T.C.

Mersin Üniversitesi
Mühendislik Fakültesi
Kimya Mühendisliği Bölümü
KM 401 Kimya Mühendisliği Laboratuvarı I
Deneyin adı ve numarası : (8.) Sıvılarda difüzyon katsayısı Tayini

DOÇ.Dr. Nimet KARAGÜLLE

DENEYİN YAPILIŞ TARİHİ : 8/10/2019

Ad : Abdulbaset ALHALLAK
Öğ no : 15-157-059
Grup no : 6.

GRUBUN ÜYELERİ :

Ertuğrul AKARÇEŞME 14-157-062

Osman ÖZKARAN 14-157-001
Şifa HASANİ 15-157-054
Nora ABDULLAH 16-157-029
Fatemh HIDAR 16-157-903
Yumna MAAZ 17-157-939
Hana SUBHI ALLOULO 17-157-940

RAPOR VERİLİŞ TARİHİ :15/10/2019

MERSİN
1
ii.SUNUM

Sayın Doç. Dr. N.KARAGÜLE ;

08.10.2019 tarihinde 6.Grup öğrencileri olarak Nem Ölçümü
deneyi yapıldı. Deneyde nem diyagramlarından yararlanılarak havanının
doygunluk nemi, bağıl nemi, % nemi, nem hacmi ve çiğlenme noktası
değerlerinin saptanması amaçlanmıştır. Deneye başlamadan önce deney
adımları konuşuldu ve gerekli bilgiler verilerek deneye başlandı.
SAYGILARIMIZLA
Abdulbaset ALHALLAK

2
 iii.İÇİNDEKİLER

i.Kapak Sayfası.....................................................................................1

ii.Sunum..................................................................................................2

iii.İçindekiler............................................................................................3

iv.Özet........................................................................................................4

1.Töeri..........................................................................................................5

2.Deneysel Yöntem......................................................................................8

3.Bulgular ve Tartışma....................................................................................9

4.Sonuç...........................................................................................................10

5.Simgeler ve Kısaltmalar....... .......................................................................10

6.Kaynaklar .......................................................................................................11

7.Ekler...............................................................................................................12

3
İV.ÖZET

Bu deneyin amacı; nem diyagramları kullanılarak havanın doygunluk nemi,

bağıl nemi, % nemi, nem hacmi ve çiğlenme noktası değerlerinin saptanmasıdır.
Nem ölçümü tüneli, fan, kuru termometre ve yaş termometre ile kurulan deney
düzeneği incelendi.

Deneyin ilk bölümünde fan çalıştırılarak sistemin denge haline gelmesi beklendi
daha sonra termometre sıcaklıkları (KURU ve YAŞ) okundu ve bu sıcaklıkları
kullanılarak nem diyagramından yukarıdaki terimler hesplandı.

4
1-TEORİ

Hava azot, oksijen ve küçük miktarlarda başka gazlardan oluşan bir

karışımdır. Atmosferdeki hava bir miktar su buharı (veya nem) içerir, bu
nedenle atmosferik hava diye adlandırılır. İçinde su buharı bulunmayan hava ise
kuru hava diye nitelenir.
Havayı su buharıyla kuru havanın bir karışımı olarak ele almak çözümlemeyi
kolaylaştırır, çünkü kuru havanın bileşimi sabit kalırken, su buharının miktarı
denizlerden, göllerden, duşlardan hatta insan vücudundan olan buharlaşma ve
yoğuşma sonucu değişir. İklimlendirme uygulamalarında havanın sıcaklığı -
10°C’den 50°C’ye kadar değişir.
Bu aralıkta kuru hava mükemmel bir gaz olarak kabul edilebilir. Havadaki su
buharı da (-10°C...50°C aralığında suyun doyma basıncı düşük olduğu için)
mükemmel bir gaz gibi kabul edilir ve Pv=RT mükemmel gaz hal denklemini
sağlar.
Bu durumda atmosferik hava, basıncı kuru havanın ve su buharının kısmi
basınçlarının toplamı olan, mükemmel bir gaz karışımı olarak incelenebilir:
P=Pa+Pv (kPa)

Nem, havada bulunan su buharına denir. Nem ölçümlerinde mutlak nem,

bağıl nem ve spesifik nem hesaplanır. Mutlak nem birim hacimdeki nem
miktarıdır. gram/lit olarak verilir. Bağıl nem havadaki nem miktarının o havanın
alabileceği maksimum neme olan oranıdır.
Birimsel olarak verilir ve sıcaklık ile ters orantılıdır. Spesifik nem ise bir gazda
bulunan su buharı ağırlığının gaz ağırlığına olan oranıdır. İngilizcede moisture
ise bir katının aldığı ya da verdiği sıvı miktarına denir. Türkçede ise tam bir
karşılığı yoktur, rutubet olarak adlandırılabilir. Çiğ noktasında ise yüzey
üzerindeki bağıl nem %100’e eşittir. Bu, çiğ noktasının sıcaklığında havanın (ya
da ilgili gazın) suya doyduğu anlamına gelir, sıcaklığın biraz daha azalması
durumunda yüzey üzerinde bir miktar su yoğunlaşacaktır.

Özgül Nem :Nemli hava içindeki su buharı kütlesinin kuru hava kütlesine
oranına mutlak veya özgül nem denir.

Pb
ω = mb/mh =[Pb. V/(R b .T)] / [Ph .V/(R b .T)] = 0,622
Ph

5
Kuru havada su buharı yoktur ve özgül nemi sıfırdır. Kuru havaya su buharı
ilave edildikçe özgül nem artar.Belirli bir halden sonra hava su buharına doymuş
demektir ve doymuş hava diye adlandırılır.
Bağıl Nem (RH%): Havadaki su buharı miktarının, aynı sıcaklıkta havada
bulunabilecek en çok su buharı miktarına oranına bağıl nem denir.
̅A
P
RH = × 100
PA
Nem Hacmi: 1 lb kuru gazın ve gazın taşıdığı buharın 1 atm basınç ve gaz
sıcaklığındaki ft 3 cinsinden toplam hacmidir.

359T 1 1
Vu = ( + )
492 MB MA
Kuru Termometre Sıcaklığı: Kuru termometre sıcaklığı, normal bir
termometreyle ölçülebilir.
Yaş Termometre Sıcaklığı: Yaş termometre sıcaklığını ölçmek için
termometrenin ucunun buhar gaz karışımında bulunan sıvı ile ıslak duruma
getirilmesi gerekir.Yaş termometre sıcaklığı, havanın nem miktarı ile ilgili bilgi
verir. Bu nem miktarı, bağıl nem veya nem oranı şeklinde ifade edilebilir.
Çiğlenme noktası: Bir buhar gaz karışımının sabit basınç ve nemde
soğutulduğunda doymuş hale geleceği sıcaklıktır.
giderme yöntemleri Nem
Hava, belirli bir sıcaklıkta ancak belirli miktarda su buharı tutabilir. Daha fazla
nem tutamayacak duruma gelen doymuş havanın bağıl nemi %100'dür.
Havanın sıcaklığı yükseldikçe tutabileceği su buharı miktarı artar, sıcaklığı
düştükçe bu miktar azalır. Çünkü hava soğudukça taşıdığı buharın bir bölümü
yoğunlaşarak suya dönüşecektir.
Demek ki, doymamış hava belirli bir dereceye kadar soğutulduğunda doyma
noktasına ulaşır; daha da soğutulduğunda içindeki nem su damlacıkları halinde
havadan ayrılır .Bu noktaya çiğ noktası denilmektedir.
(1) Havadaki fazla nemi gidermenin bir yolu havayı çiğlenme noktasının
altına düşecek kadar soğutmaktır.
(2) Havayı kolayca nem tutan maddelerin üzerinden geçirmek. Örneğin; tuz
kolayca nem tutar. Fakat aşındırıcı özelliğiden dolayı tuz nem giderici
olarak kullanılmaz. Bu nedenle en çok (silikajel) ve lityum klorür kullanılır.
Böyle bir madde, örneğin silis jeli bir tepsiye yayılıp üzerinden nemli hava
geçirildiğinde, doyma noktasına gelinceye kadar havanın bütün nemini
soğurur. Daha sonra bu tepsi otomatik olarak dışarı sürülür ve yerine
kuru jel dolu yeni bir tepsi geçer; bu arada nemli jel de ısıtılarak
kuruduğunda yeniden devreye girer
6
Havadaki nem oranının denetlenmesi öncelikle insanların rahatı açısından önem
taşır. Bunun dışında bazı fabrikalarda üretilen ürünlerin niteliği de büyük ölçüde
havanın nemlilik derecesine bağlıdır. Özellikle şekerleme, makarna, ilaç, fotoğraf
filmi ve kâğıt fabrikalarında nem ve sıcaklık koşullarının denetlenmesi çok
önemlidir.
(3) Bir diğer yöntem ise kilmalandırma , bir cihaz içinde takım düzenekeler
var havayı kullanarak suyu uzaklaştıması prensibine dayanır.
(4) Kimyasal nem taşıyıcılar kullanarak nemin alınması
NEM ÖLÇME YÖNTEMLERİ :
A- Hignometre
B- Kimyasal yöntem
C- Islak kuru termometre
D- Çiğlenme noktasının ölçmesi

HAYATIMIZDA NEMİN ETKİSİ :

Metallerin paslanması, gıdalrın veya ahşabın çürümesi, mantar üremesi

Ahşap mobilyaların açılması gibi olaylar nem değişikliğinden önemli bir

ölçüdür.kaynaklanmaktadır.
Endüsriyal proseslerde nemin doğru şekilde ayarlanması rütubet ve ürün kalitesi
açısından

Nem seviyesinin doğru şekilde ayarlanması ayrıca enerji tüketiminde tassaruflar

içinde katkı bulunur.

7
NEM DİYAGRAMLARI :
Nem diyagramları, kuru termometre sıcaklığı, yaş termometre sıcaklığı, bağıl
nem, nem oranı ve entalpi arasındaki ilişkinin grafiksel verildiği diyagramlardır.

8
2.DENEYSEL YÖNTEM

2.1.Deneyin Yapılış Amacı

Nem diyagramlarından faydalanarak havanın doygunluk nemi, bağıl nem ,%
nemi , nem hacmi ve çiğlenme noktası değerlerinin tayin edilmesidir.
2.2.Deney Sisteminin Tanıtımı
Nem ölçümü deney düzeneğinde nem ölçüm tüneli, tünelin sonunda yaş
termometre, kuru termometre, fan düğmesi , fandan ibarettir.

2.3.Deney Prosedürü
Termometre ucundaki pamuk fitil saf su ile ıslatıldı. Nem ölçüm tüneline fan
yardımıyla ortamdaki hava yollandı. Bir süre sistemin denge haline gelmesi
beklendi ve tünelin sonunda bulunan yaş ve kuru hazne termometrelerinden, kuru
ve yaş termometre sıcaklıkları okundu.
Nem diyagramından faydalanılarak havanın doygunluk nemi, bağıl nemi, %
nemi, nem hacmi ve çiğlenme noktası bulundu.

9
3.BULGULAR ve TARTIŞMA

t Tkuru C Tyaş C
0 27 23
5 26,5 21
10 26 21
15 26 21
30 25 21,5
40 27 21
50 27 23

Tyaş C 21
Tkuru C 27
Pb mmhg 18,65
Pb* mmhg 14,68
H (kg su buharı / kg kuru hava) 0,013

HS 0,016
%HR %80,2
% NEM %81,25
Vu ft^3 15,23

Farklı zaman aralıklarında yaş termometre sıcaklıklarının kuru termometre

sıcaklıklarından her iki koşulda da düşük olduğu gözlenmektedir. Bunun nedeni yaş
termometreye sarılan pamuk fitil ıslatılması ile, su üzerinden gecen havanın etkisi ile
buharlaşmaya başlar. Buharlaşma nedeniyle yaş termometre sıcaklığı her zaman kuru
termometre sıcaklığından küçük olmalıdır. Ortamda bulunan hava doymamış bir gaz – buhar
karışımı olduğundan dolayı pamuk fitilde bulunan saf su buharlaşmaktadır. Bu buharlaşma
işlemi sırasında ısı alışverişinden dolayı termometre sıcaklığı düşmektedir. Termometre
sıcaklığı gaz – buhar karışımının sıcaklığının altına düştüğünde ortamdan termometreye ısı
geçişi gerçekleşmektedir. Bu nedenle yaş ve kuru termometrelerin referans noktalarında
farklılık meydana gelir. Bunun sonucunda yaş termometre sıcaklığı kuru termometre

10
sıcaklığından düşük olur. Kuru termometre sıcaklığı ortamda bulunan havayı sıkıştırdığımızdan
dolayı artmaktadır.Yaş termometre sıcaklığı ile kuru termometre sıcaklığının doygun
olduğunda yani %100RH olduğunda eşit olabileceği öğrenildi.İki termometre sıcaklığının
eşitlenmemesinin, fitil fazla ıslak olduğundan tamamen buharlaşma sağlanamamasından
kaynaklandığı kaydedildi.Yaş termometrenin kuru termometreden sonra olmasının sebebinin
yaş termometre buharlaşırken gelen hava kuru termometreyi etkileyebileceğinden dolayı yaş
termometre kuru termometreden sonra geldiği öğrenildi.

4.SONUCLAR
Yapılan deneyde yaş termometre sıcaklığı, kuru termometre sıcaklığı, bağıl nem,
nemlilik,
çiğlenme noktası gibi tanımlar öğrenildi. Yaş termometre sıcaklığının kuru
termometre
sıcaklığından her zaman küçük olduğu görüldü. Termometreye sarılan pamuk
fitil ıslatılması
ile, su üzerinden gecen havanın etkisi ile buharlaşmaya başlar. Buharlaşma
nedeniyle yaş
termometre sıcaklığı her zaman kuru termometre sıcaklığından küçük olmalıdır.
Deney
sırasında elde edilen sıcaklık değerleri kullanılarak nem diyagramından gerekli
veriler alındı.

5.SİMGELER VE KISALTMALAR

Pb: Kuru havanın kısmi basıcı (mmHg)

Pb*: Su buharının kısmi basıcı (mmHg)
H : Mutlak nem (kg su buharı / kg kuru hava)
RH: Bağıl nem (%)
TY: Yaş termometre sıcaklığı ( ℃ )
TK: Kuru termometre sıcaklığı ( ℃.
Tciğ: Ciğlenme noktası sıcaklığı ( ℃ )
Vu : Nem hacmi ( ft3 )
HA: Nemlilik
Hs: Doygun gaz

11
6.KAYNAKLAR

[1] http://w3.balikesir.edu.tr/~akyol/iklimlendirme_bahar.pdf

[2] http://www.baskent.edu.tr/~erol/MAK402/MAK402_Deney_6.pdf

[3] http://mm.uludag.edu.tr/TamKlima2.pdf

[4] http://temagem.sdu.edu.tr/doc/desiccant.pdf

7.EKLER

7.1. Veriler

t Tkuru C Tyaş C
0 27 23
5 26,5 21
10 26 21
15 26 21
30 25 21,5
40 27 21
50 27 23

 H mutlak nem = (Mb/Mg)*(Pb/P-pb)

0,013 = (18/29)*(pb/760-pb) = 14,68 mmhg

 HS = (mb/mg)*(Pb*/P-Pb*)
21’deki suyun buhar basıncı Pb* = 18,65 mmhg

Hs = 0,016 kg su buharı / kg kuru hava

 % nem = % 81,25

 HR = (Pb/Pb*)100
HR = % 80,2
12
  VU = (359*Ty/492)*(1/Mg + H/Mb)

= (359*529,47/492)*(1/29 + 0,013/18)
= 15,23 ft^3

Tçiğ = 15 c

Nem diyagramından yararlanılarak hava-buhar karışımının mutlak nemi, doygunluk nemi,

% mutlak nemlilik,nem hacmi ve çiğlenme noktası bulunmaktadır. Verilen sıcaklık
değerinden, karışımın bağıl nem eğrisine gidilir, daha sonra doygunluk bölgesine doğru
gidilip maksimum nemin denk geldiği sıcaklık değeri okunur. Bu değere çiğlenme
sıcaklığıdır.

13