi hazırlanabilir.
0,1 N HCl Asit Çözeltisinin Ayarlanması
Ayarlama işlemi primer standart olan Na2CO3 (Merck 1.06392) ile yapılır. Na2CO3 deney
öncesi 110 ºC da 2 saat kurutulur ve deney yapılana kadar desikatörde bekletilir. 0.100-
0,1500 g arası Na2CO3 hassas olarak tartılır. Tartılan ağırlık virgülden sonra 4 anlamlı rakam
olacak şekilde kaydedilir (0,1223 gibi). 50 ml damıtık suda çözülür.Üzerine belirteç olarak 3-
4 damla bromkresol yeşili (Merck 1.08121) damlatılır.Bürete HCl asit koyularak titrasyona
başlanılır. Titrasyon çözeltinin mavi renginin yeşile döndüğü ilk ana kadar devam
ettirilir.Çözelti 1-2 dakika kaynatılır rengin yine mavi olması gerekir.Çözelti soğuduktan
sonra tekrar çözeltinin rengi yeşil olana kadar titrasyona devam edilir.Harcanan HCl asit
miktarı kaydedilir.Eğer aradaki kaynama işlemi yapıldığında renk maviye dönmezse
başlangıçtaki asidin fazla kaçtığını gösterir ve deney tekrar edilir.
HCl Asit Çözeltisinin Derişiminin Hesaplanması
NaCO3 ın molekül ağırlığı= 106,0 gr/mol
NaCO3 ın eşdeğer ağırlığı= ( Molekül ağırlığı / Tesir değerliliği ) = (106,0 / 2) =53
N= (m x 1000 / 53,0) / Vtitrant
m = Dört anlamlı rakama göre tartılan NaCO3 ın ağırlığı g
Vtitrant = Dönüm noktasına kadar harcanan HCl miktarı ml
N = Ayarlı HCl çözeltisinin kesin derişimi

Bu deney 3-4 paralelle çalışılır.Ve virgülden sonra anlamlı 3 hane aynı olana kadar deney
tekrarlanır.
Diğer bir yöntem ise daha çok kullanılan bir yöntem olan derişimi kesin olarak bilinen 0,1 N
ayarlı sodyum hidroksit (NaOH) çözeltisi ile titrasyonudur.
10 ml ayarı yapılacak HCl çözeltisinden bir erlene alınarak üzerine 2-3 damla fenolftalein
indikatöründen damlatılır. Büretteki derişimi kesin olarak bilinen ayarlı 0,1 N NaOH çözeltisi
ile erlende oluşacak pembe rengin 30 saniye kalıcı olduğu ana kadar titre edilir. Harcanan
NaOH’din hacmi kaydedilir
MNaOH x VNaOH = MHCl x VHCl formülünden
MHCl = (MNaOH x VNaOH) / VHCl

HCl Asidin kesin derişimi bulunur.
0,1 N Sülfirik Asit Çözeltisinin Hazırlanması
4,9 g kadar, analitik saflıkta %100 lük H2SO4’e gereksinim vardır. Ancak H2SO4 çoğunlukla
%96’lıktır. Bu derişimdeki asitin yoğunluğu ise 1,84 tür. Demekki 4,9*100/96=5,1
g/1,84=2,84 mL, dolayısıyla 3 mL kadar asit, içinde 750 mL saf su bulunan 1L’lik ölçü
balonuna pipetlenir. Bu çözelti aynen 0,1 N HCL çözeltisi gibi ayarlanır.
0,1 N Gümüş Nitrat (AgNO3) Çözeltisinin Hazırlanması
Saf AgNO3 (Merck 1.01510) 2 saat 150ºC’ de etüvde bekletilir. Desikatöre alınarak oda
sıcaklığına gelmesi beklenir.16,9890 g tartılıp 100 ml saf suda çözülür. Çözelti 1 litrelik
balonjojeye alınarak hacim çizgisine kadar saf su ile tamamlanır. AgNO3 çözeltisi kahverengi
şişede ve karanlıkta bekletilmelidir Kullanılan gümüş nitratın saflığından emin olunduğu
vakit primer standart olarak kullanılabilinir ve ayarlama yapmaya gerek yoktur.
0,1 N Potasyum Tiyosiyanat (KSCN) Çözeltisinin Hazırlanması
9,7 g KSCN (Merck 1.05125) 100 ml saf suda çözülüp1 litrelik balonjojeye alınarak hacim
çizgisine kadar saf su ile tamamlanır.
KSCN Çözeltisinin Ayarlanması
Hazırlanan 0,1 N AgNO3 çözeltisininden 25 ml hassas bir şekilde alınarak erlene aktarılır.
Üzerine 75 ml saf su eklenerek toplam hacim 100 ml’ye tamamlanır. Erlene 5 ml 6 N HNO3
ve 5 ml demir(III) amonyum sülfat indikatörü eklenir. Erlendeki AgNO3 çözeltisi büretteki
yaklaşık normalitesi 0,1 N olan KSCN ile titre edilir. Erlende kırmızı-kahverengi renk
gözlendiği anda titrasyon kesilir.
KSCN’ nin Derişiminin Hesaplanması
NKSCN x VKSCN = NAgNO3 x V AgNO3
NKSCN = NAgNO3 x V AgNO3 / VKSCN

NAgNO3 = AgNO3 çözeltisinin derişimi
VAgNO3 = AgNO3 çözeltisinden alınan miktar
VKSCN = KSCN çözeltisinden harcanan miktar
0,05 N Potasyum Hidroksit (KOH) Çözeltisinin Hazırlanması
Behere 2,805 g katı KOH (Merck 1.05033) tartılır. Kaynatılmış soğutulmuş saf sudan 100 ml
eklenerek çözülür. Çözelti 1 litrelik balon jojeye aktarılır. Beher birkaç kez saf su eklenerek
çalkalanır ve balonjojedeki çözeltinin üzerine eklenir. Daha sonra 1 litrelik balonjoje hacim
çizgisine kadar kaynatılmış soğutulmuş saf su eklenerek tamamlanır. Bu hesaptan yola
çıkılarak değişik derişimlerde KOH çözeltileri hazırlanabilir.
KOH Çözeltisinin Ayarlanması
Ayarlama işlemi için primer standart olan okzalik asit dihidrat (H2C2O4.2H2O) (Merck
1.00495) kullanılır. Okzalik asit deney yapılmadan önce 110 ºC da 2 saat kurutulur ve deney
Üzerine kaynatılmış soğutulmuş saf sudan 50 ml koyularak çözülür. Belirteç olarak 2-3 ml
fenolftalein indikatör çözeltisi damlatılır. Bürete daha önce hazırlanmış KOH çözeltisi
doldurulur ve erlendeki çözelti ile titre edilir. Başlangıçtaki renksiz çözeltinin rengi, ilk
pempeleştiği an titrasyon durdurulur. Erlen çalkalanır. Pembe renk 30 sn kalıcı olmalıdır .
Eğer daha önce pembe renk kaybolursa 1-2 damla daha KOH eklenir. Harcanan KOH hacmi
kaydedilir.
KOH Çözeltisinin Derişiminin Hesaplanması
H2C2O4.2H2O nun Molekül ağırlığı= 126,070 g/mol
H2C2O4.2H2O nun eşdeğer ağırlığı= (Molekül ağırlığı /Tesir değerliliği ) = 126,070 /2 =

63,035
N= (m x1000 /63,035)/ Vtitrant
m= Dört anlamlı rakama göre tartılan H2C2O4.2H2O nun ağırlığı g
Vtitrant=Dönüm noktasına kadar harcanan KOH miktarı ml
N= Ayarlı KOH çözeltisinin kesin derişimi
Bu deney 3-4 paralelle çalışılır.Ve virgülden sonra anlamlı 3. hane aynı olana kadar deney
tekrarlanır.
0,1 N Sodyum Tiyosülfat (Na2S2O3.5H2O) Çözeltisinin Hazırlanması
1 litre saf su en az 5 dakika kaynatılır. Soğutulduktan sonra 24-25 g katı sodyum tiyosülfat
(Na2S2O3.5H2O) (Merck 1.06516) çözülür ve 0,2 g Na2CO3 (Merck 1.06392) eklenir. Katı tam
çözünene kadar karıştırılır ve kaynamış soğutulmuş su ile 1 litreye tamamlanır. Çözelti
karanlıkta 1 hafta kullanılmadan bekletilir.
0,1 N Sodyum Tiyosülfat (Na2S2O3.5H2O) Çözeltisinin Ayarlanması
Tiyosiyanat seconder standart olduğu için bir primer standart ile ayarlanır. Primer standart
katı potasyum dikromat (K2Cr2O7) (Merck 1.04952) birkaç saat 150-200 C’ da kurutulur.
Desikatöre alınarak soğutulur. Dört anlamlı rakam olacak şekilde (0,1235 gibi) hassas bir
şekilde 0,1-0,12 g arası bir değer erlene tartılır. Üzerine 50 ml kaynatılmış soğutulmuş saf su
eklenir. 2 g KI (Merck 1.05051) ve 5 ml derişik hidroklorik asit (HCl) (Merck 1.00317)
eklenerek ağzı saat camıyla kapatılarak 5 dakika karanlıkta bekletilir. Daha sonra bürete
doldurulan Na2S2O3.5H2O çözeltisi ile titre edilmeye başlanır. Titrantın erlene düştüğü yerde
renk açılması görülene kadar (yaklaşık 5-6 ml harcanır) titre edilir. 3 ml %1’lik nişasta
belirteci eklenir. Erlendeki çözeltinin rengi tekrar koyulaşır. Na2S2O3.5H2O ile titrasyona
devam edilir.Yeşil renk gözlendiği zaman titrasyon durdurulur ve harcanan sodyum tiyosülfat
hacmi kaydedilir.
Sodyum Tiyosülfat Çözeltisinin Derişiminin Hesaplanması
K2Cr2O7’ ın Formül ağırlığı = 294,20
K2Cr2O7 ‘ ın eşdeğer ağırlığı = (Molekül ağırlığı /Tesir değerliliği ) = 294,20 /6 = 49,04
N= ( m x 1000 / 49,04) / Vtitrant
m = Dört anlamlı rakama göre tartılan K2Cr2O7 ın ağırlığı g
Vtitrant=Dönüm noktasına kadar harcanan Na2S2O3.5H2O hacmi ml
N= Ayarlı Na2S2O3.5H2O çözeltisinin kesin derişimi
0.1 N Permanganat (KMnO4) Çözeltisinin Hazırlanması
1 litrelik balon jojeye 3.2 g katı KMnO4 ( Merck 1.05080) tartılır. Üzerine 700 mL saf su
eklenerek kaynama sıcaklığının (70°C) altında 5 dakika ısıtılır. Daha sonra 1 litrelik balonjoje
hacim çizgisine kadar saf su eklenerek tamamlanır. Ve çözelti bu sıcaklıkta yarım saat
bekletilir. Balonjojenin ağzı saat camı veya bir beherle kapatılarak bir gece bekletilir.
İndirgenme neticesinde oluşan MnO2 süzülerek alınır. Süzme işlemi cam kroze veya gooch
krozesinde yapılır. Kullanılan malzemelerin çok temiz olmasına dikkat edilir. Hatta
malzemeler kullanılmadan önce bir miktar permanganat çözeltisi ile çalkanarak çözelti atılır.
0.1 N Permanganat (KMnO4) Çözeltisinin Ayarlanması
Ayarlama işlemi için primer standart olan sodyum okzalat (Na2C2O4) (Merck 1.06557)
kullanılır. Sodyum okzalat deney yapılmadan önce 105 ºC da 2 saat kurutulur ve deney
Üzerine 200 ml saf su ve 30 mL 3 M H 2SO4 (Merck 1.00731) koyularak çözülür. Bürete daha
önce hazırlanmış olan KMnO4 çözeltisi sıcaklığı yaklaşık 70°C olacak şekilde doldurulur.
Çözelti koyu renkli olduğu için menisküsun alt tarafı değilde üstü başlangıç noktası olarak
kabul edilir. Başlangıçta eklenen permanganatın renginin kaybolması beklenir. Arada bir
pisetle erlenin kenarı saf su ile yıkanır. Reaksiyonun sonuna doğru eklenen permanganatın
rengi iyice kaybolmaya başlar. Bu anda ilk damlanın rengi kaybolmadan ikinci damla
eklenmemelidir. Bir damla permanganatın rengi 30 sn kaldıktan sonra yok oluyorsa titrasyona
son verilir. Harcanan permanganat hacmi not edilir. (V1)
Tanık deney için bir erlene sodyum okzalat koyulmadan birinci deneydeki hacim kadar saf su
ve H2SO4 eklenerek titrasyon aynı şekilde yapılır. Harcanan permanganat hacmi not edilir.
(V2)
Permanganat (KMnO4) Çözeltisinin Derişiminin Hesaplanması
Sodyum okzalat miliekivalent gramı = 134/ (2 x 1000) = 0.0670 g
N KMnO4 x mL KMnO4 = N Na2C2O4 x mL Na2C2O4
N KMnO4 x mL KMnO4 = (Primer standartın gramı / Primer standartın miliekivalent gramı)
N KMnO4 = Primer standartın gramı/ [0,0670 x (V1- V2)]
İndikatör Çözeltilerinin Hazırlanması
% 1’lik Fenolftalein Çözeltisinin Hazırlanması: 1 g fenolftalein (Merck 1.07233) 50 ml %

95’lik etil alkolde çözülür ve 100 mL’lik balonjojeye aktarılır. Hacim çizgisine kadar %
95’lik etil alkol ile tamamlanır.Çözeltinin rengi pH 8,3-10,0 aralığında renksizlikten kırmızıya
dönüşür
% 5’ lik Potasyum Kromat Çözeltisinin Hazırlanması: 5 g potasyum kromat (K2CrO4)

(Merck 1.04952) 100 ml saf suda çözdürülür.
% 0.05’lik Metil Oranj Çözeltisinin Hazırlanması: 0,5 g metil oranj (Merck 1.01322) 200
mL % 95’lik etil alkolde çözdürülerek 1 L’lik balonjojeye aktarılır. Hacim çizgisine kadar saf
su ilave edilir.Çözeltinin rengi pH= 2,9 - 4,6 bölgesinde kırmızından maviye dönüşür.
Metilen Kırmızısı-Metilen Mavisi Belirteç Çözeltisinin Hazırlanması: 0,5 g metilen

kırmızısı (Merck 1.06076) 250 mL % 95’lik etil alkolde çözülür ve 0,25 g metilen mavisi
(Merck 1.15943) % 95’lik 250 ml etanolde çözülür. Hazırlanan çözeltiler kullanılacağı zaman
eşit hacimlarde alınarak karıştrılır ve kullanılır. Çözelti karanlıkta kahverengi şişede
saklanmalıdır.Karışımın rengi pH= 4,2-6,3 aralığında açık mordan yeşile dönüşür.
Bromtimol Mavisi: 0,4 g bromtimol mavisi (Merck 1.03026) alınarak üzerine 12,8 mL 0,05
N sodyum hidroksit çözeltisi ve 20 mL % 95’lik etanol eklenerek ısıtılarak çözülür. 1 L’lik
balojojeye aktarılır. Daha sonra 200 mL % 95’lik etanol eklenir ve hacim çizgisine kadar saf
su ile tamamlanır. Çözeltinin rengi pH= 6,0-7,6 aralığındasarıdan maviye dönüşür.
Timolftalein : 0,5 g timolftalein (Merck 1.08175) 60 mL % 95’lik etil alkolde çözündükten

sonra 250 mL balonjojeye aktarılarak hacim çizgisine kadar saf su ile tamamlanır. Çözeltinin
rengi pH= 9,3-10,5 aralığında renksizlikten maviye dönüşür.
%1’lik Nişasta Çözeltisinin Hazırlanması: 1g nişasta (Merck 1.01252) sıcak saf suda
çözdürülür ve 100 ml’lik balonjojeye aktarılır.Hacim çizgisine kadar saf su ile tamamlanır. Bu
çözelti çok çabuk bozulduğu için içerisine çok az miktarda civa(II) iyodür (Merck 1.04420)
eklenir. İhtiyaç duyulan miktarda hazırlanıp her deneyde yeniden hazırlanması tavsiye edilir.
Amonyum Demir-3-Sülfat Çözeltisinin Hazırlanması: 25 g amonyum demir-3-sülfat

(Merck 1.03775) 250 mL saf suda çözülür ve bir müddet bekletilir. Berrak çözelti elde
edilemezse bir kaç damla 5 N nitrit asit eklenir.Çözelti asitli çözeltilerde tiyosiyanat ile koyu
kırmızı renk verir.
Yüzdeli Çözeltilerin ve Bazı Spesifik Çözeltilerin Hazırlanması
Yüzdeli çözeltiler hazırlanırken, istenilen birimin yüzde ağırlık veya yüzde hacim
ifadelerinden hangisi olduğuna dikkat etmek gerekmektedir.
Yüzde ağırlık birimine göre % X ’lik bir çözelti hazırlanacaksa x g madde tartılır üzerine
(100 –X) g çözücü tartılarak koyulur. Eğer çözücü su ise tartmaya gerek yoktur. Çünkü suyun
yoğunluğu 1 g/mL dir. Yüzde ağırlık birimine göre (wt/w) ifadesiyle gösterilir.
% wt / w = (Çözünen katı madde ağırlığı / Çözünen katı madde ağırlığı + Çözücünün ağırlığı)
x 100
Yüzde hacim birimine göre % X’lik çözelti hazırlanırken x g madde tartılarak 100 mL’lik
balonjojeye aktarılır ve hacim çizgisine kadar saf su ile tamamlanır. Yüzde hacim birimine
göre (% w/v) ifadesiyle gösterilir.
% w /v =( Çözünen katı madde ağırlığı /Çözeltinin hacmi) x 100
Nötralize Edilmiş % 67’lik Etil Alkol: 100 mL etil alkol çözeltisine 3-4 damla fenolftalein
çözeltisi eklenerek çok açık pembe renk gözlenene kadar büretteki NaOH çözeltisi ile
nötralize edilir.
Nötralize Edilmiş %97’lik Etanol ve Dietil Eter Karışım (yarıyarıya):100 mL % 97’lik

etanol ve dietil eter karışım çözeltisine 2-3 damla fenolftalein çözeltisi eklenerek çok açık
pembe renk gozlenene kadar büretteki NaOH çözeltisi ile nötralize edilir.
Nötralize Edilmiş Dietil Eter: 100mL dietil eter çözeltisine 2-3 damla fenolftalein çözeltisi
eklenerek eklenerek çok açık pembe renk gozlenene kadar büretteki NaOH çözeltisi ile
nötralize edilir.
Etanollü Potasyum Hidroksit Çözeltisi (KOH): İçerisinde 1 L etanol 8 g potasyum

hidroksit ve 5 g alüminyum parçacıkları bulunan balon geri soğutucu altında 1 saat
kaynatılarak destile edilir. Hangi derişimde hazırlanmak isteniyorsa o kadar potasyum
hidroksit destile edilen etanolde çözülür. 3-5 gün bekletildikten sonra üstteki berrak kısım
alınarak kullanılır.
Destilasyon yapılmak istenmezse 1 L etanole 4 g alüminyum bütilat eklenir ve 3-4 gün

bekletilir. Çözeltinin berrak olan üst kısmından alınarak hangi derişimde hazırlanmak
isteniyorsa o kadar potasyum hidroksit etanolde çözülür.
Örneğin 0,1 N etanollü potasyum hidroksit çözeltisi hazırlanması isteniliyorsa 5,6 g KOH 1 L
balonjojeye koyularak hacim çizgisine kadar destile edilen etanolde tamamlanır ve ayarlama
işlemi 02.07.01. e göre yapılır.
Benzen - Alkol Fenolftalein Çözeltisi: 1 litre damıtılmış benzene, 1 litre % 95'lik etil alkol
katılır ve 0,4 g fenolftalein eklenerek iyice karıştırılır.
Hacimce % 8’lik Alkollü Potasyum Hidroksit (KOH) Çözeltisi (w/v): 40 g KOH (Merck
1.05033) 300 mL % 95’lik etanolde çözülerek 500 mL’lik balonjojeye aktarılır. Hacim
çizgisi etanolle 500 mL’ ye tamamlanır.
Ağırlıkça %33’lük NaOH Çözeltisinin Hazırlanması (w/w): 500 g NaOH (Merck 1.06498)
tartılarak üzerine 1 litre saf su eklenir. Isı çıkışı olacağından çözelti hazırlanan kap arasıra
soğuk suyun altında soğutulmalıdır. Çözelti zor çözüneceği için uzun süre karıştırılmalıdır.
0,1 N İyot Çözeltisinin Hazırlanması: 12,7 g iyot (Merck 1.04761) ve 25,4 g potasyum
iyodür (Merck 1.05051) bir miktar saf suda çözülerek 1 L’lik balonjojeye aktarılır ve hacim
çizgisine kadar saf su ile tamamlanır.
TAMPON ÇÖZELTİ HAZIRLANMASI
GİRİŞ
Aşağıda değişik pH aralıklarında tampon hazırlamak için tablolar hazırlanmıştır. Bu

tablolarda istenilen tampon çözeltisini hazırlamak için gerekli çözeltiler ve bu çözeltilerin
karıştırılma oranları (hacim olarak) verilmiştir.
Gerekli Çözelitiler

Çözelti A : 0.1 N HCl asit çözeltisi (8.1 mL derişik HCl asit çözeltisi alınarak son hacmi 1 L’
ye tamamlanır.)

Çözelti B: 0.1 N NH2CH2COOH (7.507 g glycocoll ve 5.85 g NaCl bir miktar saf suda
çözdürülerek son çözelti hacmi 1 L’ ye tamamlanır.)

Çözelti C : 0.2 M KHC8H4O4 (40.846 g potasyum hidrojenftalat bir miktar saf suda

Çözelti D: 0.1 M Sodyum sitrat (21.014 g sitrik asit.H2O üzerine 200 mL 1 N NaOH çözeltisi
eklenir . Son hacim 1 L’ye saf su ile tamamlanır.)

Çözelti E: 0.1 N NaOH çözeltisi ( 0.4 g sodyum hidroksit çözeltisi bir miktar saf suda
çözüldükten sonra son hacim 1 L’ ye tamamlanır.)

Çözelti F: 0.067 M KH2PO4 ( 9.073 g potasyum dihidrojenfosfat bir miktar saf suda

Çözelti G: 0.067 M Na2HPO4 ( 11.866 g sodyum hidrojenfosfat bir miktar saf suda

Çözelti H: 0.05 M sodyum tetraborat ( 12.367 g H3BO3 üzerine 100 mL 1 N NaOH çözeltisi
eklenir . Son hacim 1 L’ye saf su ile tamamlanır.)

Tampon Hazırlama Tabloları

pH 1.10-3.50 Aralığında Tampon Çözelti Hazırlanması (NH2CH2COOH- HCl kullanılarak)

Tablodan çözelti B ’nin değeri bulunarak son hacim 100 ml olacacak şekilde üzerine çözelti A
’dan eklenir.

Tablodan hazırlanması istenilen pH değeri bulunur. Örneğin pH’sı 1.25 olan tampon çözelti
hazırlanmak isteniyorsa tabloda öncelikle pH 1,2 bulunur. Daha sonra yatay konumdaki pH
sütunundan 5 bulunarak iki değerin kesiştiği değer alınır. Bu iki değerin kesiştiği noktadaki
değer 18.6 dir. Yani 18.6 ml çözelti B’den alınarak (NH2CH2COOH) üzerine 81.4 ml çözelti
A’dan (0.1 N HCl) eklenir.

Hazırlanan tampon çözeltisinin güvenilir olması için her ihtimale karşın çözelti A
ekleme işleminin pH metre kontrolü ile yapılması tavsiye edilir.

pH 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9
1.1 5.7 6.6 7.5 8.4 9.3 10.2 11.1 12.0 12.8 13.7
1.2 14.6 45.4 16.2 17.0 17.8 18.6 194 20.2 21.0 21.8
1.3 22.6 23.2 23.9 24.5 25.2 25.8 26.4 27.0 27.7 28.3
1.4 28.9 29.4 30.0 30.5 31.1 31.6 32.0 32.5 32.9 33.4
1.5 33.8 34.2 34.6 35.0 35.4 35.8 36.2 36.7 37.1 37.6
1.6 38.0 38.4 38.7 39.1 39.4 39.8 40.2 40.6 40.9 41.3
1.7 41.7 42.1 42.4 42.8 43.1 43.5 43.9 44.2 44.6 44.9
1.8 45.3 45.6 46.0 46.3 46.7 47.0 47.4 47.8 48.1 48.5
1.9 48.9 49.2 49.5 49.8 50.1 50.4 50.7 51.0 51.3 51.6

2.0 51.9 52.2 52.5 52.8 53.1 53.4 53.7 54.0 54.3 54.6
2.1 54.9 55.2 55.4 55.7 55.9 56.2 56.5 56.7 57.0 57.3
2.2 57.6 57.9 58.2 58.4 58.7 59.0 59.3 59.5 59.8 60.0
2.3 60.3 60.6 61.0 61.3 61.7 62.0 62.3 62.6 63.0 63.3
2.4 63.6 63.9 64.2 64.5 64.8 65.1 65.4 65.7 66.0 66.3
2.5 66.6 66.9 67.2 67.5 67.8 68.1 68.4 68.7 69.0 69.3
2.6 69.6 69.9 70.2 70.5 70.8 71.1 71.4 71.8 72.1 72.5
2.7 72.8 73.1 73.4 73.8 74.1 74.4 74.7 75.0 75.4 75.7
2.8 76.0 76.3 76.6 77.0 77.3 77.6 77.9 78.2 78.6 78.9
2.9 79.2 79.5 79.8 80.1 80.4 80.7 81.0 81.3 81.5 81.8

3.0 82.1 82.4 82.7 82.9 83.2 83.5 83.8 84.0 84.3 84.5
3.1 84.8 85.0 85.3 85.5 85.8 86.0 86.2 86.4 86.7 86.9
3.2 87.1 87.3 87.5 87.8 88.0 88.2 88.4 88.6 88.8 89.0
3.3 89.2 89.4 89.6 89.7 89.9 90.1 90.3 90.5 90.6 90.8
3.4 91.0 91.2 91.3 91.5 91.6 91.8 91.9 92.1 92.2 92.4
3.5 92.5

pH 1.10-4.96 Aralığında Tampon Çözelti Hazırlanması (HCl-NaH2C6H5O7 kullanılarak)
Tablodan çözelti D ’nin değeri bulunarak son hacim 100 ml olacacak şekilde üzerine çözelti
A ’dan eklenir.Tablodan hazırlanması istenilen pH değeri bulunur. Örneğin pH’sı 3.27 olan
tampon çözelti hazırlanmak isteniyorsa tabloda öncelikle pH 3,2 bulunur. Daha sonra yatay
konumdaki pH sütunundan 7 bulunarak iki değerin kesiştiği değer alınır. Bu iki değerin
kesiştiği noktadaki değer 43.6’dir. Yani 43.6 ml çözelti D’den alınarak (NaH2C6H5O7) üzerine
56.4 ml çözelti A’dan (0.1 N HCl) eklenir.
pH 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9
1.1 4.8 5.6 6.4 7.1 7.8 8.4 9.0 9.6 10.1 10.6
1.2 11.1 11.6 12.1 12.5 13.0 13.5 14.0 14.5 14.9 15.4
1.3 15.9 16.2 16.6 16.9 17.3 17.6 17.9 18.3 18.6 19.0
1.4 19.3 19.6 19.9 20.2 20.5 20.8 21.1 21.4 21.6 21.9
1.5 22.2 22.4 22.7 22.9 23.2 23.4 23.6 23.9 24.1 24.4
1.6 24.6 24.8 25.0 25.2 25.4 25.6 25.8 26.0 26.1 26.3
1.7 26.5 26.7 26.9 27.0 27.2 27.4 27.6 27.7 27.9 28.0
1.8 28.2 28.3 28.5 28.6 28.8 28.9 29.0 29.1 29.3 29.4
1.9 29.5 29.6 29.7 29.9 30.0 30.1 30.2 30.3 30.4 30.5

2.0 30.6 30.7 30.8 31.0 31.1 31.2 31.3 31.4 31.5 31.6
2.1 31.7 31.8 31.9 31.9 32.0 32.1 32.2 32.3 32.4 32.5
2.2 32.6 32.7 32.8 32.9 33.0 33.1 33.2 33.3 33.4 33.5
2.3 33.6 33.7 33.8 33.8 33.9 34.0 34.1 34.2 34.3 34.4
2.4 34.5 34.6 34.7 34.8 34.9 35.0 35.1 35.2 35.2 35.3
2.5 35.4 35.5 35.6 35.7 35.8 35.9 36.0 36.1 36.2 36.3
2.6 36.4 36.5 36.6 36.7 36.8 36.9 37.0 37.1 37.1 37.2
2.7 37.3 37.4 37.5 37.6 37.7 37.8 37.9 38.0 38.1 38.2
2.8 38.3 38.4 38.5 38.6 38.7 38.8 38.9 39.0 39.1 39.2
2.9 39.3 39.4 39.5 39.6 39.7 39.8 39.9 40.0 40.1 40.2

3.0 40.3 40.4 40.5 40.7 40.8 40.9 41.0 41.1 41.3 41.4
3.1 41.5 41.6 41.7 41.8 41.9 42.0 42.1 42.3 42.4 42.6
3.2 42.7 42.8 42.9 43.1 43.2 43.3 43.4 43.6 43.7 43.9
3.3 44.0 44.1 44.3 44.4 44.6 44.7 44.8 45.0 45.1 45.3
3.4 45.4 45.5 45.7 45.8 46.0 46.1 46.2 46.4 46.5 46.7
3.5 46.8 47.0 47.1 47.3 47.4 47.6 47.8 47.9 48.1 48.2
3.6 48.4 48.6 48.8 48.9 49.1 49.3 49.5 49.6 49.8 49.9
3.7 50.1 50.3 50.5 50.6 50.8 51.0 51.2 51.4 51.5 51.7
3.8 51.9 52.1 52.3 52.5 52.7 52.9 53.1 53.3 53.4 53.6
3.9 53.8 54.0 54.2 54.5 54.7 54.9 55.1 55.3 55.6 55.8

4.0 56.0 56.3 56.5 56.8 57.0 57.3 57.5 57.8 58.0 58.3
4.1 58.5 58.7 59.0 59.2 59.5 59.7 60.0 60.3 60.5 60.8
4.2 61.1 61.4 61.7 62.0 62.3 62.6 62.9 63.3 63.6 64.0
4.3 64.3 64.7 65.1 65.4 65.7 66.0 66.4 66.8 67.1 67.5
4.4 67.9 68.3 68.7 69.0 69.4 69.8 70.2 70.6 71.1 71.5
4.5 71.9 72.4 72.9 73.4 73.9 74.4 74.9 75.4 75.9 76.4
4.6 76.9 77.4 78.0 78.5 79.1 79.6 80.1 80.6 81.2 81.7
4.7 82.2 82.8 83.3 83.9 84.4 85.0 85.6 86.2 86.6 87.4
4.8 88.0 88.7 89.4 90.0 90.7 91.4 92.2 93.1 93.9 94.8
4.9 95.6 96.3 97.1 97.8 98.5 99.3 100.0

pH 2.20-3.80 Aralığında Tampon Çözelti Hazırlanması (HCl-KHC8H4O4 kullanılarak)

50.0 ml çözelti C üzerine tabloda bulunan çözelti A ’dan eklenir ve son hacim 200 ml’ye saf
su ile tamamlanır.

Tablodan hazırlanması istenilen pH değeri bulunur. Örneğin pH’sı 2.82 olan tampon çözelti
hazırlanmak isteniyorsa tabloda öncelikle pH 2.8 bulunur. Daha sonra yatay konumdaki pH
sütunundan 2 bulunarak iki değerin kesiştiği değer alınır. Bu iki değerin kesiştiği noktadaki
değer 51.76 ’dır. Yani 50.0 ml çözelti C üzerine 51.76 ml çözelti A’dan (0.1 N HCl)
eklenerek son hacim 200 ml’ye saf su ile tamamlanır.


pH 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9
2.2 93.20 92.50 91.80 91.10 90.40 89.70 89.00 88.30 87.60 86.90
2.3 86.20 85.50 84.80 84.10 83.40 82.70 82.00 81.30 80.60 79.90
2.4 79.20 78.54 77.88 77.22 76.56 75.90 75.24 74.58 73.92 73.26
2.5 72.60 71.94 71.28 70.62 69.96 69.30 68.64 67.98 67.32 66.66
2.6 66.00 65.34 64.68 64.02 63.36 62.70 62.04 61.38 60.72 60.06
2.7 59.40 58.76 58.12 57.48 56.84 56.20 55.56 54.92 54.28 53.64
2.8 53.00 52.38 51.76 51.14 50.52 49.90 49.28 48.66 48.04 47.42
2.9 46.80 46.20 45.60 45.00 44.40 43.80 43.20 42.60 42.00 41.40

3.0 40.80 40.22 39.64 39.06 38.48 37.90 37.32 36.74 36.16 35.58
3.1 35.00 34.44 33.88 33.32 32.78 32.24 31.70 31.16 30.64 30.12
3.2 29.60 29.08 28.56 28.04 27.54 27.04 26.54 26.04 25.56 25.08
3.3 24.60 24.12 23.64 23.16 22.68 22.20 21.72 21.26 20.80 20.34
3.4 19.90 19.46 19.02 18.58 18.16 17.74 17.32 16.90 16.50 16.10
3.5 15.70 15.30 14.90 14.52 14.16 13.80 13.44 13.08 12.72 12.36
3.6 12.00 11.66 11.32 10.98 10.64 10.30 9.96 9.62 9.28 8.94
3.7 8.60 8.26 7.92 7.58 7.24 6.90 6.58 6.26 5.94 5.62
3.8 5.30

pH 4.00-6.20 Aralığında Tampon Çözelti Hazırlanması (NaOH-KHC8H4O4 kullanılarak)

50.0 ml çözelti C ’den alınarak üzerine tabloda bulunan çözelti E ’den eklenir ve son hacim 200 ml’ye saf su ile
tamamlanır. Tablodan hazırlanması istenilen pH değeri bulunur. Örneğin pH’sı 4.95 olan tampon çözelti
hazırlanmak isteniyorsa tabloda öncelikle pH 4.9 bulunur. Daha sonra yatay konumdaki pH sütunundan 5
bulunarak iki değerin kesiştiği değer alınır. Bu iki değerin kesiştiği noktadaki değer 44.60 ’dır. Yani 50.0 ml
çözelti C üzerine 44.60 ml çözelti E’den (0.1 N NaOH) eklenerek son hacim 200 ml’ye saf su ile tamamlanır.
Hazırlanan tampon çözeltisinin güvenilir olması için her ihtimale karşın çözelti E ekleme işleminin pH
metre kontrolü ile yapılması tavsiye edilir.

pH 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9
4.0 0.80 1.14 1.46 1.80 2.12 2.46 2.78 3.12 3.44 3.78
4.1 4.10 4.44 4.76 5.10 5.42 5.76 6.08 6.42 6.74 7.08
4.2 7.40 7.74 8.08 8.42 8.78 9.14 9.50 9.86 10.24 10.62
4.3 11.00 11.38 11.76 12.14 12.54 12.94 13.34 13.74 14.16 14.58
4.4 15.00 15.42 15.84 16.26 16.68 17.10 17.54 17.98 18.42 18.86
4.5 19.30 19.76 20.24 20.72 21.22 21.72 22.22 22.74 23.26 23.78
4.6 24.30 24.84 25.38 25.92 26.46 27.00 27.54 28.08 28.62 29.16
4.7 29.70 30.26 30.82 31.38 31.94 32.50 33.08 33.66 34.24 34.82
4.8 35.40 35.98 36.56 37.14 37.74 38.34 38.94 39.54 40.16 40.78
4.9 41.40 42.04 42.68 43.32 43.96 44.60 45.22 45.84 46.46 47.08

5.0 47.70 48.32 48.94 49.56 50.18 50.80 51.42 52.04 52.66 53.28
5.1 53.90 54.50 55.10 55.70 56.30 56.90 57.50 58.10 58.70 59.30
5.2 59.90 60.50 61.10 61.70 62.28 62.86 63.44 64.02 64.58 65.14
5.3 65.70 66.24 66.78 67.32 67.84 68.36 68.88 69.40 69.90 70.40
5.4 70.90 71.38 71.86 72.34 72.82 73.30 73.76 74.22 74.68 75.14
5.5 75.60 76.04 76.46 76.88 77.30 77.72 78.12 78.52 78.92 79.32
5.6 79.70 80.08 80.44 80.80 81.14 81.48 81.82 82.14 82.46 82.78
5.7 83.10 83.40 83.70 84.00 84.30 84.60 84.88 85.16 85.44 85.72
5.8 86.00 86.28 86.56 86.84 87.10 87.36 87.62 87.88 88.12 88.36
5.9 88.60 88.84 89.08 89.32 89.56 89.80 90.02 90.24 90.46 90.68

6.0 90.90 91.10 91.30 91.50 91.70 91.90 92.08 92.26 92.44 92.62
6.1 92.80 92.96 93.10 93.24 93.36 93.48 93.60 93.70 93.80 93.90
6.2 94.00
pH 4.96-6.69 Aralığında Tampon Çözelti Hazırlanması (NaOH-NaH 2C6H5O7
kullanılarak)

Tablodan çözelti E ’nin değeri bulunarak son hacim 100 ml olacacak şekilde üzerine çözelti D ’den
eklenir.Tablodan hazırlanması istenilen pH değeri bulunur. Örneğin pH’sı 5.65 olan tampon çözelti hazırlanmak
isteniyorsa tabloda öncelikle pH 5.6 bulunur. Daha sonra yatay konumdaki pH sütunundan 5 bulunarak iki
değerin kesiştiği değer alınır. Bu iki değerin kesiştiği noktadaki değer 32.5’dir. Yani 32.5 ml çözelti E’den
alınarak (0.1 M NaOH) üzerine 67.5 ml çözelti D’den eklenir. Hazırlanan tampon çözeltisinin güvenilir olması
için her ihtimale karşın çözelti D ekleme işleminin pH metre kontrolü ile yapılması tavsiye edilir.

pH 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9
4.9 - - - - - - 0.0 0.9 1.8 2.7

5.0 3.6 4.3 5.0 5.6 6.3 7.0 7.5 8.1 8.6 9.2
5.1 9.7 10.2 10.8 11.3 11.9 12.4 12.9 13.4 13.9 14.4
5.2 14.9 15.4 15.9 16.5 17.0 17.5 17.9 18.3 18.8 19.2
5.3 19.6 20.0 20.4 20.8 21.2 21.6 22.0 22.4 22.9 23.3
5.4 23.7 24.1 24.5 24.9 25.3 25.7 26.1 26.5 26.9 27.3
5.5 27.7 28.0 28.4 28.7 29.1 29.4 29.7 30.0 30.4 30.7
5.6 31.0 31.3 31.6 31.9 32.2 32.5 32.8 33.1 33.4 33.7
5.7 34.0 34.3 34.5 34.8 35.0 35.3 35.5 35.8 36.0 36.2
5.8 36.4 36.6 36.8 37.1 37.3 37.5 37.7 37.9 38.1 38.3
5.9 38.5 38.7 38.9 39.1 39.3 39.5 39.7 39.9 40.0 40.2

6.0 40.4 40.6 40.8 41.0 41.2 41.4 41.5 41.6 41.7 41.9
6.1 42.0 42.1 42.3 42.4 42.6 42.7 42.8 43.0 43.1 43.3
6.2 43.4 43.5 43.6 43.8 44.0 44.1 44.2 44.3 44.4 44.5
6.3 44.6 44.7 44.8 44.9 45.0 45.1 45.2 45.3 45.3 45.4
6.4 45.5 45.6 45.7 45.7 45.8 45.9 46.0 46.1 46.1 46.2
6.5 46.3 46.4 46.5 46.5 46.6 46.7 46.8 46.8 46.9 46.9
6.6 47.0 47.1 47.1 47.2 47.2 47.3 47.3 47.4 47.4 47.5
pH 4.80-8.00 Aralığında Tampon Çözelti Hazırlanması (KH2PO4-Na2HPO4 kullanılarak)

Tablodan çözelti G ’nin değeri bulunarak son hacim 100 ml olacacak şekilde üzerine çözelti F
den eklenir. Tablodan hazırlanması istenilen pH değeri bulunur. Örneğin pH’sı 5.65 olan
tampon çözelti hazırlanmak isteniyorsa tabloda öncelikle pH 5.6 bulunur. Daha sonra yatay
kesiştiği noktadaki değer 5.50 ’dir. Yani 5.50 ml çözelti G’den alınarak (Na2HPO4) üzerine
94.5 ml çözelti F’den (KH2PO4) eklenir. Hazırlanan tampon çözeltisinin güvenilir olması
için her ihtimale karşın çözelti F ekleme işleminin pH metre kontrolü ile yapılması
tavsiye edilir.
pH 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9
4.8 0.35 0.37 0.39 0.41 0.43 0.45 0.48 0.51 0.54 0.57
4.9 0.60 0.63 0.66 0.69 0.72 0.75 0.79 0.83 0.87 0.91

5.0 0.95 0.99 1.03 1.07 1.11 1.15 1.19 1.23 1.27 1.31
5.1 1.35 1.39 1.43 1.47 1.51 1.55 1.60 1.65 1.70 1.75
5.2 1.80 1.85 1.90 1.95 2.00 2.05 2.10 2.15 2.20 2.25
5.3 2.30 2.37 2.44 2.51 2.58 2.65 2.72 2.79 2.86 2.93
5.4 3.00 3.09 3.18 3.27 3.36 3.45 3.54 3.63 3.72 3.81
5.5 3.90 3.99 4.08 4.17 4.26 4.35 4.46 4.57 4.68 4.79
5.6 4.90 5.02 5.14 5.26 5.38 5.50 5.62 5.75 5.90 6.05
5.7 6.20 6.35 6.50 6.70 6.85 7.00 7.20 7.35 7.55 7.70
5.8 7.90 8.10 8.25 8.45 8.60 8.80 9.00 9.20 9.40 9.60
5.9 9.80 10.0 10.2 10.4 10.6 10.8 11.1 11.3 11.6 11.8

6.0 12.1 12.4 12.7 12.9 13.2 13.5 13.8 14.1 14.4 14.7
6.1 15.0 15.3 15.7 16.0 16.4 16.7 17.0 17.4 17.7 18.1
6.2 18.4 18.7 19.1 19.4 19.8 20.1 20.5 20.9 21.3 21.7
6.3 22.1 22.5 22.9 23.4 23.8 24.2 24.6 25.1 25.5 26.0
6.4 26.4 26.9 27.3 27.8 28.2 28.7 29.2 29.7 30.3 30.8
6.5 31.3 31.9 32.4 33.0 33.5 34.1 34.7 35.3 35.9 36.5
6.6 37.1 37.7 38.3 38.9 39.4 40.0 40.6 41.2 41.8 42.4
6.7 43.0 43.6 44.2 44.8 45.4 46.0 46.6 47.3 47.9 48.6
6.8 49.2 49.8 50.4 51.0 51.6 52.2 52.8 53.4 54.0 54.6
6.9 55.2 55.8 56.4 57.0 57.6 58.2 58.8 59.4 60.0 60.6

7.0 61.2 61.8 62.4 63.0 63.6 64.2 64.8 65.4 65.9 66.5
7.1 67.0 67.6 68.1 68.7 69.2 69.8 70.4 70.9 71.5 72.0
7.2 72.6 73.2 73.7 74.3 74.8 75.4 75.9 76.3 76.8 77.2
7.3 77.7 78.1 78.6 79.0 79.5 79.9 80.3 80.7 81.0 81.4
7.4 81.8 82.1 82.5 82.8 83.2 83.5 83.8 84.2 84.5 84.9
7.5 85.2 85.5 85.9 86.2 86.6 86.9 87.2 87.5 87.9 88.2
7.6 88.5 88.8 89.1 89.3 89.6 89.9 90.2 90.4 90.7 90.9
7.7 91.2 91.4 91.7 91.9 92.2 92.4 92.6 92.9 93.1 93.4
7.8 93.6 93.8 94.0 94.2 94.4 94.6 94.8 95.0 95.1 95.3
7.9 95.5 95.6 95.8 95.9 96.1 96.2 96.3 96.5 96.6 96.8

8.0 96.9
pH 7.71-9.23 Aralığında Tampon Çözelti Hazırlanması (Na2B4O7-HCl kullanılarak)

Tablodan çözelti H ’nin değeri bulunarak son hacim 100 ml olacacak şekilde üzerine çözelti A ’dan eklenir.
Tablodan hazırlanması istenilen pH değeri bulunur. Örneğin pH’sı 8.34 olan tampon çözelti hazırlanmak
değerin kesiştiği değer alınır. Bu iki değerin kesiştiği noktadaki değer 61.6’dir. Yani 61.6 ml çözelti H’dan
alınarak (Na2B4O7) üzerine 38.4 ml çözelti A’dan (KH2PO4) eklenir. Hazırlanan tampon çözeltisinin güvenilir
olması için her ihtimale karşın çözelti A ekleme işleminin pH metre kontrolü ile yapılması tavsiye edilir.
pH 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9
7.7 - 52.5 52.6 52.7 52.8 52.9 53.0 53.1 53.2 53.3
7.8 53.4 53.5 53.6 53.7 53.85 53.95 54.1 54.25 54.4 54.55
7.9 54.65 54.75 54.85 55.0 55.1 55.25 55.35 55.5 55.6 55.75

8.0 55.85 56.0 56.1 56.25 56.35 56.5 56.6 56.75 56.9 57.0
8.1 57.15 57.25 57.4 57.5 57.65 57.8 57.95 58.1 58.3 58.45
8.2 58.65 58.8 59.0 59.2 59.4 59.6 59.8 60.0 60.2 60.45
8.3 60.7 60.95 61.15 61.4 61.6 61.85 62.05 62.3 62.5 62.7
8.4 62.95 63.2 63.45 63.65 63.9 64.1 64.35 64.55 64.8 65.0
8.5 65.25 65.5 65.75 66.05 66.3 66.6 66.9 67.2 67.5 67.75
8.6 68.0 68.25 68.55 68.8 69.1 69.4 69.7 70.0 70.4 70.8
8.7 71.2 71.6 72.0 72.4 72.8 73.2 73.6 74.0 74.5 75.0
8.8 75.5 76.0 76.5 77.0 77.5 78.0 78.5 79.0 79.5 80.0
8.9 80.5 81.0 81.5 82.0 82.5 83.0 83.5 84.0 84.5 85.0

9.0 85.6 86.25 86.9 87.5 88.1 88.75 89.4 90.0 91.6 91.25
9.1 91.9 92.5 93.1 93.75 94.4 95.0 95.6 96.25 96.9 97.5
9.2 98.1 98.75 99.4 100.0
pH 9.23-11.02 Aralığında Tampon Çözelti Hazırlanması (Na2B4O7-NaOH kullanılarak)

Tablodan çözelti E ’nin değeri bulunarak son hacim 100 ml olacacak şekilde üzerine çözelti H
’den eklenir. Tablodan hazırlanması istenilen pH değeri bulunur. Örneğin pH’sı 9.58 olan
tampon çözelti hazırlanmak isteniyorsa tabloda öncelikle pH 9.5 bulunur. Daha sonra yatay
kesiştiği noktadaki değer 25.7’dir. Yani 25.7 ml çözelti E’den alınarak (0.1 M NaOH) üzerine
74.3 ml çözelti H’dan (Na2B4O7) eklenir. Hazırlanan tampon çözeltisinin güvenilir olması
için her ihtimale karşın çözelti H ekleme işleminin pH metre kontrolü ile yapılması
tavsiye edilir.
pH 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9
9.2 - - - 0.72 2.16 3.60 4.90 6.05 7.10 8.05
9.3 8.90 9.60 10.3 11.0 11.7 12.4 13.0 13.6 14.2 14.8
9.4 15.40 16.0 16.6 17.2 17.7 18.2 18.8 19.4 20.0 20.5
9.5 21.0 21.6 22.2 22.8 23.4 23.9 24.5 25.1 25.7 26.3
9.6 26.8 27.4 28.0 28.6 29.2 29.8 30.3 30.8 31.3 31.8
9.7 32.3 32.8 33.3 33.7 34.1 34.5 34.9 35.3 35.7 36.0
9.8 36.3 36.6 36.9 37.2 37.5 37.7 38.0 38.3 38.6 38.8
9.9 39.0 39.3 39.6 39.8 40.0 40.2 40.4 40.6 40.8 40.9

10.0 41.0 41.2 41.4 41.6 41.8 41.9 42.1 42.3 42.5 42.6
10.1 42.7 42.9 43.1 43.2 43.3 43.4 43.6 43.7 43.8 43.9
10.2 44.0 44.2 44.3 44.4 44.5 44.6 44.8 44.9 45.0 45.1
10.3 45.2 45.4 45.5 45.6 45.7 45.8 45.9 46.0 46.1 46.2
10.4 46.3 46.4 46.5 46.6 46.7 46.8 46.9 46.95 47.05 47.1
10.5 47.2 47.3 47.35 47.45 47.5 47.6 47.7 47.75 47.85 47.9
10.6 48.0 48.05 48.1 48.2 48.25 48.3 48.35 48.4 48.5 48.55
10.7 48.6 48.65 48.7 48.75 48.8 48.85 48.9 48.95 49.0 49.05
10.8 49.1 49.15 49.2 49.2 49.25 49.3 49.35 49.4 49.4 49.45
10.9 49.5 49.55 49.6 49.6 49.65 49.7 49.75 49.8 49.8 49.85

11.0 49.9 49.95 50.0
pH 8.53-12.90 Aralığında Tampon Çözelti Hazırlanması (NH2CH2COOH-NaOH kullanılarak)

Tablodan çözelti E ’nin değeri bulunarak son hacim 100 ml olacacak şekilde üzerine çözelti B ’den eklenir.
Tablodan hazırlanması istenilen pH değeri bulunur. Örneğin pH’sı 8.93 olan tampon çözelti hazırlanmak
değerin kesiştiği değer alınır. Bu iki değerin kesiştiği noktadaki değer 11.0’dir. Yani 11.0ml çözelti E’den
alınarak (0.1 M NaOH) üzerine 89 ml çözelti B’den (NH2CH2COOH) eklenir. Hazırlanan tampon çözeltisinin
güvenilir olması için her ihtimale karşın çözelti B ekleme işleminin pH metre kontrolü ile yapılması
tavsiye edilir.
pH 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9
8.5 - - - 5.00 5.11 5.22 5.33 5.44 5.56 5.68
8.6 5.80 5.92 6.04 6.16 6.28 6.41 6.54 6.68 6.82 6.96
8.7 7.10 7.24 7.38 7.52 7.66 7.81 7.96 8.12 8.28 8.44
8.8 8.60 8.77 8.94 9.12 9.30 9.48 9.66 9.84 10.02 10.21
8.9 10.4 10.6 10.8 11.0 11.2 11.4 11.6 11.8 12.0 12.2

9.0 12.4 12.6 12.8 13.0 13.2 13.4 13.6 13.8 14.0 14.3
9.1 14.6 14.8 15.1 15.3 15.6 15.8 16.0 16.3 16.5 16.8
9.2 17.0 17.2 17.4 17.6 17.9 18.2 18.5 18.8 19.1 19.4
9.3 19.7 19.9 20.1 20.3 20.5 20.8 21.1 21.4 21.7 22.0
9.4 22.3 22.5 22.8 23.1 23.4 23.7 24.0 24.3 24.6 24.9
9.5 25.2 25.4 25.6 25.9 26.2 26.5 26.8 27.1 27.4 27.7
9.6 28.0 28.3 28.6 28.9 29.2 29.5 29.8 30.1 30.4 30.7
9.7 31.0 31.3 31.6 31.9 32.2 32.5 32.8 33.1 33.4 33.6
9.8 33.8 34.1 34.4 34.7 35.0 35.2 35.4 35.6 35.8 36.0
9.9 36.2 36.5 36.7 36.9 37.1 37.3 37.5 37.7 37.9 38.1

10.0 38.3 38.5 38.7 38.9 39.1 39.3 39.5 39.7 39.9 40.05
10.1 40.2 40.4 40.55 40.7 40.9 41.05 41.2 41.4 41.55 41.75
10.2 41.9 42.05 42.2 42.4 42.55 42.7 42.85 43.0 43.2 43.35
10.3 43.5 43.65 43.75 43.9 44.0 44.15 44.3 44.4 44.55 44.7
10.4 44.8 44.9 45.0 45.1 45.2 45.3 45.4 45.5 45.6 45.7
10.5 45.8 45.9 46.0 46.05 46.15 46.25 46.35 46.45 46.5 46.6
10.6 46.7 46.75 46.85 46.9 47.0 47.05 47.1 47.2 47.25 47.35
10.7 47.4 47.45 47.5 47.6 47.65 47.7 47.75 47.8 47.9 47.95
10.8 48.0 48.05 48.1 48.15 48.2 48.25 48.3 48.35 48.4 48.45
10.9 48.5 48.55 48.6 48.6 48.65 48.7 48.75 48.8 48.8 48.85

11.0 48.9 48.95 49.0 49.05 49.1 49.15 49.15 49.2 49.25 49.3
11.1 49.35 49.4 49.45 49.5 49.55 49.6 49.6 49.65 49.7 49.75
11.2 49.8 49.85 49.9 49.9 49.95 50.0 50.05 50.1 50.1 50.15
11.3 50.2 50.25 50.3 50.3 50.35 50.4 50.45 50.5 50.5 50.55
11.4 50.6 50.65 50.7 50.7 50.75 50.8 50.85 50.9 50.9 50.95
11.5 51.0 51.05 51.1 51.1 51.15 51.2 51.25 51.3 51.3 51.35
11.6 51.4 51.45 51.5 51.55 51.6 51.65 51.75 51.8 51.85 51.9
11.7 51.9 52.0 52.1 52.15 52.2 52.25 52.35 52.4 52.45 52.55
11.8 52.6 52.7 52.75 52.85 52.9 53.0 53.1 53.15 53.25 53.3
11.9 53.4 53.5 53.6 53.7 53.8 53.9 54.0 54.1 54.2 54.3

12.0 54.45 54.6 54.75 54.85 55.0 55.15 55.25 55.4 55.55 55.65
12.1 55.8 55.95 56.1 56.3 56.45 56.6 56.75 56.9 57.1 57.25
12.2 57.4 57.6 57.8 58.0 58.2 58.4 58.6 58.8 59.0 59.2
12.3 59.4 59.65 59.9 60.1 60.35 60.6 60.85 61.1 61.3 61.55
12.4 61.8 62.2 62.5 62.9 63.2 67.7 68.2 68.6 69.1 69.5
12.5 65.4 65.9 66.3 66.8 67.2 67.7 68.2 68.6 69.1 69.5
12.6 70.0 70.5 71.0 71.5 72.0 72.5 73.0 73.5 74.0 74.5
12.7 75.0 75.6 76.2 76.8 77.4 78.0 78.6 79.2 79.8 80.4
12.8 81.0 81.6 82.3 83.1 84.0 84.9 85.8 86.7 87.7 88.8
12.9 90.0

Değişik Derişimlerde Tampon Hazırlanması

100 mM pH= 2 Sodyum Fosfat Tamponu Hazırlanması

7.8 g (50 mmol) NaH2PO4 .2H2O (sodyum dihidrojenfosfat) bir miktar saf su içerisinde
çözülür. Üzerine derişik % 85’lik H3PO4’ den 3.4 mL (50 mmol) eklenerek son hacim 1 L’ye
tamamlanır.

10 mM pH= 2.6 Sodyum Fosfat Tamponu Hazırlanması

0.78 g (5 mmol) NaH2PO4 .2H2O (sodyumdihidrojenfosfat) bir miktar saf su içerisinde
çözülür. Üzerine derişik % 85’lik H3PO4’ den 0.34 mL (5 mmol) eklenerek son hacim 1 L’ye
tamamlanır.


çözülür. Üzerine derişik % 85’lik H3PO4’ den 0.68 mL (10 mmol) eklenerek son hacim 1
L’ye tamamlanır.

10 mM pH= 3.0 SodyumTartarat Tamponu Hazırlanması

1.13 g (7.5 mmol) tartarik asit bir miktar saf su içerisinde çözülür. Üzerine 0.58 g (2.5
mmol) sodyum tartarat .2H2O eklenerek son hacim 1 L’ye tamamlanır.

20 mM pH= 3.1 Sodyum Sitrat Tamponu Hazırlanması

3.51 g (16.7 mmol) sitrik asit.H2O bir miktar saf su içerisinde çözülür. Üzerine 0.97 g (3.3
mmol) sodyum sitrat .2H2O eklenerek son hacim 1 L’ye tamamlanır.

10 mM pH= 4.3 SodyumTartarat Tamponu Hazırlanması

0.375 g (2.5 mmol) tartarik asit bir miktar saf su içerisinde çözülür. Üzerine 1.726 g (7.5
mmol) sodyum tartarat .2H2O eklenerek son hacim 1 L’ye tamamlanır.

20 mM pH= 4.5 Sodyum Sitrat Tamponu Hazırlanması

2.1 g (10 mmol) sitrik asit.H2O bir miktar saf su içerisinde çözülür. Üzerine 2.94 g (10
mmol) sodyum sitrat .2H2O eklenerek son hacim 1 L’ye tamamlanır.
10 mM pH= 4.7 Sodyum Asetat Tamponu Hazırlanması

0.680 g (5 mmol) sodyum asetat.3H2O bir miktar saf su içerisinde çözülür. Üzerine
%99.5’lik glacial asetik asitten 0.287 mL (5mmol) eklenerek son hacim 1 L’ye tamamlanır.


çözülür. Üzerine 17.9 g (50 mmol) Na2HPO4 .12H2O (sodyum hidrojenfosfat) eklenerek son
hacim 1 L’ye tamamlanır.


çözülür. Üzerine 1.79 g (5 mmol) Na2HPO4 .12H2O (sodyum hidrojenfosfat) eklenerek son
hacim 1 L’ye tamamlanır.

100 mM pH= 9.2 Sodyum Borat Tamponu Hazırlanması

6.18 g (100 mmol) borik asit bir miktar saf su içerisinde çözülür. Üzerine 2.00 g (50 mmol)
sodyum hidroksit eklenerek son hacim 1 L’ye tamamlanır.

20 mM pH= 9.6 Etanolamin Asetat Tamponu Hazırlanması

Yoğunluğu 1.017 g/mL olan etilenaminden 1.22 mL (20 mmol) ve %99.5’lik glacial asetik
asitten 0.575 mL (10 mmol) karıştırılarak son hacim 1 L’ye tamamlanır.
Gıda Ürünlerinde Protein Analizi

Yöntemin prensibi

Yöntemin temel amacı gıdalardaki serbest azotun amonyum iyonuna çevrilmesidir. Bunun
için örnek önce derişik sülfürik asit ile yüksek sıcaklıkta parçalanır. Karbonlu maddeler
okside olarak karbondiokside, hidrojenler suya, hidrojene bağlı azot amonyum sülfat haline
dönüşür. Elde edilen çözelti ağırlıkça %33’lük sodyum hidroksit çözeltisi ile distile edilir.
Serbest hale geçen amonyak bir asit ile çözeltiye bağlanır. Oluşan bu zayıf baz, ayarlı bir asit
çözeltisi ile titre edilir.
Organik maddelerde bulunan proteinlerin yapısını teşkil eden asitlerin amonyağa

dönüştürülerek, oluşan amonyağın bir asitle titrasyonu esasına dayanır.


Derişik sülfürik asit (H2SO4)
Borik asit (H3BO3) çözeltisi: 40 g borik asit 1 litre saf suda çözünür . Çözünme biraz zor
olacağı için sıcak su banyosunda çözünene kadar bekletilir.
Ayarlı 0,1 N hidroklorik asit (HCl) çözeltisi
Metilen mavisi-metilen kırmızısı belirteç çözeltisi
%33’lük NaOH çözeltisi: (500 g NaOH üzerine 1 litre saf su yavaşça eklenir)
Katalizör : 15 g susuz K2SO4 ve 0,5 g CuSO4 karıştırılır.
Kjeldahl balonu içerisine hazırlanan katalizör ve bir kaç kaynama taşı koyulur. Parşömen
kağıdı üzerine homojen hale getirilmiş örnekten 1 g tartılır ve balonun içerisine yerleştirilir.
Üzerine 12,5 mL derişik sülfürik asit koyulur. Katalizör olarak kjekdahl tableti (2 adet) katılır.
Balon Kjeldahl düzeneğine yerleştirilir. Önce köpürme bitene kadar düşük sıcaklıkta daha
sonra ise yüksek sıcaklıkta yakma yapılır. Yaklaşık 2 saat sonra çözelti rengi açık mavi –yeşil
olunca yakma işlemi bitirilir. Balon oda sıcaklığına kadar soğutulur (yakma
safhası=dijestiyon safhası) (buradaki oluşan reaksiyon şöyle özetlenebilir: organik maddedeki
proteinler, aminler bakır sülfat tarafından amonyum sülfata çevrilir ve oksijen, Hidrojen, su,
karbondioksit açığa çıkar. Örnek + H2SO4……(NH4)2SO4 + H2O + CO2 + SO2) .
Destilasyon cihazına yerleştirilir Bir erlene 50 mL borik asit (ya da sülfürik asit) çözeltisi
koyularak üzerine 2 damla metilen mavisi-metilen kırmızısı belirteç çözeltisi koyularak
adaptörün ağzı erlenin dibine deyecek şekilde yoğunlaştırıcının altına yerleştirilir. Örneğin
üzerine 100 mL saf su ve 125 mL %33’lük NaOH çok yavaş bir şekilde eklenir. Ve
destilasyon işlemine başlanır. Destilasyon işleminin tamamlanıp tamamlanmadığı saf su ile
ıslatılmış kırmızı turnusol kağıdı ile kontrol edilir. Damlayan destilat ile kırmızı turnusol
kağıdı renk değiştirmemelidir. Aksi taktirde destilasyon işlemine devam edilmelidir
(destilasyonda meydana gelen amonyum sülfattan amonyak serbest hale getirmek amaçtır.
Burada meydana gelen reaksiyon; (NH4)2SO4+2NaOH……2NH3+2H2O (2NH4OH)
+Na2SO4).
0,1 N lik NaOH ya da eğer sülfürik asit yerine borik asit kullanılmışsa HCL (eğer titrasyonda
HCl kullanılmışsa titrasyonda harcanan miktar direkt olarak hesaplamaya katılır.) ile titre
edilir. Aynı deney örnek yerine parşömen kağıdı koyularak tekrarlanır ve harcanan NaOH
çözeltisi miktarı kaydedilir (V2). Böylece örnek dışından gelebilecek azot miktarı saptanır.

Hesaplama

%N = [0,014 x N x (V1-V2) x100] / m

V1 = Titrasyonda harcanan NaOH asit çözeltisinin hacmi mL
V2 = Şahit deneyde titrasyonda harcanan HCl asit çözeltisinin hacmi mL
N = Ayarı yapılan sodyum hidroksit çözeltisinin derişimi
m = Alınan örneğin ağırlığı, g

Bulunan yüzde azot miktarı, analizi yapılacak numunenin faktörü ile çarpılarak protein
miktarı saptanır.

Ürünler için Kullanılan Faktörler

Süt ve Süt ürünleri : 6,38
Et ve Et Ürünleri : 6,25
Hububat Ürünleri : 5,70
Pirinç Unu : 5,95
Helva: 6,25

Sülfürik Asit, Borik Asit, Hidroklorik Asit, Metilen Mavisi, Metilen Kırmızısı, Sodyum
Hidroksit, Potasyum Sülfat, Bakır Sülfat, Kjeldahl Balonu, Kaynama Taşı , Analitik Terazi,
Kjeldahl Düzeneği, Silifli balon, Geri soğutucu, Turnusol kağıdı, Mezur, Pipet, Büret, Erlen

Et ve Et Ürünlerinde Protein Analizi

Yöntemin prensibi

Yöntemin temel amacı gıdalardaki serbest azotun amonyum iyonuna çevrilmesidir. Bunun
için örnek önce derişik sülfürik asit ile yüksek sıcaklıkta parçalanır. Karbonlu maddeler
okside olarak karbondiokside, hidrojenler suya, hidrojene bağlı azot amonyum sülfat haline
dönüşür. Elde edilen çözelti derişik sodyum hidroksit çözeltisi ile distile edilir. Serbest hale
geçen amonyak bir asit ile çözeltiye bağlanır. Oluşan bu zayıf baz, ayarlı bir asit çözeltisi ile
titre edilir.

Kullanılan kimyasallar

Derişik d=1,84 sülfürik asit (H2SO4) (Merck 1.00731)
Borik asit (H3BO3) çözeltisi: 40 g borik asit (Merck 1.00165) 1 litre saf suda çözünür .
Çözünme biraz zor olacağı için sıcak su banyosunda çözünene kadar bekletilir.
Ayarlı 0,1 N hidroklorik asit (HCl) çözeltisi
Metilen mavisi-metilen kırmızısı belirteç çözeltisi
%33’lük NaOH çözeltisi: (500 g NaOH (Merck 1.06498) üzerine 1 litre saf su yavaşça
eklenir)
Katalizör : 15 g susuz K2SO4 (Merck 1.05153) ve 0,5 g CuSO4 karıştırılır.

Kjeldahl balonu içerisine hazırlanan katalizör ve bir kaç kaynama taşı koyulur. Parşömen
kağıdı üzerine homojen hale getirilmiş örnekten 1 g tartılır ve balonun içerisine yerleştirilir.
Üzerine 25 mL derişik sülfürik asit koyulur. Balon Kjeldahl düzeneğine yerleştirilir. Önce
köpürme bitene kadar düşük sıcaklıkta daha sonra ise yüksek sıcaklıkta yakma yapılır.
Yaklaşık 2 saat sonra çözelti rengi açık mavi –yeşil olunca yakma işlemi bitirilir.Balon oda
sıcaklığına kadar soğutulur. Destilasyon cihazına yerleştirilir Bir erlene 50 mL borik asit
çözeltisi koyularak üzerine 2 damla metilen mavisi-metilen kırmızısı belirteç çözeltisi
koyularak adaptörün ağzı erlenin dibine deyecek şekilde yoğunlaştırıcının altına yerleştirilir.
Örneğin üzerine 100 mL saf su, 125 mL %33’lük NaOH çok yavaş bir şekilde eklenir.
Destilasyon işleminin tamamlanıp tamamlanmadığı saf su ile ıslatılmış kırmızı turnusol kağıdı
ile kontrol edilir. Damlayan destilant ile kırmızı turnusol kağıdı renk değiştirmemelidir.
Erlen içindeki çözelti ayarlı 0,1 N HCl asit çözeltisi ile ilk indikatör eklendiği anındaki
menekşe rengin gözlendiği ana kadar titre edilir (V1).
Aynı deney örnek yerine parşömen kağıdı koyularak tekrarlanır ve harcanan HCl asit çözeltisi
miktarı kaydedilir (V2). Böylece örnek dışında gelebilecek azot miktarı saptanır.

Hesaplamalar
%N = [0,014 x N x (V1-V2) x 100] / m

V1 = Titrasyonda harcanan HCl asit çözeltisinin hacmi mL
V2 = Şahit deneyde titrasyonda harcanan HCl asit çözeltisinin hacmi mL
N = Ayarı yapılan hidroklorik asit çözeltisinin derişimi
M = Alınan örneğin ağırlığı, g
Bulunan % azot miktarı 6,25 faktörü ile çarpılarak protein miktarı saptanır.
Gıdalarda Yağ Analizi

Yöntemin Prensibi

Süt ve süt ürünleri hariç diğer gıda örneklerinde aksi belirtilmediği sürece ekstraksiyon
yöntemi kullanılır. Yöntem, numunenin bir çözücü ile (n-hekzan veya petrol eteri) ekstrakte
edilmesi, daha sonra da çözücünün uzaklaştırılmasından sonra kalıntının tartılması ilkesine
dayanır.
Yağ miktarı hesaplanırken numunenin nem miktarı göz önünde bulundurulur. Gerektiğinde,
kurumadde üzerinden hesaplama yapılır.


n-hekzan (Merck 1.04367) veya kaynama sıcaklığı 40-60 Cº olan petrol eteri (Merck 1.01775)

Örnek Hazırlama

Örnek iyice homojen hale getirilir ve 5 gr numune petri kutusuna alınır gıda ürünlerinde nem
tayini yöntemi ile kuru madde analizi yapılır. Kurutulan numune örnek kabından kullanılan
çözücü yardımıyla alınarak kartuşa yerleştirilir. Kurutma kabında kalan kalıntılar çözücü ile
ıslatılmış pamukla iyice sıyrılıp pamukta kartuşun içerisine yerleştirilir.


Hazırlanan kartuş soxhlet aletinin ekstraksiyon tüpünün içerisine yerleştirilir. Sabit tartıma
getirilmiş ekstraksiyon balonları (M1) extraksiyon tüpünün altına yerleştirilir. Soxhlet aletinin
ekstraksiyon tüpüne bir kere sifon yapacak bir kere sifon yapacak ve tekrar yarıya kadar
dolduracak çözücü koyulur. 8 saat ekstrakte edilir.

Ekstraksiyon sonunda içinde çözücü bulunan balon alınarak evaporatöre bağlanır. Çözücüsü
uzaklaştırılır. Daha sonra balon 103 ºC’a ayarlı etüvde 1 saat tutulur. Desikatörde oda
sıcaklığına getirilerek soğutulur ve tartım alınır (M2)

Hesaplamalar

%Yağ = [ (M2- M1) / m] x 100
M1 =Sabit tartıma getirilmiş balonun ağırlığı g

M2 = Sabit tartıma getirilmiş balonun ağırlığı + Kalıntı ağırlığı


n-hekzan veya Petrol Eteri, Analitik Terazi, Etüv, Sokselet Kartuşu, Sokselet Cihazı, Sokselet
Balonu, Evaparatör, Desikatör, Saat camı

Kavurma Yağında Yağ Analizi (Sızdırma Yöntemi ile)


En az 500 g kavurma örneği alınarak, beher içinde ve sıcak su banyosunda iyice eriyene kadar
ısıtılır ve sonra yağ süzülür, geriye kalan kısım tartılır.

Hesaplamalar

Ağırlıkça yüzde sızdırma yağ miktarı aşağıdaki gibi hesaplanır.

Yağ % = [ (M1- M2) / M1] x 100
M1 = Başlangıçta tartılan kavurma miktarı, g

M2 =Yağı sızdırıldıktan sonra tartılan kavurma miktarı, g


Analitik Terazi, Su banyosu, Beher
Et ve Et Ürünlerinde Yağ Analizi

Yöntemin Prensibi

Bu deneyde ekstraksiyon yöntemi kullanılır.Yöntem numunenin bir çözücü ile (n-hekzan veya
petrol eteri) ekstrakte edilmesi, daha sonra da çözücünün uzaklaştırılmasından sonra kalıntının
tartılması ilkesine dayanır.
Yağ miktarı hesaplanırken numunenin nem miktarı göz önünde bulundurulur. Kurumadde
üzerinden hesaplama yapılır.


n-hekzan (Merck 1.04367) veya kaynama sıcaklığı 40-60 Cº olan petrol eteri (Merck 1.01775)

Örnek Hazırlama

Örnek iyice homojen hale getirilir ve 5 gr numune petri kutusuna alınır. Et ve et ürünlerinde
nem tayini yöntemi ile kurumadde analizi yapılır. Kurutulan numune örnek kabından
kullanılan çözücü yardımıyla alınarak kartuşa yerleştirilir. Kurutma kabında kalan kalıntılar
çözücü ile ıslatılmış pamukla iyice sıyrılıp, pamuk kartuşun içerisine yerleştirilir.


Hazırlanan kartuş soxhlet aletinin ekstraksiyon tüpünün içerisine yerleştirilir. Sabit tartıma
getirilmiş ekstraksiyon balonları (M1) extraksiyon tüpünün altına yerleştirilir. Soxhlet aletinin
ekstraksiyon tüpüne bir kere sifon yapacak ve tekrar yarıya kadar dolduracak çözücü koyulur.
8 saat ekstrakte edilir.

Ekstraksiyon sonunda içinde çözücü bulunan balon alınarak evaporatöre bağlanır. Çözücüsü
uzaklaştırılır. Daha sonra balon 103 ºC’a ayarlı etüvde 1 saat tutulur. Desikatörde oda
sıcaklığına getirilerek soğutulur ve tartım alınır (M2)

Hesaplamalar

%Yağ = [ (M2- M1) / m] x 100
M1 =Sabit tartıma getirilmiş balonun ağırlığı g

M2 = Sabit tartıma getirilmiş balonun ağırlığı + Kalıntı ağırlığı

n-hekzan veya Petrol Eteri, Analitik Terazi, Etüv, Sokselet Kartuşu, Sokselet Cihazı, Sokselet
Balonu, Evaparatör, Desikatör, Saat camı
Süt, Süt Tozu, Yoğurt ve Dondurmada Yağ Analizleri

Yöntemin Prensibi

Süt ve süt ürünlerinde genelde gerber yöntemi kullanılır. Yöntem, protein ve zor çözünen
tuzların derişik sülfürik asit ve amil alkol ile çözülüp, yağın parçalanması ilkesine dayanır.


Yoğunluğu 1,820 olan sülfürik asit
Yoğunluğu 0,814 olan saf amil alkol
Amil alkol

Örnek Hazırlanması

Yoğurt örneği öncelikle iyice karıştırılarak homojen hale getirilir. Homojen hale gelen
numuneden 50 mL alınır. Numune su ile 1/10 oranında seyreltilir.

Süt ürünlerinden numune almadan önce iyice çalkalanmaldır. Eğer kaymak varsa örnek 40 Cº
‘ ye ısıtılıp 20 Cº soğutulur.

Süt tozu numunesinde ise sülfürik asitin üzerine 3 mL saf su ve 1,69 g süt tozu eklenir.


10 mL H2SO4 gerber bütirometresi içine koyulur. 11 mL numune çok yavaş şekilde
bütirometrenin camına dokundurularak asidin üzerine eklenir.1 mL amil alkol eklenir. Amil
alkol eklenmesi de örnekte olduğu gibi yavaşça olmalıdır. Bütirometrenin ağzı kuru lastik tıpa
ile iyice kapatılır. Dikkatli bir şekilde homojen bir karışım sağlanana kadar karıştırılır.
Bütirometrenin dereceli kısmı asağıya gelecek şekilde 1100 devir/dakikalık santrifijde 5
dakika santrifüj edilir. Daha sonra 65-70 Cº ‘lik su banyosunda bu sefer dereceli kısım yukarı
gelecek şekilde 5 dakika bekletilir. 5 dakika sonunda ağızdaki tıpa itilerek veya döndürülerek
yağ sütununun alt sınırı derece çizgilerinden birine getirilmek suretiyle üstteki menisküsün
en altı okunur.
Bütirometre dereceleri kg üzerinden yapılmıştır. 1 L süt 1032 g’dır. Buna göre kg da 36 g yağ
içeren bir sütün litresinde 1.032x36=37 g/L yağ bulunur.

Hesaplamalar

Okunan değer direkt yüzde yağ olarak verilir. Yoğurtta ise su ile 1/10 oranında seyreltme
olduğundan okunan değere 1/10’luk bir ekleme yapılır. Eğer sonuç kurumadde cinsinden
istenirse süt ve süt ürünlerinde nem tayini yöntemine göre örneğin kurumadde miktarı
bulunarak
Bulunan sonuç 100/ Km değeri ile çarpılır.

Km = Süt örneğinin100 g daki kuru madde miktarı

Peynirde Yağ Analizi

Yöntemin prensibi

Süt ve süt ürünlerinde yağ analizi yapılırken gerber yöntemi kullanılır. Yöntem, protein ve zor
çözünen tuzların derişik sülfürik asit ve amil alkol ile çözülüp, yağın parçalanması ilkesine
dayanır.


Yoğunluğu 1,52 olan sülfürik asit
Saf amil alkol


Deney numunesi iyice homojen hale getirilir. Bütirometrenin (van Gulik) özel tartı şişesi tıpa
ile birlikte çıkarılır darası alınır ve homojen hale getirilmiş örnekten 3 g koyulur. Tartı şişesi
tıpa ve örnek bütirometreye yerleştirilir. Butirometrenin diğer ağzından -tamamen örnek
içinde kalacak şekilde- sülfürik asit koyularak lastik mantar kapatılır. 70 ºC’daki su
banyosuna yerleştirilir. Peynirin tamamen çözünmesi sağlanır. Bunun için bütiometre arasıra
çalkalanılır. Üzerine 1 mL amil alkol eklenir ve iyice karıştırılır. Bütirometrenin 35 işaretine
kadar sülfürik asit katılır. 10 dakika santrifüjlenir. 65 ºC’ daki su banyosunda 5 dakika
tutulur.

Hesaplamalar

Okunan değer direkt olarak yüzde yağı verir.


Sülfürik AsitAmil alkol, Analitik Terazi, Baget, Beher, Isıtıcı, Pipet, Gerber Bütirometresi,
Kauçuk tıpa, Santrifüj, Su banyosu

Yoğunluk Tayini
Yoğunluk bir maddenin bir cm3’nün gram cinsinden ağırlığıdır.

d= m/v (g/cm3, kg/m3, g/ml, Ib/ft3 (EU))
Nispi yoğunluk, analiz edilen maddenin yoğunluğunun, baz alınan bir maddenin aynı
koşullardaki yoğunluğuna oranıdır. Baz alınan madde genellikle sudur. Ancak gazlar için baz
olarak hava alınmaktadır.
Yoğunluğun, nispi yoğunluğa çevrilmesi durumunda ölçme yapılan sıcaklıktaki suyun

yoğunluğu kullanılır. Suyun yoğunluğu 20◦C’de 0,9982019 dur. 20◦C’deki yoğunluğu,
20◦C/20◦C’deki nispi yoğunluğa çevirmek için söz konusu yoğunluk değeri 0,9982019’a
bölünür.
Herhangi bir t1 sıcaklığındaki yoğunluğu t2 sıcaklığındaki yoğunluğa çevirmek için δ t2 = δ

t1
(1+a(t1- t2)) a kübik genleşme katsayısı ve sıvı yağlar için her bir derece sıcaklık farkı için
0,0007 dir.
Dansimetre ile yoğunluk tayini
1. Analiz sıvısı yoğunluk silindirine konur.

2. içerisine dansimetre daldırılır.
3. 1 dk. Sonra gösterdiği değer okunur.
4. aynı zamanda sıcaklık derecesi tespit edilir.
22◦C’de 1,0953 değeri okunmuşsa ve dansimetre yoğunluğu 20◦C’ye ayarlı ise;
22-20=2
2*0,2=0,4
95,3+0,4=95,7
(95,7+1000)/1000=1,0957 bulunur.
Piknometre ile özgül ağırlık tayini
Aynı hacme sahip madde ile suyun havada belirlenen ağırlıklarının oranı da özgül ağırlık
olarak ifade edilmektedir.
Peynir ve Tereyağında Tuz Analizi

Yöntemin Prensibi

Tuz kimyasal olarak sodyum klorür (NaCl) formunda bulunur. Yöntem, ortamdaki
klorürlerin gümüş klorür halinde çökeltilmesi ve serbest kalan gümüş iyonlarının indikatör
olarak ilave edilen nötr potasyum kromat ile tuğla kırmızısı bir renk vermesi esasına dayanır.
Bu yönteme Mohr Yöntemi denir.
NaCl + AgNO3 ….. AgCl + NaNO3
2AgCl + K2CrO4 ….. Ag2CrO4 (tuğla kırmızısı)+ 2KCl

0,1 N Gümüş nitrat (AgNO3) çözeltisi
% 5’lik potasyum kromat (K2CrO4) çözeltisi


Homojen hale getirilmiş örnekten 5 g erlene tartılır. Üzerine sıcak saf su eklenerek kuvvetli
bir şekilde 5-10 dakika çalkalanır. Çözelti süzgeç kağıdından 500 mL’lik balonjojeye süzülür.
Erlen 4- 5 kere sıcak su ile yıkanarak süzgeç kağıdına dökülür. Böylece hem erlende kalan
hem de süzgeç kağıdında kalabilecek olan tuzun suya geçmesi sağlanır. Balonjojedeki
süzüntü tam olarak soğuduğu zaman hacim çizgisine kadar saf su ile tamamlanır. Bu
süzüntüden erlene 25 mL alınarak üzerine 2-3 damla potasyum kromat çözeltisi eklenir.
Büretteki AgNO3 çözeltisi ile erlendeki örnek kiremit kırmızısı renk verinceye kadar titre
edilir.

Hesaplamalar

1 mL 0,1 N AgNO3 = 0,00585 g NaCl’e eşdeğer

Eğer hazırlanan Ag NO3 çözeltisinin derişimi tam 0,1 N değilse bu değer

(0,00585 x Hazırlanan Ag NO3 çözeltisinin derişimi) / 0,1 N şeklinde kullanılır.

% Tuz (g) = [ (0,00585 x V) / m] x SF x100

V = Harcanan AgNO3 çözeltisinin hacmi (mL)
N = Ayarlanan AgNO3 çözeltisinin derişimi
m = Alınan numune miktarı (g)
SF = Seyreltme faktörü ( X g örnek 500 mL’lik balonjojeye seyreltildi.Bu çözeltiden de 25
mL alındı. Bu durumda seyreltme faktörü 500/25= 20 dir.)

Gümüş Nitrat, Potasyum Kromat, Analitik Terazi, Erlen, Mezur, Balonjoje, Süzgeç Kağıdı,
Cam Huni, Büret, Damlalık

Et ve Et Ürünlerinde Tuz Tayini

Volhard Yöntemi ile Tuz Tayini

Yöntemin Prensibi

Tuz kimyasal olarak sodyum klorür (NaCl) formda bulunur. Et ve et ürünlerinde ise 2
yöntem kullanılmaktadır. Bu yöntemlerden birisi Volhard yöntemidir. Bu yöntemde örnek saf
sıcak su ile ekstrakte edilir ve proteinleri çöktürülür. Süzülen çözeltiden alınan çözelti
asitlendirilir ve AgNO3 eklenerek klorürler gümüş klorür olarak tutulur. Ortamda kalan gümüş
ise ayarlı potasyum tiyosiyanat ile titre edilir


4 N nitrik asit (1 Hacim derişik nitrik asit (Merck 1.00456) + 3hacim saf su)
0,1 N gümüş nitrat ( AgNO3 ) (Merck 1.09081)
1 N sodyum hidroksit ( NaOH )
Nitrobenzen (Merck 8.06770)
Amonyum demir-3- sülfat ( NH4Fe(SO4)2.12H2O )
Ayarlı 0,1 N potasyum tiyosiyanat ( KSCN )

Protein çöktürülmesi için kullanılan çözeltiler:
Reaktif I : 100 g potasyum ferrosyanat ( K4Fe(CN)6.3H2O ) (Merck 1.04984) saf suda
çözülüp toplam hacim 1000 mL’ye saf su ile tamamlanır.
Reaktif II : 220 g çinko asetat ( Zn(CH3COO)2.2H2O ) (Merck 1.08800) ve 30 mL glasial
asetik asit ( CH3COOH ) (Merck 1.00063) saf suda çözülüp toplam 1000 mL’ye saf su ile
tamamlanır.


Homojenize edilmiş örnekten 5 g erlene tartılır. Üzerine 50 mL sıcak saf su eklenerek kaynar
su banyosunda 10 dakika karıştırılarak ısıtılır. Çözelti oda sıcaklığına geldikten sonra 1 ml
reaktif I ve reaktif II sırasıyla eklenerek iyice karıştırılır. Proteinlerin çökmesi için yaklaşık 20
dakika beklenir. Daha sonra 100 mL’lik balona aktarılıp saf su ile hacim çizgisine kadar
tamamlanır. Karışım süzgeç kağıdından süzülür. Süzüntüden 10 mL alınıp üzerine 2,5 mL
4 N HNO3, 1 mL amonyum demir-3-sülfat çözeltisi eklenir. Daha sonra 10 mL AgNO3 ve 1,5
mL nitrobenzen eklenip büretteki ayarlı 0,1 N KSCN ile erlende kiremit rengi görülene kadar
titre edilir.

Hesaplamalar

1 mL 0,1 N AgNO3 = 0,00585 g NaCl


% Tuz (g) = [ (0,00585 x (10-V)) / m] x SF x100

SF = Seyreltme faktörü ( X g örnek 100 mL’lik balonjojeye seyreltildi. Bu çözeltiden de 10
mL alındı. Bu durumda seyreltme faktörü 100/10= 10 dir)

Hesaplamalardaki 10 baslangıçta eklenen AgNO3 çözeltisinin hacmi. Bu değer tuz miktarına
göre değişebilir.

Nitrik asit, Gümüş Nitrat, Sodyum Hidroksit, Nitrobenzen, Amonyum demir-3- sülfat,
Potasyum Tiyosiyanat, Potasyum Ferrosyanat, Çinko Asetat, Glasial Asetik Asit, Analitik
Terazi, Blender, Su Banyosu, Mezur, Erlen, Balonjoje, Süzgeç Kağıdı, Pipet, Büret

Ekmek ve Benzeri Gıda Maddelerinde Tuz Tayini

Yöntemin Prensibi

Tuz kimyasal olarak sodyum klorür (NaCl) formda bulunur. Yöntem, normalitesi belli
AgNO3 çözeltisi ile titre edilerek tuz miktarının saptanması ilkesine dayanır. Bu yönteme
Mohr Yöntemi denir.


0,1 N Gümüş nitrat (AgNO3) çözeltisi (Merck 1.09081)
0,1 N sodyum hidroksit NaOH çözeltisi

Ekmek ve benzeri ürünlerde tuz analizi yaparken örneğin iç kısımlarından almak koşuluyla
numune önce kurutulur. Kurutulmuş örnekten 10 g erlene tartılır. Üzerine sıcak saf su
eklenerek kuvvetli bir şekilde 5-10 dakika çalkalanır. Çözelti süzgeç kağıdından 250 mL’lik
balonjojeye süzülür. Erlen 4-5 kere sıcak su ile yıkanarak süzgeç kağına dökülür. Böylece
hem erlende kalan hem de süzgeç kağıdında kalabilecek olan tuzun suya geçmesi sağlanır.
Balonjojedeki süzüntü tam olarak soğuduğu zaman hacim çizgisine kadar saf su ile
tamamlanır. Bu süzüntüden erlene 100 mL alınır. Reaksiyon nötr ortamda iyi sonuç verdiği
için ortamı nötr veya hafif bazik yapmak için NaOH çözeltisi kullanılır. Üzerine 2-3 damla
potasyum kromat çözeltisi eklenir. Büretteki AgNO3 çözeltisi ile erlende kiremit kırmızısı
renk gözlenene kadar titre edilir.
Hesaplamalar

1 mL 0,1 N AgNO3 = 0,00585 g NaCl



%Tuz (g) = [ (0,00585 x V) / m] x SF x100

SF = Seyreltme faktörü ( X g örnek 250 mL’lik balonjojeye seyreltildi. Bu çözeltiden de 100
mL alındı. Bu durumda seyreltme faktörü 250/100= 2,5 dur.)

Konserve Ürünleri, Bitkisel Margarinler, Hazır Çorbalar, Turşu, Salça ve Zeytinde Tuz
Tayini

Yöntemin Prensibi

Tuz kimyasal olarak sodyum klorür (NaCl) formda bulunur. Yöntem, normalitesi belli
AgNO3 çözeltisi ile titre edilerek tuz miktarının saptanması ilkesine dayanır. Bu yönteme
Mohr Yöntemi denir.


0,1 N Gümüş nitrat (AgNO3) çözeltisi (Merck 1.09081)
0,1 N ayarlı sodyum hidroksit (NaOH) çözeltisi
% 66’lık nitrik asit (HNO3) çözeltisinden 1/10 oranında seyreltilmiş
Metil oranj çözeltisi

Örneklerin Hazırlanması

Sebze konservelerinin sıvısından direk belli bir hacimde alınr. Hazır yemek konserveleri ile
mikserde homojen hale getirilir ve 5 g numune alınarak 250 mL balonjojeye saf su ile
aktarılır. Hacim çizgisine kadar saf su le tamamlanır. Tuzun tamamen suya geçmesini
sağlamak amacıyla balonjoje sıcak su banyosunda ısıtılır. Çözelti soğuduktan sonra süzgeç
kağıdından süzülürek süzüntüden 25 mL alınır.

Hazır kuru çorba numunesinden 20 g alınarak 250 mL’lik balonjojeye saf su yardımıyla
aktarılır. Hacim çizgisine kadar saf su ile tamamlanır. Balonjoje iyice çalkanalır . Daha sonra
çözelti süzülerek süzüntüden 50 mL alınır.

Zeytin numunesinin salamura kısmından 20 mL bir erlene aktarılır. Çözeltiye metil oranj
indikatörü eklenerek NaOH ile portakal renkten sarıya dönene kadar (renk açılana kadar)
nötrleştirmek amacıyla titre edilir. Çözelti 250 mL balonjoje alınarak hacim çizgisine kadar
saf su ile tamamlanır. Daha sonra çözelti süzülerek süzüntüden 20 mL alınır.

Salça numunesinde 25 g alınarak bir miktar saf su ile sulandırılır. Daha sonra 100 mL’lik
balonjojeye alınarak saf su ile hacim çizgisine kadar tamamlanır. Balonjoje iyice
çalkalandıktan sonra çözelti süzülür. Süzüntüden 10 mL alınarak deneye başlanır.


Yukarıda hazırlanan ve belli hacimde alınan numunelerin üzerine 200 mL saf su eklenir.
İçerisine 2-3 damla kromat belirteçi koyularak büretteki 0,1 N AgNO3 ile kiremit rengi
gözlene kadar titre edilir.

Hesaplamalar

1 mL 0,1 N AgNO3 = 0,00585 g NaCl



%Tuz (g) = [ (0,00585 x V) / m] x SF x100

SF = Seyreltme faktörü
(Sebze konservesi için: X g örnek 250 mL’lik balonjojeye seyreltildi. Bu çözeltidende 25 mL
alındı. Bu durumda seyreltme faktörü 250/25= 10 dur.Hazır kuru çorba için: X g örnek 250
mL’lik balonjojeye seyreltildi. Bu çözeltidende 50 mL alındı. Bu durumda seyreltme faktörü
250/50= 5 dir. Zeytin için: X g örnek 250 mL’lik balonjojeye seyreltildi. Bu çözeltidende 20
mL alındı. Bu durumda seyreltme faktörü 250/20= 12.5 dur. Salça için: X g örnek 100 mL’lik
balonjojeye seyreltildi. Bu çözeltidende 10 mL alındı. Bu durumda seyreltme faktörü 100/10=
10 dur.)

Refraktometrik Kuru Madde Tayini (Suda Çözünür Kuru Madde)

Işık saydam bir ortamdan diğer saydam bir ortama geçerken yolundan sapar, bu olaya ışığın
kırınımı olayı denir. Işığın kırınımı ortamların yoğunluğu ile değişir. İşte bu olaydan
yararlanılarak yapılan konsantrasyon belirlemelerine refraktometri, bu amaçla kullanılan
aletlere de refraktometre denir.
Işık az yoğun ortamdan çok yoğun ortama geçerken normaline yaklaşarak kırılır. Işığın geliş
açısı α, kırılma açısı β ise;
sin α/sin β = n
oranına, n, ışığın kırılma katsayısı (= refraktif indisi) denir. Kırılma indisi aslında ışığın bir
ortamdaki hızının diğer bir ortamdaki hızına oranıdır.
n= C (boşlukta)/C1 (havada) = 1,00029
görüldüğü gibi ışığın boşluktaki hızı havadaki hızından çok az farklıdır. Bundan dolayı hava
için kırılma indisi 1 kabul edilebilir. Refraksiyon indekslerinde ışık daima havadan diğer bir
ortama geçiyor kabul edilir. Bunun için de refraksiyon indisleri daima 1’den büyüktür.
Refraksiyon indisini etkileyen etmenler sabit tutularak her maddenin saf ve çözelti hallerinin
belirli kırılma katsayıları bulunur. Önce bir çalışma eğrisi çizilir, sonra da bu eğriden
yararlanılarak bileşimi bilinmeyen karışımın kırılma katsayısı ölçülmek suretiyle bileşimi
belirlenir.
Kırılma katsayısı hem ışığın dalga boyuna ve hem de ortam sıcaklığına bağlı olarak değişir.
Bu bakımdan kırılma katsayısı verilirken, bu katsayının ışığın hangi dalga boyunda ve kaç
ºC’de ölçüldüğü bildirilmektedir. Örneğin, nD20 ifadesi, 20ºC sıcaklıkta ve sodyumun sarı
ışığında (589,3 nm = 6x10-5 cm dalga uzunluklu sodyum ışığının D hattında) ölçüm
yapıldığını ifade eder. Kırılma katsayısı sıcaklığın artması ile düşer, azalması ile yükselir. Bu
bakımdan belli sıcaklıklarda ölçüm yapıldığı zaman, eğer sıcaklık bir miktar saparsa,
düzeltme etmeni kullanılarak gerçek kırılma katsayısı belirlenir. Ancak bu sapma miktarının
+5ºC’yi aşmaması gerekir.
F=0,00035
t1 (ölçümün yapıldığı sıcaklık derecesi)>t (ölçümün yapılması gerekli sıcaklık dercesi) ise
nt = nt1 + (t1-t) x F
t1< t ise nt = nt1 – (t-t1) x F olur.
Yöntemin Prensibi
İçerisinde çözünmüş madde içeren çözeltilerde, ışık, yoğunluğu farklı ortamlardan birinden
diğerine geçerken kırılır. Işığın kırılması, suda çözünmüş maddenin karakteristik özelliğidir
ve onun konsantrasyonunun ölçüsüdür. Reflaktometrenin kuru madde skalası 20 °C’daki saf
sakkaroz çözeltisine göre ayarlanmıştır.

Deneyin Yapilisi
Önce refraktometrenin ayarı yapılır. Bu amaçla ya aletle birlikte satılan ve kırılma katsayısı
belli olan sıvılar kullanılır; ya da bu mümkün değilse, n değeri 1,3330 kırılma katsayısına
sahip bilinen damıtık su kullanılır.

Rekraktometre önce su ile kalibre edilir. Daha sonra homojen hale getirilen numuneden 1
damla tamlatılarak okuma yapılır.

Hesaplamalar

Refraktometreden okunan değer suda çözünmüş kuru madde miktarını verir.

Eger okumalar 20 °C ‘da yapılmadıysa sıcaklık düzeltmesi şu şekilde yapılır: 20 °C’da
sonuç verebilmek için okunan sıcaklık ve % çözünmüş kuru madde miktarı bulunur. Tabloda
iki değerin çakıştığı nokta bulunur. Örneğin 17 °C de %17 çözünmüş kurumadde bulunduysa
(%15 ile %20 arasında bir değer olacak) 17 den 0,195 çıkarılarak 20 °C deki çözünmüş kuru
madde miktarı verilir.

Çözünmüş Kuru Madde içeriği, %
10-19 °C'ler arasındaki kuru madde (%) okumalarından çıkarılacak değerler

Sıcaklık 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70
10 0,50 0,54 0,58 0,61 0,64 0,66 0,68 0,70 0,72 0,73 0,74 0,75 0,76 0,78 0,79
11 0,46 0,49 0,53 0,55 0,58 0,60 0,62 0,64 0,65 0,66 0,67 0,68 0,69 0,70 0,71
12 0,42 0,45 0,48 0,50 0,52 0,54 0,56 0,57 0,58 0,59 0,60 0,61 0,61 0,63 0,63
13 0,37 0,40 0,42 0,44 0,46 0,48 0,49 0,50 0,51 0,52 0,53 0,54 0,54 0,55 0,55
14 0,33 0,35 0,37 0,39 0,40 0,41 0,42 0,43 0,44 0,45 0,45 0,46 0,46 0,47 0,48
15 0,27 0,29 0,31 0,33 0,34 0,34 0,35 0,36 0,37 0,37 0,38 0,39 0,39 0,40 0,40
16 0,22 0,24 0,25 0,26 0,27 0,28 0,28 0,29 0,30 0,30 0,30 0,31 0,31 0,32 0,32
17 0,17 0,18 0,19 0,20 0,21 0,21 0,21 0,22 0,22 0,23 0,23 0,23 0,23 0,24 0,24
18 0,12 0,13 0,13 0,14 0,14 0,14 0,14 0,15 0,15 0,15 0,15 0,16 0,16 0,16 0,16
19 0,06 0,06 0,06 0,07 0,07 0,07 0,07 0,08 0,08 0,08 0,08 0,08 0,08 0,08 0,08
21-30°C'ler arasındaki kuru madde (%) okumalarından eklenecek değerler

21 0,06 0,07 0,07 0,07 0,07 0,08 0,08 0,08 0,08 0,08 0,08 0,08 0,08 0,08 0,08
22 0,13 0,13 0,14 0,14 0,15 0,15 0,15 0,15 0,15 0,16 0,16 0,16 0,16 0,16 0,16
23 0,19 0,20 0,21 0,22 0,22 0,23 0,23 0,23 0,23 0,24 0,24 0,24 0,24 0,24 0,24
24 0,26 0,27 0,28 0,29 0,30 0,30 0,31 0,31 0,31 0,31 0,31 0,32 0,32 0,32 0,32
25 0,33 0,35 0,36 0,37 0,38 0,38 0,39 0,40 0,40 0,40 0,40 0,40 0,40 0,40 0,40
26 0,40 0,42 0,43 0,44 0,45 0,46 0,47 0,48 0,48 0,48 0,48 0,48 0,48 0,48 0,48
27 0,48 0,50 0,52 0,53 0,54 0,55 0,55 0,56 0,56 0,56 0,56 0,56 0,56 0,56 0,56
28 0,56 0,57 0,60 0,61 0,62 0,63 0,63 0,63 0,63 0,63 0,63 0,63 0,63 0,63 0,63
29 0,64 0,66 0,68 0,69 0,71 0,72 0,72 0,73 0,73 0,73 0,73 0,73 0,73 0,73 0,73
30 0,72 0,74 0,77 0,78 0,79 0,80 0,80 0,81 0,81 0,81 0,81 0,81 0,81 0,81 0,81
Ham Selüloz Tayini

Yöntemin Prensibi
Kimyasal olarak selüloz tepkime göstermeyen bir madde olup, suda, organik ve inorganik
çözücülerde çözünmez. Ham selüloz, yüksek moleküler yapıdaki karbonhidratların asit ve
alkali ortamda çözünmeyen bölümünü oluşturur.
%70’lik asetik asit (CH3COOH), %96’lık etil alkol, Eter, Aseton (Merck 1.00013), Sıcak Saf
su
Örtücü Çözelti: 70 mL %70’lik asetik asit, 5 mL derişik nitrik asit (Merck 1.00456) ve 2 g
trikloasetik (Merck 1.00807) ile hazırlanır.
1 g numune alınarak ağzı rodajlı balona koyulur. Üzerine 25 mL örtücü çözelti katılır ve geri
soğutucuya bağlanır. 30 dakika kaynatılır ve soğumaya bırakılır. Soğuyan çözelti önceden
tartılıp darası alınmış süzgeç kağıdından (M1) süzülür. Süzgeç kağıdı ve balon %70’lik asetik
asit ile bir kere yıkanır. Tamamen süzülmesi beklendikten sonra sıcak saf su ile yıkanır.
Huniden damlayan süzüntü mavi turnusol kağıdının rengini değiştirmeyene kadar yıkama
işlemine devam edilir. Saf su ile yıkama işlemi bittikten sonra üç kere aseton ile yıkanır.
Aseton tamamen süzüldükten sonrada bir kez eterle yıkanır. Huniden alınan süzgeç kağıdı
saat camına yerleştirilerek 105ºC’daki etüvde kurutulur. Kurutulmuş örnek desikatöre alınarak
soğutulur ve tartım alınır (M2).
Hesaplamalar
% Ham selüloz = [ (M2-M1) /m] x 100
M1= Süzgeç kağıdının ağırlığı g
M2= Süzgeç kağıdı+ örnek ağırlığı g
m= Alınan numune ağırlığı
Eğer sonuç kuru maddede isteniyorsa yukaridaki sonuç 100/Km değeri ile çarpılır.
Km = Numunenin yüz gramındaki kuru madde miktarı
Asetik Asit, Etanol, Aseton, Nitrik Asit, Triklorasetik, Analitik terazi, Şilifli Balon, Geri
Soğutucu, Süzgeç Kağıdı, Cam Huni, Turnusol kağıdı, Etüv, Beher, Mezur, Pipet, Desikatör,
Saat Camı
Çayda Ham Selüloz Tayini
Yöntemin Prensibi
Kimyasal olarak selüloz tepkime göstermeyen bir madde olup, suda, organik ve inorganik
çözülerde çözünmez. Ham selüloz, yüksek moleküler yapıdaki karbonhidratların asit ve alkali
ortamda çözünmeyen bölümünü oluşturur.
0,255 N sülfürik asit çözeltisi (Merck 100731)
0,313 N NaOH çözeltisi (12,89 g NaOH (Merck 1.06498 bir miktar saf suda çözülerek 1 L’lik
balonjojeye aktarılır ve hacim çizgisine kadar saf su ile tamamlanır)
0,363 M Hidroklorik asit çözeltisi (Merck 1.00317)
%96’lık etanol
Dietil eter
Behere kurutulmuş, öğütülmüş çay numunesinden 2,5 g tartılr. Üzerine kaynar halde sülfürik
asit çözeltisinden dikkatlice 200 mL eklenir. Beherin ağzı dibi yuvarlak içi su dolu balon ile
kapatılır. Hot plate üzerine koyularak 1 dakika içerisinde kaynaması sağlanır. Çözeltinin
içerisine de bir kaç kaynama taşı atılır. Beher ara sıra karıştırılarak 30 dakika kaynatılır. Daha
sonra beherin üzerine yavaş yavaş 50 ml soğuk saf su eklenir. Buchner hunisinden içerisine
deliklerin üzerine bez yerleştirilerek çözelti buradan süzülür. Beher ve huni sıcak saf su ile
yıkanır. Huniden akan süzüntü damlası mavi turnusol kağıdının rengini değiştirmeyene kadar
sıcak su ile yıkamaya devam edilir.
Buchner hunisindeki kalıntı daha önce kullanılan behere alınır. Kaynar haldeki 0,313 N
NaOH çözeltisinden 200 mL eklenir. Üzerine içi su dolu balon, beherin üzerine oturtularak
hot plate üzerinde koyulur ve 1 dakika içerisinde kaynaması sağlanır. Beher arada
çalkalanarak 30 dakika kaynatılır ve soğutulur.
Daha sonra beherin üzerine yavaş yavaş 50 ml soğuk saf su eklenir. Çözelti daha önce sabit
tartıma getirilmiş (M1) Gooch krozesinden süzülür. Beher ve kroze saf sıcak su ile yıkanır.
Yıkama işlemine hidroklorik asit ile devam edilir. Krozeden akan süzüntü damlaları mavi
turnusol kağıdının rengini değiştirmeyene kadar sıcak saf su ile tekrar yıkanır ve son olarak
etanol ve dietil eter ile yıkanır.
Gooch krozesi sıcaklığı 103 ºC’ a ayarlı etüve koyularak sabit tartıma gelmesi için 4-5 saat
beklenir. Desikatöre alınarak soğuması beklenir ve tartılır (M2).
Hesaplamalar
% Ham Selüloz = [ (M2-M1) / m] x 100
Kollegen Bağ Dokunun Saptanması

Yöntemin Prensibi

Örnekteki protein, asit ile hidroliz edilerek amino asitlerine parçalanır. Bu hidroliz ürününde
bulunan hidroksiprolin miktarı kolorimetrik olarak tayin edilebilir.

L (-) Hidroksiprolin Tayini

Örneğin Hazırlanması

Örnek soğuk iken (0 °C civarında) keskin bir bıçakla, bir kenarı yaklaşık 7-8 mm olacak
şekilde, hacmi yaklaşık 0,5 cm3 olan küçük küpler halinde kesilir veya hermetik olarak
kapatılmış kaplarda veya vakumlu kapatılmış ısıya dayanıklı plastik torbalarda en az 30
dakika 70 °C'da ısıtılır ve soğutulduktan sonra kıyma makinesi veya blenderde homojen hale
getirilir.

Isıtma işlemi bağ dokuyu yumuşatır ve kıyma makinesi veya blenderde daha kolay
homojenize edilmesini sağlar. Ancak jelatin içeren akışkan kısım aynlmaya başlayabilir. Bu
nedenle ömeği hazırlarken ve tartarken çok iyi karıştırmak gerekir. Özellikle yağ ve akışkan
kısımların tam olarak dağıldığından emin olunmalıdır .
6 M hidroklorik asit çözeltisi : Derisik hidroklorik asit 1/1 oranında saf su ile seyreltilir
4-hidroksiprolin-a-karbonik asit (hidroksiprolin) (Merck 8.16007)
İso-propanol (2-Propanol veya isopropil alkol) (Merck 1.09634)

Kalay (II) klorür dihidrat- (SnCI2.2H2O) : 7,5 g kalay (II) klorür dihidrat (Merck 1.07813)
500 mL saf su içerisinde çözülerek üzerine 500 mL derişik hidroklorik asit çözeltisi eklenir.

KloraminT (CH3C6H4SO2N(CI)Na.3H2O) (Merck 1.02424)
p-dimetilaminobenzaldehit -( CH3)2 NC6H4CHO (Merck 1.03058)
% 60’lık Perklorik asit (HCIO4) (Merck 1.00518)
Propanol (l-Propanol veya propil alkol) ( CH3CH2CH2OH) (Merck 1.00996.)
Sitrik asit monohidrat (C6H8O7.H2O) (Merck 1.00244)
Sodyum asetat trihidrat (Na(CH3CO2).3H2O ) (Merck1.06265)
1 M ve 10 M sodyum hidroksit çözeltisi (NaOH) : 4 g ve 40 g sodyum hidroksit (Merck
1.06498) saf suda çözülür ve son hacimleri 100 mL’ye tamamlanır.

Hidroksiprolin stok çözeltisi: 50 g 4-hidroksiprolin-a.-karbonik asit (hidroksiprolin) saf su
içinde çözdürülüp, üzerine 1 damla 6 M hidroklorik asit çözeltisinden damlatılır ve toplam
hacim 100 mL’ye tamamlanır. Bu çözelti + 4 °C'da en az 1 ay dayanıklıdır.

Hidroksiprolin standart çözeltileri: Hidroksiprolin stok çözeltisinin 5 mL'si 500 ml saf su
içinde sulandırılır ve bundan 10, 20, 30, 40 ve 50 mL alınıp 100 mL'ye suyla tekrar
seyreltilirse bu çözeltilerin ml'sinde 0,5 mg, 1 mg, 1,5 mg, 2 mg, 2,5 mg hidroksiprolin
bulunur. Çözeltiler kullanılacağı zaman hazırlanmalıdır .
Sitrat- asetat tamponu: 50 g sitrik asit monohidrat, 26,3 g sodyum hidroksit ve 146,1 g
sodyum asetat trihidrat saf suda çözdürülür ve 1000 mL' ye tamamlanır. Bu çözeltinin üzerine
ayrı bir balonjojede hazırlanmış olan 200 ml saf su ve 300 ml propanol karışımı eklenip
karıştınlır. Bu çözelti +4 °C'da 1 hafta bozulmadan kalabilir.

Kloramin T çözeltisi; 1,41 g kloramin T (Merck 1.02424), 10 ml saf suda çözdürülür .Üzerine
10 ml propanol ile 80 ml sitrat-asetat tampon çözeltisinden ilave edilir. Bu çözelti
kullanımdan hemen önce hazırlanmalıdır.

Renk reaktifi (p-dimetilaminobenzaldehit): 10 g p-dimetil aminobenzaldehit (Merck 1.03058)
35 mL %60'lık perklorik asit çözeltisinde çözdürülür. Sonra yavaşca 65 mL iso-propanol ile
karıştınlır. Bu çözelti taze hazırlanmalıdır .

Homojen hale getirilmiş örnekten 4 g alınıp 250 mL'lik balona koyulur. Balona kaynamayı
kolaylaştırmak için kaynama taşları ilave edilerek üzerine 100 mL kalay-2-klorürlü
hidroklorik asit çözeltisi eklenir. Soğutucu altında, elektrikli ısıtıcıda yaklaşık bir gece ( 16
saat) hafif hafif kaynatılır. Sıcak hidrolizat süzgeç kağıdından 200 mL'lik ölçülü balona
süzülür. Süzgeç kağıdı 10'ar mL'lik sıcak hidroklorik asit çözeltisi (6 M) ile 3 kez yıkanır.
Yıkama çözeltileri hidroliz edilmiş çözeltiye ilave edilir. Balon işaret çizgisine kadar saf su ile
tamamlanır ve karıştırılır. Deney en geç hidrolizin yapıldığı günü takip eden günde
yapılmalıdır.
Hidrolize edilmiş çözeltiden belli bir hacimde (V ml) pipetle 400 mL’lik bir behere aktarılır.
Alınacak miktar örnekteki bağ doku oranına göre 5 mL ile 25 mL arasında olmalıdır.
Çözeltinin pH'sı önce 10 M sodyum hidroksit çözeltisi ile, gerekiyorsa sonra 1 M sodyum
hidroksit çözeltisi ile 8,0' e ayarlanır. Beher içindekiler 250 ml'lik balonjojeye süzülür. Beher
ve üzerinde kalay hidroksit çökeltisi olan süzgeç kağıdı, 30'ar mL saf su ile en az 3 kez
yıkanır. Yıkama suları da balonjojeye aktarılır ve balon çizgiye kadar saf su ile tamamlanır ve
iyice karıştırılır .

250 mL' ye sulandırılmış örnekten deney tüpüne 4 mL alınır. Kör için bir başka deney tüpüne
4 mL saf su koyulur. Kalibrasyon grafiği oluşturmak için de L( -) hidroksiprolin standart
çözeltilerinden tüplere 4'er mL koyularak ve tüm tüplerin üzerine 2 mL kloramin T çözeltisi
eklenir. Karıştırıldıktan sonra oda sıcaklığında 20 dk bekletilip üzerlerine 2 mL renk
reaktifinden koyulur ve iyice karıştırıldıktan sonra ağızları kapatılır. Ağzı kapalı tüpler 20 dk
60°C'lık su banyosunda bekletilir. Isıtma sırasında tüplerin iç çeperlerinde yoğunlaşan suların
inmesi için 20 dk'lık ısıtma sonunda tüpler soğutulur. Tüplerde oluşan renkli çözeltilerin
absorbansları 558 nm'de köre karşı spektrofotometrede okunur. Oluşan renk 90 dk
değişmeden kalabilir.

Hidroksiprolin standart çözeltileri ile oluşturulan kalibrasyon eğrisinden bilinmeyen örneğin
hidroksiprolin içeriği saptanır.
Hesaplamalar

Kütlece % L( -) hidroksiprolin miktarı aşağıdaki formülle hesaplanır.

% Hidroksiprolin = (5 x C ) / (m x V )

C = Örneğin kalibrasyon garfiğinden okunan L( -) hidroksiprolin konsantrasyonu
V = 5 – 25 mL arasında alınan miktar
m = alınan numune miktarı


Hidroklorik Asit, 4-hidroksiprolin-a-karbonik asit (hidroksiprolin), İso-propanol(2-Propanol
veya isopropil alkol), Kalay(II) Klorür dihidrat, KloraminT, p-dimetilaminobenzaldehit,
Perklorik asit, Propanol (l-Propanol veya propil alkol), Sitrik Asit monohidrat, Sodyum Asetat
trihidrat, Sodyum Hidroksit, Blender, Analitik Terazi, Kaynama Taşı, Balonjoje, Elektrikli
ısıtıcı, Geri soğutucu, Süzgeç Kağıdı, Mezur, Pipet,Büret, Erlen, Beher, Deney Tüpü, Su
Banyosu, Spektrofotometre

Bağdoku Miktar Tayini

50 g örnek alınıp, 3-4 saat soğuk suyla maserasyon işlemi uygulanır ve süzülür. Süzgeç
kağıdında kalan kıyma bir behere alınarak saf su ile kaynatılır. Bağlayıcı dokular eridikten
sonra süzülür. Süzüntü 1 litreye saf su ile tamamlanır. Bundan belli bir miktar alınarak
Kjeldahl yöntemiyle azot tayin yapılır.

Bulunan azot 5.55 ile çarpılarak bağdoku proteini miktarı bulunur.

Bu hesaplamalardan da Bağ Dokusuz Et Proteini hesaplanabilir (BEFFE)

BEFFE = Et proteini – Bağdoku proteini

Sülfürik Asit, Hidroklorik Asit, Borik Asit, Metilen Mavisi, Metilen Kırmızısı, Sodyum
Hidroksit, Potasyum Sülfat, Bakır Sülfat, Analitik Terazi, Süzgeç Kağıdı, Isıtıcı, Balonjoje,
Kjeldahl Balonu, Kaynama Taşı , Kjeldahl Düzeneği, Turnusol kağıdı
Silifli balon, Geri soğutucu, Mezur , Pipet, Büret, Erlen
Et ve Et Ürünlerinde Nişasta Tayini
Nişasta özellikle et ürünlerinde jöle maddelerinin dışarı taşmasını engellemektedir. Nişasta

katılan et ürünleri daha kuru olmaktadır. Et ürünlerine dolgu maddesi olarak katılmasına
rağmen yapısı gereği enzimatik ve mikrobiyal faaliyet sonucu, alt gruplara parçalanarak ette
tadın oluşmasına yardımcı olur.
Gravimetrik Yöntem
Yöntemin Prensibi: Yöntemde örnekteki yağ sabunlaştırılıp, proteinler hidrolize edilir.

Baharat, selüloz ve nişasta çöktürülür. Çöken nişasta asitte çözülüp gravimetrik olarak tayin
edilir.
% 95’lik etanol
% 8’ lik alkollü potasyum hidroksit (KOH) çözeltisi
Hidroklorik asit (1/1) oranında seyreltilmiş (Merck 100317)
10 g homojen hale getirilen numuneden alınarak üzerine % 8’lik alkollü KOH çözeltisinden
50 mL eklenir. 20 dakika arasıra karıştırılarak su banyosunda ısıtılır. Üzerine 100 mL olana
kadar %95’lik etanolden eklenir ve çözelti santrifüj tüplerine alınarak 2000 rpm de 5 dakika
santrifijlenir. Sıvı kısım atılır. Kalıntı 25 mL %95’lik etanolle karıştırılarak yıkanır ve sıvı
kısım tekrar atılır. Üzerine 50 mL HCl çözeltisi ilave edilir ve çökeleğin çözünmesi sağlanır.
Çözelti santrifüjlenir eğer sıvı kısım berrak değilse süzülür. Bir behere çözeltinin sıvı
kısmından 25 mL alınır. Üzerine % 95’ lik etanolden 75 mL eklenir. Beherin ağzı saat camı
ile kapatılarak bir gece bekletilir. Sabit tartıma getirilmiş Gooch krozesi önce %95’lik etanol
ile yıkanır. Daha sonra çözelti aynı krozeden süzülür ve iki kere % 95’ lik etanol ile yıkanır.
Kroze 75C’ da 1 saat kurutulur. Desikatöre alınarak oda sıcaklığına kadar soğutulur ve tartım
alınır.
Hesaplama
% Nişasta = [ [(M1-M2) x F] / m ] x 100
M1= Gooch krozesi + örnek
M2 = Gooch krozesi
m = Alınan numune miktarı g
F = Düzeltme faktörü. Genelde 1,45 çarpanı kullanılır ve bu değer hububatta % 69 nişasta

olduğu kabul edilmiştir.
Etanol, Hidroklorik asit, Potasyum Hidroksit, Analitik Terazi, Pipet, Mezur, Santrifüj,
Santrifüj Tüpü, Su Banyosu, Beher, Saat Camı, Gooch krozesi, Etüv, Desikatör
Volümetik Yöntem
Yöntemin Prensibi
Örnekteki bileşenler tamamen çözülünceye kadar ısıtılır, süzülür. Kalan çökelek asit ile
çözdürülür ve hidrolize edilir. Oluşan glukoz volimetrik olarak tayin edilir.
%80’lik etanol
Alkollü potasyum hidroksit (KOH) çözeltisi
1 M Hidroklorik asit (HCL) çözeltisi
Bromtimol mavisi
%30’luk sodyum hidroksit (KOH) çözeltisi
Ayarlı 0,1 N sodyum tiyosülfat (Na2S2O3.5H2O)
%10’luk potasyum iyodür (KI) (Merck 1.05051)
%25’lik hidroklorik asit (HCl) çözeltisi

Protein çöktürme çözeltileri:
Çözelti I: 106 g potasyum demir-2-hekzasiyanürtrihidrat (K4Fe(CN)6.3H2O) (Merck 1.04984)
bir miktar saf suda çözülerek 1 litrelik balonjojeye aktarılır ve hacim çizgisine kadar saf su ile
tamamlanır.
Çözelti II: 220 g çinko asetatdihidrat Zn (CH3COOH)2.2H2O (Merck 1.0880) saf suda
çöktürülür ve üzerine 30 mL glasil asetik asit ilave edilirve toplam hacim hacim saf su ile 1
litreye tamamlanır.
Bakır reaktif çözeltisi:
I. 25 gr bakır I I sülfat pentahidrat (CuSO4.5H2O) 100 mL saf suda çözdürülür.
II. 144 g sodyum karbonat (Na2CO3) (merck 1.06392) 350 mL saf suda çözdürülür.
III. 50 g sitrik asit monohidrat (C6H8O7.H2O) ( Merck 1.00244) 50 mL saf suda çözdürülür.
Sitrik asit monohidrat çözeltisi yavaşça ve devamlı karıştırılarak sodyum karbonat çözeltisine
eklenir ve karbondioksit oluşumu sona erene kadar karıştırılmaya devam edilir. Bu karışımı
karıştırırken bakır(II) sülfat pentahidrat çözeltisi ilave edilir. Oda sıcaklığına kadar soğutulur
1 litrelik balonjojeye aktarılaraka hacim çizgisine kadar saf su ile tamamlanır. 24 saat
bekletildikten sonra süzülür. Çözeltinin pH’ sı yeni kaynatılmış soğutulmuş saf su ile 1/49
oranında seyreltilir.
Nişasta indikatörü: 10 g nisaşta (Merck 1.01252) ile 10 mg civa-2-iyodür’e (Merck 1.04428)

30 mL kaynar saf su eklenir ve 2-3 dakika kaynatılır.
Homojen hale getirilmiş numuneden 25 g tartılarak üzerine 300 mL KOH çözeltisi ilave
edilir. Beherin ağzı saat camı ile kapatılarak 1 saat arasıra karıştırılarak su banyosunda ısıtılır.
Sıvı kısım bulandırılmadan süzgeç kağıdından süzülür. Beherde kalan kısım sıcak etil alkolle
yıkanır ve tekrar süzülür. Süzgeç kağıdındaki kalıntı alkolle yıkanır. Veya çözelti
santrifüjlenerek çözelti kısım atılır. Kalıntıya 100 mL 1 M HCl asit çözeltisi ilave edilir, ağzı
kapatılarak çökelek çözünene kadar 2,5 saat karıştırılır. Çözelti soğutulur ve pH’ sı 6,5 olana
kadar NaOH eklenir. Karışımın tamamı 200 mL’lik balonjojeye aktarılır. Erlen saf su ile
yıkanarak bolanjojeye eklenir. Çözelti I den 3 mL ilave edilip karıştırılır, daha sonra çözelti II
den 3 mL ilave edilir. Hacim çizgisine kadar saf su ile tamamlanır. Karıştırılır ve süzgeç
kağıdından süzülür birkaç damla bromtimol belirteci eklenerek % 30’luk NaOH çözeltisi
bazik hale getirilir.
Süzüntüden alınan V2 hacmindeki çözelti belli bir hacme seyreltilir (V3). Böylece seyreltilen
çözeltinin 25 mL’sinin içerdiği glukoz miktarı 40-50 mg arasında olmalıdır. Bu miktar 60
mg’dan fazla olmamalıdır. Seyreltilen çözelti karıştırılır ve pipetle 25 mL alınarak erlene
aktarılır. Üzerine 25 mL bakır reaktifi ilave edilir ve erlene birkaç tane cam boncuk ilave
edilir. Erlene soğutucu bağlanır ve bek üzerinde kaynatılır. Çözeltinin alev üzerinde yaklaşık
2 dakika içinde kaynaması sağlanır. Kaynama başladıktan sonra tam 10 dakika dikkatlice
kaynatılır ve hemen oda sıcaklığına soğutulur. Üzerine % 10’luk KI’den 30 mL ilave edilir ve
yavaşça %25’lik HCl çözeltisinden ilave edilir. Titrasyon yapılana kadar erlenin ağzı
kapatılır. Serbest iyot, ayarlı Na2S2O3 ile titre edilir. Titrantın damladığı yerde renkte açılma
görüldüğü anda 1 mL nişasta indikatörü ilave edilir ve mavi renk kaybolana kadar titrasyona
devam edilir.
Aynı deney birde süzüntü yerine 25 mL saf su alınarak yapılır.
Hesaplamalar
% Nişasta = (m1/1000) x 0,9 x (V 3 /25) x (200/ V2) x (100/ m0)
% Nişasta = 0,72 x (V3 x m1) / (V2 x m0)
V2 = Seyreltilmemiş çözeltinin hacmi mL
V3 = Seyreltilmemiş çözeltinin hacmi mL
m0 = örnek ağırlığı
m1 = Çizelgeden bulunan tiyosülfata karşılık glukozun ağırlığı mg
0,9 = Glukoz ağırlığını nişasta ağırlığına çevirme faktörü
Tablodan m1’ i bulmak için
10 x N x (V0 x V1) formülü kullanılır.
N = Na2S2O3 ‘in derişimi
V0 = Tanık deneme için harcanan Na2S2O3’ ın miktarı mL
V1 = Örnek için harcanan Na2S2O3’ın miktarı mL
0,1 N Na2S2O3 çözeltisinin mililitresinin glukoz ağırlığına çevrilmesi
V Karşılık Gelen V Karşılık Gelen

Glukoz Ağırlığı Glukoz Ağırlığı
m1(mg) Δm1(mg) m1(mg) Δm1(mg)
1 2,4 2,4 13 33,0 2,7
2 4,8 2,4 14 35,7 2,8
3 7,2 2,5 15 38,5 2,8
4 9,7 2,5 16 41,3 2,9
5 12,2 2,5 17 44,2 2,9
6 14,7 2,5 18 47,1 2,9
7 17,2 2,6 19 50,0 3,0
8 19,8 2,6 20 53,0 3,0
9 22,4 2,6 21 56,0 3,1
10 25,0 2,6 22 59,1 3,1
11 27,6 2,7 23 62,2 3,1
12 30,3 2,7
V = 10 x N x (V0 x V1) = 0,1 N Na2S2O3’ın mL’si
Etanol, Hidroklorik Asit, Potasyum Hidroksit, Bromtimol Mavisi, Sodyum Hidroksit,

Sodyum Tiyosülfat, Potasyum İyodur, Potasyum demir-2-hekzasiyanürtrihidrat, Çinko
asetatdihidrat, Asetik asit, Bakır I I sülfat pentahidrat, Sodyum karbonat, Sitrik asit
monohidrat, Nişasta, Civa-2-iyodür, Analitik Terazi, Saat Camı, Su banyosu, Santrifüj ,
Isıtıcı, Süzgeç Kağıdı, Cam Huni, Beher, Balonjoje, Piset, Mezur, Erlen, Cam Boncuk, Büret
Hububat Ürünlerinde Nişasta Tayini
Yöntemin Prensibi
Örnek , içerdiği optikçe aktif diğer maddelerden ayrılması için %1’lik hidroklorik asit ile
ekstrakte edilir. Eriyen maddeler fosfor Wolfram asidi ile çöktürülerek süzülür ve ortamdan
uzaklaştırılır. Yöntem süzüntüdeki nişasta çözeltisinin optik çevirme dercesinin ölçülmesi
ilkesine dayanır.
%1’lik Hidroklorik asit (HCl) çözeltisi
% 4’lük Fosfor Wolfram asidi (Merck 1.00582)
Ezilerek homojen hale getirilen deney numunesinden 5 gr 100 mL’lik balonjojenin içerisine
tartılır. Örneğin üzerine 25 mL %1’lik HCl asit çözeltisinden eklenerek çalkalanır. Tekrar 25
mL %1’lik HCl asit çözeltisinden eklenir ve çalkalanır. Kaynar su banyosunda 15 dakika
bekletilir. Bu süre sonunda balonjoje alınarak üzerine 35 mL saf su eklenerek soğutulur. 10
mL fosfor Wolfram asidi eklenerek azotlu maddelerin çökmesi sağlanır. 100 mL’lik balonjoje
hacim çizgisine kadar saf su ile tamamlanır. Çözelti süzgeç kağıdından süzülür ve süzüntü
polarimetri tüpüne alınarak çevirme derecesi ölçülür.
Hesaplamalar
% nişasta miktarı = a x 5,4734
a = Polarimetrede okunan çevirme faktörü
5,4734 = formüldeki sabit değer
Fosfor Wolfram asidi, Hidroklorik Asit, Porselen Havan, Analitik Terazi, Balonjoje, Pipet,
Mezur, Su Banyosu, Piset, Süzgeç Kağıdı, Polorimetre, Polorimetre Tüpü
Gıdalarda Nitel Olarak Nişasta Tayini
İyod-potasyum iyodür çözeltisi: 2 g iyod (Merck 1.04761), 6 potasyum iyodür (Merck

1.05051) tartılarak 100 mL’ ye seyreltilir.
Deney numunesinden 10 g alınarak üzerine 200 mL saf su eklenir. Kuvvetlive karıştırılır.

Karışıma 5 mL iyod-potasyum iyodür çözeltisi ilave edilip karıştırılır. Nişasta varlığında
çözelti mavi renge döner.
İyod, Potasyum iyodür, Analitik Terazi, Mezur, Piset, Erlen, Balonjoje

Laboratuvar Uygulama Notlari

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Laboratuvar Uygulama Notlari

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

LABORATUVAR TEKNİĞİ UYGULAMA NOTLARI

1. Süt ve Süt Ürünlerinde, Et ve Et Ürünlerinde, Hububat Ürünlerinde, Meyve ve

3. Toluen ile Damıtma Metodu ile Baharatta Nem Tayini

Ön Yakma İşleminin Yapılması (kuru gıdalarda kül tayininde uygulanır.)

Yöntemin Prensibi (meyve ve sebze mamülleri, süt ve süt ürünleri, et ve et ürünleri)

Kül, gıdalarda mineral ve tuz içeriğinin bir göstergesidir.Numunenin bütün organik

% Kül = [ (M2-M1) / m ] x 100

M2= Yakmadan sonraki kroze+ kül ağırlığı

M1= Sabit tartıma getirilen krozenin ağırlığı

m = Alınan örnek ağırlığı

Km = Numunenin 100 gramının içerdiği kuru madde miktarıdır.

5. Çocuk Mamalarında Kül Tayini

% Kül = [M1 - (M2 - M3) / m ] x 100

M1 = örnek +sabit tartıma getirilmiş kroze ağırlığı

M2 = Kömürleşmiş kısmın yanmasıyla elde edilen ağırlık

M3 = Süzüntü eklendikten sonraki yakma sonuıcu alınan tartım

6. Çayda Kül Tayini

% Kül = [ ( M2-M1) / m] x 100

M2 = Kroze +külün ağırlığı

M1= Sabit tartıma getirilen krozenin ağırlığı

m = Alınan numunenin ağırlığı

% Asitte çözünmeyen kül = [ ( M2-M1) / m] x 100

M2 = Asitte çözünmeyen kül+kroze ağırlığı

m = Alınan örneğin miktarı, g

Km = Numunenin 100 gramının içerdiği kurumadde miktarı

Titrasyonlar, bir laboratuvarda yayın olarak kullanılan analiz tekniklerindendir. Sonuçların

Peynirde Asitlik Tayini:

Süt ve Kremada Asitlik Tayini

V = Harcanan 0,1 N sodyum hidroksit çözeltisinin hacmi (mL)

Yoğurt ve Dondurmada Asitlik Tayini

V= Harcanan ayarlı 0,1 N sodyum hidroksit çözeltisinin hacmi mL

Zeytinyağı ve Bitkisel Sıvı Yağlarda Serbest Yağ Asitliği Tayini

1. Malik Asit Cinsinden

2. Laktik Asit Cinsinden

3. Tartarik Asit Cinsinden

0,0987 x 0,0075 / 0,1 = 0,007402 olarak alınır.

4. Sitrik Asit Cinsinden

5. Oleik Asit Cinsinden

6. Asetik Asit Cinsinden

7. Sülfürik Asit Cinsinden

Asit- Baz İndikatörleri

Le Chatelier prensibine göre H+ konsantrasyonun artması, dengenin sola kaymasına neden

Diğer bir gösteriş şekli ile

Bazı İndikatörlerin Hazırlanışı

İndikatör pH aralığı Asit Rengi Baz Rengi İndikatör Çözücüsü

*Fenolftalein : 1 g fenolftalein %50 Etanol’ de çözündükten sonra, nötralleştirmek amacı ile

İndikatörler **KonsantrasyÇözücüs Asit Rengi Baz Geçiş Geçiş

* işaretli olan çözeltiler kahverengi cam şişede saklanmalıdır.

İndikatörler Karışım Oranlar

Metil oranj *İndigo karmin 1/1

Bu tür reaksiyonlarda kullanılan indikatörlerde

· İndikatörle meydana gelen kompleks koyu bir renk oluşturmalıdır.

Bu tip indikatörlere örnek olarak Volhard yönteminde kullanılan Fe3+ verilebilir.

Çözeltiler ve Çözelti Hazırlama:

Normal çözeltiler, volumetrik analizlerde en çok kullanılan çözeltilerdir. Litresinde, bir

Tuzların tesir değerleri, molekülü oluşturan + ve – iyonların toplam yüküne eşittir.

Yükseltgen ve indirgen maddelerin tesir değerleri, molekül birimlerinin tepkime sırasında

Molarite ile normalite arasında N= Mx TD ilişkisi vardır.

I. çözüm yolu:

Kullanılacak olan derişik asidin molaritesi bulunur.

1 mL derişik asidin ağırlığı 1,8337 g dır (d = 1,8337 g /mL)

1000 mL asidin ağırlığı 1833,7 g dır

n (mol) = 1742,0 g / 98 g/mol = 17,78 mol