T.C.

MESİN ÜNİVERSİTESİ

MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ

KİMYA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

KM 401 KİMYA MÜHENDİSLİĞİ LABORATUVARI 1

DENEY-3 YOĞUNLUK VE VİSKOZİTE

Assist. Prof. Dr. ONUR DÖKER

DENEY TARİHİ : 21/03/2022

1.GRUP

19-157-010 Barış ÖZCAN

19-157-030 Gaye KARA

19-157-036 İnci Nur ŞANSEVER

19-157-806 Cenk ERTÜRK

19-157-019 Kadir ÖNSOY

19-157-025 Meltem KUBAT

19-157-018 Asiye DOĞAN

HAZIRLAYAN

Barış ÖZCAN 19-157-010

Rapor Teslim Tarihi: 28.02.2022

1
Sunum/Öz
Sn Assist. Prof. Dr. ONUR DÖKER ’e ;

21/03/2022 tarihinde “ Basınç ölçümü “ deneyini 1.deney grubu olarak

gerçekleştirdik. Deneyde basınç ölçümü, Basınç ölçümünde kullanılan bazı
cihazların çalışma prensipleri hakkında teorik, uygulamalı bilgi verilmesi
amaçlanmıştır. Deney sistemi hakkında bilgi verildikten sonra uygulama
gerçekleştirildi uygulama sırasında deney sonuçları kaydedildi ama deney sırasında
manometredeki önceden kalan gliserinin tam tahliye edilememesinden dolayı
nedeniyle ihmal edilebilinecek düzeyde olsa da sonuçlarda sapmalar yaşandı.Deney
sırasında manometre ile basınç ölçümünde sıvının yoğunluğu ve viskozitesinin
ölçüme etkileri öğrenildi.

Saygılarımla

Barış ÖZCAN

2
İÇİNDEKİLER
Sunum/Öz......................................................................................................................................2
Özet ............................................................................................................................................... 4
1.TEORİK BİLGİ..........................................................................................................................6
1.1 Temel kavramlar..................................................................................................................6
Kuvvet: Cisimede ivme değişikliği veya şekil değişimine sebep olabilen dış etkiye denir...................6
1.2 Manometreler ...................................................................................................................... 6
1.2.1 Manometrelerde hassasiyet...........................................................................................6
1.2.2 U tüpü manometre........................................................................................................7
1.2.3 Hazneli manometre.......................................................................................................7
1.2.4 Eğik manometre ........................................................................................................... 8
1.3 Barometre............................................................................................................................8
2.Deneyin Yapılışı...........................................................................................................................8
2.1 Deneyin amacı......................................................................................................................8
2.2 Deney sisteminin tanıtımı .................................................................................................... 8
2.2 Deneyin yapılışı....................................................................................................................9
3.Bulgular ve tartışma....................................................................................................................9
4.Sonuçlar....................................................................................................................................10
5.Simgeler ve Kısaltmalar.............................................................................................................11
6.Kaynaklar ................................................................................................................................. 11
7.1 Veri sayfaları ..................................................................................................................... 12
7.1.1 Manometre ölçümleri..................................................................................................12
7.1.2 Sıvı yoğunlukları.........................................................................................................12
7.2 Hesaplamalar.....................................................................................................................12

3
Özet
Deneyde basınç ölçümü, Basınç ölçümünde kullanılan bazı cihazların çalışma
prensipleri hakkında teorik, uygulamalı bilgi verilmesi amaçlanmıştır.Deney
sırasında 3 adet farklı çap ve uzunlukta U tipi manometre , farklı yoğunluk ve
viskozitede iki sıvı (su , gliserin) ,su trompu,milimetrik ölçüm kağıdı
kullanılmıştır.Manometre ölçümlerinde manometrenin çapının,uzunluğunun
ölçümü etkilemediği görülmüştür.

4
5
1.TEORİK BİLGİ

1.1 Temel kavramlar

Kuvvet: Cisimede ivme değişikliği veya şekil değişimine sebep olabilen dış etkiye
denir

Basınç: Bir yüzeye etki eden normal kuvvetin alana oranına denir

Mutlak basınç:Mutlak vakum referans alınarak ölçülen basınca denir

Gösterge basıncı:Atmosfer basıncını referans alınarak ölçülen basınca

denir.Mutlak basınçtan atmosfer basıncı çıkarılarak bulunur.

.......(Şekil 1)

Negatif ve pozitif gösterge basıncı : Eğer mutlak basınç atmosfer basıncının altında
ise buna negatif basınç veya vakum basıncı denir.Mutlak basınç atmosfer
basıncının üstünde ise pozitif gösterge basıncı olarak adlandırılır.

1.2 Manometreler

Manometreler basınç ölçümünde kullanılan, bir tüp ve ölçümde kullanılcak bir

sıvıdan oluşan basit enstrümanlardır. Bütün manometreler basınç farkı ile tüpteki
sıvının yükseklik seviyesinin değişeceği prensibine dayanarak çalışır.Farklı tipte
manometreler mevcuttur manometreler açık/kapalı olmalarına göre veya şekillerine
göre U tüpü ,hazneli,eğik manometre olarak sınıflandırılabilinir.

1.2.1 Manometrelerde hassasiyet

Manometre hasaslığının ölçüsü olarak eşitlik 1 kullanılabilinir.

ℎ ℎ 1
∆𝑃.......(Eşitlik 1) ∆𝑃
= 𝜌∗𝑔 ...........(Eşitlik 2)

Bu tanıma göre hassasiyeti artırmak için manometre sıvısının yoğunluğunun

düşürülebilir.

6
Hassasiyeti artırmak için manometreden değer okunurken menisküs hatasına da
dikkat edilmelidir. Menisküs hatası sıvıların adezyon ve kohezyon kuvvetlerin
baskınlık oranına göre içbükey veya dışbükey bir yüzey oluşturmasından
kaynaklanır.Menisküs yüzeylerde okuma şekil 2 de görünen kesikli çizgiler
üstünden yapılır.

.......(Şekil 2)

1.2.2 U tüpü manometre

.......(Şşekil3 ) ......(Şekil 4)

U tüpü manometrede ölçüm için sıvı manometrenin yaklaşık yarısına kadar

eklenir.İki tarafa etki eden basınçlar eşit olduğunda manometre dik duruyor ise
şekil 2 deki gibi sıvı yükseklik seviyeleri iki kol için aynı olacaktır.Kollar arasında
şekil 3 teki gibi basınç farkı oluşması ile sıvı seviyeleri arasında bir fark oluşur bu
fark üstünden basınç farkı aşağıdaki eşitlik 3 ile hesaplanır.

∆𝑃 =∆h*𝜌 ∗ 𝑔 ........(Eşitlik 3 )

1.2.3 Hazneli manometre

Hazneli manometrelerde yüksek basınç tarafında hazne

bulunur.Ölçüm sütünündan okunur aslında hazne tarafında da
seviye bir miktra azalmıştır ama bu değişim ihmal edilebilinir.
Vakum basıncını da ölçelebilmek için haznesi yükseltilmiş
manometre kullanılmalıdır.

.......(Şşekil 5 )

7
1.2.4 Eğik manometre

Eğik manometreler u tipi manometreden daha fazla hassaslık

sağladığı için tercih edilirler.Eğik manometrelerin hassalığı
artırmasının 2 sebebi vardır ilk sebep eğik duran sıvının menisküs
hatasını azaltması ikinci sebep ise aynı basıç miktarı ile sıvıda daha
büyük bir yerdeğiştirme yaşanmasıdır.

1.3 Barometre

Barometre bir ucu kapalı cam bir tüp ve sıvı dolu bir kaptan oluşur.Kaptaki
sıvıya uygulanan atmosfer basıncı sıvının tüp içinde yükselmesine neden
olur sıvı yüksekliği ve sıvının yoğunluğu üstünden atmosfer basıncı
hesaplanır.Sıvı yoğunluğu ile yükseklik ters orantılı olduğu için genelde
küçük tüplerle çalışabilmek için yoğun sıvılar kullanılır

2.Deneyin Yapılışı

2.1 Deneyin amacı

Deneyde basınç ölçümü, Basınç ölçümünde kullanılan bazı cihazların çalışma

prensipleri hakkında teorik, uygulamalı bilgi verilmesi amaçlanmıştır

2.2 Deney sisteminin tanıtımı

Deney sırasında aşağıdaki ekipmanlar kullanılmıştır

· 3 adet farklı çap ve uzunlukta U tipi manometre

· Farklı yoğunluk ve viskozitede iki sıvı (su , gliserin-su karışımı)
· Su trompu
· Milimetrik ölçüm kağıdı

......(Şekil6) .....(Şekil 7)

8
 ......(Şekil 8)

Şekil 5 de teorik kısım da tarif edilen manometreler görülmektedir.

Şekil 6 da su trompudur su trompu içinden geçen su daralan kanala

girişi ile beraber sistemde basınç düşüşü yaşanır.Su trompuna bağlı
hortumda basınç düşüşüne bağlı olarak vakum basıncı oluşur.

Şekil 7 de manometrelerin sıvı seviyelerini ölçtüğümüz milimetrik kağıt

bulunmaktadır.Milimetrik kağıt üstünde 1 milimetre boşluklarla çizgiler çekilmiş
bir ölçüm enstrümanıdır.

2.2 Deneyin yapılışı

Deney yapılışı aşağıdaki adımlarla yapıldı

· Su trompunun bağlı olduğu çeşme açıldı

· U tipi manometreye su dolduruldu
· Hava kabarcığı kalmış mı diye kontrol edildi
· Su trompundan çıkan boru manometreye bağlandı
· Yükseklik değişimi not edildi
· Aynı işlemler gliserin yağ karışımı ile tekrarlandı
· Su trompunun akışı değiştirilmeden yukarıdaki aşamalar diğer manometreler
için de uygulandı

3.Bulgular ve tartışma
Manometre Su gösterge Su mutlak Gliserin-su Gliserin-su
basıncı basıncı gösterge basıncı mutlak basıncı
1 -567.32 100757.68 -438.13 100886.87
2 -586.88 100738.12 -438.13 100886.87
3 -567.32 100757.68 -438.13 100886.87

Manometre Manometre 1 (kısa) Manometre 2 Manometre 3

(uzun)
Çap 0.5 mm 0.6 mm 0.5 mm

Gliserin-su karışımı 4.4 cm 4.4 4.4

için yükseklik farkı
Su için yükseklik 5.8 6.0 5.8
farkı

9
Ölçümlerde manometrenin çapının,uzunluğunun etkisi olmadığı görülmüştür.
Su-gliserin karışımı ve Su ile yapılan ölçümlerde farklılık görülmektedir bu
beklenmedik bir durumdur.Gliserin ölçümlerine geçilmeden önce çeşmede su
miktarının değişmesi buna sebep olmuş olabilir Su ölçümlerinin ve gliserin su
karışımlarının kendi içinde tutarlı olması bu düşünceyi güçlendirmektedir Bütün
manometreler için gliserin su karışımları basınçları aynı ölçülmüştür ama 2
numaralı manometrede su ile ölçüm de diğer ölçümlerden yaklaşık %3.45 sapma
vardır.Bunun sebebi manometreleri sabitlemeyip elimizde tutmamız ve bu sebeple
manometrelerin tam dik tutulamaması olabilir.Ölçüm sırasında menüsküs
hatasından dolayı da sapma yaşanmış olabilir.Bunu yanı sıra deneyde ölçümleri
musluğun akım rejimindeki değişimlerden etkilenmiştir.

Deney sırasında hataların azaltılması için bazı öneriler şunlardır

· Çeşmeden gelen suyun rejimi değişken olabileceğinden su trompu yerine

vakum pompası kullanımı
· Manometrelerin el ile tutulması yerine bir düzeneğe sabitlenmesi
· Deney föylerimizde verilen yoğunluklar yerine ölçümlerden önce sıvıların
sıcaklıklarının ölçümü ve yoğunluklarının literatürden alınması

4.Sonuçlar
Basınç ölçümü hakında bilgi edinmeyi amaçlayan deney U tipi farklı uzunlukta ve
çapta manometreler ve 2 farklı sıvı ile gerçekleştirildi.Deney sırasında boru
uzunluğu ve çapının basınç ölçümünü etkilemediği gözlemlendi.

Hataların azaltılması içinde aşağıdaki öneriler verildi

· Çeşmeden gelen suyun rejimi değişken olabileceğinden su trompu yerine

vakum pompası kullanımı
· Manometrelerin el ile tutulması yerine bir düzeneğe sabitlenmesi
· Deney föylerimizde verilen yoğunluklar yerine ölçümlerden önce sıvıların
sıcaklıklarının ölçümü ve yoğunluklarının literatürden alınması

10
5.Simgeler ve Kısaltmalar
PG:Gösterge basıncı

PA:Atmosfer basıncı

PM:Mutlak basınç
𝜌:Yoğunluk

𝛥h:Yükseklik farkı

g:Yer çekimi ivmesi

gc:Boyutsal çevirme sabiti

P:Basınç

6.Kaynaklar
Web kaynakları
· https://isolab.com.tr/tr/ornek-hazirlama/906-6566-su-trompu-polipropilen.html
· https://www.uobabylon.edu.iq/eprints/publication_7_557_752.pdf
https://tr.warbletoncouncil.org/presion-absoluta-10006
· https://realpars.com/manometer/
https://www.fierceelectronics.com/components/manometer-basics
· https://nvlpubs.nist.gov/nistpubs/jres/048/jresv48n1p54_A1b.pdf | Sensitive mercury-
level detecting unit for manometers

11
7.Ekler

7.1 Veri sayfaları

7.1.1 Manometre ölçümleri

Manometreler Manometre 1 (kısa) Manometre 2 Manometre 3 (uzun)

Çap 0.5 mm 0.6 mm 0.5 mm

Gliserin-su karışımı 4.4 cm 4.4 4.4

için yükseklik farkı
Su için yükseklik farkı 5.8 6.0 5.8

7.1.2 Sıvı yoğunlukları

Sıvı Yoğunluk kg/m³
Su 997.08
Gliserin-su karışımı %50 1015.04
Gliserin 1033

7.2 Hesaplamalar

Gliserin yoğunluğu =
𝑆𝑢 𝑦𝑜ğ𝑢𝑛𝑙𝑢ğ𝑢 + 𝐺𝑙𝑖𝑠𝑒𝑟𝑖𝑛 𝑦𝑜ğ𝑢𝑛𝑙𝑢ğ𝑢
= 1015.04
2

PG= ......(Eşitik 4 ) PM=PA+ PG .........(Eşitlik 6 )

ℎ𝑔𝜌
𝑔𝑐

Basınç yukardaki formül ile hesaplanır aşağıda örnek bir hesaplama verilmiştir

Manometre 1 için Su ile ölçüm

PG = =-567.32Pa
997.08 𝑘𝑔 ∗ 9.81𝑚 ∗(−5.8∗10 −2𝑚) 𝑚²∗𝑃𝑎
∗
𝑘𝑔∗𝑚 𝑁
𝑚³∗𝑠²∗
𝑁 𝑠²

PM=PA+ PG ———> PM=101325Pa-567.32Pa=100757.68Pa

12
13