T.C.

MESİN ÜNİVERSİTESİ

MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ

KİMYA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

KM 401 KİMYA MÜHENDİSLİĞİ LABORATUVARI 1

DENEY-1 KALORIMETRIK YÖNTEMLE MADDELERIN ISIL

DEĞERLERININ BELIRLENMESI

Öğr. Gör. D. UZUNOĞLU DOĞRUYOL

DENEY TARİHİ : 25/04/2022

1.GRUP

19-157-010 Barış Özcan

19-157-030 Gaye Kara

19-157-036 İnci Nur Şansever

19-157-806 Cenk Ertürk

19-157-019 Kadir Önsoy

19-157-025 Meltem Kubat

HAZIRLAYAN

Barış özcan 19-157-010

Rapor Teslim Tarihi: 09.05.2022

Sunum/Öz
Sayın Öğr. Gör. Deniz UZUNOĞLU DOĞRUYOL’a ;

25/04/2022 tarihinde gerçekleştirilen “Kalorimetrik yöntemle maddelerin ısıl

değerlerinin belirlenmesi“ deneyini 1.deney grubu olarak gerçekleştirdik. Deneyde
kalorimetre kullanılarak propanol’ün alt ve üst ısıl değerlerinin hesaplanması
amaçlanmıştır.Deney sistemi hakkında bilgi verildikten sonra uygulama
gerçekleştirildi. Bomba kalorimetre kullanımı öğrenilmiştir

Saygılarımla Barış ÖZCAN

İÇİNDEKİLER

Sunum/Öz................................................................................................................................................2
Özet................................................................................................................................................................4
1.TEORİK BİLGİ........................................................................................................................................4
1.1 Temel kavramlar...............................................................................................................................4
1.2 Kalorimetreler ve kalorimetrik yöntem ......................................................................................... 5
2.Deneyin Yapılışı ........................................................................................................................................ 6
2.1 Deneyin amacı...................................................................................................................................6
2.2 Deney sisteminin tanıtımı ................................................................................................................6
2.3 Deneyin yapılışı.................................................................................................................................7
3.Bulgular ve tartışma.................................................................................................................................8
4.Sonuçlar.....................................................................................................................................................9
5.Simgeler ve Kısaltmalar ...........................................................................................................................9
6.Kaynaklar................................................................................................................................................10
7.1 Veri sayfaları...................................................................................................................................10
7.2 Hesaplamalar .................................................................................................................................. 11
Özet
Deneyde kalorimetre kullanılarak propanol’ün alt ve üst ısıl değerlerinin
hesaplanması amaçlanmıştır. Deney sırasında bomba tipi kalorimetre
kullanılmıştır.Deney sırasında örnek sabit basınç ve sabit basınç altında oksijen ile
yakılmıştır.Propanol için alt,üst ısıl değerleri hesaplanmıştır.Hesaplamalar literatür
ile kıyaslanıp bağıl hata hesaplamıştır.
 1.TEORİK BİLGİ

1.1 Temel kavramlar

Yakıt: Oksijen ile kolay reaksiyona giren, reaksiyona girdiğinde endüstriyel

işlemler için gereken ısıyı verebilen malzemelere denir.1.1 Temel kavramlar

Cüruf:Yakıt yakıldıktan sonra geriye kalan katı kütle

Kül: Katı yakıtın bileşiminde bulunup yanma sonucu geriye kalan artık madde
toplamına denir.

Tam yanma:Yakıtın bünyesindeki karbonun tamamı yanma işlemi sonucu karbon

dioksite dönüşürse bu işleme tam yanma denir.

Tam olmayan yanma: Yakıt yandıktan sonra cürufta yanmamış karbon kalırsa bu
işleme tam olmayan yanma denir.

Tutuşma sıcaklığı: yakıtın kendiliğinden tutuşmaya başladığı sıcaklığa denir bu

sıcaklık yakıtın fiziksel özelikleri ve atmosfer basıncına göre değişir.

Yakıtın ısıl değeri:Bir yakıtın birim kütlesinin tam olarak yakılması sonucu açığa
çıkan ısı miktarına yakıtın ısıl değeri denir.Bu ısıya yanma ısısı veya kalorifik
değer de denir.

Yakıtın alt ısı değeri:Bir yanma tepkimesi sonucunda oluşan suyun buhar fazda
olduğu durumda ortaya çıkan ısıya yakıtın alt ısı değeri denir. Yakıtın alt ısı değeri
aşağıdaki eşitlik 1 ile hesaplanır

Hg= .............(eşitlik 1)
(𝐸𝐸∗∆𝑇)−𝑓
𝑚

Hg=Alt ısıl değer EE=Kalorimetre için verilen enerji eşdeğeri

F:Yanan ipten elde edilen ısı m:Numunenin kütlesi

Yakıtın alt üst değeri:Bir yanma tepkimesi sonucunda oluşan suyun sıvı fazda
olduğu durumda ortaya çıkan ısıya yakıtın üst ısı değeri denir. Başka bir ifadeyle
Yakıtın üst ısıl değeri buharlaşma ısısı dahil olmak üzere açığa çıkan toplam
enerjidir. Yakıtın üst ısıl enerjisi aşağıdaki formül ile elde edilir

Ha= - HH2o /m .........(eşitlik 2) HH2o=suyun yoğunlaşma entalpisi

(𝐸𝐸∗∆𝑇)−𝑓
𝑚
Kalorimetrik yöntem:Yakıtların, gıdaların alt, üst ısıl değerlerinin belirlenmesinde
kullanılan yöntemdir. Bu yöntem belli miktardaki maddenin bomba içinde basınç
altında oksijen ile sabit hacimde yakılmasına,ve oluşan ısının ölçülmesine dayanır

1.2 Kalorimetreler ve kalorimetrik yöntem

Kalorimetre: kalorimetrik yöntem için gerekli olan ısıyı ölçmeye yarayan

aletlerdir.Farklı tip kolarimetreler vardır bunlardan bazıları:

· Adyabatik kalorimetreler
· Reaksiyon kalorimetreleri
· Bomba kalorimetleri
· Sabit basınç kalorimetreleri
· Difransiyel tarama kalorimetreleri

..........(şekil 1)

Temel kalorimetre yapısı şekil 1 de görülmektedir. Kolarimetre de yakma işlemini

başlatacak bir akım, yanan reaksiyonu çevreleyen ısıyı ölçmemize yarayacak bir
ortam (genelde su), termometre ve izolasyon için en dışta ekstra bir katman olur.

2.Deneyin Yapılışı

2.1 Deneyin amacı

Deneyde kalorimetre kullanılarak propanol’ün alt ve üst ısıl değerlerinin

hesaplanması amaçlanmıştır.
 2.2 Deney sisteminin tanıtımı

(şekil 2)

Şekil 2 de bir bomba kalorimetre çizilmiştir.

Çalışma prensibi:

Yüksek basınca dayanıklı bir kap (bomba kalorimetresi kabı) içerisinde

hammadde saf oksijen ortamında yakılır. Yakma işlemi elektrik akımı ile telin
ısıtımı ile başlatılır telden kondüktif olarak ısınan ip yanma işlemini başlatır.Açığa
çıkan ısı kondüktif şekilde bombayı ısıtır. Bombaya geçen ısı konvektif olarak
çevresindeki suyu ısıtır. Su yerine farklı bir sıvı
da kullanılabilir ama su korozif olmaması, sistemden kolaylıkla uzlaştırılabilmesi,
ucuz ve zehirli olmamasından, kolaylıkla tedarik edilebilir olduğundan tercih
edilmektedir. Su sıcaklığının değişiminin ölçülmesi ve
hesaplama yönteminde belirtilen formüllerin kullanımıyla ürünün yanma
ısısı/enerjisi belirlenir.

Bu işlemlerin tamamı sabit hacim ve sabit basınçta gerçekleştirilir.

2.3 Deneyin yapılışı

1) Sirkülatör çalıştırıldı ve sıcaklık istenen değere ulaşana kadar

beklendi.
2) Yakılıcak olan propanol hasas terazide tatrıldı ve kütlesi not edildi.
3) Yakma teli üstüne pamuk ipliği bağlandı.
4) Kroze tutucu içine yerleştirildi.
5) Bombanın kapağı kapatıldı
6) Oksijen ile yakma bombası dolduruldu
7) Yakma bombası kolarimetrenin iç ceket kısmına yerleştirildi
 8) Tank istenen sıcaklığa gelen su ile dolduruldu
9) Ölçülen numune kütlesi kalorimetreye girildi ve f1 e basıldı
10) Kapak kapatıldı ve f1 tuşuna basıldı
11) Dinamik mod için ölçüm otomatik yapılır

Manuel mod için

1) Yakma işlemini başltamak için ignite tuşuna basıldı

2) Işlemi durdumak için end tuşuna basıldı

3.Bulgular ve tartışma
Sıcaklık değişimi

t:süre
Grafik1

Grafikte ilk başta hızlı bir ısınma sonrasında ise bir yavaşlama durulma
gözlenmektedir.

Bunun sebebi yakıtın yanarak bitmesidir t= 20 yaklaşık olarak tam yanmanın

gerçekleştiği ve maksimum sıcaklık farkını elde ettiğimiz yerdir.

Grafik 2
Grafik 2 de manuel ve dinamik mod için hesaplanmış ısı değerleri
görülmektedir.Değerler iki farklı mod için oldukça benzer çıktığı görülmektedir
buna dayanarak kesinliği yüksek bir ölçüm yaptığımızı söylenebilir ama doğruluk
seviyesi oldukça düşük bulunmuştur hesaplamalar kısmında bağıl hata - %50.73
bulunmuştur. Hata payının olası sebepleri aşağıda sıralanmıştır.

· Propanolün sıcaklığı oda sıcaklığı varsayılmıştır ve bu yüzden 20 derecedeki

yoğunluğu kullanılmıştır
· Kullanılan aletlerde kalibrasyon hatası olabilmektedir
· Propanoldeki bazı karbonların CO2 yerine CO e yanması gerçekleşmiş
olabilir
· Tam yanma gerçekleşmemiş olabilir
· Varsayılan 30 bar basınç elde edilememiş ve buna bağlı olarak yanlış
yoğuşma entalpisi kullanılmış olabilir.

4.Sonuçlar
Deneyde Bomba kalorimetre kullanımı öğrenilmiştir. Deney sırasında kalorimetre
kullanımı uygulamalı olarak öğrenilmiştir.Deneyde propanol yakıtı için alt ve üst
ısı hesabı yapılmıştır.Hesaplanan değerler literatür ile kıyaslanıp yaklaşık %50 .73
bağıl hata bulunmuştur.Hataları sebep olabileceği düşünülen aşağıdaki sebepler
belirlenmiştir

· Propanolün sıcaklığı oda sıcaklığı varsayılmıştır ve bu yüzden 20 derecedeki

yoğunluğu kullanılmıştır
· Kullanılan aletlerde kalibrasyon hatası olabilmektedir
· Propanoldeki bazı karbonların CO2 yerine CO e yanması gerçekleşmiş
olabilir
· Tam yanma gerçekleşmemiş olabilir
· Varsayılan 30 bar basınç elde edilememiş ve buna bağlı olarak yanlış
yoğuşma entalpisi kullanılmış olabilir.
5.Simgeler ve Kısaltmalar
Hg=Alt ısıl değer

EE=Kalorimetre için verilen enerji eşdeğeri

f:Yanan ipten elde edilen ısı

m:Numunenin kütlesi

HH2o=suyun yoğunlaşma entalpisi

∆𝑇: Sıcaklık değişimi

𝜌: yoğunluk

V:Hacim

J:joule

℃:santigrat

C = Karbon

CO = Karbonmonoksit

CO2 = Karbondioksit

O2 = Oksijen

C3H8O = Propan

H2O = Su
6.Kaynaklar
Web kaynakları

· https://pubs.acs.org/doi/10.1021/je100658y
· https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Propanol#section=Springe
rMaterials-Properties
· https://depo.btu.edu.tr/dosyalar/kimyamuh/Dosyalar/1-
BOMBA%20KALORIMETRESI%20ILE%20YANMA%20ISISININ
%20OLCULMESI(1).pdf
· https://byjus.com/physics/calorimeter/
· https://chem.libretexts.org/Bookshelves/Physical_and_Theoretical_Che
mistry_Textbook_Maps/Supplemental_Modules_(Physical_and_Theore
tical_Chemistry)/Thermodynamics/Calorimetry
· https://merlab.metu.edu.tr/tr/diferansiyel-taramali-kalorimetre-dsc

7.Ekler

7.1 Veri sayfaları

TABLO 1

Tablodaki veriler 30 bar basınçtaki bomba kalorimetresinden elde edilmiştir.

Bomba kalorimetresinde enerji eşdeğeri olarak 10056 𝐽 alınmıştır.
℃
 7.2 Hesaplamalar

Manuel mod için

Hg=
(𝐸𝐸∗∆𝑇)−𝑓
𝑚

m = 𝜌 ∗ 𝑉 =1.54ml * =1,240g
0.8053𝑔
𝑚𝑙

Hg= = =16695.62J
(𝐸𝐸∗∆𝑇)−𝑓 100056∗2.0637−50
𝑚 1.240

Ha= - HH2o /m = Hg - HH2o /m

(𝐸𝐸∗∆𝑇)−𝑓
𝑚

HH2o => 30 bar basınçtaki buhralaşma entalpisi üstünden hesaplanır.

HH2o=hf*msu=1794,9*msu

msu => tepkimeye giren propanol üstünden hesaplanır

2C3H8O + 9O2 6CO2 +8H2O

1.240g propanol = 0,0206 mol propanol 0,206 mol propanole karşılık 0,0824 mol
su oluşur. 0,0824 mol su 1,4844 g dır.

Ha = Hg - 1794,9∗1,4844 = 14546,331J
1.240

Dinamik mod için

Hg= 4,0248 kcal/g elde edilmiştir.

4,0248 kcal/g = 16839.7632J/g

Ha= Ha= - HH2o /m=14691.091

(𝐸𝐸∗∆𝑇)−𝑓
𝑚

%Bağıl hata =100* = *100= - %50.73

𝑑𝑒𝑛𝑒𝑦𝑠𝑒𝑙𝑣𝑒𝑟𝑖–𝑡𝑒𝑜𝑟𝑖𝑘𝑣𝑒𝑟𝑖 14691.091−29820
𝑡𝑒𝑜𝑟𝑖𝑘 𝑣𝑒𝑟𝑖 29820