YILDIZ TEKN K N VERS TES FEN B L MLER ENST TS

GEM LERDE ELEKTR K RET M N N D ZEL MAK NE VE GAZ TRB N LE SALANMASININ TEKN K VE EKONOM K ANAL Z

Makine Mhendisi Z. Ender GRGL

FBE Makine Mhendislii Ana Bilim Dal Is Proses Programnda Hazrlanan

YKSEK L SANS TEZ

Tez Danman : Prof. Dr. Olcay KINCAY

STANBUL - 2007

 NDEK LER S MGE L STES KISALTMA L STES EK L L STES ZELGE L STES NSZ ZET ABSTRACT 1. 1.1 2. 2.1 2.2 2.3 2.3.1 2.3.1.1 2.3.1.2 2.3.2 2.3.3 2.3.3.1 2.3.3.2 3. 3.1 3.1.1 3.1.2 3.2 3.2.1 3.2.2 3.2.3 3.2.4 3.2.5 3.2.6 3.2.7 3.2.8 3.2.9 3.2.10 3.3 4. 4.1 4.2 4.3 4.3.1 4.3.2 Sayfa iii iv v vii ix x xi

G R .................................................................................................................. 1 Kaynak Taramas................................................................................................. 2 GAZ TRB NLER .......................................................................................... 11 Gaz Trbinlerine Genel Bak ........................................................................... 11 Gaz Trbinlerinin alma lkesi ...................................................................... 11 Gaz Trbinlerinin Elemanlar............................................................................. 14 Kompresr......................................................................................................... 14 Merkezka Kompresrler................................................................................... 14 Eksenel Akl Kompresrler ............................................................................. 16 Yanma Odas ..................................................................................................... 18 Trbin................................................................................................................ 19 Radyal Akl Trbinler ..................................................................................... 20 Eksenel Akl Trbinler .................................................................................... 21 GEM LERDE GAZ TRB N KULLANIMININ NCELENMES .................. 24 Gemilerde G htiyacnn Salanmas .............................................................. 24 Geleneksel Tahrik Sistemi ................................................................................. 24 Entegre Elektrik Tahrik Sistemi ......................................................................... 24 Byk Seyahat Gemilerinde (Cruise Ship) Gaz Trbinli Elektrik retimi.......... 26 Ticari Denizcilikte Uygulamalar ........................................................................ 27 COGES nitesi Dizayn .................................................................................... 29 COGES nitesi Performans.............................................................................. 31 Gaz Trbini Bakm Destei ............................................................................... 31 Bakm Destek Anlamalar ................................................................................ 33 Hizmetteki Byk Seyahat Gemilerinde Edinilen Tecrbeler............................. 34 COGES nitesinin Gvenirlii/Kullanlabilirlii............................................... 34 Egzoz Duman ve Emisyonlar............................................................................ 36 Grlt .............................................................................................................. 36 alma Esneklii .............................................................................................. 36 Konteyner Gemilerinde Gaz Trbinli Elektrik retimi....................................... 36 D ZEL MAK NE LE GAZ TRB N N N TEKN K KARILATIRMASI..... 62 Boyutlar ve Arlk ............................................................................................ 62 Yakt Sarfiyat ................................................................................................... 69 Teorik evrimler ve Isl Verimler ...................................................................... 71 Teorik evrimler ............................................................................................... 71 Isl Verimler ...................................................................................................... 72 i

4.4 4.5 4.6 4.7 4.8 4.8.1 4.8.2 5.

Emisyonlar ........................................................................................................ 75 Bakm Onarm mkanlar ................................................................................ 77 Grlt .............................................................................................................. 77 Genel Karlatrma ........................................................................................... 78 Gaz Trbinin Avantajlar ve Dezavantajlar ....................................................... 78 Avantajlar:........................................................................................................ 79 Dezavantajlar:................................................................................................... 79 GEM LERDE ELEKTR K RET M N N D ZEL MAK NE VE GAZ TRB N LE SALANMASININ EKONOM K ANAL Z ............................................. 81

5.1 5.2 5.3 5.3.1 5.3.2 5.3.3 5.3.4 5.3.5 5.3.6 5.3.7 5.4 6.

Yllk Deer Metodu.......................................................................................... 81 Enerji Maliyeti................................................................................................... 82 Hesaplamalarda Kullanlan Veriler ve Yaplan Kabuller .................................... 82 Genel Hususlar .................................................................................................. 82 Yatrm (Satn Alma ve Kurulum) Masraflar..................................................... 84 letme ve Bakm (O&M) Masraflar ................................................................. 89 Yakt Masraflar................................................................................................. 90 Ya Masraflar................................................................................................... 95 Personel Giderleri .............................................................................................. 96 Sigorta Masraflar .............................................................................................. 99 Hesaplamalarla Elde Edilen Neticelerin izelge ve ekillerle Gsterilmesi........ 99 SONULAR ................................................................................................... 114

KAYNAKLAR 117 EKLER 120 Ek 1 Toplam 2500 kW g kapasitene sahip dizel jeneratrl ve gaz trbini jeneratrl sistemler iin yaplan hesaplamalar ........................................................................... 121 Ek 2 Toplam 5000 kW g kapasitene sahip dizel jeneratrl ve gaz trbini jeneratrl sistemler iin yaplan hesaplamalar ........................................................................... 128 Ek 3 Toplam 10000 kW g kapasitene sahip dizel jeneratrl ve gaz trbini jeneratrl sistemler iin yaplan hesaplamalar ........................................................................... 137 Ek 4 Toplam 20000 kW g kapasitene sahip dizel jeneratrl ve gaz trbini jeneratrl sistemler iin yaplan hesaplamalar ........................................................................... 145 Ek 5 Toplam 40000 kW g kapasitene sahip dizel jeneratrl ve gaz trbini jeneratrl sistemler iin yaplan hesaplamalar ........................................................................... 154 Ek 6 Toplam 90.000 kW g kapasitene sahip kombine evrim gaz trbini jeneratrl sistemin basit evrimli gaz trbini jeneratr ile karlatrlmas iin yaplan hesaplamalar............................................................................................................. 160 ZGEM 165

ii

S MGE L STES A Ca CAW Cf Ck Cm Cpw CT C(t) E i n P p pr rc s Sn Q Qg qnet t T V Wnet $ n yllk bir zaman diliminde, her yl sonunda yaplan eit demeler, YTL Sabit yllk amortisman bedeli veya sabit yllk sermaye maliyeti, YTL Yllk edeer maliyet deeri, YTL Yllk yakt masraflar, YTL Yllk sabit sermaye veya yatrm masraflar, YTL Yllk iletme ve bakm masraflar, YTL Gelecekte yaplacak btn masraflarn bugnk deeri, YTL Yllk toplam masraflar, YTL t zaman sonunda deme veya masraflar, YTL Yllk elektrik enerjisi retimi, kWh Minimum geri dn oran, minimum kar oran veya iskonto oran Planlanan deme sresi, yl Parann bugnk deeri, YTL Basn, kPa Sktrma oran Sktrma oran Entropi, kJ/K Parann n yl sonraki deeri, YTL kan s, kJ Giren s, kJ Net s, kJ Zaman,s evre scakl, C hacim, m3 Net i, kJ Amerikan Dolar Avro

YUNAN HARFLER c T c Kompresr verimi Trbin verimi Yk oran Kompresr basn oran Adyabatik s iii

KISALTMA L STES APU COGES GPS GTG HRSG ICR IFO IGV LHV LNG MDO O&M YS PAH PM RON SCR STG TEWAC Yardmc G nitesi (Auxiliary Power Unit) Kombine Gaz Trbini ve Buhar Sistemi (Combined Gas Turbine and Steam System) Kresel Yer Belirleme Sistemi (Global Positioning System) Gaz Trbini Jeneratr (Gas Turbine Generator) Is Geri Kazanml Buhar reticisi (Heat Recovery Steam Generator) Ara Soutuculu Yeniden Kazanm (Inter- cooled Recuperative) Orta Fuel Oil (Intermediate Fuel Oil) Giri Klavuz Kanad (Inlet Guide Vane) Alt Isl Deer (Low Heating Value) Svlatrlm Doal Gaz (Liquefied Natural Gas) Deniz Dizel Yakt (Marine Diesel Oil) letme ve Bakm (Operation and Maintenance) zgl Yakt Sarfiyat Polyaromatik Hidrokarbonlar (Polyaromatic Hydrocarbons) Parack Madde (Particulate Matter) Aratrma Oktan Says (Research Octane Number) Seici Katalitik ndirgeme (Selective Catalytic Reduction) Buhar Trbini Jeneratr (Steam Turbine Generator) (Tam Su Soutmal Alternatif Akm) Totally Enclosed Water-Cooled Alternating Current

iv

EK L L STES ekil 2.1 Gaz trbini ana yaps............................................................................................ 12 ekil 2.2 Basit bir kapal gaz trbini evrimi........................................................................ 13 ekil 2.3 Merkezka kompresr ........................................................................................... 16 ekil 2.4 ok kademeli yksek basnl eksenel akl kompresr ........................................ 17 ekil 2.5 Yanma odasnda alev oluumu ve hava ak ......................................................... 19 ekil 2.6 Trbin stator kesit grn .................................................................................. 20 ekil 2.7 Radyal akl trbin ............................................................................................... 21 ekil 2.8 Eksenel akl trbin .............................................................................................. 21 ekil 2.9 Tepki-impuls trbini.............................................................................................. 23 ekil 3.1 Geleneksel tahrik sistemi....................................................................................... 25 ekil 3.2 Entegre elektrik tahrik sistemi ............................................................................... 26 ekil 3.3 COGES nitesi ematik resmi ............................................................................... 27 ekil 3.4 Celebrity Cruises Millennium class ...................................................................... 28 ekil 3.5 LM2500+ gaz trbini-jeneratr paketi boyutlar .................................................. 30 ekil 3.6 GTS Milleniumun 15000 alma saatinde LM2500+ gaz trbinlerine ait baroskop fotoraflar ..................................................................................... 35 ekil 4.1 Dizel makinelerin gce gre g/arlk oranlarnn deiimi ................................ 67 ekil 4.2 Gaz trbinlerinin gce gre g/arlk oranlarnn deiimi.................................. 68 ekil 4.3 Dizel makinelerin gce gre g/alan oranlarnn deiimi.................................... 68 ekil 4.4 Gaz trbinlerinin gce gre g/alan oranlarnn deiimi ..................................... 69 ekil 4.5 Dizel makine ve gaz trbinlerin gce gre zgl yakt sarfiyat deiimi ............... 70 ekil 4.6 Dizel makine ve gaz trbinlerin gce gre zgl yakt sarfiyatlarnn deiimi ...... 70 ekil 4.7 Basit evrim gaz trbinin teorik P-v ve T-s diyagramlar ....................................... 72 ekil 4.8 Dizel makinenin teorik dizel evrimi ..................................................................... 72 ekil 4.9 Kompresr verimleri ............................................................................................. 73 ekil 4.10 Gaz trbini sl verimi.......................................................................................... 74 ekil 4.11 Sktrma oranna bal olarak teorik dizel evrimin teorik sl verimi................. 74 ekil 5.1 Uak trevli ve ar maksatl gaz trbinlerin nite bana sat fiyatlar ................. 85 ekil 5.2 eitli dizel jeneratrlerin nite bana sat fiyatlar ............................................. 86 ekil 5.3 Turbomach firmasndan alnan gaz trbini jeneratr yatrm fiyatlarnn erisi.... 87 ekil 5.4 MAN firmasndan alnan dizel jeneratr yatrm (ekipman ve kurulum) fiyatlarnn erisi ............................................................................................................. 88 ekil 5.5 Fuel oil viskozite-scaklk diyagram ..................................................................... 92 ekil 5.6 Gemide toplam kurulu g kapasitesine gre sistemlerin yatrm maliyetlerinin karlatrlmas ........................................................................................... 103 ekil 5.7 Gemide toplam kurulu g kapasitesine gre sistemlerin yatrm maliyetlerinin grafik zerinde karlatrlmas................................................................... 104 ekil 5.8 Gemide toplam kurulu g kapasitesine gre, ylda 8000 saat alma durumunda (Tarz 1) sistemlerin yllk iletme masraflarnn karlatrlmas ................. 105 ekil 5.9 Gemide toplam kurulu g kapasitesine gre, ylda 8000 saat alma durumunda (Tarz 1) sistemlerin yllk iletme masraflarnn grafik zerinde karlatrlmas ........................................................................................... 106 ekil 5.10 Gemide toplam kurulu g kapasitesine gre, ylda 8000 saat alma durumunda (Tarz 1) sistemlerin yllk yakt masraflarnn karlatrlmas .................... 107 ekil 5.11 Gemide toplam kurulu g kapasitesine gre, ylda 8000 saat alma durumunda (Tarz 1) sistemlerin yllk yakt masraflarnn grafik zerinde karlatrlmas ........................................................................................... 108 ekil 5.12 Gemide toplam kurulu g kapasitesine gre, ylda 8000 saat alma durumunda (Tarz 1) sistemlerin birim elektrik enerjisi retim maliyetlerinin v

karlatrlmas ........................................................................................... 109 ekil 5.13 Gemide toplam kurulu g kapasitesine gre, ylda 8000 saat alma durumunda (Tarz 1) sistemlerin birim elektrik enerjisi retim maliyetlerinin grafik zerinde karlatrlmas ........................................................................................... 110 ekil 5.14 Gemide 90 MW toplam kurulu g kapasitesinde kombine evrim ile basit evrim sistemlerin yatrm maliyetlerinin karlatrlmas....................................... 111 ekil 5.15 Toplam kurulu gc 90 MW olan gemide yllk alma saatine gre sistemlerin yllk yakt masraflarnn karlatrlmas.................................................... 111 ekil 5.16 Toplam kurulu gc 90 MW olan gemide yllk alma saatine gre sistemlerin yllk iletme masraflarnn karlatrlmas ................................................ 112 ekil 5.17 Toplam kurulu gc 90 MW olan gemide yllk alma saatine gre sistemlerin birim elektrik enerjisi retim maliyetlerinin karlatrlmas ....................... 113

vi

 ZELGE L STES izelge 3.1 COGES nitesi verimi ....................................................................................... 32 izelge 3.2 Standart 12 m ISO konteynerin boyutlar/arl............................................... 37 izelge 3.3 Gaz trbini jeneratr karlatrmas ................................................................ 38 izelge 3.4 Seilen gaz trbininin karakteristikleri............................................................... 39 izelge 3.5 Tahrik sistemleri yardmc ekipmanlarnn karlatrlmas ............................... 40 izelge 3.6 Gaz trbinli gemide kargo tama kapasitesinde % (yzde) olarak art.............. 43 izelge 3.7 Ortalama konteyner tama cretleri .................................................................. 43 izelge 3.8 Gaz trbinli gemide % (yzde) olarak krdaki art ........................................... 44 izelge 3.9 Gaz trbinli gemide krdaki yllk art ($) ........................................................ 44 izelge 3.10 Tipik gemi alma parametreleri..................................................................... 46 izelge 3.11 Yardmc makineler yakt sarfiyatlar, geleneksel tahrik nitesi ....................... 47 izelge 3.12 Gaz trbinli gemide 5 yl sonunda elde edilen kr............................................ 48 izelge 3.13 n yk analizi, geleneksel tahrik nitesi: Project Containership ...................... 48 izelge 3.14 n yk analizi, geleneksel tahrik nitesi: Trade Sol......................................... 49 izelge 3.15 n yk analizi, geleneksel tahrik nitesi: B500................................................ 49 izelge 3.16 n yk analizi, geleneksel tahrik nitesi: Norasia Fribourg ............................. 50 izelge 3.17 n yk analizi, geleneksel tahrik nitesi: Nediloyd Asia.................................. 50 izelge 3.18 n yk analizi, geleneksel tahrik nitesi: Econship.......................................... 51 izelge 3.19 n yk analizi, geleneksel tahrik nitesi: Samsung 5800 ................................. 51 izelge 3.20 n yk analizi, geleneksel tahrik nitesi: Samsung 8800 ................................. 52 izelge 3.21 n yk analizi, geleneksel tahrik nitesi: Suez Max SS ................................... 52 izelge 3.22 n yk analizi, modler gaz trbini obsiyonu: Project Containership .............. 53 izelge 3.23 n yk analizi, modler gaz trbini obsiyonu:Trade Sol.................................. 53 izelge 3.24 n yk analizi, modler gaz trbini obsiyonu: B500........................................ 54 izelge 3.25 n yk analizi, modler gaz trbini obsiyonu: Norasia Fribourg ..................... 54 izelge 3.26 n yk analizi, modler gaz trbini obsiyonu: Nediloyd Asia.......................... 55 izelge 3.27 n yk analizi, modler gaz trbini obsiyonu: Econship.................................. 55 izelge 3.28 n yk analizi, modler gaz trbini obsiyonu: Samsung 5800 ......................... 56 izelge 3.29 n yk analizi, modler gaz trbini obsiyonu: Samsung 8800 ......................... 56 izelge 3.30 n yk analizi, modler gaz trbini obsiyonu: Suez Max SS ........................... 57 izelge 3.31 Gaz trbini yakt sarfiyatlar ............................................................................ 57 izelge 3.32 ki sistemin yakt sarfiyat karlatrmas ........................................................ 58 izelge 3.33 Bir haftada elde edilen kazantaki art ............................................................ 59 izelge 3.34 Tahrik nitelerinin ilk yatrm maliyetlerinin karlatrmas............................ 60 izelge 4.1 Yksek Hzl Dizel Makinelerin Karlatrlmas .............................................. 62 izelge 4.2 Orta Hzl Dizel Makinelerin Karlatrlmas................................................... 64 izelge 4.3 Gaz Trbinlerinin Karlatrlmas.................................................................... 66 izelge 4.4 Dizel makine ve gaz trbini azami emisyon deerleri ........................................ 76 izelge 4.5 Dizel makine ile gaz trbininin karlatrlmas ................................................ 78 izelge 5.1 Gemi rnek iletme tarzlar................................................................................ 82 izelge 5.2 Geminin iletme tarzlar .................................................................................... 83 izelge 5.3 G kapasitelerinin yzde olarak gemide kurulu toplam gce oran ................... 83 izelge 5.4 Dizel jeneratr gaz trbini jeneratr fiyat karlatrmas .............................. 84 izelge 5.5 Sistemlerin maliyet ve karakteristik bilgilerinin karlatrlmas ....................... 85 izelge 5.6 Turbomach firmasndan alnan gaz trbini jeneratr yatrm fiyatlar .............. 86 izelge 5.7 MAN firmasndan alnan dizel jeneratr yatrm fiyatlar................................... 87 izelge 5.8 Hesaplamalarda kullanlan dizel jeneratr yatrm fiyatlar ................................ 88 izelge 5.9 Hesaplamalarda kullanlan gaz trbini jeneratrleri yatrm fiyatlar .................. 89 izelge 5.10 eitli jeneratrlerin iletme ve bakm (O&M) masraflar analizi .................... 90 vii

izelge 5.11 Limanlara gre yakt fiyatlar (17.01.2007 tarihli) ........................................... 91 izelge 5.12 eitli dizel jeneratrlerin zgl yakt sarfiyatlar............................................ 93 izelge 5.13 eitli gaz trbini jeneratrlerinin zgl yakt sarfiyatlar................................ 94 izelge 5.14 Hesaplamalarda kullanlan zgl yakt sarfiyatlar........................................... 94 izelge 5.15 eitli dizel makinelerin zgl yalama ya sarfiyat ..................................... 95 izelge 5.16 Dizel makinelerde kullanlan eitli yalar ve Haziran 2006daki fiyatlar ....... 96 izelge 5.17 Yk ve Yolcu Gemilerinin Bamhendis / Bamakinist ve Makine Zabitleri ile Donatm ....................................................................................................... 97 izelge 5.18 Yk ve Yolcu Gemilerinin Makine Tayfalar ile Donatm............................... 98 izelge 5.19 Uzak yol yk gemisi ve yolcu gemisi iin ortalama personel maalar ............. 98 izelge 5.20 Gemideki toplam kurulu gce bal olarak sistemlerin toplam yatrm maliyetleri ............................................................................. 99 izelge 5.21 Gemideki toplam kurulu gce ve geminin yllk alma saatine bal olarak sistemlerin yllk iletme masraflar............................................................. 100 izelge 5.22 Gemideki toplam kurulu gce ve geminin yllk alma saatine bal olarak sistemlerin yllk yakt masraflar ................................................................ 101 izelge 5.23 Gemideki toplam kurulu gce ve geminin yllk alma saatine bal olarak birim elektrik enerjisi retim maliyeti.......................................................... 102 izelge Ek 1.1 Geminin yk analizi ................................................................................... 122 izelge Ek 1.2 Geminin iletme tarzlar ............................................................................. 122 izelge Ek 1.3 Geminin iletme tarzlarna gre yk analizi................................................ 122 izelge Ek 2.1 Geminin yk analizi ................................................................................... 129 izelge Ek 2.2 Geminin iletme tarzlarna gre yk analizi................................................ 129 izelge Ek 3.1 Geminin yk analizi ................................................................................... 138 izelge Ek 3.2 Geminin iletme tarzlarna gre yk analizi................................................ 138 izelge Ek 4.1 Geminin yk analizi ................................................................................... 146 izelge Ek 4.2 Geminin iletme tarzlarna gre yk analizi................................................ 146 izelge Ek 5.1 Geminin yk analizi ................................................................................... 154 izelge Ek 5.2 Geminin iletme tarzlarna gre yk analizi................................................ 155 izelge Ek 6.1 Geminin yk analizi ................................................................................... 160 izelge Ek 6.2 Geminin iletme tarzlarna gre yk analizi................................................ 161 izelge Ek 6.3 Geminin yk analizi ................................................................................... 163 izelge Ek 6.4 Geminin iletme tarzlarna gre yk analizi................................................ 163

viii

NSZ Bu tezi hazrlamamda yardmlarn esirgemeyen hocalarm Prof.Dr.Olcay KINCAY ve Prof.Dr.Ahmet Alkan DURSUNa ve Turbomach Endstriyel Gaz Trbinleri Ltd.ti. ve MAN Diesel-Trkiye firmalarnn sat temsilcisi personeline ve gsterdii sabr ve destek nedeniyle sevgili eim Merveye teekkr ederim.

ix

ZET Gemilerde artan elektrik ihtiyac ve zararl egzoz emisyonlarnn kresel snmaya neden olacak derecede artmas nedeniyle allagelmi sistemlerin haricinde atmosferi daha az kirleten, daha az yer kaplayan ve ekonomik olarak dizel makinelerle rekabet edebilecek yeni g sistemleri aranmaktadr. Bunun sonucu olarak ortaya kan, gemi tahrii iin gerekli enerji ile gemi servis elektrii iin gerekli enerjinin ayr ayr retildii geleneksel sistemlere alternatif olarak gnmzde bir ok uygulama alan bulan tahrik enerjisi ile servis elektriinin entegre bir sistemle retildii elektrik tahrikli gemilerin ve gelecekte kullanm iin almalar yaplan tamam elektrik gemi sistemlerinin zerinde durulmutur. G sistemlerinde dizel makine ve gaz trbinlerinin kullanm ile ilgili yakn gemite yaplan ve bu almada da faydalanlan kaynaklara yer verilmi, gaz trbinlerinin alma prensibi ele alnmtr. Gaz trbinlerinin gemilerde elektrik retiminde kullanld belli gemi tiplerindeki uygulamalar incelenmitir. Dizel makinelerin evreyi kirletmesi, ok yer kaplamalar, titreim ve grltye neden olmalar dolaysyla, alternatif olarak gaz trbinin kullanlp kullanlamayaca aratrlmtr. 2,5; 5; 10; 20 ve 40 MW g seviyelerinde dizel jeneratr ile gaz trbini jeneratrlerinin yatrm, iletme ve bakm, yakt masraflar ayr ayr hesaplanm, birim g bana maliyet tespit edilmitir. Her gte sistem maliyetleri birbirleri ile kyaslanmtr.

Anahtar kelimeler : Gemilerde elektrik retimi, dizel jeneratr, gaz trbini, elektik retim maliyeti

ABSTRACT The new power systems, which will not be more expensive than diesel engines, which have smaller volume and will not cause pollution are searched because of increasing power requirements on board and global warming. As a result of this, integrated electric ship systems, which are alternative for the conventional propulsion systems are examined. The first part of the thesis consists of studies focused on diesel engine and gas turbine applications in power systems, which have been prepared recently. The operating principle of gas turbine is delivered. Ships, which gas turbines used for electric generation are observed. The question that if gas turbine could be used instead of diesel engine for electric generation is asked since diesel engine causes air pollution and gives environmental disease, has much volume, vibration and noise. Capital costs, O&M costs and fuel consumptions are calculated separately on 2,5; 5; 10; 20 and 40 MW power levels for diesel generator and gas turbine generator. Cost for kWh is calculated and the comparisons are done. Keywords: Electric generation on ships, diesel generator, gas turbine, electric generation cost

xi

1 1. GR

G retiminin dizel makinelere alternatif olarak gaz trbini ile salanmas birok aratrmaya konu olmutur. Dizel makineler, Rudolf Diesel tarafndan 1893 ylnda ilk modelin dizayn ve tecrbe edilmesinden bu yana, hzla buhar makinelerinin yerini alm ve hem ticari hem de askeri gemilerde hem tahrik hem de yardmc sistemlerde yaygnlkla kullanlr duruma gelmitir. Gnmzde gemilerde elektrik enerjisi retimi yaygn olarak dizel makinelerle salanmakta ancak teknolojideki ilerlemeler neticesinde bugn dizele alternatif olabilecek sistemler zerinde durulmaktadr. Dizellerin havay ok fazla kirletmesi, fazla yer kaplamas, birim g/hacim orannn yksek olmas, nemli miktarda yan ekipmana ihtiya duymas, titreim ve grltye sebep olmas alternatif sistem araynda nemli etkenlerdir. Askeri gemilerde geminin grev ihtiyac, harekat profili ve sava sistemleri kabiliyetleri nem kazanmakta, bu hedefler dorultusunda gemide kullanlacak sistemler seilmektedir. ounlukla sava gemilerinde, geminin mmkn olduunca dk deplasmana sahip olmas, yksek sratli olmas, geminin dman tarafndan tespitini zorlatrmak ve maynlar tarafndan fark edilmemek iin, gemideki sistemlerin mmkn olduunca dk titreim/grltye seviyelerine haiz olmas, geminin akustik zelliklerinin st seviyede olmas gereklidir. Gaz trbininin, birim arlk/g oran en dk olan g makinesi olmas ve dizele gre ok daha dk titreim ve grltye sebep olmas nedeniyle, askeri gemilerde, ticari gemilere gre ok daha nce tercih edilmeye balanmtr. Ticari gemilerde ise en nemli hedef kr etmektir. Bu nedenle gemideki sistemler, istenen performans salamann yannda mmkn olduunca kurulum ve iletim asndan ekonomik olmaldr. Gaz trbinlerinin ilk yatrm maliyetinin ve yakt sarfiyatnn yksek olmas nedeniyle , ticari gemilerde ok fazla kullanm alan bulamamtr. Ancak gnmzde byk glerde maliyet asndan gaz trbini jeneratrlerinin dizel jeneratrlerle rekabet edebilir duruma gelmesi ve geminin yolcu ve yk kapasitesinin gaz trbini jeneratr kullanm sayesinde arttrlabilmesi ile krllk da nemli oranda arttrlmakta ve ticari gemilerde de kullanm giderek yaygnlamaktadr. Bu tezde, g sistemleri ile ilgili kaynak taramasna yer verildikten sonra, gaz trbinleri tantlarak, dizel makine ile gaz trbininin teknik olarak performanslar karlatrlm, byk seyahat gemilerinde ve yk gemilerinde kullanlan gaz trbini jeneratrleri incelenmi, bu gemilerde gaz trbinlerinin salad avantajlar zerinde durulmu ve son olarak gemilerde

2 elektrik retiminin dizel makine ve gaz trbini ile salanmasnn ayrntl ekonomik analizi yaplmtr.

1.1

Kaynak Taramas

Gemilerde kullanlan g sistemleri ile ilgili yakn gemite yaplan ve bu almada da yararlanlan baz inceleme, makale vb. kaynaklar aada sunulmutur. Frster, M., (2005), Bu makalede, geen yzylda gemilerde dizel makinelerinin dier teknolojilere alternatif olarak kullanlmaya balamasndan, bugn gemilerde elektrik retiminin salanmasnda ok yaygn olarak kullanmna kadar geen srete, ilk dizel makineden bugnn yksek teknolojili dizel makinelerine geii salayan nemli admlar ve dizel makinelerde gelecekte gerekleebilecek ilerlemeler anlatlmaktadr. Moliere, M., (2005), Gaz trbinleri, srekli aka sahip makineler olup, bu dzgn aerodinamik ve yanma kinetiklerinin olumasn salar. Bu zellikler, yanma iin gerekli yakt zelliklerinde kstlamalar azaltr (rnein, RON says ve setan indeksi gibi deerlerde bir snr aranmaz) ve temiz yanma iin nemli avantajlar salar. Doal gaz, dizel yakt, sv petrol gaz, kok kmr gaz, hidrojen, metan, ilenmemi ya, ar ya, alkol, bio gaz, bio yakt gibi yaktlar gaz trbinlerinde kullanlabilmektedir. Yakttaki bu esneklik gaz trbinlerinin verim, gvenilirlik, uygulama eitlilii (mekanik tahrik, basit ve kombine evrim, kombine s ve g, dk emisyonlar gibi birok zelliinde iyileme salar. Bu makalede gaz trbinlerinde kullanlabilecek alternatif yaktlar ve bu yaktlarn avantaj/dezavantajlar ve kullanm yerleri aratrlmtr. Poullikkas, A., (2005), Bu almada, gnmzn ve gelecein gaz trbini teknolojileri sunulmutur. eitli gaz trbini teknolojileri anlatlm ve karlatrlmtr. Basit gaz trbini evrimi, Brayton evrimi, gaz trbini performansn etkileyen faktrler (yakt, hava scakl, giri havasnn soutulmas, nem, giri ve egzoz kayplar vb.), egzoz gazndan atlan s enerjisinin deerlendirilmesi iin gerekletirilebilecek eitli evrimler (kombine evrimler, Brayton-Kalina evrimi, Brayton-Brayton evrimi, Brayton-Dizel evrimi, Brayton-Stirling evrimi, Cheng evrimi gibi) incelenmi, gelecein g retim sistemlerinde nem tekil edecek termodinamik karakteristikler zerinde durulmutur. Kombine evrim teknolojisi gnmzde gaz trbinli g sistemleri iin en avantajl durumdadr. 50 MWenin altndaki g retim sistemlerinde daha basit g niteleri maliyet etkinlik asndan tercih nedenidir. Bu kapasitede g salayan kombine evrimli g niteleri doal olarak daha fazla zgl

3 yatrm maliyeti ve daha dk elektriki verime neden olacak buna karn salam ve gvenilir performans salayacaktr. Silva, V.V.R., Khatib, W., Fleming, P.J., (2005), Bir gaz trbini performansnn optimizasyonu, devaml nominal gte yakt sarfiyatn en aza indirmek, ayn yakt sarfiyatnda elde edilen gc azami seviyeye karmak ve trbin kanat scakln en aza indirmek olarak ifade edilebilir. Trbin performansn artrc ilave kontrol sistemleri de uygulanabilir. Bu makalede, StudGA ad verilen, yukarda verilen kriter erevesinde gerekletirilen optimizasyon almalar sunulmaktadr. Yazar Bilinmiyor, (2005), Bu makalede, ticari gemi olan bir LNG (Liquefied Natural Gas) gemisinde General Elektrik marka LM 2500 model gaz trbinin ana tahrik sisteminde kullanlmasnn Lloyds Register tarafndan onaylanmasnn nemi, LNG gemilerinde gelecekte gaz trbinli g sistemlerinin kullanlmasnn yaygnlaabilecei konu edilmektedir. Bugne kadar LNG tankerlerinde hep buhar trbinli g sistemi kullanlmtr. Artan doal gaz talebini karlamak iin daha byk gemiler ina edilmi ancak bu durumda standart tahrik sistemi gemilerde, dk verim, yksek emisyon ve buhar sistemleri konusunda kalifiye personel sknts gibi baz problemler yaanmtr. Bu problemlerin sz konusu gemilerde gaz trbini kullanlmas durumunda ortadan kalkt ve LNG gemilerinde zaten fazlasyla var olan doal gazn gvenle yakt olarak kullanabilmesi nedeniyle byk bir avantaj saland grlmtr. Yazar Bilinmiyor, (2005), Lloyd's Register Asya, 250.000 m3 ve zeri hacme sahip LNG tankerlerinde ilk kez kullanlan Rolls-Royce MT 30 bulunan gaz trbinli tahrik sistemlerinin tam gvenli olduuna dair aratrmasn tamamlamtr. Gaz trbinli tahrik sistemleri, bugne kadar donanmada ve byk seyahat gemilerinde yaygnlkla kullanlm olmasna karn, genellikle buhar trbinli g sistemleri kullanlan LNG tankerlerinde kullanm ok yenidir. Bu nedenle Lloyd's Register Asya tarafndan verilen bu onay, dnya denizcilik sektrnde nemli bir paya sahip Kore tersaneleri ve RollsRoyceu LNG tankerlerinde alternatif asndan lider duruma getirmitir. Jofs, K., (2004), Byk seyahat gemilerinde, yolcular seyahat sresince geminin makine ve g sistemlerini grmek ve onlardan kan rahatsz edici sesleri duymak yerine mmkn olduunca sessiz, titreimsiz ve makinelerin egzoz gazlarn uzak sakin bir yolculuk yapmay olarak gaz trbinli tahrik sistemi nerebilmeleri

4 tercih ederler. Bu nedenle seyahat gemisi operatrleri, mterilerine eni iyi hizmeti verebilmek iin mevcut kriterlerin de zerinde ortam salayarak daha fazla memnuniyet salamak, iyinin daha iyisini gerekletirmek iin aba gsterirler. Bu gemilerin g sistemleri ile ilgili bir standart henz olumamtr. Her yeni projenin byklk, iletme profili, konfor ve evresel etkiler ynnden ok iyi analiz edilmesi gerekir. Son yllarda ina edilen seyahat gemilerinde, makine sistemleri gemideki toplam alann % 8i ile % 17,5ini kaplamaktadr. Bu hususta, yolculara daha fazla yer imkan salayan, gl ve kompakt gaz trbinleri dier alternatiflere gre byk avantaj salamaktadr. Bu almada gaz trbinlerinin aadaki avantajlara sahip olduu ifade edilmektedir. Dk arlk ve yksek g, Yksek gvenilirlik, Egzozdan kan sdan yararlanabilme imkan, Hi titreim yapmamas, Daha dk yalama ya sarfiyat, Daha az bakma ihtiya duymas, Daha az emisyona sahip olmas.

Mattas, G., Thijssen, B., (2004), Bugne kadar LNG kargo gemilerinin tahrik sistemlerinde, ounlukla, gvenilirlikleri ve geminin kargo tanklarnda mevcut gaz yakt olarak kullanabilmeleri nedeniyle buhar trbinleri kullanlmtr. Ancak buhar trbinlerinin dk yakt verimi ve dier g sistemlerine gre daha byk hacim kaplamalar dolaysyla alternatif sistemler incelenmi ve Gaz de France tarafndan Wrtsil 50 DF marka/model, ift yaktl 8 dizel makineye sahip, elektrik tahrikli 2 LNG tankeri siparii verilmitir. Bu gemide, byk seyahat gemilerindeki dizel-elektrik sistemine benzer ekilde, elektrik tahrik sistemi iin elektrik retilmektedir. Bu yntem LNG kargo gemilerinde nemli avantajlar getirecektir. Bylelikle, buhar trbinlerine gre daha dk yakt tketimi salanmaktadr. Bu dizel makinelerde gaz ve sv yakt kullanm olmak zere 2 alternatif vardr. Makineler tam gte alrken, gaz yakttan sv yakta gei bu makinelerde mmkndr. Doal gaz kullanm esnasnda, tutuma ok kk miktarda sv yaktla gerekletirilir. Bu dizel makinelerde NOx emisyonlar buhar trbinlerine gre ok daha dktr. Kompakt yaplar sayesinde daha az yer kaplayarak kargo iin daha fazla alan salarlar. Sanneman, B.N., (2004), Bu makalede yazar, g ihtiyacnn tamamn gaz trbinli g sistemi ile karlayan, Haziran 2000de hizmete giren, dnyann ilk byk seyahat gemisi (cruiser) GTS Milleniumun gaz trbinli elektrik ve buhar retim sistemlerinin performansn

5 incelemitir. Bu gemideki gaz trbinli kombine elektrik ve buhar retim sistemi (COGES) ile geminin ana tahrik sistemi ve servis elektrii iin g gaz trbinleri ile salanmakta, gaz trbinlerinden kan egzoz gazlar ile kazanlarda buhar retilmekte, retilen buhar ile buhar trbinlerinde iklimlendirme, havalandrma, aydnlatma ve amarhane iin gerekli elektrik gc retilmektedir. COGES sisteminin dizel elektrikli sisteme u avantajlar salad grlmtr. Daha dk seviyede egzoz emisyonlar (NOx ve SOx) Daha dk grlt ve titreim seviyesi Daha dk hacimde daha fazla g dolaysyla daha fazla kullanlabilir alan nedeniyle daha fazla yolcu ve daha fazla gelir Yksek gvenilirlik ve yksek ulalabilirlik Dk bakm onarm gereksinimleri, dk yalama ya sarfiyat (iletme maliyetini drmekte)

Bu almada, gaz trbinlerinin, 1970lerde sadece donanmada kullanlmakta iken bugn zellikle bata byk seyahat gemileri ve yksek hzl feribotlar olmak zere ticari gemilerde ve yeni donanma konfigrasyonlarnda da yaygn olarak kullanld, gaz trbinlerinden salanan yararlarn grldke kullanmlarnn dier tip gemilerde de yaygnlaaca ifade edilmektedir. Thiagarajan, M., (2004), eitli uygulamalar iin aft gc salayan gaz trbini motorlar yanma odas, kompresr ve trbin olmak zere balca 3 ana elemandan meydana gelmektedir. Trbin ve kompresr birlikte ya aksiyal ya da santrifj (radyal) tiptir. Yanma odas ise sabittir. Burada motorun tipini belirleyen esas unsur, gaz trbini yardmc g nitesidir (APU- auxiliary power unit). Tipik olarak APU bir santrifj kompresr, yakc ve aksiyal trbine sahiptir. APUlar kk jeneratrler ve hidrolik pompalar gibi ekipmanlar tahrik edecek mekanik aft gcn retir. Bu tezde, bir APU (- yardmc g nitesi)nun ana 3 elemannn tek bir santrifj rotorda birletirilebilme ihtimali aratrlmtr. eitli durumlar iin Model Center adnda bir optimizer yardmyla belirlenen en iyi dizayn noktalarnn analizi maksadyla bir MathCAD program gelitirilmi, elde edilen sonular mevcut makine zellikleri (gaz trbini motoru, gaz ve dizel jeneratrler) ile karlatrlmtr. Ackerman, B.M., (2003), Gaz trbinleri gemilerin g retim sistemlerinde birim hacim

6 bana en byk gc vermekte, uygun pervane sistemi seildiinde, gaz trbini gemide istenilen yere yerletirilebilmekte, gemide daha fazla bo hacim yaratarak, hacmin optimum kullanlmasn salamaktadr. Gemicilik pazar bydke, gaz trbinleri gelecein gemileri iin vazgeilmez bir seenek olacaktr. Bu makalenin amac gaz trbinli g sistemleri ile salanan ok nemli faydalar gstermektir. Dizel g sistemli gemilerde, 750 ft uzunlua sahip bir geminin yaklak %18ini dizel tahrik sistemi olutururken, gaz trbinli bir nite ile bu byklk yaklak %75 orannda azaltlabilmektedir. Gaz trbinli niteler daha az yardmc sistemlere ihtiya duymaktadr. Bir rnekle karlatrma yapmak iin 40 ft uzunluunda bir konteyner seilmi, bu gemide Solar Taurus 60 gaz trbinli g sistemi ile geleneksel dizel makineli tahrik sisteminin kullanlmas arasndaki farklar incelenmitir. Her iki sistemde gerekli olan yardmc nite ve sistemler tek tek tespit edilerek tablo haline getirilerek karlatrma yaplm, gaz trbinli sistemde %51 orannda daha az eleman kullanld grlmtr. Dolaysyla kargo tama iin daha fazla alan yaratlmtr. Bylelikle ticari anlamda daha faz kar elde etme imkan domutur. Bu almada, her iki sistem iin grevlendirilmesi gerekli personel ayr ayr tespit edilerek tablo haline getirilmi, sonu olarak dizelli sistemde en az 21 personel gerekirken, gaz trbinli de 18 personel yeterli olmutur. Bunlara ilave olarak gaz trbinli sistemde iletim ve bakm masraflarnn azald, egzoz emisyonlarnn da dt grlmtr. Btn bunlarn yannda gaz trbinli sistemin daha yksek yakt sarfiyatna, daha dk verime sahip olduu ve ar yaktlarn kullanlmasnn mmkn olmad grlmtr. Fakat, gaz trbinlerindeki gelimeler devam ettike bu dezavantajlarn da ortadan kalkaca deerlendirilmektedir. Cooper, D.A., (2001), adet yksek sratli feribotta (A, B ve C), normal seyirleri esnasnda egzoz emisyon deerleri llmtr. Gemi Ada g sistemi olarak geleneksel, orta devirli, marin dizel makine; Gemi Bde gaz trbini ve Gemi Cde ise NOx emisyonunu azaltan seici katalitik drcye (Selective Catalytic Reduction- SCR) sahip geleneksel, orta devirli, marin dizel makine bulunmaktadr. Btn gemiler elektrik retmek iin benzer dizel jeneratrlere sahiptir.

7 Deimeyen sabit makine yklerinde ve btn seyir boyunca NOx, SO2, CO, CO2, NMVOC, CH4, N2O, NH3, PM (particulate matter) ve PAH (polyaromatic hydrocarbons)n emisyon faktrleri saptanm ve yllk emisyon deerleri tahmin edilmitir. Genel olarak, gaz trbinine sahip olan Gemi B, daha yksek yakt sarfiyat ve CO2 emisyon seviyesine karn, en dk NOx, PM ve PAH emisyon deerlerini gstermitir. SCRye sahip olan Gemi C, en dk NOx emisyon deerlerini gstermesine karn, zellikle sahilde en yksek NH3 emisyonuna ulat grlmtr. En yksek PM ve PAH emisyonlar, gemiler sahilde hareketsiz durumda iken yardmc makinelerden kaynaklanmtr. Dk-slfr gaz ya kullanldnda, SO2 emisyonlar her 3 gemide de, btn durumlarda azalmtr. Koehler, H.W., Windelev, C., (2001), Bugn, byk gce sahip dizel makineler, kt evresel etkileri nedeniyle sklkla tartlmakta ve incelenmektedir. Bu tip makineler tarafndan retilen egzoz gazlarnn sadece % 0,25 ile 0,35i toksik elementler iermektedir. Bu kk oranlarn bile daha da azaltlmas gereklidir. 680 100.000 hp aras g reten dizel makine reten, byk gl, 2 ve 4 stroklu dizel makine sektrnde lider durumdaki MAN B&W Dizel, egzoz emisyonlarnn azaltlmas iin uzun sredir almalar yapmaktadr. Bu makale, MAN B&Wnin yapt almalar rnek alarak, egzoz gazlarndaki zararl nemli partikl ve elementlerin oluma nedenleri ve etkileri ile bunlarn azaltlmas iin yaplabilecekleri anlatmaktadr. Egzoz sisteminde seici katalitik drc (Selective Catalytic Reduction- SCR) kullanlmas durumunda, egzozda oluan NOx in % 90-99 orannda, HC/COnun % 80-90 orannda, is/kurumun %30-40 orannda, grltnn ise 30-35 dB(A) azald grlmtr. SCR, tahmini olarak 10.000-40.000 saat mre, 403-704 $/kW ilk yatrm maliyetine, 3 $/MWh iletme maliyetine, yaklak 1600 kg/MW arla sahiptir. Latorre, R., (2001), Gnmzde denizcilik sektrndeki uygulamalarn evre zerindeki etkisi her geen gn daha byk dikkatle takip edilmektedir. Bu durum, yakt sarfiyatnn ve kirliliin azaltlmasn gerektirmektedir. Gemideki bilgisayarlar ve uydu haberlemeleri sayesinde operatr, yakt sarfiyatn ve NOx emisyonlarn azaltabilir. Bu makale, bu problem zerindeki almalar sunmakta ve yakt sarfiyat ve NOx emisyonlarn azaltmak amacyla gemi zerinde kurulabilecek sistemleri incelemektedir. Teknedeki mevcut makine izleme sistemi gelitirilerek, yakt sarfiyatn en az indirmek maksadyla, tekne hz ve mevki (GPS) bilgilerinin de sistem tarafndan izlenmesi salanm ve entegre makine kontrol sistemi kurulmutur. Sistem altrldnda, manuel kullanma

8 gre %15 orannda yakt sarfiyatnda ve NOx oluumunda azalma grlmtr. Bundan sonraki adm olarak, gemi sistemleri ile sahilde bulunan network a arasnda uydu ile balant salanarak, gnmzn bilgi teknolojisinden azami lde yararlanlmtr. Bu sistem, teknenin ok ynl bakm veri bankasnn olumasn, makinelerin optimal bakm zamanlarnn ve teknenin optimum hznn belirlenmesini, direncin azaltlmas iin karinann temiz kalmasn, ve sonu olarak yakt sarfiyatnn ve NOx emisyonlarnn %30 orannda drlmesini salamtr. Anderson, W.C. ve arkadalar, (1998), Bu alma, Amerikan evre Mhendisleri Akademisi tarafndan, ABD Savunma Bakanlnn Stratejik Aratrma ve Gelitirme Program kapsamnda, uzmanlarn katlmnn saland, dizel makine, gaz trbini ve ordu donatm kaynakl hava emisyonlarnn kontrol ve azaltlmas maksadyla alnacak maliyet etkin nlemlerin belirlenmesi konulu, Aralk 1998te dzenlenen panelde sunulmutur. Bu sunumda, birinci blmde emisyon kaynaklar, kirlilie neden olan partikllerin neler olduu, temiz havann zellikleri ve yaplan aratrmann metodu; ikinci blmde askeri hedefler ile dizel makine, gaz trbini ve ordu donatm malzemelerinin neden olduu emisyonlar, partikller hakknda detaylar, aratrmann nasl yapld ile ilgili temel bilgiler verilmitir. Dier blmlerde almalar kapsamnda, Oluum Prosesleri alma Grubu, zleme ve lme alma Grubu, Kontrol Teknolojileri alma Grubu, Salk Etkileri alma Grubu olmak zere oluturulan toplam 4 grubun almalar anlatlmtr. Oluum Prosesleri alma Grubu, emisyonlarn byk oranda azaltlmasna etki edecek, emisyon kaynaklarnn dizayn ve iletiminde gerekletirilecek temel deiikliklere rehberlik etmek amacyla kirlilie neden olan emisyonlarn oluumunu incelemi ve genel olarak 7, gaz trbinleri iin 2, ordu donatm iin 5 aratrma hedefi belirlemitir. zleme ve lme alma Grubu, emisyonlarn lm ve izlenmesinde alnacak tedbirler; Kontrol Teknolojileri alma Grubu g sistemlerinin kontrol sistemlerinde emisyonun azaltlmas ynnde etki yapacak nlemler, Salk Etkileri alma Grubu ise emisyonlarn insan sal zerindeki etkilerini azaltma ynnde etki yapacak nlemleri Aratrma Hedefleri balklar ad altnda ncelik sralamas yaparak belirlemilerdir. Hoskins, W.W., Booras S.B., (1998), Gaz trbini ve pistonlu makine kullanlan g sistemlerinin maliyet ve performans karakteristiklerinin karlatrlmasn yapmak, kk, g retim nitelerinde (1 ile 25 MW aras) sistem seimi yapmak iin kullancya fikir vermek amacyla yaplan aratrmann sonularn vermektedir.

9 Aratrmada, ar maksatl ve uak trevli olmak zere iki tip gaz trbini ve orta devirli (514900 d/d) ve yksek devirli (1200-1800 d/d) pistonlu makineler incelenmitir. Aratrma sonularna gre, pistonlu makineler, trbinlere gre daha yksek verime sahip olup, nitenin bykl azaldka verim de azalmakta, NOx ve CO emisyonu trbinlerde, pistonlu makinelere gre % 50 ile 70 arasnda daha dk olmaktadr. Uak trevli gaz trbinleri, ar maksatl gaz trbinlerine gre dk glerde daha maliyetli olmakta, ancak 10 MWtan byk glerde maliyetler hemen hemen eit seviyeye gelmektedir. 700-900 d/dlik pistonlu makineler, 514 d/dlk pistonlu makinelere gre daha dk maliyetlere sahiptir. Dier g retim sistemlerinin aksine, pistonlu makinelerde makine devri arttka birim gc retme maliyeti azalmaktadr. alma Grubu, (1997), Bu almada, sanayi, devlet ve niversitelerden katlan insanlarla oluturulan alma grubu, dizel makine, gaz trbini, yakt pilli gemi g sistemlerinin belli performans parametrelerini ve mekanik ve elektrik tahrikli olarak gerekletirilen g iletim sistemlerini incelemitir. alma grubunun amac yakn, orta ve uzun dnem iin g retim ve iletim sistemleri ile ilgili k gc, zgl yakt sarfiyat, zgl g, zgl hacim, birim g bana maliyet, yakt alternatifleri, emisyonlar ve bakm parametrelerine bal olarak tahminlerde bulunmaktr. Aratrmann sonucunda, elektrik tahrikli sistemlerin, mekanik sistemlere gre daha fazla zgl yakt sarfiyat, zgl arlk ve hacme sahip olduklar ama yerleim konusunda esneklik saladklar; dizel makinelerin ar yakt kullanmalar durumunda % 50 orannda yakt tasarrufu saladklar, ancak bu durumda emisyonlarn kabul edilebilir bir seviyede tutulmasnn gerektii, arln nemli olduu gemilerde, gaz trbini veya dk arlkl yakt pilli g sistemlerinin tercih edilebilecei, tekne hacmi/eklinin nemli olduu gemilerde ise elektrik tahrikli sistemlerin daha avantajl olduu, dizel makinelerin gaz trbinlere gre ok daha fazla egzoz emisyonuna sahip olduu, yakt pillerinde ise emisyonlarn yok denecek kadar az olduu grlmtr.

Kaynak taramas sonucu ulalan btn bu almalarda, g sistemlerinin maliyet ve performans karakteristiklerinin karlatrlmas, dizel makine ve gaz trbinlerindeki teknolojik gelimeler, egzoz gaz emisyonlarnn kontrol ve azaltlmas maksadyla alnmas gerekli maliyet etkin nlemler konular genel olarak aratrlm, bu almada ise bu hususlara ilave olarak gemilerde elektrik retimine ynelik, gaz trbinin, dizel makinelere

10 alternatif olarak kullanm alanlar incelenmi, kurulum ve iletim parametreleri gz nne alnarak dizel ve gaz trbinli jeneratrlerin ekonomik analizi yaplmtr.

11 2. GAZ TRB NLER

2.1

Gaz Trbinlerine Genel Bak (Bayram, 2004)

Gaz trbini yksek basn ve olduka yksek scaklktaki akkann nozlde kinetik enerjiye dndkten sonra trbin kanatlarn itmesiyle almaktadr. Kullanlan akkan genellikle hava yakt karm olup havann yakta oran ortalama 60' dr. Bu yzden akkann sadece scak hava olduu kaba hesaplamalarda kabul edilir. Gaz trbini, boyutlar ve arlna gre ok byk miktarda g reten bir g nitesidir. Son 50 ylda gaz trbini hem kamu hem de zel sektrde g endstrisinde gittike artan oranda kullanlmtr. Az yer kaplayan yaps, dk arl ve yakt tketiminde farkl alternatifler sunabilmesi gemilerde tercih edilmesine neden olmutur. Gaz trbinleri, doal gaz, dizel yakt, nafta, metan, ilenmemi yakt, dk-btu gazlar, buharlatrlm fuel oil gibi birok yaktla alabilmektedir. Son 20 ylda Gaz Trbini Teknolojisi olduka nemli ilerleme gsterdi. Malzeme teknolojisindeki ilerlemeler, yeni kaplamalar ve yeni soutma emalar bu ilerlemelere nclk etti. Bunlar, kompresr sktrma oranndaki artla birlikte, gaz trbini sl verimini % 15ten % 45in de zerine karmtr.

2.2

Gaz Trbinlerinin alma lkesi (Bayram, 2004)

Gaz trbinleri i akkan gaz olan bir trbin motorudur. Trbinde genlemeyi salamak maksadyla ncelikle belirli bir sktrma oranna sahip bir kompresr yardmyla akkan sktrmak gerekmektedir. Sktrlan havann trbin tarafndan genletirilerek g elde edilebilmesi iin havann sl enerjisinin arttrlmas gerekmektedir. Bunu salayabilmek iir sktrlm hava zerine yanma odasnda yakt pskrtlerek yanma gerekletirilir ve bylelikle yanma odas knda entalpisi arttrlm bir yanm gaz karm elde edilir. Bu yanm gaz karmnn trbinde genletirilmesi sonucunda hem kompresr altrmak iin hem de yk iin gerekli olan g sistemden elde edilmi olur . Gaz trbini alma ilkesi basit olarak bu ekilde tarif edilebilir. Gaz trbini, temel olarak bir kompresr, bir yanma odas ve bir trbinden oluan bir makine olup basit temel yaps ekil 2.1'de olduu gibidir.

12

ekil 2.1 Gaz trbini ana yaps (Bayram, 2004) Uygulamada hem kompresr hem de trbinde kayplar olduundan kompresrn ektii i artarken net gte bir azalma olur. Bu nedenle sistem veriminde bir d yaanr. Net gcn arttrlabilmesi iin trbin giri havasnn arttrlmas bunun iin de hava/yakt orannn ykseltilmesi gerekir, ancak bu durum tamamen trbin kanatlarnda ve gvdesinde kullanlan malzemenin sya dayankllna baldr. Gaz trbininin geliimi srasnda en nemli problem yeterli sktrma orann ve yksek kompresr verimini salamak olarak belirmi olup bu konuda almalar halen tam olarak sonuca ulaamamtr. Gaz trbini sisteminin iyiletirilmesi aerodinamik ve metalrjinin geliimiyle yakndan ilgili bir konudur ve ilerlemeler bu iki daln gelimesi ile mmkn grnmektedir. Gnmzde 35:1 orannda bir sktrma oranna ve 1380C'ye varan bir trbin giri scaklna ulalabilmitir. Gaz trbinlerinin ilk geliimi esnasnda sabit basnta ve sabit hacimde olmak zere iki tip yanma sistemi zerinde durulmutur. Teorik olarak, sabit hacimde yanmann salad sl verim daha yksek olsa da mekanik glkler olduka fazla n plana kmtr. Sabit hacimde s eklenmesi durumunda valflerin yanma odasn kompresr ve trbinden izole etmesi ihtiyac ortaya kmaktadr. Bu durumda gaz trbininin verimli olarak altrlmas olanakl grnmemektedir. Nitekim 1908-1930 yllan arasnda Almanlarn bu tip bir trbin yapma almalar devam edememitir. Sabit basnta yanmada ise valflerin yanma odasn izole etmesi gerekmemektedir. Bu nedenle ileriki dnemde sabit basnta yanma zerinde almann daha uygun olaca kabul grm ve almalar bu ynde ilerletilmitir. Sabit basnta yanmann bir baka faydas ise yksek hava ak saladndan yksek glere kabilme olanan da sunmasdr.

13 Gaz trbinlerinde sktrma - yanma -genleme ilemleri pistonlu makinelerde olduu gibi tek bir eleman iinde gereklememektedir. Bu nedenle herbir eleman ayr ayr tasarlanabilir, test edilebilir ve gelitirilebilir zellie sahiptir. Bu nedenle gaz trbininin geliimi esnasnda sisteme birden ok kompresr, ara stc ve soutucu, trbin eklenmi ve sistemin verimi bu yolla arttrlmaya allmtr. Sisteme baka elemanlar eklenmesi dnda geliim asndan bahsedilmesi gereken bir baka husussa gaz trbininde kullanlan ak ve kapal evrimlerdir. Daha ok kullanlan ak evrimde atmosferden alnan hava kompresrde sktrlp yanma odasnda yanma salanarak gaz trbininde genletirildikten sonra tekrar atmosfere atlmaktadr (ekil 2.1). Daha az kullanlan kapal evrimde ise trbinden kan egzoz gazlar bir s deitiriciden geirilerek tekrar kompresre verilmektedir. Bu tip gaz trbininde sisteme eklenmesi gereken enerji yanma odasndan ayr olarak bir gaz stcsnda baka bir hava kaynandan eklenen havann yaklmasyla mmkn olmaktadr (ekil 2.2).

ekil 2.2 Basit bir kapal gaz trbini evrimi (Bayram, 2004) Gaz trbini geliiminin son aamasnda gnmzde genellikle elektrik retiminde kullanlan buhar evrimi ve gaz evriminin kombine uygulamalar gelmekte olup bu sistemin verimi % 60'lara kadar kmaktadr. Bu sistemde 500-600C deki gaz trbini egzozu atk s kazan veya buhar jeneratrndeki buhar arttrarak elde edilen buharla bir buhar trbininden elektrik retilmesine katk salamaktadr. Tm bu gelimelerden sonra zellikle 1970'lerden balayarak gaz trbinleri, elektrik retimi,

14 deniz ulam, sava gemileri ve uaklarda geni kullanm alan bulmu olup aratrmalar durmakszn devam etmitir. Nitekim aerodinamikteki gelimeler nedeniyle gaz trbini verimi % 40'lara ulam, ABD'de 1990'larda balatlan gelimi trbin sistemleri almalar sayesinde 4 MW gce ve % 42 verime sahip Solar Mercury gaz trbinin retilmesi salanmtr. Gnmzde 40 MW ve daha yukar glere sahip gaz trbinleri retilebilmektedir (Saravanamuttoo, 2001).

2.3

Gaz Trbinlerinin Elemanlar

Daha nce de bahsedildii gibi bir gaz trbini esas olarak kompresr, yanma odas ve trbin ksmlarndan oluur. Bu ana elemanlara ilaveten yardmc eleman ve sistemler olarak ilk hareket motoru, emme ve egzoz kanallar, yalama ya sistemi, yakt sistemi, devir drme sistemi, kumanda ve kontrol sistemi, elektrik sistemi, soutma sistemi, hava ak sistemi ve verim arttrc ilave sistemler saylabilir.

2.3.1 Kompresr Bir pompa veya kompresr esas itibar ile ayn fonksiyondadrlar. Bu aralar i akkannn basncn arttrrlar ve s ilavesi yaplacak olan bir sonraki elemana iletirler. Kompresrlerde i akkan gazlardr. Bu nedenle sktrmalar nedeniyle meydana gelecek giri k arasndaki kinetik enerji deiimleri ihmal edilebilir. Kompresrlerde scaklk art da ihmal edilebilir nk ou kez kademeler arasnda akkan soutmaya tabi tutulur. Bir gaz trbini kompresr atmosferden ald havay belli bir basnca sktrr, Yksek basnl bu hava yanma odasna sevk edilir. Yaktn yaklmasyla meydana gelen scak gazlar trbin rotorunu evirirler ve k aftndan faydal i alnr. Yanma odasnda aa kan enerji kullanlan hava miktar ile dorudan orantldr. Bu nedenle kompresrn verimli almas (azami sktrma-kademeler aras dk scaklk) toplam sistem veriminin temelidir. Gnmzde kompresrler 35:1'e ulaan sktrma oranlar ve % 90'a ulaan alma verimleri ile hava akmlar salarlar (Saravanamuttoo, 2001). Gaz trbinlerinde radyal ve eksenel olmak zere iki tip kompresr kullanlmaktadr.

2.3.1.1

Merkezka Kompresrler

Merkezka kompresrler, havaya yksek hz kazandran dnen bir impelleri ierisinde bulunduran sabit bir muhafazayla, havay yavalatarak basncn arttran, belirli saydaki

15 genileyen pasajlardan olumaktadr. Havann kinetik enerjisinin basn enerjisine dnmesine difzyon ve kompresrn genileyen pasajlarna da difzr denmektedir. ekil 2.3te, merkezka bir kompresrn ematik grn yer almaktadr (etinkaya, 1999). Bu tr kompresrler bir aft zerine yerletirilmi ve aftla birlikte dnen bir impeller ve gvde zerine tesbit edilmi sabit difzer kanatlarndan meydana gelmitir. Yksek sratli yaklak 548-640 m/sn'lik yksek teetsel hzla dnen impeller havay impeller gbeinden emer ve yksek dnme hznn meydana getirdii merkezka kuvvetiyle radyal istikamette evreye doru ivmelendirerek kinetik enerjisini arttrr. mpeller kanatlarn yksek hzla terkeden hava difzer kanatlarna girer. Burada havann kinetik enerjisi hzla azalarak basn art salanr. Bu tr kompresrler kk gaz trbinlerinde kullanlr. Merkezka kompresrler tek kademeli, ok kademeli, ift tarafl tiplerde imal edilirler. Merkezka tip kompresrlerin zellikleri basit, dayankl ve ucuz olmalardr. Salam yaplar nedeniyle yabanc cisimlerin meydana getirecekleri zararlara kar daha az duyarldr. Radyal akl kompresrn her kademesi iin nispeten yksek basn oran elde edilebilir. Bu kompresrlerde 2,5 - 4 arasnda sktrma orannda, % 80-85 verim, 4-10 arasndaki sktrma oranlarnda ise % 75-80 arasnda verim salanr. Dikkat edilirse yksek basn oranlar verimi hzla drmektedir. Bunun nedeni de ar yksek hzlarda impeller kanatlarnn ucunda ok dalgas oluumudur. Baz merkezka akl makinelerde ok kademeli kompresrler kullanlarak daha yksek basn oranlar salanr. Bu kompresrler bir seri dnen kanatlar ile bir seri sabit kanatlardan olumutur. Hava makinenin eksenine paralel bir ynde sktrlr. Kompresr rotor aft zerine geirilmi bir seri disklerin evresine yerletirilmi hareketli rotor kanatlar ve gvdesi zerine monte edilmi bir seri sabit stator kanatlarndan meydana gelmitir. Kompresr giriindeki giri klavuz kanatklar (IGV: Inlet Guide Vane) srasnda basn art yoktur. Bunlar nozul grevi grrler ve hava akn hzlandrarak birinci kademe hareketli rotor kanatlarna uygun alarda girmesini salarlar (Bayram, 2004).

16

ekil 2.3 Merkezka kompresr (etinkaya, 1999)

2.3.1.2

Eksenel Akl Kompresrler

Eksenel akl kompresrde, ncelikle hava hzlandrlr ve sktrlr, daha sonra akkann yaylmas salanarak basnc arttrlr. Rotor ad verilen bir dizi dnen kanatlar vastasyla akn salanmasn mteakip, akkan stator ad verilen sabit kanatlarn arasnda yaylr. Rotorda salanan akkan hzndaki artla elde edilen kinetik enerji, havann statorda yaylmasyla, yksek basnca evrilir. Bir kompresr birka kademeden oluur. Bir rotor ve bir stator bir kademeyi oluturur. Genellikle kompresr giriinde kullanlan, bir dizi sabit kanat (nozul klavuz kanatklar) havann birinci kademe rotorlara istenen ada girmesini salarlar. Statorlara ilave olarak, kompresr knda baka bir difzr havann daha ileri yaylmasn salar ve yanma odasna giren havann hzn kontrol eder.

17 Eksenel akl bir kompresrde hava bir kademeden dierine ilerler ve her kademe havann basncn biraz daha arttrr. 1,1:1den 1,4:1e gibi kk basn artlar ile olduka yksek verimler elde edilebilir. Kademe saysn arttrlmasyla 40:1lik bir sktrma oranna ulalabilir. ekil 2.4te ok kademeli yksek basnl eksenel akl kompresr grlmektedir (Boyce, 2002).

ekil 2.4 ok kademeli yksek basnl eksenel akl kompresr (Courtesy of Westing-house Electric Corporation) (Boyce, 2002) stenen toplam sktrma oranna gre kademe says 6-20 arasnda olabilir. Eksenel akl kompresrler ok yksek basn oranna ve yksek verime sahip olmakla byk bir stnlk salar. Sktrma iin kullanlan sabit ve dnen kanatlarn says byk gaz trbinlerinde bin civarndadr. Bu tr kompresrler ok kark ve imalatlar ok pahaldr. yi tasarlanm eksenel akl bir kompresrde basn oran 8:1 olduu zaman kompresr verimi % 82-88'e kadar kar. Eksenel kompresrlerde basn oran her kademede ayn olmakla beraber gerek basn ykselmesi kompresrde ilk kademeden son kademeye doru gittike byr. Ayrca basn oran dnme hzna bal olarak artar ve azalr. Keza ieriye alnan havann scakl arttka hava younluunun dmesine bal olarak basn oran der. deal basn oran kta en yksek basnc yaratan sktrmadr. Kompresr diskindeki kanatlarn boyu kompresrn sonuna doru gittike klr ve kompresr iindeki hava nispeten sabittir. Eer kompresrde hava sktrlmakta ise havann k hz kompresrn son kademelerine doru yavalayacaktr. Yksek verimli bu kompresrn imalat zorluu nispeten yksek maliyet ve arl vardr.

18 2.3.2 Yanma Odas Gaz trbini Brayton evrimine s girii yanma odas ile salanmaktadr. Kompresrden kan hava yanma odasna gelir. Yanma odasnda scakl ykseltilen hava (ideal olarak herhangi bir basn kayb olmakszn) trbine girer. Ksaca belirtmek istersek, yanma odasnn grevi i akkan olan havaya sl enerjiyi kazandrmaktr. Bu amala yakt yanma odasnda dorudan doruya kompresrden gelen yksek basntaki alma havas iinde yaklr, dier bir ifade ile yanma odas dorudan stmal bir hava stcsdr. Yeni endstri trbinlerinde sktrma oranlar 17:1 ile 35:1 arasndadr. Bu sktrma oranlarna bal olarak yanma odas giri scakl 454C ile 649C arasndadr. Yeni uak motorlar 40:1den fazla sktrma oranlarna sahiptir. Rejeneratrl gaz trbinlerinde yanma odas giri scakl 371C ile 593C arasnda deimektedir. Uak gaz trbinlerinde bu scaklk 787-1260C civarnda olup bunun 1260-1370C seviyesine kartlmas iin almalar yaplmaktadr. Tam ykteki yanma odasnn basn deerleri 3,1 bar (kk motorlar iin) ile 40,5 bar (byk motorlar iin) arasndadr (Boyce, 2002). Gaz trbinlerinin saniyede birka yz litreye varan byk miktarlarda hava kullanmas, alma havasna ok kk bir hacimde byk miktarlarda sl enerji beslemesini gerektirir. rnein, modern uak gaz trbinlerinde kullanlan yanma odalarnda aa kan enerji 4308 kW/m/sn dzeyindedir. akkannn dolayl olarak stld buhar kazanlarnda aa kan sl enerji ise 1,5-21,5 kW/m/sn arasndadr. Dolaysyla yanma odalarnda meydana gelen scaklklar da ok yksek olup yanmann olutuu blgedeki alev scakl 1648-1926C civarndadr. En yksek alaml eliklerin bile eriyecei bu scaklklar yanma odasnn scakla maruz yzeylerinde birtakm nlemlerin alnmasn gerektirir. Bu nedenle yanma odasnda beslenen havann 1/3 'nden az ksm yanma iin kullanlrken kalan byk ksm yanma odas cidarlarn malzemenin dayanabilecei scakla kadar soutmak iin kullanlr.

19

ekil 2.5 Yanma odasnda alev oluumu ve hava ak (Boyce, 2002) Gaz trbinlerinin yanma odalar, kompresr tarafndan salanan bol miktarda hava ile yakt sprey nozullarndan pskrtlen yakt kartrarak yakmak gibi zor bir grevi baarmaktr. Aa kan s ile genileyen ve ivmelenen hava, trbin iin tm alma durumlarnda gerekli olan homojenletirilmi gazn dzgn akn salamaktadr. Boyut ve arlk kstlamas nedeniyle, bu ilemlerin snrl bir hacimde, en az basn kayb ve maksimum s k ile gerekletirilme zorunluluu bulunmaktadr. Yanma odalarndan istenen zellikler yle sralanabilir: Yksek yanma verimi (yakt tam olarak yaklabilmeli ve bnyesindeki tm kimyasal enerji, s olarak aa kmaldr). Gvenilir ve dzgn ateleme olmaldr. Geni kararllk snrlar (geni basn, hz ve hava/yakt oranlar aralklarnda alev snmemelidir) olmaldr. Trbin kanatklar ve nozul klavuz kanatklarnn uzun mrl olmalarn salayacak k scaklk dalmn salamaldr. Basn kayb az olmaldr. Duman, yanmam hidrokarbonlar ve dier kirletici gaz emisyonlar dk olmaldr. Ucuz ve bakmlar kolay olmaldr. Boyut ve biimleri, motor gvdesiyle uyumlu olmaldr. Uzun mrl olmaldr. Deiik yaktlar kullanlabilmelidir (etinkaya, 1999). 2.3.3 Trbin Trbin, yanma odasn terk eden scak gazlarn enerjisini mekanik dnme enerjisine evirerek hem kompresr ve yardmclarna hem de yke iletir. Trbinin salad gcn kompresr ve yardmclarna harcanan ksm 2/3'e kadar kar. Trbin tekeri makinenin en yksek gerilmeye urayan ksmlarndan biridir. Bu blm yalnz

20 1260C civarnda almak zorunda kalmaz ayn zamanda dn hzlarnn dourduu merkezka yklere de cevap vermek zorundadr. Sonu olarak trbini emniyetli alma snrlan iinde tutmak iin makine hzn ve trbin giri scakln devaml olarak kontrol altnda bulundurmak gerekir.

ekil 2.6 Trbin stator kesit grn (Bayram, 2004) Trbin tekeri iki nemli ksmdan olumaktadr; disk ve kanatlar. Disk ierisinde fazla oranda krom, nikel ve kobalt ihtiva eden elik alam olmakla birlikte statik ve dinamik olarak dengelenmitir. Disk dvldkten sonra makineden geirilerek ekil verilir. Yapsal dzgnlnn kontrol iin de rntgen nlar ve dier kontrol yntemleri ile iyice incelenir (Bayram, 2004). Trbinler kompresrlere benzer ekilde temel olarak iki tipe ayrlrlar. Bunlar: Radyal akl trbinler Eksenel akl trbinler 2.3.3.1 Radyal Akl Trbinler

Eksenel akl olanlara oranla daha az g verdiklerinden ounlukla yardmc makineleri dndrmekte kullanlrlar. Yapsal olarak ayn tip kompresrlere benzerler. Tek tarafl veya ift tarafl pervane kanatlarna sahip olup, ekil 2.7den grlecei gibi scak gazlar evreden merkeze doru akarken pervaneyi evirirler ve aft etrafndan (gbekten) atmosfere atlrlar. Bu tip trbinlerin kullanm sahas ok kstldr.

21

ekil 2.7 Radyal akl trbin (Batthie, 1995)

2.3.3.2

Eksenel Akl Trbinler

D gvdeye taklan sabit kanatlar ve tambura taklan dnen kanatlardan oluur. Trbinin sabit ksm aft eksenine dik bir dzlem zerinde duran kanatlar arasndaki boluk bir daralan boaz zellii gsterir. inden geen gazn basncn drerek hzn arttrr ve dnen kanatlara doru ynlendirir. ekil 2.8de grlen eksenel akl trbinde, dnen kanatlara arpan gaz kinetik enerjisini kanatlara vererek tanburun dnmesini salar.

ekil 2.8 Eksenel akl trbin (Bayram, 2004)

2.3.3.2.1

mpuls Tipi Trbin

Scak gaz genleirken sabit kanatlar arasndaki daralan boazlardan geer. Is ve basn enerjisi kinetik enerjiye dnr. Yksek hzdaki gaz uygun bir ada dnen kanatlara arpar. Kinetik enerjinin byk bir ksm trbin aftnda ie evrilir. Dner kanatlarda kuramsal olarak hi bir basn dmesi veya genleme olmaz.

22

2.3.3.2.2 Hz Basamakl mpuls Trbini Birinci srada daralan boazdan kan gaz impals trbininde olduu gibi dnen kanatlara arpar. Bununla beraber, bu sray geride brakan gaz gvdeye yerletirilmi olan sabit kanatlar arasndan geer ve tekrar ikinci dnen kanat srasna ynlendirilir. Gazlar zerinde kalan kinetik enerjiyi de bu srada braktktan sonra atmosfere atlrlar.

2.3.3.2.3 Basn Basamakl mpuls Trbini Gazn genlemesi birka kademeye blnmtr. Her kademe bir veya bir seri daralan boaz (nozul) ve ardndan gelen bir sra dnen kanatlardan olumutur. Her daralan boaz srasnda (nozulda) gazn kinetik enerjisi arttrlr ve ardndan gelen dnen kanat srasnda bu enerjinin byk bir ksm yutularak trbin aftnda yararl ie evrilir.

2.3.3.2.4 Tepki (Reaksiyon) Trbinleri Daralan boazlar (sabit kanatlar) ve dnen kanatlar ayn kesite sahiptir. Basn hem sabit hem de dnen kanatlarda azalr. Ancak hz, sabit kanatlarda artt halde dnen kanatlarda azalr. Sabit kanatlardan geen gaz genellikle dnen kanatlardan daha yksek bir hzda bunlarn stne ynlendirilir. Sabit kanatlar bir impuls trbininin daralan boazlarnn grevini yaptndan tepki trbinleri bu adan impuls trbinlerine benzer. Bununla beraber tepki trbininde kullanlan hzlar daha dktr ve dnen kanatlara giren bal hzn yn hemen hemen ekseneldir.

2.3.3.2.5 Tepki - mpuls Trbini Dnen kanatlara verilen g, ykn kanat dibinden kanat ucuna kadar dengeli olarak dalmasn salayacak bir kesittir. Kanat dibi impuls trbinlerindeki kesitte, ucu ise tepki trbinlerindeki u keskindedir (ekil 2.9).

23

ekil 2.9 Tepki-impuls trbini (Batthie, 1995)

24 3. GEM LERDE GAZ TRB N KULLANIMININ NCELENMES

3.1

Gemilerde G htiyacnn Salanmas

Gemilerde gerekli g ihtiyac balca 2 snfa ayrlabilir. Bunlardan birincisi geminin hareketini salayan ana tahrik sistemi iin gerekli g ihtiyacdr. Dieri ise geminin servis elektrii diye ifade edilen, tahrik sistemi dndaki, dmen sistemi, iklimlendirme, stma ve havalandrma, aydnlatma, separatr sistemleri, fanlar, kompresrler ve pompalarn elektrik motorlar gibi elektrik ihtiyac olan her trl sistem iin gerekli g ihtiyacdr. Geminin toplam g ihtiyac (pervane tahrik gc ve servis elektrii iin gerekli g) ayr ayr veya tek bir merkezden salanabilir. Gcn ayr ayr salanmas durumunda ounlukla, tahrik sistemi iin geleneksel tahrik sistemi, servis elektrii iinse dizel jeneratr veya dizel jeneratr grubu kullanlr. Tahrik gcnn ve servis elektrii gcnn tek bir merkezden salanmas iin ise entegre elektrik tahrik sistemi kullanlr. Bu yntemler ana hatlaryla aada sunulmutur:

3.1.1 Geleneksel Tahrik Sistemi Bu sistemde ana makine, anzman, pervane aft ve pervane tek bir hat zerinde direk olarak birbirine baldr. Servis elektrii iinse dizel jeneratr grubu kullanlmaktadr. rnek sistem ekil 3.1de verilmitir.

3.1.2 Entegre Elektrik Tahrik Sistemi Bu sistemde tahrik gc ile servis elektrii gc tek bir merkezden salanr ve pervaneler de dier btn g gereksinimi olan ekipmanlar gibi elektrik ile tahrik edilir. Burada g reten jeneratrler (dizel veya gaz trbini jeneratrleri) ortak bir g datcsn (bus bar) besler. Buradan elektrik, transformatr ve konvertrlerle ihtiya duyulan elektriin voltaj ve gerilim karakteristiklerine gre istenen zelliklere dntrlr ve istenen yerde kullanlr. Gemilerde genellikle en byk g, pervane ve varsa ba pervane iin gereklidir. Dolaysyla bu tr sistemlerde pervanelerin tahrik edilmesi byk gce sahip jeneratr veya jeneratrler ve dier sistemler iinse daha kk g kapasitelerine sahip jeneratr veya jeneratrler kullanlr. Bylelikle kk gler iin byk kapasitelere sahip jeneratrler kullanlmam olur. rnek sistem ekil 3.2de verilmitir.

25 Gnmzde, pervanesi geleneksel sistemle tahrik edilen gemilerde elektrik retimi iin gerekli g ihtiyacnn birka yz kilowatt mertebesinde olmas sebebiyle bu tip gemilerde kullanlan yardmc sistemlerin tamamna yakn dizel jeneratrlerdir. Bu kapasitedeki jeneratrlerde gaz trbini yakt sarfiyatnn dizele gre ok yksek olmas nedeniyle kullanlmamaktadr.

1-Ana makine (genellikle dizel makine), 2-anzman, 3-Pervane aft, 4-Sabit veya deiken pili pervane, 5-Jeneratr grubu (genellikle dizel jeneratr setleri), 6-Daha kk gce sahip bir jeneratr seti, 7-Gemi servis elektrii iin g datcs (bus bar), 8-Paralel altrma ve gemi servisi iin kontrol paneli

ekil 3.1 Geleneksel tahrik sistemi

Gemide servis elektrii ile birlikte, en nemli g ihtiyacna sahip tahrik gcnn de elektik gcyle salanmas ve entegre elektrik tahrik sisteminin tercih edilmesi durumunda gaz trbini jeneratr avantajl olmaktadr. Bu nedenle ileriki ksmlarda gemideki btn g ihtiyacnn elektrik gc ile karland durumlar incelenecektir. Gaz trbinli elektrik retim sistemine sahip balca gemi tiplerinden rnekler aada verilmitir.

26

1-Yksek gce sahip bir jeneratr seti, 2-Orta gce sahip iki liman jeneratr seti, 3-Dk gce sahip bir jeneratr seti, 4-Hava/su kuleri, 5-Tahrik ve gemi servisi iin ana g datcs (main bus bar), 6- ki transformatr, 7-220 V gemi servis elektrii iin iki transformatr, 8- ki konverter, 9-Hz kontroll elektriki tahrik motoru, 10-Pervane, 11-Ba pervane iin bir adet konverter, 12-Hz kontroll ba pervane elektrik motoru, 13-Ba pervane, 14-Gemi servisi iin 2x100 kW

ekil 3.2 Entegre elektrik tahrik sistemi

3.2

Byk Seyahat Gemilerinde (Cruise Ship) Gaz Trbinli Elektrik retimi (Sanneman, 2004)

Uak trevli gaz trbinlerindeki teknolojik ilerlemelerle birlikte gaz trbinlerinin verimi ykselmi, bununla beraber eitli tip gemilerde kullanmlar yaygnlamaya balamtr. Son uygulamalarla birlikte gaz trbinleri hem askeri hem de ticari gemilerde kullanm imkan bulmutur. Toplam 29 lkenin donanmalarnda, 400den fazla gemide 1000in zerinde GE LM uak trevli gaz trbini kullanlmaktadr. Ticari denizcilik sektrnde ise 93 GE LM gaz trbini 50den fazla gemide, mekanik ve elektrikli tahrik sistemlerinde kullanlmaktadr.

27

3.2.1 Ticari Denizcilikte Uygulamalar Gaz trbinleri, yksek g younluunun gerekli olduu durumlarda kullanma elverili olabilmektedir. Hzl feribot endstrisinin geliimiyle (genellikle 50nin zerinde yolcu kapasitesine sahip ve 25 knotstan hzl gemilerde) hacim ve arln n plana kt gemilere olan ihtiya artt. Bu gemiler yolcu ve araba gibi dk younluklu yk tamakta ve kompakt ve hafif tahrik sistemlerine ihtiya duymaktadr. Benzer olarak, byk seyahat gemilerinde de geminin i hacminin en verimli ekilde kullanlarak mmkn olduunca fazla yolcu kapasitesine sahip olmak rekabetin gereidir. Bu nedenle byk seyahat gemilerinde gaz trbinleri ok nemli bir frsat yaratmaktadr. ekil 3.3te grlen COGES (combined gas turbine and steam system) nitesi enerjinin ok yksek verimde kullanlmasn salamaktadr. Aksi durumda gaz trbini egzozundan atlarak kaybolan enerji, burada boylere alnarak buhar retimi yaplmakta ve elde edilen buhar, buhar trbini jeneratrnde elektrik retiminde kullanlmaktadr. retilen elektrikten iklimlendirme, stma ve havalandrma, yemekhane ve aydnlatmada faydalanlmaktadr.

1-Gaz trbini, 2-Jeneratr, 3-Egzoz boyleri, 4-Kondenser dn, 5-Pervane tahrik motorlar, 6-Servis elektrii, 7-Servis buhar (evaparatr, stma-havalandrma ve iklimlendirme sistemi, mutfak, amarhane, vb), 8-Buhar trbini

ekil 3.3 COGES nitesi ematik resmi (Sanneman, 2004)

28 Byk seyahat gemilerinde, gaz trbini kullanlmas ile kazanlacak alan, daha fazla yolcu kamaras, daha fazla dkkan veya kumarhane olarak deerlendirileceinden kazancn artmas sz konusudur. Gaz trbinli sistemlerin daha az yer kaplamas nedeniyle gemi iin gelir getirici alanlar artmaktadr. Byk seyahat gemisi endstrisi hem tahrik hem de gemi g retiminde gaz trbini teknolojisini kapsamaktadr. Dnyada g ihtiyacnn tamamn gaz trbini ile salayan ilk gemi olan GTS Millennium Haziran 2000de ticari olarak hizmete girmitir (ekil 3.4).

ekil 3.4 Celebrity Cruises Millennium class (Toplam 59 MW g kapasitesinde 2 adet LM2500+ gaz trbini-jeneratr seti ve 1 adet buhar trbini jeneratrne sahiptir) (Sanneman, 2004) COGES g nitesi verimi, yksek g younluu ve dk egzoz emisyonlar nedeniyle bu gemide tercih edilen sistem olmutur. Gaz trbini odakl COGES nitesi, geminin su iinde hareketini salayan elektrik motoru pod pervanelerin ve geminin dier btn sistemlerinin g ihtiyacn karlamaktadr. 4 Royal Caribbean International ve 4 Celebrity Cruises byk seyahat gemilerinde de COGES nitesi kullanlacaktr. Kompakt GE LM2500+ GTG setinin yksek g younluu, byk seyahat gemilerinde daha nceleri ounlukla tercih edilen dizel-elektrik sistemine gre daha az yer kaplamasn salamaktadr. Bylelikle elde edilen alan, hem Royal Caribbean Internationalda hem de Celebrity Cruisesda ilave olarak yaklak 50 kamara, mrettebat kamaralar ve genel alan olarak deerlendirilmitir. Baka bir yerletirme ile 100 kamara daha

29 kazanmak bile mmkndr. lave kamaralardan salanan kazancn, COGES nitesinde kullanlan daha temiz yakt iin yaplacak ilave masraflar dengelemesi, COGES nitesine sahip gemiyi ekonomik ve evresel anlamda daha etkin bir duruma getirmektedir. LM2500+ gaz trbinli COGES nitesinin temiz damtlm (distillate fuel oil) yakt kullanmas sebebiyle, ar yakt (heavy fuel oil) kullanan dizel elektrik g sistemlerine gre hava kirliliine neden olan emisyonlar byk oranda azalmaktadr. Bu sistemde ar yakt iin gerekli olan yakt artma sistemlerine ve kirli yakt depolamaya ihtiya bulunmamaktr. Ekipmandaki bu azalma pis su veya tatl su tanklar iin daha byk alan salayacaktr. Gaz trbinlerinin kurulumu iin gerekli boru devresi, valf gibi yan sistem ve ekipmanlar, byk dizel makineli sistemlere gre ok daha azdr. Daha az ekipman olmas, kurulum ve iletim masraflarn da azaltmaktadr. Yolcular iin bir dier avantaj, is, kurum gibi kirlilik yaratan partikllerin yokluu sayesinde gemideki ezlong ve yzme havuzlarnn daha uzun sre temiz kalabilmesidir. COGES nitesinin salad avantajlar aada verilmitir: evre dostu olmas nedeniyle NOx ve SOX gibi egzoz emisyonlarnn daha dk seviyede tutulmas, asgari seviyede atk ya depolama gereksinimi ve SCR (selective catalytic reduction) veya zel egzoz filtre sistemlerine ihtiya bulunmamas. zellikle k taraftaki kamaralarda dizel elektrikli gemilere gre daha dk seviyede grlt ve titreime neden olmas, dolaysyla yolculara daha konforlu bir yolculuk sunmas. Yksek g younluu sayesinde gemideki maddi kazan salayan alanlarn arttrlmas. Sistemin modler paralarnn onarmnn olabilecek en hzl ve doru bir ekilde yaplabilmesine bal olarak yksek gvenirlik (reliability) ve ulalabilirlik. (availability) Dk bakm-onarm gereksinimi ile dk yalama ya sarfiyatnn iletim masraflarn olduka azaltmas. Satn alma ve kurulum dahil ilk yatrm maliyetinin dier sistemlerle rekabet edebilir olmas. Geminin tm yakt sarfiyatnn, yksek sl verime bal olarak dizel elektrikli sisteme gre eit veya daha az seviyede olmas. 3.2.2 COGES nitesi Dizayn LM2500+ marin gaz trbini jeneratr seti, alternatif akm jeneratrne akuple bir adet GE LM2500+ gaz trbininden olumakta olup 32Cye eit veya daha dk giri havas scaklnda tam 25 MW gcnde elektrik retmektedir. LM2500+ gaz trbini, jeneratr ve yan ekipmanlar tek bir tama dzlemi (ana kaide) zerine, gaz trbini bir grlt nleyici kabin (sound attenuating enclosure) iine monte edilmitir. Start, yakt transfer, yalama ya ve yangn sndrme sistemleri ayr bir yardmc kaide zerinde monte edilmitir.

30 ekil 3.5te grlen kompakt, 25 MWlk nite sadece 15 m boyunda ve yaklak 100 ton arlndadr.

Arlk : 100 ton

k gc: 25 MWe

ekil 3.5 LM2500+ gaz trbini-jeneratr paketi boyutlar (Sanneman, 2004)

Yanma havas geminin en st gvertesi zerindeki giri kanalndan ve giri hava filtrelerinden geirilerek ieri alnr. Hava, grlty azaltan ve dzgn hava ak salayan susturucudan getikten sonra gaz trbini kompresr giriinden ieri alnr. Giri havasnn bir ksm, sistemdeki yardmc ekipmanlarn soutulmas maksadyla gaz trbini kabinin iindeki kanallara alnr. Yanma havas, yaktla kartrlp yanmann gerekletirilecei yanma odasna girmeden nce 23:1 orannda sktrlr. Egzoz gazlar, bir egzoz kolektr ve egzoz gaz boylerine giden kanallar vastasyla gaz trbininden dar atlr. Gaz trbini hava ile soutulmaktadr ve soutma suyu sistemine ihtiya duymamaktadr. evresi tamamyla kapal olan su soutmal alternatif akml (TEWAC) jeneratr elektrik gcn retmektedir. Bu jeneratr iki kutuplu, yksek hzl tiptedir. Egzoz gazndaki enerjinin byk bir ksm COGES nitesindeki buhar evriminde geri alnmakta ve deerlendirilmektedir. Sistemde, her gaz trbini jeneratr seti iin bir adet s

31 geri dnm buhar jeneratr (heat recovery steam generator (HRSG)), bir adet buhar trbini jeneratr seti ve bir adet kondenser bulunmaktadr. Buhar sistemi tamamyla kapal bir sistemdir.

3.2.3 COGES nitesi Performans Bir dizel elektrik tahrik sistemi ile karlatrldnda, COGES nitesinin kurulumunda daha az yardmc ekipmana ihtiya duyulmaktadr. COGES nitesinin daha hafif olmasna bal olarak, geminin deplasman yaklak 1000 ton azalmaktadr. Bu da gerekli tahrik gcnde % 1,6lk bir d demektir. Geminin toplam g ihtiyacnda ise 1150 kWlk azalma sz konusu olmaktadr. Byk seyahat gemisinde yakt sarfiyat su retimi, klima, yemekhane ve amarhane hizmetlerinde kullanlan enerjiyi kapsamaldr. COGES nitesi btn bu yerlerde kullanlmaya msait saatte yaklak 28 ton, 3 bar basnca sahip buhar salamaktadr. Bu dikkate alndnda, yakt sarfiyat orta hzl dizel sisteme gre % 7ye kadar azalmaktadr. Bu konfigrasyonda toplam verim deerleri % 45 ile % 50 arasnda ve zgl yakt sarfiyat ise 168 ile 187 g/kWh seviyesindedir. izelge 3-1de yakt sarfiyat ve nite verimi farkl durum iin verilmektedir. lk durumda, yksek hzda seyir artlar grlmektedir. Burada, geminin iki uzak liman aras yapt rutin bir seyirde, iki LM2500+ ile gaz trbini jeneratrleri ve bunlara bal buhar trbini jeneratr yksek g retmek zere almaktadr. kinci durumda ise, ksa bir seyirde, bir LM2500+ ile gaz trbini jeneratr yksek g retmekte ve buhar trbini jeneratr setine buhar salamaktadr. nc durumda ise, limanda, bir LM2500+ gaz trbini jeneratr belli oranda g retmekte ve buhar trbini jeneratr setine buhar salamaktadr. izelgede de grld gibi btn bu durumlarda toplam verim olduka yksektir.

3.2.4 Gaz Trbini Bakm Destei LM paketi bakmn kolay ve daha masrafsz yaplabilmesi hedeflenerek dizayn edilmitir. Sistem elemanlarn kolayca monte etmek, skmek, onarmak ve gerekirse yenisini temin etmek mmkndr. Rutin bakmlar sistem zerinde yaplabilir. Byk onarmlarda ise sistemin sade ve basit olmas sayesinde trbinin ilgili modlleri veya komple trbin sklp onarmn yaplaca yere gtrlebilir ve ok ksa srede onarm yaplp tekrar yerine konulabilir. Dolaysyla bir ok onarm geminin rutin bir liman ziyareti

Yksek Gerekli hz G nitesi konfigrasyonu GTG zgl yakt sarfiyat GTG verimi 32 bar buhar retimi STGde elde edilen g COGESde elde edilen g COGES zgl COGES verimi Servis buharndaki enerji Toplam retilen g nitenin toplam verimi >22 knots

Hzl

Seyir Orta

Hzl

Seyir Limanda 0 knot 10000 kWe 0,310 kg/kWh % 27 19000 kg/h 1500 kWe 11500 kWe 0,270 kg/kWh % 31 19000 kg/h 4276 kW 15776 kW 0,197 kg/kWh % 43

18 knots 25000 kWe 0,230 kg/kWh % 37 35000 kg/h 3700 kWe 28700 kWe 0,200 kg/kWh % 42 22000 kg/h 4028 kW 32728 kW 0,176 kg/kWh % 48

2 x LM2500+ & 1 x 1 x LM2500+ & 1 1 x LM2500+ & 0,236 kg/kWh % 36 64000 kg/h 7500 kWe 53500 kWe % 42 3776 kW 57276 kW % 44

Toplam GTGde elde edilen 46000 kWe

yakt 0,203 kg/kWh

STGden kullanma ayrlan 22000 kg/h

nitenin toplam zgl yakt 0,190 kg/kWh COGES = kombine gaz trbini ve buhar sistemi;

GTG = gaz trbini-jeneratr;

ST

33 esnasnda bile yaplabilir. Bu gemide LM gaz trbinlerinin durumu, sabit zaman aralklarna bal kalmakszn, deiken alma artlarna ve sresine bal olarak takip edilmekte, doru ve nleyici bakm uygulanmakta, gvenirlik esasl bakm felsefesine riayet edilmektedir. Her 3-6 ayda bir makinelerin baroskop kontrolleri yaplmaktadr. Bu kontroller mekanik problemleri ve anmalar gstermektedir. COGES nitesinin nemli alma parametreleri, uzaktan kumandal kontrol ve izleme sistemi ile sahilden takip edilebilmektedir. Bu sistem gerek zamanl alma verilerini GE uzmanlarna gnn 24 saati, haftann 7 gn ulatrmaktadr. Bylelikle, anormal bir durum olduunda bu kolaylkla grlebilmektedir. Baroskop kontrolleri ile nleyici bakmlar ve alma parametrelerini uzaktan izleme, alma zamanna bal olarak makinenin gemi durumunun kayt altna alnmasn salar. Bunun sonucu olarak, bakm iin gerekli zaman kolaylkla tespit edilebilir ve planlanabilir. Kullanc personelin rutin yapmas gereken bakm ve kontroller aada verilmitir: Gaz trbininin gnlk altrlmas Gstergelerin gnlk izlenmesi, deerlerdeki eilimlerin gzlenmesi Yalama ya seviyelerinin, szntlarn ve anormal bir durum olup olmadnn periyodik olarak gzle kontrol. Filtre elemanlarnn ve sarf malzemelerinin deitirilmesi. Yalama ya ve yakttan numune alnmas. 3.2.5 Bakm Destek Anlamalar Gemi g sistemlerinde en nemli noktalardan biri, sistemin kurulumundan sonra verilen servis hizmeti desteidir. Uak motorlar iin verilen destek altyapsnn st seviyede olmas, yaplan ve uygulanan bakm destek anlamalar nedeniyle uak trevli gaz trbinleri bu konuda byk avantaja sahiptir. Bu anlamalar, sistemin tm mr boyunca, sistemin yerinde bakm ve retici firmann tesislerinde byk bakm-onarm yeniletirme hizmetlerini kapsayan bakm destek kontratlarn iermektedir. Bu tr anlamalar, mterinin bakm ve eitim iin yapaca masraflar azaltmakta ve beklenmedik, bakm gerektiren byk bir sorun karsnda alaca riski ortadan kaldrmaktadr. Buna benzer anlamalar ticari denizcilik alannda gaz trbini mterileri iin (hzl feribot ve byk seyahat gemileri gibi) uygulanmakta ve donanma gemilerinde de uygulanmas ile ilgili almalar devam etmektedir.

34 3.2.6 Hizmetteki Byk Seyahat Gemilerinde Edinilen Tecrbeler COGES nitesinin gvenirlii ve kullanlabilirlii (reliability and availability) edinilen tecrbelerle grlmtr. Toplam 8 adet olan Royal Caribbean/Celebrity Cruises gemilerinin (Millennium, Summit, Constellation, Radiance of the Seas, Brilliance of the Seas, Serenade of the Seas ve Jewel of the Seas) hizmette olduu dnemde imdiye kadar, COGES nitesine bal herhangi bir, limana var veya kalk zamannda bir gecikme sz konusu olmamtr. Bu gemilerden edinilen tecrbeler aadadr: Geminin mhendis personelinin bakm ilerine ayrd zaman asgari seviyede olmutur. evreyi kirleten ve grnt kirliliine de yol aan egzoz duman, tam ykte bile ortadan kalkmtr. Uluslararas limanlarda uygun kalitedeki yakt bulmak mmkn olmutur. Geminin insanlarn kullanmna ak i ve d mahallerinde grlt seviyesi, dizel elektrikli sisteme gre dmtr. alma maliyetleri planland ,beklendii gibi olmutur. 3.2.7 COGES nitesinin Gvenirlii/Kullanlabilirlii (Sanneman, 2004) GTS Milleniumun kalbi konumundaki 2 adet LM2500+ gaz trbinleri ilk gnkne gre performansnda hibir ktleme grlmeden grev yapmaya devam etmektedir. Gaz trbinleri monte edilmelerinden sonra 17000 saatten uzun sre bakm grmeden almtr. Yksek scakla maruz kalan ksmlarda yaplan periyodik baroskop kontrolleri trbinlerin tam kapasiteyle almaya devam etmelerinde hibir saknca bulunmadn teyit etmitir. GTS Milleniumun iki jeneratrnden birisi 17182 alma saatinden sonra daha detayl kontrol ve deerlendirme iin sklm, herhangi bir kusurun bulunmad tespit edilmitir. Buna bal olarak servis sresinin en az 20000 alma saati olmas beklenmektedir. s, kurum, duman vb. oluumu tamamen ortadan kalkmtr. Benzer olarak, yaplan kontrollerde COGES nitesinin dier ana elemanlarnda da herhangi bir kusura rastlanmamtr. GTS Milleniumun gaz trbininin baroskop kontrolleri srasnda ekilmi fotoraflar ekil 3.6da grlmektedir. ekil 3.6da, Tipik Kademe 1, yksek basn trbin kanadna ait baroskop fotorafnda (st fotoraf) soutma deliklerinde herhangi bir tkanma olmad ve oksidasyon veya korozyon olumad, Tipik Kademe 2 yksek basn trbini kanadna ait baroskop fotorafnda (orta fotoraf) soutma deliklerinde herhangi bir tkanma olmad ve oksidasyon veya korozyon olumad, altta ise yakt nozulunun ucunu gsteren baroskop fotoraf grlmektedir.

35

ekil 3.6 GTS Milleniumun 15000 alma saatinde LM2500+ gaz trbinlerine ait baroskop fotoraflar (Sanneman, 2004)

36

3.2.8 Egzoz Duman ve Emisyonlar ki geminin ilk seyirlerinde kesik kesik, ok hafif, zorlukla grlebilen egzoz duman grlmtr. LM2500+ gaz trbinlerinin GE tarafndan yaplan fabrika testlerinde de egzoz duman seviyeleri grnebilir eiin altndadr. Gemi zerinde yaplan incelemelerde, ezlonglarda ve yzme havuzunda is, kurum vb. kirlilie rastlanmamtr. Toplam SOx seviyeleri, yakt iindeki slfr oranna bal olarak asgari seviyededir. GTS Millenium deniz seyirlerinde, COGES nitesi iin kilowatt saat bana toplam 5 gram NOx oluumu llmtr.

3.2.9 Grlt Giri havas ve egzoz susturucularnn kullanlmasyla, hava kaynakl grlt seviyeleri gemi zerinde yolcularn kulland btn alanlarda hemen hemen fark edilemez seviyelere inmitir. Gaz trbinlerinin hava girilerine yakn mesafede hava kaynakl grlt seviyeleri 65 dB(A)dan daha dk seviyede llmtr. Bu ise iki kiinin birbiriyle normal konumalar esnasnda oluan grlt ile ayn seviyelerdedir. Gemi bnyesi kaynakl grlt seviyeleri ise gaz trbinlerinin titreimin az olmasna ve gemiye esnek takozlar zerinde monte edilmesine bal olarak olduka dk olmutur. Sonu olarak dizel makinelerle kyaslandnda zellikle kritik dk frekans bantlar olan 31,5 ve 63 Hzte gemi bnyesine iletilen enerji olduka dktr.

3.2.10 alma Esneklii Gaz trbini jeneratrnn hzl altrlmasnda istenilen yke gemesi en fazla 3 dk srmektedir. Toplam gce bal olarak tek veya ift gaz trbini jeneratr kullanlabilir.

3.3

Konteyner Gemilerinde Gaz Trbinli Elektrik retimi (Ackerman, 2003)

Ticari gemilerde gaz trbini kullanmnn incelenmesi maksadyla konteyner gemileri iin yaplan (Ackerman, 2003)a ait alma rnek tekil etmesi asndan bu ksmda verilmitir. Gaz trbinli sistemler tahrik sisteminin kaplad alan nemli oranda azaltmakta ve asgari seviyede yardmc ekipmana ihtiya duymaktadr. Geleneksel dizel tahrikli gemilerde, tahrik sistemi, 230 m uzunluundaki bir geminin yaklak % 18ini kaplamaktadr. Buna karn gaz

37 trbinli bir gemide bu oran % 75 orannda azalabilmektedir. Gaz trbini jeneratr setinin, boyutlar izelge 3.2de verilen 12 mlik bir konteyner iine sp smayaca incelenmitir. Burada retimi yaplan marka/modeller aratrldktan sonra arlk, boyutlar ve g oran olarak en iyi durumda olan Solar Taurus 60 aday olarak seilmitir. eitli gaz trbini modellerinin g, arlk ve boyutlar izelge 3.3de, seilen gaz trbini ile ilgili bilgiler izelge 3.4te grlmektedir.

izelge 3.2 Standart 12 m ISO konteynerin boyutlar/arl (Ackerman, 2003) Azami Boyutlar (m) D Boyutlar Boyutlar Bo indekiler Toplam Ykseklik Genilik Uzunluk 2,59 2,44 12,19 2,39 2,34 12,01 Azami Arlklar (ton) 3,85 26,67 30,52

Konteynere sacak uygun gte gaz trbininin seilmesinden sonra, baz farkl tiplerde birka gemi belirlenmi ve bu gemilerde sistemin kullanm aratrlmtr. Gerekte geleneksel dizel tahrik sistemine sahip bu gemilerin resimleri, eitli kaynaklardan temin edilmitir. Sz konusu gemiler, u anda kullanlmakta olan veya ina edilmek zere dizayn tamamlanan konteyner gemilerdir. almalarda gemilerin stabilitesi dikkate alnmamtr. Geleneksel sistem ve modler gaz trbini uygulamalar iin gerekli ekipmanlar izelge 3.5de verilmitir. Gaz trbinli sistemde izelgede de grld gibi %51 orannda ekipman azalmas sz konusudur. Analizler iin, makine dairesi yerleiminde k tarafta baz deiiklikler yaplm, gaz trbini modlleri, jeneratr kabininin ok yaknna/altna yerletirilmitir. lki basit evrim ve ikincisi ICR (inter- cooled recuperative) gaz trbini nitesi iin olmak zere iki farkl makine dairesi yerleimi tasarlanmtr. Basit evrim nitesi iin ayrlan alan, ICR gaz trbini iin gerekli ilave ekipmann da yerletirilmesine yeterli olmutur. Ar yakta ihtiya olmad iin, ar yaktn transferi, artlmas ve stlmas iin gerekli hibir ekipman, buhara ihtiya olmad iin boyler ve ilgili hibir ekipman gemide bulunmamaktadr. Modler gaz trbini nitesinin ekipmanlar gemiye zorluk yaanmadan yerletirilebilmitir.

38

izelge 3.3 Gaz trbini jeneratr karlatrmas (Ackerman, 2003) G (MW) 4,25 13,7 22,8 26,6 4,2 4,6 5,5 7,52 9,45 10,69 13,5 5,0 12,9 2,5 7,0 24,4 Arlk (aksi belirtilmedike kuru) (ton) 27,14 56,48 89,67 95 43 29 29,5 47,8 64,63 73 74,8 34 # 59,87 # 30 40,82 140 # Boyutlar (YxGxU) (m) 3,56 x 2,35 x 7,65 3,81 x 2,97 x 12,15 4,64 x 3,04 x 13,92 4,58 x 3,02 x 14,05 3,5 x 2,73 x 9,75 2,59 x 2,43 x 8,76* 2,59 x 2,43 x 8,76* 2,71 x 2,71 x 11,27 3,62 x 2,79 x 14,47 3,62 x 2,79 x 14,47 3,35 x 3,35 x 15,24 3,37 x 2,53 x 8,63 3,37 x 2,53 x 8,81 5,33 x 3,55 x 14,73

malat Firma

Model No

LM 500 P GE Marine (Cincinnati, OH) LM 2500 PE LM 2500+ Mercury 50 Centaur 50 Taurus 60 Solar Turbines (San Diego, CA) Taurus 70 Mars 90 Mars 100 Titan 130 ABB/Alstom (Miami, FL) TB 5000 Cyclone 501-K34 Rolls Royce (Arlington, VA) 601-KF9 WR-21 LM 1600

# Ya arlk * stenilen boyutlar dahilinde

39

izelge 3.4 Seilen gaz trbininin karakteristikleri (Ackerman, 2003) Trbin imalats Modeli Gc Yakt sarfiyat (%100 ykte) Standart paket arl Solar Turbines Taurus 60 5200 kW@15C, deniz seviyesi 199,1 g/kWh 29,5 ton

Gaz trbinli sistemle elde edilecek ilave hacim kargo alanna dntrlmtr. Daha gereki olmas iin farkl gemilerde salanacak ilave konteyner kapasitesi hesaplanm ve izelge 3.6da verilmitir. Deiik durumlarn incelenmesi maksadyla, bir, iki ve trbinli sistemlerin yerleimleri ayr ayr tasarlanmtr. Gaz trbini modlleri, mrettebat rahatsz etmemesi iin, gerekli ses izolasyonlar yaplarak yerletirilmelidir. Elde edilen kr hesaplamak iin, konteyner gemilerinde ortalama tama creti hesaplanmtr. cretler 6 ve 12 mlik eit konteynerler referans alnarak hesaplanmtr. (6 mlik konteyner/12 mlik konteyner, izelge 3.7) Kargo alannn artmasyla elde edilen ilave kazan izelge 3.8 ve 9da verilmitir. Buna ilave olarak, gaz trbini kullanlmas nedeniyle artan yakt masraflar da dikkate alnmtr. Bunun iin geleneksel tahrik sistemi ile gaz trbinli g sistemi arasnda yakt sarfiyat karlatrmas yaplmtr. Karlatrma iin, gaz trbini uygulamalarnda marin dizel yakt (MDO (marine diesel oil)), geleneksel uygulamada ise orta fuel oil (IFO (intermediate fuel oil))-380 yakt kullanld. Orta fuel oil, geleneksel uygulamalarda ounlukla kullanlan, MDO yaktndan daha ar bir yakttr. MDO ise ounlukla denizcilikte gaz trbinlerinde kullanlmaktadr. Hesaplamalarda, 22 Ocak 2002 tarihinde, Houston limannda geerli olan fiyat referans alnmtr. Sz konusu fiyat IFO-380 iin 94,50 $/ton ve MDO iin 162 $/tondur. Yaplan hesaplamalar, gaz trbinli sistem tercih edildiinde kazanta art olacan gstermektedir.

40

izelge 3.5 Tahrik sistemleri yardmc ekipmanlarnn karlatrlmas (Ackerman, 2003) Geleneksel Dizel Uygulamas Dmen sistemi aft sistemi (Orta devirli uygulamalarda, anzman ve kaplin de ilave edilmeli) 1 adet dmen dili nitesi 1 adet pervane aft 1 adet stern tp szdrmazlk eleman 1 adet stern tp yata 2 sra aft yataklar (genellikle) 2-4 adet dizel jeneratr Yardmc makineler ve ilgili sistemler 2-4 adet yalama ya filtresi 2-4 adet fuel oil stcs 1 adet fuel oil kartrma nitesi 2 adet pompa Deniz suyu sistemi 2 adet ana makine s deitiricisi 1 adet yardmc makine s deitiricisi 2 adet yksek scaklk soutma pompas 2 adet dk scaklk soutma pompas 2 adet nozul soutma pompas Tatl su sistemi 2 adet piston soutma pompas 2 adet yardmc pompa 1-2 adet nozul s deitiricisi 1-2 adet piston s deitiricisi Yalama ya sistemi 2 adet ana yalama ya pompas 2 adet kem yalama ya pompas 2 adet yalama ya kuleri 2 adet purifayer 2 adet purifayer stcs 1 adet filtre 1 adet pompa, motor tahrikli 1 yalama ya kuleri Filtreler 2 adet pompa 2 adet pompa 2 adet s deitirici Modler Gaz Trbini Uygulamas 1 adet pod tahrik nitesi

41

1 adet silindir ya transfer pompas 2 adet yksek basn hava kompresr 2 adet alc Basnl hava sistemi 2 adet alak basn gemi servis havas kompresr 1 adet alak basn hava alcs 1 adet kontrol havas dehidratr 2 adet pompa 2 adet fuel oil stcs 1 adet dizel yakt purifayeri Fuel oil sistemi 2 adet ar yakt purifayeri 2 adet fuel oil purifayer stc 1 adet filtre 1 viskometre 2-4 adet yardmc blover 2 adet besleme pompas 1 adet damp kondenseri Yanma havas sistemi (Buharyouma sistemi) 1 adet yardmc boyler 1 adet atl s boyleri 1 adet atmosferik tahliye tank 1 adet kirlilik tahliye tank 2 adet atl s boyleri sirklasyon pompas 1 adet transfer pompas Yardmc sistemler 2 adet hava artlandrc kompresr 2 adet soutma kompresrleri 1 adet scak su sirklasyon pompas 1 adet hidrofor tank 2 adet su pompas 2 adet artlandrc kompresr 2 adet soutma kompresr 1 adet scak su sirklasyon pompas 1 adet hidrofor tank 2 adet su pompas 2 adet dizel yakt purifayeri 2 adet alak basn start kompresr 2 adet alak basn gemi servis hava kompresr 3 adet alc Not: Gerekirse, alak basnl skompresr ve alclar, start iin yksek basnca evrilebilir. 2 adet pompa + motor tahrikli

42 1 adet dizel yakt transfer pompas 1 adet yangn pompas 1 adet sintine ve yangn pompas 2 adet balast pompas 1 adet ya-su separatr 1 adet sintine pompas 1 adet sla transfer pompas 1 adet inkineratr 1 adet elektrikli scak su stcs 6600/220V transformatr 6600/440V transformatr 1 adet ters osmoz nitesi 1 adet brominatr 1 nite 2 adet makine dairesi basc fan (yaklak) 2 adet makine dairesi egzoz fan (yaklak) 2 adet fan (genellikle) 1 adet ahane basc fan (genellikle) 1 adet ahane egzoz fan (genellikle) 1 adet fan (genellikle) 1 adet ba pervane dairesi fan (genellikle) 1 adet cayro dairesi fan (genellikle) 1 adet emercensi jeneratr dairesi fan (genellikle) 60

1 adet dizel yakt transfer pompas 1 adet ar yakt transfer pompas 1 adet yangn pompas 1 adet sintine ve yangn pompas 2 adet balast pompas 1 adet ya-su separatr 1 adet sintine pompas 1 adet sla transfer pompas 1 adet inkineratr 2-4 adet alternatr Elektrik sistemi 1 adet elektrikli scak su hiteri 220/440 V transformatr Damtma/Tatl su retme sistemi Artma sistemi 1 adet flash tip damtc 1 u/v sterilayzer 1 nite 3 adet makine dairesi basc fan (genellikle) 3 adet makine dairesi egzoz fan (genellikle) 2 adet fan (genellikle) Havalandrma sistemi (Kargo mahali havalandrmas hari) 1 adet ahane basc fan (genellikle) 1 adet ahane egzoz fan (genellikle) 1 adet fan (genellikle) 1 adet dmen dili dairesi fan (genellikle) 1 adet ba pervane dairesi fan (genellikle) 1 adet cayro dairesi fan (genellikle) 1 adet emercensi jeneratr dairesi fan (genellikle) Toplam 122

43

izelge 3.6 Gaz trbinli gemide kargo tama kapasitesinde % (yzde) olarak art (Ackerman, 2003) Gemi Project Containership Trade Sol B500 Norasia Fribourg Nedlloyd Asia Econship (Sealand ACV Class) Samsung 5800 Samsung 8800 Suez Max SS 6 mlik Konteyner Says 878 2386 2300 2780 3568 4354 5852 8868 11699 Boy (m) 138 202 205 242 266 289 277 347 362 Konteyner Saysndaki Art 94 120 140 196 336 172 472 564 1918 % Olarak Art 10,7 5,0 6,1 7,1 9,4 4,0 8,1 6,4 16,4

izelge 3.7 Ortalama konteyner tama cretleri (Ackerman, 2003) Firma Atlantic Container Lines Maersk Sealand Norasia Independent Container Lines Ayrl Liman Var Liman Mesafe (NM) 2886 3163 3516 2886 6 mlik konteyner bana cret ($) 875 960 740 725 825 12 mlik konteyner bana cret ($) 975 1200 850 925 987

Newark, NJ, Liverpool, UK USA Newark, NJ, Algeciras, USA Spain Newark, NJ, La Spezia, USA Italy Chester, PA, Liverpool, UK USA

Ortalama konteyner tama creti

44

izelge 3.8 Gaz trbinli gemide % (yzde) olarak krdaki art (Ackerman, 2003) Gemi Project Containership Trade Sol B500 Norasia Fribourg Nedlloyd Asia Econship (Sealand ACV Class) Samsung 5800 Samsung 8800 Suez Max SS Krdaki ortalama art (% (yzde olarak) %100-6 mlik Konteyner Kargo (%) 6,57 2,97 4,01 3,79 6,11 2,38 5,07 4,05 14,59 %100-12 mlik 50/50-6 mlik/12 mlik Konteyner Kargo (%) Kargo (%) 3,79 1,59 2,62 1,61 3,89 1,32 3,07 2,5 13,38 3,75 5,53 2,45 3,49 2,98 5,28 1,98 4,32 3,47 14,14 4,85

izelge 3.9 Gaz trbinli gemide krdaki yllk art ($)(Ackerman, 2003) Gemi Project Containership Trade Sol B500 Norasia Fribourg Nedlloyd Asia Econship (Sealand ACV Class) Samsung 5800 Samsung 8800 Suez Max SS Krdaki ortalama art (% (yzde olarak) %100-6 mlik %100-12 mlik 50/50-6 mlik/12 mlik Konteyner ($) Konteyner ($) ($) 1.912.536 2.351.831 3.062.623 3.499.067 7.230.600 3.434.262 9.849.646 11.910.773 56.626.186 11.097.503 660.364 753.313 1.197.685 888.154 2.754.750 1.143.053 3.562.142 4.397.739 31.076.543 5.159.305 1.286.450 1.552.572 2.130.154 2.193.610 4.992.675 2.288.658 6.705.894 8.154.256 43.851.364 8.128.404

45 Geleneksel uygulamada mrettebat says aada verildii ekilde ngrlmtr. Kaptan, Bamhendis, kinci kaptan, nc kaptan, Kamarot, Drdnc kaptan, Tayfax3,

Gverte bakm personeli x3,

Kamarot asistan,

ef a,

Birinci mhendis,

kinci mhendis,

nc mhendis,

Soutma mhendisi (gerektiinde), Makine bakm personeli x3 Geleneksel uygulamada gerekli personel saysnn 21 olaca ngrlmtr. Soutma mhendisine, soutulmas gereken konteynerlerin saysna bal olarak ihtiya duyulabilir. Gaz trbinli gemide ekipmanlarn %51 orannda azalmasndan dolay personel says da azalmaktadr. Bu gemide mrettebat aada grld gibidir. Kaptan, Bamhendis, kinci kaptan, nc kaptan, Kamarot, Drdnc kaptan, Kamarot asistan, Tayfax3, ef a,

Gverte/makine bakm personeli x3, Birinci mhendis, Soutma mhendisi (gerektiinde)

kinci mhendis,

Stajyer mhendis,

Bu durumda 3 personel gvertede ve ayn zamanda makine dairesinde grev yapabilmektedir. Toplam personel says 18dir. Bunlara ilave olarak jeneratr setinin yakt ve ana makinenin silindir ya sarfiyatlar hesaplanmtr. Dizel ve gaz trbini uygulamalarnn her ikisi iin de elektrik ykleri hesaplanmtr (izelge 3.13-30). Geleneksel uygulamada yardmc ekipman ve personel fazlalndan dolay elektrik yk daha fazladr. Btn gemiler iin soutulmas gerekli konteynerlerin var olduu kabul edilmitir. Gaz trbinli gemide, ana tahrik sistemi iin gerekli gcn, pod pervanelerin verimi dikkate alnarak, %5 orannda daha dk olduu kabul edilmitir. Pod pervanelerde verim, klasik pervanelere gre daha yksektir. Gemide gaz trbinlerinin seyirde %87 ile %100 (azami devaml g) g kapasitesi arasnda grev yapt ve geminin seyir sresinin %3n manevra yaparak geirdii kabul edilmitir (izelge 3.10). Manevra srasnda elektrik yknn ana tahrik sisteminde %60 seviyesinde, ba ve k pervanelerde tam ykte olduu ngrlmtr. Gaz trbinli gemilerin hepsinde, acil durumlarda kullanlmak zere 1210 kW gcnde gaz trbini acil durum (emercensi) jeneratr bulunmaktadr. Bu jeneratr ayrca limanda kargo ilemleri iin gerekli gce destek salamaktadr. Gaz trbinli sistemde ortaya kan ilave yakt masraflarn tespit etmek iin jeneratr setlerinin yakt sarfiyatlar hesaplanmtr. Yardmc makinelerin ortalama yakt sarfiyatnn tespiti iin 10 farkl jeneratr seti referans alnmtr.

46 Btn dizel jeneratr setlerinin IFO-380 yakt kulland kabul edilmitir. Geleneksel uygulamalarda silindir yalama ya sarfiyat nemli bir yer tutmaktadr. Yalama ya sarfiyat btn makinelerde aa yukar ayn seviyelerdedir.

izelge 3.10 Tipik gemi alma parametreleri (Ackerman, 2003) Gn/Ay Saat/Ay Gn/Yl Saat/Yl Limanda Seyirde Manevrada Toplam 6,1 23,5 0,8 30,4 147 563 20 730 73,5 281,5 10 365 1764 6756 240 8760

47

izelge 3.11 Yardmc makineler yakt sarfiyatlar, geleneksel tahrik nitesi (Ackerman, 2003) Dizel Jeneratrn Ortalama zgl Yakt Sarfiyatnn Hesaplanmas malat Firma Man B&W Man B&W Man B&W Man B&W Man B&W Deutz Wartsila Sulzer Bergen Bergen Bergen Makine modeli 8L 16/24 Holeby 8L 23/30 Holeby 8L 28/32 Holeby 8L 27/38 Holeby 8L 32/40 Holeby 6 BVM540 6L38 8 ATL25H KRM 6 KRM 8 KRM 9 Makinenin Azami Devaml Gc (kW) (%100) 800 1040 1680 2400 3840 2427 3960 1120 995 1175 1190 Makinenin zgl Yakt Sarfiyat (g/kWh) 193 195 193 188 186 206,7 178 198 193 193 193 192,4 3

Dizel jeneratrn ortalama yakt sarfiyat Yardmc boylerin gnlk yakt sarfiyat (ton)

48

izelge 3.12 Gaz trbinli gemide 5 yl sonunda elde edilen kr (Ackerman, 2003) 1-yl Sonunda Gemi Kazantaki Art ($) Project Containership 1.28s6.450
Trade Sol B500 Norasia Fribourg Nedlloyd Asia Econship Samsung 5800 Samsung 8800 Suez Max SS

5-yl Sonunda Kazantaki Art ($) 6.432.252 7.762.864 10.650.771 10.968.054 24.963.375 11.443.291 33.529.471 40.771.238 219.256.824

Gaz Trbini nitesinin Maliyetindeki Art ($) 2.393.775 8.340.011 8.572.863 6.053.348 6.306.672 6.797.361 22.696.356 17.079.752 30.420.277

lave cret denecek Yl 1,96 5,37 4,02 2,76 1,26 2,97 3,38 2,09 0,69 2,71

5-yl Sonunda Kr ($) 4.038.477 -577.147 2.077.908 4.914.706 18.656.702 4.645.930 10.833.115 23.691.531 188.836.546 28.568.641

1.552.572 2.130.154 2.193.610 4.992.675 2.288.658 6.705.894 8.154.256 43.851.364

lave cret denecek Ortalama Yl lave cretin denmesinde Sonra 5-yl Sonunda Ortalama Kr ($)

izelge 3.13 n yk analizi, geleneksel tahrik nitesi: Project Containership (Ackerman, 2003) Ana tahrik sisteminin gc (kW): 8579 Personel says : 21 (tahmini) Ana tahrik sisteminin gc (BG): 11504 Soutulan konteyner says: 125 (tahmini) Toplam Seyirde Manevrada Yk (kW) (kW) (kW) Ana tahrik
Ba pervane K pervane Yardmc ekipmanlar ve hotel servisleri Kargo, soutulan 40-ft konteyner Toplam 8579 1000 1000 283 500 11362 8579 0 0 283 500 9362 Seyirde 3,62 0 1018 5147 1000 1000 283 500 7963 Manevrada 6,70 3 97

Limanda (kW)
0 0 0 283 500 783 Limanda 3,62 3 486 1602 151.393 259.532

Sarf edilen yakt (ton) Yardmc ekipmanlarla/24 saat

Yardmc boyler/24 saat lave yakt sarfiyat/yardmclar tarafndan ylda

Toplam ilave yakt sarfiyat/yl (ton)

Sarf edilen ilave yaktn fiyat/yl IFO-380 ($) Sarf edilen ilave yaktn fiyat/yl MDO ($)

49 izelge 3.14 n yk analizi, geleneksel tahrik nitesi: Trade Sol (Ackerman, 2003) Ana tahrik sisteminin gc (kW): 17700 Personel says : 29 Ana tahrik sisteminin gc (BG): 23736 Soutulan konteyner says: 170 Toplam Seyirde Manevrada Yk (kW) (kW) (kW) 17700 17700 10620 1100 1100 440 680 21020 0 0 440 680 18820
Seyirde

Ana tahrik
Ba pervane K pervane Yardmc ekipmanlar ve hotel servisleri Kargo, soutulan 40-ft konteyner Toplam

Limanda (kW) 0 0 0 440 680 1120

Limanda

1100 1100 440 680 13940

Manevrada

Sarf edilen yakt (ton) Yardmc ekipmanlarla/24 saat

Yardmc boyler/24 saat lave yakt sarfiyat/yardmclar tarafndan ylda

5,17 0 1456

8,56 3 115,6

5,17 3 600,8 2172 205.341 352.014

Toplam ilave yakt sarfiyat/yl (ton)

Sarf edilen ilave yaktn fiyat/yl IFO-380 ($) Sarf edilen ilave yaktn fiyat/yl MDO ($)

izelge 3.15 n yk analizi, geleneksel tahrik nitesi: B500 (Ackerman, 2003) Ana tahrik sisteminin gc (kW): 17220 Personel says : 25 Ana tahrik sisteminin gc (BG): 23092 Soutulan konteyner says: 220 Toplam Seyirde Manevrada Yk (kW) (kW) (kW) 17220 17220 10332 1000 0 1000 1000 0 1000 423 423 423 880 880 880 20523 18523 13635
Seyirde Manevrada

Ana tahrik
Ba pervane K pervane Yardmc ekipmanlar ve hotel servisleri Kargo, soutulan 40-ft konteyner Toplam

Limanda (kW) 0 0 0 423 880 1303

Limanda

Sarf edilen yakt (ton) Yardmc ekipmanlarla/24 saat

Yardmc boyler/24 saat lave yakt sarfiyat/yardmclar tarafndan ylda

6,02 0 1694

9,1 3 121

6,02 3 662,9 2478 234.191 401.470

Toplam ilave yakt sarfiyat/yl (ton)

Sarf edilen ilave yaktn fiyat/yl IFO-380 ($) Sarf edilen ilave yaktn fiyat/yl MDO ($)

50 izelge 3.16 n yk analizi, geleneksel tahrik nitesi: Norasia Fribourg (Ackerman, 2003) Ana tahrik sisteminin gc (kW): 27290 Personel says : 19 Ana tahrik sisteminin gc (BG): 36596 Soutulan konteyner says: 200 Toplam Seyirde Manevrada Yk (kW) (kW) (kW) Ana tahrik
Ba pervane K pervane Yardmc ekipmanlar ve hotel servisleri Kargo, soutulan 40-ft konteyner Toplam 27290 1300 1300 558 800 31248 27290 0 0 558 800 28648 Seyirde 6,28 0 1766 16374 1300 1300 558 800 20332 Manevrada 10,28 3 132,8

Limanda (kW)
0 0 0 558 800 1358 Limanda 6,28 3 681,8 2581 243.933 418.171

Sarf edilen yakt (ton) Yardmc ekipmanlarla/24 saat

Yardmc boyler/24 saat lave yakt sarfiyat/yardmclar tarafndan ylda

Toplam ilave yakt sarfiyat/yl (ton)

Sarf edilen ilave yaktn fiyat/yl IFO-380 ($) Sarf edilen ilave yaktn fiyat/yl MDO ($)

izelge 3.17 n yk analizi, geleneksel tahrik nitesi: Nediloyd Asia (Ackerman, 2003) Ana tahrik sisteminin gc (kW): 27540 Personel says : 16 Ana tahrik sisteminin gc (BG): 36931 Soutulan konteyner says: 200 Toplam Seyirde Manevrada Limanda Yk (kW) (kW) (kW) (kW) Ana tahrik
Ba pervane K pervane Yardmc ekipmanlar ve hotel servisleri Kargo, soutulan 40-ft konteyner Toplam 27540 1600 1600 554 800 32094 27540 0 0 554 800 28894 Seyirde 6,26 0 1761 16524 1600 1600 554 800 21078 Manevrada 11,18 3 141,8 0 0 0 554 800 1354 Limanda 6,26 3 680,3 2583 244.124 418.499

Sarf edilen yakt (ton) Yardmc ekipmanlarla/24 saat

Yardmc boyler/24 saat lave yakt sarfiyat/yardmclar tarafndan ylda Sarf edilen ilave yaktn fiyat/yl IFO-380 ($) Sarf edilen ilave yaktn fiyat/yl MDO ($)

Toplam ilave yakt sarfiyat/yl (ton)

51 izelge 3.18 n yk analizi, geleneksel tahrik nitesi: Econship (Ackerman, 2003) Ana tahrik sisteminin gc (kW): 20880 Personel says : 21 Ana tahrik sisteminin gc (BG): 28000 Soutulan konteyner says: 146 Toplam Seyirde Manevrada Yk (kW) (kW) (kW) Ana tahrik
Ba pervane K pervane Yardmc ekipmanlar ve hotel servisleri Kargo, soutulan 40-ft konteyner Toplam 20880 1800 1800 468 584 25532 20880 0 0 468 584 21932 Seyirde 4,86 0 1367 12528 1800 1800 468 584 17180 Manevrada 10,40 3 134

Limanda (kW)
0 0 0 468 584 1052 Limanda 4,86 3 577 2079 196.494 336.848

Sarf edilen yakt (ton) Yardmc ekipmanlarla/24 saat

Yardmc boyler/24 saat lave yakt sarfiyat/yardmclar tarafndan ylda Sarf edilen ilave yaktn fiyat/yl IFO-380 ($) Sarf edilen ilave yaktn fiyat/yl MDO ($)

Toplam ilave yakt sarfiyat/yl (ton)

izelge 3.19 n yk analizi, geleneksel tahrik nitesi: Samsung 5800 (Ackerman, 2003) Ana tahrik sisteminin gc (kW): 57890 Personel says : 21 Ana tahrik sisteminin gc (BG): 77630 Soutulan konteyner says: 500 Toplam Seyirde Manevrada (kW) Yk (kW) (kW) Ana tahrik
Ba pervane K pervane Yardmc ekipmanlar ve hotel servisleri Kargo, soutulan 40-ft konteyner Toplam 57890 2000 2000 1023 2000 64913 57890 0 0 1023 2000 60913 Seyirde 13,96 0 3930 34734 2000 2000 1023 2000 41757 Manevrada 20,12 3 231,2

Limanda (kW)
0 0 0 1023 2000 3023 Limanda 13,96 3 1246 5408 511.071 876.122

Sarf edilen yakt (ton) Yardmc ekipmanlarla/24 saat

Yardmc boyler/24 saat lave yakt sarfiyat/yardmclar tarafndan ylda Sarf edilen ilave yaktn fiyat/yl IFO-380 ($) Sarf edilen ilave yaktn fiyat/yl MDO ($)

Toplam ilave yakt sarfiyat/yl (ton)

52 izelge 3.20 n yk analizi, geleneksel tahrik nitesi: Samsung 8800 (Ackerman, 2003) Ana tahrik sisteminin gc (kW): 69468 Personel says : 21 Ana tahrik sisteminin gc (BG): 93157 Soutulan konteyner says: 850 Toplam Seyirde Manevrada Yk (kW) (kW) (kW) Ana tahrik
Ba pervane K pervane Yardmc ekipmanlar ve hotel servisleri Kargo, soutulan 40-ft konteyner Toplam 69468 2250 2250 1196 3400 78564 69468 0 0 1196 3400 74064 Seyirde 21,23 0 5976 41680 2250 2250 1196 3400 50777 Manevrada 28,16 3 311,6

Limanda (kW)
0 0 0 1196 3400 4596 Limanda 21,23 3 1780 8068 762.476 1.307.102

Sarf edilen yakt (ton) Yardmc ekipmanlarla/24 saat

Yardmc boyler/24 saat lave yakt sarfiyat/yardmclar tarafndan ylda Sarf edilen ilave yaktn fiyat/yl IFO-380 ($) Sarf edilen ilave yaktn fiyat/yl MDO ($)

Toplam ilave yakt sarfiyat/yl (ton)

izelge 3.21 n yk analizi, geleneksel tahrik nitesi: Suez Max SS (Ackerman, 2003) Ana tahrik sisteminin gc (kW): 76860 Personel says : 21 Ana tahrik sisteminin gc (BG): 103.069 Soutulan konteyner says: 850 Toplam Seyirde Manevrada Limanda (kW) (kW) Yk (kW) (kW) Ana tahrik
Ba pervane K pervane Yardmc ekipmanlar ve hotel servisleri Kargo, soutulan 40-ft konteyner Toplam 76680 2500 2500 1307 3400 86567 76860 0 0 1307 3400 81567 Seyirde 21,74 0 6120 46116 2500 2500 1307 3400 55823 Manevrada 29,44 3 324,4 0 0 0 1307 3400 4707 Limanda 21,74 3 1818 8263 780.866 1.338.628

Sarf edilen yakt (ton) Yardmc ekipmanlarla/24 saat

Yardmc boyler/24 saat lave yakt sarfiyat/yardmclar tarafndan ylda

Toplam ilave yakt sarfiyat/yl (ton)

Sarf edilen ilave yaktn fiyat/yl IFO-380 ($) Sarf edilen ilave yaktn fiyat/yl MDO ($)

53 izelge 3.22 n yk analizi, modler gaz trbini obsiyonu: Project Containership (Ackerman, 2003) Ana tahrik sisteminin gc (kW) Ana tahrik sisteminin gc (BG) Personel says Soutulan konteyner says : 8579 Karlatrma iin seilen model : B : 11504 Gaz trbini modl says :1 : 21 (tahmini) Modln toplam gc (kW) : 9450 : 125 (tahmini) Toplam Seyirde Manevrada Limanda Yk (kW) (kW) (kW) (kW) 8579 8579 5147 0 8150 1000 1000 206 500 10856 8150 0 0 206 500 8856 1 93,72 5147 1000 1000 206 500 7853 1 83,11 0 0 206 500 706 1 yrd./emer. 58,37

Ana tahrik Ba pervane K pervane

Podlarla %5 tasarruf yaplmakta

Yardmc ekipmanlar ve hotel servisleri Kargo, 40-ft konteynerlerin soutulmas Toplam Gerekli modl says Gerekli modllerin g yzdesi

izelge 3.23 n yk analizi, modler gaz trbini obsiyonu:Trade Sol (Ackerman, 2003) Ana tahrik sisteminin gc (kW) Ana tahrik sisteminin gc (BG) Personel says Soutulan konteyner says :17700 : 23736 : 18 : 170 Karlatrma iin seilen model Gaz trbini modl says Modln toplam gc (kW) Toplam Seyirde Manevrada Yk (kW) (kW) (kW) 17700 17700 10620 16815 1100 1100 253 680 19948 16815 0 0 253 680 17748 1 90,92 10620 1100 1100 253 680 13753 1 70,46 0 0 253 680 933 1 yrd./emer. 77,12 :E :1 : 19520 Limanda (kW) 0

Ana tahrik Podlarla %5 tasarruf yaplmakta Ba pervane K pervane Yardmc ekipmanlar ve hotel servisleri Kargo, 40-ft konteynerlerin soutulmas Toplam Gerekli modl says Gerekli modllerin g yzdesi

54

izelge 3.24 n yk analizi, modler gaz trbini obsiyonu: B500 (Ackerman, 2003) Ana tahrik sisteminin gc (kW) Ana tahrik sisteminin gc (BG) Personel says Soutulan konteyner says : 17220 : 23092 : 18 : 220 Karlatrma iin seilen model Gaz trbini modl says Modln toplam gc (kW) Toplam Seyirde Manevrada Yk (kW) (kW) (kW) 17220 17220 10332 16359 1000 1000 250 880 19489 16359 0 0 250 880 17489 1 89,6 10332 1000 1000 250 880 13462 1 68,97 0 0 250 880 1130 1 yrd./emer. 93,41 :E :1 : 19520 Limanda (kW) 0

Ana tahrik Podlarla %5 tasarruf yaplmakta Ba pervane K pervane Yardmc ekipmanlar ve hotel servisleri Kargo, 40-ft konteynerlerin soutulmas Toplam Gerekli modl says Gerekli modllerin g yzdesi

izelge 3.25 n yk analizi, modler gaz trbini obsiyonu: Norasia Fribourg (Ackerman, 2003) Ana tahrik sisteminin gc (kW) Ana tahrik sisteminin gc (BG) Personel says Soutulan konteyner says : 27290 : 36596 : 18 : 200 Karlatrma iin seilen model Gaz trbini modl says Modln toplam gc (kW) Toplam Seyirde Manevrada Yk (kW) (kW) (kW) 27290 27290 16374 25925 1300 1300 310 800 29636 25925 0 0 310 800 27036 1 97 16374 1300 1300 310 800 20084 1 75,51 0 0 310 880 1100 1 yrd./emer. 91,8 :G :1 : 27810 Limanda (kW) 0

Ana tahrik Podlarla %5 tasarruf yaplmakta Ba pervane K pervane Yardmc ekipmanlar ve hotel servisleri Kargo, 40-ft konteynerlerin soutulmas Toplam Gerekli modl says Gerekli modllerin g yzdesi

55

izelge 3.26 n yk analizi, modler gaz trbini obsiyonu: Nediloyd Asia (Ackerman, 2003) Ana tahrik sisteminin gc (kW) Ana tahrik sisteminin gc (BG) Personel says Soutulan konteyner says : 27540 : 36931 : 18 : 200 Karlatrma iin seilen model Gaz trbini modl says Modln toplam gc (kW) Toplam Seyirde Manevrada Yk (kW) (kW) (kW) 27540 27540 16524 26163 1600 1600 312 800 30475 26163 0 0 312 800 27275 3 96,21 16524 1600 1600 312 800 20836 3 73,5 0 0 312 800 1112 1 yrd./emer. 91,92 :B :3 : 28350 Limanda (kW) 0

Ana tahrik Podlarla %5 tasarruf yaplmakta Ba pervane K pervane Yardmc ekipmanlar ve hotel servisleri Kargo, 40-ft konteynerlerin soutulmas Toplam Gerekli modl says Gerekli modllerin g yzdesi

izelge 3.27 n yk analizi, modler gaz trbini obsiyonu: Econship (Ackerman, 2003) Ana tahrik sisteminin gc (kW) Ana tahrik sisteminin gc (BG) Personel says Soutulan konteyner says : 20880 : 28000 : 18 : 146 Karlatrma iin seilen model Gaz trbini modl says Modln toplam gc (kW) Toplam Seyirde Manevrada Yk (kW) (kW) (kW) 20880 20880 12528 19836 1800 1800 272 584 24292 19836 0 0 272 584 20692 1 94,23 12528 1800 1800 272 584 16984 1 77,34 0 0 272 584 856 1 yrd./emer. 70,77 :D :1 : 21960 Limanda (kW) 0

Ana tahrik Podlarla %5 tasarruf yaplmakta Ba pervane K pervane Yardmc ekipmanlar ve hotel servisleri Kargo, 40-ft konteynerlerin soutulmas Toplam Gerekli modl says Gerekli modllerin g yzdesi

56

izelge 3.28 n yk analizi, modler gaz trbini obsiyonu: Samsung 5800 (Ackerman, 2003) Ana tahrik sisteminin gc (kW) Ana tahrik sisteminin gc (BG) Personel says Soutulan konteyner says : 57890 : 77630 : 18 : 500 Karlatrma iin seilen model Gaz trbini modl says Modln toplam gc (kW) Toplam Seyirde Manevrada Yk (kW) (kW) (kW) 57890 57890 34734 54995 2000 2000 494 2000 61489 54995 0 0 494 2000 57489 3 87,26 34734 2000 2000 494 2000 41228 2 93,87 0 0 494 2000 2494 1 11,36 :D :3 : 65880 Limanda (kW) 0

Ana tahrik Podlarla %5 tasarruf yaplmakta Ba pervane K pervane Yardmc ekipmanlar ve hotel servisleri Kargo, 40-ft konteynerlerin soutulmas Toplam Gerekli modl says Gerekli modllerin g yzdesi

izelge 3.29 n yk analizi, modler gaz trbini obsiyonu: Samsung 8800 (Ackerman, 2003) Ana tahrik sisteminin gc (kW) Ana tahrik sisteminin gc (BG) Personel says Soutulan konteyner says : 69468 : 93157 : 18 : 850 Karlatrma iin seilen model Gaz trbini modl says Modln toplam gc (kW) Toplam Seyirde Manevrada Yk (kW) (kW) (kW) 69468 69468 41680 65994 2250 2250 563 3400 74458 65994 0 0 563 3400 69958 3 95,57 41680 2250 2250 563 3400 50144 3 68,5 0 0 563 3400 3963 1 16,25 :C :3 : 73200 Limanda (kW) 0

Ana tahrik Podlarla %5 tasarruf yaplmakta Ba pervane K pervane Yardmc ekipmanlar ve hotel servisleri Kargo, 40-ft konteynerlerin soutulmas Toplam Gerekli modl says Gerekli modllerin g yzdesi

57

izelge 3.30 n yk analizi, modler gaz trbini obsiyonu: Suez Max SS (Ackerman, 2003) Ana tahrik sisteminin gc (kW) Ana tahrik sisteminin gc (BG) Personel says Soutulan konteyner says : 76860 : 103069 : 18 : 850 Karlatrma iin seilen model Gaz trbini modl says Modln toplam gc (kW) Toplam Seyirde Manevrada Yk (kW) (kW) (kW) 76860 76860 46116 73017 2500 2500 608 3400 82025 73017 0 0 608 3400 77025 4 87,69 46116 2500 2500 608 3400 55124 3 83,67 0 0 608 3400 4008 1 18,25 :D :4 : 87840 Limanda (kW) 0

Ana tahrik Podlarla %5 tasarruf yaplmakta Ba pervane K pervane Yardmc ekipmanlar ve hotel servisleri Kargo, 40-ft konteynerlerin soutulmas Toplam Gerekli modl says Gerekli modllerin g yzdesi

izelge 3.31 Gaz trbini yakt sarfiyatlar (Ackerman, 2003) Gaz Trbini A B C D E F G H Solar Taurus 60 Solar Mars 90 zgl Yakt Sarfiyat (g/kWh) 5500 277,3 kW 9450 250,8 199,1 202,0 204,9 207,8 207,0 216,0

WR-21 Engine @100% 24400 WR-21 Engine @90% 21960 WR-21 Engine @80% 19520 WR-21 Engine @70% 17080 LM2500+ LM2500 26600 22100

Gemilerin yllk ortalama kazanlar deerlendirilmi, izelge 3.10da verilen gemi alma parametrelerine gre modler gaz trbini kullanlmas durumunda gerekleecek kazan artlar her gemi iin ayr ayr izelge 3.33te hesap edilmitir.

58

izelge 3.32 ki sistemin yakt sarfiyat karlatrmas (Ackerman, 2003) Mevcut Makine Gemi G (kW) Karlatrma in Seilen GT*/ zgl Yakt Toplam Modl Says Sarfiyat (g/kWh) 169 B/1 169 173 165 154 131 147 150 166 E/1 E/1 G/1 B/3 D/1 D/3 C/3 D/4 Yakt Sarfiyat (ton) Mevcut Makine (ton) 21132 43598 43420 65629 61815 39867 1240 1518 1859 GT (ton) Fark (ton)

1 Project Containership 8579 2 Trade Sol 17700 3 B500 4 Norasia Fribourg 5 Nedlloyd Asia 6 Econship 7 Samsung 5800 8 Samsung 8800 9 Suez Max SS 17220 27290 27540 20880 57890 69468 76860

31360 52860 51426 82335 1006 61474 1704 2015 2262

10228 9261 8006 16706 38855 21607 46406 49714 40328

* Harfler izelge 1.30dan referans alnmtr. Silindir yalama ya sarfiyat 0,608 g/kWh alnmtr. Silindir yalama yann fiyat 1,38 $/litre alnmtr. Yakt masraflar, izelge 12 ile 30 arasnda verilen yk analizlerine gre elektrik ve tahrik yklerinin toplam dikkate alnarak hesap edilmitir.

Modler gaz trbinli gemilerde kazancn artmasna karn, bunun ilk yatrm maliyetine ne kadar ilave masraf getirdii aratrlmtr. Geleneksel dizel ve modler gaz trbinli sistemin ilk yatrm maliyetlerinin ve 5 yl sresince elde edecekleri krlarn birbirine gre karlatrlmas yaplmtr. Geleneksel tahrik sistemlerinde ilk yatrm maliyetin tespit edilmesi iin, daha nce yaynlanan kaynaklarda verilen kilowatt bana masraf deerleri referans alnmtr. Gaz trbinli uygulamalarn ilk yatrm maliyetini hesaplamak iin, dizelli geleneksel uygulamalarda elde edilen deer 1,43 ile arplmtr. Burada, farkl sistemler iin yaplan fiyat aratrmalar neticesinde, gaz trbinli uygulamalarn ilk yatrm maliyetinin, dizelli geleneksel uygulamalarn ilk yatrm maliyetinin ortalama 1,43 kat olduu kabul edilmitir.

izelge 3.33 Bir haftada elde edilen kazantaki art (Ackerman, 2003) IFO-380 Yakt Fiyat: 94,5 $/ton Mevcut Tahrik nitesi Yakt/Sil. Ya. Ya Sarf. Masraflar ($) Yardmclar 2911 3948 4503 4691 4694 3778 9828 14663 15016 Silindir Yalama Ya 1028 2121 2063 3270 3300 2502 6937 8325 9211 Toplam 23908 47270 47599 69981 66410 43955 133975 166509 199959 MDO Yakt Fiyat: 162 $/ton Modler Gaz Trbini Seyirde/Manevra da 52445 85865 84613 142382 161517 98692 274199 328877 367373 Limanda 1454 1922 2328 2287 2291 1763 4247 6749 6824 Fark 29991 40517 39342 74689 97398 56500 144470 169117 174238

Modler Gaz T Kazan Art ($) ( %1006 mlik 47558 58482 76157 87010 179801 85399 244929 296182 1.408.111

%10 12 ft

1642

1873

2978

2208

6850

2842

8857

1093

7727

izelge 3.34 Tahrik nitelerinin ilk yatrm maliyetlerinin karlatrmas (Ackerman, 2003) Gemi Ana Geleneksel Seilen Gaz Fark Toplam Makine nitede Toplam GT/Toplam G Trbininin ($) (kW) Gc lk Modl lk (2002 (kW) (kW) Yatrm Says Yatrm yl B/1 8579 4161 8856 9450 6555 2393 17700 17220 27290 27540 20880 57890 69468
76860

1 Project
Containership

2 Trade Sol 3 B500 4 Norasia

Fribourg 5 Nedlloyd Asia 6 Econship

8586 8353 13238 13359 10129 28083 33699 37285

17748 17489 27036 27275 20692 57489 69958 77025

E/1 E/1 G/1 B/3 D/1 D/3 C/3 D/4

24400 24400 27810 28350 24400 73200 73200 97600

16926 16926 19292 19666 16926 50779 50779 67705

8340 8572 6053 6306 6797 22696 17079 30420

7 Samsung

5800 8 Samsung 8800 9 Suez Max SS

61 Sonular karlatrldnda 9 geminin 8inin, 5 yllk dnemde kra getii (izelge

3.35) ve kazanlarn arttrd grlmektedir. Yakt olarak MDO kullanlmas bile bu gerei deitirmemitir. Personel saysndaki azalma ve bakm masraflar bu almaya dhil edilmemitir. Bunlarn da hesaba katlmas durumunda gaz trbinli gemilerin kazanc daha da artacaktr. Gaz trbinli gemilerde en fazla kazanc 6 mlik konteynerlere sahip gemiler elde etmektedir. Bu almann olumlu neticeleri gstermektedir ki nmzdeki yllarda bu konuda daha kapsaml aratrmalarn yaplmas gereklidir. Gaz trbinli gemilerde kazanc arttrmak iin ilave yntemler de uygulanabilir. rnein egzozdan atlan s, gemide kullanm iin deerlendirilebilir. Daha genel sonu elde etmek maksadyla, s geri kazanm boyleri bu almaya dhil edilmemitir. Buradan elde edilecek buharla bir turbo jeneratrde elektrik retilebilir. Veya turbo jeneratr direk egzoz gazlar ile de tahrik edilerek elektrik retilebilir. Modler gaz trbinin dezavantajlar, yksek yakt sarfiyat, daha dk verim ve ar yakt kullanamamalar ile snrldr. MDO yakt kullanmalarna ramen gaz trbinli gemiler maddi olarak daha fazla getiriye sahiptir. Modler gaz trbinlerinin gemiye montajnda da esneklik ve serbestlik sz konusudur. Konteyner gemilerde, 6 mlik konteyner kapasitesi genellikle 8000 ile 12000 arasndadr. Bu tr gemilerde hedeflenen hz ortalama 20 knots (37 km/saat)tir. Tahrik sisteminin boyutlar bu gemilerin inasnda en ok dikkate alnmas gereken hususlardan biridir. Bu nedenle, modler gaz trbini olduka avantajl olabilmektedir. zet olarak; modler gaz trbinli g sistemi konteyner gemilerinde daha az personelle, daha fazla kazan ve daha fazla kargo alan salamaktadr. Ticari hususlarn n plana kt baka tip gemilerde de bu sistemlerin dnlmesi gerekir.

62 4. D ZEL MAK NE LE GAZ TRB N N N TEKN K KARILATIRMASI

Bu blmde dizel makine ile gaz trbinleri teknik olarak eitli balklar altnda karlatrlmtr.

4.1

Boyutlar ve Arlk (Gee, 2001)

Hava yakt karmnn hazrlanmas iin gaz trbini kompresre ve yanma odasna ihtiya duyar, fakat bunlarn oluturaca ek arlk ve sistemin daha komplike olmas dizel makineye kar bir dezavantaj tekil etmez. nk gaz trbininin toplam arl dizel makineye nazaran ok azdr. izelge 4.1, 4.2 ve 4.3' te, herbiri 2000 kW' tan fazla gce sahip yksek ve orta hzl dizel makineler ve gaz trbinleri listelenmitir. izelgelerdeki deerler anzmansz ve kuru makineler iindir. Alan, makinenin bir batan bir baa uzunluu ile eninin arpmn ifade etmektedir.

izelge 4.1 Yksek Hzl Dizel Makinelerin Karlatrlmas (Gee, 2001)

Tip G (kW) Arlk (kg) (kuru) 6235 17500 8117 11350 13050 7460 7475 Alan (m ) (BxG) 6,15 5,96 3,33 5,17 5,33 4,93 6,79
2

G/Arlk (kW/kg)

G/Alan (kW/m2)

zgl Yakt Sarfiyat (g/kW.saat) 207 204 230 205 200 200 194

MTU 16 V 396 TE74L Ruston 8RK270HF Paxtan Valenta CM 12 V Cummins-Wrtsili CW 170 16 V Ruston 6RK270 Paxtan VP185 12V MTU 16V 4000 M70 Cummins- Wrtsili CW 170 18V Cummins- Wrtsili CW 200 12V

2000 2020 2045 2080 2265 2300 2320

0,321 0,115 0,252 0,183 0,174 0,308 0,310

325,2 338,9 613,7 402,3 425,2 466,4 341,7

2340

12500

5,53

0,187

423,1

205

2400

14500

6,75

0,166

355,5

205

63
Paxman Valenta CM 16 V Ruston 8RK270 Ruston 12 RK270HF Paxman Valenta CM 18V Cummins- Wrtsili CW 200 16V Paxman VP185 18V Cummins- Wrtsili CW 200 18V Pielstick 12 PA6 STC MTU 16V 595 TE70L Ruston 16RK270HF Ruston 12RK270 Pielstick 12PA6BSTC Ruston 20RK270HF Pielstick 16PA6STC MTU 16V 1163 TB 73L Ruston 12RK280 CAT 3616 MTU 20V 1163 TB73 Ruston 16RK270 Pielstick 16 PA6 B STC MTU 20V 1163 TB73L MTU 16V 8000 M70 Ruston 16RK280 MTU 16V 8000 M90 CAT 3618 2725 3020 3030 3065 3200 3500 10220 17500 22000 11147 18000 10161 4,23 5,96 7,82 4,70 8,30 5,51 0,267 0,173 0,138 0,275 0,178 0,344 644,3 506,7 387,5 652,4 385,4 635,5 230 200 204 230 205 200

3600 3880 3925 4040 4530 4860 5050 5180 5200 5400 6000 6000 6040 6480 6500 6560 7200 7200 7200

19000 23000 13000 27000 22000 26000 33500 32000 19500 30000 31000 22500 27000 34000 22900 37000 37000 37000 36000

8,85 11,11 5,96 9,29 7,82 13,64 11,57 13,55 8,39 7,82 8,31 10,06 9,29 15,87 10,06 14,15 9,29 14,15 10,87

0,189 0,169 0,302 0,150 0,206 0,187 0,151 0,162 0,267 0,180 0,194 0,267 0,224 0,191 0,284 0,177 0,195 0,195 0,200

406,6 349,2 658,6 435,0 579,3 356,2 436,4 382,2 619,7 690,5 722,4 596,3 650,4 408,4 646,0 463,7 775,3 508,9 662,2

205 184 215 204 200 184 204 184 212 190 208 208 200 184 207 195 190 199 203

64
Ruston 20 RK 270 Pielsitck 20 PA6 B STC MTU 20V 8000 M70 Ruston 20RK280 MTU 20V 8000 M90 7550 8100 8200 9000 9020 33500 41000 43000 46000 43000 11,57 21,01 16,29 11,57 16,29 0,225 0,198 0,191 0,196 0,210 652,4 385,4 503,3 777,7 553,6 200 184 195 190 199

izelge 4.2 Orta Hzl Dizel Makinelerin Karlatrlmas (Gee, 2001)

Tip G (kW) 2370 2460 2760 3160 3280 3680 3690 4140 4250 4350 4500 4800 4920 5520 5800 6000 6300 Arlk (kg) (kuru) 13500 42000 32000 17000 62000 42000 68000 48000 24700 50000 59000 29100 76000 55000 66000 78000 95000 Alan (m ) (BxG) 6,75 11,80 11,02 8,06 13,45 13,68 14,12 14,76 6,74 13,40 19,81 14,15 14,61 20,05 15,98 24,86 24,00
2

G/ Arlk (kW/kg) 0,176 0,059 0,086 0,186 0,053 0,088 0,054 0,086 0,172 0,087 0,076 0,165 0,065 0,100 0,088 0,077 0,066

G/ Alan (kW/m ) 351,1 208,5 250,4 391,9 243,9 269,0 261,4 180,4 630,8 324,7 227,2 339,3 336,8 275,2 363,0 241,4 262,5
2

zgl Yakt Sarfiyat (g/kW.saat) 199 190 183 199 190 183 190 183 203 178 186 189 188 181 178 186 175

Ruston 12RK215 Wrtsili 32 6R Wrtsili 32 6L Ruston 16RK215 Wrtsili 32 8R Wrtsili 32 8L Wrtsili 32 9R Wrtsili 32 9L CAT 3612 Wrtsili 38 6L-B Sulzer ZA40S 6L Wrtsili 26X 12V Wrtsili 32 12V-E Wrtsili 32 12V Wrtsili 38 8L-B Sulzer ZA40S 8L Wrtsili 46 6L-C

65
Wrtsili 26X 16V Wrtsili 38 9L-B Wrtsili 32 16V-E Sulzer ZA40S 9L Wrtsili 26X 18V Wrtsili 32 16V Wrtsili 32 18V-E Wrtsili 32 18V Wrtsili 46 8L-C Wrtsili 38 12V-B Pielstick 12 PC 2.6 B Sulzer ZA40S 12V Wrtsili 46 9L-C Wrtsili 64 5L Pielstick 14 PC 2.6 B Sulzer ZA40S 14V Pielstick 16 PC 2.6 B Sulzer ZA40S 16V Wrtsili 64 6L Wrtsili 46 12V-C Wrtsili 38 16 V-B Pielstick 10 PC4.2B Sulzer ZA40S 18V Wrtsili 64 7L Pielstick 20 PC 2.6 B Pielstick 12 PC 4.2 B 6400 6525 6560 6750 7200 7360 7380 8280 8400 8700 9000 9000 9450 10050 10500 10500 12000 12000 12060 12600 13050 13250 13500 14070 15000 15900 33700 72000 93000 86000 36800 67000 100000 75000 121000 82000 93000 102000 137000 185000 105000 119000 115000 132000 227000 165000 120000 200000 145000 240000 135000 240000 16,42 17,27 21,43 26,87 17,55 27,05 23,25 28,89 31,57 23,47 28,16 26,50 36,02 36,02 31,89 36,05 25,50 39,32 40,19 45,17 44,24 51,41 42,59 45,50 40,64 56,60 0,190 0,091 0,071 0,078 0,196 0,110 0,074 0,110 0,069 0,106 0,097 0,088 0,069 0,054 0,100 0,088 0,104 0,091 0,053 0,076 0,109 0,066 0,093 0,059 0,111 0,066 389,9 377,9 306,1 251,3 410,3 272,1 317,4 286,6 266,1 370,7 319,6 339,6 262,4 279,0 329,3 291,2 470,6 305,2 300,1 279,0 295,0 257,7 317,0 309,2 369,1 280,9 189 178 188 186 189 181 188 181 175 177 184 185 175 171 184 185 184 185 171 175 177 184 185 171 184 184

66
Wrtsili 64 8L Wrtsili 46 16V-C Wrtsili 64 9L Wrtsili 46 18V-C Pielstick 16 PC4.2B Wrtsili 64 12V Pielstick 18 PC4.2B Pielstick 20 PC4.2B Wrtsili 64 16V Wrtsili 64 18V 16080 16800 18090 18900 21200 23280 24000 26500 31040 34920 265000 225000 292000 250000 300000 428000 330000 350000 532000 550000 49,66 55,74 53,82 60,52 67,23 84,07 72,82 78,52 102,05 110,37 0,061 0,075 0,062 0,076 0,071 0,054 0,073 0,076 0,058 0,063 323,8 301,4 336,1 312,3 315,3 276,9 329,6 337,5 304,2 316,4 171 175 171 175 184 169 184 184 169 169

izelge 4.3 Gaz Trbinlerinin Karlatrlmas (Gee, 2001)

Tip G (kW) 2375 2983 3341 Arlk (kg) 1740 601 500 Alan (m ) (BxG) 1,40 1,27 1,10
2

G/Arlk (kW/kg) 1,36 4,96 6,68

G/Alan (kW/m2) 1696 2356 3027

zgl Yakt Sarfiyat (g/kWh) 270 299 263

Rolls Royce UT 903 Allied Signal TF40 Pratt & Whitnet ST30 Dry Allied Signal TF50A Pratt & Whitney ST40 Dry GE LM600 Solar Taurus 60M Rolls-Royce 501-KF7 Rolls-Royce 601-KF9 Rolls-Royce 601-KF11

4000 4039 4474 5010 5235 6469 7830

710 500 612 8499 1361 1361 1723

1,27 1,10 1,95 6,19 4,31 2,42 3,13

5,64 8,08 7,31 0,59 3,85 4,75 4,54

3159 3659 2293 809 1216 2671 2504

277 254 269 266 265 252 248

67
GE LM 1600 ABB GT 35 Rolls-Royce Spey GE LM 2500 GE LM 2500+ GE LM 6000 PC Rolls-Royce Trent 14318 17000 19500 24609 30201 42752 50000 3424 23000 25633 4762 5079 7302 25941 9,06 37,95 17,14 14,31 14,96 18,51 40,06 4,18 0,74 0,76 5,17 5,95 5,86 1,93 1581 448 1138 1720 2019 2310 1248 231 260 226 226 215 200 203

ekil 4.1 ve 4.2 belli g aralklarnda makine gcnn arlna orann gstermektedir. ekil 4.1 btn dizel makineleri ve ekil 4.2 ise gaz trbinlerini gstermektedir. Aka grlmektedir ki gaz trbinlerinin g-arlk oran dizellere gre genellikle 25-40 kat civarnda daha yksektir.

0,40 G/Arlk Oran (kW/kg) 0,35 0,30 0,25 0,20 0,15 0,10 0,05 0,00 0 5 10 15 20 G (MW) 25 30 35 40

Yksek devirli dizel makineler

Orta devirli dizel makineler

ekil 4.1 Dizel makinelerin gce gre g/arlk oranlarnn deiimi (Gee, 2001)

68

9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 0 10 20 30
G (MW)

G/Arlk Oran (kW/kg)

40

50

60

ekil 4.2 Gaz trbinlerinin gce gre g/arlk oranlarnn deiimi (Gee, 2001) Benzer ekilde, ekil 4.3 ve 4.4 g-makine alan orann gstermekte ve gene gaz trbinlerinin dizellere gre genellikle 3-5 kat arasnda stn olduklar grlmektedir. Tabii ki, dikkate alnmas gereken tek husus makinenin alan deildir. Bunun yannda, dizeller iin gerekli olacak makine dairesi hacmi, hava emi ve egzoz sistemlerinin byk hacimleri ve gaz trbinleri iin giren hava filtre sistemlerinin hacimleri de dikkate alnmaldr.

900 G/Alan Oran (kW/m2) 800 700 600 500 400 300 200 100 0 0 5 10 15 20 G (MW)
Yksek devirli dizel makineler Orta devirli dizel makineler

25

30

35

40

ekil 4.3 Dizel makinelerin gce gre g/alan oranlarnn deiimi (Gee, 2001)

69

4000 3500 3000 2500 2000 1500 1000 500 0 0 10 20 30 G (MW) 40 50 60

ekil 4.4 Gaz trbinlerinin gce gre g/alan oranlarnn deiimi (Gee, 2001)

Genel olarak denebilir ki, gaz trbini montajnn arl ve hacmi dizel montajna gre ok daha hafif olacaktr. Arlk ve hacim dikkate alndnda, gaz trbini daha iyi bir seimdir.

4.2

Yakt Sarfiyat (Gee, 2001)

Az yer kaplayan yaps, dk arl ve yakt tketiminde farkl alternatifler sunabilmesi gaz trbinlerinin gemilerde tercih edilmesine neden olmutur. Gaz trbinleri, doal gaz, dizel yakt, nafta, metan, ilenmemi yakt, dk-btu gazlar, buharlatrlm fuel oil gibi birok yaktla alabilmektedir.
ekil 4.5te gaz trbinleri ve dizeller iin zgl yakt sarfiyat (YS) karlatrmas

yaplmtr ve burada grlmektedir ki herhangi bir gte gaz trbinin zgl yakt sarfiyat dizel makineden daha yksektir. Ancak u da hesaba katlmaldr ki, ayn gemi sratinde gaz trbin sistemi daha hafif olmas nedeniyle teknenin de daha dk bir deplasmana sahip olmasn salayacak ve bu nedenle daha az gce ihtiya duyacaktr. Burada elde edilen tasarruf ekil 4.6'da gsterilmektedir. ekil 4.6da; siyah eri, gaz trbinlerinin gce gre zgl yakt sarfiyatndaki deiimi, yeil eri dizel makinelerin gce gre zgl yakt sarfiyatndaki deiimi ve krmz eri ise gaz trbinin dizele gre kazandrd hafiflik ve geminin ayn hz ve deplasman artlarndaki daha dk g ihtiyac da hesaba katldnda ortaya kacak zgl yakt sarfiyatn yaklak olarak gstermektedir. Bununla birlikte, ne

G/Alan Oran (kW/m2)

70
350 300 250 200 150 100 50 0 0 10 20 30 G (MW)
Yksek devirli dizel makineler Orta devirli dizel makineler Gaz Trbini

zgl Yakt Sarfiyat (g/kWh)

40

50

60

ekil 4.5 Dizel makine ve gaz trbinlerin gce gre zgl yakt sarfiyat deiimi (Gee, 2001)

300 280 YS (g/kWh) 260 240 220 200 180 160 10.000 20.000 30.000 40.000 50.000 60.000 70.000 80.000 90.000 100.000 0

Toplam Kurulu G (kW) Gaz Trbini Gaz Trbini (Arlk ve G Tasarrufu Sonrasnda YS) Dizel Makine

ekil 4.6 Dizel makine ve gaz trbinlerin gce gre zgl yakt sarfiyatlarnn deiim erisi (Gee, 2001)

71 yazk ki, zgl yakt sarfiyat erisindeki bu deiiklik bile bir ok durumda yeterli olmamaktadr. Dizel makineler yerine gaz trbinleri kullanld hemen her durumda, zgl yakt sarfiyatndaki art deplasmandaki azalma neticesinde elde edilen tasarruftan daha yksek olacaktr. Ancak, rnein azami srati 40 knots, tam ykte deplasman 25.000 ton olan ok byk bir ro-pax tipi feribotta, deplasmandaki azalma sonucu elde edilen tasarruf zgl yakt sarfiyatndaki arttan daha byk olmutur. 100 MW' tan fazla kurulu g bulunan bu zel gemide, gaz trbini ile dizel makineye gre salanan hafiflik o kadar byktr ki buradan salanan tasarruf, gaz trbinin zgl yakt sarfiyatndaki art nedeniyle oluan farktan byk olmaktadr. Dolaysyla, byk g kurulumu gerektiren gemilerde, gaz trbinlerin arlk ve hacimle birlikte, zgl yakt sarfiyat konularnda da avantajlar bulunduu aikardr.

4.3

Teorik evrimler ve Isl Verimler

Bu blmde, gaz trbinleri ve dizel makinelerin, baz kayplar ihmal edilerek ve gerekte mmkn olmayan baz kabuller yaplarak ideal ortam iin geerli teorik sl evrimleri ve teorik sl verimleri verilmitir. 4.3.1 Teorik evrimler Gaz trbinlerinin teorik evrimi Brayton evrimidir. ekil 4.7de, kompresr 1 nolu noktadan atmosferik havay alp, 2 noktasndaki basnca kadar ykselterek, yanma odasna gnderir. Yanma odasna ikinci bir yerden yakt ak olmaktadr Hava ierisine pskrtlen yaktn yanmas sabit basnta ve srekli olmaktadr. Yanma rnleri, 3 nolu ksmdan trbine girdikten sonra, burada genileyip trbin kanatklarn iterek i retirler. Trbini terk eden gazlar daha sonra, 4 nolu ksmdan atmosfere atlrlar. Egzoz gazlarnn basnc, teorik olarak atmosfer basncndadr (gerekte ise biraz daha yksektir). Byle bir gaz trbini evriminin Pv ve T-s diyagramlar, ekil 4.7de grlmektedir (etinkaya, 1999). Dizel makineye ait teorik evrim ekil 4.8de verilmitir. Bu evrimde 1-2 noktalar arasnda silindirlerde izentropik sktrma, 2-3 arasnda sabit hacimde s verilmesi, 3-4 arasnda sabit basnta s verilmesi, 4-5 arasnda izentropik genileme, 5-1 arasnda ise sabit hacimde s ekilmesi gereklemektedir (Borat ve dierleri, 1994).

72

ekil 4.7 Basit evrim gaz trbinin teorik P-v ve T-s diyagramlar (etinkaya, 1999)

ekil 4.8 Dizel makinenin teorik dizel evrimi (Borat ve dierleri, 1994)

4.3.2 Isl Verimler Dizel makinelerin yapsnda bulunan en nemli dezavantaj, krank mekanizmas ile volana gerek duyulmas ve krank milinin dn srasndaki kanlmaz dzensizliklerdir. Bu yetersizlikler, dizel makinelerden yksek kapasitede g elde edilmesini zorlatrmaktadr. Gaz trbini ise yukarda belirtilen dezavantajdan tamamen arndrlmtr. Yksek sl verim ve dnel motorlarn tm avantajlar (kk nitelerden byk g elde edebilme gibi) sz konusu edildiinde, gaz trbinleri byk bir potansiyele sahiptir (etinkaya, 1999).

73 Gaz trbinlerinde, yksek trbin verimini salayan en nemli 2 unsur, sktrma oran ve trbin giri scakldr. Yanma odasnda aa kan enerji, kullanlan hava miktar ile dorudan orantldr. Bu nedenle kompresrn verimli almas (azami sktrma-kademeler aras dk scaklk) toplam sistem veriminin temelidir. Gnmzde kompresrler 35:1'e ulaan sktrma oranlar ve % 90'a ulaan alma verimleri ile hava akmlar salarlar (Saravanamuttoo, 2001). Gaz trbinlerinde merkezka (radyal) ve eksenel olmak zere iki tip kompresr kullanlmaktadr. Her iki kompresrn verim karlatrmas ekil 4.9da olduu gibidir.

ekil 4.9 Kompresr verimleri (Bayram, 2004)

Toplam sistem veriminde, trbin giri scaklnn etkisi olduka nemlidir. Scaklktaki, her 55,5 Clik art elde edilen ite % 10 ve verimde % 0,5-1 arasnda art salar. Daha yksek sktrma oranlar ve trbin giri scaklklar basit evrimli gaz trbinlerinde verimi artrr. Son 20 ylda, malzeme teknolojisindeki ilerlemeler, yeni kaplamalar ve yeni soutma
emalarnn olumlu etkileri ve kompresr sktrma oranndaki artla birlikte, gaz trbini sl

verimi % 15ten % 45in de zerine kmtr. Daha yksek verim elde etmenin bir dier yolu ise rejeneratr kullanmaktr. Rejeneratr, verimi %15-20 orannda arttrabilmektedir. Trbin giri scaklnn 1649 C olduu bir rejeneratif sistemde optimum basn oran 20:1 iken basit evrimli sistemde bu oran 40:1dir.

74 Sktrma oran ve scakla gre verim ekil 4.10da grlmektedir (Boyce, 2002).

T=15C, c=0,87, T=0,92

ekil 4.10 Gaz trbini sl verimi (Boyce, 2002)

ekil 4.11 Sktrma oranna bal olarak teorik dizel evrimin teorik sl verimi, = 1,3 (Davy, 2006)

Teorik dizel evrimine ait sl verim erileri ise ekil 4.11de verilmitir. Burada verim sktrma oran (rc) ve genileme oranna () baldr. Genileme oran ( = V3/V2), sabit basnta s girii esnasnda hacimdeki art orandr. Bu ekilde, adyabatik s () 1,3 olarak

75 kabul edilmitir (Davy, 2006).

4.4

Emisyonlar

Yasalarla kontrol edilen 5 adet ana kirletici bulunmaktadr. Bunlar aada verilmitir:

Yanmam hidrokarbonlar (yanmam yakt) (HC), Duman (karbon paracklar), Karbon monoksit (CO), Azot oksitler (NOx).

Stratosferin kirlenmesinde nemli olan emisyonlar ise aada verilmitir: Dnyann atmosferinde sera etkisi yapabilecek olan su buhar ve karbondioksit, Gne radyasyonunu saptrarak, dnyaya ulamasn nleyebilecek olan, partikl oluumuna yol aan kkrt (slfr) bileikleri (SOx), Ozon tabakasn delerek gnein ultraviole nlarnn dnyaya daha ok ulamasna yol aabilecek olan nitrojen oksitleridir (etinkaya, 1999).

Bu kapsamda, sanayi ve enerji retim tesislerinin faaliyeti sonucu atmosfere yaylan is, duman, toz, gaz, buhar ve aerosol halindeki emisyonlar kontrol altna almak; insan ve evresini hava alc ortamndaki kirlenmelerden doacak tehlikelerden korumak; hava kirlenmeleri sebebiyle evreye nemli zararlar veren olumsuz etkileri gidermek ve bu etkilerin ortaya kmamasn salamak amacyla evre ve Orman Bakanlnn 22 Temmuz 2006 tarihli Resmi Gazetede yaymlanan Endstri Tesislerinden Kaynaklanan Hava Kirliliinin Kontrol Ynetmelii nde dizel makineler ve gaz trbinleri iin belirtilen emisyon snrlar iki sistemin emisyon zelliklerin karlatrlmas maksadyla izelge 4.4te verilmitir. Bu izelgede de grlmektedir ki gaz trbinlerinin evreye yayd zararl emisyonlar dizel makinelere gre ok daha azdr, gaz trbinleri evre dostudur (evre ve Orman Bakanl, 2006).

76

izelge 4.4 Dizel makine ve gaz trbini azami emisyon deerleri (evre ve Orman Bakanl, 2006) Emisyon Deerleri (Azami) Dizel Makine 75 mg/Nm3, Bacharach Skalasna gre 2
Partikler madde

Gaz Trbini Yakt sl gc < 10 MW Yakt sl gc > 10 MW Bacharach Skalasna gre 4 (almaya balama annda) Bacharach Skalasna gre 3 (srekli iletme) Bacharach Skalasna gre 4

CO NOx

250 mg/Nm3 1000 mg/Nm3

100 mg/Nm3 (srekli iletme) Yakt sl gc < 10 MW Yakt sl gc > 10 MW Yakt sl gc > 50 MW olan yeni gaz trbinleri Doal gazl Sv yaktl (Hafif ve orta derecede distile edilmi) Dier gaz yaktlar 120 mg/Nm3 300 mg/Nm3 75 mg/Nm3 120 mg/Nm3 300 mg/Nm3 350 mg/Nm3

SO2 Yakt sl gc < 100 MW (sv yaktl) Yakt sl gc > 100 MW (sv yaktl)

900 mg/Nm3

Sv yaktl

300 mg/Nm3

Dier yaktlar

60 mg/Nm3

77

4.5

Bakm Onarm mkanlar (Sanneman, 2004)

Gaz trbininde sistem elemanlarn kolayca monte etmek, skmek, onarmak ve gerekirse yenisini temin etmek mmkndr. Rutin bakmlar sistem zerinde yaplabilir. Byk onarmlarda ise sistemin sade ve basit olmas sayesinde trbinin ilgili modlleri veya komple trbin sklp onarmn yaplaca yere gtrlebilir ve ok ksa srede onarm yaplp tekrar yerine konulabilir. Dolaysyla bir ok onarm geminin rutin bir liman ziyareti esnasnda bile yaplabilir. Gemi g sistemlerinde en nemli noktalardan biri, sistemin kurulumundan sonra verilen servis hizmeti desteidir. Uak motorlar iin verilen destek altyapsnn st seviyede olmas, yaplan ve uygulanan bakm destek anlamalar nedeniyle uak trevli gaz trbinleri bu konuda byk avantaja sahiptir. Bu anlamalar, sistemin tm mr boyunca, sistemin yerinde bakm ve retici firmann tesislerinde byk bakm-onarm yeniletirme hizmetlerini kapsayan bakm destek kontratlarn iermektedir. Bu tr anlamalar, mterinin bakm ve eitim iin yapaca masraflar azaltmakta ve beklenmedik, bakm gerektiren byk bir sorun karsnda alaca riski ortadan kaldrmaktadr. Buna benzer anlamalar ticari denizcilik alannda gaz trbini mterileri iin (hzl feribot ve byk seyahat gemileri gibi) uygulanmakta ve donanma gemilerinde de uygulanmas ile ilgili almalar devam etmektedir.

4.6

Grlt (Sanneman, 2004)

Gaz trbinlerinde giri havas ve egzoz devreleri zerinde susturucularnn kullanlmasyla, hava kaynakl grlt seviyeleri gemi zerinde hemen hemen fark edilemez seviyelere inmektedir. Gaz trbinlerinin hava girilerine yakn mesafede hava kaynakl grlt seviyeleri 65 dB(A)dan daha dk seviyeye indirilebilir. Bu ise iki kiinin birbiriyle normal konumalar esnasnda oluan grlt ile ayn seviyelerdedir. Gemi bnyesi kaynakl grlt seviyeleri ise gaz trbinlerinin titreimin az olmasna ve gemiye esnek takozlar zerinde monte edilmesine bal olarak olduka dk olmaktadr. Sonu olarak dizel makinelerle kyaslandnda zellikle kritik dk frekans bantlar olan 31,5 ve 63 Hzte gemi bnyesine iletilen enerji olduka dktr.

78 4.7 Genel Karlatrma

Dizel makine ile gaz trbininin genel olarak karlatrlmas izelge 4.5te grlmektedir.

izelge 4.5 Dizel makine ile gaz trbininin karlatrlmas (Onsite, 1999) Dizel Makine Elektrik Verimi (LHV) G (MW) Kombine Is ve G % 30-50 0,05-5 Yatrm 800-1500 Gaz Trbini %25-40 (basit) %40-60 (kombine) 3-200 700-900

Masraf($/kW)
letme & Bakm Masraf ($/kW)

0,005-0,008 %90-95 25.000-30.000 0,34 atm

0,002-0,008 %90-98 30.000-50.000 8-34 atm (kompresr gerekli olabilir)

Ulalabilirlik Byk Onarmlar Aras Sre (saat) Yakt Basnc (atm)

Yaktlar

Dizel yakt ve ar fuel oil Doal gaz, biogaz, propan, distile fuel oil

Grlt

Orta-yksek

seviye

(ses Orta seviye (ses izalosyonu mevcuttur)

izalosyonu (kabin) gerekir) (kabin) nite ile birlikte

Is Geri Kazanm Kullanm

Scak su, dk basnl Scak su, dk basnlbuhar, stma yksek basnl buhar, blgesel stma

Kombine Is ve G Sistemi in 80-480 Kullanlabilir Scaklk (C)

260-600

4.8

Gaz Trbinin Avantajlar ve Dezavantajlar (etinkaya, 1999)

Gaz trbinin, dizel makine ile karlatrldnda avantaj ve dezavantajlar aada verildii

79
ekilde zetlenebilir:

4.8.1 Avantajlar: Dizel makinelere gre daha ksa zamanda, tasarlanabilir, imal ve test edilebilirler. Para saysnn ayn gteki dizel makinelere oranla 1/3 1/6 kadar daha az olmas nedeniyle, imalatlar basit ve hzldr. Her nitesi birbirinden ayr olarak grev yaptndan, niteler ayr ayr gelitirilebilir veya deitirilebilir. Birim g/arlk orannn, dizel makinelerde dk olmas gc snrlamaktadr, buna karn gaz trbini ile ok daha byk gler elde etmek mmkndr. Yksek g younluu sayesinde gemideki maddi kazan salayan alanlarn arttrlmasna imkan tanr. evre dostu olmas nedeniyle NOx ve SOX gibi egzoz emisyonlar daha dk seviyede tutulur ve SCR (selective catalytic reduction) veya zel egzoz filtre sistemlerine ihtiya yoktur. Modler paralarnn onarmnn olabilecek en hzl ve doru bir ekilde yaplabilmesine bal olarak yksek gvenirlik (reliability) ve ulalabilirlie (availability) sahiptir. Daha fazla yakt alternatifine sahiptir. Salnm yapan paralarn olmay nedeniyle, titreimler ve mekanik grltler tamamen giderilmitir. Bu sayede, yksek devirlerde alabilmekte, bylelikle, g/hacim ve g/arlk oranlar ykselmektedir. rnein bir turbojetin arl, ayn gteki dizel makine arlnn 1/8i kadardr. Kayma srtnmesi (pistonla silindir arasnda olduu gibi) ve ar yk tayan yataklar bulunmadndan, yalama byk lde basitletirilmitir. Soutma, i hava ak ile salandndan, ayr bir soutma sistemine gerek yoktur. Montaj, skm ve servis hizmetleri olduka kolaydr. Gemide mhendis personelinin bakm ilerine ayrd zaman asgari seviyede olmaktadr. Dk bakm-onarm gereksinimi ile dk yalama ya sarfiyatnn iletim masraflarn olduka azaltmas. Yardmc sistem ve nite saylar olduka azdr. lk hareketten sonraki snma periyodu olduka ksadr. 2-3 dakikada tam gce ulaabilmektedir. evre basn ve scaklna kar daha az duyarldr. Ykseklerde ve dk scaklklarda da etkin bir biimde alabiliriler. 4.8.2 Dezavantajlar: Basit sistemlerde, sl verim dk ve zgl yakt tketimi yksektir. Sisteme rejeneratr eklenmesi durumunda dizel makine ile rekabet edecek dzeye ulamakta, ancak bu defa da arlk ve maliyetleri ykselmektedir. Rlanti yakt ekonomileri dizellere oranla daha ktdr. Dnme hzlar ok yksektir. Bu ise, hzn kullanlacak dzeye indirilmesi iin daha ok redksiyonu gerektirmektedir. Ayrca, yksek dnme hz nedeniyle, paralarn dinamik olarak ok iyi dengelenmeleri gerekmektedir. Egzoz gazlarnn olduka byk hacimli olmas nedeniyle, daha byk kapasiteli susturucu ve egzoz borular gerekmektedir. Ayrca egzoz grlts de daha fazladr. Ani hzlanma ivmeleri dktr. vme art salamak zere, dnen paralarn yaraplarn kltmek, hafifletirmek, serbest g trbini kullanmak gibi almalar yaplmaktadr. lk hareket iin daha fazla g gerektirmektedir. rnein; dizeller kolla evrilerek bile

80 altrlabilirken (yaklak 100 d/d), gaz trbinlerinin altrlabilmesi iin, aftnn dakikada birka bin devir ile dndrlmesi gerekmektedir.

81 5. GEM LERDE ELEKTR K RET M N N D ZEL MAK NE VE GAZ TRB N LE SALANMASININ EKONOM K ANAL Z Bu ekonomik analizin amac gemi makine ve ina mhendislerine gemi elektrik retim sistemlerinin maliyet hesabna doru yaklam iin gerekli veri salamaktr. uras unutulmamaldr ki burada verilmi rakamlar referans mahiyetinde olup birinin dierine mukayesesi iindir yoksa bir elektrik retim nitesi iin detay masraflarda gz nne alndnda durum daha farkl olabilir. Elektrik enerjisi retim maliyetini hesaplayabilmek iin elektrik retim nitesine yaplan masraflarn bilinmesi gerekir. Analiz iin toplam tesis maliyetinin aadaki masraflar ierdii kabul edilmitir. Belirli bir sre iinde bu masraflarn tamam, ayn srede retilen elektrik enerjisi miktarna blnerek, retilen birim enerji bana maliyet hesaplanabilir. (ahin, Aybers, 1995)

Yatrm masraflar (satn alma, kurulum ve finansman) Yakt masraflar Bakm ve onarm masraflar Yalama ya masraflar Personele ilikin masraflar Sigorta masraflar

Masraflarn hesaplanmasnda kullanlan yntem aada sunulmutur.

5.1

Yllk Deer Metodu (ahin, Aybers, 1995)

Bu metotla, zaman iindeki tm para aklar, edeer ve niform yllk para ak serisine dntrlerek, alternatif yatrmlar yllk deer baznda mukayese edilir. Yllk edeer maliyet deeri:

n r 1 + r) n C AW = C (t )(1 + r ) t n t =0 (1 + r ) 1

(5.1)

Amortisman: Bir tesisin kuruluunda yaplan toplam masraflarn, kredi alnmsa kredinin

faizi de dahil olmak zere, belirli bir srede geri denmesi amacyla, toplam yatrm deerinin nceden belirlenmi bir ksmnn, sermaye maliyeti olarak her yl iletme gelirlerinden ayrlmas ve vergi d braklmas ilemine denir.

82 Sabit Yllk Amortisman Bedeli: r 1 + r) n C a = C pw n (1 + r ) 1

(5.2)

5.2

Enerji Maliyeti (ahin, Aybers, 1995)

En basit ekilde, yllk yatrm (satn alma, kurulum, finansman), iletme (bakm, onarm, personel, yalama ya, sigorta) ile yakt masraflar toplanarak yllk toplam masraf bulunur. Tesisin her yl yaklak ayn elektrik enerjisini rettiini kabul edersek, birim elektrik enerjisi retim maliyeti, yllk toplam masrafn yllk enerji retimine oran olarak aada verildii
ekilde ifade edilebilir.

g=

C k + Cm + C f E

CT (YTL/kWeh) E

(5.3)

5.3

Hesaplamalarda Kullanlan Veriler ve Yaplan Kabuller

5.3.1 Genel Hususlar

Gemi iletim tarznn gemi elektrik retim sisteminin yllk iletim maliyeti zerine nemli etkisi vardr. Bu husus sadece yakt ve yalama ya masraflarn deil ayn zamanda ksmen bakm masraflarn da etkiler. Bu incelemede seilen, kabul edilen iletim tarzlar ve bu iletim tarzlarna gre seyirde, manevrada ve limanda geen sreler ile gemide gerekli gler izelge 5.1 ve izelge 5.2. ve izelge 5.3de verilmitir.

izelge 5.1 Gemi rnek iletme tarzlar

Tarz Yllk alma Saati

1 2 3

8000 7000 6000

83

izelge 5.2 Geminin iletme tarzlar Yzde Saat/Yl (Tarz 1) Saat/Yl (Tarz 2) Saat/Yl (Tarz 3) olarak Seyirde geen sre Manevrada geen sre Limanda geen sre %20 1600 1400 1200 %3 240 210 180 %77 (8000 saat/yl) 6160 (7000 saat/yl) 5390 (6000 saat/yl) 4620

izelge 5.3 G kapasitelerinin yzde olarak gemide kurulu toplam gce oran Seyirde gerekli g Manevrada gerekli g Limanda gerekli g (Yardmc ekipmanlar ve hotel servisleri iin) %90 %70 %5

Hesaplamalarda faiz oran yllk %13 alnmtr (Gemi ina ve ihracat finansmannda, alnan kredinin miktar, geri deme sresi ve parann cinsine (YTL, $, ), bal olarak 2006 yl itibariyle yllk yaklak % 10 15 faiz oranlarnda kredi salanabilmektedir. Bu tezdeki hesaplamalarda faiz orannn yllk %13 olduu kabul edilmitir (www.eximbank.gov.tr/html_files/Duyurular.htm). Dolar kuru btn hesaplamalarda 1$ = 1,4 YTL ve 1 = 1,3 $ (Ocak 2007) olarak alnmtr. Resmi amortisman sresi iten yanmal motorlar ve elektrojen gruplar iin 10 yldr. Amortisman oran %10dur (333 Sra Nolu Vergi Usul Kanunu Genel Teblii). Karlatrmada acil durumlarda kullanlan jeneratr (emergency generator) gc hari, geminin ana tahrik sistemi ve dier btn servis ihtiyac ve yardmc sistemler iin gerekli toplam g ihtiyac referans alnarak farkl g seviyelerinde (2,5 MW, 5 MW, 10 MW, 20 MW ve 40 MW) dizel jeneratr ve gaz trbini jeneratrnn kullanmnn ekonomik

84 karlatrmas yaplmtr. Acil durumlarda kullanlan jeneratrn gc, geminin

byklne ve g ihtiyacna gre en fazla 1000 kW-1500 kW seviyelerinde olabilmektedir. Burada gcn dk seviyede olmasndan dolay dizel jeneratr kullanld kabul edilmi ve hesaplamalara dahil edilmemitir. Yukarda verilen g seviyelerinin mmkn olanlarnda hem 2er, hem de 4er adet dizel makine jeneratr ve gaz trbini jeneratr kullanld durumlar ayr ayr ele alnmtr. Mmkn olmayanlarda sadece 2 veya sadece 4 adetli karlatrma yaplmtr. Kombine sistem, gaz trbini jeneratr seti, s geri dnm buhar reticisi, buhar trbini jeneratr seti ve kondenserden olumaktadr. Bu sistemle gaz trbininden kan egzoz gazndaki enerjiden buhar reticisi ve buhar trbini jeneratr seti marifetiyle ilave elektrik retilmektedir. Gemilerde kombine sistem bir nitenin en az 30-35 MW g kapasitesine sahip olduu sistemlerde kullanlmakta daha dk glerde sistemin ok pahal olmas ve ilave retilen elektriin kapasitesi dikkate alndnda sistemin maliyet etkin olmamas nedeniyle kullanlmamaktadr. Hesaplamalarda toplam 90 MW gce sahip kombine evrimin, basit evrimli sistem ile karlatrmas yaplmtr.

5.3.2 Yatrm (Satn Alma ve Kurulum) Masraflar

eitli jeneratrlerin, eitli kaynaklardan alnan satn alma ve kurulum maliyetleri iin belirlenen karakteristik deerleri izelge 5.4, izelge 5.5, ekil 5.1 ve ekil 5.2de verilmitir. Bu kaynaklardaki deerler ve firmalardan alnan izelge 5.6, izelge 5.7,
ekil 5.3 ve ekil 5.4teki dizel jeneratr ve gaz trbini jeneratr fiyatlarnn nda

hesaplamalarda kullanlacak ortalama fiyatlar belirlenmi ve bu deerler izelge 5.8 ve izelge 5.9da verilmitir. ekil 5.1 ve ekil 5.2den elde edilen deerlerin firmalardan alnan deerlerle rtt grldnden, baz g seviyelerinde firmalardan temin edilmesi mmkn olmayan fiyatlar iin bu ekillerden elde edilen deerler hesaplamalarda kullanlmtr.

izelge 5.4 Dizel jeneratr gaz trbini jeneratr fiyat karlatrmas (Boyce, 1995)
Fiyat Karlatrmas Dizel Jeneratr Basit evrim Gaz Trbini

Sat Fiyat ($/kW) Anahtar Teslim Fiyat Is Geri Kazanm Yok ($/kW) Is Geri Kazanm lavesi ($/kW)

125-300 200-500 75-100

300-600 300-650 150-300

85

izelge 5.5 Sistemlerin maliyet ve karakteristik bilgilerinin karlatrlmas (Boyce, 1995)

Sistem Tipi Fiyat ($/kW) Net Kurulum Kullanlabilirlik Gvenilirlik Verim Sresi (Availability)*1 (Reliability)*2 (%) (Ay) (%) (%)

Dizel jeneratr Basit evrimli gaz trbini

600-700 400-500

42 41 65

16-18 12-16 28-30

85-90 85-90 84-90

92-95 95-97 94-96

Gelimi gaz trbini kombine evrimli g 800-1000 nitesi

*1

Kullanlabilirlik (availability): Bir sistemin yl boyunca kullanlabilir olduu srenin,

toplam yllk sreye oran

*2

Gvenilirlik (reliability): Bir sistemin belirlenen koullar altnda belirli bir zaman periyodu

iinde istenilen fonksiyonlar gerekleyecek ekilde alma olasldr. rnn zaman iindeki performansn gsterir.

1000 800 Maliyet ($/kW) 600 400 200 0 0 5 10 15 G (MW) 20 25 30

ekil 5.1 Uak trevli ve ar maksatl gaz trbinlerin nite bana sat fiyatlar (sadece ekipman) (Hoskins, Booras, 1998)

86

700 600 Maliyet ($/kW) 500 400 300 200 100 0 0 10000 1000 2000 3000 4000 5000 6000 7000 8000 9000

G (kW) Dizel, 1800 d/d Dizel, 900 d/d Dizel, orta devir, 514-720 d/d

ekil 5.2 eitli dizel jeneratrlerin nite bana sat fiyatlar (sadece ekipman) (Hoskins, Booras, 1998)

izelge 5.6 Ocak 2007de Turbomach firmasndan alnan gaz trbini jeneratr yatrm (ekipman ve kurulum) fiyatlar
G (kW) Basit evrim Gaz Trbini Jeneratr Yatrm (Ekipman ve Kurulum) Fiyat () Kombine evrim Yatrm (Ekipman ve Kurulum) Fiyat ()

1250 3500 5750 15000 32000

1.150.000 1.750.000 2.200.000 5.500.000 13.500.000

Bu gte kombine evrim sat yok Bu gte kombine evrim sat yok Bu gte kombine evrim sat yok Bu gte kombine evrim sat yok 32.000.000 (Toplamda 45 MWe g kapasitesine ulamakta)

87 Gaz trbini jeneratrleri iin Turbomach Endstriyel Gaz Trbinleri Ltd.

ti.

firmasnn sat temsilcilerinden alnan ekipman ve ekipmann kurulumu dahil toplam yatrm fiyatlar izelge 5.6da verilmi, bu fiyatlar kullanlarak ekil 5.3teki gce bal fiyat erisi oluturulmutur. 32 MW gcndeki gaz trbini uak tipi gaz trbini, dierleri ise endstriyel tiptir. Endstriyel tip gaz trbinleri, uak tipine gre daha ucuzdur ancak uak tipi gaz trbinleri daha hafif ve sl verimleri daha yksektir.

ekil 5.3 Ocak 2007de Turbomach firmasndan alnan gaz trbini jeneratr yatrm (ekipman ve kurulum) fiyatlarnn erisi

Dizel jeneratrler iin MAN B&W firmasnn sat temsilcisinden alnan ekipman ve ekipmann kurulumu dahil toplam yatrm fiyatlar izelge 5.7de verilmi, bu fiyatlar kullanlarak ekil 5.4teki gce bal fiyat erisi oluturulmutur.

izelge 5.7 Ocak 2007de MAN firmasndan alnan dizel jeneratr yatrm (ekipman ve kurulum) fiyatlar
G (kW) Dizel Jeneratr Yatrm (Ekipman ve Kurulum) Fiyat ()

625 1250 1875

200-300 bin 350-500 bin 450-600 bin

88

600 500
Fiyat ($/kW) 480 425 373

400 300 200 100 0 0 500 1000

1500

2000

Toplam Kurulu G (kW)

ekil 5.4 Ocak 2007de MAN firmasndan alnan dizel jeneratr yatrm (ekipman ve kurulum) fiyatlarnn erisi ekil 5.1, ekil 5.2, ekil 5.3 ve ekil 5.4ten faydalanlarak hesaplamalarda kullanlacak

fiyatlar belirlenmi ve izelge 5.8 ve izelge 5.9da verilmitir.

izelge 5.8 Hesaplamalarda kullanlan dizel jeneratr yatrm (ekipman ve kurulum) fiyatlar
G (kW) Dizel Jeneratr Yatrm (Ekipman ve Kurulum) Fiyat ($x1000)

625 1.250 2.500 5.000 10.000

300 530 1.500 4.665 8.750

89

izelge 5.9 Hesaplamalarda kullanlan gaz trbini jeneratrleri yatrm (ekipman ve kurulum) fiyatlar
G (kW) Basit evrim Gaz Trbini Jeneratr Yatrm (Ekipman ve Kurulum) Fiyat ($x1000) Kombine evrim (Ekipman ve Kurulum) Fiyat ($x1000)

625 1.250 2.500 5.000 10.000 20.000 45.000

1495 1875 2650 4.800 9.400 22.500

41.600

5.3.3

letme ve Bakm (O&M) Masraflar

Tm iilik, malzeme tedarik ve depolama, tamir ve bakm, sigorta v.b. sistemin verimli olarak grev yapmas iin yaplan btn masraflar kapsar. Bu masraflar 2 ksm halinde ele almak mmkndr.

YTL/kWe yl olarak ifade edilen ve kullanma sresi veya yk oranna bal olmayan, yllk sabit masraflar. Kuru/kWeh olarak ifade edilen ve retilen enerji ile orantl (yakt, yalama ya, soutma svs vb.) yllk deiken masraflar.

Jeneratrlerde iletme maliyetinin nemli ksmn yakt masraflar oluturduu iin, yakt masraf ayrca ele alnmtr. Dizel jeneratrlerde bakm ve onarmlarn aada belirtilen takvime bal olarak yapld kabul edilmitir. Firmalarn talep ve tavsiyeleri dorultusunda bu sreler deiiklik gsterebilir.

Ya ve ya filtresi deiim (her 250 veya 500 saate bir). Rutin Bakm Rutin bakmlar, soutma svsnn deiimi, enjektr ve valf ayarlarn iermektedir (yaklak 3.000 saatte bir). Ara Bakm Ara bakm, silindir kafalar ve turboarjerlerin onarm ve kontrollerini kapsamaktadr (yaklak 6.000 saatte bir). Byk Bakm Byk bakm, piston, o-ring, silindir gmlekleri, ana yatak, s deitiricilerin deiimi ve jeneratrn kontrol/onarm ileri (yaklak 15.000 saatte bir).

90 Gaz trbinlerinde bakm ve onarmlarn aada gsterebilir. belirtilen takvime bal olarak

yapld kabul edilmitir. Firmalarn talep ve tavsiyeleri dorultusunda bu sreler deiiklik

Rutin kontroller Rutin kontroller, kompresr, yanma odas ve trbinin baroskop kontrollerini, sensrlerin kalibresini ve kontrolleri kapsar (yaklak 2.000 saatte bir). Temel kontroller Temel kontroller, baroskop kontrollerine ve kalibrasyon ilemine ilave olarak kaak kontrolleri ve jeneratr sarglarnn kontrolleri ile birlikte sistemin genel kontrollerini iermektedir (yaklak 8.000 saatte bir). Byk onarm Byk onarmda, sistemin btn nemli elemanlar sklerek kontrolleri yaplr, gerekli grlen paralar deitirilerek, sistem en az 5 yl daha grev yapacak duruma getirilir. Szdrmazlk elemanlar, yataklar ve yanma odas elemanlarnn deiimi gerekletirilir (Yaklak 35.000 saatte) (Herman, 2003)
izelge 5.10 eitli jeneratrlerin iletme ve bakm (O&M) masraflar analizi (Boyce, 1995)
Sistem Tipi Dizel jeneratr Deiken Masraflar ($/MWh) 6,2 Sabit Masraflar ($/MWh) 4,7 Toplam Masraflar ($/MWh) 10,9

Basit evrimli gaz trbini Gelimi gaz trbini kombine evrimli g nitesi

6,2 4,5

0,25 0,4

6,45 4,9

izelge 5.10da jeneratrlerin iletme-bakm masraflarnn karakteristik deerleri verilmitir. Bu deerler, yakt masraflar hari, sistemin idamesini devam ettirmek iin gerekletirilen rutin bakmlar, onarmlar, personel masraflar, yalama ya masraflar, vb. tm masraflar iine almaktadr. izelge 5.10daki toplam masraflar (Herman, 2003)te dizel jeneratr iin 10-20 $/MWh, gaz trbinleri iin 4-8 $/MWh olarak verilmitir. Her iki kaynaktaki deerler birbirine olduka yakndr. Hesaplamalarda izelge 5.10daki deerler kullanlmtr.

5.3.4 Yakt Masraflar

Karlatrma iin, gaz trbini uygulamalarnda marine diesel oil (MDO), dizel uygulamalarnda intermediate fuel oil (IFO)-380 yaktnn kullanld kabul edilmitir. IFO 380 geleneksel uygulamalarda ounlukla kullanlan yakt olup daha ardr. MDO ise daha hafif ve gaz trbini uygulamalarnda tercih edilen yakt trdr. IFO 380 ve MDO yaktlarnn ve karlatrma yaplabilmesi maksadyla gemi g sistemlerinde kullanlan dier yaktlarn scakla bal olarak viskozite deerleri ekil 5.5te verilmitir.

91

Yakt fiyatlarnn tespiti iin, www.bunkerworld.com, www.shipbrokering.com/bunker1.asp, www.tupras.com, www.poas.com.tr internet adreslerinde aratrma yaplm, limanlara gre yakt fiyatlar izelge 5.11de verilmitir. Bu almadaki hesaplamalarda dnyann en byk limanlarndan biri olan Houston limannda, Ocak 2007de geerli olan fiyat kullanlmtr. Yakt fiyatlar, IFO-380 yakt iin 245 $/ton, MDO iin 500 $/tondur. eitli tip ve modellerdeki dizel jeneratr ve gaz trbini jeneratrlerinin zgl yakt sarfiyatlar ve hesaplamalarda kullanlan zgl yakt sarfiyatlar izelge 5.12, izelge 5.13 ve izelge 5.14te ayr ayr verilmitir.

izelge 5.11 Limanlara gre yakt fiyatlar (17.01.2007 tarihli) (www.shipbrokering.com/bunker1.asp)

Yakt Tr Liman Ad IFO 380 ($/ton) IFO 180 ($/ton) MDO ($/ton)

Montreal New York Houston Rio de Janeiro Singapur Tokyo

283-285 242-247 243-250 252-255 270-275 325-342

303-310 276-282 256-274 292-295 278-285 330-355

650-668 620-635 495-510 620-633 485-497 570-575

92

ekil 5.5 Fuel oil viskozite-scaklk diyagram (Sulzer, 1998)

93

izelge 5.12 eitli dizel jeneratrlerin zgl yakt sarfiyatlar

Dizel Makine malat Firma Makine Gc (kW) (%100 Azami Devaml G) Makinenin zgl Yakt Sarfiyat (g/kWh)

Makine Modeli

Caterpillar MAN B&W MaK Caterpillar MAN B&W MAN B&W MAN B&W MaK MAN B&W Wartsila MaK Wartsila MAN B&W MaK Wartsila MaK

3508 B 8L 16/24 Holeby 6 M 20 3512B 8L 28/20 Holeby 8L 27/38 Holeby 8L 32/40 Holeby 6 M 32 C 8L 32/40 Holeby 6L38 12 M 32 C 8 L 38 20 V 32/40 12 M 43 C 16 V 38 16 M 43 C

630 800 1.140 1.260 1.680 2.400 2.427 2.880 3.840 3.960 5.780 5.800 10.000 10.800 11.600 18.000

221 193 190 208 193 188 206 179 186 178 178 178 181 176 176 177

Caterpillar ve MaK marka dizellerin deerleri, CAT MaK Marine Engine Selection Guide, Caterpillar Marine Power Systems, March 2006 kitapndan, Wartsila marka dizellerin deerleri www.wartsila.com sayfasndan ulalabilecek rn kataloglarndan, MAN B&W marka dizellerin deerleri ise www.manbw.com sayfasndan ulalabilen rn kataloglarndan ve Ackermanndan (2003) alnmtr.

94

izelge 5.13 eitli gaz trbini jeneratrlerinin zgl yakt sarfiyatlar (Ackermann, 2003)
Gaz Trbini Marka/Model G (kWe) zgl Yakt Sarfiyat (g/kWh)

Solar Taurus 60 Solar Mars 90 WR-21 Engine @ 100 % WR-21 Engine @ 90 % WR-21 Engine @ 80 % WR-21 Engine @ 70 % LM 2500+ LM 2500

5.500 9.450 24.400 21.960 19.520 17.080 26.600 22.100

277,3 250,8 199,1 202,0 204,9 207,8 207,0 216,0

izelge 5.14 Hesaplamalarda kullanlan zgl yakt sarfiyatlar

G (kWe) Dizel Jeneratr zgl Yakt Sarfiyat (g/kWh) Basit evrim Gaz Kombine evrim Gaz Trbini Jeneratr Trbini Jeneratr zgl Yakt Sarfiyat zgl Yakt Sarfiyat (g/kWh) (g/kWh)

625 1.250 190 2.500 5.000 10.000 177 20.000 210 275 250 205 200 190 300
225

95

5.3.5 Ya Masraflar

Dizel makineler iin yalama ya sarfiyat, silindirlerde srekli ya tketimi olmas nedeniyle nemlidir. Dizel makinenin marka/modeline, makinenin tipine, gcne, devrine gre kullanlmas gereken ya deimektedir. Makineden istenilen performans elde etmek, makinenin mrn uzatmak ve bakm masraflarn en aza indirmek iin retici firmann tavsiye ettii ya kullanmak gereklidir. izelge 5.15te, eitli dizel makinelerin zgl yalama ya sarfiyatlar, izelge 5.16da ise eitli yalama yalarnn Trkiyede Haziran 2006da geerli olan fiyatlar verilmitir.

izelge 5.15 eitli dizel makinelerin zgl yalama ya sarfiyat

Marka/Model Devir G zgl Ya Sarfiyat (g/kWh)

MaK 6 M 20

1000 1020 1280 3.000 3.000 5.760 6.000 7.680 10.000

0,6 0,3 1,0 0,8 0,6 0,3 0,6 0,3 0,8 0,6 0,3 0,8

MAN B&W 8 L 23/30A 900 MAN B&W 6 L 32/40 MaK 6 M 32 C MaK 12 M 32 C 750 800 720

MAN B&W 12 V 32/40 750 MaK 16 M 32 C 720

MAN B&W 20 V 32/40 750

Caterpillar ve MaK marka dizellerin deerleri, CAT MaK Marine Engine Selection Guide, Caterpillar Marine Power Systems, March 2006 kitapndan, MAN B&W marka dizellerin deerleri ise www.manbw.com sayfasndan ulalabilen rn kataloglarndan ve Ackermanndan (2003) alnmtr.

Gaz trbinlerinde ya sarfiyatnn neredeyse yok derecede olmas nedeniyle gaz trbinlerinin yalama ya masraf ihmal edilebilir.

96

izelge 5.16 Dizel makinelerde kullanlan eitli yalar ve Haziran 2006daki fiyatlar
Ya reticisi rn smi Fiyat (YTL/kg)

Petrol Ofisi Petrol Ofisi Petrol Ofisi Petrol Ofisi Shell Shell Shell BP Total Total

Turbo Dizel S 15W/40 Super Dizel 20W/50 Super arj 30 (20 TBN) Turbo arj SAE 30 Rimula X 15W/40 Rimula D 20W/50 Rimula X Serisi Super V 20W/50 Rubia S 10W/30/40 Rubia B 10W/30/40

3,78 2,96 3,29 2,68 3,89 2,90 2,55 3,14 2,55 2,00

5.3.6 Personel Giderleri

Personel giderleri hesaplanrken, ncelikle gemilerde alan personel says ve personel masraflar aratrlmtr. Gemilerde alan personel says, nitelii ve masraflar geminin byklne (deplasman ve ana makinelerin gc), seyir trne (uzak sefer, yakn sefer gibi) ve gemi tipine gre (kuru yk, kimyasal yk, yolcu gemisi, vb.) farkllklar gstermektedir. Uzak sefer yapan, gemi yrtc makine gc 9000 kWtan byk, yk veya yolcu gemisine ait personel says, nitelii ve Trk gemilerindeki ortalama personel giderleri rnek olarak izelge 5.19da verilmitir. Personel maa ve giderleri baz lkelerde daha dk olabilecei gibi, baz lkelerde de izelge 5.19da belirtilen rakamlarn 1,5 2 katna kabilmektedir. eitli gemilerde belirlenen personel says ve nitelikleri izelge 5.17 ve izelge 5.18de verilmitir.

97

izelge 5.17 Yk ve Yolcu Gemilerinin Bamhendis / Bamakinist ve Makine Zabitleri ile Donatm (www.gemipersoneli.com/bilgibank/donat.asp)
Uzakyol Vardiya Mh. / Mak. Uzakyol Bamh. / Bamak. Uzakyol kinci Mh. / Mak.

kinci Makinist

Makine Zabiti

Sefer Blgeleri

Bamakinist

Gemi Yrtc Makine Gc [kW]

Snrl Makine Zabiti

Snrl Bamakinist

9000 kWtan byk Uzak Sefer 3 000 kW 9000 kW Yk Gemisi 750 kW 2 999 kW 750 kWtan kk Yolcu Gemisi 3 000 kWtan byk Yk Gemisi 750 kW 2 999 kW Yakn Kysal Sefer 750 kWtan kk 3 000 kWtan byk Yolcu Gemisi 750 kW 2 999 kW 750 kWtan kk M: Bamakinist

M M

2-V V M M V V

M M

2-V V M M

2-V M M 2-V V

: kinci Makinist

V: Makine Zabiti

Toplam

4 3 3 3 4 3 2 2 4 4 3

98

izelge 5.18 Yk ve Yolcu Gemilerinin Makine Tayfalar ile Donatm (www.gemipersoneli.com/bilgibank/donat.asp)

3 000 kWtan byk 1 501 kW 3 000 kw Yk Gemisi 750 kW 1 500 kW Uzak Sefer 750 kWtan kk 3 000 kWtan byk 1 501 kW 3 000 kW Yolcu Gemisi 750 kW 1 500 kW 750 kWtan kk 750 kWtan kk

1 1

3 2 1 1

1 1 1 3 2 1

1 1

4 3 2 2 2

izelge 5.19 Uzak yol yk gemisi ve yolcu gemisi iin Eyll 2006daki ortalama personel maalar (9000 kWtan byk gce sahip) (www.gemipersoneli.com/ilanlar.asp)
Personel Kii Says Aylk Toplam Masraf (YTL/kii) (Maa + Sigorta + Sosyal Yardm + Dier) Yllk Toplam Masraf (YTL)

Uzak Yol Bamh. / Ba Mak. Uzak Yol kinci Mh. / Mak. Uzak Yol Vardiya Mh. / Mak. Makine Lostromosu Yac Silici

1 1 2 1 3 1

7500 5500 3750 2250 1875 1875

Bu izelgedeki cretler, www.gemipersoneli.com/ilanlar.asp sayfasndaki i ilanlar incelenerek elde edilmi ortalama yaklak cretlerdir.

Toplam

Sefer Gemi Yrtc Makine Gc (kW) Blgeleri

Makine Lostromosu

Yac

Silici

5 4 2 1 8 6 3 2 2

90.000 66.000 45.000 27.000 67.500 22.500

99

5.3.7 Sigorta Masraflar

Muhafaza ve hasar sigortas gemi sahibini kanunlar karsnda emniyetli klar. Sigorta maliyeti gemiden gemiye deimekte olup aadaki faktrlere baldr.

Gemi ebad (gros ton) Geminin veya gemi sahibinin hasar dosyas Ykn sigortaya dahil edilip edilmedii Geminin alabilecei toplam yk Geminin mrettebat says

Tesisin sigorta masraf yatrm masrafnn % 1i olarak kabul edilebilir.

5.4

Hesaplamalarla Elde Edilen Neticelerin izelge ve ekillerle Gsterilmesi

Yukardaki verilere gre yaplan hesaplar eklerde, hesaplarda elde edilen sonulara gre hazrlanan izelge ve ekiller aada verilmitir.

izelge 5.20 Gemideki toplam kurulu gce bal olarak sistemlerin toplam yatrm maliyetleri (2007 yl verilerine gre)
Yatrm Maliyeti (x103 YTL) Toplam Kurulu G (MW) 2 nite 4 nite Dizel Jeneratr Gaz Trbini Jeneratr 2 nite 4 nite

2,5 5 10 20 40

1484 4200 13062 24500 -

1680 2968 8400 26124 49000

4186 5250 7420 13440 26320

8372 10500 14840 26880

100

izelge 5.21 Gemideki toplam kurulu gce ve geminin yllk alma saatine bal olarak sistemlerin yllk iletme masraflar (2003 yl verilerine gre)
Yllk letme Masraflar (YTL) Toplam Kurulu G (MW) Yllk alma Saati Dizel Jeneratr Gaz Trbini Jeneratr

8000 (Tarz 1) 2,5 7000 (Tarz 2) 6000 (Tarz 3) 8000 (Tarz 1) 5 7000 (Tarz 2) 6000 (Tarz 3) 8000 (Tarz 1) 10 7000 (Tarz 2) 6000 (Tarz 3) 8000 (Tarz 1) 20 7000 (Tarz 2) 6000 (Tarz 3) 8000 (Tarz 1) 40 7000 (Tarz 2) 6000 (Tarz 3)

220.965 193.344 165.723 441.930 386.688 331.446 883.859 773.376 662.894 1.767.718 1.546.753 1.325.789 3.535.436 3.093.507 -

130.754 114.410 98.065 261.509 228.820 196.131 523.017 457.640 392.262 1.046.035 915.280 784.526 2.092.070 1.830.561 1.569.052

101

izelge 5.22 Gemideki toplam kurulu gce ve geminin yllk alma saatine bal olarak sistemlerin yllk yakt masraflar (2007 yl verilerine gre)
Yllk Yakt Masraflar (YTL) Toplam Kurulu G (MW) Yllk alma Saati 2 nite 4 nite Dizel Jeneratr Gaz Trbini Jeneratr 2 nite 4 nite

8000 (Tarz 1) 2,5 7000 (Tarz 2) 6000 (Tarz 3)

943.661 825.704 707.746

943.661 825.704 707.746

3.040.800 2.660.700 2.280.600 6.081.600 5.321.400 4.561.200

6.081.600 5.321.400 4.561.200

8000 (Tarz 1) 1.887.322 1.887.322 5 7000 (Tarz 2) 1.651.408 1.651.408 6000 (Tarz 3) 1.415.492 1.415.492

8000 (Tarz 1) 3.774.646 3.774.646 11.149.600 11.149.600 10 7000 (Tarz 2) 3.302.816 3.302.816 6000 (Tarz 3) 2.830.984 2.830.984 9.755.900 8.362.200 9.755.900 8.362.200

8000 (Tarz 1) 7.032.762 7.549.293 20.272.000 22.299.200 20 7000 (Tarz 2) 6.153.667 6.605.631 17.738.000 19.511.800 6000 (Tarz 3) 5.274.571 5.661.969 15.204.000 16.724.400 8000 (Tarz 1) 40 7000 (Tarz 2) 6000 (Tarz 3) 14.065.524 34.056.960 40.544.000 12.307.333 29.799.840 35.476.000 10.549.143 25.542.720 30.408.000

102

izelge 5.23 Gemideki toplam kurulu gce ve geminin yllk alma saatine bal olarak birim elektrik enerjisi retim maliyeti (2007 yl verilerine gre)
Birim Elektrik Enerjisi retim Maliyeti (YTL/kWh) Toplam Kurulu G (MW) Yllk alma Saati 2 nite 4 nite Dizel Jeneratr Gaz Trbini Jeneratr 2 nite 4 nite

8000 (Tarz 1) 2,5 7000 (Tarz 2) 6000 (Tarz 3) 8000 (Tarz 1) 5 7000 (Tarz 2) 6000 (Tarz 3) 8000 (Tarz 1) 10 7000 (Tarz 2) 6000 (Tarz 3) 8000 (Tarz 1) 20 7000 (Tarz 2) 6000 (Tarz 3) 8000 (Tarz 1) 40 7000 (Tarz 2) 6000 (Tarz 3)

0,099 0,102 0,105 0,107 0,111 0,116 0,122 0,128 0,136 0,114 0,120 0,128 -

0,101 0,104 0,109 0,099 0,102 0,105 0,107 0,111 0,116 0,122 0,128 0,136 0,115 0,120 0,128

0,272 0,280 0,290 0,252 0,257 0,263 0,225 0,228 0,233 0,205 0,208 0,212 0,176 0,180 0,184

0,272 0,280 0,290 0,235 0,239 0,246 0,225 0,228 0,233 0,205 0,208 0,212

103

50

40 Maliyet (Milyon YTL)

30

20

10

0 2,5 5 10 20 40 Toplam Kurulu G (MW) Dizel Jeneratr (2 nite) Gaz Trbini Jeneratr (2 nite) Dizel Jeneratr (4 nite) Gaz Trbini Jeneratr (4 nite)

ekil 5.6 Gemide toplam kurulu g kapasitesine gre sistemlerin yatrm maliyetlerinin karlatrlmas (2007 yl verilerine gre)

104

50

40

Maliyet (Milyon YTL)

30

20

10

0 0 10 20 30 40 Toplam Kurulu G (MW) Dizel Jeneratr (2 nite) Gaz Trbini Jeneratr (2 nite) Dizel Jeneratr (4 nite) Gaz Trbini Jeneratr (4 nite)

ekil 5.7 Gemide toplam kurulu g kapasitesine gre sistemlerin yatrm maliyetlerinin grafik zerinde karlatrlmas (2007 yl verilerine gre)

105

3500 3000 Yllk letme Masraf (x Bin YTL) 2500 2000 1500 1000 500 0 2,5 5 10 20 40 Toplam Kurulu G (MW) Dizel Jeneratr Gaz Trbini Jeneratr

ekil 5.8 Gemide toplam kurulu g kapasitesine gre, ylda 8000 saat alma durumunda (Tarz 1) sistemlerin yllk iletme masraflarnn karlatrlmas (2003 yl verilerine gre)

106

3500

3000 Yllk letme Masraf (x Bin YTL)

2500

2000

1500

1000

500

0 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 Toplam Kurulu G (MW)

Dizel Jeneratr

Gaz Trbini Jeneratr

ekil 5.9 Gemide toplam kurulu g kapasitesine gre, ylda 8000 saat alma durumunda (Tarz 1) sistemlerin yllk iletme masraflarnn grafik zerinde karlatrlmas (2003 yl verilerine gre)

107

50 Yllk Yakt Masraf (Milyon YTL)

40

30

20

10

0 2,5 5 10 20 40 Toplam Kurulu G (MW) Dizel Jeneratr (2 nite) Gaz Trbini Jeneratr (2 nite) Dizel Jeneratr (4 nite) Gaz Trbini Jeneratr (4 nite)

ekil 5.10 Gemide toplam kurulu g kapasitesine gre, ylda 8000 saat alma durumunda (Tarz 1) sistemlerin yllk yakt masraflarnn karlatrlmas (2007 yl verilerine gre)

108

45 40 35
Yllk Yakt Masraf (Milyon YTL)

30 25 20 15 10 5 0 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 Toplam Kurulu G (MW) Dizel Jeneratr (2 nite) Gaz Trbini Jeneratr (2 nite) Dizel Jeneratr (4 nite) Gaz Trbini Jeneratr (4 nite)

ekil 5.11 Gemide toplam kurulu g kapasitesine gre, ylda 8000 saat alma durumunda (Tarz 1) sistemlerin yllk yakt masraflarnn grafik zerinde karlatrlmas (2007 yl verilerine gre)

109

0,30 Elektrik retim Maliyeti (YTL/kWh) 0,25 0,20 0,15 0,10 0,05 0,00 2,5 5 10 20 40 Toplam Kurulu G (MW)

Dizel Jeneratr (2 nite) Gaz Trbini Jeneratr (2 nite)

Dizel Jeneratr (4 nite) Gaz Trbini Jeneratr (4 nite)

ekil 5.12 Gemide toplam kurulu g kapasitesine gre, ylda 8000 saat alma durumunda (Tarz 1) sistemlerin birim elektrik enerjisi retim maliyetlerinin karlatrlmas (2007 yl verilerine gre)

110

0,3

0,25

Elektrik retim Maliyeti (YTL/kWh)

0,2

0,15

0,1

0,05

0 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 Toplam Kurulu G (MW)

Dizel Jeneratr (2 nite) Gaz Trbini Jeneratr (2 nite)

Dizel Jeneratr (4 nite) Gaz Trbini Jeneratr (4 nite)

ekil 5.13 Gemide toplam kurulu g kapasitesine gre, ylda 8000 saat alma durumunda (Tarz 1) sistemlerin birim elektrik enerjisi retim maliyetlerinin grafik zerinde karlatrlmas (2007 yl verilerine gre)

111

100

Yatrm Maliyeti (Milyon YTL)

75

Basit evrim Gaz Trbini Jeneratr (2 nite) Kombine evrim Gaz Trbini Jeneratr (2 nite)

50

25

90 MW Toplam Kurulu G

ekil 5.14 Gemide 90 MW toplam kurulu g kapasitesinde kombine evrim ile basit evrim sistemlerin yatrm maliyetlerinin karlatrlmas (2007 yl verilerine gre)

80 70

Yllk Yakt Masraf (Milyon YTL)

60 50 40 30 20 10 0 6000 saat 7000 saat 8000 saat

Yllk alma Saati Basit evrim Gaz Trbini Jeneratrl Sistem Kombine evrim Gaz Trbini Jeneratrl Sistem

ekil 5.15 Toplam kurulu gc 90 MW olan gemide yllk alma saatine gre sistemlerin yllk yakt masraflarnn karlatrlmas (2007 yl verilerine gre)

112

Yllk letme Masraf (Milyon YTL)

5 4 3 2 1 0 6000 saat 7000 saat 8000 saat

Yllk alma Saati Basit evrim Gaz Trbini Jeneratrl Sistem Kombine evrim Gaz Trbini Jeneratrl Sistem

ekil 5.16 Toplam kurulu gc 90 MW olan gemide yllk alma saatine gre sistemlerin yllk iletme masraflarnn karlatrlmas (2003 yl verilerine gre)

113

0,20

Elektrik retim Maliyeti (YTL/kWh)

0,15

0,10

0,05 0,00 6000 saat 7000 saat 8000 saat

Yllk alma Saati Basit evrim Gaz Trbini Jeneratrl Sistem Kombine evrim Gaz Trbini Jeneratrl Sistem

ekil 5.17 Toplam kurulu gc 90 MW olan gemide yllk alma saatine gre sistemlerin birim elektrik enerjisi retim maliyetlerinin karlatrlmas (2007 yl verilerine gre)

114 6. SONULAR

Gnmzde, pervanesi geleneksel sistemle tahrik edilen gemilerde elektrik retimi iin gerekli g ihtiyacnn birka yz kilowatt mertebesinde olmas sebebiyle bu tip gemilerde kullanlan yardmc sistemlerin tamamna yakn dizel jeneratrlerdir. Bu kapasitedeki gaz trbini jeneratrnn ilk yatrm maliyetinin ve yakt sarfiyatnn dizele gre ok yksek olmas nedeniyle gaz trbini tercih edilmemektedir. Gnmzde, gaz trbinleri birim hacimde en yksek gc salayan g sistemidir. Bu getirisi bir ok farkl tipteki gemiler iin byk avantaj salayabilir. rnein entegre elektrik tahrik sistemine sahip bir kargo gemisinde gaz trbin jeneratr gemide en geni kargo hacmi salayacak ekilde bir modl olarak gemide istenilen herhangi bir yere konulabilir. Gaz trbinli sistemlerde ilave makine ekipman gereksinimi minimum seviyededir. Gemicilik sektr gelitike modler gaz trbinleri gelecein gemileri iin en ok tercih edilmesi muhtemel sistemdir. Gemilerde gaz trbini jeneratr kullanm yukarda bahsedilen nedenlerden dolay geminin tipine gre deerlendirilmesi gereklidir. Gaz trbinli g sisteminin salad avantajlar aada zetlenmitir: evre dostu olmas nedeniyle NOx ve SOX gibi egzoz emisyonlarnn daha dk seviyede tutulmakta, asgari seviyede atk ya depolama gereksinimi duyulmakta ve SCR (selective catalytic reduction) veya zel egzoz filtre sistemlerine ihtiya bulunmamaktadr. Daha dk seviyede grlt ve titreime neden olmakta, dolaysyla yolculara daha konforlu bir yolculuk sunmaktadr. Yksek g younluu sayesinde gemideki maddi kazan salayan alanlar arttrmaktadr. Sistemin modler paralarnn onarmnn olabilecek en hzl ve doru bir ekilde yaplabilmesine bal olarak yksek gvenirlik (reliability) ve ulalabilirlie (availability) sahiptir. Dk bakm-onarm gereksinimi ile dk yalama ya sarfiyat iletim masraflarn olduka azaltmaktadr. Byk glerde (10 MW zeri) ilk yatrm maliyeti dizelle rekabet edebilir seviyededir.

115 Gemideki toplam kurulu g kapasitesine gre kyaslama yapldnda ortaya kan sonular
yledir:

lk yatrm maliyetleri incelendiinde, 2-3 MW g seviyelerinde gaz trbini jeneratrlerinin dizel jeneratrlerden, yaklak 2,5 kat, 5 MW seviyelerinde ise yaklak 1,5-2 kat pahal olduu grlmektedir. Gaz trbini jeneratrleri ancak 7-8 MW seviyelerinde dizel jeneratrlerle rekabet edebilir duruma gelmekte, g kapasitesi arttka gaz trbinlerinin ilk yatrm maliyeti dizel jeneratrlerine oranla ok daha hesapl olmaktadr. 20 MW seviyesinde gaz trbini jeneratrl g sisteminin maliyeti, dizel jeneratrl sistemin maliyetinin yaklak yarsdr. 10 MW g kapasitesinin altnda, toplam kapasiteyi 4 adet dizel jeneratr ile salamak, 2 nite ile salamaktan yaklak % 50 daha hesapl olmaktadr. nk dk glerde, kW bana maliyeti daha dk olan yksek devirli dizeller kullanlmakta, byk glerde ise kW bana maliyeti daha yksek olan orta ve dk devirli dizeller kullanlmaktadr. Gaz trbinlerinde ise 10 MW g kapasitesinin altnda, 2 niteli sistem, 4 niteliye gre % 40-60 arasnda daha hesapl, 20 MWn stnde ise her iki sistemde aa yukar ayn maliyette olmaktadr. Yllk iletim masraflar incelendiinde, dizel jeneratrlerin iletim masraflarnn gaz trbini jeneratrlerine gre ortalama % 70 daha yksek olduu grlmektedir. Gaz trbini jeneratrnn en byk dezavantaj yksek yakt masrafdr. Yllk yakt masraflar incelendiinde, gaz trbinli gemide, hemen her g kapasitesinde dizel jeneratrl gemiye gre 2,5-3 kat fazla yakt masraf sz konusudur. Birim elektrik enerjisi retim maliyetleri incelendiinde, gaz trbinelerinde kW bana retim maliyetinin, dizel jeneratrlere gre 2-2,5 kat daha yksek olduu, aradaki maliyet farknn g kapasitesi arttka 1,5 kata kadar azald grlmektedir. Ancak 60-70 MW seviyelerinin zerinde gaz trbinlerinde kombine sistem uygulamas ile birim elektrik retim maliyeti dizelin altna inebilmektedir. Sonu olarak, 7-8 MWn zerinde ilk yatrm ve iletme masraflarnn dkl nedeniyle gaz trbini jeneratrlerinin avantajl grnmesine karn, gaz trbini jeneratrlerinden ok daha dk yakt tketimine sahip dizel jeneratrler ounlukla daha uygun bir seim olmaktadr. Ancak, gaz trbinli jeneratrler, gelir elde etmek maksadyla daha byk kullanlabilir hacme ihtiya duyulan gemilerde (byk seyahat gemileri, yk gemileri gibi), daha az yer kaplamas, yerden salanan kazan ile yk veya yolcu kapasitesinin arttrlmasna bal olarak daha yksek kr elde edilmesi nedeniyle tercih edilmektedir.

116

Gnmzde gemilerde halihazrda byk oranda dizel jeneratrler kullanlmasna karn, gaz trbini teknolojisinin ilerlemesi, gaz trbinlerinin veriminin arttrlmas, az yer kaplamas, titreimi azaltmas, zararl egzoz emisyonlarnn dk seviyede olmas ve gelimekte olan uluslararas evre bilinci ve bu tr emisyonlarn azaltlmas kapsamnda alnmakta olan uluslararas nlemler dikkate alndnda yakn gelecekte gaz trbinlerinin gemilerde kullanmnn byk oranda artmas ve dizelin yerini almas mmkndr.

117 KAYNAKLAR Ackerman, B.M., (2003), Modular Gas Turbine Propulsors: A Viable Alternative for Todays Merchant Fleet, Marine Technology and Sname News Dergisi, Nisan 2003, Say 40(2), Sayfa 106-125. Anderson, W.C. ve dierleri, (1998), Research Needs Related to Improving Air Emissions From Diesel Engines, Gas Turbines and Ordnance, American Academy of Environmental Engineers, Annapolis, ABD. Bautista, P., (1999), Developments in Reciprocating Engines and Industrial Gas Turbines, Onsite Sycom Energy Corporation, Joint IMC-CMC Meeting, 9 Kasm 1999. Bayram, D., (2004), Gaz Trbini Tahrikli Yksek Sratli Gemilerde letme Parametrelerinin Performansa Etkisinin ncelemesi, Yksek Lisans Tezi, Yldz Teknik niversitesi, stanbul. Bolat, F., (2003), Gemi Dizel Motorlarnda Enerji Ekonomisi, Yksek Lisans Tezi, Yldz Teknik niversitesi, stanbul. Borat, O., Balc, M. ve Srmen A., (1994), ten Yanmal Motorlar Cilt-1, Teknik Eitim Vakf Yaynlar-2, Ankara. Boyce, M.P., (2002), Gas Turbine Engineering Handbook, Second Edition, Gulf Professional Publishing, Houston, Texas, ABD. Brandt, D.E., Wesorick, R.R., (1994), GE Gas Turbine Design Philosophy, GE Industrial & Power Systems, Schenectady, New York, ABD. CAT-MaK, (2006), Marine Engine Selection Guide-Caterpillar Marine Power Systems-March 2006. alma Grubu, (1997), High Speed Sealift Technology Workshop, Propulsion Machinery Technology Working Group Summary, 21-23 Kasm 1997, Naval Surface Warfare Center, Carderock Division, Bethesda Maryland, ABD. etinkaya, S., (1999), Gaz Trbinleri, Nobel Yayn Datm, Ankara. evre ve Orman Bakanl, (2006), Endstriyel Tesislerden Kaynaklanan Hava Kirliliinin Kontrol Ynetmelii Davy, M.H., (2006), Thermodynamic Principles, Mech 578, The University of British Columbia, Columbia. Ekrekli, A., (1987), Buhar, Gaz Trbinli ve Dizel Motorlu Tahrik Sistemlerinin Teknik ve Ekonomik Etd, Optimum G Snrnn Tespiti, Yksek Lisans Tezi, Yldz Teknik niversitesi, stanbul Eyice, S., (1971), Is Ekonomisi, alayan Kitabevi, stanbul. Frster, M., (2005), The Diesel Engine: Developments For Merchant And Naval Vessels Surveyed, Naval Forces Aldershot: 2005, Say 26(4), Sayfa 68. Gee, N., (2001), Fast Ferry Powering and Propulsors The Options, Nigel Gee and Associates Ltd., ngiltere. Herman, D., (2003), Installation, Operation, and Maintenance Costs for Distributed Generation Technologies

118

Hoskins, W.W., Booras S.B., (1998), Gas Turbines and Recips vie For Distributed Generation, Power Engineering Dergisi, Eyll 1998, Say 102(9), Sayfa 42-46 Jofs, K., (2004), Gas Turbine Technology for Advanced Cruise Ships, Shipbuilding & Repair, Business Briefing: Global Cruise 2004. MAN B&W, stanbul. Mattas, G., Thijssen, B., (2004), Dual-fuel Diesel Engines For LNG Carriers, The Ship Power Supplier, Wrtsil Corporation, Marine News 2004 Say 1, Sayfa 32-33. Moliere, M., (2005), Expanding Fuel Flexibility of Gas Turbines, Proceeding of the Institution of Mechanical Engineers, Mart 2005, Say 219, A2; ProQuest Science Journals, Sayfa 109. Onsite Sycom Energy Corporation, (1999), Review of CHP Technologies,U.S Department of Energy zdemir, E., (1988), Buhar Trbinli, Gaz Trbinli ve Dk Devirli, ki Zamanl, Sper arjl Dizel Motorlu Tesislerin Enerji retiminde Ekonomiklik Snrlarnn Aratrlmas, Yksek Lisans Tezi, Yldz Teknik niversitesi, stanbul. Poullikkas, A., (2005), An Overview of Current and Future Sustainable Gas Turbine Technologies , Renewable and Sustainable Energy Reviews, Say 9 (2005), Sayfa 409-443. Sanneman, B.N., (2004), Pioneering Gas Turbine-Electric System in Cruise Ships:A Performance Update, Marine Technology Dergisi, Ekim 2004, Say 41(4), Sayfa 161-166. Sulzer, (1998), Engine Selection and Project Manuel
ahin, B. ve Aybers, N., (1995), Enerji Maliyeti, Yldz Teknik niversitesi, stanbul.

Turbomach Endstriyel Gaz Trbinleri Ltd. ti., stanbul. Yazar Bilinmiyor, (2005), Lloyd's Approves GE Gas Turbines for LNG, Turbomachinery International, Norwalk, Eyll/Ekim 2005 Say 46 (5), Sayfa 37-38. Yazar Bilinmiyor, (2005), Lloyd's Register: Lloyd's Register Asia Completes First Safety Case for LNG Gas Turbine Propulsion in Korea, M2 Presswire, Coventry, 13 Temmuz 2005, Sayfa 1. NTERNET KAYNAKLARI [1]www.tupras.com/faaliyet_3_1.htm [2]http://en.wikiepedia.org [3]www.exxonmobilmarinefuels.com [4]www.shipbrokering.com/bunker1.asp [5]www.poas.com [6]www.bunkerworld.com [7]www.gemipersoneli.com/bilgibank/donat.asp

119 [8]www.gemipersoneli.com/ilanlar.asp [9]www.ngal.co.uk/downloads/techpapers/paper7.pdf [10]www.wartsila.com [11]www.mech.ubc.ca/~davy/mech578/TDPrinciples.pdf [12]www.bcm.org.tr/pdf/end_kay_hav_yon.pdf [13]www.eximbank.gov.tr/html_files/Duyurular.htm

120 EKLER Ek 1 Ek 2 Ek 3 Ek 4 Ek 5 Ek 6

Toplam 2500 kW g kapasitene sahip dizel jeneratrl ve gaz trbini jeneratrl sistemler iin yaplan hesaplamalar Toplam 5000 kW g kapasitene sahip dizel jeneratrl ve gaz trbini jeneratrl sistemler iin yaplan hesaplamalar Toplam 10000 kW g kapasitene sahip dizel jeneratrl ve gaz trbini jeneratrl sistemler iin yaplan hesaplamalar Toplam 20000 kW g kapasitene sahip dizel jeneratrl ve gaz trbini jeneratrl sistemler iin yaplan hesaplamalar Toplam 40000 kW g kapasitene sahip dizel jeneratrl ve gaz trbini jeneratrl sistemler iin yaplan hesaplamalar Toplam 90.000 kW g kapasitene sahip kombine evrim gaz trbini jeneratrl sistemin basit evrimli gaz trbini jeneratr ile karlatrlmas iin yaplan hesaplamalar

121 Ek 1 Toplam 2500 kW g kapasitene sahip dizel jeneratrl ve gaz trbini jeneratrl sistemler iin yaplan hesaplamalar 1.1 D ZEL JENERATRL S STEMLER

1.1.1 2 Adet Dizel Jeneratre Sahip Sistem Aada herbiri 1250 kWelik 2 adet dizel jeneratre, toplam 2500 kWelik gce sahip g sistemi iin hesap yaplmtr. 1.1.1.1 Yatrm Maliyeti Herbiri 1250 kWelik 2 adet dizel jeneratrn yatrm maliyeti: 530.000 $ (izelge 5.8) x 2 = 1.060.000 $ Yatrmn YTL olarak deeri: 1.060.000 $ x 1,4 = 1.484.000 YTL Sabit yllk sermaye masraf, her yl eit olarak geri denmesi gereken bedel veya amortisman masraf (Ck):

i 1 + i) n Ck = I k n (1 + i ) 1
Ik = Yatrmn imdiki deeri = 1.484.000 YTL i = yllk faiz oran = 0,13 n = tesisin amortisman mr = 10 yl

i 1 + i) n 0,13(1 + 0,13)10 Ck = I k = 1.484.000 = 273.485 YTL (1 + i )n 1 (1 + 0,13)10 1

122

1.1.1.2 letme ve Bakm (O&M) Masraflar izelge Ek 1.1 Geminin yk analizi Gemide mevcut toplam g (kW) Seyirde gerekli g (kW) Manevrada gerekli g (kW) Limanda gerekli g (Yardmc ekipmanlar ve hotel servisleri iin) (kW) izelge Ek 1.2 Geminin iletme tarzlar Yzde Saat/Yl (Tarz 1) Saat/Yl (Tarz 2) Saat/Yl (Tarz 3) olarak Seyirde geen sre Manevrada geen sre Limanda geen sre %20 1600 1400 1200 %3 240 210 180 %77 (8000 saat/yl) 6160 (7000 saat/yl) 5390 (6000 saat/yl) 4620 2500 2250 1750 125

izelge Ek 1.3 Geminin iletme tarzlarna gre yk analizi Tarz 1 Bir ylda seyir iin gerekli g (MWh) Bir ylda manevra iin gerekli g (MWh) Bir ylda limanda gerekli g (Yardmc ekipmanlar ve hotel servisleri iin) (MWh) Yllk Toplam G htiyac (MWh) 13860 420 200 14480 Tarz 2 12127,5 367,5 175 12670 Tarz 3 10395 315 150 10860

123 Ylda 8000 saat alma durumunda yllk Yllk deiken masraflar: 6,2 $/MWh (izelge 5.10)x 14480 MWh (izelge Ek1.3)x 1,4 YTL = 125.686 YTL Yllk sabit masraflar: 4,7 $/MWh x 14480 MWh x 1,4 YTL = 95.278 YTL Yllk toplam masraflar: 10,9 $/MWh x 14480 MWh x 1,4 YTL = 220.965 YTL Ylda 7000 saat alma durumunda yllk iletme ve bakm masraf (Tarz 2): 10,9 $/MWh x 12670 MWh x 1,4 YTL = 193.344 YTL Ylda 6000 saat alma durumunda yllk iletme ve bakm masraf (Tarz 3): 10,9 $/MWh x 10860 MWh x 1,4 YTL = 165.723 YTL 1.1.1.3 Yakt Masraflar Ylda 8000 saat alma durumunda yllk yakt masraf (Tarz 1): 190 g/kWh (izelge 5.14)x 14.480.000 kWh x 245 $/ton (IFO-380 yaktnn fiyat) 10-6 ton/g x 1,4 YTL = 943.661 YTL Ylda 7000 saat alma durumunda yllk yakt masraf (Tarz 2): 190 g/kWh x 12.670.000 kWh x 245 $/ton 10-6 ton/g x 1,4 YTL = 825.704 YTL Ylda 6000 saat alma durumunda yllk masraf (Tarz 3): 190 g/kWh x 10.860.000 kWh x 245 $/ton 10-6 ton/g x 1,4 YTL = 707.746 YTL 1.1.1.4 Birim Elektrik Enerjisi retim Maliyeti iletme ve bakm masraf (Tarz 1):

g=

C k + Cm + C f E

CT E

Ylda 8000 saat alma durumunda kWh bana maliyet (Tarz 1):

g=

Ck + Cm + C f E

273.845 + 220.965 + 943.661 = 0,099 YTL/kWh 14.480.000

124 Ylda 7000 saat alma durumunda kWh g= Ck + Cm + C f E = bana maliyet (Tarz 2):

273.845 + 193.344 + 825.704 = 0,102 YTL/kWh 12.670.000

Ylda 6000 saat alma durumunda kWh bana maliyet (Tarz 3):
g= Ck + Cm + C f E = 273.845 + 165.723 + 707.746 = 0,105 YTL/kWh 10.860.000

1.1.2 4 Adet Dizel Jeneratre Sahip Sistem

Aada herbiri 625 kWelik 4 adet dizel jeneratre, toplam 2500 kWelik gce sahip g sistemi iin hesap yaplmtr.
1.1.2.1 Yatrm Maliyeti

Herbiri 625 kWelik, s geri kazanm olmayan 4 adet dizel jeneratrn yatrm maliyeti: 300.000 $dr (izelge 5.8) x 4 = 1.200.000 $ Yatrmn YTL olarak deeri: 1.200.000 $ x 1,4 = 1.680.000 YTL Sabit yllk sermaye masraf, her yl eit olarak geri denmesi gereken bedel veya amortisman masraf (Ck):
i 1 + i) n 0,13(1 + 0,13)10 Ck = I k = 1.680.000 = 309.606 YTL n 10 (1 + i ) 1 (1 + 0,13) 1
1.1.2.2 letme ve Bakm (O&M) Masraflar

Herbiri 1250 kWelik 2 adet dizel jeneratre sahip sistemin iletme ve bakm masraflar iin yaplan hesaplar burada da geerlidir. Ylda 8000 saat alma durumunda yllk iletme ve bakm masraf (Tarz 1): 220.965 YTL Ylda 7000 saat alma durumunda yllk toplam masraflar (Tarz 2): 193.344 YTL

125 Ylda 6000 saat alma durumunda yllk 165.723 YTL

1.1.2.3 Yakt Masraflar

toplam masraflar (Tarz 3):

Herbiri 1250 kWelik 2 adet dizel jeneratre sahip sistemin yakt masraflar iin yaplan hesaplar burada da geerlidir (izelge 5.14). Ylda 8000 saat alma durumunda yllk yakt masraf (Tarz 1): 943.661 YTL Ylda 7000 saat alma durumunda yllk yakt masraf (Tarz 2): 825.704 YTL Ylda 6000 saat alma durumunda yllk yakt masraf (Tarz 3): 707.746 YTL
1.1.2.4 Birim Elektrik Enerjisi retim Maliyeti

Herbiri 1250 kWelik 2 adet dizel jeneratre sahip sistemin yllk elektrik retim miktar (E) burada da geerlidir. Ylda 8000 saat alma durumunda (Tarz 1): g= Ck + Cm + C f E = 309.606 + 220.965 + 943.661 = 0,101 YTL/kWh 14.480.000

Ylda 7000 saat alma durumunda (Tarz 2):

g= Ck + Cm + C f E = 309.606 + 193.344 + 825.704 = 0,104 YTL/kWh 12.670.000

Ylda 6000 saat alma durumunda (Tarz 3):

g= Ck + Cm + C f E = 309.606 + 165.723 + 707.746 = 0,109 YTL/kWh 10.860.000

126
1.2 GAZ TRB NL S STEMLER

1.2.1 Basit evrimli 2 Adet Gaz Trbinine Sahip Sistem

Aada herbiri 1250 kWelik 2 adet basit evrim gaz trbini jeneratrne, toplam 2500 kWelik gce sahip gemi iin hesap yaplmtr.
1.2.1.1 Yatrm Maliyeti

Herbiri 1250 kWelik 2 adet basit evrim gaz trbini jeneratrnn yatrm maliyeti: 1.495.000 $ (izelge 5.9) x 2 = 2.990.000 $ Yatrmn YTL olarak deeri: 2.990.000 $ 1,4 = 4.186.000 YTL Sabit yllk sermaye masraf, her yl eit olarak geri denmesi gereken bedel veya amortisman masraf (Ck):
i 1 + i) n 0,13(1 + 0,13)10 Ck = I k = 4.186.000 = 771.436 YTL (1 + i )n 1 (1 + 0,13)10 1
1.2.1.2 letme ve Bakm (O&M) Masraflar

izelge Ek1.1, izelge Ek1.2 ve izelge Ek1.3te bulunan deerler burada da geerlidir. Ylda 8000 saat alma durumunda yllk iletme ve bakm masraf (Tarz 1): 6,45 $/MWh (izelge 5.10) x 14480 MWh (izelge Ek1.3) x 1,4 YTL = 130.754 YTL Ylda 7000 saat alma durumunda yllk iletme ve bakm masraf (Tarz 2): 6,45 $/MWh x 12670 MWh x 1,4 YTL = 114.410 YTL Ylda 6000 saat alma durumunda yllk iletme ve bakm masraf (Tarz 3): 6,45 $/MWh x 10860 MWh x 1,4 YTL = 98.065 YTL
1.2.1.3 Yakt Masraflar

Ylda 8000 saat alma durumunda yllk yakt masraf (Tarz 1): 300 g/kWh (izelge 5.14) x 14.480.000 kWh (izelge Ek1.3)x 500 $/ton 10-6 ton/g (MDO

127 yakt fiyat)x 1,4 YTL = 3.040.800 YTL Ylda 7000 saat alma durumunda yllk yakt masraf (Tarz 2): 300 g/kWh x 12.670.000 kWh x 500 $/ton 10-6 ton/g x 1,4 YTL = 2.660.700 YTL Ylda 6000 saat alma durumunda yllk yakt masraf (Tarz 3): 300 g/kWh x 10.860.000 kWh x 500 $/ton 10-6 ton/g x 1,4 YTL = 2.280.600 YTL
1.2.1.4 Birim Elektrik Enerjisi retim Maliyeti

Ylda 8000 saat alma durumunda kWh bana maliyet (Tarz 1): g= Ck + Cm + C f E = 771.436 + 130.724 + 3.040.800 = 0,272 YTL/kWh 14.480.000

Ylda 7000 saat alma durumunda kWh bana maliyet (Tarz 2): g= Ck + Cm + C f E = 771.436 + 114.410 + 2.660.700 = 0,280 YTL/kWh 12.670.000

Ylda 6000 saat alma durumunda kWh bana maliyet (Tarz 3):
g= Ck + Cm + C f E = 771.436 + 98.065 + 2.280.600 = 0,290 YTL/kWh 10.860.000

128
Ek 2 Toplam 5000 kW g kapasitene sahip dizel jeneratrl ve gaz trbini jeneratrl sistemler iin yaplan hesaplamalar 2.1 D ZEL JENERATRL S STEMLER

2.1.1 2 Adet Dizel Jeneratre Sahip Sistem

Aada herbiri 2500 kWelik 2 adet dizel jeneratre, toplam 5000 kWelik gce sahip g sistemi iin hesap yaplmtr.
2.1.1.1 Yatrm Maliyeti

Herbiri 2500 kWelik, 2 adet dizel jeneratrn yatrm maliyeti: 1.500.000 $ (izelge 5.8).x 2 = 3.000.000 $ Yatrmn YTL olarak deeri: 3.000.000 $ x 1,4 = 4.200.000 YTL Sabit yllk sermaye masraf, her yl eit olarak geri denmesi gereken bedel veya amortisman masraf (Ck):
i 1 + i) n Ck = I k n (1 + i ) 1

Ik = Yatrmn imdiki deeri = 4.200.000 YTL i = yllk faiz oran = 0,13 n = tesisin amortisman mr = 10 yl
i 1 + i) n 0,13(1 + 0,13)10 Ck = I k = 4.200.000 = 774.016 YTL (1 + i )n 1 (1 + 0,13)10 1

129

2.1.1.2 letme ve Bakm (O&M) Masraflar

izelge Ek2.1 Geminin yk analizi

Gemide mevcut toplam g (kW)

5000 4500 3500 250

Seyirde gerekli g (kW) Manevrada gerekli g (kW) Limanda gerekli g (Yardmc ekipmanlar ve hotel servisleri iin) (kW)

izelge Ek2.2 Geminin iletme tarzlarna gre yk analizi Tarz 1 Bir ylda seyir iin gerekli g (MWh) Bir ylda manevra iin gerekli g (MWh) Bir ylda limanda gerekli g (Yardmc ekipmanlar ve hotel servisleri iin) (MWh) Yllk Toplam G htiyac (MWh) 27720 840 400 28960 Tarz 2 24255 735 350 25340 Tarz 3 20790 630 300 21720

Ylda 8000 saat alma durumunda yllk iletme ve bakm masraf (Tarz 1): 10,9 $/MWh (izelge 5.10) x 28960 MWh (izelge Ek2.2) x 1,4 YTL = 441.930 YTL Ylda 7000 saat alma durumunda yllk iletme ve bakm masraf (Tarz 2): 10,9 $/MWh x 25340 MWh x 1,4 YTL = 386.688 YTL Ylda 6000 saat alma durumunda yllk iletme ve bakm masraf (Tarz 3): 10,9 $/MWh x 21720 MWh x 1,4 YTL = 331.446 YTL
2.1.1.3 Yakt Masraflar

Ylda 8000 saat alma durumunda yllk yakt masraf (Tarz 1): 190 g/kWh (izelge 5.14) x 28.960.000 kWh x 245 $/ton (IFO-380 yaktnn fiyat) 10-6 ton/g x 1,4 YTL = 1.887.322 YTL

130 Ylda 7000 saat alma durumunda yllk yakt masraf (Tarz 2):

190 g/kWh x 25.340.000 kWh x 245 $/ton 10-6 ton/g x 1,4 YTL = 1.651.408 YTL Ylda 6000 saat alma durumunda yllk masraf (Tarz 3): 190 g/kWh x 21.720.000 kWh x 245 $/ton 10-6 ton/g x 1,4 YTL = 1.415.492 YTL
2.1.1.4 Birim Elektrik Enerjisi retim Maliyeti
g= Ck + Cm + C f E = CT E

Ylda 8000 saat alma durumunda kWh bana maliyet (Tarz 1): g= Ck + Cm + C f E = 774.016 + 441.930 + 1.887.322 = 0,107 YTL/kWh 28.960.000

Ylda 7000 saat alma durumunda kWh bana maliyet (Tarz 2): g= Ck + Cm + C f E = 774.016 + 386.688 + 1.651.408 = 0,111 YTL/kWh 25.340.000

Ylda 6000 saat alma durumunda kWh bana maliyet (Tarz 3):
g= Ck + Cm + C f E = 774.016 + 331.446 + 1.415.492 = 0,116 YTL/kWh 21.720.000

2.1.2 4 Adet Dizel Jeneratre Sahip Sistem

Aada herbiri 1250 kWelik 4 adet dizel jeneratre, toplam 5000 kWelik gce sahip g sistemi iin hesap yaplmtr.
2.1.2.1 Yatrm Maliyeti

Herbiri 1250 kWelik, 4 adet dizel jeneratrn yatrm maliyeti: 530.000 $dr (izelge 5.8) x 4 = 2.120.000 $ Yatrmn YTL olarak deeri: 2.120.000 $ x 1,4 = 2.968.000 YTL

131 Sabit yllk sermaye masraf, her yl eit amortisman masraf (Ck):
i 1 + i) n 0,13(1 + 0,13)10 Ck = I k = 2.968.000 = 546.971 YTL n 10 (1 + i ) 1 (1 + 0,13) 1
2.1.2.2 letme ve Bakm (O&M) Masraflar

olarak geri denmesi gereken bedel veya

Herbiri 2500 kWelik 2 adet dizel jeneratre sahip sistemin iletme ve bakm masraflar iin yaplan hesaplar burada da geerlidir. Ylda 8000 saat alma durumunda yllk iletme ve bakm masraf (Tarz 1): 441.930 YTL Ylda 7000 saat alma durumunda yllk toplam masraflar (Tarz 2): 386.688 YTL Ylda 6000 saat alma durumunda yllk toplam masraflar (Tarz 3): 331.446 YTL
2.1.2.3 Yakt Masraflar

Herbiri 2500 kWelik 2 adet dizel jeneratre sahip sistemin yakt masraflar iin yaplan hesaplar burada da geerlidir (izelge 5.14). Ylda 8000 saat alma durumunda yllk yakt masraf (Tarz 1): 1.887.322 YTL Ylda 7000 saat alma durumunda yllk yakt masraf (Tarz 2): 1.651.408 YTL Ylda 6000 saat alma durumunda yllk yakt masraf (Tarz 3): 1.415.492 YTL
2.1.2.4 Birim Elektrik Enerjisi retim Maliyeti

Herbiri 2500 kWelik 2 adet dizel jeneratre sahip sistemin yllk elektrik retim miktar (E) burada da geerlidir.

132 Ylda 8000 saat alma durumunda kWh g= Ck + Cm + C f E = bana maliyet (Tarz 1):

546.971 + 441.930 + 1.887.322 = 0,099 YTL/kWh 28.960.000

Ylda 7000 saat alma durumunda kWh bana maliyet (Tarz 2):
g= Ck + Cm + C f E = 546.971 + 386.688 + 1.651.408 = 0,102 YTL/kWh 25.340.000

Ylda 6000 saat alma durumunda kWh bana maliyet (Tarz 3): g= Ck + Cm + C f E = 546.971 + 331.446 + 1.415.492 = 0,105 YTL/kWh 21.720.000

133
2.2. GAZ TRB NL S STEMLER

2.2.1 Basit evrimli 2 Adet Gaz Trbinine Sahip Sistem

Aada herbiri 2500 kWelik 2 adet basit evrim gaz trbini jeneratrne, toplam 5000 kWelik gce sahip gemi iin hesap yaplmtr.
2.2.1.1 Yatrm Maliyeti

Herbiri 2500 kWelik 2 adet basit evrim gaz trbini jeneratrnn yatrm maliyeti: 1.875.000 $ (izelge 5.9) x 2 = 3.750.000 $ Yatrmn YTL olarak deeri: 3.750.000 $ 1,4 = 5.250.000 YTL Sabit yllk sermaye masraf, her yl eit olarak geri denmesi gereken bedel veya amortisman masraf (Ck):
i 1 + i) n 0,13(1 + 0,13)10 Ck = I k = 5.250.000 = 967.520 YTL (1 + i )n 1 (1 + 0,13)10 1
2.2.1.2 letme ve Bakm (O&M) Masraflar

izelge Ek2.1 ve izelge Ek2.2de bulunan deerler burada da geerlidir. Ylda 8000 saat alma durumunda yllk iletme ve bakm masraf (Tarz 1): 6,45 $/MWh (izelge 5.10) x 28960 MWh (izelge Ek2.2) x 1,4 YTL = 261.509 YTL Ylda 7000 saat alma durumunda yllk iletme ve bakm masraf (Tarz 2): 6,45 $/MWh x 25340 MWh x 1,4 YTL = 228.820 YTL Ylda 6000 saat alma durumunda yllk iletme ve bakm masraf (Tarz 3): 6,45 $/MWh x 21720 MWh x 1,4 YTL = 196.131 YTL
2.2.1.3 Yakt Masraflar

Ylda 8000 saat alma durumunda yllk yakt masraf (Tarz 1): 300 g/kWh (izelge 5.14) x 28.960.000 kWh (izelge Ek2.2)x 500 $/ton 10-6 ton/g (MDO

134 yakt fiyat)x 1,4 YTL = 6.081.600 YTL Ylda 7000 saat alma durumunda yllk yakt masraf (Tarz 2): 300 g/kWh x 25.340.000 kWh x 500 $/ton 10-6 ton/g x 1,4 YTL = 5.321.400 YTL Ylda 6000 saat alma durumunda yllk yakt masraf (Tarz 3): 300 g/kWh x 21.720.000 kWh x 500 $/ton 10-6 ton/g x 1,4 YTL = 4.561.200 YTL
2.2.1.4 Birim Elektrik Enerjisi retim Maliyeti

Ylda 8000 saat alma durumunda kWh bana maliyet (Tarz 1): g= Ck + Cm + C f E = 967.520 + 261.509 + 6.081.600 = 0,252 YTL/kWh 28.960.000

Ylda 7000 saat alma durumunda kWh bana maliyet (Tarz 2): g= Ck + Cm + C f E = 967.520 + 228.820 + 5.321.400 = 0,257 YTL/kWh 25.340.000

Ylda 6000 saat alma durumunda kWh bana maliyet (Tarz 3):
g= Ck + Cm + C f E = 967.520 + 196.131 + 4.561.200 = 0,263 YTL/kWh 21.720.000

2.2.2 Basit evrimli 4 Adet Gaz Trbinine Sahip Sistem

Aada herbiri 1250 kWelik 4 adet basit evrim gaz trbini jeneratrne, toplam 5000 kWelik gce sahip gemi iin hesap yaplmtr.
2.2.2.1 Yatrm Maliyeti

Herbiri 1250 kWelik 4 adet basit evrim gaz trbini jeneratrnn yatrm maliyeti: 1.495.000 $ (izelge 5.9) x 4 = 5.980.000 $ Yatrmn YTL olarak deeri: 5.980.000 $ 1,4 = 8.372.000 YTL Sabit yllk sermaye masraf, her yl eit olarak geri denmesi gereken bedel veya amortisman masraf (Ck):

135

i 1 + i) n 0,13(1 + 0,13)10 Ck = I k = 8.372.000 = 1.542.872 YTL n 10 (1 + i ) 1 (1 + 0,13) 1

2.2.2.2 letme ve Bakm (O&M) Masraflar

izelge Ek2.1 ve izelge Ek2.2de bulunan deerler ve herbiri 2500 kWelik 2 adet basit evrimli gaz trbini jeneratrne sahip sistemin iletme ve bakm masraflar iin yaplan hesaplar burada da geerlidir. Ylda 8000 saat alma durumunda yllk iletme ve bakm masraf (Tarz 1): 261.509 YTL Ylda 7000 saat alma durumunda yllk iletme ve bakm masraf (Tarz 2): 228.820 YTL Ylda 6000 saat alma durumunda yllk iletme ve bakm masraf (Tarz 3): 196.131 YTL
2.2.2.3 Yakt Masraflar

Herbiri 2500 kWelik 2 adet basit evrimli gaz trbini jeneratrne sahip sistemin yakt masraflar iin yaplan hesaplar burada da geerlidir. Ylda 8000 saat alma durumunda yllk yakt masraf (Tarz 1): 6.081.600 YTL Ylda 7000 saat alma durumunda yllk yakt masraf (Tarz 2): 5.321.400 YTL Ylda 6000 saat alma durumunda yllk yakt masraf (Tarz 3): 4.561.200 YTL
2.2.2.4 Birim Elektrik Enerjisi retim Maliyeti

Herbiri 2500 kWelik 2 adet basit evrimli gaz trbini jeneratrne sahip sistem iin

136 hesaplanan yllk elektrik retim miktar (E) burada da geerlidir.

Ylda 8000 saat alma durumunda kWh bana maliyet (Tarz 1):
g= Ck + Cm + C f E = 1.542.872 + 261.509 + 6.081.600 = 0,272 YTL/kWh 28.960.000

Ylda 7000 saat alma durumunda kWh bana maliyet (Tarz 2): g= Ck + Cm + C f E = 1.542.872 + 228.820 + 5.321.400 = 0,280 YTL/kWh 25.340.000

Ylda 6000 saat alma durumunda kWh bana maliyet (Tarz 3): g= Ck + Cm + C f E = 1.542.872 + 196.131 + 4.561.200 = 0,290 YTL/kWh 21.720.000

137
Ek 3 Toplam 10000 kW g kapasitene sahip dizel jeneratrl ve gaz trbini jeneratrl sistemler iin yaplan hesaplamalar 3.1 D ZEL JENERATRL S STEMLER

3.1.1 2 Adet Dizel Jeneratre Sahip Sistem

Aada herbiri 5000 kWelik 2 adet dizel jeneratre, toplam 10000 kWelik gce sahip g sistemi iin hesap yaplmtr.
3.1.1.1 Yatrm Maliyeti

Herbiri 5000 kWelik, 2 adet dizel jeneratrn yatrm maliyeti: 4.665.000 $ (izelge 5.8).x 2 = 9.330.000 $ Yatrmn YTL olarak deeri: 9.330.000 $ x 1,4 = 13.062.000 YTL Sabit yllk sermaye masraf, her yl eit olarak geri denmesi gereken bedel veya amortisman masraf (Ck):
i 1 + i) n Ck = I k n (1 + i ) 1

Ik = Yatrmn imdiki deeri = 13.062.000 YTL i = yllk faiz oran = 0,13 n = tesisin amortisman mr = 10 yl
i 1 + i) n 0,13(1 + 0,13)10 Ck = I k = 13.062.000 = 2.407.190 YTL (1 + i )n 1 (1 + 0,13)10 1

138

3.1.1.2 letme ve Bakm (O&M) Masraflar

izelge Ek3.1 Geminin yk analizi

Gemide mevcut toplam g (kW)

10000 9000 7000 500

Seyirde gerekli g (kW) Manevrada gerekli g (kW) Limanda gerekli g (Yardmc ekipmanlar ve hotel servisleri iin) (kW)

izelge Ek3.2 Geminin iletme tarzlarna gre yk analizi Tarz 1 Bir ylda seyir iin gerekli g (MWh) Bir ylda manevra iin gerekli g (MWh) Bir ylda limanda gerekli g (Yardmc ekipmanlar ve hotel servisleri iin) (MWh) Yllk Toplam G htiyac (MWh) 55440 1680 800 57920 Tarz 2 48510 1470 700 50680 Tarz 3 41580 1260 600 43440

Ylda 8000 saat alma durumunda yllk iletme ve bakm masraf (Tarz 1): 10,9 $/MWh (izelge 5.10) x 57920 MWh (izelge Ek3.2) x 1,4 YTL = 883.859 YTL Ylda 7000 saat alma durumunda yllk iletme ve bakm masraf (Tarz 2): 10,9 $/MWh x 50680 MWh x 1,4 YTL = 773.376 YTL Ylda 6000 saat alma durumunda yllk iletme ve bakm masraf (Tarz 3): 10,9 $/MWh x 43440 MWh x 1,4 YTL = 662.894 YTL
3.1.1.3 Yakt Masraflar

Ylda 8000 saat alma durumunda yllk yakt masraf (Tarz 1): 190 g/kWh (izelge 5.14) x 57.920.000 kWh (izelge Ek3.2) x 245 $/ton (IFO-380 yaktnn fiyat) 10-6 ton/g x 1,4 YTL = 3.774.646 YTL

139 Ylda 7000 saat alma durumunda yllk yakt masraf (Tarz 2):

190 g/kWh x 50.680.000 kWh x 245 $/ton 10-6 ton/g x 1,4 YTL = 3.302.816 YTL Ylda 6000 saat alma durumunda yllk masraf (Tarz 3): 190 g/kWh x 43.440.000 kWh x 245 $/ton 10-6 ton/g x 1,4 YTL = 2.830.984 YTL
3.1.1.4 Birim Elektrik Enerjisi retim Maliyeti
g= Ck + Cm + C f E = CT E

Ylda 8000 saat alma durumunda kWh bana maliyet (Tarz 1): g= Ck + Cm + C f E = 2.407.190 + 883.859 + 3.774.646 = 0,122 YTL/kWh 57.920.000

Ylda 7000 saat alma durumunda kWh bana maliyet (Tarz 2): g= Ck + Cm + C f E = 2.407.190 + 773.376 + 3.302.816 = 0,128 YTL/kWh 50.680.000

Ylda 6000 saat alma durumunda kWh bana maliyet (Tarz 3):
g= Ck + Cm + C f E = 2.407.190 + 662.894 + 2.830.984 = 0,136 YTL/kWh 43.440.000

3.1.2 4 Adet Dizel Jeneratre Sahip Sistem

Aada herbiri 2500 kWelik 4 adet dizel jeneratre, toplam 10000 kWelik gce sahip g sistemi iin hesap yaplmtr.
3.1.2.1 Yatrm Maliyeti

Herbiri 2500 kWelik, 4 adet dizel jeneratrn yatrm maliyeti: 1.500.000 $dr (izelge 5.8) x 4 = 6.000.000 $ Yatrmn YTL olarak deeri: 6.000.000 $ x 1,4 = 8.400.000 YTL

140 Sabit yllk sermaye masraf, her yl eit amortisman masraf (Ck):
i 1 + i) n 0,13(1 + 0,13)10 Ck = I k = 8.400.000 = 1.548.032 YTL n 10 (1 + i ) 1 (1 + 0,13) 1
3.1.2.2 letme ve Bakm (O&M) Masraflar

olarak geri denmesi gereken bedel veya

Herbiri 5000 kWelik 2 adet dizel jeneratre sahip sistemin iletme ve bakm masraflar iin yaplan hesaplar burada da geerlidir. Ylda 8000 saat alma durumunda yllk iletme ve bakm masraf (Tarz 1): 883.859 YTL Ylda 7000 saat alma durumunda yllk toplam masraflar (Tarz 2): 773.376 YTL Ylda 6000 saat alma durumunda yllk toplam masraflar (Tarz 3): 662.894 YTL
3.1.2.3 Yakt Masraflar

Herbiri 5000 kWelik 2 adet dizel jeneratre sahip sistemin yakt masraflar iin yaplan hesaplar burada da geerlidir (izelge 5.14). Ylda 8000 saat alma durumunda yllk yakt masraf (Tarz 1): 3.774.646 YTL Ylda 7000 saat alma durumunda yllk yakt masraf (Tarz 2): 3.302.816 YTL Ylda 6000 saat alma durumunda yllk yakt masraf (Tarz 3): 2.830.984 YTL
3.1.2.4 Birim Elektrik Enerjisi retim Maliyeti

Herbiri 5000 kWelik 2 adet dizel jeneratre sahip sistemin yllk elektrik retim miktar (E) burada da geerlidir.

141 Ylda 8000 saat alma durumunda kWh g= Ck + Cm + C f E = bana maliyet (Tarz 1):

1.548.032 + 883.859 + 3.774.646 = 0,107 YTL/kWh 57.920.000

Ylda 7000 saat alma durumunda kWh bana maliyet (Tarz 2):
g= Ck + Cm + C f E = 1.548.032 + 773.376 + 3.302.816 = 0,111 YTL/kWh 50.680.000

Ylda 6000 saat alma durumunda kWh bana maliyet (Tarz 3): g= Ck + Cm + C f E = 1.548.032 + 662.894 + 2.830.984 = 0,116 YTL/kWh 43.440.000

3.2

GAZ TRB NL S STEMLER

3.2.1 Basit evrimli 2 Adet Gaz Trbinine Sahip Sistem

Aada herbiri 5000 kWelik 2 adet basit evrim gaz trbini jeneratrne, toplam 10000 kWelik gce sahip gemi iin hesap yaplmtr.
3.2.1.1 Yatrm Maliyeti

Herbiri 5000 kWelik 2 adet basit evrim gaz trbini jeneratrnn yatrm maliyeti: 2.650.000 $ (izelge 5.9) x 2 = 5.300.000 $ Yatrmn YTL olarak deeri: 5.300.000 $ 1,4 = 7.420.000 YTL Sabit yllk sermaye masraf, her yl eit olarak geri denmesi gereken bedel veya amortisman masraf (Ck):
i 1 + i) n 0,13(1 + 0,13)10 Ck = I k = 7.420.000 = 1.367.428 YTL n 10 (1 + i ) 1 (1 + 0,13) 1
3.2.1.2 letme ve Bakm (O&M) Masraflar

izelge Ek3.1 ve izelge Ek3.2de bulunan deerler burada da geerlidir. Ylda 8000 saat alma durumunda yllk iletme ve bakm masraf (Tarz 1):

142 6,45 $/MWh (izelge 5.10) x 57920 MWh (izelge Ek3.2) x 1,4 YTL = 523.017 YTL

Ylda 7000 saat alma durumunda yllk iletme ve bakm masraf (Tarz 2): 6,45 $/MWh x 50680 MWh x 1,4 YTL = 457.640 YTL Ylda 6000 saat alma durumunda yllk iletme ve bakm masraf (Tarz 3): 6,45 $/MWh x 43440 MWh x 1,4 YTL = 392.262 YTL
3.2.1.3 Yakt Masraflar

Ylda 8000 saat alma durumunda yllk yakt masraf (Tarz 1): 275 g/kWh (izelge 5.14) x 57.920.000 kWh (izelge Ek3.2)x 500 $/ton 10-6 ton/g (MDO yakt fiyat)x 1,4 YTL = 11.149.600 YTL Ylda 7000 saat alma durumunda yllk yakt masraf (Tarz 2): 275 g/kWh x 50.680.000 kWh x 500 $/ton 10-6 ton/g x 1,4 YTL = 9.755.900 YTL Ylda 6000 saat alma durumunda yllk yakt masraf (Tarz 3): 275 g/kWh x 43.440.000 kWh x 500 $/ton 10-6 ton/g x 1,4 YTL = 8.362.200 YTL
3.2.1.4 Birim Elektrik Enerjisi retim Maliyeti

Ylda 8000 saat alma durumunda kWh bana maliyet (Tarz 1):
g= Ck + Cm + C f E = 1.367.428 + 523.017 + 11.149.600 = 0,225 YTL/kWh 57.920.000

Ylda 7000 saat alma durumunda kWh bana maliyet (Tarz 2): g= Ck + Cm + C f E = 1.367.428 + 457.640 + 9.755.900 = 0,228 YTL/kWh 50.680.000

Ylda 6000 saat alma durumunda kWh bana maliyet (Tarz 3): g= Ck + Cm + C f E = 1.367.428 + 392.262 + 8.362.200 = 0,233 YTL/kWh 43.440.000

143

3.2.2 Basit evrimli 4 Adet Gaz Trbinine Sahip Sistem

Aada herbiri 2500 kWelik 4 adet basit evrim gaz trbini jeneratrne, toplam 10000 kWelik gce sahip gemi iin hesap yaplmtr.
3.2.2.1 Yatrm Maliyeti

Herbiri 2500 kWelik 4 adet basit evrim gaz trbini jeneratrnn yatrm maliyeti: 1.875.000 $ (izelge 5.9) x 4 = 7.500.000 $ Yatrmn YTL olarak deeri: 7.500.000 $ 1,4 = 10.500.000 YTL Sabit yllk sermaye masraf, her yl eit olarak geri denmesi gereken bedel veya amortisman masraf (Ck):
i 1 + i) n 0,13(1 + 0,13)10 Ck = I k = 10.500.000 = 1.935.040 YTL n 10 (1 + i ) 1 (1 + 0,13) 1
3.2.2.2 letme ve Bakm (O&M) Masraflar

izelge Ek3.1 ve izelge Ek3.2de bulunan deerler ve herbiri 5000 kWelik 2 adet basit evrimli gaz trbini jeneratrne sahip sistemin iletme ve bakm masraflar iin yaplan hesaplar burada da geerlidir. Ylda 8000 saat alma durumunda yllk iletme ve bakm masraf (Tarz 1): 523.017 YTL Ylda 7000 saat alma durumunda yllk iletme ve bakm masraf (Tarz 2): 457.640 YTL Ylda 6000 saat alma durumunda yllk iletme ve bakm masraf (Tarz 3): 392.262 YTL
3.2.2.3 Yakt Masraflar

Herbiri 5000 kWelik 2 adet basit evrimli gaz trbini jeneratrne sahip sistemin yakt masraflar iin yaplan hesaplar burada da geerlidir.

144 Ylda 8000 saat alma durumunda yllk 11.149.600 YTL Ylda 7000 saat alma durumunda yllk yakt masraf (Tarz 2): 9.755.900 YTL Ylda 6000 saat alma durumunda yllk yakt masraf (Tarz 3): 8.362.200 YTL
3.2.2.4 Birim Elektrik Enerjisi retim Maliyeti

yakt masraf (Tarz 1):

Herbiri 2500 kWelik 4 adet basit evrimli gaz trbini jeneratrne sahip sistem iin hesaplanan yllk elektrik retim miktar (E) burada da geerlidir. Ylda 8000 saat alma durumunda kWh bana maliyet (Tarz 1):
g= Ck + Cm + C f E = 1.935.040 + 523.017 + 11.149.600 = 0,235 YTL/kWh 57.920.000

Ylda 7000 saat alma durumunda kWh bana maliyet (Tarz 2):
g= Ck + Cm + C f E = 1.935.040 + 457.640 + 9.755.900 = 0,239 YTL/kWh 50.680.000

Ylda 6000 saat alma durumunda kWh bana maliyet (Tarz 3): g= Ck + Cm + C f E = 1.935.040 + 392.262 + 8.362.200 = 0,246 YTL/kWh 43.440.000

145
Ek 4 Toplam 20000 kW g kapasitene sahip dizel jeneratrl ve gaz trbini jeneratrl sistemler iin yaplan hesaplamalar 4.1 Dizel Jeneratrl Sistemler in Yaplan Hesaplamalar

4.1.1 2 Adet Dizel Jeneratre Sahip Sistem

Aada, herbiri 10000 kWelik 2 adet dizel jeneratre, toplam 20000 kWelik gce sahip g sistemi iin hesap yaplmtr.
4.1.1.1 Yatrm Maliyeti

Herbiri 10000 kWelik, 2 adet dizel jeneratrn yatrm maliyeti: 8.750.000 $ (izelge 5.8).x 2 = 17.500.000 $ Yatrmn YTL olarak deeri: 17.500.000 $ x 1,4 = 24.500.000 YTL Sabit yllk sermaye masraf, her yl eit olarak geri denmesi gereken bedel veya amortisman masraf (Ck):
i 1 + i) n Ck = I k n (1 + i ) 1

Ik = Yatrmn imdiki deeri = 24.500.000 YTL i = yllk faiz oran = 0,13 n = tesisin amortisman mr = 10 yl
i 1 + i) n 0,13(1 + 0,13)10 Ck = I k = 24.500.000 = 4.515.094 YTL (1 + i )n 1 (1 + 0,13)10 1

146

4.1.1.2 letme ve Bakm (O&M) Masraflar

izelge Ek4.1 Geminin yk analizi

Gemide mevcut toplam g (kW)

20000 18000 14000 1000

Seyirde gerekli g (kW) Manevrada gerekli g (kW) Limanda gerekli g (Yardmc ekipmanlar ve hotel servisleri iin) (kW)

izelge Ek4.2 Geminin iletme tarzlarna gre yk analizi Tarz 1 Bir ylda seyir iin gerekli g (MWh) Bir ylda manevra iin gerekli g (MWh) Bir ylda limanda gerekli g (Yardmc ekipmanlar ve hotel servisleri iin) (MWh) Yllk Toplam G htiyac (MWh) 110880 3360 1600 115840 Tarz 2 97020 2940 1400 101360 Tarz 3 83160 2520 1200 86880

Ylda 8000 saat alma durumunda yllk iletme ve bakm masraf (Tarz 1): 10,9 $/MWh (izelge 5.10) x 115840 MWh (izelge Ek4.2) x 1,4 YTL = 1.767.718 YTL Ylda 7000 saat alma durumunda yllk iletme ve bakm masraf (Tarz 2): 10,9 $/MWh x 101360 MWh x 1,4 YTL = 1.546.753 YTL Ylda 6000 saat alma durumunda yllk iletme ve bakm masraf (Tarz 3): 10,9 $/MWh x 86880 MWh x 1,4 YTL = 1.325.789 YTL
4.1.1.3 Yakt Masraflar

Ylda 8000 saat alma durumunda yllk yakt masraf (Tarz 1): 177 g/kWh (izelge 5.14) x 115.840.000 kWh (izelge Ek3.2) x 245 $/ton (IFO-380 yaktnn fiyat) 10-6 ton/g x 1,4 YTL = 7.032.762 YTL

147 Ylda 7000 saat alma durumunda yllk yakt masraf (Tarz 2):

177 g/kWh x 101.360.000 kWh x 245 $/ton 10-6 ton/g x 1,4 YTL = 6.153.667 YTL Ylda 6000 saat alma durumunda yllk masraf (Tarz 3): 177 g/kWh x 86.880.000 kWh x 245 $/ton 10-6 ton/g x 1,4 YTL = 5.274.571 YTL
4.1.1.4 Birim Elektrik Enerjisi retim Maliyeti

Ylda 8000 saat alma durumunda kWh bana maliyet (Tarz 1):
g= Ck + Cm + C f E = 4.515.094 + 1.767.718 + 7.032.762 = 0,114 YTL/kWh 115.840.000

Ylda 7000 saat alma durumunda kWh bana maliyet (Tarz 2):
g= Ck + Cm + C f E = 4.515.094 + 1.546.753 + 6.153.667 = 0,120 YTL/kWh 101.360.000

Ylda 6000 saat alma durumunda kWh bana maliyet (Tarz 3): g= Ck + Cm + C f E = 4.515.094 + 1.325.789 + 5.274.571 = 0,128 YTL/kWh 86.880.000

4.1.2 4 Adet Dizel Jeneratre Sahip Sistem

Aada herbiri 5000 kWelik 4 adet dizel jeneratre, toplam 20000 kWelik gce sahip g sistemi iin hesap yaplmtr.
4.1.2.1 Yatrm Maliyeti

Herbiri 5000 kWelik, 4 adet dizel jeneratrn yatrm maliyeti: 4.665.000 $dr (izelge 5.8) x 4 = 18.660.000 $ Yatrmn YTL olarak deeri: 18.660.000 $ x 1,4 = 26.124.000 YTL Sabit yllk sermaye masraf, her yl eit olarak geri denmesi gereken bedel veya amortisman masraf (Ck):

148

i 1 + i) n 0,13(1 + 0,13)10 Ck = I k = 26.124.000 = 4.814.830 YTL n 10 (1 + i ) 1 (1 + 0,13) 1

4.1.2.2 letme ve Bakm (O&M) Masraflar

Herbiri 10000 kWelik 2 adet dizel jeneratre sahip sistemin iletme ve bakm masraflar iin yaplan hesaplar burada da geerlidir. Ylda 8000 saat alma durumunda yllk iletme ve bakm masraf (Tarz 1): 1.767.718 YTL Ylda 7000 saat alma durumunda yllk toplam masraflar (Tarz 2): 1.546.753 YTL Ylda 6000 saat alma durumunda yllk toplam masraflar (Tarz 3): 1.325.789 YTL
4.1.2.3 Yakt Masraflar

Ylda 8000 saat alma durumunda yllk yakt masraf (Tarz 1): 190 g/kWh (izelge 5.14) x 115.840.000 kWh (izelge Ek3.2) x 245 $/ton (IFO-380 yaktnn fiyat) 10-6 ton/g x 1,4 YTL = 7.549.293 YTL Ylda 7000 saat alma durumunda yllk yakt masraf (Tarz 2): 190 g/kWh x 101.360.000 kWh x 245 $/ton 10-6 ton/g x 1,4 YTL = 6.605.631 YTL Ylda 6000 saat alma durumunda yllk masraf (Tarz 3): 190 g/kWh x 86.880.000 kWh x 245 $/ton 10-6 ton/g x 1,4 YTL = 5.661.969 YTL
4.1.2.4 Birim Elektrik Enerjisi retim Maliyeti

Herbiri 10000 kWelik 2 adet dizel jeneratre sahip sistemin yllk elektrik retim miktar (E) burada da geerlidir.

149 Ylda 8000 saat alma durumunda kWh g= Ck + Cm + C f E = bana maliyet (Tarz 1):

4.814.380 + 1.767.718 + 7.549.293 = 0,122 YTL/kWh 115.840.000

Ylda 7000 saat alma durumunda kWh bana maliyet (Tarz 2):
g= Ck + Cm + C f E = 4.814.380 + 1.546.753 + 6.605.631 = 0,128 YTL/kWh 101.360.000

Ylda 6000 saat alma durumunda kWh bana maliyet (Tarz 3): g= Ck + Cm + C f E = 4.814.380 + 1.325.789 + 5.661.969 = 0,136 YTL/kWh 86.880.000

150
4.2 GAZ TRB NL S STEMLER

4.2.1 Basit evrimli 2 Adet Gaz Trbinine Sahip Sistem

Aada herbiri 10000 kWelik 2 adet basit evrim gaz trbini jeneratrne, toplam 20000 kWelik gce sahip gemi iin hesap yaplmtr.
4.2.1.1 Yatrm Maliyeti

Herbiri 10000 kWelik 2 adet basit evrim gaz trbini jeneratrnn yatrm maliyeti: 4.800.000 $ (izelge 5.9) x 2 = 9.600.000 $ Yatrmn YTL olarak deeri: 9.600.000 $ 1,4 = 13.440.000 YTL Sabit yllk sermaye masraf, her yl eit olarak geri denmesi gereken bedel veya amortisman masraf (Ck):
i 1 + i) n 0,13(1 + 0,13)10 Ck = I k = 13.440.000 = 2.476.851 YTL (1 + i )n 1 (1 + 0,13)10 1
4.2.1.2 letme ve Bakm (O&M) Masraflar

izelge Ek4.1 ve izelge Ek4.2de bulunan deerler burada da geerlidir. Ylda 8000 saat alma durumunda yllk iletme ve bakm masraf (Tarz 1): 6,45 $/MWh (izelge 5.10) x 115840 MWh (izelge Ek4.2) x 1,4 YTL = 1.046.035 YTL Ylda 7000 saat alma durumunda yllk iletme ve bakm masraf (Tarz 2): 6,45 $/MWh x 101360 MWh x 1,4 YTL = 915.280 YTL Ylda 6000 saat alma durumunda yllk iletme ve bakm masraf (Tarz 3): 6,45 $/MWh x 86880 MWh x 1,4 YTL = 784.526 YTL
4.2.1.3 Yakt Masraflar

Ylda 8000 saat alma durumunda yllk yakt masraf (Tarz 1): 250 g/kWh (izelge 5.14) x 115.840.000 kWh (izelge Ek3.2)x 500 $/ton 10-6 ton/g (MDO

151 yakt fiyat)x 1,4 YTL = 20.272.000 YTL Ylda 7000 saat alma durumunda yllk yakt masraf (Tarz 2): 250 g/kWh x 101.360.000 kWh x 500 $/ton 10-6 ton/g x 1,4 YTL = 17.738.000 YTL Ylda 6000 saat alma durumunda yllk yakt masraf (Tarz 3): 250 g/kWh x 86.880.000 kWh x 500 $/ton 10-6 ton/g x 1,4 YTL = 15.204.000 YTL
4.2.1.4 Birim Elektrik Enerjisi retim Maliyeti

Ylda 8000 saat alma durumunda kWh bana maliyet (Tarz 1): g= Ck + Cm + C f E = 2.476.851 + 1.046.035 + 20.272.000 = 0,205 YTL/kWh 115.840.000

Ylda 7000 saat alma durumunda kWh bana maliyet (Tarz 2): g= Ck + Cm + C f E = 2.476.851 + 915.280 + 17.738.000 = 0,208 YTL/kWh 101.360.000

Ylda 6000 saat alma durumunda kWh bana maliyet (Tarz 3):
g= Ck + Cm + C f E = 2.476.851 + 784.526 + 15.204.000 = 0,212 YTL/kWh 86.880.000

4.2.2 Basit evrimli 4 Adet Gaz Trbinine Sahip Sistem

Herbiri

5000

kWelik

adet

basit

evrim

gaz

trbini

jeneratrne,

toplam

20000 kWelik gce sahip gemi iin hesap yaplmtr.

4.2.2.1 Yatrm Maliyeti

Herbiri 5000 kWelik 4 adet basit evrim gaz trbini jeneratrnn yatrm maliyeti: 2.650.000 $ (izelge 5.9) x 4 = 10.600.000 $ Yatrmn YTL olarak deeri: 10.600.000 $ 1,4 = 14.840.000 YTL Sabit yllk sermaye masraf, her yl eit olarak geri denmesi gereken bedel veya amortisman masraf (Ck):

152

i 1 + i) n 0,13(1 + 0,13)10 Ck = I k = 14.840.000 = 2.734.856 YTL n 10 (1 + i ) 1 (1 + 0,13) 1

4.2.2.2 letme ve Bakm (O&M) Masraflar

izelge Ek4.1 ve izelge Ek4.2de bulunan deerler ve herbiri 10000 kWelik 2 adet basit evrimli gaz trbini jeneratrne sahip sistemin iletme ve bakm masraflar iin yaplan hesaplar burada da geerlidir. Ylda 8000 saat alma durumunda yllk iletme ve bakm masraf (Tarz 1): 1.046.035 YTL Ylda 7000 saat alma durumunda yllk iletme ve bakm masraf (Tarz 2): 915.280 YTL Ylda 6000 saat alma durumunda yllk iletme ve bakm masraf (Tarz 3): 784.526 YTL
4.2.2.3 Yakt Masraflar

275 g/kWh (izelge 5.14) x 115.840.000 kWh (izelge Ek4.2)x 500 $/ton 10-6 ton/g (MDO yakt fiyat)x 1,4 YTL = 22.299.200 YTL Ylda 7000 saat alma durumunda yllk yakt masraf (Tarz 2): 275 g/kWh x 101.360.000 kWh x 500 $/ton 10-6 ton/g x 1,4 YTL = 19.511.800 YTL Ylda 6000 saat alma durumunda yllk yakt masraf (Tarz 3): 275 g/kWh x 86.880.000 kWh x 500 $/ton 10-6 ton/g x 1,4 YTL = 16.724.400 YTL
4.2.2.4 Birim Elektrik Enerjisi retim Maliyeti

Herbiri 10000 kWelik 2 adet basit evrimli gaz trbini jeneratrne sahip sistem iin hesaplanan yllk elektrik retim miktar (E) burada da geerlidir.

153 Ylda 8000 saat alma durumunda kWh g= Ck + Cm + C f E = bana maliyet (Tarz 1):

2.734.856 + 1.046.035 + 22.299.200 = 0,225 YTL/kWh 115.840.000

Ylda 7000 saat alma durumunda kWh bana maliyet (Tarz 2):
g= Ck + Cm + C f E = 2.734.856 + 915.280 + 19.511.800 = 0,228 YTL/kWh 101.360.000

Ylda 6000 saat alma durumunda kWh bana maliyet (Tarz 3): g= Ck + Cm + C f E = 2.734.856 + 784.526 + 16.724.400 = 0,233 YTL/kWh 86.880.000

154
Ek 5 Toplam 40000 kW g kapasitene sahip dizel jeneratrl ve gaz trbini jeneratrl sistemler iin yaplan hesaplamalar 5.1 D ZEL JENERATRL S STEMLER

Gemi g sistemlerinde tek bir dizel jeneratr iin en byk g kapasitesi 10.000 kWe dolaylarndadr. Dolaysyla toplam 40.000 kWe g kapasitesine 4 adet dizel jeneratrle ulalabilecei kabul edilmitir. Bu nedenle bu blmde sadece 4 dizel jeneratrl sistemler iin hesap yaplmtr.
5.1.1 4 Adet Dizel Jeneratre Sahip Sistem

Aada herbiri 10000 kWelik 4 adet dizel jeneratre, toplam 40000 kWelik gce sahip g sistemi iin hesap yaplmtr.
5.1.1.1 Yatrm Maliyeti

Herbiri 10000 kWelik, 4 adet dizel jeneratrn yatrm maliyeti: 8.750.000 $dr (izelge 5.8) x 4 = 35.000.000 $ Yatrmn YTL olarak deeri: 35.000.000 $ x 1,4 = 49.000.000 YTL Sabit yllk sermaye masraf, her yl eit olarak geri denmesi gereken bedel veya amortisman masraf (Ck):
i 1 + i) n 0,13(1 + 0,13)10 Ck = I k = 49.000.000 = 9.030.188 YTL n 10 (1 + i ) 1 (1 + 0,13) 1
5.1.1.2 letme ve Bakm (O&M) Masraflar

izelge Ek5.1 Geminin yk analizi

Gemide mevcut toplam g (kW)

40000 36000 28000 2000

Seyirde gerekli g (kW) Manevrada gerekli g (kW) Limanda gerekli g (Yardmc ekipmanlar ve hotel servisleri iin) (kW)

155

izelge Ek5.2 Geminin iletme tarzlarna gre yk analizi Tarz 1 Bir ylda seyir iin gerekli g (MWh) Bir ylda manevra iin gerekli g (MWh) Bir ylda limanda gerekli g (Yardmc ekipmanlar ve hotel servisleri iin) (MWh) Yllk Toplam G htiyac (MWh) 221760 6720 3200 231680 Tarz 2 194040 5880 2800 202720 Tarz 3 166320 5040 2400 173760

Ylda 8000 saat alma durumunda yllk iletme ve bakm masraf (Tarz 1): 10,9 $/MWh (izelge 5.10) x 231680 MWh (izelge Ek5.2) x 1,4 YTL = 3.535.436 YTL Ylda 7000 saat alma durumunda yllk iletme ve bakm masraf (Tarz 2): 10,9 $/MWh x 202720 MWh x 1,4 YTL = 3.093.507 YTL Ylda 6000 saat alma durumunda yllk iletme ve bakm masraf (Tarz 3): 10,9 $/MWh x 173760 MWh x 1,4 YTL = 2.651.577 YTL
5.1.1.3 Yakt Masraflar

Ylda 8000 saat alma durumunda yllk yakt masraf (Tarz 1): 177 g/kWh (izelge 5.14) x 231.680.000 kWh (izelge Ek3.2) x 245 $/ton (IFO-380 yaktnn fiyat) 10-6 ton/g x 1,4 YTL = 14.065.524 YTL Ylda 7000 saat alma durumunda yllk yakt masraf (Tarz 2): 177 g/kWh x 202.720.000 kWh x 245 $/ton 10-6 ton/g x 1,4 YTL = 12.307.333 YTL Ylda 6000 saat alma durumunda yllk masraf (Tarz 3): 177 g/kWh x 173.760.000 kWh x 245 $/ton 10-6 ton/g x 1,4 YTL = 10.549.143 YTL

156
5.1.1.4 Birim Elektrik Enerjisi retim Maliyeti

Herbiri 10000 kWelik 4 adet dizel jeneratre sahip sistemin yllk elektrik retim miktar (E) burada da geerlidir. Ylda 8000 saat alma durumunda kWh bana maliyet (Tarz 1): g= Ck + Cm + C f E = 9.030.188 + 3.535.436 + 14.065.524 = 0,115 YTL/kWh 231.680.000

Ylda 7000 saat alma durumunda kWh bana maliyet (Tarz 2):
g= Ck + Cm + C f E = 9.030.188 + 3.093.507 + 12.307.333 = 0,120 YTL/kWh 202.720.000

Ylda 6000 saat alma durumunda kWh bana maliyet (Tarz 3): g= Ck + Cm + C f E = 9.030.188 + 2.651.577 + 10.549.143 = 0,128 YTL/kWh 173.760.000

5.2

GAZ TRB NL S STEMLER

5.2.1 Basit evrimli 2 Adet Gaz Trbinine Sahip Sistem

Aada herbiri 20000 kWelik 2 adet basit evrim gaz trbini jeneratrne, toplam 40000 kWelik gce sahip gemi iin hesap yaplmtr.
5.2.1.1 Yatrm Maliyeti

Herbiri 20000 kWelik 2 adet basit evrim gaz trbini jeneratrnn yatrm maliyeti: 9.400.000 $ (izelge 5.9) x 2 = 18.800.000 $ Yatrmn YTL olarak deeri: 18.800.000 $ 1,4 = 26.320.000 YTL Sabit yllk sermaye masraf, her yl eit olarak geri denmesi gereken bedel veya amortisman masraf (Ck):
i 1 + i) n 0,13(1 + 0,13)10 Ck = I k = 26.320.000 = 4.850.501 YTL n 10 (1 + i ) 1 (1 + 0,13) 1

157

5.2.1.2 letme ve Bakm (O&M) Masraflar

izelge Ek5.1 ve izelge Ek5.2de bulunan deerler burada da geerlidir. Ylda 8000 saat alma durumunda yllk iletme ve bakm masraf (Tarz 1): 6,45 $/MWh (izelge 5.10) x 231680 MWh (izelge Ek4.2) x 1,4 YTL = 2.092.070 YTL Ylda 7000 saat alma durumunda yllk iletme ve bakm masraf (Tarz 2): 6,45 $/MWh x 202720 MWh x 1,4 YTL = 1.830.561 YTL Ylda 6000 saat alma durumunda yllk iletme ve bakm masraf (Tarz 3): 6,45 $/MWh x 173760 MWh x 1,4 YTL = 1.569.052 YTL
5.2.1.3 Yakt Masraflar

Ylda 8000 saat alma durumunda yllk yakt masraf (Tarz 1): 210 g/kWh (izelge 5.14) x 231.680.000 kWh (izelge Ek3.2)x 500 $/ton 10-6 ton/g (MDO yakt fiyat)x 1,4 YTL = 34.056.960 YTL Ylda 7000 saat alma durumunda yllk yakt masraf (Tarz 2): 210 g/kWh x 202.720.000 kWh x 500 $/ton 10-6 ton/g x 1,4 YTL = 29.799.840 YTL Ylda 6000 saat alma durumunda yllk yakt masraf (Tarz 3): 210 g/kWh x 173.760.000 kWh x 500 $/ton 10-6 ton/g x 1,4 YTL = 25.542.720 YTL
5.2.1.4 Birim Elektrik Enerjisi retim Maliyeti

Ylda 8000 saat alma durumunda kWh bana maliyet (Tarz 1): g= Ck + Cm + C f E = 4.850.501 + 2.092.070 + 34.056.960 = 0,176 YTL/kWh 231.680.000

Ylda 7000 saat alma durumunda kWh bana maliyet (Tarz 2):
g= Ck + Cm + C f E = 4.850.501 + 1.830.561 + 29.799.840 = 0,180 YTL/kWh 202.720.000

158 Ylda 6000 saat alma durumunda kWh g= Ck + Cm + C f E = bana maliyet (Tarz 3):

4.850.501 + 1.569.052 + 25.542.720 = 0,184 YTL/kWh 173.760.000

5.2.2 Basit evrimli 4 Adet Gaz Trbinine Sahip Sistem

Aada herbiri 10000 kWelik 4 adet basit evrim gaz trbini jeneratrne, toplam 40000 kWelik gce sahip gemi iin hesap yaplmtr.
5.2.2.1 Yatrm Maliyeti

Herbiri 10000 kWelik 4 adet basit evrim gaz trbini jeneratrnn yatrm maliyeti: 4.800.000 $ (izelge 5.9) x 4 = 19.200.000 $ Yatrmn YTL olarak deeri: 19.200.000 $ 1,4 = 26.880.000 YTL Sabit yllk sermaye masraf, her yl eit olarak geri denmesi gereken bedel veya amortisman masraf (Ck):
i 1 + i) n 0,13(1 + 0,13)10 Ck = I k = 26.880.000 = 4.953.703 YTL n 10 (1 + i ) 1 (1 + 0,13) 1
5.2.2.2 letme ve Bakm (O&M) Masraflar

izelge Ek5.1 ve izelge Ek5.2de bulunan deerler ve herbiri 20000 kWelik 2 adet basit evrimli gaz trbini jeneratrne sahip sistemin iletme ve bakm masraflar iin yaplan hesaplar burada da geerlidir. Ylda 8000 saat alma durumunda yllk iletme ve bakm masraf (Tarz 1): 2.092.070 YTL Ylda 7000 saat alma durumunda yllk iletme ve bakm masraf (Tarz 2): 1.830.561 YTL Ylda 6000 saat alma durumunda yllk iletme ve bakm masraf (Tarz 3): 1.569.052 YTL

159
5.2.2.3 Yakt Masraflar

Ylda 8000 saat alma durumunda yllk yakt masraf (Tarz 1): 250 g/kWh (izelge 5.14) x 231.680.000 kWh (izelge Ek5.2)x 500 $/ton 10-6 ton/g (MDO yakt fiyat)x 1,4 YTL = 40.544.000 YTL Ylda 7000 saat alma durumunda yllk yakt masraf (Tarz 2): 250 g/kWh x 202.720.000 kWh x 500 $/ton 10-6 ton/g x 1,4 YTL = 35.476.000 YTL Ylda 6000 saat alma durumunda yllk yakt masraf (Tarz 3): 250 g/kWh x 173.760.000 kWh x 500 $/ton 10-6 ton/g x 1,4 YTL = 30.408.000 YTL
5.2.2.4 Birim Elektrik Enerjisi retim Maliyeti

Herbiri 20000 kWelik 2 adet basit evrimli gaz trbini jeneratrne sahip sistem iin hesaplanan yllk elektrik retim miktar (E) burada da geerlidir. Ylda 8000 saat alma durumunda kWh bana maliyet (Tarz 1):
g= Ck + Cm + C f E = 4.953.703 + 2.092.070 + 40.544.000 = 0,205 YTL/kWh 231.680.000

Ylda 7000 saat alma durumunda kWh bana maliyet (Tarz 2): g= Ck + Cm + C f E = 4.953.703 + 1.830.561 + 35.476.000 = 0,208 YTL/kWh 202.720.000

Ylda 6000 saat alma durumunda kWh bana maliyet (Tarz 3): g= Ck + Cm + C f E = 4.953.703 + 1.569.052 + 30.408.000 = 0,212 YTL/kWh 173.760.000

160
Ek 6 Toplam 90.000 kW g kapasitene sahip kombine evrim gaz trbini jeneratrl sistemin basit evrimli gaz trbini jeneratr ile karlatrlmas iin yaplan hesaplamalar

Bu blmde, 32 MW gcnde 1 adet gaz trbinine sahip toplam 45 MW g kapasitesindeki kombine evrimin Turbomach firmasndan alnan yatrm fiyatlar referans alnarak yaplan hesaplamalar verilmektedir.
6.1 Basit evrimli 2 Adet Gaz Trbinine Sahip Sistem

Aada herbiri 45000 kWelik 2 adet basit evrim gaz trbini jeneratrne, toplam 90000 kWelik gce sahip gemi iin hesap yaplmtr.
6.1.1 Yatrm Maliyeti

Herbiri 45000 kWelik 2 adet basit evrim gaz trbini jeneratrnn yatrm maliyeti: 22.500.000 $ (izelge 5.9) x 2 = 45.000.000 $ Yatrmn YTL olarak deeri: 45.000.000 $ 1,4 = 63.000.000 YTL Sabit yllk sermaye masraf, her yl eit olarak geri denmesi gereken bedel veya amortisman masraf (Ck):
i 1 + i) n 0,13(1 + 0,13)10 Ck = I k = 63.000.000 = 11.610.242 YTL (1 + i )n 1 (1 + 0,13)10 1
6.1.2
letme ve Bakm (O&M) Masraflar

izelge Ek6.1 Geminin yk analizi

Gemide mevcut toplam g (kW)

90000 81000 63000 4500

Seyirde gerekli g (kW) Manevrada gerekli g (kW) Limanda gerekli g (Yardmc ekipmanlar ve hotel servisleri iin) (kW)

161

izelge Ek6.2 Geminin iletme tarzlarna gre yk analizi Tarz 1 Bir ylda seyir iin gerekli g (MWh) Bir ylda manevra iin gerekli g (MWh) Bir ylda limanda gerekli g (Yardmc ekipmanlar ve hotel servisleri iin) (MWh) Yllk Toplam G htiyac (MWh) 498960 15120 7200 521280 Tarz 2 436590 13230 6300 456120 Tarz 3 374220 11340 5400 390960

Ylda 8000 saat alma durumunda yllk iletme ve bakm masraf (Tarz 1): 6,45 $/MWh (izelge 5.10) x 521280 MWh (izelge Ek6.2) x 1,4 YTL = 4.707.158 YTL Ylda 7000 saat alma durumunda yllk iletme ve bakm masraf (Tarz 2): 6,45 $/MWh x 456120 MWh x 1,4 YTL = 4.118.763 YTL Ylda 6000 saat alma durumunda yllk iletme ve bakm masraf (Tarz 3): 6,45 $/MWh x 390960 MWh x 1,4 YTL = 3.530.368 YTL
6.1.3 Yakt Masraflar

Ylda 8000 saat alma durumunda yllk yakt masraf (Tarz 1): 210 g/kWh (izelge 5.14) x 521.280.000 kWh (izelge Ek6.2)x 500 $/ton 10-6 ton/g (MDO yakt fiyat)x 1,4 YTL = 76.628.160 YTL Ylda 7000 saat alma durumunda yllk yakt masraf (Tarz 2): 210 g/kWh x 456.120.000 kWh x 500 $/ton 10-6 ton/g x 1,4 YTL = 67.049.640 YTL Ylda 6000 saat alma durumunda yllk yakt masraf (Tarz 3): 210 g/kWh x 390.960.000 kWh x 500 $/ton 10-6 ton/g x 1,4 YTL = 57.471.120 YTL

162
6.1.4 Birim Elektrik Enerjisi retim Maliyeti

Ylda 8000 saat alma durumunda kWh bana maliyet (Tarz 1): g= Ck + Cm + C f E = 11.610.242 + 4.707.158 + 76.628.160 = 0,178 YTL/kWh 521.280.000

Ylda 7000 saat alma durumunda kWh bana maliyet (Tarz 2):
g= Ck + Cm + C f E = 11.610.242 + 4.118.763 + 67.049.640 = 0,181 YTL/kWh 456.120.000

Ylda 6000 saat alma durumunda kWh bana maliyet (Tarz 3):
g= Ck + Cm + C f E = 11.610.242 + 3.530.368 + 57.471.120 = 0,185 YTL/kWh 390.960.000

6.2.

2 Adet Gaz Trbinine Sahip Kombine Is ve G Sistemi

Aada herbiri 32000 kWe g kapasiteli 2 adet gaz trbini jeneratrne ilave olarak s geri kazanm kazan ve buhar trbini jeneratr seti ile birlikte toplam 90000 kWe g kapasitesine sahip kombine s ve g sistemi iin hesap yaplmtr.
6.2.1. Yatrm Maliyeti

32000 kWelik 2 adet gaz trbinine sahip kombine s ve g sisteminin yatrm maliyeti: 32.000.000 $dr (fiyat Turbomach firmasndan alnmtr) x 2 = 64.000.000 $ Yatrmn YTL olarak deeri: 64.000.000 $ x 1,4 = 89.600.000 YTL Sabit yllk sermaye masraf, her yl eit olarak geri denmesi gereken bedel veya amortisman masraf (Ck):
i 1 + i) n 0,13(1 + 0,13)10 Ck = I k = 89.600.000 = 16.512.344 YTL n 10 (1 + i ) 1 (1 + 0,13) 1

163

6.2.2.

letme ve Bakm (O&M) Masraflar

Ylda 8000 saat alma durumunda yllk iletme ve bakm masraflar (Tarz 1): 4,9 $/MWh (izelge 5.10) x 521.280 MWh (izelge Ek6.2) x 1,4 YTL = 3.575.980 YTL Ylda 7000 saat alma durumunda yllk iletme ve bakm masraflar (Tarz 2): 4,9 $/MWh x 456.120 MWh x 1,4 YTL = 3.128.983 YTL Ylda 6000 saat alma durumunda yllk iletme ve bakm masraflar (Tarz 3): 4,9 $/MWh x 390.960 MWh x 1,4 YTL = 2.681.985 YTL
6.2.3. Yakt Masraflar

Kombine evrimli sistemin, g kapasitesini 64 MWtan 90 MWa karmasna karn basit evrimdekine gre ilave yakt sarfiyatnn sz konusu olmamas dolaysyla kombine evrimdeki yakt sarfiyat basit evrimdekiyle ayn kabul edilebilir. Bu nedenle, yakt masraflar 64 MW g kapasiteli basit evrimli sistem iin aada yaplmtr.

izelge Ek6.3 Geminin yk analizi

Gemide mevcut toplam g (kW)

64000 57590 44790 3200

Seyirde gerekli g (kW) Manevrada gerekli g (kW) Limanda gerekli g (Yardmc ekipmanlar ve hotel servisleri iin) (kW)

izelge Ek6.4 Geminin iletme tarzlarna gre yk analizi Tarz 1 Bir ylda seyir iin gerekli g (MWh) Bir ylda manevra iin gerekli g (MWh) Bir ylda limanda gerekli g (Yardmc ekipmanlar ve hotel servisleri iin) (MWh) Yllk Toplam G htiyac (MWh) 354760 10750 5200 370630 Tarz 2 310415 9406 4480 324351 Tarz 3 266070 8064 3840 278015

164 Ylda 8000 saat alma durumunda yllk yakt masraf (Tarz 1): 210 g/kWh (izelge 5.14) x 370.630.000 kWh (izelge Ek6.2)x 500 $/ton 10-6 ton/g (MDO yakt fiyat)x 1,4 YTL = 54.482.610 YTL Ylda 7000 saat alma durumunda yllk yakt masraf (Tarz 2): 210 g/kWh x 324.351.000 kWh x 500 $/ton 10-6 ton/g x 1,4 YTL = 47.679.597 YTL Ylda 6000 saat alma durumunda yllk yakt masraf (Tarz 3): 210 g/kWh x 278.015.000 kWh x 500 $/ton 10-6 ton/g x 1,4 YTL = 40.868.205 YTL
6.2.4. Birim Elektrik Enerjisi retim Maliyeti

Ylda 8000 saat alma durumunda kWh bana maliyet (Tarz 1): g= Ck + Cm + C f E = 16.512.344 + 3.575.980 + 54.482.610 = 0,143 YTL/kWh 521.280.000

Ylda 7000 saat alma durumunda kWh bana maliyet (Tarz 2): g= Ck + Cm + C f E = 16.512.344 + 3.128.983 + 47.679.597 = 0,147 YTL/kWh 456.120.000

Ylda 6000 saat alma durumunda kWh bana maliyet (Tarz 3):
g= Ck + Cm + C f E = 16.512.344 + 2.681.985 + 40.868.205 = 0,153 YTL/kWh 390.960.000

165
ZGEM Doum tarihi

31.08.1976 Ankara 1991-1994 1995-1999 Sakarya Anadolu Lisesi Yldz Teknik niversitesi Mhendislik Fak. Makine Mhendislii Blm stanbul Tersanesi Komutanl

Doum yeri Lise Lisans

alt kurum

2000-Devam ediyor