T.C. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü: Raed Marfoo Mohammedsalih

T.C.
SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ

FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
İÇ İÇE EŞ EKSENLİ BORU TÜRÜ ISI DEĞİŞTİRİCİLERİN NÜMERİK

ARAŞTIRILMASI
Raed Marfoo MOHAMMEDSALIH
Danışman
Yrd. Doç. Dr. Ramazan SELVER
YÜKSEK LİSANS TEZİ

MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ ANABİLİM DALI
ISPARTA - 2018
© 2018 [Raed Marfoo MOHAMMEDSALIH]
İÇİNDEKİLER
Sayfa
İÇİNDEKİLER ..................................................................................................................................... i
ÖZET .................................................................................................................................................... ii
ABSTRACT ........................................................................................................................................ iii
TEŞEKKÜR........................................................................................................................................ iv
ŞEKİLLER DİZİNİ ............................................................................................................................ v
ÇİZELGELER DİZİNİ ................................................................................................................... viii
SİMGELER VE KISALTMALAR DİZİNİ .................................................................................... ix
1. GİRİŞ ............................................................................................................................................... 1
Borulu Isı Değiştiricileri ...................................................................................................... 2
2. KAYNAK ÖZETLERİ ................................................................................................................... 7
3. METERYAL VE METOT ......................................................................................................... 14
3.1. Deneysel Sistem Tasarımı ....................................................................................... 14
3.2. Deneysel Prosedür ..................................................................................................... 20
3.3. Matemetiksel Yöntem ............................................................................................... 21
3.3.1. Tasarlanan Isı Değiştiricilerin Analitik İncelenmesi ......................... 21
3.3.2. Giriş uzunlukları : ........................................................................................... 34
3.4. Nümerik İncelenmesi ................................................................................................ 35
3.4.1 Fluent Genel Tanımı ....................................................................................... 35
3.4.2. Fluent Genel Modelleme Yetenekleri ...................................................... 36
3.4.3. Fluent’teki viskoz modellerine genel bakış .......................................... 37
3.4.3.1. Standard k–ε ......................................................................................... 37
3.4.3.2. RNG k–ε .................................................................................................. 37
3.4.3.3. Realizable k–ε....................................................................................... 38
3.4.3.4. Standard k-ω ........................................................................................ 38
3.4.3.5. Shear-Stress Transport (SST) k-ω Modeli ................................ 39
3.4.3.6. k-kl-ω Transition Modeli ................................................................. 39
3.4.3.7. Transition SST Model ........................................................................ 40
3.4.3.8. Reynolds Stress Model (RSM) ........................................................ 40
3.4.3.8.1. Linear Pressure-Strain Model ............................................ 40
3.4.3.8.2. Quadratic Pressure-Strain Model ..................................... 41
3.4.3.8.3. Stress-Omega Model ............................................................. 41
3.4.4. Fluent’teki Çözüm yöntemleri ................................................................... 41
3.4.4.1. SIMPLE ve SIMPLEC .......................................................................... 41
3.3.4.2. PISO .......................................................................................................... 41
3.3.4.3 Coupled .................................................................................................... 42
3.4.5. Wall Functions (Fluent’teki Duvar Fonksiyonları) ............................ 42
4. ARAŞTIRMA BULGULARI VE TARTIŞMA ....................................................................... 44
4.1. Deneysel Çalışma ........................................................................................................ 44
4.2. Nümerik Çalışma ile Deneyselin Değerlendirilmesi ..................................... 47
5. SONUÇ VE ÖNERİLER ............................................................................................................ 84
KAYNAKLAR .................................................................................................................................. 86
EKLER .............................................................................................................................................. 89
EK A. Birinci Deney Örnek Olarak EES Programı yardımı ile bazı değerlerin
hesaplanması. ........................................................................................................... 90
ÖZGEÇMİŞ....................................................................................................................................... 92
i
ÖZET
Yüksek Lisans Tezi
İÇ İÇE EŞ EKSENLİ BORU TÜRÜ ISI DEĞİŞTİRİCİLERİN NÜMERİK

ARAŞTIRILMASI
Süleyman Demirel Üniversitesi

Fen Bilimleri Enstitüsü
Makina Mühendisliği Anabilim Dalı
Danışman: Yrd. Doç. Dr. Ramazan SELVER
İç içe geçmiş eş eksenli zıt akışlı ısı değiştiricisindeki ısı ve akışkan transferleri
hem deneysel hem de nümerik olarak incelenmiştir. İç borunun içerisinden
debisi ve sıcaklık değerleri sabit sıcak hava dolaştırılmıştır. İki boru arasındaki
halka boşluk alanından ise; 12 farklı Reynolds sayılarında (250-12000) soğuk su
geçirilerek deneysel ve nümerik olarak ısı ve akışkan perfomans değerleri
çıkartılmış ve karşılaştırılmıştır. Nümerik çalışmalarda Ansys Fluent programı
kullanılarak “k-ε, RNG, Standard Wall” çözüm yönteminin deneysel çalışmalara
çok yakın sonuçlar verdiği görülmüştür.
Anahtar Kelimeler: Isı Değiştiriciler, İç İçe Eş Eksenli Boru, Zıt Akışlı, Isı
Transferi, Isıl Enerji, ANSYS Fluent programı, k-ε, RNG, Standard Wall.
2018, 92 sayfa
ii
ABSTRACT
M.Sc. Thesis
NUMERICAL INVESTIGATION OF A HEAT EXCHANGER WITH CONCENTRIC

TUBE COUNTER FLOW
Süleyman Demirel University

Graduate School of Natural and Applied Sciences
Department of Mechanical Engineering
Supervisor: Asst. Prof. Dr. Ramazan SELVER
Heat and fluid transfers in the co-axial opposite flow heat exchanger both
experimentally and numerically have been studied. The inlet temperature and
inlet volumetric flow rate of a hot air was constantly circulated through the inner
pipe. From the ring space between the two pipes; experimental and numerical
heat and fluid performance values were derived and compared by passing cold
water through 12 different Reynolds numbers (250-12000). Numerical studies
have shown that the "k-ε, RNG, Standard Wall" solution used in the Ansys Fluent
program gives very close results to the experimental studies.
Keywords: Heat Exchanger, Concentric Tube, Opposite Flow, Heat Transfer,

Thermal Energy, ANSYS Fluent program, k-ε, RNG, Standard Wall.
2018, 92 pages
iii
TEŞEKKÜR
Her şey için ALLAH’A hamd olsun ve sonra bana her zaman yanımda duran
babam, annem, kardeşlerim ve ailem’e de teşekkür ederim ve sonsuz sevgi ve
saygılarımı sunarım.
Beni yönlendiren, karşılaştığım zorlukları bilgi ve tecrübesi ile aşmamda

yardımcı olan değerli Danışman Hocam Yrd. Doç. Dr. Ramazan SELVER’e
teşekkürlerimi sunarım.
Süleyman Demirel üniversitesinde çalışanlar hocalara ve elemanlara teşekkür

ederim bil hassa makine mühendisliği bölümündeki tüm görevlilere yeniden
teşekkür ederim.

ISPARTA, 2018
iv
ŞEKİLLER DİZİNİ
Sayfa
Şekil 1.2. Gövde borulu ısı değiştirici (Incropera, F.P., vd., 2007) ............................... 4
Şekil 1.3. İç içe geçmiş çift borulu ısı değiştiricilerin a. Parelel aynı yönlü akışlı,
b. Parelel zıt yönlü akışlı (Incropera, F.P., vd., 2007) .................................... 5
Şekil 1.4. Çift borulu bir ısı değiştiricide farklı akış rejimleri ve ilgili sıcaklık
profilleri a-paralel akışlı, b-zıt akışlı (Incropera, F.P., vd., 2007) ............. 6
Şekil 3.1. Tasarlanan ısı değiştiricisinin şematik görünümü ...................................... 14
Şekil 3.2. Deney için kullanılan ısı değiştiricisinin görünümü ................................... 15
Şekil 3.3. Hava ısıtıcı tabancası .............................................................................................. 16
Şekil 3.4. Hava hızı ölçüm cihazı ............................................................................................ 17
Şekil 3.5. Sıcaklık ölçer data logger ...................................................................................... 18
Şekil 3.6. Soğuk suyun pompasının görütüsü ................................................................... 19
Şekil 3.7. Soğuk suyun tankı .................................................................................................... 20
Şekil 3.8. Yatay borulardan doğal konveksiyonla ısı geçişinde sıcaklık ve hız
değişimi (Gökçe, A.T.,1985) ................................................................................. 33
Şekil 3.9. Dairesel kesitli bir boruda hız profilinin gelişimi
(Çengel, Y. A., 2011) ................................................................................................ 34
Şekil 3.10. Dairesel kesitli bir boruda ısıl profilin gelişimi
(Incropera, F.P., vd., 2007) ................................................................................... 35
Şekil 4.1. Deney sonunda farklı Reynolds sayılarındaki sıcak havanın ve
soğuk suyun çıkış sıcaklık değerleri ................................................................. 46
Şekil 4.2. Deneysel değerler bazı alınarak Fluent programı yardımıyla elde
edilen sıcaklık değerlerinin hata oranları (Rec=239.7)............................. 54
edilen sıcaklık değerlerinin hata oranları (Rec=1796).............................. 54
edilen sıcaklık değerlerinin hata oranları (Rec=10253) ........................... 56
edilen sıcaklık değerlerinin hata oranları (Rec=12737) ........................... 57
Şekil 4.9. a. Isı değiştiricisi içerisinden geçen iki akışkanın eksenel boyunca
kesitlerde ortalama sıcaklık değişimi (Rec=239.7)..................................... 58
Şekil 4.9. b. Isı değiştiricisi içerisinden geçen iki akışkanın eksenel boyunca
boru merkezindeki ve halka kesitin üst kısmının orta çizgideki
sıcaklık değerlerinin değişimi (Rec=239.7) ................................................... 58
Şekil 4.10. Soğuyan akışta hız ve sıcaklık profilleri ........................................................ 59
Şekil 4.11. a. Isı değiştiricisi içerisinden geçen iki akışkanın eksenel
boyuncaki kesitlerde ortalama sıcaklık değişimi (Rec=1796) ............. 60
Şekil 4.11. b. Isı değiştiricisi içerisinden geçen iki akışkanın eksenel
boyuncaki boru merkezindeki ve halka kesitin üst taraf orta
çizgideki sıcaklık değerlerinin değişimi (Rec=1796) ............................... 60
v
boyuncaki kesitlerde ortalama sıcaklık değişimi (Rec=10253)........... 64
çizgideki sıcaklık değerlerinin değişimi (Rec=10253) ............................ 64
boyuncaki kesitlerde ortalama sıcaklık değişimi (Rec=12737)........... 65
çizgideki sıcaklık değerlerinin değişimi (Rec=12737) ............................ 65
boyuncaki kesitlerde ortalama sıcaklık değişimi ...................................... 66
çizgideki sıcaklık değerlerinin değişimi ....................................................... 68
Şekil 4.18. Akış çeşidine göre ısı transfer katsayısının ve sınır tabaka
kalınlığının değişimi (Incropera, F.P., vd., 2007) ...................................... 69
Şekil 4.19. Sıcak havanın sıcak boru içerisindeki 5 farklı bölgedeki hız
profilleri .................................................................................................................... 71
Şekil 4.20. Farklı Reynolds sayılarında sıcak hava borusu boyunca borunun
tam merkezindeki hız profilleri ....................................................................... 72
Şekil 4.21. Sıcak havanın sıcak boru içerisindeki 5 farklı bölgedeki sıcaklık
profilleri .................................................................................................................... 73
Şekil 4.22. Soğuk su halka kesitin üst tarafındaki boşluğun orta çizgisi
boyunca farklı Reynolds sayılarındaki hız profilleri ............................... 75
Şekil 4.23. Soğuk suyun halka borunun üst kısmındaki farklı Reynolds
sayılarında hız profilleri ..................................................................................... 76
Şekil 4.24. Halka boru boşluğundan geçen soğuk suyun 5 farklı bölgedeki
sıcaklık profilleri (Rec=239.7) .......................................................................... 78
sıcaklık profilleri (Rec=6391) ........................................................................... 79
sıcaklık profilleri (Rec=12737) ........................................................................ 79
Şekil 4.27. Analitik ve nümerik Nusselt sayısının değerleri ....................................... 81
vi
Şekil 4.28. Analitik ve Nümerik basınç düşüsü değerleri............................................. 83
Şekil A.1 Deney için EES programı yardımı ile bazı değerlerin hesaplanması .... 90
Şekil A.2. Deney için EES programı yardımı ile çıktıları ............................................... 91
vii
ÇİZELGELER DİZİNİ
Sayfa
Çizelge 4.1. Deney başlangıcında sıcak havanın ve soğuk suya ait bazı datalar . 44
Çizelge 4.2. Deney başlagıcında sıcak havanın ve soğuk suya ait verilen datalara
göre deney sonundaki bazı datalar .............................................................. 45
Çizelge 4.3. Fluent programı yardımyla farklı çözüm yöntemlerindeki bazı
sıcaklık değerleri ve bunların deneysel değerler ile meydana gelen
hata oranları (Rec=239.7) ................................................................................ 49
hata oranları (Rec=1796) ................................................................................. 49
hata oranları (Rec=10253) .............................................................................. 52
hata oranları (Rec=12737) .............................................................................. 53
Çizelge 4.10. Soğuk suyun hidrodinamik ve ısıl tam gelişme uzunlukları ............ 77
Çizelge 4.11. Sıcak hava Reh=8100 değerinde ve soğuk su için kullanılan Nusselt
sayılarının denklemleri .................................................................................. 82
viii
SİMGELER VE KISALTMALAR DİZİNİ
A Alan, m2
𝐀 𝐜𝐜 Halka borun kesit alanı, m2
𝐀 𝐜𝐡 İç borun kesit alanı, m2
𝐀 𝐢𝐬 İç borun iç yüzey alanı, m2
𝐀 𝐨𝐬 Dış borunun dış yüzey alanı, m2
As Yüzey Alanı, m2
𝐜 Kapasite oranı
𝐂𝐦𝐢𝐧 Küçük olan soğuk veya sıcak akışkanın ısıl kapasite değeri, W/°C
𝐂𝐦𝐚𝐤𝐬 Büyük olan soğuk veya sıcak akışkanın ısıl kapasite değeri, W/°C
Cp Özgül ısı, j/kg K
D Çap, m
𝐃𝟏 İç borun dış çapı, m
𝐃𝟐 Dış borun iç çapı, m
Dh Hidrolik çap, m
𝐃𝐡𝐜 Halka borun hidrolik çapı, m
𝐃𝐡𝐡 İç borun hidrolik çapı, m
Di İç borun iç çapı, m
Do Dış borun iç çapı, m
g Yerçekimi ivmesi, m/s2
𝐆𝐫 Grashof sayısı
h Isı taşınım katsayısı, W/m2 0C
hc Soğuk akışkanın taşınım katsayısı, W/m2 0C
𝐡𝒇 Sürtünme enerjisi, m
hh Sıcak akışkanın taşınım katsayısı, W/m2 0C
H.O. Hata oranı
k Isıl iletim katsayısı, W/m K
𝐤 𝐀𝐥 Alüminyum ısıl iletkenliği, W/m0C
L Isı değiştiricisinin uzunluğu, m
L h, L Laminar akışlı için hidrodinamik giriş uzunluğu, m
L h,t Türbülanslı akış için hidrodinamik giriş uzunluğu, m
L t, L Laminar akışlı için ısıl giriş uzunluğu, m
L t,t Türbülanslı akış için ısıl giriş uzunluğu, m
𝐦̇ Kütlesel debi, kg/s
Nu Nusselt sayısı
𝐍𝐮𝐡 Sıcak akışkanın Nusselt sayısı
𝐍𝐮𝐜 Soğuk akışkanın Nusselt sayısı
𝐍𝐮∞ Soğuk akışkan ile çevre arasındaki doğal Nusselt sayısı
NTU Birim ısı transfer sayısı
𝐏𝐫 Prandtl sayısı
𝐐̇ Toplam ısı transfer hızı, W
𝐐̇𝟐 Soğuk akışkan çevre sıcaklığı ile toplam kaybeden ısı transfer hızı, W
𝐐̇𝐜 Soğuk akışkanın kazanan toplam ısı transfer hızı, W
𝐐̇𝐜𝐨𝐧𝐯 Doğal taşınım ısı transfer hızı, W
𝐐̇𝐡 Sıcak akışkanın kaybeden toplam ısı transfer hızı, W
𝐐̇𝐦𝐚𝐤𝐬 Maksimum ısı transfer hızı, W
𝐐̇𝐫𝐚𝐝 Işınımla ısı transfer hızı, W
ix
𝐐̇∞ Soğuk akışkandan çevreye toplam kaybedilen ısı transfer hızı, W
𝐪̇ Isı akışı, W/m2
𝐑𝐚𝑫 Rayleigh sayısı
Re Reynolds Sayısı
𝐑𝐟𝐡 Havanın kirlenme faktörü, m2 0C/W
𝐑𝐟𝐜 Suyun kirlenme faktörü, m2 0C/W
𝐑𝐓 Sıcak ile soğuk akışkan arasındaki toplam ısıl direnci, 0C/W
𝐑𝐭𝟏 Soğuk akışkan ile çevre arasındaki toplam ısıl direnci, 0C/W
t İç ve dış boruların etkalınlıkları, m
𝐓𝐜 𝐢 Suyun giriş sıcaklığı, oC
𝐓𝐜 𝐨 Suyun çıkış sıcaklığı, oC
𝐓𝐜 𝐨𝐫 Soğuk akışkanın ortalama sıcaklığı, oC
𝐓𝐝 Duvar sıcaklığı, oC
𝐓𝒇 Film sıcaklığı, oC
𝐓𝐡 𝒊 Havanın giriş sıcaklığı, oC
𝐓𝐡 𝐨 Havanın çıkış sıcaklığı, oC
𝐓𝐡 𝐨𝐫 Sıcak akışkanın ortalama sıcaklığı, oC
𝐓𝐢 𝐬 İç borunun içteki yüzeyinin giriş sıcaklığı, 0C
𝐢
𝐓𝐢 𝐬 İç borunun içteki yüzeyinin çıkış sıcaklığı, 0C
𝐨
𝐓𝐨 𝐬 Dış borunun dış yüzeyinin ortalama sıcaklığı, 0C
𝐓∞ Çevre sıcaklığı, oC
U Toplam ısı transfer katsayısı, W/m2 0C
V Akışkanın ortalama hızı, m/s
𝐕𝐦𝐚𝐤𝐬. Akışkanın maksimum hızı, m/s
𝐕̇ Hacimsel debi, m3/s
∆𝐏 Basınc kaybı, Pa
𝝉𝒘 Kayma gerilmisi, Pa
µ Dinamik viskozite, N s/m2
ρ Yoğunluk, kg/m3
ƒ Sürtünme faktörü
𝒗 Kinematik viskozite, m2/s
𝛆 Isı transfer etkinliği
ϵ Pürüzlülük değeri, µm
𝛆𝐟𝐨𝐢𝐥 Yayıcılık değeri
𝛔 Stefan-Boltzmanın sabiti
𝜷 Hacimsel genleşme katsayısı, 1/K
δ Sınır tabaka kalınlığı
x,y,z Silindirik koordinatlar
x
1. GİRİŞ
Katı bir cidar ile birbirinden ayrılan iki farklı sıcaklardaki akışkanlar arasında ısı
geçişi mühendislik uygulamalarının en önemli ve en çok karşılaşılan
uygulamalarındadır. Bu tür ısı geçişini gerçekleştirmek için tasarlanan cihaz
ısı değiştiricisi olarak adlandırılır ve yaygın olarak soğutma, iklimlendirme,
ısıtma, güç üretimi, kimyasal proseslerde, taşıt araçlarında elektronik
cihazlarda, alternatif enerji kaynaklarının kullanımında ısı depolanması vb.
birçok yerde kullanılabilmektedir (Incropera F.P., Dewitt, D.P., 2001). Isı
değiştiricileri, tesisin termik verimini arttırma, çevrimin tamamlanması gibi
kullanımının yanında, imal edilen ürünün kalitesini artırma yönünden de
önemlidirler. Örneğin ısıl işlem tekniğinde çoğu kez belirli bir sıcaklığa getirilen
bir madde ya ekzoterm reaksiyonlar sonucunda ısı açığa çıkarır veya endoterm
reaksiyonlar durumunda ısıya ihtiyaç gösterir. Sıcaklık birinci halde artar,
ikinci halde ise azalır. Sıcaklığın yükselmesi, reaksiyona iştirak eden maddede
ayrışmalara sebep olduğu gibi reaksiyon hızını arttırarak patlamalara da
sebep olabilir. Düşük sıcaklıklarda ise reaksiyon ekonomik olmayacak şekilde
yavaşlar. Bu gibi tesislerde sıcaklığın belirli bir değerde tutulması gerekir. Bu
sebeple ısı değiştirgeçlerinin önemi kolayca anlaşılır (Dağsöz, A. K., 1985).
Isı değiştiriciler kullanıldıkları proseslerde enerji geri kazanımı veya enerji

tüketimini azaltarak, endüstriyel proseslerin çevresel etkisini azaltmada ve
kirlilik önlemede önemli rol oynarlar. Isı değiştirgeçleri (eşanjörleri) genellikle
ısı transferi işlemlerine, konstrüksiyon geometrilerine, ısı transferi
mekanizmasına ve akış düzenlerine göre sınıflandırılırlar (Kor, O., 2008):
1- Isı transfer işlemlerine göre,

-Dolaylı temaslı ve dolaysız temaslı
-Konstrüksiyon geometrisine göre
-Direkt kontak tipi
1
2- Borulu ısı değiştiriciler,
-Çift borulu
-Gövde boru
-Spiral borulu
3- Plakalı ısı değiştiriciler,

-Conta plakalı
-Spiral plakalı
-Lamelli
4- Kompakt ısı değiştiriciler,

-Plakalı kanatlı
-Kanatlı borulu
5- Isı transferi mekanizmasına göre,

-Her iki tarafında tek fazlı taşınım
-Bir tarafta tek fazlı diğer tarafta iki fazlı taşınım
-Her iki tarafında iki fazlı taşınım
6- Akış düzenlerine göre,

-Paralel Akış
-Zıt Akış
-Çapraz Akış
Borulu Isı Değiştiricileri
Bu tip ısı değiştiricilerinde eliptik, dikdörtgen ve genellikle de dairesel kesitli

borular kullanılır. Bu tip ısı değiştiricilerinin boru çapının, boyunun ve boru
dizilişleri kolayca değiştirilebilmesi sebebiyle projelendirmesinde büyük
kolaylıklar sağlar. Ayrıca dairesel kesitli boruların, diğer geometrik şekillere göre
yüksek basınçlara dayanabilmeleri sebebiyle, bu tip ısı değiştiricileri yüksek
basınçlarda rahatlıkla çalıştırılabilir (Durmaz, M., 2007).
2
a) Düz Borulu Isı Değiştiricileri: Pratikte çift borulu olanların yanı sıra, boru
demetinden yapılmış çeşitlerine de rastlanır. İç içe geçmiş çift borulu olanlar en
basit ısı değiştiricilerdir. Akışkanlardan biri içteki borudan akarken diğeri
dışarıdaki borudan akar. Akışkanların akış yönleri paralel veya ters akımlı
olabilir. Isıl kapasiteyi ve ısı geçiş yüzeyini arttırabilmek için çok gövde geçişli ısı
değiştiriciler kullanılabilir (Durmaz, M., 2007). İç içe borulu ısı değiştiriciler;
toplam ısı transfer alanı 50 m2 ‘ye kadar ya da daha az olduğu için küçük
kapasiteli uygulamalar için kullanılabilirler. Çünkü, o değerden daha fazla
olduğunda birim ünite maliyeti daha fazla olacaktır (Kaçar, E. Nadir,. Erbay, L.
Berrin. 2013). Genel uygulama, tipik olarak 27.8709 m² ’den daha küçük olan ısı
değiştiriciler için iyidir, ve bunlar yüksek basınca ve sıcaklıklara karşı ve termal
olarak uzun ömürlüdürler. Bu tür ısı değiştiricileri esneklik avantajına
sahiptirler, çünkü bu cihaz gerektiği gibi eklenebilir veya çıkarılabilir, ve
tasarımın servisi kolaydır. Standardizasyonundan dolayı yedek stoklarının en az
alınmasını gerektirir. Double Tube Heat Exchanger (DPHE) konfigürasyonları, bir
veya her iki akışkan tam vakumda veya yüksek basınçta 14,000 psi'nin (boyut,
malzeme ve tasarım şartıyla sınırlandırılır) ve -100 °C ila 600 °C arasındaki
sıcaklıklarda çok uygun olduğunda kullanılabilir (Thulukkanam, K., 2013).
b) Spiral Borulu Isı Değiştiricileri: Bir veya daha fazla borudan spiral ile bu
spiralin dışındaki bir depodan meydana gelir. Basit ve ucuz şekilde elde
edilebilen bu ısı değiştiricileri genellikle havuz ve depolardaki akışkanların
sıcaklık kontrolünde kullanılabilir. Bu tipteki ısı değiştiricilerinde ısıl
genleşmenin oluşturduğu gerilme problemleri yoktur. Helisel bir şekilde
serpatinin adımı, sarım çapı ve adımı uygun bir şekilde seçilebilir. Spiral borunun
dış yüzeyi ve depo kolaylıkla temizlenebilirken, boru iç yüzeyi kolayca
temizlenemez. Bu tip ısı değiştiricilerinin depo tarafındaki debi ve akışkan hızları
küçük olması nedeniyle, bu taraftaki ısıl kapasite debileri küçüktür (Durmaz, M.,
2007).
3
Şekil 1.1. Spiral borulu ısı değiştirici (Kaçar, E. Nadir,. Erbay, L. Berrin. 2013)
c) Gövde Borulu Isı Değiştiricileri: Bu ısı değiştirici silindirik bir gövde ile bu
gövde içine yerleştirilen birbirine paralel borulardan meydana gelir.
Akışkanlardan birisi borulardan diğeri ise gövde içinden akar. Bu ısı
değiştiricilerin belli başlı elemanları, borular veya boru demeti, gövde, iki baştaki
kafalar, boruların tespit edildiği ön ve arka aynalar ile gövde içinde akışı
yönlendiren borulara destek olabilen şaşırtma levhaları veya destek
çubuklarıdır. Bu ısı değiştiricilerinin petrol rafinerilerinde, termik santrallerde ve
kimya endüstrisinde çok fazla uygulama alanı bulunur (Durmaz, M., 2007).
Şekil 1.2. Gövde borulu ısı değiştirici (Incropera, F.P., vd., 2007)
4
En basit ısı değiştiricisi tipi, Şekil 1.3 ‘te görüldüdüğü gibi, çapları farklı eş eksenli
iki borudan oluşmuş olup çift borulu ısı değiştirici olarak adlandırılır. Çift borulu
ısı değiştiricilerde bir akışkan küçük borudan akarken; diğer akışkan iki boru
arasındaki halka aralıktan akar. Bir çift borulu ısı değiştiricide iki tip akış düzeni
olabilir: Şekil 1.4a ’da sıcaklık dağılımları verilen paralel akışta sıcak ve soğuk
akışkanın ikisi de ısı değiştiriciye aynı taraftan girer ve aynı yönde hareket eder.
Öte yandan Şekil 1.4b ’de sıcaklık dağılımları verilen karşıt akışta, sıcak ve soğuk
akışkanlar ısı değiştiriciye ters taraflardan girer ve zıt yönde hareket edeler
(Çengel, Y. A., 2011).
Şekil 1.3. İç içe geçmiş çift borulu ısı değiştiricilerin a. Parelel aynı yönlü akışlı, b.
Parelel zıt yönlü akışlı (Incropera, F.P., vd., 2007)
Parelel ve zıt yönlü çift borolu ısı değiştiricilerinin sıcaklık değişimleri Şekil 1.4
‘te gösterilmiştir,
5
Şekil 1.4. Çift borulu bir ısı değiştiricide farklı akış rejimleri ve ilgili sıcaklık
profilleri a-paralel akışlı, b-zıt akışlı (Incropera, F.P., vd., 2007)
6
2. KAYNAK ÖZETLERİ
Baysal, E., (2008), çalışmasında; eşmerkezli boru tipi bir ısı değiştiricisinde
sürekli rejim şartlarında türbülans akışlı farklı hacimsel debilerindeki sıcak hava
ile sabit debili soğuk suyun ısı transferi değerleri deneysel ve sayısal olarak
incelenmiştir. Deneysel olarak yapılan çalışmada elde edilen Reynolds (Re)
sayısının 2500–19200 aralığında oluşan ısı transferi, Nusselt (Nu) sayısı,
sürtünme faktörü ve basınç kayıpları, üç boyutlu sonlu hacimler tabanlı FLUENT
programında analiz edilerek deneysel ve sayısal sonuçlar karşılaştırılmıştır.
Deneysel ve sayısal olarak elde edilen değerlerin birbirleriyle uyum içerisinde
olduğu görülmüştür. Buna ilaveten sayısal analizle elde edilen sıcaklık
dağılımları, hız dağılımları ve basınç dağılımları gösterilmiştir.
Boran vd. (2014), çalışmalarında; iç içe borulu bir ısı değiştirici tasarlanarak
deneysel bir sistem kurmuşlardır. Eşmerkezli iç içe borulu ısı eşanjörlerinin iç
borusundan sıcak hava, dış taraftaki borudan ise sıcak havaya zıt yönde su akacak
şekilde deneyler yapmışlardır. Isı eşanjörleri bakır borulardan imal etmişlerdir.
Sistemin dış yüzeyi ise ısı kayıplarını minimuma indirmek için yalıtılmıştır.
Isıtıcıdan sabit sıcaklıkta elde edilen hava ısısı ise fan vasıtasıyla değiştiricinin iç
borusuna göndermişlerdir. Burada bulunan türbülatörlerle akıştaki türbülans
arttırılarak ısı transferinde bir iyileşme sağlanmışlardır. Deneylerden elde edilen
sonuçlarla literatürlerde verilen değerler arasında uyum olduğunu
belirtmişlerdir.
Budak vd. (2015), çalışmalarında; konsantrik tip ( iç içe ) bir ısı değiştiricide iç
borunun girişine yerleştirilen dört farklı tipteki türbülatörlerin ısı transferine
etkisi deneysel ve sayısal olarak araştırmışlardır. Bu amaçla kurulan deneysel
sistemde ısı değiştiricinin iç borusundan sıcak akışkan olarak hava, dış
borusundan soğuk akışkan olarak su geçirmişlerdir. Deliksiz ve delik konumları
farklı olarak imal edilen türbülatörlerin ısı transferi ve basınç düşüşüne etkisini
araştırmak üzere aynı ve zıt yönlü paralel akış şartlarında deneyler yapmışlardır.
Sistemin ekserji analizi yapılmış olup; sayısal çalışmada sonlu hacimler
metoduna dayalı bir bilgisayar programı olan ANSYS Fluent kod programı
7
kullanılarak temel korunum denklemleri sürekli rejimde, üç boyutlu ve
türbülanslı akış şartlarında çözülmüştür. Havanın farklı debi değerlerinde ( 7, 8,
9, 10, 11 ve 12 m3/saat ) yapılan sayısal analizin sonuçlarını elde etmişlerdir.
Yapılan sayısal analizler sonucunda sıcaklık, hız ve basınç dağılımları gösterilmiş
olup; deneysel ve sayısal sonuçlar karşılaştırılmış ve birbirleriyle uyum
içerisinde olduğunu görmüşlerdir. Analizlerden elde edilen veriler
incelendiğinde en fazla ısı transferinin dış kanadı ve gövdesi delikli türbülatörde
olduğu görülmüştür.
Huber, D., Walter, H., (2010), çalışmalarında, dikey çift borulu ısı eşanjörü
kullanılmıştır. Hava iç borudan, su halka borudan geçirmişlerdir. Isı eşanjörü
karşıt akış kondisyonları altında çalıştırılmıştır. Havanın Reynolds sayısı tek fazlı
akan laminar ve türbülanslı akış arasındaki geçiş akış türününde
(4000<Re<10000) değiştirilmiştir. Deneysel veriler, Petukhov;
ƒ ƒ 𝟐⁄
( ) 𝐑𝐞 𝐏𝐫 ( ) 𝐑𝐞 𝐏𝐫 𝒅 𝟑
𝐍𝐮 = 𝟖
𝟐 , Gnielinski; 𝐍𝐮 = 𝟖
𝟐 {𝟏 + ( 𝑳𝒊 ) } ve
ƒ 𝟎.𝟓 ƒ 𝟎.𝟓
𝟏.𝟎𝟕+𝟏𝟐.𝟕 ( ) (𝐏𝐫 𝟑 −𝟏) 𝟏+𝟏𝟐.𝟕 ( ) (𝐏𝐫 𝟑 −𝟏)
𝟖 𝟖
𝐑𝐞−𝟐𝟐𝟎𝟎
Churchill; 𝐍𝐮𝐭𝐫 = 𝐍𝐮𝐥 𝐞𝐱𝐩( ) kullandığı Nu sayısı denklemleri ile
𝟕𝟑𝟎
karşılaştırılmıştır. Sonuç olarak, deneysel verilerin lineer interpolasyonu,

yukarıdaki verilen 3 bağıntıya göre karşılaştırılmıştır. Gnielinski ve Churchill
bağıntıları ile elde edilen veriler ölçülen veriler ile ±%10 fark ile iyi bir uyum
göstermiştir.
Kahraman, N., vd., (2008), çalışmalarında, boru içerisine yerleştirilen türbülans

yayıcı olarak paslanmaz çelikten imal edilmiş iki farklı kanatçık açıklığında (b=
0.1 ve 0.2 m) ve üç farklı kanatçık açısına (θ=30°, 45° ve 60°) sahip türbülatör
kullanılarak ısı geçişindeki artış üç boyutlu olarak ele alınmıştır. Borudan geçen
akışkan olarak hava kullanılmıştır. Çözümlerde, segregated çözücü, SIMPLE
algoritma ve sayısal analizlerde standart Reynolds Stress Model (RSM) türbülans
viskoz modeli kullanılmıştır. RSM modelinin türetiminde akışın tamamıyla
türbülanslı olduğu ve moleküler viskozite etkilerinin ihmal edilebilir olduğu
durumlar kabul edilmiştir. Sonuç olarak, Reynolds sayısının artması ile Nusselt
sayısı artmakta ve sürtünme katsayısı azalmaktadır. Yön değiştirici kanat sayısı
8
arttıkça Nusselt sayısı artmakta aynı zamanda sürtünme katsayısı artmaktadır,
engel sayısı arttıkça resirkülasyon bölge sayısı artmaktadır, Özellikle Re=18000
‘den sonra ısıl/hidrolik performans azalmaktadır.
Kanade vd. (2015), çalışmalarında; hesaplamalı Dinamik Akışkan Analizi (CFD)

kullanarak karşıt akışlı çift borulu ısı eşanjöründe ısı transferinin arttırılması ve
basınç düşüşü üzerindeki iç alüminyum bölmelerin etkileri araştırmışlardır.
Deflektörler, çift borulu ısı eşanjörü'nün iç borusunda düzenlenmiş yarı dairesel
ve çeyrek dairesel geometriler şeklinde alınmıştır. Isı aktarım hızı, toplam ısı
transfer katsayısı ve basınç düşümü, boru çapına ve akışkan ortalama hızına göre
akışkan olarak suyun farklı Reynolds sayılarında tam gelişmiş koşullar için
belirlenmiştir. Deflektörleri olmayan ısı eşanjörü ve yarı dairesel ve çeyrek
dairesel deflektörler ile donatılmış iç boru, toplam kalış süresi, basınç düşüşleri,
genel toplam ısı transfer katsayısı ve ısı aktarım hızı gibi parametreleri
karşılaştırmalı olarak incelemişlerdir. Benzer bir durumda, iç borunun dış
yüzeyinde çeyrek dairesel deflektörler ile donatılmış ısı değiştiricisi, yarı dairesel
deflektörlerle donatılmış ısı değiştiricinin yanı sıra daha tutarlı türbülans
oluşturmasını sağlayan saptırma elemanlı ısı eşanjörü sunmaktadır. Bu
geometriye uygun deflektörler seçerek gelişmiş ısı transferi ve optimum basınç
düşüsü arasındaki bağıntıyı ortaya koymuşlardır.
Kayataş, N., İlbaş, M., (2005), çalışmalarında; çift borulu ısı değiştiricisine
yerleştirilen, üçgen kanatçığın ,kare kanatçığın, girdaplı akışın ve kanatsız ısı
değiştiricisinin zıt ve aynı yönlü akış uygulanarak ısı transferi üzerindeki
etkilerini incelenmiştir. FLUENT programı ile hesaplamalar yapılmıştır. Yapılan
araştırmalar sonucunda üçgen; kanatçığın ve kanatsız ısı değiştiriciler arasından
en iyi performansı veren girdaplı akıştan alındığı görülmüştür.
Koyun, T., Avci, S., (2013), yapmış oldukları çalışmada; tasarlanan hava-su
ısıtmalı ısı değiştiricisi, kanatlı ve kanatsız olmak üzere konvansiyonel (rezistans-
su ısıtmalı) ısı değiştiricileriyle deneysel olarak karşılaştırmışlardır.
Karşılaştırma da üç ısı değiştiricisi içinde aynı parametreler (pompa debisi, ısıtıcı
gücü vs.) kullanılarak yapmışlardır. Yapılan deneylerde ısı transferi optimum
9
düzeyde gerçekleşecek şekilde hız-debi ayarlamasını yapmışlardır. Sonuç olarak
hava–su ısıtmalı ısı değiştiricisinde boru içerisindeki suyun sirkülasyonu
sırasında korozyon kirlilik faktörüne raslamamışlardır. Ayrıca yeni tasarlanmış
ısı değiştirgecinin verimini, kanatlı ve kanatsız ısı değiştiricilerinin verimlerinin
arasında bulmuşlardır.
Küçükakça, Z., (2014), çalışmasında; mevcut standart boyutların dışında

alüminyum bir malzeme kullanılarak boyutları farklı 2 adet çapraz akışlı
mikrokanallı ısı değiştiricisi üretimi gerçekleştirmiştir. Isı değiştiricilerinden biri
50x50x3 mm3 boyutlarında diğeri ise 70x70x3 mm3 ikişer adet plaka ile çapraz
akış düzenlemesi yapılarak imal etmişlerdir. Bu plakalardaki mikro kanalların
genişliği ve yüksekliği 490 μm dir. Bu ısı değiştiricileri için uygun bir deney
düzeneği hazırlamıştır. Bu deney düzeneğinde akış ve ısı deneyleri yapılmıştır.
Teorik modelleme Ansys V15 Fluent programında gerçekleştirilerek sonuçlar
deneysel sonuçlar ile karşılaştırmıştır. Elde edilen sayısal sonuçlar, deneysel
sonuçlar ile karşılaştırılmış, sıcaklık verilerinin birbirleri ile uyumlu olduğu
gözlenmiştir. Bununla birlikte sayısal olarak hesaplanan basınç düşüşleri ile
deneysel sonuçlar birbirini tutmamıştır.
Ömeroğlu, G., (2007), tez çalışmasında; borulu silindirik, altıgen ve kare

kanatçıklı geometriye sahip çapraz akışlı ısı değiştiricisinde akış ve ısı transferi
deneysel olarak incelemiştir. Kanatçıklar ısı değiştiricisi içerisinde alt ve üst
plakalara paralel olarak yerleştirilmiştir. Her iki akışkanın karışmadığı hava ve
su akışkan çiftinin farklı sıcaklık ve akışkan debilerinde ölçümler
gerçekleştirilmiştir. Sıcak akışkan olarak hava, soğuk akışkan olarak su
seçilmiştir. Deneyler; su için sabit akış debisi 0,00124 kg/sn’ de ve hava için Re
sayısının çeşitli aralıklarında (3000<Re<27000) gerçekleştirilmiştir. Hava
tarafında ısı değiştiricisinin termal performansı ε-NTU yöntemi kullanılarak
analiz yapmıştır. Farklı tip çapraz akışlı ısı değiştiricileri arasında altıgen
kanatçıklı ısı değiştiricisinin daha yüksek performansa sahip olduğu
belirtilmiştir. Bunun için aynı NTU ya karşılık gelen en yüksek etkenlik (ε) değeri
C=0,25 için olan en yüksek ısı geçişine sahip altıgen kanatçıklı çapraz akışlı ısı
değiştiricisinde bulunmuştur. Farklı geometriler için ısı transfer ve basınç
10
düşümünün etkileri Reynolds sayısının fonksiyonu olarak incelenmiştir. Bunlarla
ilgili sonuçlar grafikler halinde verilmiştir. Grafiklerde Nu-Re sayıları, f-Re
sayıları, ε -NTU ve alt ve üst plakalar boyunca sıcaklık dağılımı (H/L)’ye ait
değişimler gösterilmiştir.
Sheikholeslami, M., vd. (2014), çalışmalarında; hava-su çift borulu eşanjörde

türbülanslı akış ve ısı transferini deneysel olarak araştırılmıştır. Hava dairesel
halka borusuna, iç dairesel borudan su geçirilmektedir. İç boru bakırdan
yapılmıştır. Dış tüp, çevreden yalıtılmış bir endüstriyel plastikten yapılmıştır. Bu
şekilde, halka şeklindeki kanalın dış yüzeyi adyabatik olarak kabul edilmiştir.
Deneyler, 120 ila 200 (L/h) arasındaki suyun hacimsel debisi aralığında ve 70 ila
90 °C arasındaki üst tank aralığında suyun sıcaklığında gerçekleştirilmiştir.
Nusselt sayısı ve sürtünme faktörü arasındaki korelasyonlar deneysel verilere
göre sunulmuştur. Gnielinski Nusselt sayısı korelasyonu;
ƒ
( )( 𝐑𝐞−𝟏𝟎𝟎𝟎) 𝐏𝐫
𝟐
𝐍𝐮 = 𝟐 , 2300<Re< 5×106, 0.5 <Pr<2000, ve Blasius sürtünme
ƒ 𝟎.𝟓
𝟏+𝟏𝟐.𝟕 ( ) (𝐏𝐫 𝟑 −𝟏)
𝟐
𝟎.𝟎𝟕𝟗𝟏
faktörü korelasyonu; 𝒇 = , mukayese için kullanılmıştır. Su tarafındaki
𝑹𝒆𝟎.𝟐𝟓
Nusselt sayısı, hava tarafındaki Nusselt sayısı için zıt eğilim gözlenirken üst
tanktaki suyun sıcaklığı ve suyun hacimsel debisi artarken yükselmiştir.
Karıştırıcı kullanılarak ısı transfer oranını artırılmıştır. Isı transfer hızının
iyileştirilmesi, Reynolds sayısının artması ile azalmıştır. Bu çalışmada, bölgesel
sıcaklığının, Fluent’teki hız ve basınç arasındaki bağlantının çözülmesi için
SIMPLE algoritması ve RNG K-ε viskoz modeli kullanılmıştır.
Yang, R., vd. (2006), çalışmalarında, doğal sirkülasyon koşulları altında ısıtılmış
dikey borudaki su akışının ısı transferi üzerine deneysel bir çalışma
gerçekleştirilmiştir. Deneysel veriler, literatürde mevcut akış korelasyonunun
öngörüleriyle karşılaştırılmıştır. Karşılaştırma, tam gelişmiş bölgedeki Nusselt
sayısı değerinin Gnielinski bağıntı denklemi kullanarak;
11
ƒ
( )( 𝐑𝐞−𝟏𝟎𝟎𝟎) 𝐏𝐫
𝟐
𝐍𝐮 = 𝟐 , eş zamanlı toplu doğal dolaşım ve serbest konveksiyon
ƒ 𝟎.𝟓
𝟏+𝟏𝟐.𝟕 ( ) (𝐏𝐫 𝟑 −𝟏)
𝟐
ile indüklenen katmandaki akış laminasyonundan dolayı zorlanmış akış

korelasyonunun tahminlerinden yaklaşık %30 daha düşük olduğunu
göstermektedir. Doğal konveksiyonun ısı transferi üzerindeki etkisini ortaya
koymak için Rayleigh sayısı (Ra) kullanılarak;
𝐍𝐮 𝐝 𝟎.𝟐 𝐍𝐮
𝐑𝐚−𝟎.𝟎𝟑 = 𝐍𝐮 ve 𝐑𝐚−𝟎.𝟎𝟑 [𝟏 + (𝐋) ] = 𝐍𝐮 , tüpün doğal dolaşımdaki yerel ve
𝐨 𝐨
ortalama ısı transferi davranışının hesaplanması için ampirik korelasyonlar

geliştirilmiş ve deney verileri ile ±%𝟕. 𝟔, ±%𝟗. 𝟏 sırasıyla iyi bir uyum
sağlamıştır.
Yiğit, M., (2010), çalışmasında; iç içe borulu yay tipi türbülatörlü bir ısı
değiştiricisinin ticari bir SAD kod program ile sayısal analizlerde kullanılan
türbülans modellerinin etkisi incelenmiştir. İç içe borulu ısı değiştiricisinde iç
boru içerisinden sıcak akışkan olarak hava geçerken iç boru ile dış boru arasından
soğutucu akışkan su geçmektedir. Bu işlem hava akışkanının sürekli rejim ve
türbülanslı akış şartlarında Reynolds sayısının 3000≤Re≤18000 aralığında
yapılmıştır. En iyi türbülans modeli belirlemek için farklı türbülatör modellerle
elde edilen sayısal sonuçlar deneysel sonuçlarla karşılaştırılmıştır. Sonlu
hacimler metoduna dayalı bir bilgisayar programı olan ANSYS Fluent kod
programı kullanılmıştır. ANSYS Fluent kod programının k-ε modelinin; farklı
türbülans modelleri seçilmiştir. Bu modellerden deneysel sonuçlarla uyum
sağlayan en iyi modelin “Standard K-ε, Standard wall function” olduğu görmüştür.
Bu tez çalışmamızda; iç içe geçmiş çift borulu karşıt akışlı tek fazlı iki farklı
sıcaklıklardaki akışkanların geçtiği bir ısı değiştiricisindeki ısı transferinin
analitik, nümerik ve deneysel olarak incelenerek karşılaştırılması araştırılmıştır.
Eş eksenli iç içe borulu ısı değiştiricisinde dış boru ile iç boru arasından düşük
sıcaklıkta (soğuk akışkan) su geçerken iç borunun içerisinden (sıcak akışkan)
sıcak hava geçirilmiştir. Bu işlem paralel yönlü zıt akışlı bir ısı değiştiricisinde,
sıcak hava akışkanının sürekli, rejim hali (kararlı), soğuk su akışkanının kararlı
12
halinde laminer ve türbülanslı akış olduğu durumlar için çözümler
gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmada, tasarlanan eşmerkezli iç içe geçmiş çift borulu
ısı değiştiricisi içerisinden geçen akışkanların (soğuk su) Reynolds sayılarının
(Re) 250-12000 aralığı için ısı transfer performansı (Nu, Nusselt sayısı),
akışkanların ısı değiştiricisinden çıkış sıcaklıklarının ve ısı değiştiricisinin
çeperinden ortama olan ısı kaybına sebep olan doğal konveksiyon ısı taşınım
katsayısı; h=0 (adyabatik), h=5.0 W/m2.K, h=10.0 W/m2.K, h=15.0 W/m2.K,
h=20.0 W/m2.K, h=25.0 W/m2.K değerlerinde deneysel çalışmadan hesaplanan
doğal konveksiyon ısı taşınım katsayısı ile analitik ve nümerik olarak hesaplanan
değerler karşılaştırılmıştır. ANSYS Fluent programı ile farklı çözüm yöntemleri
kullanılarak farklı Reynolds sayılarında ve farklı h (ısı taşınım katsayılarında)
değerlerinde çözümler yaptırılmıştır. Bu nümerik çalışma sonucunda elde edilen
verilerin deneysel şartlardaki deneysel verilere uygun olanı araştırılmıştır.
Dolayısıyla, çözüm yöntemleri ile deneysel sonuçlar karşılaştırılmış ve hangi
çözüm yöntemi deneysel sonuç ile uyumlu olacağı tartışılmıştır.
13
3. METERYAL VE METOT
3.1. Deneysel Sistem Tasarımı
Farklı çaplarda iç içe eş eksenli iki alüminyum borulardan oluşan ısı değiştiricisi
tasarlanmış olup; bu ısı değiştirici deneysel çalışmamızda kullanılmıştır.
Deneysel ve nümerik çalışmamızda tasarlanan ısı değiştiricisinin dış kısmındaki
borunun iç çapı 𝐃𝐜 𝐢 = 𝟎. 𝟎𝟓𝟖 m, iç kısmındaki borunun iç çapı 𝐃𝐡 𝐢 = 𝟎. 𝟎𝟐𝟖 𝐦
dir. Her iki borununda et kalınlıkları 1 mm olup ısı değiştiricisinin boyu L=1970
mm dir. Tasarlanan ısı değiştiricisinin iç borunun içerisinden sıcak hava, iki
borunun arasındaki halka şeklindeki boşluktan ise soğuk akışkan (su)
geçirilmektedir. Isı değiştiricisinin ısı kaynağı içteki boru içerisindeki sıcak hava
ile gerçekleşmektedir.
𝐃𝐡 𝐢
𝐃𝐜 𝐢
Şekil 3.1. Tasarlanan ısı değiştiricisinin şematik görünümü
Tasarlanan ısı değiştiricisinin içerisinden geçen sıcak hava ile soğuk suyun akım
yönleri paralel aynı yönlü olabileceği gibi hem paralel hem de zıt yönlü olabilecek
şekilde imal edilmiştir. Literatürde ısı değiştiricilerdeki ısıl verim değerleri
paralel zıt yönlü akımda yüksek olduğu bilindiğinden dolayı; hem deneysel hem
de nümerik çalışmamızda paralel-zıt yönlü akıma göre çalışmalar
gerçekleştirilmiştir. Deneysel çalışmamız için imal edilen ısı değiştiricimiz Şekil
3.2 ‘de gösterilmiştir.
14
Şekil 3.2. Deney için kullanılan ısı değiştiricisinin görünümü
Deneysel çalışmada ısı transferin akış çeşitinde etkili olduğunu düşünerek; soğuk
suyun ısı değiştiricisinden geçerken hem laminer hem de türbülanslı durumlarda
çok geniş bir Reynold sayısı Re=250-12000 aralığında deneysel ve nümerik
çalışmalar gerçekleştirilmiştir. Deneysel ve nümerik çalışmada sıcak havanın
debisi ve sıcaklık değeri sabit tutulmuştur. Deneysel araştırmanın
gerçekleştirilmesi için tasarlanan ısı değiştiricisinden başka; sıcak havayı temin
eden sıcak hava tabancası, ısı değiştiricisinin içerisinden geçen sıcak havanın
hızını ölçen anemometre, ısı değiştiricisinin içerisinde akan sıcak hava ve soğuk
suyun sıcaklıklarını, ısı değiştiricisinin atmosfere temaslı yüzeylerin
sıcaklıklarını ve atmosfer sıcaklık değerini ölçen, kayıt altına alabilen data logger,
sıcaklıkların ölçülmesine yardımcı olan termokupl telleri, soğuk suyu tanktan alıp
ısı değiştiricisi içerisinde dolaştırıp tekrar tanka gönderen pompa, ısı değiştiricisi
içerisinde dolanan soğuk suyu depolayan su tankı yardımcı üniteler olarak
kullanılmaktadır.
a- Sıcak hava tabancası: Isı değiştiricisinin içerisindeki iç borunun içerisine

sıcak hava temin eden ünitedir. Deneyde ve nümerik çalışmada ısı
değiştiricisinin giriş bölgesinde sıcak havanın sıcaklığı yaklaşık olarak 112
°C ve sıcak havanın hızı çıkış bölgesindeki hızı yaklaşık olarak 7.6 m/s ’de
15
sabit tutulmuştur. İki farklı hacimsel debilerde ve sıcaklıklarda çalışan
BLACK&DECKER KX2001K-XK marka sıcak hava tabancası kullanılmıştır.
Deneysel çalışmamız için 1.kademede tabanca, 300 lt/dak hacimsel
debisinde 50-450 °C sıcaklık değerinde çalıştırılarak deneysel çalışma
gerçekleştirilmiştir.
Şekil 3.3. Hava ısıtıcı tabancası
b- Sıcak hava hız ölçüm cihazı: Isı değiştiricisinin merkezindeki 𝐃𝐡 𝐢 =

𝟎. 𝟎𝟐𝟖 𝐦 çapındaki iç borunun içerisinden sıcak hava tabancası
tarafından verilen sıcak hava tabancasının 1. kademesindeki katalog
değeri verilmiş olsa bile deneyden önce sıcak havanın hacimsel debi
değeri doğruğunu görebilmek için sıcak havayı ölçen PCE-423 hava hızı
ölçer cihazı kullanılmıştır. Deneyde kullanılan hava hızı ölçer cihazı Şekil
3.4. ‘de gösterilmiştir.
16
Şekil 3.4. Hava hızı ölçüm cihazı
Bu cihazın teknik özellikleri şöyledir; cihazın hız ölçüm aralığı 0.1-25,0

m/s olup, hassasiyeti ±5 % ±1 ölçüm değerindedir. Çevre sıcaklığı Tç= 0-
50 °C aralığında iken nem oranı ise % 80 altında olduğunda ölçümün
doğruluğu yüksektir. Isıtıcı boru içerisinden geçirilen sıcak havanın ısı
değiştiricisinin çıkış noktasındaki hızı kullanılan anemometre ile 3 dakika
boyunca ölçülen değerlerin ortalaması 7.6 m/s olarak ölçülmüştür.
Lindeburg, Michael, R., PE, 2013 yılında yapmış olduğu araştırmada ısı
değiştiricisi içerisinden geçirilen sıcak havanın akış hızının ortalama
hızını veren förmül ile daha gerçek çözüm olduğunu ifade etmişlerdir.
Lindeburg, Michael, R., PE ‘nın araştırmalarda bahsedilen ortalama hız
förmülü;
𝟒𝟗
𝐕𝐨𝐫𝐭. = (𝟔𝟎) 𝐕𝐦𝐚𝐤𝐬. (3.1)
olup; yapmaya çalıştığımız araştırmamızda da ısı değiştiricimiz

içerisinden geçen sıcak havanın akış hızı için förmüldeki 𝐕𝐨𝐫𝐭. değeri
dikkate olarak hem deneysel hem de nümerik çalışmamızda kullanmış
olduk. Buna göre sıcak hava tabancasından ısı değiştiricimize verilen sıcak
havanın sıcaklığı yaklaşık olarak 112 °C olup maksimum akış hızı ise 7.6
m/s sabit tutularak deneyler gerçekleştirilmiştir. Dolaysıyla, ısı
17
değiştiricisi içerisinden geçen sıcak havanın ortalama akış hızı 𝐕𝐨𝐫𝐭. =
𝟒𝟗
(𝟔𝟎) 𝟕. 𝟔 = 𝟔. 𝟐𝟎𝟔𝟕 m/s değerinde analitik ve nümerik hesaplarda
kullanılmıştır.
c- Sıcaklık ölçer data logger: Araştırmanızın sıcaklık değerleri (sıcak havanın

giriş-çıkış sıcaklıkları, soğuk suyun giriş-çıkış sıcaklıkları, ısı
değiştiricisinin yüzey sıcaklıkları, ortam sıcaklığı, soğuk su tankının
içindeki su sıcaklığı) termokupllar ile ölçülerek hem ekran üzerinde dijital
olarak göründüğü gibi saniyede 100 data olarak kayıt altında alınmıştır.
Bu alınan datalar Excel veya diğer programlar sayesinde işlenerek
değerlendirilmiştir. Omega fırması tarafından üretilen sıcaklık ölçer data
logger ±0.1°C hassasiyetli 32 farklı noktaları aynı anda sıcaklık ölçen ve
saniyede 100 data alabilen bir cihazdır. Sıcaklık ölçer data logger Şekil 3.5
‘te gösterilmiştir.
Şekil 3.5. Sıcaklık ölçer data logger
d- Sıcaklık ölçer termokupllar: 0.5 mm çaplarında Demir-constantan

malzemelerden yapılmış ve dış çeperlerı farklı renklerdeki teflon
malzemeler ile kaplanmış çift sıcak ölçer tellerdir. Bu teller teknikte J tipi
termokupl olarak isimlendirilmiştir. Bu termokupllar 20-280 °C çalışma
ortam sıcaklıkları ve IEC 584-1 standarda göre -210-760 °C sıcaklıkları
±0.036 °C hassasiyetinde ölçme imkanına sahiptirler. Deneylerde
kullanılan her termokupl telin bir ucu sıcaklık ölçer data loggar’a
18
bağlanmış olup; diğer ucu ise; termokuplların tellerinin uçlarını
birleştirmek için özel olarak imal edilmiş kaynak makinası ile kaynak
edilmiştir. Bu kaynak makinası ile tellerin kaynağı çok düzgün olarak
yapılmalıdır. Bu kaynak düzgün olmadığı zaman ölçmelerde hatalar
meydana gelmektedir. Çok hassas bir şekilde kaynak edilmişlerdir.
Termokupl tellerinin kaynak edilen uçları sıcaklığı ölçülecek noktanın
içerisine veya yüzey sıcaklığı ölçülecek bir yer ise yüzeye düzgün bir
şekilde temas ettirilerek yapıştırılmışlardır.
e- Su pompası: Isı değiştiricisinin içerisinden geçirilen soğuk suyun devir-

daimini su pompası sağlamaktadır. Soğuk su ısı değiştiricisindeki iki boru
arasındaki halka boşluktan geçirilmektedir. Isı değiştiricisinin içerisinden
geçen soğuk suyun Re sayısına göre değişimleri incelenmiş ve
yorumlanmıştır. Dolaysıyla ısı değiştiricisinin içerisinde dolaştıralan
soğuk suyun Re sayısı Re=250-12000 aralığında deneyler yapılmıştır.
Dolayısıyla, farklı Re sayıları soğuk su devir-daimi deviresi üzerine hassas
bir vana ile ayarlama imkanına sahip olunmuştur. Isı değiştiricindeki ısı
geçişi ısı değiştiricisi içerisinde dolaştırılan (devir-daimi) soğuk suyun
akış çeşidine (Laminer-Türbülanslı) göre araştırma gerçekleştirilmiştir.
Deneydeki soğuk suyun devir-daimini gerçekleştirilen pompanın
görüntüsü Şekil 3.6 ‘da verilmiştir.
Şekil 3.6. Soğuk suyun pompasının görütüsü
19
Deney anında devir-daim ettirilen soğuk suyun ısı değiştiricinde ısınarak
devir-daiminden etkilenmemek için soğuk suyun depo hacmi çok büyük
tutulmuştur. Bu yüzden deneyde 500 litrelik plastik su tankındaki soğuk
su devir-daiminde kullanılmıştır. 500 litrelik su tankı Şekil 3.7 ‘de
gösterilmiştir.
Şekil 3.7. Soğuk suyun tankı
Suyun hacimsel debisi ölçülmesi için her deneyde cam beher ve

kronometre ile ölçülerek 3 farklı bulunan değerin aritmetik ortalaması
alınarak deneysel ve nümerik çalışmalarda kullanılmıştır.
f- Alüminyum folyo: Isı değiştiricisinin dış serbest yüzeyinden ortama olan

radyasyonla ısı transferini azaltmak için ısı değiştiricisinin serbest dış
yüzeyi alüminyum folyo ile düzgün bir şekilde sarılmıştır. Böylece
radyasyon yayıcılık değeri (ε) bilinen bir folyo ile sarılarak radyasyon yolu
ile ısı transferinin tam hesaplanabilir bir değer olarak deneylerde
kullanılması düşünülmüştür.
3.2. Deneysel Prosedür
Deneysel çalışmaya başlarken şu sıralama gerçekleştirilmiştir. Birincisi; sıcaklık

ölçer cihazı açılır. Bu sıcaklık ölçer cihazı önceden: sıcak hava giriş-çıkış
bölgelerindeki sıcaklıkları okuyan 2 kanal, soğuk suyun giriş-çıkış bölgelerindeki
20
sıcaklıkları okuyan 2 kanal, ısı değiştiricisinin serbest dış yüzey sıcaklıkları (ısı
değiştiricisinin eşit parçayı oluşturmak için) okuyan 5 kanal, deneyin yapıldığı
ortamın sıcaklığını okuyan 1 kanal soğuk suyun devir-daiminin sağlayan su
tankının sıcaklığını okuyan 1 kanal olmak üzere 11 adet kanalın sıcaklığı ekran
üzerinde izlenerek kayıt altına alınmıştır. Bu kayıt, yaklaşık olarak 10 dakika
kadar devam etmiştir. Bu zamanda tüm sıcaklıklar kalibre edilmiştir. İkincisi;
soğuk su devir-daim pompası açılarak ısı değiştiricisi içerisinden istenilen Re
sayısında soğuk su geçirilmesine başlanır. Pompa çalışırken pompanın işletme
şartlarında oluşan ısının devir-daim soğuk suyun sıcaklığı etkilemekte ve soğuk
suyun ısı değiştiricisine giriş noktasındaki sıcaklık değeri izlenerek bu değerlerin
kayıt altına alınması sağlanmaktadır. Devir-daim soğuk suyunun giriş sıcaklığı
kararlı (rejim hali) olduğunu gördükten sonra bu sıcaklık değerleri kayıt altına
alınır ve deney başlangıcındaki başlama şartları oluşmuş olur. Üçüncüsü; sıcak
hava tabancası açılarak istenilen sıcak hava giriş sıcaklığı yaklaşık olarak 112 °C
‘de sabit kalmasına çalışılır ve bu değer sabitlenir. Sıcak hava giriş sıcaklığı
sabitlendikten sonra ısı değiştiricisinin içerisine verilen sıcak havanın hızı hız
ölçer cihazı ile ölçülür ve bu değerin sabit kalmasına dikkat edilerek kayıt altına
alınır. Dördüncüsü; deney anında devir-daim soğuk suyunun ısı değiştiricisinin
giriş noktasındaki sıcaklık değerinin sabit kalmasına dikkat edilmiştir. Bu sıcaklık
değerindeki yükselmeyi önlemek için soğuk su tankının içerisine dışardan
eklemeli su takviyesi gerçekleştirilmiştir. Böylece, deney kararlı (rejim hali)
durumda gerçekleştirilerek datalar araştırmada kullanılarak üzere kayıt altına
alınmıştır.
3.3. Matemetiksel Yöntem
3.3.1. Tasarlanan Isı Değiştiricilerin Analitik İncelenmesi
Isı değiştiricilerin çözümlenmesi için iki metot vardır. Birincisi: LOGARİTMİK

ORTALAMA SICAKLIK FARKI (LOSF) yöntem ve ikincisi: ETKİNLİK-birim ısı
transfer sayısı (NTU)-ε yöntemidir.
21
Isı değiştiricinin iki tarafında (giriş ve çıkış) akışkanlar arasındaki logaritmik
ortalama sıcaklık farkı (∆Tlm), ısı değiştiricisindeki ısı transfer yüzey alanı (𝐀 𝐬 )
ve toplam ısı transfer katsayısını (U) değerler biliniyorsa; ısı değiştiricisindeki ısı
transfer miktarı (𝐐̇) aşağıdaki formül ile bulunur:
𝐐̇ = U 𝐀 𝐬 ∆Tlm (3.2)
Bu yöntemde aşağıdaki denklemler kullanılır;
𝐐̇ = 𝐦̇ 𝐂𝐩 ∆𝐓 (3.3)
Burada, 𝐦̇ kütle debisi (kg/s), Cp özgül ısı kapasitesi (J/kg.K), 𝐐̇ ısı transfer hızını
(W) temsil etmektedir.
𝟏 𝟏 𝟏
= + (3.4)
𝐔 𝐡𝐡 𝐡 𝐜
Burada, U toplam ısı transfer katsayısı (W/m2.0C), hc , hh sırasıyla dıştaki ve içteki

akışkanın taşınım katsayısı (W/m2.0C ).
𝟏
𝐑𝐓 = (3.5)
𝐔 𝐀𝐬
Burada, 𝐑 𝐓 sıcak ile soğuk akışkan arasındaki toplam ısıl direnci (0C/W).
𝟏 𝐑𝐟𝐡 𝐥𝐧((𝐃𝐢 +𝟐𝐭)⁄𝐃𝐢 ) 𝐑𝐟𝐜 𝟏

𝐑𝐓 = + + + + (3.6)
𝐡𝐡 𝛑 𝐃𝐢 𝐋 𝛑 𝐃𝐢 𝐋 𝟐 𝛑 𝐤 𝐀𝐥 𝐋 𝛑 (𝐃𝐢 +𝟐𝐭) 𝐋 𝐡𝐜 𝛑 (𝐃𝐢 +𝟐𝐭) 𝐋
Di: iç borunun iç çapı (m), t iç ve dış borunun et kalınlığı (m), 𝐑 𝐟 𝐡 , 𝐑 𝐟 𝐜 sırasıyla

havanın ve suyun kirlenme faktörleri, 𝐤 𝐀𝐥 alüminyum malzemenin ısıl iletkenliği,
L ısı değiştiricinin uzunluğu (m) temsil etmektedir. Buradaki 𝐑 𝐟 𝐡 , 𝐑 𝐟 𝐜 , 𝐤 𝐀𝐥
sırasıyla 0.0004 (m2.0C/W), 0.0001 (m2.0C/W), 237 (W/m.0C) değerleri olarak
kabul edilmiştir (Çengel, Y. A., 2011).
22
𝐃𝐡𝐡 = 𝐃𝐢 (3.7)
Sıcak havanın geçtiği borunun iç çapı 𝐃𝐢 olmak üzere sıcak havanın geçtiği
borunun hidrolik çapı ise 𝐃𝐡𝐡 değerine eşittir.
𝐃𝐡𝐜 = 𝐃𝐨 − (𝐃𝐢 +(𝟐𝐭)) (3.8)
Burada, 𝐃𝐡𝐜 halka borunun hidrolik çapı (m), 𝐃𝐨 dış borunun iç çapını (m) temsil
etmektedir.
𝛑
𝐀 𝐜𝐜 = (𝐃𝐨 𝟐 − (𝐃𝐢 + 𝟐 𝐭)𝟐 ) (3.9)
𝟒
𝐀 𝐜𝐜 : halka borun kesit alanı (m2)
𝛑
𝐀 𝐜𝐡 = (𝐃𝐢 )𝟐 𝟒 (3.10)
𝐀 𝐜𝐡 : iç borun kesit alanı (m2)
𝐀 𝐢𝐬 = 𝛑 𝐃𝐢 𝐋 (3.11)
𝐀 𝐢𝐬 : iç borun iç yüzey alanı (m2)
𝐀 𝐨𝐬 = 𝛑 (𝐃𝐨 + (𝟐𝐭)) 𝐋 (3.12)
𝐀 𝐨𝐬 : dış borunun dış yüzey alanını (m2) temsil etmektedir.
𝐦̇ = 𝛒 𝐕̇ (3.13)
ρ akışkanın yoğunluğu (kg/m3) ,𝐕̇ akışkanın hacimsel debidir (m3/s).
𝐦̇ = 𝛒 𝐕
⏟ 𝐀𝒄 (3.14)
𝐕̇
23
𝐕 (m/s) akışkanın hızı, 𝐀 𝒄 (m2) kesit alanıdır
Re sayısı;
𝛒𝐕𝐃
𝐑𝐞 = (3.15)
𝛍
Re: Reynolds sayısı, µ (N.s/m2) akışkanın dinamik viskozitesidir. Nusselt sayısı

ise;
𝐡𝐃
𝐍𝐮 = (3.16)
𝐤
𝐍𝐮: konveksiyon ısı transferinin iletim yoluyla ısı transfer miktarına oranıdır. 𝐤
(W/m.0C) ise, akışkanın ısıl iletkenliğidir.
Halka boruda laminar akışlı için (Re ≤ 2300) sürtünme faktörü aşağıdaki denklem
ile hesaplanmıştır (White, F. M., 2011 Tablo 6.3’ten);
𝟗𝟓.𝟐𝟐𝟔
𝒇= (3.17)
𝐑𝐞
Halka boruda laminer akışlı için (Re ≤ 2300) Nusselt Sayısı aşağıdaki farklı
denklemlerden hesaplanabilir;
𝟏
𝐍𝐮 = 𝟒. 𝟎𝟓 𝐑𝐞𝟎,𝟏𝟕 𝐏𝐫 𝟑 (3.18)
Burada; 𝐏𝐫, Prandtl sayısı olarak temsil etmektedir. Bu denklem: (Mazumder, A.,
Dr. Mandal, B. K., 2016) ve (Patrascioiu, C., Radulescu, S.) çalışmalarında
kullanmışlardır.
𝐃
𝟎.𝟎𝟔𝟓 𝐋𝐡 𝐑𝐞 𝐏𝐫
𝐍𝐮 = 𝟑. 𝟔𝟔 + 𝟐 (3.19)
𝐃
𝟏+𝟎.𝟎𝟒[ 𝐋𝐡 𝐑𝐞 𝐏𝐫 ]𝟑
24
(3.19) nolu denklem Edwards ve Ark denklemi olup, yüzey sıcaklığı sabit olmak
şartıyla ısıl giriş bölgesi için kullanılabilir (Çengel, Y. A., 2011).
𝐍𝐮 = 𝟓. 𝟕𝟎𝟗𝟔𝟓𝟓𝟐 (3.20)
(3.20) nolu ifade ise, Kays ve Perkins denklemidir. Yüzey sıcaklığının sabit
olması halinde ve halka boru içinde tam gelişmiş laminar akış için kullanılabilir
(Çengel, Y. A., 2011). Nusselt sayısı,
𝐃 𝟎.𝟓
𝟎.𝟖
𝐃𝟐 𝟎.𝟏𝟗 [𝟏+𝟎.𝟏𝟒 (𝐃𝟐) ] [𝐑𝐞 𝐏𝐫 𝐃𝐞 /𝐋]
𝐍𝐮 = 𝟑. 𝟔𝟔 + 𝟏. 𝟐 ( ) 𝟎.𝟖 + 𝟏
𝟎.𝟒𝟔𝟕 (3.21)
𝐃𝟏 𝟏+𝟎.𝟏𝟏𝟕 [𝐑𝐞 𝐏𝐫 𝐃𝐞 /𝐋]
bu denklemi ile hesaplanabilmektedir. Bu denklem, halka boru laminar akış için

verilmiştir (Serth, Robert, W., 2007).
İç borunun dış çapı ve dış borunun iç çapı sırasıyla;
𝐃𝟏 = 𝐃𝐢 + 𝟐𝐭 (3.22)
𝐃𝟐 = 𝐃𝐨 (3.23)
Halkanın eşdeğer çapı ise;
𝐃𝐞 = 𝐃𝟐 − 𝐃𝟏 (3.24)
Türbülanslı akışta kullanılan denklemler aşağıda verilmiştir. Laminer akışta

yüzey pürüzlülüğünün etkisi olmadığı için, türbülanslı akışta pürüzlü yüzeyler
için, sürtünme faktörü yaklaşık deneme-yanılma metoduna göre
hesaplanmaktadır.
𝛜 𝟏.𝟏𝟏
𝟏 𝟔.𝟗
≅ −𝟏. 𝟖 𝐥𝐨𝐠 [ +( ) ]
𝐃
(3.25)
√𝒇 𝐑𝐞 𝟑.𝟕
25
Bu bağıntı 1983 ‘te S .E . Haaland tarafından verilmiştir (Çengel, Y. A., 2011).
Burada, ƒ sürtünme faktörü olup; ϵ alüminyum boru melzemenin pürüzlülük
değeri olup, bu değer 0.0029 mm alınmıştır (Adams T., Grant, C., Watson, H.,
2012).
Türbülanslı akışlar için Nusselt sayısı (3.25) nolu denklemde verilmiş olup; Re ve
Pr sayılarının şartları ise;
ƒ
( )( 𝐑𝐞−𝟏𝟎𝟎𝟎)𝐏𝐫
𝟖
𝐍𝐮 = 𝟎.𝟓 𝟐 (3.26)
𝟏+𝟏𝟐.𝟕 (𝟖ƒ ) (𝐏𝐫𝟑−𝟏)
(𝟑. 𝟏𝟎𝟑 < 𝐑𝐞 < 𝟓. 𝟏𝟎𝟔 , 𝟎. 𝟓 ≤ 𝐏𝐫 ≤ 𝟐𝟎𝟎𝟎)
Bu denklem Gnielinski 1976 tarafından düzeltilerek son kullanılabilir hale

getirilip hesaplarda tercih edilmiştir (Çengel, Y. A., 2011).
Türbülanslı akışlar için bir diğer denklem ise (𝟐𝟑𝟎𝟎 < 𝐑𝐞 < 𝟏𝟎𝟒 ) (Mazumder,
A., Dr. Mandal, B. K., 2016) ve (Patrascioiu, C., Radulescu, S.).
𝟔×𝟏𝟎𝟓
𝐍𝐮 = 𝟎. 𝟎𝟐𝟑 𝐑𝐞𝟎.𝟖 𝐏𝐫 𝟎.𝟒 [ 𝟏 − ( )] (3.27)
𝐑𝐞𝟏.𝟖
Halka borudan geçen türbülanslı akışlar için (𝟐𝟑𝟎𝟎 < 𝐑𝐞 < 𝟏𝟎𝟒 ),
𝟓
𝟔×𝟏𝟎
𝐍𝐮 = 𝟏. 𝟖𝟔 (𝐑𝐞 𝐏𝐫 𝐃𝒆 /𝐋)𝟏/𝟑 [ 𝟏 − ( )] (3.28)
𝐑𝐞𝟏.𝟖
denklemi de kullanılmaktadır (Mazumder, A., Dr. Mandal, B. K., 2016) ve

(Patrascioiu, C., Radulescu, S.).
Pürüzsüz borularda türbülanslı akış için Nusselt sayısı (𝐑𝐞 > 𝟏𝟎𝟒 , 𝟎. 𝟕 ≤ 𝐏𝐫 ≤
𝟏𝟔𝟎);
26
𝐍𝐮 = 𝟎. 𝟎𝟐𝟑 𝐑𝐞𝟎.𝟖 𝐏𝐫 𝐧 (3.29)
ile hesaplanabilmektedir. Burada borudan geçen akışkanın ısıtılması halinde

n=0.4 ve soğutulması durumunda n=0.3 olarak alınır. Bu denklem Dittus-Boelter
1930’da kullanılabilir son hale getirilmiştir (Çengel, Y. A., 2011).
Karşıt akışlı çift borulu ısı değiştiricisinde, etkinlik bağıntısı aşağıdaki denklemde
verilmiştir (Çengel, Y. A., 2011).
𝟏−𝐞𝐱𝐩[−𝐍𝐓𝐔(𝟏−𝐜)]
𝛆 = 𝟏−𝐜 𝐞𝐱𝐩[−𝐍𝐓𝐔(𝟏−𝐜)] (3.30)
Burada; 𝛆 ısı transfer etkinliği, 𝐜 kapasite oranı, NTU (Number of Transfer Unit)
transfer birim sayısını olarak temsil etmektedir.
𝐐̇
𝛆= ̇ (3.31)
𝐐𝐦𝐚𝐤𝐬
Burada, 𝐐̇maks maksimum ısı transfer hızıdır.
Maksimum ısı transferi ayrıca;
𝐐̇𝐦𝐚𝐤𝐬 = 𝐂𝐦𝐢𝐧 (∆𝐓𝐦𝐚𝐤𝐬 ) (3.32)
denklemi ile belirlenmektedir. 𝐂𝐦𝐢𝐧 , 𝐂𝐡 ve 𝐂𝐜 ısıl kapasitelerin içerisinden en

küçük olanıdır, ∆𝐓𝐦𝐚𝐤𝐬 ; ısı değiştiricisindeki sıcak ve soğuk akışkanların giriş
sıcaklıkları arasındaki farkı temsil etmektedir.
∆𝐓𝐦𝐚𝐤𝐬 = 𝐓𝐡 𝐢 − 𝐓𝐜 𝐢 (3.33)
𝐓𝐡𝒊 ve 𝐓𝐜𝐢 sırasıyla; sıcak ve soğuk akışkanların giriş sıcaklıklarını temsil

etmektedir.
27
Isı transfer hızı;
𝐐̇ = 𝐪̇ 𝐀 𝐬 (3.34)
ile belirlenebilir. Burada 𝐪̇ (W/m2) ısı akışıdır.
𝐍𝐓𝐔 ise;
𝐀𝐬
𝐍𝐓𝐔 = 𝐔 (3.35)
𝐂𝐦𝐢𝐧
ile ifade edilmektedir. Minimum ve maksimum ısıl kapasiteler sırasıyla;
𝐂𝐦𝐢𝐧 = (𝐦̇ 𝐂𝐩)𝐦𝐢𝐧 (3.36)
𝐂𝐦𝐚𝐤𝐬 = (𝐦̇ 𝐂𝐩)𝐦𝐚𝐤𝐬 (3.37)
Isıl kapasitelerin oranı ise;
𝐂
𝐜 = 𝐂 𝐦𝐢𝐧 (3.38)
𝐦𝐚𝐤𝐬
şeklinde ifade edilir.
Isı değiştiricisindeki ısı transfer hızı,
𝟏 (∆𝐓𝟏−∆𝐓𝟐)
𝐐̇ = 𝐑 ∆𝐓 (3.39)
𝐓 𝐥𝐧(∆𝐓𝟏)
𝟐
Sıcaklık farkları;
∆𝐓𝟏 = 𝐓𝐡 𝐢 − 𝐓𝐜 𝐨 (3.40)
28
∆𝐓𝟐 = 𝐓𝐡 𝐨 − 𝐓𝐜 𝐢 (3.41)
∆𝐓𝟏 ; ısı değiştiricindeki sıcak havanın girişi ve soğuk suyun çıkışı akışkanların
arasındaki sıcaklık farkını gösterir. ∆𝐓𝟐 ise; ısı değiştiricindeki soğuk suyun girişi
ve sıcak havanın çıkışı akışkanların arasındaki sıcaklık farkını ifade etmektedir.
Sıcak akışkandan soğuk akışkana kaybedilen toplam ısı transfer hızı;
(∆𝐓𝟑−∆𝐓𝟒)
𝐐̇𝐡 = 𝐡𝐡 𝐀 𝐢𝐬 ∆𝐓 (3.42)
𝐥𝐧(∆𝐓𝟑)
𝟒
şeklindedir. 𝐀 𝐢𝐬 ; içteki borunun iç yüzey alanını göstermektedir.
∆𝐓𝟑 = 𝐓𝐡 𝐢 − 𝐓𝐢 𝐬 (3.43)
𝐢
∆𝐓𝟑 ; sıcak akışkanın giriş bölgesindeki merkezde olan sıcaklık değeri (𝐓𝐡 𝐢 ) ile
sıcak akışkanın giriş bölgesinde içteki yüzeyin sıcaklık değeri (𝐓𝐢 𝐬 ) farkıdır.
𝐢
∆𝐓𝟒 = 𝐓𝐡 𝐨 − 𝐓𝐢 𝐬 (3.44)
𝐨
∆𝐓𝟒 ; sıcak akışkanın çıkış bölgesindeki merkezde olan sıcaklık değeri (𝐓𝐡 𝐨 ) ile
sıcak akışkanın çıkış bölgesinde içteki yüzeyin sıcaklık değeri (𝐓𝐢 𝐬 ) farkıdır.
𝐨
Soğuk akışkanın sıcak akışkandan aldığı ısı transfer hızı,
(∆𝐓𝟓−∆𝐓𝟔)
𝐐̇𝐜 = 𝐡𝐜 𝐀 𝐨𝐬 ∆𝐓 (3.45)
𝐥𝐧(∆𝐓𝟓)
𝟔
Sıcaklık farkları;
∆𝐓𝟓 = 𝐓𝐢 𝐬 − 𝐓𝐜 𝐨 (3.46)
𝐢
29
∆𝐓𝟓 ; soğuk akışkanın çıkış bölgesindeki merkezde olan sıcaklık değeri (𝐓𝐜 𝐨 ) ile iç
yüzeyin sıcaklık farkıdır.
∆𝐓𝟔 = 𝐓𝐢 𝐬 − 𝐓𝐜 𝐢 (3.47)
𝐨
∆𝐓𝟔 ; soğuk akışkanın giriş bölgesindeki merkezde olan sıcaklık değeri (𝐓𝐜 𝐢 ) ile iç
yüzeyin sıcaklık farkıdır.
Sıcak akışkandan soğuk akışkana geçen toplam ısı transfer hızı,
𝐐̇𝐡 = (𝐦̇ 𝐂𝐩)𝐡 (𝐓𝐡 𝐢 − 𝐓𝐡 𝐨 ) (3.48)
Soğuk akışkanın sıcak akışkanından aldığı toplam ısı transfer hızı,
𝐐̇𝐜 = (𝐦̇ 𝐂𝐩)𝐜 (𝐓𝐜 𝐨 − 𝐓𝐜 𝐢 ) (3.49)
Isı transfer hızları için enerji dengesi;

𝐐̇𝐡 = 𝐐̇𝐜 + 𝐐̇∞ (3.50)
şeklinde ifade edilmektedir. Burada; 𝐐∞ soğuk akışkandan çevreye toplam

kaybeden ısı transfer hızını ifade etmektedir. Soğuk akışkandan çevreye olan ısı
transfer hızı,
𝐐̇∞ = 𝐐̇𝐫𝐚𝐝 + 𝐐̇𝐜𝐨𝐧𝐯 (3.51)
şeklinde de yazılabilir. 𝐐̇𝐫𝐚𝐝 ; ışınımla, 𝐐̇𝐜𝐨𝐧𝐯 doğal taşınımla ısı transfer hızını
temsil etmektedir.
Radyasyon ile ısı değiştiricinin yüzeyinden ortama olan ısı transfer hızını
azaltabilmek için ısı değiştiricisinin yüzeyi alüminyum folyo ile kaplanarak
radyasyonla transfer hızının,
30
𝐐̇𝐫𝐚𝐝 = 𝛆𝐟𝐨𝐢𝐥 𝛔 𝐀 𝐨𝐬 ((𝐓𝒐 𝒔 + 𝟐𝟕𝟑. 𝟏𝟓)𝟒 − (𝐓∞ + 𝟐𝟕𝟑. 𝟏𝟓)𝟒 ) (3.52)
şeklinde hesaplanmaktadır. 𝛆𝐟𝐨𝐢𝐥 yayıcılık değeri, 𝛔 Stefan-Boltzmanın sabiti, 𝐓𝒐 𝒔

dış borunun dış yüzeyin ortalama sıcaklığı, 𝐓∞ çevre sıcaklığını ifade etmektedir.
Çalışmada 𝛆𝐟𝐨𝐢𝐥 değeri 𝟎. 𝟎𝟕 olarak alınmıştır (Çengel, Y. A., 2011).
Doğal taşınımla ısı transfer hızı,
𝐐̇𝐜𝐨𝐧𝐯 = 𝐡∞ 𝐀 𝐨𝐬 (𝐓𝐨 𝐬 − 𝐓∞ ) (3.53)
şeklinde belirlenmektedir, 𝐡∞ ; soğuk akışkan ile ortam arasındaki doğal taşınım

katsayısıdır.
Soğuk akışkanın sıcak akışkandan aldığı ısı transfer hızı;
𝐐̇𝐜 = 𝐡𝐜 𝛑 𝐃𝐨 𝐋 (𝐓𝐜 𝐨𝐫 − 𝐓𝐨 𝐬 ) (3.54)
şeklindedir. 𝐓𝐜 𝐨𝐫 ; soğuk akışkanın giriş ve çıkış sıcaklıklarının ortalamasıdır:

𝐓𝐜 𝐢 +𝐓𝐜
𝐨
𝐓𝐜 𝐨𝐫 = (3.55)
𝟐
Soğuk akışkan çevre sıcaklığı ile toplam kaybeden ısı transfer hızı,
𝟏
𝐐̇𝟐 = (𝐓𝐜 𝐨𝐫 − 𝐓∞ ) (3.56)
𝐑𝐭𝟏
şeklindedir. 𝐑 𝐭 𝟏 ; soğuk akışkan ile çevre arasındaki toplam ısıl direnci temsil
etmektedir.
𝟏 𝐑 𝐟.𝐜 𝐥𝐧((𝐃𝐨 +𝟐𝐭)⁄𝐃𝐨 ) 𝟏

𝐑𝐭𝟏 = + + + (3.57)
𝐡𝐜 𝛑 𝐃𝐨 𝐋 𝛑 𝐃𝐨 𝐋 𝟐 𝛑 𝐤 𝐀𝐥 𝐋 𝐡∞ 𝛑 (𝐃𝐨 +𝟐𝐭) 𝐋
Soğuk akışkan ile çevre arasındaki doğal konveksiyon yolu ile oluşan Nusselt
sayısı ise;
𝟏
𝟎.𝟑𝟖𝟕 𝐑𝐚𝑫 ⁄𝟔
𝐍𝐮∞ = {𝟎. 𝟔 + 𝟗 }𝟐 (3.58)
𝟖
𝟎.𝟓𝟓𝟗 𝟏𝟔
[𝟏+( 𝐏𝐫 ) )]𝟐𝟕
31
şeklindedir. Rayleigh sayısı;
𝐑𝐚𝑫 = 𝐆𝐫 𝐏𝐫 (3.59)
Grashof sayısı ise;
𝐠 𝜷 (𝐓𝒐 𝒔 −𝐓∞ ) (𝐃𝒐 +(𝟐 𝐭))𝟑

𝐆𝐫 = (3.60)
𝛎𝟐
şeklindedir, g (m/s2) yerçekimi ivmesi, 𝜷 (1/k) hacimsel genleşme katsayısı, 𝛎

(m2/s) kinematik viskozite temsil etmektedir.
Dış borunun yüzey sıcaklığı ile çevre sıcaklığının ortalaması,
(𝐓𝒐 𝒔 +𝐓∞ )
𝐓𝒇 = (3.61)
𝟐
ile bulunmaktadır.
Aşagıdaki Şekil 3.8 ‘de gösterildiği gibi yalıtımsız olan yatay borulardan doğal
konveksiyonla ısı geçişinin sıcaklık ve hız değişimi gösterilmektedir. borudan
çevreye olan maksimum ısının boru yüzeyinde olurken; maksimum hız değeri ise
boru yüzeyinden δ/3 mesafe değerindedir.
32
Şekil 3.8. Yatay borulardan doğal konveksiyonla ısı geçişinde sıcaklık ve hız
değişimi (Gökçe, A.T.,1985)
Sürtünme katsayısı ise;
𝟖 𝝉𝒘
𝒇= (3.62)
𝝆 𝐕𝟐
Burada, 𝝉𝒘 (Pa) kayma gerilmesi, V (m/s) akışkanın ortalama akış hızıdır.
Borudaki sürtünme kayıplarını yenmek için, pompayla basılması gereken ek

yükseklik,
𝐋 𝐕𝟐
𝐡𝒇 = 𝒇 (3.63)
𝐝 𝟐𝐠
ile bulunmaktadır. Sürtünme enerjisi aynı zamanda,
∆𝐏 𝟐 𝝉𝒘 𝐋
∆𝐳 + = 𝐡𝒇 = (3.64)
𝛒𝐠 𝛒𝐠𝐑
33
ile ifade edilmektedir. ∆𝐏 (Pa) basınc kaybı, ∆𝐳 potansiyel enerji değerini temsil
etmektedir (White, F. M., 2011)
Borun yarı çapı,
𝐃
𝐑= (3.65)
𝟐
şeklindedir. Denklemden çıkan sonuç şöyledir;
𝟒 𝝉𝒘 𝐋
∆𝐏 = (3.66)
𝐃
olarak bulunur.
3.3.2. Giriş uzunlukları :
Boru içerisinde akan akışkanların giriş hali ve tam gelişmişlik hallerini

incelenmeye çalışılmıştır. Bir boru içerisinde ilerleyen akışkanın akış hali
aşağıdaki Şekil 3.9 ve Şekil 3.10 ‘da gösterileceği gibidir.
Hidrodinamik giriş bölgesi

Hidrodinamik olarak tam gelişmiş bölge
Şekil 3.9. Dairesel kesitli bir boruda hız profilinin gelişimi (Çengel, Y. A., 2011)
34
Şekil 3.10. Dairesel kesitli bir boruda ısıl profilin gelişimi (Incropera, F.P., vd.,
2007)
Türbülanslı akış için hidrodinamik giriş uzunluğu uygulamada önemi olan çogu
boru akışlarında giriş etkileri yaklaşık olarak, çapın 10 katı kadardır. boru
uzunluğunun ilerisinde önemsizleşir; hidrodinamik Lh,t ve ısıl giriş Lt,t uzunlukları
yaklaşık olarak kaynak (Çengel, Y. A., 2011) ‘in gibidir;
L h,t ≈ L t,t ≈ 10 D (3.67)
Laminar akışlı için hidrodinamik Lh, L ve ısıl giriş Lt, L uzunlukları sırasıyla yaklaşık
olarak,
L h, L ≈ 0.05 Re D (3.68)
L t, L ≈ Pr L h, L (3.69)
ile hesaplanmaktadır.
3.4. Nümerik İncelenmesi
3.4.1 Fluent Genel Tanımı
Nümeriksel akışkanlar dinamiği (Computational fluid dynamics (CFD)), akışkan

akışını, ısı ve kütle transferini, kimyasal raksiyonu ve ilgili olayları yöneterek
35
matematiksel denklemlerin sayısal olarak çözülmesi kütlenin, momentumun,
enerjinin korunumu ve gövde kuvvetlerin etkileri vb. tahmin etme bilimidir. CFD
analizinin sonuçları yeni tasarımların kavramsal çalışmalarında, detaylı ürün
geliştirmede, sorun gidermede, yeniden tasarlanmasında önem taşımaktadır.
CFD analizi deney ve veri toplama için gereken toplam çabayı ve maliyeti
düşürerek testi ve denemeyi tamamlar (Johnson, J., vd. 2015).
3.4.2. Fluent Genel Modelleme Yetenekleri
1- 2 boyutlu düzlemsel, 2 boyutlu eksenel simetrik, 2 boyutlu dönel eksenel

simetrik ve 3 boyutlu akışları,
2- Sabit rejim veya geçici rejim akışları,
3- Düşük subsonik, transonik, süpersonik ve hipersonik akışları,
4- Laminer, türbülanslı, geçiş akış türleri,
5- Newtonyan ve newtonyan olmayan akışları,
6- Zorlamalı, doğal, karışık konveksiyon, birlikte ısı transferi ve radyasyonlu
modelleri,
7- Homojen ve heterojen yanma modellerini ve yüzey tepkime modellerini de
içeren kimyasal türler karışımı ve tepkimesi modelleri,
8- Gaz-sıvı, gaz-katı ve sıvı-katı akışlar için serbest yüzey ve çok fazlı akış
modelleri,
9- Sürekli yüzeyle partikül, damla, baloncuk yayık fazlar için Lagrangian
yörünge hesaplamaları,
10- Erime/katılaşma uygulamaları için faz değişikliği modelleri,
11- İzotopik olmayan geçirgenlik, direnç, katı ısı iletimi ve gözenekli yüzey basınç
zıplaması modelleriyle gözenekli ortam modelleri,
12- Fanlar, pompalar, radyatörler ve ısı değiştirgeçleri için yığık modelleri,
13- Durağan ve dönel referans çerçeveleri,
14- Çoklu hareketli çerçeveler için çoklu referans çerçevesi ve kayan ağ
seçenekleri,
15- Kütle korunumu ve döngü korunumu seçenekleriyle beraber rotor-stator
etkileşimleri, tork konverterleri ve benzer turbomakina uygulamaları için
karışım düzlemi modelleri,
36
16- Kütle, momentum, ısı ve kimyasal türler için hacimsel kaynakları,
17- Malzeme özellikleri veri tabanları,
18- Magnetohidrodinamik modelleri,
19- Akış kaynaklı gürültü öngörme modelleri,
20- GT-Power ile dinamik (iki-yönlü) birleşimleri,
21- Kullanıcı tanımlı fonksiyonlarla ilerli seviyede özelleştirme yeteneği gibi
promlemleri modelleyerek çözebilme yeteneğine sahiptir (Yiğit, M., 2010).
3.4.3. Fluent’teki viskoz modellerine genel bakış
3.4.3.1. Standard k–ε
“Standart ĸ-ε” modeli türbülans kinetik enerjisi (ĸ) ve dağılma oranı (ε) için
model iletim denklemlerine dayanan bir modeldir. (ĸ) için model iletim denklemi
uygun denklemden türetilirken, (ε) için model iletim denklemi fiziksel akıl
yürütme kullanılarak elde edilerek matematiksel olarak tam eşdeğeri ile az
benzerlik kazanılmaktadır. Akışın tamamen türbülanslı olması ve moleküler
viskozite etkilerinin önemsiz olmasıdır. Dolayısıyla “Standart ĸ-ε” modeli sadece
tamamen türbülanslı akışlar için geçerlidir.
3.4.3.2. RNG k–ε
“RNG ĸ-ε” modeli boyutsuzlaştırma grup teorisi adı verilen istatistiksel bir
teknik kullanılarak türetilmiştir. Formda “Standart ĸ-ε” modeline benzemekle

birlikte, aşağıdaki iyileştirmeleri içerir.
- RNG modelinin denkleminde hızla gerilmiş akışların doğruluğunu artıran ek bir

terim vardır.
- Türbülansta girdap etkileri RNG modeline dahil edilmekte ve dönel akışlar için
geliştirilmektedir.
37
- RNG teorisi türbülanslı Prandtl sayıları için analitik bir formül sağlarken,
“Standart ĸ–ε” modeli kullanıcı tarafından belirlenen sabit değerleri kullanır.
- “Standart ĸ-ε” modeli yüksek bir Reynolds sayısı modeliyken, RNG teorisi,
düşük Reynolds sayı etkilerini açıklayan viskozite için analitik olarak türetilmiş
bir diferansiyel formülü sağlar. Bununla birlikte, bu özelliğin etkili bir şekilde
kullanılması, duvara yakın bölgenin uygun bir şekilde gelişmesine bağlıdır.
Bu bahsedilen özelliklerinden “RNG ĸ-ε” modelini “Standart ĸ-ε” modelinden

daha geniş bir akış sınıfı için daha doğru ve güvenilir yapar.
3.4.3.3. Realizable k–ε
“Gerçekleşebilir ĸ-ε” modeli iki önemli yöntem “Standart ĸ-ε” modelinden

farklıdır.
- “Gerçekleşebilir ĸ-ε” modeli türbülanslı viskozite için alternatif bir formülasyon

içerir.
- Dağıtım hızı, ε için düzenlenmiş bir iletim denklemi, ortalama kare dönel
dalgalanmasının iletimi için tam bir eşitlikten türetilmiştir.
"Gerçeklenebilir" terimi, modelin türbülanslı akışların fiziği ile uyumlu olan

Reynolds gerilmeleri üzerinde belirli matematiksel kısıtlamaları sağladığı
anlamına gelir. Ne “Standart ĸ-ε” modeli ne de “RNG ĸ-ε” modeli
gerçekleştirilebilir değildir.
3.4.3.4. Standard k-ω
ANSYS Fluent'in “Standart k-ω” modeli, düşük Reynolds sayı etkileri,

sıkıştırılabilirlik ve kayma sınırı yayılımı için değişiklikler içeren “Wilcox k-ω”
modelini temel alır. “Wilcox” modelinin zayıf noktalarından biri çözümlerin k için
38
ve kayma tabakasının dışındaki değerlerin (serbest akış duyarlılığı)
hassasiyetidir. ANSYS Fluent'de uygulanan yeni formülasyon bu bağımlılığı
azaltır, ancak hala serbest kayma akışı için çözüm üzerinde önemli bir etkiye
sahip olabilir.
“k-ω” modeli yıllar içinde modifiye edildiğinde, serbest kesme akışlarını tahmin
etmek için modelin doğruluğunu iyileştiren k ve ω denklemlerine üretim
terimleri eklenmiştir.
3.4.3.5. Shear-Stress Transport (SST) k-ω Modeli
“SST k-ω” modeli “Standart k-ω” modele benzer ancak şu ayrıntıları içerir:
- “Standart k-ω” ve "k-ε" modeli bir uyum fonksiyonu ile çarpılır ve her iki model
birlikte eklenir. Bu uyum fonksiyonu, duvara yakin fonksiyon olarak tasarlanmış
olup; “Standart k-ω” modeline dönüştürerek aktive eder ve yüzeyde sıfır olan ve
“k-ε" modelini de aktive eder.
- "SST" modeli ω denkleminde sönümlü çapraz difüzyon türev terimini içerir.
- Türbülans viskozite tanımı, türbülanslı kayma geriliminin iletilmesini hesaba

katacak şekilde tasarlanır.
- Model sabitleri farklıdır.
- Bu özellikler “SST k-ω" modelini “Standart k-ω” modelinden daha geniş bir akış
sınıfı için daha doğru ve güvenilir yapar.
3.4.3.6. k-kl-ω Transition Modeli
“k-kl-ω geçiş” modeli sınır tabakası oluşumunu tahmin etmek ve geçiş

başlangıcını hesaplamak için kullanılır. Bu model, sınır tabakasının laminerden
türbülanslı rejime geçişi etkin bir şekilde ele almak için kullanılabilir.
39
3.4.3.7. Transition SST Model
“Geçiş SST” modeli momentum-kalınlık Reynolds sayısı terimler içerisinden “SST

k-ω” aktarım denklemlerinin iki farklı geçiş denklemi, birinde aralıklı için ve
birinde de geçiş başlangıç ölçütleri ile birleştirilmesine dayanmaktadır.
Ek olarak, çok güçlü bir seçenek, kullanıcı tanımlı ampirik düzeltme girilmesine
izin vermek için dahil edilmiştir; sonra geçiş başlangıcı momentum kalınlığı
Reynolds sayısal denklemini kontrol etmek için kullanılabilir.
3.4.3.8. Reynolds Stress Model (RSM)
“Reynolds Stres Modeli” (RSM) ANSYS Fluent tarafından sağlanan en ayrıntılı

RANS türbülans modelidir. İzotropik girdaplı viskozite hipotezinden vazgeçerek,
“RSM”, Reynolds-ortalama Navier-Stokes denklemlerini, dağılma oranı için bir
denklem ile birlikte Reynolds gerilmeleri için taşıma denklemlerini çözerek
kapatır. Bu durum, 3D'de çözülen yedi ilave iletim denklemiyle
karşılaştırıldığında, 2D'de beş ek iletim denklemi gerektiği anlamına gelir.
“RSM” her zaman ek hesaplama masrafını garanti altına almak için tüm akış
sınıflarında basit modellerden açıkça daha üstün sonuçlar verebilir. Bununla
birlikte, ilgili akış özellikleri Reynolds gerilmelerindeki anizotropi sonucunda
“RSM” ‘nin kullanılması şarttır. Örnekler arasında siklon akışları, yanıcılarda
yüksek dönen akışlar, dönen akış geçitleri ve kanallarda stresle yüklemeli 2.
akışlar bulunmaktadır.
3.4.3.8.1. Linear Pressure-Strain Model
Bu model düşük basınçlardaki duvara yakın bölgelerde hızlı çözümler üretir.

Duvar yansıması terimi duvara yakın normal gerilmeleri içine alarak çözüm
gerçekleştirir.
40
3.4.3.8.2. Quadratic Pressure-Strain Model
Bu modelin düzlem gerilimi, dönen düzlem gerilimi ve eksenel simetrik

genişleme/küçülme dahil olmak üzere bir çok kaymalı akış içinde üstün
performans değerleri göstermiştir. Bu geliştirilmiş hassasiyet eğri akış yolu daha
geniş bir sınıf olan karmaşık mühendislik akışları için yararlı olmalıdır.
3.4.3.8.3. Stress-Omega Model
Bu model, eğri yüzeyler üzerindeki akışların modellenmesi ve dönen akışlar için

idealdir.
3.4.4. Fluent’teki Çözüm yöntemleri
3.4.4.1. SIMPLE ve SIMPLEC
ANSYS Fluent'te hem Standart SIMPLE algoritması hem de SIMPLEC (SIMPLE-

Consistent) algoritması mevcuttur.
Türbülans ve / veya ek fiziksel modeller içeren karmaşık akışlar için, SIMPLEC

yakınsamalı çözüm metotları uygyn olacaktır. Ancak basınç-hız dağılımlarının
bağlantısı bu çözüm sınırlandıracaktır. Bu durumda, SIMPLE ve SIMPLEC çözüm
metodu benzer yakınsama oluşturacaktır.
3.3.4.2. PISO
Komşu düzeltmeli PISO algoritması tüm geçici akış hesaplamaları için şiddetle
tavsiye edilir. Kararlı hal problemleri için, komşu düzeltmeli PISO, basit-
rahatlama faktörleri olan SIMPLE veya SIMPLEC'e göre belirgin bir avantaj
sağlamaz.
41
3.3.4.3 Coupled
Birleştirilmiş düzen ayrık çözüm şemalarına kıyasla üstün performansla, kararlı

durum akışları için sağlam ve verimli tek fazlı bir uygulama elde edilir. Geçici
akışlar için, birleşmiş algoritmanın kullanılması, örgü kalitesi zayıf olduğunda
veya büyük zaman adımları kullanılması halinde gereklidir.
3.4.5. Wall Functions (Fluent’teki Duvar Fonksiyonları)
Duvar fonksiyonları, yan duvar hücrelerindeki çözüm değişkenlerini ve

duvardaki karşılık gelen miktarları "köprü" veya "birbirine bağlayan" yarı
ampirik formüller ve fonksiyonların bir setidir. Duvar fonksiyonları şunları ihtiva
eder,
* Ortalama hız ve sıcaklık (veya diğer büyüklükler) için duvar yasası,

* Yakın duvardaki türbülanslı büyüklükler için formüller,
Türbülanslı modelin seçimine bağlı olarak fluent, beş seçenekten 4’ünü duvar
fonksiyonu yaklaşım olarak sunar.
• Standard Wall Functions (Standart Duvar Fonksiyonları)
ANSYS Fluent'te varsayılan seçenek olarak sağlanmakta ve endüstriyel akışlarda

yaygın olarak kullanılır. Standart duvar fonksiyonları, çok çeşitli duvarla
sınırlanmış akışlar için oldukça iyi sonuçlar verir. Bununla birlikte, akış
durumları türetildikleri varsayılan ideal koşullardan uzaklaştığında, daha az
güvenilir olur. Standart duvar fonksiyonları aşağıdaki viskoz modellerde
mevcuttur.
- “k-ε” modelleri
- “Reynolds Stres” modelleri.
• Scalable Wall Functions (Ölçeklenebilir Duvar Fonksiyonları).

• Enhanced Wall Functions (Geliştirilmiş Duvar Fonksiyonları).
42
Çok iyi bir ağ kullanıldığında ölçeklenebilir ve geliştirilmiş duvar fonksiyonu
kullanır. Çok iyi bir ağ, donanımı iyi bilgisayarlarla uygulanabilir ve kullanılabilir.
• Non-Equilibrium Wall Functions (Dengesiz Duvar Fonksiyonları) Basınç

değişimlerinin etkilerini kısmen deşarj edebilme özelliği nedeniyle, ortalama
akışın ve türbülansın basınç gradyentleri ve hızlı değişimlere maruz kaldığı
ayrışma, yeniden birleştirilme ve çarpma içeren karmaşık akışlar için denge
duvarlı olmayan fonksiyonlar önerilir.
• User-Defined Wall Functions UDFs: kullanıcı tarafından tanımlanan duvar

fonksiyonları şunlardır:
 C programlama dili ile yazılır,

 ANSYS Fluent tarafından sağlanan DEFINE makroları kullanılarak
tanımlanmalıdır,
 udf.h dosyası için include deyimi olmalıdır,
 ANSYS Fluent çözücü verilerine erişmek ve diğer görevleri yapmak için
önceden tanımlanmış makroları ve fonksiyonları kullanımı,
 Bir grafik kullanıcı arabirimi diyalog kutuları kullanarak bir ANSYS Fluent
çözücüsüne bağlanır,
Yukarıdaki viskoz modelleri ve duvara yakın fonksiyonlarından pratik

çalışmalarımıza en yakın olan en iyi yöntemi bilmek için tüm viskoz modelleri
aşağıdaki üç duvar fonksiyonu ile kullanılmıştır:
- Standard Wall Functions (Standart Duvar Fonksiyonları)

- Scalable Wall Functions (Ölçeklenebilir Duvar Fonksiyonları)
- Enhanced Wall Functions (Geliştirilmiş Duvar Fonksiyonları)
43
4. ARAŞTIRMA BULGULARI VE TARTIŞMA
Tez çalışmamız iç içe geçiş eş eksenli 2 borulu zıt akışlı ısı değiştiricisindeki ısı ve
akışkan transferinin hem deneysel hem de nümerik olarak incelenmesi
yapılmıştır. Araştırmamız önce deneysel olarak yapılan çalışmanın nümerik
olarak incelenerek karşılaştırması gerçekleştirilmiştir. Deneysel olarak
gerçekleştirilen çalışmada; iç içe geçmiş eş eksenli 2 borunun; en küçük çaplı
olanın içerisinden ısı değiştiricisinde ısı kaynağını oluşturan sıcak borunun
içerisinden sıcak hava geçirilmektedir. Isı kaynağı olarak kullanılan sıcak hava
borusunun dışından (iç içe geçmiş eş eksenli 2 borunun arasında oluşan halka
boşluk içerisinden) soğuk su geçirilmektedir. 2 boru arasındaki halka boşluk
içerisinden geçirilen soğuk suyun farklı Reynolds sayılarında (250-12000)
akışkan geçirilirken; ısıtıcı boru içerisinden geçirilen sıcak havanın hacimsel
debisi ve giriş sıcaklığı sabit kalmak şartıyla tasarlanan ısı değiştiricisinin
performans değerler araştırılmıştır.
4.1. Deneysel Çalışma
Tez çalışmamızda, ısı değiştiricisi içerisinden geçerilen soğuk suyun Reynolds

sayısının 250-12000 aralığında toplam 12 adet deney yapılmıştır. Yapılan toplam
12 deneyin 𝐓𝐡𝐢 sıcak havanın giriş sıcaklıkları 𝐓𝐜𝐢 soğuk suyun giriş sıcaklıkları,
Vh sıcak havanın giriş hızı (deneylerde 6.2067 m/s sabit değerlerde tutulmuştur),
𝐕𝐜̇ soğuk suyun hacimsel debisi, 𝐓∞ deney anında deneyin yapıldığı ortamın
sıcaklık değerleri Çizilge 4.1 ‘de gösterilmiştir.
Çizelge 4.1. Deney başlangıcında sıcak havanın ve soğuk suya ait bazı datalar
Deney 𝐓𝐡𝐢 (°C) 𝐓𝐜𝐢 (°C) 𝐕𝐜̇ (lt/s) Vh (m/s) 𝐓∞ (°C)

1 112.924 34.919 0.011655 6.2067 29.75
2 112.976 34.628 0.037591 6.2067 29.59
3 112.795 34.771 0.060107 6.2067 29.59
4 113.029 34.767 0.089944 6.2067 29.60
5 114.286 34.667 0.163292 6.2067 29.45
6 113.914 34.705 0.225736 6.2067 29.79
7 113.176 34.871 0.320307 6.2067 29.75
8 109.862 34.533 0.373832 6.2067 29.53
44
9 112.695 34.305 0.445236 6.2067 29.66
10 112.048 35.476 0.507356 6.2067 29.48
11 110.35 36.23 0.565611 6.2067 29.18
12 112.262 35.995 0.625000 6.2067 29.80
Çizilge 4.1 ‘de ısı değiştiricine giren değerlere karşılık ısı değiştiricisinden çıkan
sıcak havanın çıkış sıcaklıkları (𝐓𝐡𝐨 ), soğuk suyun çıkış sıcaklıkları (𝐓𝐜𝐨 ), ısı
değiştiricisinin dış yüzeyinde (𝐓𝐨𝐬 ) gösteren değerler, soğuk suyun farklı
Reynolds sayıları (Rec) değerlere göre Engineering Equation Solver (ESS)
programı kullanılarak doğal ısı transfer katsayısının 𝐡∞ (W/m².K) değerleri her
deney için hesaplatılmıştır. Bu hesaplatılan değerler Çizelge 4.2 ‘de verilmiştir. Isı
değiştiricisinin yüzeyinden çevreye olan doğal taşınımla ısı transfer katsayısı
(𝐡∞ ) hesaplanarak, değer ESS programı Ek.A. ‘da verilmiştir.
Çizelge 4.2. Deney başlagıcında sıcak havanın ve soğuk suya ait verilen datalara
göre deney sonundaki bazı datalar
Deney 𝐓𝐡𝐨 (°C) 𝐓𝐜𝐨 (°C) Rec 𝐓𝐨𝐬 (°C) 𝐡∞ (W/m².K)

1 55.581 38.048 239.7 35.66 3.49
2 54.981 35.19 749.9 34.38 3.304
3 55.0095 35.3 1202 34.43 3.29
4 54.762 35.148 1796 34.20 3.271
5 54.743 35.01 3253 34.06 3.273
6 54.581 34.843 4491 34.22 3.239
7 54.471 34.971 6391 34.49 3.295
8 53.433 34.8095 7423 34.10 3.266
9 53.667 34.467 8791 34.09 3.24
10 54.262 35.667 10253 34.84 3.403
11 54.46 36.34 11589 35.59 3.565
12 54.35 36.01 12737 35.38 3.437
Isı değiştiricisinden çıkan soğuk su ve sıcak havanın sıcaklık değerlerinin soğuk

suyun akışındaki Re sayısına göre değişimi Şekil 4.1 ‘de gösterilmiştir.
45
60
Sıcak havanın çıkış sıcaklıkları
Sıcaklık Değerleri T (°C)

55
50
45
40 Soğuk suyun çıkış sıcaklıkları

35
30
0 1500 3000 4500 6000 7500 9000 10500 12000
Soğuk Suyun Reynolds Sayısı ReC
Şekil 4.1. Deney sonunda farklı Reynolds sayılarındaki sıcak havanın ve soğuk
suyun çıkış sıcaklık değerleri
Sıcak havanın ve soğuk suyun çıkış sıcaklıkları Şekil 4.1 ‘de incelendiğinde; bu
sıcaklıkların değerinin 3 akış çeşidene değerlendirelim. 1. akış türünde
(Re=239.7-1796 aralığı) soğuk suyun düşük Reynolds sayılarında özellikleri
Re=239.7 (laminer) değerinde ısı değiştiricisi içerisinden geçen soğuk suyun
kütlesel debisinin düşük bir değerde olmasından dolayı, soğuk suyun sıcaklığının
diğer deneylere göre daha yüksek olduğu görülmektedir. Boru cidari ile akışkan
arasındaki ısı transferinde sınır tabaka önem kazanır. Boru cidari ile akışkan
arasındaki sınır tabaka kalınlığı arttıkça ısı transferi azalır, sınır tabaka kalınlığı
azaldıkça ısı transferinin daha etkili oluduğu görülür. Reynolds sayısı Re=239.7
deneyinde; soğuk suyun akış tipi laminer karakterdedir. Soğuk su akışı boyunca
sınır tabaka kalınlaşır belirli bir sınır tabaka kalınlığından sonra sınır tabakayı
besleyen enerji; bu belirli bir kalınlıktaki sınır tabakanın sürüklenmesine
yetemeyecek kadar kalınlaştığında sınır tabakanın yapısında bozulmalar
meydana getirir. Bu bozulmalar ilerdeki paragraflarda detaylı olarak
anlatılacaktır. Bu bozulmaların nedeni ile Re=239.7 değerinde soğuk suyun çıkış
sıcaklığının yükseldiğini izah edebiliriz. Reynolds sayısı Re=749.9 değerinde
soğuk suyun debisi artığından dolayı (yaklaşık olarak 3 kat) hem sıcak havanın
hem de soğuk suyun çıkış sıcaklıkları azalmaktadır. 1. akış türünde deneylerde
sıcak havanın sıcaklığı düşmeye devam ederken soğuk suyun sıcaklığında artışlar
görülmektedir. 2. akış türünde olarak (Re=3253-8791 aralığı) tanımlanan
yerlerde ise; soğuk suyun akış tipi türbülanslı akış olarak devam ederken, ısı
46
değiştiricisi içerisinde dolaştırılan soğuk suyun Re sayısı arttıkça soğuk suyun
çıkış sıcaklığı yaklaşık olarak sabit kalmaktadır. Dolayısıyla, soğuk suyun kütlesel
debisi artarken soğuk suyun sıcaklığının sabit kalması ısı değiştiricisinde ısı
transfer değerinin yüksek olduğunu ifade eder. 2. akış türünde akışın türbülanslı
olması sebebi ile boru cidarında oluşan sınır tabakaya kütle giriş ve çıkışına
miktarına karşılık yeterli miktarda enerji sağlanamamaktadır. Türbülanslı akış
türü olması nedeni ile sınır tabakanın kalınlaşması önlenirken; türbülanslı sınır
tabaka karakterini koruduğundan dolayı soğuk suyun çıkış sıcaklığı sabit
kalmıştır. Bu değer yaklaşık olarak Re= 9000 değerine kadar ulaşır. 3. akış türüne
ise; Re= 9000 ‘ lerden sonraki yapılan deneyler için geçerlidir. 3. akış türüne ise;
yine ısıtıcı sıcak havanın sıcaklık değerleri yaklaşık olarak sabit kalırken, ısı
değiştiricisi içerisinde dolaştırılan soğuk suyun kütlesel debisi arttıkça soğuk
suyun sıcaklığı da artmaktadır. Bu artış ile yine ısı transferinin daha da arttığı
görülmektedir. Bu akış türünde de soğuk suyun ısı değiştiricisi içerisinde
ilerlerken akış çeşidi yine türbülanslıdır. Dolayısıyla Rec sayısı 9000 ve 9000 nin
üzerindeki deneylerde de türbülanslı sınır tabaka, karakterini korumaktadır.
deneysel çalışmalarda; termokuplların, sıcaklık ölçer cihazın (data logger), hava
hızı ölçer cihazın (anemometre) hassasiyetleri ve soğuk suyun hacimsel debisinin
ölçmesinde göz hataları gibi dikkate alınarak nümerik çalışmalardaki bulunan
sonuçlar ile karşılaştırılmıştır. Bu karşılaştırılmaya göre yine de belirsizikler
nedeni ile sonuçlar tam olmasa da birbirine yakın çıkmıştır.
4.2. Nümerik Çalışma ile Deneyselin Değerlendirilmesi
Fluent viskoz modelleri ve duvara yakın uygulama fonksiyonları kullanılarak;

tasarlanan ısı değiştiricisinin giriş bölgelerinde verilen akışkan sıcaklıklarına
göre soğuk suyun farklı Reynolds sayılarında farklı fluent yöntemleri
uygulanarak çözümler elde edilmiştir. 18 adet farklı fluent çözüm yöntemlerine
göre nümerik çözüm sonucu ısı değiştiricisinin çıkış bölgesindeki sıcak havanın
ve 7 farklı Reynolds sayılarındaki soğuk suyun sıcaklıkları Çizelge 4.3-4.9 ‘da
verilmiş olup, her çizelgede de bulunan sonuçlar deneysel olarak ölçülen sıcak
havanın ve soğuk suyun çıkış sıcaklıklarıyla karşılaştırılmıştır. Bulunan değerlere
göre deneyseldeki farkın hata oranları ayrı ayrı gösterilmiştir. Elde edilen hata
47
oranlarının 18 adet farklı fluent çözüm yöntemlerine göre değişimleri aşağıdaki
Şekiller 4.2-4.8 ‘de ve Çizelgeler 4.3-4.9 ‘da gösterilmiştir. Bu değişimlerde sıcak
havanın ve soğuk suyun çıkış sıcaklıklarının deneysel ve nümerik değerlerdeki
hata oranlarının hangi fluent çözüm yönteminde daha düşük değerlerde olduğu
gösterilmektedir. Buna göre hangi fluent çözüm yönteminin önceden belirlenen
Reynolds sayısında (250-12000 aralığında) optimum olduğu görülecektir.
Bu tez çalışmasında yapmış olduğumuz nümerik çalışmadaki modelin Fluent’teki

sınır şartları şöyledir:
 Sıcak havanın giriş sıcaklıkları yaklaşık sabit olup; 112 °C
 Sıcak havanın hızı 6.207 m/s
 Soğuk suyun giriş sıcaklıkları yaklaşık 34°C
 Soğuk suyun kütlesel debisi (0.01158-0.621) kg/s
 Ortam sıcaklıkları yaklaşık 29.5 °C
 Isı değiştiricisinin dış çeperinin yüzeyindeki ısı taşınım katsayıları
yaklaşık h=3.75 W/m2 K
 Isı değiştiricisi malzemesinin (Alüminyum) ısı iletim katsayısı k=237
W/m K
18 adet fluent çözüm yöntemlerinde elde edilen hata oranları 3 farklı akış
türünde incelenmektedir. Bu akış türleri laminer, geçiş ve türbülanslı akış
türleridir. 1. akış türünde (Laminer Re=239.7 ve Re=1796 değerlerinde) hem
sıcak havanın hem de soğuk suyun çıkış sıcaklıklarındaki hata oranlarının hangi
fluent çözüm yöntemlerinde minimum değerde oldukları karşılaştırıldığında; “K-
ε, Standard, Standard wall” ile “K-ε, RNG, Standard wall” çözüm yöntemlerinde
ortak olarak minimum hata oranları çıktığı görülmektedir. Laminer akış halinde
ortak minimum hata oranları Çizelge 4.3 ve Çizelge 4.4 ’te görülmektedir.
48
hata oranları (Rec=239.7)
𝐓𝐡𝐨 (°C) 𝐓𝐜𝐨 (°C)

Fluent yöntemleri Sıra 𝐓𝐡𝐨 (°C) 𝐓𝐜𝐨 (°C)
H.O. % H.O. %
Deneysel 55.581 38.048
K-ε, Standard, Standard wall 1 56.6907 39.11041 1.957464 2.716438
K-ε, Standard, Scalable wall 2 72.16381 37.92855 22.9794 -0.31493
K-ε, Standard, Enhanced wall 3 55.83883 39.20562 0.46174 2.952689
K-ε, RNG, Standard wall 4 56.16152 39.15099 1.033661 2.817272
K-ε, RNG, Scalable wall 5 71.82046 37.95492 22.61119 -0.24524
K-ε, RNG, Enhanced wall 6 54.95284 39.27255 -1.14309 3.118081
K-ε, Realizable, Standard wall 7 57.56289 39.04736 3.442999 2.559354
K-ε, Realizable, Scalable wall 8 74.33312 37.76599 25.22714 -0.74673
K-ε, Realizable, Enhanced wall 9 55.71118 39.21304 0.233669 2.971052
K-Omega, SST 10 57.78173 39.05441 3.808695 2.576943
T-K-KL-Omega 11 42.97219 40.21102 -29.3418 5.379172
T-SST 12 57.5465 39.0722 3.415499 2.621301
RS, LPS, Standard wall 13 57.88363 39.02331 3.978033 2.499301
RS, LPS, Scalable wall 14 72.62896 37.89321 23.47268 -0.40849
RS, LPS, Enhanced wall 15 61.59158 38.75335 9.758769 1.820101
RS, QPS, Standard wall 16 58.44619 38.98055 4.90227 2.392347
RS, QPS, Scalable wall 17 73.2174 37.84817 24.08772 -0.52798
RS, S-Omega 18 62.32748 38.69454 10.82425 1.670882

hata oranları (Rec=1796)

H.O. % H.O. %
Deneysel 54.762 35.148
K-ε, Standard, Scalable wall 2 56.29131 35.32321 2.716778 0.496019
K-ε, Standard, Enhanced wall 3 52.0772 35.3655 -5.15542 0.615006
K-ε, RNG, Scalable wall 5 55.84078 35.32781 1.931886 0.508976
K-ε, Realizable, Scalable wall 8 57.33233 35.31249 4.483212 0.573397
K-ε, Realizable, Enhanced wall 9 51.96536 35.36648 -5.38174 0.925602
K-Omega, SST 10 53.52273 35.3507 -2.31541 0.925602
T-K-KL-Omega 11 41.11352 35.47637 -33.1971 0.925602
T-SST 12 54.36193 35.34054 -0.73594 0.544813
RS, LPS, Scalable wall 14 57.05514 35.31539 4.019165 0.473986
49
RS, QPS, Scalable wall 17 57.42324 35.31149 4.63443 0.462994
RS, S-Omega 18 59.56616 35.28961 8.06525 0.40128
2. akış türünde (Re=3253, Re=6391 ve Re=8791 değerlerinde) nümerik

çözümdeki hem sıcak havanın hem de soğuk suyun çıkış sıcaklıklarının deneysel
ölçülen değerler ile kıyaslandığında elde edilen 18 adet farklı fluent çözüm
yöntemleri ile elde edilen hata oranları Çizelge 4.5-4.7 ’de gösterilmiştir.
Çizelgeler incelendiğinde hem sıcak havanın hem de soğuk suyun hata
oranlarının minimum olduğu değerler “K-ε, Standard, Standard wall”, “K-ε,
Standard, Scalable wall”, “K-ε, RNG, Standard wall”, “K-ε, RNG, Scalable wall”, “K-
Omega, SST”, “T-SST”, “RS, LPS, Standard wall” ve “RS, LPS, Scalable wall” çözüm
yöntemleri de olduğu ortak olarak görülmüştür.


H.O. % H.O. %
Deneysel 54.743 35.01
K-ε, Standard, Standard wall 1 55.22015 34.98593 0.864087 -0.0688
K-ε, Standard, Enhanced wall 3 51.78118 35.00488 -5.71988 -0.01463
K-ε, RNG, Standard wall 4 54.82754 34.98821 0.154193 -0.06228
K-ε, Realizable, Standard wall 7 56.75213 34.97766 3.540184 -0.09246
K-Omega, SST 10 54.07763 34.99215 -1.2304 0.179341
T-K-KL-Omega 11 39.52416 35.0729 -38.5052 0.179341
T-SST 12 53.77953 34.9941 -1.79152 -0.04544
RS, LPS, Standard wall 13 56.26083 34.9801 2.697845 -0.08548
RS, LPS, Enhanced wall 15 59.44555 34.96249 7.910685 -0.13589
RS, QPS, Standard wall 16 56.86776 34.97665 3.736317 -0.09535
RS, S-Omega 18 59.61471 34.96136 8.171993 -0.13913
50

H.O. % H.O. %
Deneysel 54.471 34.971
K-ε, RNG, Standard wall 4 54.23864 35.03329 -0.4284 0.177802
K-Omega, SST 10 53.68597 35.03524 -1.46226 0.306939
T-K-KL-Omega 11 38.35543 35.07867 -42.0164 0.306939
T-SST 12 53.58929 35.03558 -1.64531 0.184327
RS, S-Omega 18 59.05105 35.01959 7.756086 0.138751


H.O. % H.O. %
Deneysel 53.667 34.467
K-ε, Standard, Enhanced wall 3 54.64379 34.42925 1.787559 -0.10965
K-ε, RNG, Standard wall 4 53.58325 34.42275 -0.1563 -0.12855
K-ε, RNG, Enhanced wall 6 49.63525 34.43133 -8.12276 -0.1036
K-ε, Realizable, Enhanced wall 9 50.52886 34.42941 -6.21059 -0.10918
K-Omega, SST 10 53.16894 34.42379 -0.93675 -0.12552
T-K-KL-Omega 11 37.72155 34.45519 -42.2715 -0.03428
T-SST 12 52.95278 34.42422 -1.34879 -0.12427
51
RS, S-Omega 18 58.41732 34.41311 8.131698 -0.1566
3. akış türünde (Re=10253 ve Re=12737 değerlerinde) 18 adet farklı fluent

çözüm yöntemlerindeki nümerik olarak çıkış sıcaklıkları ile deneysel olarak
ölçülen sıcaklıklar arasında hesaplanan hata oranları Çizelge 4.8-4.9 ‘da
gösterilmiştir. Hem sıcak havanın hem de soğuk suyun hata oranlarının ortak
olarak minimum olduğu değerler “K-ε, Standard, Standard wall”, “K-ε, Standard,
Scalable wall”, “K-ε, RNG, Standard wall”, “K-ε, RNG, Scalable wall”, “K-Omega,
SST”, “T-SST”, “RS, LPS, Standard wall” ve “RS, LPS, Scalable wall” çözüm
yöntemleri de ortak olarak görülmektedir.


H.O. % H.O. %
Deneysel 54.262 35.667
K-ε, Standard, Enhanced wall 3 51.38442 35.58148 -5.6001 -0.24035
K-ε, RNG, Standard wall 4 54.24157 35.57583 -0.03766 -0.25627
K-ε, RNG, Enhanced wall 6 50.40121 35.58318 -7.66011 -0.23556
K-ε, Realizable, Enhanced wall 9 51.27194 35.58135 -5.83177 -0.1779
K-Omega, SST 10 53.84286 35.57681 -0.77845 -0.1779
T-K-KL-Omega 11 38.79498 35.60366 -39.8686 -0.1779
T-SST 12 53.67074 35.57711 -1.10164 -0.25266
RS, S-Omega 18 58.98892 35.56808 8.013234 -0.27811
52

H.O. % H.O. %
Deneysel 54.35 36.01
K-Omega, SST 10 54.38101 36.07592 0.057024 0.244499
T-K-KL-Omega 11 39.2778 36.09826 -38.3733 0.244499
T-SST 12 54.07266 36.07635 -0.5129 0.183916
RS, S-Omega 18 59.35204 36.06945 8.427747 0.164821
Sıcak havanın ve soğuk suyun hata oranları grafikler halinde Şekil 4.2-4.8 ‘de
gösterilmiştir.
53
% H.O. Değerleri % H.O. Değerleri
10
0
5
-40
-35
-30
-25
-20
-15
-10
-5
10
15
20
25
30
-35
-30
-25
-20
-15
-10
0
5
-5
K-ε, Standard, Standard wall K-ε, Standard, Standard wall
K-ε, Standard, Scalable wall K-ε, Standard, Scalable wall
K-ε, Standard, Enhanced wall K-ε, Standard, Enhanced wall
K-ε, RNG, Standard wall K-ε, RNG, Standard wall
K-ε, RNG, Scalable wall K-ε, RNG, Scalable wall
K-ε, RNG, Enhanced wall K-ε, RNG, Enhanced wall
K-ε, Realizable, Standard wall K-ε, Realizable, Standard wall
K-ε, Realizable, Scalable wall K-ε, Realizable, Scalable wall
Tco H.O.
Tco H.O.
54
K-ε, Realizable, Enhanced wall K-ε, Realizable, Enhanced wall
K-Omega, SST K-Omega, SST
Tho H.O.
Tho H.O.
T-K-KL-Omega T-K-KL-Omega
T-SST T-SST
sıcaklık değerlerinin hata oranları (Rec=1796)

sıcaklık değerlerinin hata oranları (Rec=239.7)
RS, LPS, Standard wall RS, LPS, Standard wall
RS, LPS, Scalable wall RS, LPS, Scalable wall
RS, LPS, Enhanced wall RS, LPS, Enhanced wall
RS, QPS, Standard wall RS, QPS, Standard wall
RS, QPS, Scalable wall RS, QPS, Scalable wall
RS, S-Omega RS, S-Omega
Şekil 4.3. Deneysel değerler bazı alınarak Fluent programı yardımıyla elde edilen
% H.O. Değerleri % H.O. Değerleri
10
15
-45
-40
-35
-30
-25
-20
-10
0
5
-5
-15
10
15
-45
-40
-35
-30
-25
-20
-15
-10
0
-5
K-ε, Standard, Standard wall K-ε, Standard, Standard wall
K-ε, Standard, Scalable wall K-ε, Standard, Scalable wall
K-ε, Standard, Enhanced wall K-ε, Standard, Enhanced wall
K-ε, RNG, Standard wall K-ε, RNG, Standard wall
K-ε, RNG, Scalable wall K-ε, RNG, Scalable wall
K-ε, Realizable, Scalable wall K-ε, Realizable, Scalable wall
Tco H.O.
Tco H.O.
55
Tho H.O.
Tho H.O.
T-SST T-SST


% H.O. Değerleri
% H.O. Değerleri
10
15
-45
-40
-35
-30
-25
-20
-10
0
5
-5
-15
10
15
-45
-40
-35
-25
-20
-15
-10
0
5
-5
-30
K-ε, Standard, Standard wall
K-ε, Standard, Scalable wall
K-ε, Standard, Enhanced wall
K-ε, RNG, Standard wall
K-ε, RNG, Scalable wall
K-ε, Realizable, Scalable wall Tco H.O. K-ε, Realizable, Scalable wall
Tco H.O.
56
Tho H.O.
Tho H.O.
T-SST T-SST

15
10
5
0
RS, QPS, Standard wall

T-SST
K-Omega, SST
RS, LPS, Standard wall
RS, S-Omega
K-ε, Realizable, Scalable wall

K-ε, Realizable, Enhanced wall
K-ε, RNG, Enhanced wall
RS, LPS, Scalable wall

K-ε, Realizable, Standard wall
T-K-KL-Omega
RS, LPS, Enhanced wall
RS, QPS, Scalable wall

% H.O. Değerleri
-5
-10
-15
-20
-25
-30
-35
-40
-45
Tco H.O. Tho H.O.
7 farklı Reynolds sayılarındaki nümerik çözümlerin hata oranları gösteren

şekiller ve çizelgeler incelendiğinde en düşük hata oranlarının “K-ε, RNG,
Standard wall” çözüm yöntemlerinde olduğu görülmüştür.
“K-ε, RNG, Standard wall” çözüm yöntemi deneylere en uygun olduğunu karar
verildikten sonra ısı değiştiricisi içerisinden geçen soğuk suyun 7 farklı Reynolds
sayılarında ısı değiştiricisinin giriş noktasından itibaren her 0.2 m’deki (ısı
değiştiricisinin toplam boyundaki 10 aralık; 11 data) aralıklarda sıcak havanın ve
soğuk suyun kesit alandaki ortalama sıcaklıkları fluent programında
hesaplanmıştır. Elde edilen sıcaklık değerlerinin değişimi Şekil 4.9a-4.16a ‘da
gösterilmiştir. Ayrıca, sıcak havanın ısı değiştiricisinin tam ekseni boyunca, soğuk
suyun halka boşluğun tam ortasındaki üst eksen boyunca sıcaklık değerlerinin
değişimi Şekiller 4.9b-4.16b ‘de gösterilmiştir.
57
115
112,924
Boru Kesitlerindeki Sıcaklık Değerleri

105
95
85
75
56,16152
65
(°C)
55
39,15099 34,919
45
35
25
0 0,2 0,4 0,6 0,8 1 1,2 1,4 1,6 1,8 2
Isı Değiştiricinin Uzunluğu, L (m)
Th (C°) Tc (C°)
Şekil 4.9. a. Isı değiştiricisi içerisinden geçen iki akışkanın eksenel boyunca
kesitlerde ortalama sıcaklık değişimi (Rec=239.7)
120 112,924
105
Boru merkezindeki
90
Sıcaklık Değerleri (°C)
75
60,306
60
Halka kesit boşluğunun üst kısmının orta çizgi
45 39,11 üzerindeki sıcaklık değerleri
34,919
30
0 0,5 1 1,5 2
Isı Değiştiricinin Uzunluğu L (m)
Şekil 4.9. b. Isı değiştiricisi içerisinden geçen iki akışkanın eksenel boyunca boru
merkezindeki ve halka kesitin üst kısmının orta çizgideki sıcaklık
değerlerinin değişimi (Rec=239.7)
Şekil 4.9.a ve Şekil 4.9.b ‘de gösterilen ısı değiştiricisi boyunca kesit alanların
ortalama sıcaklık değerlerinin değişimi ile boru merkezindeki ve soğuk su kesit
alan halkanın üst tarafın orta çizgi boyuncaki sıcaklık değerlerinin değişimlerinin
farkı şöyle izah edebilir. Isı değiştiricisindeki sıcak havanın geçtiği boru
çeperinde meydana gelen ısı transferi esnasında, soğumadan dolayı sıcaklık
58
dağılımı merkezdeki tabakalardan dış tabakalara doğru azalma eğilimi
göstermektedir. Bu durum Şekil 4.10 ‘da gösterilmiştir.
Şekil 4.10. Soğuyan akışta hız ve sıcaklık profilleri
Öyle ki boru ortasındaki akışkan akışı daha hızlı gerçekleştiğinden transfer edilen
ısı, boru ortasına doğru yaklaşıldıkça daha hızlı taşınır ve boru ortasındaki
sıcaklığın daha yüksek olmasına sebep olur. Sıcaklık düşmesi, boru ortasından
çepere doğru artarak devam ederken borunun tam çeperinde lineer bir düşüş
gösterir. Hem hız hem de sıcaklık profilleri Şekil 4.10 ‘da gösterilmiştir.
Isıtıcı boru içerisinden geçen sıcak havanın ısı değiştiricisinin ekseni boyunca
kesit alan ortalama sıcaklık değişimi literatürlerdeki formüllerde de görüleceği
üzere üstel bir şekilde değişim göstermektedir. Isıtıcı borunun merkez çizgisi
boyunca; sıcak havanın ısı değiştiricisinin giriş bölgesi olan 0-0.5 m’lik kısımda
akışkanın akışı tam gelişmemiş olmasından dolayı bu aralıkta üniform akışın
devam ettiği görülür (Şekil 4.9.b). Isı değiştiricisinin boyu L=0.5 m’den sonra tam
gelişmiş akıştaki sıcaklık değerlerindeki değişimi görülmektedir. Bu aralıkta
sıcaklık düşüşü yüksek değerlerde gerçekleşen hava ısı değiştiricisini terk
etmektedir. Isı değiştiricisini terk eden sıcak havanın sıcaklık değerler bariz bir
şekilde farklı olup, Şekil 4.11.a ve Şekil 4.11.b ‘de gösterilmektedir. Deneysel
olarak ölçülen çıkış sıcaklıkları ile nümerik olarak hesaplanan sıcak havanın ve
soğuk suyun çıkış sıcaklıkları ısı değiştiricisinin eksenel boyu boyuncaki kesit
alan ortalama sıcaklık değerlerine çok yakın çıkmıştır. Isı değiştiricileri ile
yapılan deneysel çalışmaların ısısal performans değerlerinin (ısı
59
değiştiricisininden geçen akışkanların çıkış bölgelerindeki akışkan çıkış sıcaklık
değerleri) nümerik yapılan çalışmalarda çıkış bölgelerindeki kesit alan ortalama
sıcaklık değerlerine göre ısısal performans değerleri birbirine yakın çıkmıştır. Bu
durum bazı araştırmacılar tarafından da (Cookson, E. J., 2003, Egeregor, D., 2008
ve Fridolin, K., 2012) teyit edilmiştir.
115 113,029
Boru Kesitlerindeki Sıcaklık
105
95
Değerleri (°C)
85
75
65 54,99069
55
45 35,33615 34,767
35
25
0 0,2 0,4 0,6 0,8 1 1,2 1,4 1,6 1,8 2
Th (C°) Tc (C°)
Şekil 4.11. a. Isı değiştiricisi içerisinden geçen iki akışkanın eksenel boyuncaki
kesitlerde ortalama sıcaklık değişimi (Rec=1796)
113,029
115
105
Boru merkezindeki
95
85
75
65 58,998
55 Halka kesit boşluğunun üst kısmının orta çizgi
45 üzerindeki sıcaklık değerleri
35,348 34,767
35
25
0 0,5 1 1,5 2
Tc (°C) Th (°C)

çizgideki sıcaklık değerlerinin değişimi (Rec=1796)
60
120
114,286

105
Değerleri (°C)
90
75
54,82754
60
45 34,98821 34,667
30
0 0,2 0,4 0,6 0,8 1 1,2 1,4 1,6 1,8 2
Th (C°) Tc (C°)
114,286
105
Boru merkezindeki
85
65 58,896
34,956 34,667
25
0 0,5 1 1,5 2
Tc (°C) Th (°C)
Şekil 4.12. b. Isı değiştiricisi içerisinden geçen iki akışkanın eksenel boyuncaki
boru merkezindeki ve halka kesitin üst taraf orta çizgideki sıcaklık
değerlerinin değişimi (Rec=3253)
61
120

113,176
105
Değerleri (°C)
90
75
54,23864
60
35,03329 34,871
45
30
0 0,2 0,4 0,6 0,8 1 1,2 1,4 1,6 1,8 2
Th (C°) Tc (C°)
113,176
115
105
95 Boru merkezindeki
85
75
58,195
65
35,016 34,871
35
25
0 0,5 1 1,5 2
Tc (°C) Th (°C)
62
120

112,695
105
Değerleri (°C)
90
75
53,58325
60
45 34,42275 34,305
30
0 0,2 0,4 0,6 0,8 1 1,2 1,4 1,6 1,8 2
Th (C°) Tc (C°)
112,695
115
105
95 Boru merkezindeki
85
75
65 57,591
üzerindeki sıcaklık değerleri
45 34,409 34,305
35
25
0 0,5 1 1,5 2
Th (C°) Tc (C°)
63
120

112,048
105
Değerleri (°C)
90
75
54,24157
60
35,57583 35,476
45
30
0 0,2 0,4 0,6 0,8 1 1,2 1,4 1,6 1,8 2
Th (C°) Tc (C°)
112,048
115
105
Boru merkezindeki
95
85
75
65 58,144
45 35,564 üzerindeki sıcaklık değerleri
35,476
35
25
0 0,5 1 1,5 2
Tc (°C) Th (°C)
64
120

112,262
105
Değerleri (°C)
90
75
54,6043
60
45 36,07552 35,995
30
0 0,2 0,4 0,6 0,8 1 1,2 1,4 1,6 1,8 2
Th (C°) Tc (C°)
112,262
105
Boru merkezindeki
85
65 58,475
45 36,065 üzerindeki sıcaklık değerleri 35,995
25
0 0,5 1 1,5 2
Tc (°C) Th (°C)
Hem deneysel hem de nümerik olarak yapmış olduğumuz çalışmaların sıcaklık

değerleri Şekil 4.10 a - Şekil 4.16 b arasında gösterildiği gibi hemen hemen aynı
değerlerde çıkmıştır. Deneysel yapılan çalışmaların sıcaklık değerleri nümerik
olarak ısı değiştiricisinin eksenel boyu boyuncaki kesit alan ortalama sıcaklık
değişim değerlerine çok yakın sonuçlar elde edilmiştir.
65
120
Boru Kesitlerindeki Sıcaklık Değerleri (°C)

110
100
90
sıcak havanın sıcaklıkları
80
70
60
50 soğuk suyun sıcaklıkları
40
30
0 0,5 1 1,5 2
Th, Re=239.7 Tc, Re=239.7 Th, Re=8791 Tc, Re=8791
Th, Re=1796 Tc, Re=1796 Th, Re=10253 Tc, Re=10253
Th, Re=6391 Tc, Re=6391
kesitlerde ortalama sıcaklık değişimi
7 farklı Reynolds sayılarında ısı değiştiricisi içerisinden geçirilen sıcak hava ile
soğuk suyun ısı transfer esnasında ısısal performans değerleri arasında gösteren
ısı değiştiricisinin eksenel boyu boyuncaki kesit alan ortalama sıcaklık değerleri
Şekil 4.17a ‘da gösterilmiştir. Sonuç olarak 7 farklı Reynolds sayılara sahip
nümerik çalışmadaki sıcaklık değerlerinin hemen hemen aynı olduğu
görülmektedir. Isıtıcı boru içerisinden geçen sıcak havanın debisi ve sıcaklığı
sabit kalarak ısıtıcı borunun dışındaki halka boşluk içerisininden dolaştırılan
soğuk suyun Reynolds sayısının artırılması halinde ısı değiştiricisi içerisinden
geçen suyun kütlesel debisi artacaktır. Kütlesel debisinin artışıyla birlikte soğuk
suya sıcak hava tarafından gelen ısı transferinin azalmasına sebep olmaktadır.
Dolayısıyla ısıtıcı boru içerisinden geçirilen sıcak havanın sıcaklıklarının
Reynolds sayısının artmasıyla azaldığı görülürken; soğuk suyun sıcaklıkların da
bu duruma bağlı olarak azalmaktadır. Isı değiştiricisi içerisinde dolaştırılan
akışkanlar ısı transferi açısından önemli bir etkendir. Bu etken akışkan ile boru
66
cidarı arasında sınır tabaka oluşumunu gösterir. Sınır tabaka kalınlığı arttıkça
akışkan ile boru çeperi arasındaki ısı transferi yavaşlarken sınır tabaka kalınlığı
azaldıkça ısı transferinin daha etkili olduğu görülür.
Sınır tabaka, akış türüne ve akışkan ile temaslı borunun iç yüzey yapısına bağlı
olarak laminer akışlarda daha kalın olup, türbülanslı akışlarda ise daha ince
yapılıdır. Bu sebeple sınır tabakadan ısı transferi laminer akışta daha yavaş,
türbülanslı akışta daha etkili olacaktır. Bu durum Şekil 4.17a ‘da da
görülmektedir. Akışkan ile boru cidarı arasında oluşan sınır tabaka başlangıçta
laminer karakterde olup; akış doğrultusu boyunca ilerledikçe kalınlaşır fakat
belirli bir kalınlıktan sonra sınır tabakayı besleyen enerjinin yetersizliği, daha
kalın bir sınır tabakanın sürüklenememesi nedeni ile sınır tabakanın alt kısmı ile
üst kısmı arasında hız farklı meydana gelir (Şekil 4.18). Bu hız farklı sınır
tabakanın üst kısmındaki akışkanın alt kısmındakinin üstünden kayarak
devrilmesine sebep olur. Böylece laminer sınır tabaka incelerek türbülanslı sınır
tabakaya dönüştüğünden dolayı bu kavrama laminerden türbülanslıya dönüş
noktası denir. Dönüşüm noktasının gelişimi Şekil 4.18 ‘de gösterildiği gibi,
laminer, laminerden türbülansa geçiş ve türbülanslı haldeki ısı transfer
katsayısının (h) boru ekseni boyunca değişimi görülmektedir. Laminerden
türbülanslıya geçişteki ısı transferinin yüksek etkisi böyle açıklanabilir.
Laminerden türbülanslıya geçişteki dönüş noktasından itibaren sınır tabakaya
kütle giriş-çıkış ile yeterli miktarda enerji sağlanırsa sınır tabakanın kalınlaşması
önlenir. Sınır tabaka kalınlaşması olmamasından dolayı ısıtıcı borudan verilen ısı
miktarı sabit kalmak şartıyla; ısıtıcı borunun içerisindeki sıcaklık değişimin
eğiminin Reynolds sayısının artmasıyla düşmektedir. Ayrıca soğuk suyun sıcaklık
değişiminin eğimininde arttığı görülmektedir.
Sınır tabaka teorisinden bilindiği üzere türbülanslı sınır tabakada sürtünmeden

meydana gelen enerji kaybı laminer sınır tabakadaki sürtünmeden meydana
gelen enerji kaybından daha küçüktür. Ayrıca, türbülanslı sınır tabakadaki ısı
transferindeki ısıl direnç değeri laminer sınır tabakanınkinden daha küçüktür.
Türbülanslı sınır tabakanın ısı değiştiricisindeki ısıl performansa olumlu etkisi
nedeni ile sınır tabakanın türbülanslı karekterini muhafaza edebilmesi için ısı
67
değiştiricisininde kütle akışı sağlamalıdır. Kütle akışını sağlamak amacıyla ısı
değiştiricisininden 7 farklı Reynolds sayılarında soğuk su geçirilerek sınır tabaka
ile kütle akışı arasında yeterli implus alışverişi sağlanmıştır.
120
110
100
90 sıcak havanın sıcaklıkları
80
70
60
50 soğuk suyun sıcaklıkları

40
30
0 0,5 1 1,5 2
Th, Re=239.7 Tc, Re=239.7 Th, Re=8791 Tc, Re=8791
Th, Re=6391 Tc, Re=6391
değerlerinin değişimi
Isıtıcı borunun merkezindeki ve soğuk suyun geçtiği kesit alan halkanın üst
tarafındaki orta çizgi boyunca sıcaklık değişimleri Şekil 4.17.b ‘de
gösterilmektedir. Isıtıcı boru merkezindeki sıcaklık değişimlerinin ve soğuk
suyun sıcaklık değişimlerinin eğimlerinin 7 farklı Reynolds sayılarında hemen
hemen aynı olduğu görülmektedir.
Isı değiştiricisinin içerisinden geçirilen soğuk suyun Reynolds sayısı değerleri

artırıldığında soğuk suya transfer edilen ısı miktarı artarak sıcak havanın çıkış
bölgesindeki çıkış sıcaklığı azalmaktadır.
68
Isı değiştiricisinin içerisinden geçen akışkanların ısı alış-verişleri ısı
değiştiricisinin enerji dengesine göre hareket ederler. Buna göre sıcak havanın
verdiği ısı ile soğuk suyun aldığı ısı (çevreye olan doğal konveksiyon ve
radyasyon yoluyla ısı kaybıyla birlikte) birbirine eşittir. Isı değiştiricisinden iki
farklı akışkan geçtiğinden dolayı bu iki akışkanın hem kütlesel debilerinin hem
de akışkanların fiziksel özelliklerinden olan özgül ısı kapasitelerinin (Cp) farklı
olmasından dolayı yukarıdaki şekillerde görülen sıcaklık değişiminin
eğimlerinde farklılıklar meydana gelmiştir. Hem sıcak havanın hem de soğuk
suyun kütlesel debileri aynı olsa bile, soğuk suyun özgül ısı kapasitesi (Cp) sıcak
havanınkinden yaklaşık olarak 4 kat daha büyük olması, soğuk suyun sıcaklık
değişiminin eğiminin düşük olmasına sebep olacaktır.
Yukarıdaki paragraflardan anlaşılacağı gibi soğuk su tarafında geçirilen soğuk

suyun Reynolds sayının artışıyla birlikte soğuk suya transfer edilen ısı miktarının
artışıyla soğuk suyun sıcaklık değerleri ve buna bağlı olarak soğuk suyun sıcaklık
değerlerinin değişiminin artması beklenir. Bu beklentiye göre; hem nümerik hem
de deneysel çalışmalarda sınır tabaka etkilerinin ısı transferindeki olumlu etkileri
de olsa akışkanların debilerin ve özgül ısı kapasitelerinin (Cp) farklılığından
meydana gelen etkenler nedeni ile soğuk suyun çıkış bölgesindeki çıkış sıcaklık
değerlerin değişimi Reynolds sayısının artışı ile azalmaktadır.
Şekil 4.18. Akış çeşidine göre ısı transfer katsayısının ve sınır tabaka kalınlığının
değişimi (Incropera, F.P., vd., 2007)
69
Isı değiştiricisinden geçen akışkanların hızları akışkanları nakleden türbo
makinanın gücü ile akışkanların debileri tarafından sınırlanır. Akışkan akış
sırasında sürtünme kayıp enerjisi akışkanın hızının karesi orantılı olduğu için
akış hızı her zaman sınırlı seçilir. Bu kavramı dikkate olarak belli miktardaki ısıyı
nakledebilmek için gerekli olan akışkanların debilerine karşılık akışkanların akış
hızları küçük değerlerde tercih edilerek akışkanların geçtiği kesit alanların
büyütülmesi ile sağlanabileceğinden ısı değiştiricisinin boyutları da buna bağlı
olarak büyür. Diğer taraftan akışkanların borular içerisindeki akış hızları akışkan
partiküllerinin birbirlerine olan etkileri tayin edilir. Zorlanmış akışkan akışında;
giriş etkileri nedeni ile akışkanın boruya giriş bölgesinden tam gelişmiş akışkan
akışına kadarki bölge hariç tutulmak şartlarıyla; akışkanın akış halindeki laminer
karakteri bozulmadığı sürece akışkan partiküllerinin birbirlerine etkisi arasında
implus alışverişine sebep olmayacak şekilde dengelidir. Laminer akışta akışkan
ipcikleri birbirlerini kesmez. Akışkan partiküllerinin birbirlerine olan etkisi
viskozite kuvvetinden meydana gelmektedir. Bundan dolayı laminer karekterli
akışkan akışında, akışkan partiküllerinin birbirlerine paralel tabakalar üzerinde
kayarak hareket eder. Viskozitenin etkisiyle akışkanın akış hızı en içteki
tabakadan en dıştaki tabakaya doğru parabol profili verecek şekilde Şekil 4.10 ‘da
görüldüğü gibi azalmakta ve partiküllerin diziliş düzeninde bir değişiklik
meydana gelmemektedir.
Şekil 4.19 ve Şekil 4.20 ’de sıcak havanın 3 farklı akış çeşitindeki (Laminer, Geçiş
ve Türbülanslı) hız profilleri gösterilmiştir. Fluent'ten alınan değerler Excel
programı yardımıyla sıcak havanın hız profilleri 3 farklı soğuk suyun Reynolds
sayılarında her 0.5 m’de iç boru boyunca’daki 5 bölgede (L=0m, L=0.5m, L=1.0m,
L=1.5m ve L=1.97m uzunluklarında) soğuk suyun Reynolds sayısı Rec=239.7
değerinde sıcak boru içerisinden geçen sıcak havanın ısı değiştiricisi boyunca hız
profilleri Şekil 4.19 ’da gösterilmiştir.
Giriş etkilerinin gerçekleştiği giriş bölgesi ile tam gelişmiş akışkan akışı
arasındaki bölgede, ısı transferinin var olduğu borudaki implus alışverişi sebebi
ile akışkanın akış hızı boru ortasından boru kenarına yakın bir bölgeye kadar
Şekil 4.19 ‘da görüldüğü gibi sabit kalır. Aynı zamanda hız profillerinin giriş
70
bölgesinden sonraki kesitlerde maksimum hız değişiminin yavaş yavaş arttığı
görülmektedir. Bu artışın giriş noktasından itibaren L=0.5 m’ye kadar devam
ettiği görülmektedir. Isı değiştiricisindeki sıcak borunun ekseni boyunca akış
doğrultusuna dik doğrultuda meydana gelen yer değiştirmeler nedeni ile
birbirlerine yakın ortamlar arasında kütle karışması olur. Bu kütle karışımı,
kütleler arasında implus alışverişine sebep olur. Böylece kütleler arasında implus
alışverişine sebep olacak ve akışkanın hız değerinin değişimine etki edecektir.
Isıtıcı borunun giriş noktasından itibaren L=0.5 m’den sonra boru içerisinde
ilerleyen sıcak havanın maksimum hız değerlerinde azalmalar görülmektedir. Bu
azalmalar Şekil 4.20 ‘de gösterildiği gibi L=0.7 m’ye kadar devam etmektedir.
L=0.7 m’den sonra maksimum hız değeri her kesitte sabit kalmaktadır. Bu
noktadan itibaren boru içerisinde ilerleyen sıcak havanın kütlesel debisi sabit ve
boru çapı sabit kalarak kütlenin korunumu denklemine göre boru içerisinden
geçen akışkanın hızı sabit kalacaktır. Bu hız sabitliği boru merkezindeki
maksimum hızda da gerçerlidir. Dolaysıyla L=0.7 m’den sonra sıcak havanın
kütlesel debiye uyarak hareket ettiği görülür.
Rec=239.7
0,015
0,01
İç Borun İç Çapı Di (m)
0,005
0
0 1 2 3 4 5 6 7 8
-0,005
-0,01
-0,015
Havanın Hızı (m/s)
L=0m L=0.5m L=1m L=1.5m L=1.97m
Şekil 4.19. Sıcak havanın sıcak boru içerisindeki 5 farklı bölgedeki hız profilleri
Nümerik olarak sıcak hava borusu içerisinden geçen sıcak havanın boru
girişinden çıkışına kadar L boyunca boru merkezindeki hız profilleri Şekil 4.20
71
‘de gösterilmiştir. Sıcak borunun merkezindeki sıcak havanın boru içerisinde
ilerlerken hız profili incelendiğinde; giriş noktasındaki giriş hızı 6.2 m/s ’lik (alan
ortalama hızı) değerden boru boyunca L=0.3-0.5 m aralığında hız değeri artarken
yaklaşık olarak L=0.5 civarında maksimum değere ulaşmaktadır. L=0.5 m’den
sonra bir miktar azalırken L=0.7 m civarında 7.45 m/s ‘de sabit kalarak çıkışa
kadar sabit hız ile devam etmiştir. L=0.7 m civarında sıcak hava hızının sabit
kalması ise; boru içerisinde ilerleyen sıcak havanın bu noktada tam gelişmiş akış
karekteri sergilenmiş olup; yatay vaziyetteki ısı değiştiricisinin gerçek şartlarda
Bernouilli denklemine göre basınç, kinetik ve sürtünme kayıp enerjilerinin
dengede olduklarını göstermektedir. Basınç düşüşü (ΔP) değeri sıcak havanın
𝐋 𝐕𝟐
fiziksel özellikleri ile birlikte sürtünme enerjisi h𝑓 = 𝑓 𝐃 𝟐𝐠 ile uyumlu bir eşitlik
sağlanmaktadır. Isı değiştiricisinin sıcak hava borusunun çaplarında bir

değişiklik olmadığına göre kinetik enerji değişimi gerçekleşmeden Bernouilli
denklemi sağlanmış olur. Bu kavram ile Rec=239.7, Rec=1796, Rec=3253,
Rec=6391, Rec=8791, Rec=10253 ve Rec=12737 sayılarındaki hız profilleri
birbirleri ile tam benzer şekilde çıkmış olup; hız profillerinin şeklen Reynolds
sayılarına göre değişmediği görülmüştür.
8
Sıcak Havanın Maksimum Hızı
7,6
7,2
(m/s)
6,8
6,4
6
0 0,2 0,4 0,6 0,8 1 1,2 1,4 1,6 1,8 2
Boru Uzunluğu L (0-1.97 m)
Rec=239.7 Rec=6391 Rec=12737
Şekil 4.20. Farklı Reynolds sayılarında sıcak hava borusu boyunca borunun tam
merkezindeki hız profilleri
72
Isıtıcı havanın ısıtıcı boruya giriş noktasından (L=0m) itibaren her 0.5 m’deki
boru kesit alan üzerindeki sıcaklık profilleri Şekil 4.21 ‘de 3 farklı Reynolds
sayılarında gösterilmiştir.
0,015
0,01
İç Borun İç Çapı Di (m)
0,005
0
33 43 53 63 73 83 93 103 113
-0,005
-0,01
-0,015
Havanın Sıcaklıkları (°C)
L=0m, Rec=239.7 L=0m, Rec=6391 L=0m, Rec=12737
L=0.5m, Rec=239.7 L=0.5m, Rec=6391 L=0.5m, Rec=12737
Şekil 4.21. Sıcak havanın sıcak boru içerisindeki 5 farklı bölgedeki sıcaklık
profilleri
Sıcak havanın ısıtıcı boru içerisine giriş noktası L=0 m’deki sıcaklık profilleri her
Reynolds sayılarında Şekil 4.10b ’de gösterilen şekliyle boru merkezi ile çepere
çok az mesafe kalana kadar düşey vaziyette sabit sıcaklık değerinde devam
etmekte; boru çeperine yakın yerlerde değişim göstermektedir. Boru giriş
bölgesinden sonraki kesitlerde ise sıcaklık profillerinde bazı değişiklikler
görülmüştür. L=0 m ile 0.5 m arasındaki boru kesitlerindeki hız profillerinde;
boru merkezindeki sıcaklık değerleri ile boru çeperlerindeki sıcaklık değerleri
arasındaki sıcaklık değişiminin arttığı görülmüştür.
L=0.5 m’lik boru kesitindeki sıcaklık profillerinde; boru merkezindeki sıcaklık

değişiminin hız profiline göre değişimi gösterilmiştir. Merkezdeki hızın çepelere
göre daha büyük olması sıcaklık profilini de etkilediği önceki paragraflarda
73
belirtilmiştir. Ayrıca önceki paragraflarda bahsedildiği gibi; akışkan ile boru
cidarı arasında oluşan sınır tabaka başlangıçta laminer olup; akış doğrultusu
boyunca kalınlaşır. Bu kalınlaşmanın nedeni ile ısıtıcı boru içerisinde ilerleyen
sıcak havanın merkezdeki hız değeri büyür (yani maksimum hız değeri büyür).
Hız değerinin büyümesi ile akışkan sıcaklık profilinde görüldüğü gibi;
merkezdeki sıcaklık değeri ile çeperdeki sıcaklık değeri arasındaki değişimin
yüksek olduğu görülmektedir.
L=0.5 m’den sonraki kesitlerde, ısıtıcı boru içerisinde ilerleyen sıcak havanın
boru merkezi ile boru çeperi arasındaki sıcaklık değerleri arasındaki farklar
giderek azalmakta olup; boru boyuncaki mesafe aynı kalmak şartıyla (her 0.5 m)
maksimum sıcaklık değerleri arasındaki farklar da giderek azalmaktadır. Bu
azalmayı şöyle izah edilebilir: ısıtıcı boru boyuncaki kesitlerde hız profillerini
gösteren Şekil 4.19 ‘daki gibi eşit aralıklardaki boru merkezindeki hız
profillerinin maksimum değerleri hemen hemen aynı olmakta; aynı aralıklardaki
sıcaklıklarının maksimum değerlerin giderek azalması, ısıtıcı boru çeperinden
soğuk suya ısı transferi gerçekleştirilmesinden kaynaklanmaktadır.
Soğuk su tarafında; soğuk suyun geçtiği halka kesitin üst tarafındaki boşluğun
orta çizgisi boyunca 3 farklı Reynolds sayılarındaki soğuk suyun hız profilleri
Şekil 4.22 ‘de gösterilmiştir.
74
0,4
Rec=12737
Soğuk Suyun Maksimum Hızı (m/s)

0,35
0,3
0,25 Rec=6391 soğuk suyun akış yönü
0,2
0,15
0,1
Rec=239.7
0,05
0
0 0,5 1 1,5 2
Boru Uzunluğu L (0-1.97 m)
Rec=239.7 Rec=6391 Rec=12737
Şekil 4.22. Soğuk su halka kesitin üst tarafındaki boşluğun orta çizgisi boyunca
farklı Reynolds sayılarındaki hız profilleri
Isı değiştiricisi içerisinden 2 farklı akışkan birbirlerine göre zıt akış olarak
modellenerek deneyler ve nümerik çözümler gerçekleştirilmiştir. Sıcak akışkan
sıcak borunun L=0 m’den L=L m’ye kadar akarken, soğuk su ise geçtiği halkanın
içinden L=L m’den L=0 m’ye akmaktadır. Buna göre soğuk su tarafından geçen
soğuk suyun Reynolds sayıları artarken halka kesit içinden geçen soğuk suyun
hızlarında artış gerçekleştirilmiştir. Şekil 4.22. ‘deki soğuk suyun hız profilleri
incelendiğinde; soğuk su giriş noktasındaki giriş etkileri nedeni ile hızlarında
başlangıçta düşük değerler görülmüştür. Giriş bölgesindeki giriş etkileri
nedeniyle hız değerleri düşük değerlerden başlamıştır (White, F. M., 2011). Giriş
etkileri azaldıktan sonra hızlarda değişim görülmemektedir.
Soğuk suyun soğuk su borusuna giriş noktasından (L=1.97m) itibaren her 0.5
m’deki boru halka kesit alanın üst mesafe boşluğu üzerindeki hız profilleri Şekil
4.23 ‘te 3 farklı Reynolds sayılarında gösterilmiştir.
75
Halka Borunun Üst Kısmındaki mesafe (m) 0,025 Rec=239.7 Rec=6391 Rec=12737
0,02
0,015
0 0,1 0,2 0,3 0,4
Soğuk Suyun Hızı (m/s)
L=0m, Rec=239.7 L=0m, Rec=6391 L=0m, Rec=12737
Şekil 4.23. Soğuk suyun halka borunun üst kısmındaki farklı Reynolds sayılarında
hız profilleri
Soğuk suyun geçtiği halka boşluk içerisinden geçen soğuk suyun laminer ve
türbülanslı akış karekterlerinde 3 farklı Reynolds sayılarındaki hız profilleri Şekil
4.10.b ‘de gösterilen hız profiline benzer profiller görülmüştür. Isı değiştiricisinin
halka boşluğu içerisinden geçen soğuk su, yatay eksen boyunca ilerlerken bir
tarafı merkezdeki ısıtıcı sıcak hava teması ile ısıtılmaktadır. Dolayısıyla soğuk su
ısınan akışkan konumundadır. Isınan akışkanların hız profilleri incelendiğinde;
bir simetrilik görülememiştir. Soğuk suyun ısıtıcı boruya teması nedeni ile
konveksiyon ve kondüksiyon yoluyla ısı transferi sayesinde soğuk suyun sıcak
boru yüzeyinden itibaren sıcaklık değişiminin artışına neden olmuştur.
Soğuk suyun ısı değiştiricisi içerisinden geçirilen hidrodinamik bakımdan tam

gelişme uzunluğunun (Lh, kritik) değer analitik ve nümerik olarak Reynolds
sayılarına göre Çizelge 4.10 ‘da gösterilmiştir.
76
Çizelge 4.10. Soğuk suyun hidrodinamik ve ısıl tam gelişme uzunlukları
Soğuk suyun Hidrodinamik Tam Gelişme Isıl Tam Gelişme

Reynolds Sayısı (Rec) Uzunluğu (Lh, kritik) Uzunluğu (Lt, kritik)
Nümerik Analitik Analitik
239.7 0.12 0.193294 1.600717
6391 0.52 0.340228 0.28
12737 0.57 0.404245 0.28
Laminer akan akışkandaki hidrodinamik açıdan tam gelişme uzunlukları Çizelge

4.10 ‘daki değerler (4.1) no’lu eşitlik ile hesaplatılmıştır (Gökçe, A. T., 1985).
L h, kritik ≈ 0.0288 Re Dh (4.1)
Bu değer ile nümerik olarak hesaplatılan hidrodinamik gelişme uzunluklarının

birbirlerine yakın oldukları görülmektedir. Türbülanslı akan akışlarındaki
hidrodinamik açıdan tam gelişme uzunluğu ise, (4.2) no’lu eşitlik ile
hesaplatılmıştır (M. S. Bhatti., R. K. Shah., 1987 ve W. Zhi-qing., 1982).
L h, kritik ≈ 1.359 Re1/4 (4.2)
Bu değerlerde nümerik olarak hesaplatılan hidrodinamik gelişme uzunluklarının

birbirlerine yakın oldukları görülmektedir.
Laminer akan akışkandaki ısıl olarak tam gelişme uzunluğunu veren bağıntı
(3.69) no‘lu eşitlikte verilmiş olup; Çizelge 4.10 ‘daki değer, Lt,kritik ≈
0.05 Re D Pr formülü ile hesaplanmıştır. Ayrıca; türbülanslı akan akışkandaki
ısısal açıdan tam gelişme uzunluğu (3.67) no‘lu eşitlikte verilmiş olup; bu eşitlik
kullanılarak L t,kritik değerler hesaplanmıştır.
Soğuk suyun ısı değiştiricisine giriş noktasından başlayıp çıkış noktası boyunca
halka boşluğun üst tarafındaki mesafe boyunca her 0.5 m’deki 3 farklı Reynolds
sayılarında sıcaklık profilleri Şekil 4.24-4.26 ‘da gösterilmiştir.
77
0,03
Halka Boru Boşluğun Mesafesi (m)

Tci =34.919 °C
0,028
0,026
0,024
0,022
soğuk suyun akış yönü
0,02
0,018
0,016
0,014
34 36 38 40 42 44
Suyun Sıcaklık Değerleri (°C)
0m 0.5m 1m 1.5m 1.97m
Şekil 4.24. Halka boru boşluğundan geçen soğuk suyun 5 farklı bölgedeki sıcaklık
profilleri (Rec=239.7)
Şekil 4.24 ‘te laminer akış halindeki soğuk suyun halka boşluğun ısıtıcı sıcak boru
yüzeyinden soğuk suyun geçtiği halka boşluğun yüzeyi arasındaki dikey
mesafelerdeki soğuk suyun sıcaklık profilleri görülmektedir. Sıcak havanın
geçtiği borunun dış yarı çapı rd=0.015 m ile soğuk suyun geçtiği borunun iç yarı
çapı rd=0.029 m arasındaki soğuk suyun her 0.5 m’deki sıcaklık profilleri
incelendiğinde; 2 farklı akışkanın ısı değiştiricisi içerisinden zıt akışlı
akmalarından dolayı soğuk suyun giriş noktasından itibaren çıkış noktasına
kadar sıcaklık profilleri soğuk su akış yönüne göre mesafe 0.5 m sabit kalmak
şartıyla sıcaklık değerleri artmaktadır. Mesafe her 0.5 m sabit kalmak şartıyla 5
farklı noktalardaki soğuk suyun sıcaklık profilleri arasındaki farkın büyümesiyle
zıt akışlı ısı değiştiricilerinin içerisindeki soğuk su akış yönüne doğru ısıtıcı
borunun dış yüzeyi sıcaklıkları ile literatürde bahsedildiği gibi exponansiyel
olarak değişimi görülmektedir. Soğuk suyun geçtiği halka kesitin içerisinden
geçerken bir tarafı sıcak havanın geçtiği sıcak boru yüzeyi ile temaslı olduğundan
dolayı hem konveksiyon hem de kondüksiyon yolu ile sınır tabaka içerisinde
lineer bir sıcaklık profili sergilenmektedir.
78
0,03
Tci =34.871 °C

0,028
0,026
0,024
(m) 0,022
0,02 soğuk suyun akış yönü
0,018
0,016
0,014
34 36 38 40 42 44
0m 0.5m 1m 1.5m 1.97m
profilleri (Rec=6391)
Şekil 4.25 ‘te soğuk suyun akışındaki Reynolds sayısı 6391 olup; türbülanslı
akıştaki sıcaklık profilleri gösterilmektedir. Soğuk suyun akış hızının yüksek
olmasından dolayı ısıtıcı borunun soğuk su ile temaslı olduğu dış yüzey sıcaklığı
boru boyunca değişken olup; soğuk su halkası içerisinden geçen soğuk suyun
sıcaklık profillerindeki farkların soğuk suyun akış yönüne doğru exponensiyel
olarak artışı Şekil 4.24 ‘e göre küçük değerdedir.
0,03
Tci =35.995 °C
0,028
0,026
0,024
0,022
0,02 soğuk suyun akış yönü
0,018
0,016
0,014
34 36 38 40 42 44
0m 0.5m 1m 1.5m 1.97m
profilleri (Rec=12737)
79
Şekil 4.26 ‘daki soğuk suyun akışında Reynolds sayısı 12737 olup; türbülanslı
akıştaki sıcaklık profilleri gösterilmektedir. Sıcaklık profilleri incelendiğinde;
mesafelere göre sıcaklık profillerindeki farkların soğuk su akış yönüne doğru
exponensiyel olarak artış sağlanmıştır. Exponensiyel artış, diğer Reynolds
sayılarına göre oldukça küçük değerlerdedir. Isı transferi olayı esnasında su
ısınıyor konumunda olduğundan dolayı, ısı ısıtıcı sıcak hava borusunun dış
yüzeyinden (dış tabakadan) iç tabakalara doğru ısı transfer gerçekleşirken, bir
kesitteki sıcaklık dağılımı dış tabakadan içeriye doğru düşer. Bu düşüş ve
kesitlerindeki sıcaklık profili Şekil 3.10 ‘da gösterilmiştir. Öyle ki, halka boru
boşluğunun orta çizgisinde soğuk suyun hızı yüksek seviyede ilerlediğinden
transfer edilen ısı, halka boşluğun orta çizgisine doğru yaklaşıldıkça daha hızlı
taşınır ve orta çizgi üzerindeki sıcaklığın daha düşük olmasına sebep olmaktadır.
Bu ifadeler Şekil 4.24-4.26 ‘da görülmektedir. Halka boşluktan geçerilen soğuk
suyun 3 farklı Reynolds sayılarındaki ısı değiştiricisinin eksenel uzunluğu
boyunca soğuk suyun sıcaklık profilleri incelendiğinde; Reynolds sayısının değeri
artıkça ısıtıcı sıcak hava borusunun dış yüzeyindeki sıcaklık değerleri ile halka
boşluğunun orta çizgisi üzerindeki sıcaklık farkı değeri azalmaktadır.
Isı değiştiricisinin ısıtıcı sıcak boru yüzeyinden başlayıp; yüzeye dik mesafe
üzerindeki sıcaklık profillerindeki sıcaklık gradiyentinde oluşan toplam ısı
transferinin ölçüsünü veren Nusselt sayısıdır.
Yapmış olduğumuz tez çalışmasındaki hem nümerik hem de analitik olarak sıcak
havanın ve soğuk suyun farklı Reynolds sayılarındaki Nusselt sayıları Şekil 4.27
‘de gösterilmiştir. Farklı Reynolds sayıları altında hem analitik hem de nümerik
olarak hesaplatılan sıcak havanın Nusselt sayılarının değerleri doğrusal olup;
birbirlerine yakın çıkmıştır.
80
90
85
80
75
70
65
Nusselt Sayısı Nu
60
55
50
45
40
35
30
25
20
15
0 1500 3000 4500 6000 7500 9000 10500 12000 13500
Suyun Reynolds Sayısı Rec ve Sıcak Havanın Reh=8100
Nuh_Analitik Nuc_Analitik 1 (Huber vd.)
Nuh_Nümerik Nuc_Nümerik 2 (Baysal)
+ 3 (Boran vd.)
Şekil 4.27. Analitik ve nümerik Nusselt sayısının değerleri
Halka boru içerisinden geçen soğuk suyun Nusselt sayılarında akış türüne
(Reynolds sayısına) göre farklıklılar görülmüştür.
Türbülanslı akış durumunda hem analitik hem de nümerik olarak hesaplatılan

Nusselt sayılarının değerleri Reynolds sayısı büyüdükçe artmaktadır. Laminer
akış türünde ise; Reynolds sayısı büyüdükçe Nusselt sayısı artsa da türbülanslı
akış türündeki kadar artmamaktadır. Reynolds sayısı yükseldikçe soğuk suyun
∂T
Nusselt sayısının artışı, Şekil 4.24-4.26 ‘deki profillerinde görülen +∂L
∂T
gradiyentinden de görülmektedir. Nusselt sayısı gradiyenti ile doğrudan
∂L
orantılı olduğu görülür (Incropera, F.P., vd., 2007)
81
Laminer, geçiş ve türbülanslı akan soğuk suyun Nusselt sayıları analitik olarak
aynı anda Çizelge 4.11 ‘de belirtilen eşlemelerdeki denklemler kullanılmış ve
Şekil 4.27 ‘de gösterilmiştir.
Çizelge 4.11. Sıcak hava Reh=8100 değerinde ve soğuk su için kullanılan Nusselt
sayılarının denklemleri
Akış türü 𝐍𝐮𝐜 𝐍𝐮𝐡 (Reh=8100)

Laminer Denklem 3.18 Denklem 3.27
Geçiş Denklem 3.26 Denklem 3.27
Türbülanslı Denklem 3.29 Denklem 3.27
Analitik ve nümerik Nusselt sayıları birbirlerine yakın değerlerde çıkmış olup;

bizden önceki araştırmacıların yapmış oldukları çalışmalardaki Nusselt sayıları
Şekil 4.27 ‘de gösterilmiştir. Bu araştırmacıların bulmuş oldukları Nusselt
sayılarının bizim sayılara yakın değerlerde olduğu görülmektedir.
Isı değiştiricisinin halka kesit alanı içerisinde ilerleyen soğuk suyun, ısıtıcı sıcak
hava borusunun dış yüzeyinde meydana gelen hız gradiyentinin oluşturduğu hız
sınır tabakası içerisindeki sürtünme kayıp enerjisindeki hızın fonksiyonu nasıl
etkiliyse; bu etkiyi ısıl sınır tabakadaki Nusselts sayısı üstlenmektedir. Bunun
sonucunda ise Şekil 4.27 ‘de görüldüğü gibi soğuk suyun Reynolds sayıları
artarken Nusselt sayılarında da artış göstermektedir.
Sürtünme kayıp katsayısı Nusselt sayısı için önemli bir parametre olduğu için, ısı
değiştiricisi boyunca sürtünme kayıp katsayısının oluşturduğu sürtünme
enerjiside enerjinin korunumu eşitliğindeki basınç enerjisine eşdeğer olacaktır.
Dolayısıyla, ısı değiştiricisi boyunca basınç düşüsünün (ΔP) farklı soğuk su
Reynolds sayılarındaki değişimleri Şekil 4.28 ‘de gösterilmiştir. Grafikte
gösterilen ΔP değeri içerisindeki sürtünme kayıp katsayısı; soğuk suyun laminer
akış durumunda denklem (3.17), geçiş ve türbülanslı hem soğuk su hem de sıcak
hava için ise denklem (3.25) kullanılarak hesaplatılmıştır.
82
120
110
100
90
Basınç Düşüsü ΔP (Pascal)
80
70
60
50
40
30
20
10
0
0 1500 3000 4500 6000 7500 9000 10500 12000 13500
Suyun Reynolds Sayısı Rec
ΔPh_Analitik ΔPc_Analitik
ΔPh_Nümerik ΔPc_Nümerik
Şekil 4.28. Analitik ve Nümerik basınç düşüsü değerleri
Sıcak havanın hızı ve giriş sıcaklıkları sabit olduğundan dolayı sıcak havanın ΔP
değerleri hep sabit kalmış olup; soğuk suyun ΔP değerleri Reynolds sayılarının
artışı ile birlikte artmaktadır. ΔP soğuk suyun akış hızının karesiyle doğru orantılı
olduğundan dolayı, soğuk suyun ΔP değişimi parabolik eğir şeklinde
gerçekleşmiştir.
83
5. SONUÇ VE ÖNERİLER
Yapmış olduğumuz tez çalışmasında; iç içe geçmiş eş eksenli 2 borulu zıt akışlı ısı
değiştiricisindeki akışkan ve ısı transferleri hem deneysel hem de nümerik olarak
incelenmiştir. Merkezdeki iç borudan debisi ve sıcaklığı sabit olan sıcak hava
geçirilerek iki boru arasındaki halka alan içerisinden ise 12 farklı Reynolds
sayılarında soğuk su geçirilmiştir. Hazırlamış olduğumuz konfigürasyon ile önce
deneysel çalışmalar yapılmış olup; bu deneysel çalışmalardaki sonuçların bazıları
fluent programında verilerek 18 farklı çözüm yöntemlerinde bulunan sonuçlar
ile karşılaştırılmıştır. Karşılaştırmada “k-ε, RNG, Standard Wall” çözümü, yapmış
olduğumuz deneysel çalışmadaki sonuçlara yakın değerler elde edilmiştir. Buna
göre; nümerik çalışmamızın tamamı “k-ε, RNG, Standard Wall” çözümü yöntemi
ile gerçekleştirilmiştir.
Isı değiştiricilerindeki çıkış sıcaklık değerleri buna bağlı olarak ısı değiştiricisi
boyunca sıcaklık değişimleri incelenmiş ve tartışılmıştır. İnceleme sonucunda
kesit alan sıcaklık değişim değerlerinin deneysel bulunan sonuçlara daha yakın
bulunmuştur. Sıcak havanın ve soğuk suyun ısı değiştiricisi boyunca her 0.5 m
aralıklardaki sıcaklık ve hız profilleri çizdirilmiş olup; bu hız ve sıcaklık profilleri
ayrı ayrı tartışılmıştır. Ayrıca, sıcak havanın geçtiği boru ekseni boyunca ve soğuk
suyun halka boşluğunun üst kısmındaki aralığın orta çizgisi boyuncaki hız ve
sıcaklık profilleri de tartışılmıştır. Isı değiştiricisi içerisinden geçen 2 farklı
akışkanın hem hidrodinamik hem de ısıl olarak tam gelişme uzunlukları nümerik
ve analitik olarak hesaplanmıştır. Araştırmamızda ısı değiştiricimizin dış
çeperinden atmosfere olan ısı transferi (doğal konveksiyon) miktarı analitik
olarak hesaplanmıştır. Ayrıca, ısı değiştiricisi içerisindeki ısı transferini
belirleyen Nusselt sayısının hem analitik hem de nümerik olarak soğuk suyun ve
sıcak havanın değerleri hesaplatılmış ve tartışılmıştır. Nümerikte ve analitikte
bulunan değerler birbirlerine yakın çıkmış olup; ayrıca bizden önceki
araştırmacıların yapmış oldukları çalışmalardaki Nusselt sayıları ile uyum
içerisinde oldukları görülmüştür.
84
Nusselt sayısının sürtünme kayıp katsayısıyla bağlantılı olması sebebiyle ısı
değiştiricisi boyuncaki hem analitik hem de nümerik olarak sıcak havanın ve
soğuk suyun basınç düşüsü değerleri hesaplatılarak tartışılmıştır.
Sonuç olarak; tez çalışmamızdaki konfigürasyona göre bulunan değerler bizden

sonra gelecek olan araştırmacılara bilgi verecek ve onların çalışmalarına
yardımcı olacaktır.
85
KAYNAKLAR
Adams T., Grant, C., Watson, H., 2012. Asimple Algorithm to Relate Measured
Surface Roughness to Equivalent Sand-grain Roughness. Avestia
Publishing, International Journal of Mechanical Engineering and
Mechatronics, ISSN, 2929 -2724, 66-71.
Baysal, E., 2008. Eşmerkezli Boru Tipli Isı Değiştiricilerinde Deneysel ve Sayısal
Isı Transferi Sonuçlarının Karşılaştırılması. Politeknik Dergisi, Cilt,11 Sayı,
4, 345-352.
Boran, K., Daştan, F., Şahin, H.M., Aktaş, M., 2014. Isı Eşanjörlerinde Isı Transferi
İyileştirme Yöntemlerinin Sayısal ve Deneysel Olarak İncelenmesi.
Politeknik Dergisi, Cilt,17 Sayı, 4, 183-191.
Budak, N., Yücel, H.L., Işık, M.Z., Oktay,H., 2015. Konsantrik Tip Bir Isı
Değiştiricisinde Türbülatörlerin Etkisinin Sayısal İncelenmesi. Makine
Teknolojileri Elektronik Dergisi, Cilt, 12, Sayı, 3, 87-97.
Cookson, E. J., 2003. Development of the Metal Foam Electrical Resistance Heater.
Mechanical and Aerospace Engineering, North Carolina State University,
Master’s Degree Thesis, 42p, USA.
Çengel, Y. A., 2011. Isı ve Kütle Transferi , üçüncü basım. ISBN, 978-975-6240-41-
0, s.897. İzmir Güven yayınları.
Egeregor, D., 2008. Numerical Simulation of Heat Transfer and Pressure Drop in
Plate Heat Exchangers using FLUENT as a CFD Tool. Department of
Mechanical Engineering, Blekinge Institute of Technology, Master’s
Degree Thesis, 40p, Sweden.
Dağsöz, A. K., 1985. Isı Değiştiricileri, İstanbul Teknik Üniversitesi Kütüphanesi,

Sayı, 1311. İstanbul
Durmaz, M., 2007. Isı Geri Kazanım Isı Değiştiricilerinin Bilgisayar Yardımyla
Optimizasyonu. İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
Yüksek Lisans Tezi. 56s, İstanbul
Fridolin, K., 2012. CFD for Air Induction Systems With Open FOAM. Department
of Applied Mechanics, Division of Fluid Mechanics, Chalmers University of
Technology, Master’s Degree Thesis, 49p, Sweden.
Gökçe, A.T.,1985. Isı Transferine Giriş. Mühendislik-Mimarlık Fakültesi, Selçuk

Üniversitesi. Selçuk Üniversitesi Basımevi, Konya.
Huber, D., Walter, H., 2010. Forced convection heat transfer in the transition
region between laminar and turbulent flow for a vertical circular tube.
Vienna University of Technology, Institute for Energy Systems and
86
Thermodynamics Latest Trends on Theoretical and Applied Mechanics,
Fluid Mechanics and Heat and Mass Transfer, ISSN, 1792-4359, 132-136.
Incropera F.P., Dewitt, D.P., 2001. Isı ve Kütle Geçişinin Temelleri (Türkçe
çevirisi), Literatür Yayınevi, İstanbul.
Incropera, F.P., Dewitt, D.P., Bergman, T.L., Lavine, A.S., 2007. Fundamentals of
Heat and Mass Transfer, 6th ed. ISBN-13, 978-0-471-45728-2 (cloth),
ISBN-10, 0-471-45728-0 (cloth), 985p. United States of America. Erişim
Tarihi: 15.4.2016. http://uotechnology.edu.iq
Johnson, J., vd. 2015. CFD Analysis of Double Pipe Heat Exchanger. International
Journal of Science, Engineering and Technology Research (IJSETR),
Volume 4, Issue 5, ISSN, 2278 – 7798, 1283-1286.
Kaçar, E. Nadir,. Erbay, L. Berrin. 2013. Isı Değiştiricilerin Tasarımına Bir Bakış.
Mühendis ve Makina, Cilt 54, Sayı 644, 14-43.
Kahraman, N., vd., 2008. Boru İçi Akışlarda Türbülatörlerin Isı Transferine Olan
Etkisinin Sayısal İncelenmesi. Isı Bilimi ve Tekniği Dergisi, ISSN, 1300-
3615, 51-59.
Kanade, R.H., Kailash, B.A., Gowreesh., 2015. Heat Transfer Enhancement in a

Double Pipe Heat Exchanger using CFD. International Research Journal of
Engineering and Technology (IRJET), volume, 02 Issue, 09, 419-430.
Kayataş, N., İlbaş, M., 2005. İç içe borulu model bir ısı değiştiricisinde ısı
transferinin iyileştirilmesinin sayısal olarak incelenmesi. Erciyes
Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 21 (1-2), 128-139
Kor, O., 2008. Kanatlı Borulu Isı Değiştirgeçlerinin Karışık Taşınım Şartları İçin
Sayısal Analizi. Bitirme Projesi.
Koyun, T., Avci, S., 2013. Yeni Tasarlanan Bir Isı Değiştirgeci İle Konvansiyonel Isı
Değiştiricilerinin Deneysel Olarak Karşılaştırılması. Pamukkale
Üniversitesi, Mühendislik Bilimleri Dergisi, Cilt 20, Sayı 4, 116-122.
Küçükakça, Z., 2014. Bir Mikrokanallı Isı Değiştiricisi Tasarımı ve Analizi. Sakarya
Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek lisans Tezi, 46s, Sakarya.
Lindeburg, Michael, R., PE, 2013. Mechanical Engineering Reference Manual for
the PE Exam (13th ed.). Professional Publications,Inc., Belmont, California,
ISBN, 978-1-59126-131-6, Erişim Tarihi: 05.08.2017.
https://books.google.com.tr/books.
M. S. Bhatti., R. K. Shah., 1987. Turbulent and Transition Flow Convective Heat

Transfer in Ducts. In Handbook of Single-Phase Convective Heat Transfer,
ed. S. Kakaç, R. K. Shah, W. Aung,. New York, Wiley Interscince.
87
Mazumder, A., Dr. Mandal, B. K., 2016. Numerical Modeling and Simulation of a
Double Tube Heat Exchanger Adopting a Black Box Approach. Journal of
Engineering Research and Applications. ISSN, 2248-9622, Vol. 6, Issue 4,
(Part -2), 35-41.
Ömeroğlu, G., 2007. Farklı Tipte Kanatçıkların Çapraz Akışılı Isı Değiştiricisinde
Deneysel Olarak İncelenmesi. Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü,
Yüksek lisans Tezi, 56s, Erzurum.
Patrascioiu, C., Radulescu, S., 2012. Modeling and Simulation of the Double Tube
Heat Exchangers Case Studies. Advances in Fluid Mechanics and Heat &
Mass Transfer, ISBN, 978-1-61804-114-2, 35-41.
Serth, Robert, W., 2007. Process Heat Transfer Principles and Applications (1st
ed.). ISBN, 978-0-12-373588-1, USA. Erişim Tarihi: 10.03.2017.
https://www.spurtutorials.com/wp-content
Sheikholeslami, M., vd., 2014. Thermal management of double-pipe air to water

heat exchanger. Energy and Buildings 88, 0378-7788, Published by
Elsevier B.V., 361–366.
Thulukkanam, K., 2013. Heat Exchanger Design Handbook (2nd ed.). CRC Press
Taylor & Francis Groupe, Boca Raton, London, New York. International
Standard Book Number-13, 978-1-4398-4213-3. Erişim Tarihi:
22.04.2017. https://www.pastefs.com.
White, F. M., 2011. Akışkan mekaniği, 4. Baskı. ISBN, 978-975-04-0108-4. 1034s.

İstanbul.
Yang, R., vd., 2006. Experimental study on convective heat transfer of water flow
in a heated tube under natural circulation. Department of Thermal
Engineering, Tsinghua University. Nuclear Engineering and Design , 236,
1902-1908.
Yiğit, M., 2010. İç İçe Borulu Yay Tipi Türbülatörlü bir Isı Değiştiricisinde
Türbülans Modelinin Isı Transferine Etkisinin İncelenmesi. Gazi
Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek lisans Tezi, 61s, Ankara.
W. Zhi-qing., 1982. Study on Correction Coefficient of Laminer and Turbulent

Entrance Region Effects in Round Pipes. Applied Mathematical Mechanics
3. p.433.
88
EKLER
hesaplanması.
89
hesaplanması.
Şekil A.1 Deney için EES programı yardımı ile bazı değerlerin hesaplanması
90
Şekil A.2. Deney için EES programı yardımı ile çıktıları
91
ÖZGEÇMİŞ
Adı Soyadı : Raed Marfoo MOHAMMEDSALIH
Doğum Yeri ve Yılı : Irak, 1983
Medeni Hali : Evli
Yabancı Dili : Türkçe, İngilizce
E-posta : raedmarfoa@gmail.com
Eğitim Durumu
Lise :Kerkük, Waleed Lisesi, 2000
Lisans :Kerkük Teknik Fakültesi, Soğutma ve Havalandırma

Mühendisliği Bölümü
Mesleki Deneyim
Elektrik üretim müdürlüğü, Kerkük 2004-2006
Elektrik dağıtım müdürlüğü, Kerkük 2006-2009
Elektrik santral Mulla Abdullah, Kerkük 2009-…….. (halen)
92

T.C. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü: Raed Marfoo Mohammedsalih

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

T.C. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü: Raed Marfoo Mohammedsalih

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.C.

SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ

İÇ İÇE EŞ EKSENLİ BORU TÜRÜ ISI DEĞİŞTİRİCİLERİN NÜMERİK

Raed Marfoo MOHAMMEDSALIH

YÜKSEK LİSANS TEZİ

Yüksek Lisans Tezi

İÇ İÇE EŞ EKSENLİ BORU TÜRÜ ISI DEĞİŞTİRİCİLERİN NÜMERİK

Raed Marfoo MOHAMMEDSALIH

Süleyman Demirel Üniversitesi

Danışman: Yrd. Doç. Dr. Ramazan SELVER

NUMERICAL INVESTIGATION OF A HEAT EXCHANGER WITH CONCENTRIC

Raed Marfoo MOHAMMEDSALIH

Süleyman Demirel University

Supervisor: Asst. Prof. Dr. Ramazan SELVER

Keywords: Heat Exchanger, Concentric Tube, Opposite Flow, Heat Transfer,

Beni yönlendiren, karşılaştığım zorlukları bilgi ve tecrübesi ile aşmamda

Süleyman Demirel üniversitesinde çalışanlar hocalara ve elemanlara teşekkür

Raed Marfoo MOHAMMEDSALIH

Isı değiştiriciler kullanıldıkları proseslerde enerji geri kazanımı veya enerji

1- Isı transfer işlemlerine göre,

3- Plakalı ısı değiştiriciler,

4- Kompakt ısı değiştiriciler,

5- Isı transferi mekanizmasına göre,

6- Akış düzenlerine göre,

Borulu Isı Değiştiricileri

Bu tip ısı değiştiricilerinde eliptik, dikdörtgen ve genellikle de dairesel kesitli

karşılaştırılmıştır. Sonuç olarak, deneysel verilerin lineer interpolasyonu,

Kahraman, N., vd., (2008), çalışmalarında, boru içerisine yerleştirilen türbülans

Kanade vd. (2015), çalışmalarında; hesaplamalı Dinamik Akışkan Analizi (CFD)

Küçükakça, Z., (2014), çalışmasında; mevcut standart boyutların dışında

Ömeroğlu, G., (2007), tez çalışmasında; borulu silindirik, altıgen ve kare

Sheikholeslami, M., vd. (2014), çalışmalarında; hava-su çift borulu eşanjörde

ile indüklenen katmandaki akış laminasyonundan dolayı zorlanmış akış

ortalama ısı transferi davranışının hesaplanması için ampirik korelasyonlar

3.1. Deneysel Sistem Tasarımı

Şekil 3.1. Tasarlanan ısı değiştiricisinin şematik görünümü

a- Sıcak hava tabancası: Isı değiştiricisinin içerisindeki iç borunun içerisine

Şekil 3.3. Hava ısıtıcı tabancası

b- Sıcak hava hız ölçüm cihazı: Isı değiştiricisinin merkezindeki 𝐃𝐡 𝐢 =

Bu cihazın teknik özellikleri şöyledir; cihazın hız ölçüm aralığı 0.1-25,0

olup; yapmaya çalıştığımız araştırmamızda da ısı değiştiricimiz

c- Sıcaklık ölçer data logger: Araştırmanızın sıcaklık değerleri (sıcak havanın

Şekil 3.5. Sıcaklık ölçer data logger

d- Sıcaklık ölçer termokupllar: 0.5 mm çaplarında Demir-constantan

e- Su pompası: Isı değiştiricisinin içerisinden geçirilen soğuk suyun devir-

Şekil 3.6. Soğuk suyun pompasının görütüsü

Şekil 3.7. Soğuk suyun tankı

Suyun hacimsel debisi ölçülmesi için her deneyde cam beher ve

f- Alüminyum folyo: Isı değiştiricisinin dış serbest yüzeyinden ortama olan

3.2. Deneysel Prosedür

Deneysel çalışmaya başlarken şu sıralama gerçekleştirilmiştir. Birincisi; sıcaklık

3.3. Matemetiksel Yöntem

3.3.1. Tasarlanan Isı Değiştiricilerin Analitik İncelenmesi

Isı değiştiricilerin çözümlenmesi için iki metot vardır. Birincisi: LOGARİTMİK

Bu yöntemde aşağıdaki denklemler kullanılır;

Burada, U toplam ısı transfer katsayısı (W/m2.0C), hc , hh sırasıyla dıştaki ve içteki

𝟏 𝐑𝐟𝐡 𝐥𝐧((𝐃𝐢 +𝟐𝐭)⁄𝐃𝐢 ) 𝐑𝐟𝐜 𝟏

Di: iç borunun iç çapı (m), t iç ve dış borunun et kalınlığı (m), 𝐑 𝐟 𝐡 , 𝐑 𝐟 𝐜 sırasıyla

𝐃𝐡𝐜 = 𝐃𝐨 − (𝐃𝐢 +(𝟐𝐭)) (3.8)

𝐀 𝐜𝐜 : halka borun kesit alanı (m2)

𝐀 𝐜𝐡 : iç borun kesit alanı (m2)

𝐀 𝐢𝐬 : iç borun iç yüzey alanı (m2)

𝐀 𝐨𝐬 = 𝛑 (𝐃𝐨 + (𝟐𝐭)) 𝐋 (3.12)