YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ

Makine Fakültesi
MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

BAZI ÖZELLİKLERİ BİLİNEN BİR ISI

DEĞİŞTİRCİNİN TASARIMI

Mustafa Samet KARAKÖSE

Proje Danışmanı
Yrd. Doç. Dr. Handan Çubuk

İstanbul,2017

1
İÇİNDEKİLER
SİMGE LİSTESİ...........................................................................................................................
ÖZET............................................................................................................................................
1 GİRİŞ.............................................................................................................................................5
2 TERMODİNAMİK HESAPLAMALAR (KERN YÖNTEMİ)......................................................6
2.2 Temel Denklemler..................................................................................................................6
2.3 Logaritmik Ortalama Sıcaklık Farkı.......................................................................................6
2.4 Soğutma Suyu İle Çürük Buhar Arasındaki Isıl Denge Hesabı...............................................7
2.5 Düzeltme Çarpanı Hesabı (F)................................................................................................7
2.6 Soğutucu Suyun Geçtiği Boruların Seçimi.............................................................................7
2.7 Toplam Gerekli Boru Sayısının Hesaplanması.......................................................................8
2.8 Boru İçinde Su Hızı................................................................................................................8
2.9 Boru İçindeki Isı Taşınım Katsayısı........................................................................................9
2.10 GÖVDE TARAFINDA AKIŞKANIN ISI TAŞINIM KATSAYISI........................................9
2.11 Gövde Ekvatorundaki Serbest Geçiş Kesiti Hesaplanması.....................................................9
2.12 Gövde Tarafındaki Buhar Hızı Hesabı..................................................................................10
2.13 TOPLAM ISI TAŞINIM KATSAYISI..................................................................................10
3 BASINÇ KAYBI HESABI...........................................................................................................11
3.1 BORU TARAFINDA BASINÇ DÜŞÜMÜ..........................................................................11
3.2 GÖVDE TARAFINDA BASINÇ DÜŞÜMÜ.......................................................................11
4 MALİYET HESAPLARI.............................................................................................................12
4.1 İşletme Maliyeti (C1)............................................................................................................12
4.2 Yatırım Maliyeti (C2) ;.........................................................................................................13
5 MUKAVEMET HESAPLARI......................................................................................................13
5.2 Ayna Yüzeyinin Hesabı..........................................................................................................13
5.3 Gövde Cidar Kalınlığı () Hesabı........................................................................................14
5.4 Gövde Dış Çapı DDG Hesabı.................................................................................................14
5.5 DİP LEVHASI CİDAR KALINLIĞI HESABI VE TASARIMI..........................................15
5.6 CİVATA SEÇİMİ VE CİVATA SAYISI HESABI.................................................................15
5.7 Cıvata Sayısı.........................................................................................................................16
5.8 Sıcak Akışkan(Buhar) Giriş Kesiti Hesaplanması.................................................................16
5.9 Yoğuşum Suyu Çıkış Ağzı Kesiti Hesaplanması...................................................................16
5.10 Soğuk Akışkan Giriş ve Çıkış Kesitleri Hesaplanması;........................................................16
5.11 ŞAŞIRTMA LEVHALARI İÇİN DESTEK ÇUBUKLARI MUKAVEMET KONTROLÜ. 17
5.12 Soğutma Suyu Borularının Toplam Ağırlığı G1....................................................................18

2
 5.13 Soğutma suyu ağırlığı G2......................................................................................................18
5.14 Sehim Hesabı........................................................................................................................18
6 AKIŞKAN GİRİŞ ÇIKIŞ BORULARI İÇİN FLANŞ SEÇİMİ...................................................19
7 HESAPLAMALAR SONUCUNDA TASARLANAN KONDENSER RESİMLERİ..................20
8 HESAPLAMALAR SONUCUNDA TASARLANAN KONDENSER TEKNİK RESİMLERİ...22
9 Ekler.............................................................................................................................................28
10 SONUÇLAR................................................................................................................................29
11 KAYNAKÇA...............................................................................................................................29

SİMGE LİSTESİ
cal Kalori
kg Kilogram
S Entropi
m1 Soğuk Akışkanın Debisi
m2 Sıcak Akışkanın debisi
T1g Soğuk Akışkanın giriş sıcaklığı
T1ç Soğuk Akışkanın çıkış sıcaklığı
T2g Sıcak Akışkanın giriş sıcaklığı
T2ç Sıcak Akışkanın çıkış sıcaklığı
∆Tm Logaritmik sıcaklık farkı
h Isı taşınım katsayısı
m Özgül soğutma miktarı
Dd Boru dışı çapı
Di Boru içi çapı
k Toplam ısı iletim katsayısı
S Boru cidar kalınlığı
A Yüzey alanı
th Emme yerindeki hava sıcaklığı
G2 Soğutulan hava miktarı
cp Havanın özgül ısısı
AL Logaritmik ortalama yüzey alanı
nt Boru adedi
kb Boru malzemesinin ısı iletkenlik katsayısı
w İç cidardan soğutma yüzeyine olan ısı iletim katsayısı
Wsoğuk Soğuk Akışkanın hızı

3
wsıcak Sıcak Akışkanın hızı
de Eşdeğer çap
Nu Nusselt sayısı
Re Re sayısı
µ Kinematik viskozite
T Boru taksimat hatvesi
F Üçgen alanı
D Çap
G Ağırlık
ymax Sehim
p Basınç
P Basınç kuvveti
n’ Payanda sayısı
J Atalet momenti
L Boru uzunluğu

ISI DEĞİŞTİRCİLERİN TANITILMASI VE BİR ISI DEĞİŞTİRİCİ TASARIMI-

ÖZET

Aşağıda ısı değiştiricilerin tanıtımı ve farklı ısı değiştirici tipleri anlatılmıştır. Bu bilgiler
altında giriş sıcaklığı 120 oC olan buharın, çıkış sıcaklığı 100 oC ‘de suya düşürülmesi için bir
ısı değiştirici tasarlanacaktır. Bu ısı değiştiricide soğutucu olarak su kullanılmıştır. Soğutucu
suyun debisi 25 ton/saat `dir.
Tasarımın yapılabilmesi için öncelikle boru seçimi ve bir toplam ısı transfer katsayısı
belirlenerek termodinamik hesaplar yapılmıştır. Daha sonra çıkan sonuçları göz önünde
bulundurarak mukavemet analizi yapılmış ve tüm konstrüksiyon belirlenmiştir. Tüm hesaplar
Excel programı kullanarak yapılmıştır. Konstrüksiyon iste Solidworks 3D modelleme
programı kullanılarak modellenmiş ve resim çıktıları Cinema 4D - Vray programı kullanılarak
elde edilmiştir.

4
1 GİRİŞ
Endüstri uygulamalarının en önemli ve en çok karşılaşılan işlemlerinden birisi, farklı
sıcaklıklardaki iki veya daha fazla akışkan arasındaki ısı değişimidir. Bu değişimin yapıldığı
cihazlar ısı değiştiricileridir. Pratikte; ısıtma, soğutma, iklimlendirme tesisatlarında, kimya
endüstrisinde, alternatif enerji kaynaklarının kullanımında, atık ısı geri kazanımında,
elektronik cihazlarda vb. pek çok alanda ısı değişimleri kullanılmaktadır. Pek çok alanda
kullanılan ısı değiştiricileri, kullanım amaçlarına göre değişik konstürksiyonlarda,
kapasitelerde, boyutlarda ve tiplerde ve dolayısıyla ısıl performanslarda olabilmektedir.
Pratikte çok değişik tiplerde bulunabilen ısı değiştiricilerinin, kullanıldığı alana göre dizaynı
ve optimizasyonu büyük önem taşımaktadır. Isı değiştiricilerinin dizaynı ve
optimizasyonunda pek çok parametre etkilidir. Isı değiştiricinin konstürksiyonu, ısı geçiş
mekanizması, akışkanlarının akım durumları (ters akım, paralel akım, çapraz akım gibi) ısı
değiştiricilerinin tasarımında ve verimli bir şekilde kullanılmasında etkilidir.
Uygulamada pek çok ısı değiştirici konstrüksiyonları kullanılmaktadır. Bunlar;borulu ısı
değiştiriciler (gövde borulu, düz borulu, spiral borulu plakalı levhalı) kanatlı yüzeyli ısı
değiştiricileri, rejenaratif ısı değiştiricileridir. Uygulamada çok fazla kullanım alanı bulan
gövde borulu ısı değiştiricilerden optimum verim alabilmek için imalattan önce alternatif
bilgisayar programlarından faydalanarak sistemin tasarımı ve simülasyonu büyük önem
taşımaktadır.

Şekil 1

5
2 TERMODİNAMİK HESAPLAMALAR (KERN YÖNTEMİ)
Tek geçişli ısı değiştiricisi için Verilenler:
Soğutucu Akışkan (Su) (1 bar=100kpa) Yoğuşum Suyu ve Buhar Girişi
m1 = 25000 kg/saat m2 =? 1818,335 (Kg / h)
T1giriş = 21 °C T2giriş = 120 °C Buhar Girişi
T1çıkış = 50 °C T2çıkış = 100 °C Yoğuşum Suyu Çıkışı

Tablo 1 Verilen Değerler

2.2 Temel Denklemler

Q= m x(ig-iç) ======= Entalpi farkı
Q=mxcp(tg-tç) ===== Akışkanların sıcaklıkları değişiyor ise
Q=m.r ===== faz değişimi var ise
Q = Isı Değiştiricide Aktarılan Isı
= Sıcak Akışkanın Soğurken Verdiği Isı
= Soğuk Akışkanın Isınırken Aldığı Isı
=K x A x Δtm
 r= Gizli Buharlaşma Isısı

Ortalama Soğutucu Su Sıcaklığı

Tsu = (T1giriş +T1çıkış) / 2 = 35,5 °C ΔT = 21,5 °C seçildi

2.3 Logaritmik Ortalama Sıcaklık Farkı

ΔT1 = T2giriş –T1giriş =120 – 21 = 99 °C
ΔT2 = T2çıkış –T1çıkış = 100 – 50 = 50 °C
ΔT 1 – ΔT 2 99 – 50
ΔTm = ΔT 1 = 99 = 71,732°C
ln ln
ΔT 2 50
Tms Tmb
Sıcaklık (°C) 35,5 110
3
Yoğunluk ρ (kg/m ) 993,8594 0,5731
Özgül Isı cp (kj/kg°C) 4,183 2,021
Isı İletim Katsayısı (Kcal/mh°C ) 0,6114 0,02575
-7 2
Kinematik Vizkozite υ.10 (m /s) 7.1645 220,6
Dinamik Vizkozite µ.10-3 (kg/ms) 0,719 0,01264
Prandantl Sayısı Pr 4,885 0,9923
Tablo 2 Verilen Değerlerde Suyun Özellikleri

́́́
2.4 Soğutma ́́́ Suyu İle Çürük Buhar Arasındaki Isıl Denge Hesabı
́́́
QB = QS ́́́
́́ ́ ́
m2 x (h1-h1́ ̛́̍̍̍́́̍̍̍̍̍̍̍̍̍̍̍̍̍)́ = m 1 x cρsu x ΔT

6
 m2 = Saatteki Buhar Sarfiyatı (Kg/h)
h1́ = Türbinden çıkan çürük buharın ısı tutumu (KJ / Kg) == 2706,0
́́ ́
h1́ ’́ = Yoğuşma sonundaki yoğuşum suyunun ısı tutumu (yaklaşık olarak aynı şartlardaki
sıcaklığa eşit kabul edilir. (KJ / Kg) ==419,17
m1 = Saatteki Soğutma Suyu Miktarı (Kg / h)== 25.000
cρsu = Suyun Özgül Isısı (KJ / Kg°C) == 4,174
m2 x (2087,0 – 419,17) = 25.000 x 4.174 x 29
m2 = 1818,335 (Kg / h)

2.5 Düzeltme Çarpanı Hesabı (F)

T 2 giriş−T 2 çıkış
RF= = 0,689
T 1 çıkış−T 1 giriş
T 1 çıkış−T 1 giriş
PF= = 0,292
T 2 giriş−T 1 giriş

F
1 – P
F 2 ( 1 / 2 ) ln F F
(R + 1) 1 – R · P
F = F ·
R – 1 F F F 2 ( 1 / 2 )
2 – P · (R + 1 – (R + 1) )
ln
F F F 2 ( 1 / 2 )
2 – P · (R + 1 + (R + 1) )

=0,982

= 70,44 °C  Düzeltilmiş Logaritmik Sıcaklık

Özgül Soğutma Miktarı

Soğutma suyu miktarının buhar sarfiyatına oranına özgül soğutma miktarı denilmektedir.
msu 25000
m= == = 13,779
mbuhar 1814,303

Isıl Kapasite; (m1 x cρsu x ΔTsoğutucu) / (1h/3600s)

= 842355,808 W

2.6 Soğutucu Suyun Geçtiği Boruların Seçimi

Boru malzemesi: Admiralty Brass (CuZn28Sn1)

7
Boru malzemesi iletim katsayısı k : 110 W/m2. C
Boru et kalınlığı (S) : 1,25 mm (BWG 18)
Boru dış çapı (Dd) : 16 mm
Boru iç çapı (Di): 13,5 mm
Ortalama boru çapı (Dm): 14,75 mm
Her tip düzenlemede boru eksenleri arasındaki uzaklığın boru dış çapının 1,25 katı seçilmesi
önerilir.[1]
Boru eksenleri arası mesafe t = Dd × (1,25) =16 × (1,25) = 20 mm
Boru dizilimi: Üçgen dizilim seçildi.
Boru uzunluğu (L) : 1,7 m
Toplam ısı transfer katsayısı (Su-Su) (K) 500- 1700 W/m2. C arasında seçilir.[1]
Aşağıdaki hesaplamalar sonucu hata payı %0,1 olucak şekilde tekrar hesaplamalar
yapıldığında başlangıçta teorik toplam ısı transfer katsayısı ;
K=1015 W/m2. C seçildi.
Isı iletim denklemlerinden yararlanılarak yaklaşık hesaplarla
Q = K.A. ∆Tm
formülünden toplam ısı transfer yüzeyi A hesaplanabilir.Havayı soğutmak için gerekli toplam
ısı transfer alanı , gerekli toplam yüzeyin yaklaşık olarak %20 si alınabilir.Bunun sonucu
toplam ısı transfer alanı A ;
Q 842355
A= = ¿ 11,569 m2
Kx ∆ T m 1015 ×71,732

2.7 Toplam Gerekli Boru Sayısının Hesaplanması

A 11,444
nt = = ≅ 147 adet
π × L × Dm π ×1,7 × 0,01475
ḿsu=¿ (25000 kg/h) x (1h/3600s) = 6,944 kg/s

2.8 Boru İçinde Su Hızı

ḿsu 6,944
2 2
wsu= Dİ
= 0,0135 = 0,332 m/s
π× × ρ × nt π× × 993,859× 181
4 4
Boru içindeki Reynolds sayısı;
wsu × D İ 0,269 ×0,0135
Rei = = = 6202,007
μ/ ρ 0,000719/993,859
Rei > 2300 olduğundan türbülanslı akıştır.
Boru içindeki Nusselt sayısı ,(ek d3,8 den) Rei <104 ve 0,7 ≤ Pr ≤ 100
f=(1,58*ln(Rei)-3.28)(-2) = 0,009635
8
Nui = [(f/2)*( Rei-1000)*Prsu] / [1+12.7*(f/2)(1/2)*(Pr2/3-1)]
Nui= 44,1036

2.9 Boru İçindeki Isı Taşınım Katsayısı

Nui ×ksu 44,1036 ×0,611
hi = = = 1997,404 W/m2. C
Di 0,0135
Boru demeti düzenlemeleri;
Boruların oluşturduğu demetin çapı ,boruların sayısı ile boru geçiş sayılarına ve aradaki
boşluğa bağlıdır.Boru demeti çapı :
nt 145
C 0,319
Ddemet = ¿ = ¿ = 280 mm
¿ ¿
D d ׿ 0.016 ׿
C ve n katsayıları, boru düzenleme şekillerine bağlı olarak sabitlerdir.
Gövde ortasında düşey olarak sayılan boru adedi;
nd = Ddemet / t = (280) / 20 ≈ 14 adet
Bir boru üzerinde yoğuşan buhar debisi ;
ḿb 0,505
ᴦy = = = 0,002023 kg/s
L ×n t 1,7 × 145

2.10 GÖVDE TARAFINDA AKIŞKANIN ISI TAŞINIM KATSAYISI

Seçilen ısı değiştiricide gövde tarafındaki akışkanın türbülanslı olabilmesi için enine perde
kullanılmıştır. Enine perdeler arasındaki mesafe e=0,3 metre seçildi.
Üçgen boru dizilişi için boru eksenleri arasındaki mesafe t= 0,02 m `dir.
Buradan eşdeğer çap hesabı :

1,1 2 2 = 0,0113608 m
de = · ( t1 – 0,917 · D d )
Dd

Gövde iç çapı : DG=0,305 [m] Paslanmaz çelik 304 malzeme için gövde et kalınlığı 5 mm
seçilmiştir.) KAYNAK [4]

2.11 Gövde Ekvatorundaki Serbest Geçiş Kesiti Hesaplanması

Serbest geçiş kesiti hesaplanabilmesi için e, şaşırtma levhalar arası mesafe bir değer kabul
edilir. Bu değer; gövde çapının 1/5’inden büyük olmalıdır.
e kabul değeri = 300 mm

9
 (t−Dd ) xexDgövdeiç
As = = 0,018 metre2
t

2.12 Gövde Tarafındaki Buhar Hızı Hesabı

mbuhar
WBUHAR = = 48,963 m/s
As . ρbuhar
Gövde Bölümünün Reynold Sayısı ;
Wbuhar . De
Regövde = = 25215,76072
υb
Gövde Bölümünün Nusselt Sayısı Hesabı;
Nusselt sayısı hesaplanırken grafik yöntem kullanılacaktır. Burada L/DG=5,573 ve Reynolds
sayısına bakılarak grafikten boyutsuz çarpan jh değeri okunur.
Jh = 0,0048 EK [2]

0,14
 s
= 102,685 KAYNAK [6]
j h · Re s · Pr s ( ) ·
1 / 3
Nus g =
 s30

Buradan ısı taşınım katsayısı :

Nus g · k s = 6012,444 W/m2..C
hd =
de

2.13 TOPLAM ISI TAŞINIM KATSAYISI

İç ve dış tarafta pürüzlülük katsayısı Rf (m2.C/W) su hızı, şehir veya kuyu suyu, ısıtıcı ortam
ve su sıcaklıkları göz önüne alınarak tablodan okunur.
Rf= 1x10-4 (m2.C/W) KAYNAK [7]

1
Uh =
Dd
ln
1 Dd Dd Di 1
· + Rf · + ·  · 1 · Dd + Rf +
hi Di Di 2 ·  · 1 · kb hd

=1019,269W/m2.C

Kd = 1019,269 W/m2. C olarak hesaplanmıştır.

Hata(%) =( |KTEORİK – KHESAPLANAN| / KTEORİK)×100
Hata(%) = (|1015 – 1019,269| / 1000) × 100 = % 0,42
Hata oranı %1 den küçük olduğundan yeniden hesaplamaya gerek yoktur.

10
  İlk seçilen Us değeri ile hesaplanan Uh değeri arasındaki hata %1`luk dilimin içinde
kaldığı için seçilen boru değerleri kabul edilebilir.

Aşağıda verilmiş olan tabloda hesaplama başlangıcında excel programına girişmiş K değerleri
ile, bulunan 1015 W/m2K değerine nasıl gelindiği gösterilmiştir.

K Seçilen K Hesaplanan SONUÇ-HATA

900 946,343 %5,149
946,343 976,778 %3,216
976,778 995,979 %1,965
995,979 1007,790 %1,85
1007,790 1015 %0,709
1015 1019,235 %0,422
Tablo 3 Hesaplanan – Doğrulanan K Değerleri

3 BASINÇ KAYBI HESABI

3.1 BORU TARAFINDA BASINÇ DÜŞÜMÜ

Alaşımlı bakır boru için ortalama pürüzlülük yüksekliği ε`=0,0015 mm
Boyutsuz pürüzlülük:

0,0015
 = = 0,0001
Di

Buradan ε ve Resu ile Moody diyagramından sürtünme katsayısı:

Λ = 0,038 EK [1]
Boru geçiş sayısı 1 olması halinde:

=279,636 Pa

3.2 GÖVDE TARAFINDA BASINÇ DÜŞÜMÜ

Gövde hidrolik çapı (DH):
2 2
DG −nt × Dd
DH = 2 2
DG +nt × Dd

0,2802 +147 ×0,0162

DH = = 0,128 m
0,2802−147 ×0,016 2
Formülde DG= Ddemet olarak alınmıştır.

11
Gövdedeki net akış alanı (AKESİT ) :
π
AKESİT = × ( D 2G−nt × D2d )
4
π
AKESİT = × (0,2802 -147× 0,0162 ) = 0,032 m2
4
Gövdede Doğrulanan Buhar Hızı (wbuhar):
ḿ b
Wbuhar =
A kesit × ρb
0,505
Wbuhar = = 27,44 m/s
0,032× 0,573
Gövdede Reynolds sayısı;
wBuhar × DH
ReG=
μb × ρ b
22,44×0,128
ReG= = 48749,5934
0,0001264×0,573
Gövde tarafındaki sürtünme katsayısı λs,buhar ;
ε’/DH = 0,0015/0,128 = 0,01165 ve ReG=48749,593 için Moody diyagramı kullanılarak
λs,buhar= 0,038 bulunur.
Düzeltme katsayısı fyoğ ≈ 0,4 -0,5 aralında alınır. fyoğ = 0,5 alındı.
Gövde tarafında basınç kaybı ∆Pyoğ. ;
L ρb × W 2buhar
∆Pyoğ = fyoğ × λs,buhar × ×
DH 2
2
1,7 0,573× 22,44
∆Pyoğ = 0,5 × 0,038 × × = 54,153 Pa
0,128 2
Toplam Basınç Kaybı:
Σ(∆P)T = ∆Pboru + ∆Pgövde = 184,085 + 28,855 = 333,789 Pa

4 MALİYET HESAPLARI

4.1 İşletme Maliyeti (C1)

Isı Değiştiricinin İçindeki Akışkanın Hareketi için Gerekli Pompa Gücü (P);
Pompa verimi 0,7 alındı.
ḿ su × Σ(∆P) T
P=
ρ×ƞ
6,944× 212,94
P= = 3,331 W
993,8594×0,7
Yıllık tüketilen pompa gücü(kWh) : P × 7000 saat = 23,321kWh

12
Birim elektrik fiyatı Cel (TL/kWh) : 0,42 TL ( http://www.tedas.gov.tr/ ) 2017 ocak ayı
tarifesi
Yıllık enerji maliyeti Ce (TL/yıl) : 2,1254 × 0,42 = 9,795 TL
n : 15 yıl , faiz oranı(i) : 0,12 eskalasyon oranı(g) : 0,08
için ısı değiştiricisi için gerekli olan pompanın 15 yıllık işletmesinin bugünkü değeri ;
1+g n
1-( )
C1 = C e × 1+i
i-g
1+0,08 15
1-( )
C1 = 6,248 × 1+0,12 = 102,959 TL
0,12-0,08

4.2 Yatırım Maliyeti (C2) ;

Isı değiştirici yatırım maliyeti için birim boru maliyeti bilinmelidir.Boru birim fiyatı için Çin’
de üretim yapan Zhangjiagang Wolfs Technologies Co. Ltd. şirketinden fiyat alınmıştır.Buna
göre Admiralty Brass malzemesi için;
Boru birim kg fiyatı (usd/ kg) = 6,94 usd/kg
Malzemenin yoğunluğu ρ boru (kg/m3) = 8525 kg/m3
Boru kesiti Ab :
2 2 2 2
( Dd - Di ) ( 0,020 - 0,0175 )
Ab = п × =п× = 0,000058 m2
4 4
Borunun birim ağırlığı (kg/m) = ρ boru × Ab = 8525 × 0,000058 = 0,49379 kg/m
Borunun birim metre fiyatı (usd/metre) = 6,94 × 0,6277 = 4,356 usd/metre
Usd/TL paritesi = 3,5 alındı
Borunun birim metre fiyatı (TL/ metre) = 4,356× 3,5 = 15,246 TL/metre
Toplam boru maliyet (CBORU)= nt × 15,246 = 147 × 15,246 = 3806,534TL
Toplam yatırım maliyeti C2 = CBORU × 1,5 = 5795,448 TL dir.
Toplam maliyet : C = C1 + C2 = 65,683 + 5795,448 TL = 5709,801 TL

5 MUKAVEMET HESAPLARI

5.2 Ayna Yüzeyinin Hesabı

13
Üçgen alanı f ;

t =D d ×1,25=16×1,25
t =20 mm

√
2
t
h= t − =tx
4
h=17 ,32 mm
2 3
4
=20 x
3
4 √ √
1 17 , 32 x 20
f = Alan= ht =
2 2
2
f =173 , 2mm

Boru aynası üzerinde yarım boruya f yüzeye denk geldiğinden ,bir boru için :
f’ = f × 2 = 173,2 × 2 = 346,4 mm2
ihtiyaç vardır.Demek ki m2 ayna yüzeyine :
6 6
10 10
Z’ = = = 2886 adet boru sığar.
f' 541,26
nt = 181 adet olduğuna göre yalnız borular için :
nt 147
Φ’ = = = 0,0508 m2
Z' 2886
lik bir alana ihtiyaç vardır.Boru demetleri arasındaki boşluk ve kanallar için bu alanın %20
fazlası alınır,toplam ayna yüzeyi ;
Φ = 1,20 × Φ’ = 1,20 × 0,0508 = 0,0610 m2
olur.Buna göre ayna çapı :

D=
√ Φ×
4
π
=
√ 0,0610×
4
π
= 0,278 m

Ayna cidar kalınlığı 25-35 mm arası seçilebilir.

Ayna cidar kalınlığı : 30 mm seçildi.

5.3 Gövde Cidar Kalınlığı () Hesabı

Gövde çelik saçtan yapıldığı takdirde
D 278
= +4 = + 4 = 4,061 mm olduğu için sistem güvenlidir.  = 5 mm alındı.
450 450
Emniyetli Gerilme Değerleri Ölçüsünde Gövdenin Mukavemet Kontrolü;
Isıl hesaplar yapılırken dikkate alınan paslanmaz çelik 304 malzeme için önerilen et kalınlığı
3 mm olup emniyet açısından bu değer 5 mm olarak kabul edilmiştir. di=DG=300 mm
alınmıştır. KAYNAK [8,9,10]
σak =510 N/mm2
Isı değiştiriciler için emniyetli gerilme değeri:
14
f =165 N/mm2 (165.106 Pa) dir.
SG = 5 mm
P= 100kpa = 0,1 Mpa

p · di p · di
 1g = = 1,675 MPa  2g = = 3,35 Mpa
4 · sg 2 · sg

f > σ 1g ve f > σ2g olduğu için seçilen et kalınlığı uygundur.

Gövde iç çapı = D(Ayna çapı)= 300 mm diyebiliriz.

5.4 Gövde Dış Çapı DDG Hesabı

DDG =D + 2 = 300 + 2×5 = 310 mm
DDG>D olduğundan kapaklar eliptik olacaktır.
R= DDG =310 mm
H=0.2R=62 mm

5.5 DİP LEVHASI CİDAR KALINLIĞI HESABI VE TASARIMI

Kullanılan malzeme gövde malzemesiyle aynı olup paslanmaz çelik 304 tür.
Seçilen dip levhası geometrisi elipsoid olup 2a büyük , 2b de küçük eksen olmak üzere
genellik le a/b oranı 2 alınır.
2a = 300 mm
2b = 150 mm
Şekil 2 : Elipsoid geometrisi

Cidar kalınlığı sdip :

p = 1 bar = 0,1 Mpa =100 kPa
di = 300 mm
z = 0,8 (Tek taraflı kaynak dikişi için zayıflama katsayısı)
f = 165 MPa (Paslanmaz çelik 304 malzeme için ısı değiştiricilerde uygun görülen emniyetli
gerilme değeri)
c = 1 mm (Cidar kalınlığına yapılması gereken ilave)

p · di = 2,1 mm
s dip = + c
2 · z · f – 0,2 · p

 Dip levhası cidar kalınlığı gövde cidar kalınlığına yakın bir değer olması ve emniyet
için 3 mm alınması uygun görülmüştür.
15
GÖVDE VE DİP LEVHASI ARASINDA BAĞLANTI
İki komponent arasında cıvata-somun elemanlarıyla bağlantı sağlanacaktır.

5.6 CİVATA SEÇİMİ VE CİVATA SAYISI HESABI

Seçilen cıvata M5 olup flanş üzerinde açılması gereken delik çapı 6 mm dir.
Cıvata malzemesi : 12.9

Civata için  ak = 1080 MPa

Emniyetli gerilme değeri  emc =  ak · 0,6 = 230 MPa

M5 cıvata için diş dibi çapı : d1 = 4,019 mm
Sızdırmazlığın sağlanabilmesi için maksimum kuvvet bir cıvataya düşen işletme kuvvetine
eşit olmalıdır.
Buradan toplam işletme kuvveti;

2
 · di = 7068,583 N
F ist = p ·
4

5.7 Cıvata Sayısı

4 · F ist = 3,42 adet

n =
2
 emc ·  · d 1

 n bu değerden büyük olması gerektiği için n=4 alınır.

5.8 Sıcak Akışkan(Buhar) Giriş Kesiti Hesaplanması

C = Buharın kondansere giriş hızı 50 – 100 m/s arasında seçilir.
C = 100 m/s seçildi.
Buharın giriş kesit alanı ( FG):
ḿb 0,505
FG = = = 0,0088 m2
ρb × C 0,573× 100

Buna göre giriş ağzı çapı (Dbuhar.) :

Dbuhar. =
√ 4×
FG
π
=
√ 4×
0,0088
π
=0,1059 m

16
5.9 Yoğuşum Suyu Çıkış Ağzı Kesiti Hesaplanması
Yoğuşum suyu çıkış ağzı çapı da sıcak akışkan giriş çapı gibi hesaplanır.Ancak burada suyun
hızı değişmektedir.Burada yoğuşan suyun çıkış hızı Cyoğ : 1 – 1,5 m/s arası alınır.
Cyoğ = 1,5 m/s
Alınırsa, yoğuşum çıkış kesiti Fyoğ. :
ḿb 0,505
Fyoğ.= = =0,000338 m2
ρs × C 993,859× 1,5

Dyoğ. =
√ 4×
FG
π
=
√ 4×
0,000338
π
= 0,0207 m

5.10 Soğuk Akışkan Giriş ve Çıkış Kesitleri Hesaplanması;

Soğutma suyunun giriş ve çıkış ağızlarındaki hızı Csoğ. 1,5 – 3 m/s aralığında alınabilir.
Csoğ. = 2 m/s alındı. Akışkanın giriş ve çıkış kesitleri Fgç.soğ :
ḿs 6,944
Fgç.soğ = = = 0,00349 m2
ρ× C 993,859× 2

D gç.soğ =
√ 4×
F GÇSOĞUK
π
=
√ 4×
0 , 00349
π
= 0,06669 m

5.11 ŞAŞIRTMA LEVHALARI İÇİN DESTEK ÇUBUKLARI MUKAVEMET

KONTROLÜ
Aynaları dış tarafında suyun basıncı, iç tarafında ise vakum bulunduğundan üzerine binen
yükün payandalar tarafından taşınması gerekir. Payandalar karsonlu çelik borulardır. Soğutma
suyunun borulardaki ve valflerdeki kayıplarının yenilebilmesi için en az 0.5 Atm bir basınca
sahip olması gerekir. Bu suretle boru aynası üzerine yaklaşık olarak p=1.5 Kg/cm 2 lik bir
basınç tesir eder. Bu taktirde ayna tarafından taşınacak toplam kuvvet F :
π π
F = p× × ( D2 – nt ×Dd2 ) = F = 1,5 × × ( 3002 – 147×1,62 ) = 85166,408 kg
4 4
Bu kuvvet n’=8 eşit ebatlı payanda tarafından taşındığı takdirde, payanda başına ;
F 78729,919
P’ = = = 10645,801 kg
n' 8
biner.
Payanda olarak , dd = 100 mm , di = 90 mm olan nikelli çelik boru seçildiği takdirde kesit fp:
π π
Fp = × (dd2 – di2) = × (10 2 – 92) = 14,92 cm2
4 4
Atalet momenti J :
π π
J== × (dd4 – di4) = × (104 – 94) = 168,81 cm4
64 64
Atalet yarıçapı i :
17
i=
√ J
Fp
=
√ 168,94
14,92
= 3,36 cm

Narinlik emsali λ :
L 140
λ= = = 41,666
i 3,36
olduğundan ve bu değer λ<86 olduğundan flambaj gerilmesi (σk) ;
Payanda (Nikelli çelik) için E: 2,15 ×106 MPa
π2 × E π 2 ×2150000
σk = = = 12222,909 kg/cm2
λ2 41, 666 2
Bu suretle flambaj kuvveti PK :
PK = σk × Fp = 960,19 × 14,92 = 182365,805 kg
Çıktığından emniyet ϒ :
PK 182365,805
ϒ= = = 17,13
P' 10645,801
olduğundan emniyetlidir.

5.12 Soğutma Suyu Borularının Toplam Ağırlığı G1

G1 = 133,856 Kg

5.13 Soğutma suyu ağırlığı G2

Wsu=0,332 m/s
Soğutma suyu 1 saniyede 0,332 metre yol alıyorsa 1,7 metreyi 5,12 saniyede alır.
G2 = ḿsu × 9,21 = 6,944 × 5,12 = 35,55 kg

5.14 Sehim Hesabı

Boru kesit alanı :
Aboru = 0,000058 m2
Vboru = 0,000058 m3
Boru yükü q1 :
q1 = Vboru × ρ boru = 0,000058 × 8525 = 0,493 kg
Su yükü q2 :
π π
ASU = × Di 2 = × 0,01352 =1,4 × 10-4 m2
4 4
q2 = ASU × ρ = 0,00014 × 996,01 = 0,142 kg/m
Toplam yük:
18
Σq = q1+ q2 = 0,493 + 0,142 =0,636 kg/m

Şekil 3
qT × L2 0,636× 1,7
2
Mmax = = = 0,229 kg.m
8 8
M max
σmax = ;
W
π D 4d−Di4 π 0,0164 −0,01354
W= × = × = 1,98 × 10-7 m3
32 Dd 32 0,016
M max 0,229
σmax = = = 115,656 kg/cm2
W 0,000000198
σak = 1500 kg/cm2 (Admiralty brass)
Emniyet katsayısı S : 1,24 alındı.
σ ak 1500
σem = = = 1209,67 kg/cm2 > σmax olduğundan emniyetlidir.
S 1,24

ymax = 0,708 mm
Sonuç normal çıktığı için tekrar bir sehim hesabı gerekli değildir.

6 AKIŞKAN GİRİŞ ÇIKIŞ BORULARI İÇİN FLANŞ SEÇİMİ

Seçilen flanş:

19
 Şekil 4: Flanş ve boru geometrisi KAYNAK [11]
d = 67 mm s = 2,6 mm
d1 = 70 mm r = 6 mm
D = 120 mm h2 = 6 mm
b = 14 mm d4 = 70 mm
k = 90 mm f = 2 mm
h1 = 35 mm d2 = 14 mm
d3 = 55 mm
Civata : 4 adet , M12

7 HESAPLAMALAR SONUCUNDA TASARLANAN KONDENSER RESİMLERİ

20
 Resim1 – Kondenser Boru Demeti

Resim 2 – Kondenser İsometrik Resim

Resim 3 – Kondenser Ters İzometrik Resim

21
Resim 4 – Kondenser Perspektif Resmi

22
23
8 HESAPLAMALAR SONUCUNDA TASARLANAN KONDENSER
TEKNİK RESİMLERİ

24
25
26
27
28
29
9 Ekler

EK 1. Moody Diagramı

EK 2. Boyutsuz Çarpan Diagramı

30
10 SONUÇLAR
 Tasarım olarak su-doymuş buhar yoğuşturucusu tasarlandı. Yapılan araştırmalar
sonucunda ısı değiştiricisi çeşitleri öğrenildi. Basınç ve sıcaklığın ısı değiştiricisinin
seçimindeki ve tasarımında en büyük etkilerden biri olduğu görüldü.
 Verilen değerlerden yola çıkarak gerekli kabuller eşliğinde yapılan; ısıl
uzunluk,debi,basınç düşümü ve sıcaklık geçişi (performans parametrelerinin) gibi
etkenlerin yardımıyla istenen kapasitede bir tasarım gerçekleştirildi ve bu tasarım
gerçekleştirilirken çok çeşitli tablo ve standartlardan yararlanılarak ulaşılmak istenen
özelliklerde bir eşanjör tasarım hesapları yapıldı.
 Son olarak tüm bu yapılan mukavemet,basınç ve ısıl analizler neticesinde optimum
şartları sağlayan bir ısı değiştirici tasarımı seçilmiş ve çizim programında uygulaması
gerçekleştirilmiştir.

11 KAYNAKÇA
 ÇİFTÇİ Ali Ekber, Tüpraş İzmir Rafinerisi Operatörleri İçin Temel Eğitim
Notları, Basınçlı Kaplar ve Çalışma Prensipleri, İzmir,1990.
 KILIÇ Muhsin, Abdulvahap YİĞİT, Isı Transferi, Alfa Yayıncılık, İstanbul,
2004.
 Rafineri Donatımları Teknik Kontrol Kılavuzu, Cilt 2, Aliağa Petrokimya San.
ve Tic. AŞ ,1988.
 TÜPRAŞ (Türkiye Petrol Rafinerileri AŞ), Proses Üniteleri İşletme Müdürlüğü
Eğitim Programı 1, Tüpraş, İzmir.
 Prof. Dr. Osman F. GENCELİ, ISI DEĞİŞTİRİCİLERİ, BİRSEN YAYINEVİ
 [1] EES Programı
 [2] TS 1996 , DIN 28 184 Part 1, Türk Standartları Enstitüsü, ANKARA
 [3] Dittus. F.W. , L.M.K. Boelter, (1939). Univ. Calif. (Berkeley) Pub. Eng. , vol.2
s. 443.
 [4] TS 1996, (1975). Eşanjörler, Isıtma Tesisleri için, Türk Standartları Enstitüsü,
ANKARA
 [5] Hausen, H. (1943). Darstellung des Warmeuberganges in Rohren durch
verallgemeinerte Potezbesziehungen, VDI z., No.4. s. 91.
 [6] Sinnott. R.K. (1996). Coulson & Richardson`s Chemical Engineering, Vol. 6,
Butterworth Heinemann
 [7] Sulzer, Boiler Plant Handbook, (1968). Sulzer Brothers Limited, Winterthur,
Switzerlend.
 [8] Holman, J.P. (1994). Heat Transfer, McGrawHill, International Book Co.
 [9] Onat, K., O.F. Genceli, A. Arısoy, (1990). Buhar Kazanlarının Isıl Hesapları,
Teknik Yayıncılık Tanıtım A.Ş.
 [10] VDI-Heat Atlas,(1993). VDI-Verlag GmbH, Düsseldorf.
 [11] TS 811, (1974). Flanşlar (Borular için, Boyunları Kaynaklı), Türk Standartları
Enstitüsü, ANKARA

31