T.

GAZİ ÜNİVERSİTESİ

MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ

KİMYA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

KM482 KİMYA MÜHENDİSLİĞİ LABORATUVARI III

4A- DÖNER KURUTUCU DENEY RAPORU

Öğretim Üyesi: Doç. Dr. Alpay ŞAHİN

Grup A

Gizem Bayram 161140010

İdil Yıldız 161140090

Yakup Furkan Ece 161140750

Teslim Tarihi: 11.05.2021

2020-2021 Bahar Dönemi

1
ÖZET
Döner kurutucu deneyi ile, kurutma işlemi sırasında meydana gelen kütle ve ısı aktarımı
olaylarını incelemek ve kurutulacak malzemenin kurutma karakteristiğini, kurutucunun çalışma
verimliliğini saptamak amaçlanmıştır. Bu deneyde kurutma işlemi için döner kurutucu tercih
edilmiştir. Numune olarak ise yaş kömür kullanılmıştır. Kömür sisteme, belirli bir kütlesel akış
hızında gönderilmek için parça parça beslenmiştir. Kuru ve ıslak iki termometreden oluşan
higrometre cihazı ile havanın relatif değeri ölçülmüş ve 7,8 g/kg olarak saptanmıştır. Yapılan
hesaplamalar sonucunda, döner kurutucunun verimi; 1. Numune için %85,6, 2. Numune için
%100, 3. Numune için %88 olarak bulunmuştur. Döner kurutucuya sağlanması gereken ısı
miktarı ise; 1. Numune için 234,97 J/s, 2. Numune için 244,22 J/s ve 3. Numune için 282,21 J/s
olarak hesaplanmıştır.

2
İÇİNDEKİLER
ÖZET .......................................................................................................................................... 2

ŞEKİLLER LİSTESİ.................................................................................................................. 4

TABLOLAR LİSTESİ ............................................................................................................... 4

1. TEORİK BİLGİ .................................................................................................................. 5

2. DENEYSEL YÖNTEM ......................................................................................................... 8

2.1. Deney Sistemi ................................................................................................................. 8

2.2. Deneyin Yapılışı .............................................................................................................. 9

3. VERİLER ve HESAPLAMALAR ....................................................................................... 10

3.1. Deney Verileri ............................................................................................................... 10

3.2. Hesaplamalar ................................................................................................................. 11

4. BULGULAR ........................................................................................................................ 18

5. TARTIŞMA ......................................................................................................................... 19

6. SONUÇ ................................................................................................................................ 20

7. ÖNERİLER .......................................................................................................................... 21

KAYNAKÇA ........................................................................................................................... 22

SEMBOLLER .......................................................................................................................... 23

3
ŞEKİLLER LİSTESİ
Şekil 1: Deney Düzeneği ............................................................................................................ 8
Şekil 2: Siklon Ayırıcı, Toplama Kabı ve Orifis Levha ............................................................. 8
Şekil 3: Psikometrik Diyagram ................................................................................................ 11

TABLOLAR LİSTESİ
Tablo 1: Sistemin Verileri ........................................................................................................ 10
Tablo 2: 1.Numune Verileri ..................................................................................................... 10
Tablo 3: 2. Numune Verileri .................................................................................................... 10
Tablo 4: 3. Numune Verileri .................................................................................................... 11
Tablo 5: Psikometri Diyagramından Okunan Değerler ............................................................ 12
Tablo 6: Her Numune İçin Elde Edilen Bulgular ..................................................................... 18

4
 1. TEORİK BİLGİ
Bir katının kurutulması genel olarak katı içindeki küçük miktardaki suyun ya da uçucu
sıvıların uzaklaştırılarak katının sıvı bileşiminin azaltılması olarak tanımlanmaktadır. Katıların
kurutulması amacıyla döner kurutucular, tepsili kurutucular, tünel kurutucular, flash
kurutucular vb. gibi değişik şekillerdeki cihazlar kullanılmaktadır [2].

Birçok endüstriyel tesiste, döner kurutucular kömür ve kömür çamurlarının kurutulması için
kullanılmaktadır. Şekil 1’de tipik bir döner kurutucu şematik olarak gösterilmiştir. Bu
kurutucunun ana bileşeni, ateşe dayanıklı bir astar ile kaplanmış ve dış gövde üzerine
yerleştirilmiş çemberler (10) vasıtasıyla silindirler (7-8) üzerine bulunan çelik tamburdur (3).
Kurutma işlemini gerçekleştirildiği tambur motor (4) ve dişliler (5-6) kullanılarak döndürülür.
Kurutma için gerekli hava giriş kanalından (1) kurutucuya girerken kömür bunkerden (2)
kurutucuya aktarılır. Kurutma havası sistemi kanaldan terk eder (9). Tambur yatayla 2°–5° eğim
yaparak konumlandırılır. Tamburun iç yüzeyine tutturulmuş kanatlar bulunmaktadır. Kurutma
işlemi sırasında, bu kanatlar kömür granüllerini kaldırır ve gelen kurutma gazının akışında
tamburun içinde yavaş yavaş hareket etmesini sağlar [1].

Şekil 1: Döner kurutucu şeması [1]

Döner kurutucular, serbest akan tanecikli malzemelerin konveyörler (taşıyıcı bantlar)

veya tepsiler içinde kurutulması zor olduğu durumlarda kullanılır. Döner kurutucularda
kurutulacak malzeme, kurutucu tüp içerisindeki kanatçıklar yardımıyla besleme noktasından
çıkış bölgesine doğru ilerlerken, kurutucu gaz akımı da paralel ya da ters yönde katı ile temas
ettirilerek katının nemi uzaklaştırılır. Kurutma mekanizması genel olarak gaz akımından katı
yüzeyine konveksiyonla ısı transferi, katı içerisinde kondüksiyonla ısı transferi ve katıdan dış
ortama nem transferi basamaklarını içerir [2].

5
 Tüpün dönmesi ve kanatçıkların hareketi nedeniyle gaz ile temas eden katı yüzeyi
kurutucu boyunca yenilenir. Bu nedenle döner kurutucularda kurutma hızı tepsili veya tünel
kurutuculardaki kurutma hızından daha yüksektir. Gaz ile daha büyük katı yüzey alanı temas
etmesinden kaynaklanan bu yüksek kurutma hızı gaz doymamış halde tutulabilirse bir
avantajdır. Bu nedenle gazın kurutucuya verilmeden önce ısıtılması gerekir. Bazı durumlarda
kurutucu içine yerleştirilen tüplerden buhar geçirilip gaz ısıtılarak doygunluk sıcaklığına
ulaşması önlenir [2].

Katının kurutucu içerisindeki hareketi üç farklı mekanizma tarafından kontrol edilir.

Birincisi, kurutucunun dönmesi sırasında katı taneciklerin kanatların hareketi ile kaldırılıp
yeniden düşmesidir. Her düşmede tanecik kurutucu içerisinde X = D.s kadar yol alır. Burada,
D kurutucu çapı ve s kurutucunun eğimidir. Eğer kurutucunun uzunluğu L, dönüş hızı N (rpm)
𝐿
ise, bir taneciğin kurutucudaki kalış süresi ile orantılıdır. İkinci mekanizma ise kurutucu
𝐷.𝑠.𝑁

duvarına çarpan tanelerin diğer tanecikler üzerine yuvarlanmasıdır. Böylece kanatçıklar

tarafından kaldırılmamış tanecikler kurutucu tabanında ileri doğru hareket ederler. Bu harekete
“Kiln Action” adı verilir ve katı tanelerinin hareketini önemli ölçüde etkiler. Üçüncü
mekanizma gaz hareketi nedeniyle meydana gelir. Eğer kurutucu gaz sisteme beslemeyle aynı
yönde verilirse (paralel akış) katı tanelerinin hareketini hızlandırır. Ters akımla çalışan
kurutucularda ise yavaşlatır [2].

Kurutucularda kütle ve ısı aktarımı olayları incelenirken, kurutucu giriş ve çıkışındaki

miktarları değişmediği için hesaplamalarda kolaylık sağlaması nedeniyle inert (kuru) gaz ve
kuru katı temel alınır. Bu durumda gaz ve katıdaki nem derişimleri de inert madde bazında
tanımlanmalıdır. Eğer katıdaki nem oranı x, gazdaki nem oranı y ile gösterilecek olursa inert
madde temeline göre nem oranları:

1 𝑘𝑔𝑛𝑒𝑚 1 𝑘𝑔𝑛𝑒𝑚
X = 1−𝑥 [ 𝑘𝑔𝑘𝑢𝑟𝑢𝑘𝑎𝑡𝚤] Y= 1−𝑦 [𝑘𝑔𝑘𝑢𝑟𝑢𝑔𝑎𝑧]

6
 Şekil 2: Döner kurutucu blok diyagramı [2]

Paralel akımla çalışan bu kurutucu için enerji denkliğini vermeden önce bazı tanımların
verilmesi gerekmektedir.

Rutubetli Katının Entalpisi

HS = CD(tS – tR) + XC0(tS – tR)

Rutubetli Gazın Entalpisi

𝐻𝐺 = 𝐶𝐵(𝑡𝐺 − 𝑡𝑅 ) + 𝑌[𝐶𝐴 (𝑡𝐺 − 𝑡𝑅 ) + 𝜆0]

Hava ve su buharından oluşan karışım için referans sıcaklık tR 0˚C seçilirse, bu eşitlik;

𝐻𝐺 = [1005 + 1864𝑌] 𝑡 + 2502300Y şeklinde ifade edilebilir.

Kurutucu için enerji denkliği

𝑀S1HS1+ MG1HG1 = MS1HS2 + MG2HG2 + Q [2]

7
2. DENEYSEL YÖNTEM

2.1. Deney Sistemi

Şekil 1: Deney Düzeneği

Şekil 2: Siklon Ayırıcı, Toplama Kabı ve Orifis Levha

8
 • Sistemin açılması ve kapatılması için buton,
• Motor ve ısıtıcı için açma kapama butonları,
• Sistemde hava beslemesinin yapılabilmesi için 1 adet fan,
• Isıtıcı,
• Termometre (sistem girişinde ve sistem çıkışında),
• Sisteme katının beslenebilmesi için kelebek vanalı huni,
• Çıkış kısmında katının toplanabilmesi için toplama kabı,
• Siklon ayırıcı (sistemin çıkışında katı karışımını önlemek için),
• Orifis (fan ve ısıtıcı arasında sistemin gaz giriş ve çıkış hızını ayarlayabilmek için),
• Döner kurutucunun dönüşünü sağlamak için motor ve dişli.

2.2. Deneyin Yapılışı

• 50 g yaş katı numune tartılır,

• Sistemde motor ve ısıtıcı sırası ile çalıştırılır,
• Sistemin giriş ve çıkışında bulunan termometrelerdeki değer eşitlenene kadar beklenir
ve sıcaklık değeri kaydedilir,
• Numune istenen kütlesel akış hızında kelebek vanalı huni yardımıyla sisteme beslenir,
• Higrometredeki yaş ve kuru termometre ile laboratuvar sıcaklığı ölçülür,
• Numune beslemesi yapılırken döner kurutucunun giriş ve çıkış sıcaklıkları
termometreden okunur,
• Son numune beslemesi yapıldıktan sonra hata payının en aza indirmek için yaklaşık 10
dakika beklenir ve kuru numune döner kurutucudan alınır,
• Alınan kuru numune tartılır,
• Yaş malzemeden 1 gram tartılır ve daha sonra 105°C’deki etüve yerleştirilir,
• Etüvde yaklaşık olarak 30 dakika bekletildikten sonra numune alınır, desikatörde
soğutulduktan sonra tartılır.

9
3. VERİLER ve HESAPLAMALAR

3.1. Deney Verileri

Tablo 1: Sistemin Verileri

Laboratuvar Havasının Kuru Termometre Sıcaklığı Tk = 21 oC

Laboratuvar Havasının Yaş Termometre Sıcaklığı To = 14 oC
Kurutulacak Malzemeden Alınan Örneğin Ağırlığı t1 = 17 g
Orifis çapı 23 mm
Hava akış hızı 1,53 m/s
Gaz giriş sıcaklığı 182 0C
Gaz çıkış sıcaklığı 1350C

1.Numune Verileri:

Tablo 2: 1.Numune Verileri

İlk tartım 5g
Kurutucudan alındıktan sonra ki tartım 4,3 g
Etüvden alındıktan sonra ki tartım 4,2 g
Besleme süresi 60 s
Kurutucuya ilk partikülün gelme süresi 25 s
Toplam kurutucudan geçme süresi 210 s

2. Numune Verileri:

Tablo 3: 2. Numune Verileri

İlk tartım 5g
Kurutucudan alındıktan sonra ki tartım 4,2 g
Etüvden alındıktan sonra ki tartım 4,2 g
Besleme süresi 120 s
Kurutucuya ilk partikülün gelme süresi 25 s
Toplam kurutucudan geçme süresi 240 s

10
3. Numune Verileri:

Tablo 4: 3. Numune Verileri

İlk tartım 5g
Kurutucudan alındıktan sonra ki tartım 4,1 g
Etüvden alındıktan sonra ki tartım 4,0 g
Besleme süresi 180 s
Kurutucuya ilk partikülün gelme süresi 25 s
Toplam kurutucudan geçme süresi 240 s

3.2. Hesaplamalar

Tk = 21 oC; To = 14 oC

Şekil 3: Psikometrik Diyagram

11
 Tablo 5: Psikometri Diyagramından Okunan Değerler

Özgül Nem 7,8 g/kg

Entalpi 9,65 kcal/kg
H 0,0078 kg su buharı/ kg kuru hava
Nem yüzdesi %50 (bağıl nem)

𝐻𝑃 = (𝐻/𝐻𝑆) × 100

𝐻𝑃 = 50 = (0,0078/𝐻𝑆) × 100

𝐻𝑆 = 0,0156 𝑘𝑔 𝑠𝑢 𝑏𝑢ℎ𝑎𝑟𝚤/𝑘𝑔 𝑘𝑢𝑟𝑢 ℎ𝑎𝑣𝑎

𝑃𝑡 = (700 𝑚𝑚𝐻𝑔) × (1 𝑎𝑡𝑚/760 𝑚𝑚𝐻𝑔) × (101325 𝑃𝑎/1 𝑎𝑡𝑚) = 93325,66 𝑃𝑎 = 93.3256

𝑘𝑃a

1. Numune Hesaplamaları:

𝐵𝑒𝑠𝑙𝑒𝑚𝑒 M𝑖𝑘𝑡𝑎𝑟𝚤 = 5 𝑔

𝐾𝑢𝑟𝑢𝑡𝑢𝑐𝑢𝑑𝑎𝑛 A𝑙𝚤𝑛𝑎𝑛 T𝑜𝑝𝑙𝑎𝑚 M𝑎𝑙𝑧𝑒𝑚𝑒 M𝑖𝑘𝑡𝑎𝑟𝚤 = 4,3 𝑔

N𝑒𝑚 = (5 g) − (4,3 g) = 0,7 𝑔

% N𝑒𝑚 M𝑖𝑘𝑡𝑎𝑟𝚤 (𝑥) = (0.7/5) × 100 = %14

M𝑎𝑙𝑧𝑒𝑚𝑒 N𝑒𝑚 O𝑟𝑎𝑛𝚤 = 𝑋 = (𝑥/(1−𝑥)) = ((0,14) / (1−0,14)) = 0,163 𝑘𝑔 𝑛𝑒𝑚/𝑘𝑔 𝑘𝑢𝑟𝑢

𝑚𝑎𝑙𝑧𝑒𝑚𝑒

Etüve konan maddelerin nem oranlarının ve besleme hızlarının bulunması:

𝐾𝑢𝑟𝑢𝑡𝑢𝑙𝑎𝑐𝑎𝑘 Y𝑎ş M𝑎𝑙𝑧𝑒𝑚𝑒𝑑𝑒𝑛 A𝑙𝚤𝑛𝑎𝑛 Ö𝑟𝑛𝑒ğ𝑖𝑛 Kü𝑡𝑙𝑒𝑠𝑖 = 5 𝑔

𝐸𝑡ü𝑣𝑑𝑒𝑛 A𝑙𝚤𝑛𝑑𝚤𝑘𝑡𝑎𝑛 S𝑜𝑛𝑟𝑎𝑘𝑖 Kü𝑡𝑙𝑒 = 4,2 𝑔

N𝑒𝑚 = 5 – 4,2 = 0,8 𝑔

% N𝑒𝑚 M𝑖𝑘𝑡𝑎𝑟𝚤 (𝑥) = (0.8/5) × 100 = %16

M𝑎𝑙𝑧𝑒𝑚𝑒𝑑𝑒𝑘𝑖 N𝑒𝑚 O𝑟𝑎𝑛𝚤 = 𝑋 = (𝑥/(1–𝑥)) = ((0,16)/(1−0,16)) = 0,19047

Besleme hızının belirlenmesi:

𝐵𝑒𝑠𝑙𝑒𝑚𝑒 M𝑖𝑘𝑡𝑎𝑟𝚤 = 5 𝑔

12
 𝐵𝑒𝑠𝑙𝑒𝑚𝑒 Sü𝑟𝑒𝑠𝑖 = 60 𝑠

𝑌𝑎ş B𝑒𝑠𝑙𝑒𝑚𝑒 H𝚤𝑧𝚤 = (5 g) / (60 s) = 0,0833 𝑔/𝑠

𝑇𝑜𝑝𝑙𝑎𝑚 Ü𝑟ü𝑛 M𝑖𝑘𝑡𝑎𝑟𝚤 = 4,3 g

Ü𝑟ü𝑛 T𝑜𝑝𝑙𝑎𝑚𝑎 Sü𝑟𝑒𝑠𝑖 = 210 𝑠

𝐾𝑢𝑟𝑢 𝑏𝑒𝑠𝑙𝑒𝑚𝑒 ℎ𝚤𝑧𝚤 = (4,3 g) / (210 s) = 0,0205 𝑔/𝑠

Malzemeden uzaklaştırılan toplam nem miktarının bulunması:

5 𝑥 (0.163) = 0,815 𝑔 𝑛𝑒𝑚

Kurutucu çalışma veriminin bulunması:

𝐸𝑡ü𝑣𝑑𝑒𝑘𝑖 M𝑎𝑙𝑧𝑒𝑚𝑒𝑛𝑖𝑛 N𝑒𝑚 O𝑟𝑎𝑛𝚤 = 0,19047

𝐾𝑢𝑟𝑢𝑡𝑢𝑐𝑢𝑑𝑎𝑘𝑖 M𝑎𝑙𝑧𝑒𝑚𝑒𝑛𝑖𝑛 N𝑒𝑚 O𝑟𝑎𝑛𝚤 = 0.163 𝑘𝑔 𝑛𝑒𝑚/𝑘𝑔 𝑘𝑢𝑟𝑢 𝑚𝑎𝑙𝑧𝑒𝑚𝑒

Ç𝑎𝑙𝚤ş𝑚𝑎 V𝑒𝑟𝑖𝑚𝑖 = (0,163/0.19047) 𝑥 100 = %85,6

Kurutucuya verilmesi gerekli ısı miktarının bulunması:

𝐻𝑎𝑣𝑎𝑛𝚤𝑛 K𝑢𝑟𝑢𝑡𝑢𝑐𝑢𝑦𝑎 G𝑖𝑟𝑖ş S𝚤𝑐𝑎𝑘𝑙𝚤ğ𝚤 = 182°𝐶

𝐻𝑎𝑣𝑎𝑛𝚤𝑛 K𝑢𝑟𝑢𝑡𝑢𝑐𝑢𝑑𝑎𝑛 Ç𝚤𝑘𝚤ş S𝚤𝑐𝑎𝑘𝑙𝚤ğ𝚤 = 135°𝐶

𝐾𝑢𝑟𝑢𝑡𝑢𝑐𝑢𝑛𝑢 O𝑟𝑡𝑎𝑙𝑎𝑚𝑎 S𝚤𝑐𝑎𝑘𝑙𝚤ğ𝚤 = (182+135) /2 = 158,5°𝐶

𝐵𝑒𝑠𝑙𝑒𝑚𝑒 H𝚤𝑧𝚤 = (5−4,3) / 210 = 0.00333 𝑔/𝑠

K𝑢𝑟𝑢𝑡𝑢𝑐𝑢 Tü𝑝ü𝑛𝑑𝑒𝑘𝑖 H𝑎𝑣𝑎 A𝑘𝚤ş H𝚤𝑧𝚤 = 1,53 𝑚/𝑠

O𝑟𝑖𝑓𝑖𝑠 ç𝑎𝑝𝚤 = 23𝑚𝑚

H𝑎𝑣𝑎𝑛𝚤𝑛 Y𝑜ğ𝑢𝑛𝑙𝑢ğ𝑢 = 𝜌 = (𝑃 × 𝑀)/(𝑅 × 𝑇) = ((93.3256𝑘𝑃𝑎) × (29)) / ((8,314 J/mol.K)×

(273,15 + 158,5)) = 0,7544 𝑘𝑔/𝑚3

𝐾𝑢𝑟𝑢𝑡𝑢𝑐𝑢 Tü𝑝ü𝑛𝑑𝑒𝑘𝑖 H𝑎𝑣𝑎 A𝑘𝚤ş H𝚤𝑧𝚤 = (1.53) 𝑥 (0,7544) 𝑥 (𝜋) 𝑥 (23𝑥10−3 /2)2 = 0.00048
𝑔/𝑠

𝐻𝐺 = (1005 + 1884 𝑥 𝑌)𝑥 𝑡0 + 2502300 𝑥 𝑌 → 𝑌 = 0,163 ; 𝑡0 = 182°𝐶; 455,15 𝐾

𝐻𝐺1 = (1005 + 1884 𝑥 0,163) 𝑥 𝑡0 + 2502300 𝑥 0,163

13
 𝐻𝐺1 = (1005 + 1884 𝑥 0,163) 𝑥 455,15 + 2502300 𝑥 0,163

𝐻𝐺1 = 1005073,574 𝐽/𝑘𝑔 𝑘𝑢𝑟𝑢 𝑔𝑎𝑧

𝐻𝐺2 = (1005 + 1884 𝑥 𝑌) 𝑥 𝑡0 + 2502300 𝑥 𝑌 → 𝑌 = 0,163 ; 𝑡0 = 135°𝐶 ; 408,15 K

𝐻𝐺2 = (1005 + 1884 𝑥 0,163) 𝑥 408,15 + 2502300 𝑥 0,163

𝐻𝐺2 = 943405 𝐽/𝑘𝑔 𝑘𝑢𝑟𝑢 𝑔𝑎𝑧

𝑀𝑔 = 0.00048 𝑔 /𝑠

𝑀𝑠 = ((5 – 4,3)/210) = 0.00333 𝑔/𝑠

M𝑠𝑥 𝐻𝐺1 + M𝑔 𝑥 𝐻𝐺1 = M𝑠𝑥 𝐻𝐺2 + M𝑔 𝑥 𝐻𝐺2 + 𝑄

𝑄 = (M𝑠𝑥 𝐻𝐺1 + M𝑔 𝑥 𝐻𝐺1) − (M𝑠𝑥 𝐻𝐺2 + M𝑔 𝑥 𝐻𝐺2)

𝑄 = ((0.00333 × 1005073,574) + (0,00048 × 1005073,574)) – ((0.00333 × 943405,2498) +

(0,00048 × 943405,2498))

𝑄 = 234,97 𝐽/s

2. Numune Hesaplamaları:

𝐵𝑒𝑠𝑙𝑒𝑚𝑒 M𝑖𝑘𝑡𝑎𝑟𝚤 = 5 𝑔

𝐾𝑢𝑟𝑢𝑡𝑢𝑐𝑢𝑑𝑎𝑛 A𝑙𝚤𝑛𝑎𝑛 T𝑜𝑝𝑙𝑎𝑚 M𝑎𝑙𝑧𝑒𝑚𝑒 M𝑖𝑘𝑡𝑎𝑟𝚤 = 4,2 𝑔

N𝑒𝑚 = (5 g) − (4,2 g) = 0,8 𝑔

% N𝑒𝑚 M𝑖𝑘𝑡𝑎𝑟𝚤 (𝑥) = (0.8/5) × 100 = %16

M𝑎𝑙𝑧𝑒𝑚𝑒 N𝑒𝑚 O𝑟𝑎𝑛𝚤 = 𝑋 = (𝑥/(1−𝑥)) = ((0,16) / (1−0,16)) = 0,19047 𝑘𝑔 𝑛𝑒𝑚/𝑘𝑔 𝑘𝑢𝑟𝑢

𝑚𝑎𝑙𝑧𝑒𝑚𝑒

Etüve konan maddelerin nem oranlarının ve besleme hızlarının bulunması:

𝐾𝑢𝑟𝑢𝑡𝑢𝑙𝑎𝑐𝑎𝑘 Y𝑎ş M𝑎𝑙𝑧𝑒𝑚𝑒𝑑𝑒𝑛 A𝑙𝚤𝑛𝑎𝑛 Ö𝑟𝑛𝑒ğ𝑖𝑛 Kü𝑡𝑙𝑒𝑠𝑖 = 5 𝑔

𝐸𝑡ü𝑣𝑑𝑒𝑛 A𝑙𝚤𝑛𝑑𝚤𝑘𝑡𝑎𝑛 S𝑜𝑛𝑟𝑎𝑘𝑖 Kü𝑡𝑙𝑒 = 4,2 𝑔

N𝑒𝑚 = 5 – 4,2 = 0,8 𝑔

% N𝑒𝑚 M𝑖𝑘𝑡𝑎𝑟𝚤 (𝑥) = (0.8/5) × 100 = %16

M𝑎𝑙𝑧𝑒𝑚𝑒𝑑𝑒𝑘𝑖 N𝑒𝑚 O𝑟𝑎𝑛𝚤 = 𝑋 = (𝑥/(1–𝑥)) = ((0,16)/(1−0,16)) = 0,19047

14
 Besleme hızının belirlenmesi:

𝐵𝑒𝑠𝑙𝑒𝑚𝑒 M𝑖𝑘𝑡𝑎𝑟𝚤 = 5 𝑔

𝐵𝑒𝑠𝑙𝑒𝑚𝑒 Sü𝑟𝑒𝑠𝑖 = 120 𝑠

𝑌𝑎ş B𝑒𝑠𝑙𝑒𝑚𝑒 H𝚤𝑧𝚤 = (5 g) / (120 s) = 0,000417 𝑔/𝑠

𝑇𝑜𝑝𝑙𝑎𝑚 Ü𝑟ü𝑛 M𝑖𝑘𝑡𝑎𝑟𝚤 = 4,2 g

Ü𝑟ü𝑛 T𝑜𝑝𝑙𝑎𝑚𝑎 Sü𝑟𝑒𝑠𝑖 = 240 𝑠

𝐾𝑢𝑟𝑢 𝑏𝑒𝑠𝑙𝑒𝑚𝑒 ℎ𝚤𝑧𝚤 = (4,2 g) / (240 s) = 0,0175 𝑔/𝑠

Malzemeden uzaklaştırılan toplam nem miktarının bulunması:

5 𝑥 (0.19047) = 0,95235 𝑔 𝑛𝑒𝑚

Kurutucu çalışma veriminin bulunması:

𝐸𝑡ü𝑣𝑑𝑒𝑘𝑖 M𝑎𝑙𝑧𝑒𝑚𝑒𝑛𝑖𝑛 N𝑒𝑚 O𝑟𝑎𝑛𝚤 = 0,19047

𝐾𝑢𝑟𝑢𝑡𝑢𝑐𝑢𝑑𝑎𝑘𝑖 M𝑎𝑙𝑧𝑒𝑚𝑒𝑛𝑖𝑛 N𝑒𝑚 O𝑟𝑎𝑛𝚤 = 0.19047 𝑘𝑔 𝑛𝑒𝑚/𝑘𝑔 𝑘𝑢𝑟𝑢 𝑚𝑎𝑙𝑧𝑒𝑚𝑒

Ç𝑎𝑙𝚤ş𝑚𝑎 V𝑒𝑟𝑖𝑚𝑖 = (0,19047/0.19047) 𝑥 100 = %100

Kurutucuya verilmesi gerekli ısı miktarının bulunması:

𝐻𝑎𝑣𝑎𝑛𝚤𝑛 K𝑢𝑟𝑢𝑡𝑢𝑐𝑢𝑦𝑎 G𝑖𝑟𝑖ş S𝚤𝑐𝑎𝑘𝑙𝚤ğ𝚤 = 182°𝐶

𝐻𝑎𝑣𝑎𝑛𝚤𝑛 K𝑢𝑟𝑢𝑡𝑢𝑐𝑢𝑑𝑎𝑛 Ç𝚤𝑘𝚤ş S𝚤𝑐𝑎𝑘𝑙𝚤ğ𝚤 = 135°𝐶

𝐾𝑢𝑟𝑢𝑡𝑢𝑐𝑢𝑛𝑢 O𝑟𝑡𝑎𝑙𝑎𝑚𝑎 S𝚤𝑐𝑎𝑘𝑙𝚤ğ𝚤 = (182+135) /2 = 158,5°𝐶

𝐵𝑒𝑠𝑙𝑒𝑚𝑒 H𝚤𝑧𝚤 = (5−4,3) / 210 = 0.00333 𝑔/𝑠

K𝑢𝑟𝑢𝑡𝑢𝑐𝑢 Tü𝑝ü𝑛𝑑𝑒𝑘𝑖 H𝑎𝑣𝑎 A𝑘𝚤ş H𝚤𝑧𝚤 = 1,53 𝑚/𝑠

O𝑟𝑖𝑓𝑖𝑠 ç𝑎𝑝𝚤 = 23𝑚𝑚

H𝑎𝑣𝑎𝑛𝚤𝑛 Y𝑜ğ𝑢𝑛𝑙𝑢ğ𝑢 = 𝜌 = (𝑃 × 𝑀)/(𝑅 × 𝑇) = ((93.3256𝑘𝑃𝑎) × (29)) / ((8,314 J/mol.K)×

(273,15 + 158,5)) = 0,7544 𝑘𝑔/𝑚3

𝐾𝑢𝑟𝑢𝑡𝑢𝑐𝑢 Tü𝑝ü𝑛𝑑𝑒𝑘𝑖 H𝑎𝑣𝑎 A𝑘𝚤ş H𝚤𝑧𝚤 = (1.53) 𝑥 (0,7544) 𝑥 (𝜋) 𝑥 (23𝑥10−3 /2)2 = 0.00048
𝑔/𝑠

15
 𝐻𝐺 = (1005 + 1884 𝑥 𝑌)𝑥 𝑡0 + 2502300 𝑥 𝑌 → 𝑌 = 0,19047 ; 𝑡0 = 182°𝐶; 455,15 𝐾

𝐻𝐺1 = (1005 + 1884 𝑥 0,163) 𝑥 𝑡0 + 2502300 𝑥 0,19047

𝐻𝐺1 = (1005 + 1884 𝑥 0,163) 𝑥 455,15 + 2502300 𝑥 0,19047

𝐻𝐺1 = 1097367,4 𝐽/𝑘𝑔 𝑘𝑢𝑟𝑢 𝑔𝑎𝑧

𝐻𝐺2 = (1005 + 1884 𝑥 𝑌) 𝑥 𝑡0 + 2502300 𝑥 𝑌 → 𝑌 = 0,19047 ; 𝑡0 = 135°𝐶 ; 408,15 K

𝐻𝐺2 = (1005 + 1884 𝑥 0,163) 𝑥 408,15 + 2502300 𝑥 0,19047

𝐻𝐺2 = 1033266.6 𝐽/𝑘𝑔 𝑘𝑢𝑟𝑢 𝑔𝑎𝑧

𝑀𝑔 = 0.00048 𝑔 /𝑠

𝑀𝑠 = ((5 – 4,2)/240) = 0.00333 𝑔/𝑠

M𝑠𝑥 𝐻𝐺1 + M𝑔 𝑥 𝐻𝐺1 = M𝑠𝑥 𝐻𝐺2 + M𝑔 𝑥 𝐻𝐺2 + 𝑄

𝑄 = (M𝑠𝑥 𝐻𝐺1 + M𝑔 𝑥 𝐻𝐺1) − (M𝑠𝑥 𝐻𝐺2 + M𝑔 𝑥 𝐻𝐺2)

𝑄 = ((0.00333 × 1097367,4) + (0,00048 × 1097367,4)) – ((0.00333 × 1033266,6) + (0,00048

× 1033266,6))

𝑄 = 244,22 𝐽/s

3. Numune Hesaplamaları:

𝐵𝑒𝑠𝑙𝑒𝑚𝑒 M𝑖𝑘𝑡𝑎𝑟𝚤 = 5 𝑔

𝐾𝑢𝑟𝑢𝑡𝑢𝑐𝑢𝑑𝑎𝑛 A𝑙𝚤𝑛𝑎𝑛 T𝑜𝑝𝑙𝑎𝑚 M𝑎𝑙𝑧𝑒𝑚𝑒 M𝑖𝑘𝑡𝑎𝑟𝚤 = 4,1 𝑔

N𝑒𝑚 = (5 g) − (4,1 g) = 0,9 𝑔

% N𝑒𝑚 M𝑖𝑘𝑡𝑎𝑟𝚤 (𝑥) = (0.9/5) × 100 = %18

M𝑎𝑙𝑧𝑒𝑚𝑒 N𝑒𝑚 O𝑟𝑎𝑛𝚤 = 𝑋 = (𝑥/(1−𝑥)) = ((0,18) / (1−0,18)) = 0,22 𝑘𝑔 𝑛𝑒𝑚/𝑘𝑔 𝑘𝑢𝑟𝑢

𝑚𝑎𝑙𝑧𝑒𝑚𝑒

Etüve konan maddelerin nem oranlarının ve besleme hızlarının bulunması:

𝐾𝑢𝑟𝑢𝑡𝑢𝑙𝑎𝑐𝑎𝑘 Y𝑎ş M𝑎𝑙𝑧𝑒𝑚𝑒𝑑𝑒𝑛 A𝑙𝚤𝑛𝑎𝑛 Ö𝑟𝑛𝑒ğ𝑖𝑛 Kü𝑡𝑙𝑒𝑠𝑖 = 5 𝑔

𝐸𝑡ü𝑣𝑑𝑒𝑛 A𝑙𝚤𝑛𝑑𝚤𝑘𝑡𝑎𝑛 S𝑜𝑛𝑟𝑎𝑘𝑖 Kü𝑡𝑙𝑒 = 4,0 𝑔

16
 N𝑒𝑚 = 5 – 4,0 = 1 𝑔

% N𝑒𝑚 M𝑖𝑘𝑡𝑎𝑟𝚤 (𝑥) = (1/5) × 100 = %20

M𝑎𝑙𝑧𝑒𝑚𝑒𝑑𝑒𝑘𝑖 N𝑒𝑚 O𝑟𝑎𝑛𝚤 = 𝑋 = (𝑥/(1–𝑥)) = ((0,20)/(1−0,20)) = 0,25

Besleme hızının belirlenmesi:

𝐵𝑒𝑠𝑙𝑒𝑚𝑒 M𝑖𝑘𝑡𝑎𝑟𝚤 = 5 𝑔

𝐵𝑒𝑠𝑙𝑒𝑚𝑒 Sü𝑟𝑒𝑠𝑖 = 180 𝑠

𝑌𝑎ş B𝑒𝑠𝑙𝑒𝑚𝑒 H𝚤𝑧𝚤 = (5 g) / (180 s) = 0,0278 𝑔/𝑠

𝑇𝑜𝑝𝑙𝑎𝑚 Ü𝑟ü𝑛 M𝑖𝑘𝑡𝑎𝑟𝚤 = 4,1 g

Ü𝑟ü𝑛 T𝑜𝑝𝑙𝑎𝑚𝑎 Sü𝑟𝑒𝑠𝑖 = 240 𝑠

𝐾𝑢𝑟𝑢 𝑏𝑒𝑠𝑙𝑒𝑚𝑒 ℎ𝚤𝑧𝚤 = (4,1 g) / (240 s) = 0,01708 𝑔/𝑠

Malzemeden uzaklaştırılan toplam nem miktarının bulunması:

5 𝑥 (0.22) = 1,1 𝑔 𝑛𝑒𝑚

Kurutucu çalışma veriminin bulunması:

𝐸𝑡ü𝑣𝑑𝑒𝑘𝑖 M𝑎𝑙𝑧𝑒𝑚𝑒𝑛𝑖𝑛 N𝑒𝑚 O𝑟𝑎𝑛𝚤 = 0,25

𝐾𝑢𝑟𝑢𝑡𝑢𝑐𝑢𝑑𝑎𝑘𝑖 M𝑎𝑙𝑧𝑒𝑚𝑒𝑛𝑖𝑛 N𝑒𝑚 O𝑟𝑎𝑛𝚤 = 0,22 𝑘𝑔 𝑛𝑒𝑚/𝑘𝑔 𝑘𝑢𝑟𝑢 𝑚𝑎𝑙𝑧𝑒𝑚𝑒

Ç𝑎𝑙𝚤ş𝑚𝑎 V𝑒𝑟𝑖𝑚𝑖 = (0,22/0.25) 𝑥 100 = %88

Kurutucuya verilmesi gerekli ısı miktarının bulunması:

𝐻𝑎𝑣𝑎𝑛𝚤𝑛 K𝑢𝑟𝑢𝑡𝑢𝑐𝑢𝑦𝑎 G𝑖𝑟𝑖ş S𝚤𝑐𝑎𝑘𝑙𝚤ğ𝚤 = 182°𝐶

𝐻𝑎𝑣𝑎𝑛𝚤𝑛 K𝑢𝑟𝑢𝑡𝑢𝑐𝑢𝑑𝑎𝑛 Ç𝚤𝑘𝚤ş S𝚤𝑐𝑎𝑘𝑙𝚤ğ𝚤 = 135°𝐶

𝐾𝑢𝑟𝑢𝑡𝑢𝑐𝑢𝑛𝑢 O𝑟𝑡𝑎𝑙𝑎𝑚𝑎 S𝚤𝑐𝑎𝑘𝑙𝚤ğ𝚤 = (182+135) /2 = 158,5°𝐶

𝐵𝑒𝑠𝑙𝑒𝑚𝑒 H𝚤𝑧𝚤 = (5−4,1) / 240 = 0.00375 𝑔/𝑠

K𝑢𝑟𝑢𝑡𝑢𝑐𝑢 Tü𝑝ü𝑛𝑑𝑒𝑘𝑖 H𝑎𝑣𝑎 A𝑘𝚤ş H𝚤𝑧𝚤 = 1,53 𝑚/𝑠

O𝑟𝑖𝑓𝑖𝑠 ç𝑎𝑝𝚤 = 23𝑚𝑚

H𝑎𝑣𝑎𝑛𝚤𝑛 Y𝑜ğ𝑢𝑛𝑙𝑢ğ𝑢 = 𝜌 = (𝑃 × 𝑀)/(𝑅 × 𝑇) = ((93.3256𝑘𝑃𝑎) × (29)) / ((8,314 J/mol.K)×

17
 (273,15 + 158,5)) = 0,7544 𝑘𝑔/𝑚3

𝐾𝑢𝑟𝑢𝑡𝑢𝑐𝑢 Tü𝑝ü𝑛𝑑𝑒𝑘𝑖 H𝑎𝑣𝑎 A𝑘𝚤ş H𝚤𝑧𝚤 = (1.53) 𝑥 (0,7544) 𝑥 (𝜋) 𝑥 (23𝑥10−3 /2)2 = 0.00048
𝑔/𝑠

𝐻𝐺 = (1005 + 1884 𝑥 𝑌) 𝑥 𝑡0 + 2502300 𝑥 𝑌 → 𝑌 = 0,22 ; 𝑡0 = 182°𝐶; 455,15 𝐾

𝐻𝐺1 = (1005 + 1884 𝑥 0,22) 𝑥 𝑡0 + 2502300 𝑥 0,22

𝐻𝐺1 = (1005 + 1884 𝑥 0,22) 𝑥 455,15 + 2502300 𝑥 0,22

𝐻𝐺1 = 1196582,3 𝐽/𝑘𝑔 𝑘𝑢𝑟𝑢 𝑔𝑎𝑧

𝐻𝐺2 = (1005 + 1884 𝑥 𝑌) 𝑥 𝑡0 + 2502300 𝑥 𝑌 → 𝑌 = 0,22 ; 𝑡0 = 135°𝐶 ; 408,15 K

𝐻𝐺2 = (1005 + 1884 𝑥 0,22) 𝑥 408,15 + 2502300 𝑥 0,22

𝐻𝐺2 = 1129866,8 𝐽/𝑘𝑔 𝑘𝑢𝑟𝑢 𝑔𝑎𝑧

𝑀𝑔 = 0.00048 𝑔/𝑠

𝑀𝑠 = ((5 – 4,1)/240) = 0.00375 𝑔/𝑠

M𝑠𝑥 𝐻𝐺1 + M𝑔 𝑥 𝐻𝐺1 = M𝑠𝑥 𝐻𝐺2 + M𝑔 𝑥 𝐻𝐺2 + 𝑄

𝑄 = (M𝑠𝑥 𝐻𝐺1 + M𝑔 𝑥 𝐻𝐺1) − (M𝑠𝑥 𝐻𝐺2 + M𝑔 𝑥 𝐻𝐺2)

𝑄 = ((0.00333 × 1196582,3) + (0,00048 × 1196582,3)) − ((0.00375 × 1129866,3) + (0,00048

× 1129866,3))

𝑄 = 282,21 𝐽/s

4. BULGULAR
Tablo 6: Her Numune İçin Elde Edilen Bulgular

Numune Verim Q (J/s)

1 %85,6 234,97
2 %100 244,22
3 %88 282,21

18
5. TARTIŞMA
Döner kurutucuda, dönen silindirin iç hacmi boyunca taşınan ve sürekli kurutucuya
beslemesi yapılan nemli kömür parçacıkları ısıtılmış hava ile temas ettirilerek kurutulur. Döner
kurutucudaki döndürme işlemi malzemenin sıcaklığını artıran ısı kaynaklarına maruz kalmasını
kolaylaştırır, bu da su içeriğini azaltmaya yardımcı olur. Döner kurutucular, hafif bir eğime
sahip dönen bir metal silindir veya tamburdan oluşur. Bunun sebebi de malzemenin
kurutucudan boşaltılmasını kolaylaştırmak içindir. Kurutucunun üst kısmından giren malzeme
kurutucunun alt kısmına doğru düşme eğilimindedir. Ancak kanatçıklar malzemenin belirli bir
yüksekliğe kadar yükseltilmesini sağlar. Kanatçıklar taşıdıkları malzemeyi tutamazlar ve
malzemenin nem kaybetmesine neden olan bir sıcak hava akımından geçerek kurutucunun
dibine düşer. Döner kurutucularda kurutma süresi oldukça önemlidir, çünkü kurutma süresi
kütle ve ısı aktarım hızlarını doğrudan etkiler. Kurutmada çok yüksek sıcaklıklar kullanılırsa
kömür kendiliğinden tutuşabilir ve deneyden önce gerçekleştirelen kırma işlemi bunu
etkileyebilir, çünkü kömür taneleri ne kadar ince taneli olursa kendiliğinden tutuşma riski daha
da artar. Düşük sıcaklıklar kullanılırsa yeterli kurutma sağlanamaz.

19
6. SONUÇ
Gerçekleştirilen döner kurutucu deneyi sonucunda elde edilen verilerle gerekli
hesaplamalar yapılmıştır ve bulgular elde edilmiştir. Her bir numune için döner kurutucunun
çalışma verimi hesaplanırken, ıslak ve kuru 2 termometreden meydana higrometre cihazı ile
havanının sıcaklık değerleri okunmuş ve kaydedilmiştir. Bu kaydedilen sıcaklık değerleri ile
psikometrik diyagram üzerinden bağıl ve özgül nem değerleri saptanmıştır. Kurutucuya
eklenecek olan numunelerin belirli bir akış hızı ile sisteme beslenmesi gerektiği için, bu
deneyde de kömür numunesi 10 eşit parçaya bölünerek belirli zaman aralıklarında sisteme
beslenmiştir. Döner kurutucuya eklenen kömür numunesi kurutucu içerisindeki kanatçıklar ve
kurutucunun sahip olduğu eğim sayesinde toplama kabına doğru ilerleyebilmiştir. Sistemdeki
havanın akış hızının, ilk kömür partikülünün gelme süresini etkilediği tespit edilmiştir. Yapılan
hesaplamalar sonucunda 1.numunenin verimi %85.6, 2. Numunenin verimi %100, 3.
Numunenin verimi ise %88 olarak bulunmuştur. Döner kurutucuya sağlanması gereken ısı
miktarı ise; 1. Numune için 234,97 J/s, 2. Numune için 244,22 J/s ve 3. Numune için 282,21 J/s
olarak hesaplanmıştır. Elde edilen bulgulara göre süre geçtikçe sistemin ısı miktarının arttığı
söylenebilir.

20
7. ÖNERİLER
• Döner kurutucuya eklenen numunelerin akış hızına dikkat edilmelidir.
• Sistem çalıştırıldıktan sonra, sistemin giriş ve çıkış sıcaklıklarının eşitlenmesi
beklenmelidir.
• Sistemde siklonun ve besleme hunisinin yeri değiştirilerek ters akımla çalışan bir sistem
elde edilebilir ve deney yapılarak her iki durum karşılaştırılabilir.
• Etüvde kurutma işlemi yapılırken numunelerin sabit tartıma gelmesi mutlaka
beklenmelidir.
• Gerçekleştirilen tartım işlemlerinin hassasiyetine dikkat edilmelidir.
• Etüvde kurutma işlemi gerçekleştirildikten sonra desikatörde soğutmaya alınan
numunelerin hava ile çok fazla temas etmesi engellenmelidir, çünkü numuneler hava
içerisindeki neme maruz kalabilir.
• Deney düzeneğinin eğimi değiştirilerek, numunelerin döner kurutucuda kalma süreleri
değiştirilebilir.

21
KAYNAKÇA

[1] M. M. Yatarkalkmaz, Termik Santrallerde Kullanılan Kömürün Kurutma Tekniklerinin

Araştırılması, Ankara: Ulusal Tez Merkezi, 2020.

[2] Döner Kurutucu, Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Kimya Mühendisliği
Bölümü.

22
SEMBOLLER
tG Gazın Sıcaklığı, °C

tR Referans Sıcaklık, °C

tS Katının Sıcaklığı, °C

C Isı Kapasitesi, J/kg.K

H Entalpi, J/kg

Ms Nemli Katının Akış Hızı, kg/s

Mg Nemli Gazın Akış Hızı, kg/s

P Basınç, kPa

R İdeal Gaz Sabiti, J/mol.K

ρ Yoğunluk, kg/m

Q Kurutucu Isı Kaybı, J/s

23