T.C.

MESİN ÜNİVERSİTESİ

MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ

KİMYA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

KM 401 KİMYA MÜHENDİSLİĞİ LABORATUVARI 1

DENEY-1 TANKLARDAN AKIŞ

Doc.Dr. Ferda GÖNEN

DENEY TARİHİ : 11/12/2018

AYŞENUR GÜREL

15-157-038

2.GRUP

12-157-041 Ali ÖZÇAKMAK

15-157-010 Asena NAL
15-157-012 Buket ARABACI
15-157-018 Burcu KESEN
15-157-035 Tasvir Aslı ZÜNBÜL
15-157-045 Şadi HAMDO

RAPOR VERİLİŞ TARİHİ : 18.12.2018

MERSİN

1
Sunum/Öz
Sayın Doç. Dr. Ferda Gönen’e;
11.12.2018 tarihinde “Tanklardan Akış” deneyini 2. deney grubu olarak gerçekleştirdik.
Deneyde akışkanlar mekaniğinin önemli konularından biri olan akış hızı ölçümü hakkında
uygulamalı olarak bilgi verilmesi amaçlanmıştır. Deney sistemi hakkında bilgi verildikten
sonra deney yapıldı. Deneyin amacına uygun olarak sonuçlanması için titizlikle çalışıldı ve
tamamlandı. Deney sonuçları kaydedilerek hesaplamalar yapıldı. Deney sonuçları
karşılaştırılarak yorum yapıldı.
Deney için verdiği bilgiler ve yardımlarından dolayı Arş. Gör. Didem DEMİR KARAKUŞ
hocamıza teşekkür ederim.
SAYGILARIMLA
Ayşenur GÜREL

2
 İÇİNDEKİLER
SUNUM/ÖZ…………………………………………………….......................2

ÖZET…………………………………………………………..........................4

1.TEORİK BİLGİ……………………………………………...........................5

2.DENEYSEL YÖNTEM……………………………………..........................8

2.1. Deneyin Amacı……………………………………….........................8

2.2. Deney Sistemi………………………………………….......................8

2.3. Deneyin Yapılışı……………………………………….......................8

3. BULGULAR VE TARTIŞMA……………………………..........................9

4. SONUÇLAR………………………………………………........................11

5. SİMGELER ve KISALTMALAR………………………….......................12

6. KAYNAKÇA……………………………………………….......................12

7. EKLER……………………………………………………….....................13

7.1. Veriler…………………………………………………......................13

7.2. Hesaplama………………………………………………....................13

3
ÖZET

Deneyde akışkanlar mekaniğinin önemli ölçüm konularından biri olan akış hızı ölçümü
hakkında uygulamalı bilgi sahibi olunması amaçlanmıştır. Akış hızı için metal silindirik
boşaltma kabına 5 litre su eklenmiştir. Çıkış yerine 6 farklı boru takılmıştır. Hepsi için
akış hızları ölçülmüştür. Bu boruların 3 tanesinin çapı aynı boyu farklı, diğer 3 tanesinin çapı
farklı aynı boylara sahiptir. Bu borulardaki suyun boşalma süresi bulunmuştur. Her bir boru
için elde edilen boşalma sürelerinden kütlesel akış hızı, hacimsel akış hızı, reynold sayısı ve
reynold sayısına bağlı olarak akış rejimi belirlenmiştir. Sonuçlar deney raporunda
belirtilmiştir.
.

4
1.TEORİ
1.1. Viskozitenin Tanımı
Bir akışkanın (sıvı veya gaz) viskozitesi, akışkan üzerine uygulanan kaydırma
kuvvetinin karşılaştığı sürtünme direncinin bir ölçüsüdür. Bir akışkan bir yüzey üzerinden
geçerek aktığı zaman, yüzeye hemen komşu olan akış tabakası sınırı oluşturan malzemeye
yapışmasından dolayı durgun haldedir; yüzeyden itibaren birbirini izleyen tabakaların hızları
giderek artar. Newton’un tamınladığı viskoz (tabakalı akış, laminer akış durumunda) yüzeye
yakın tabakaların hızları düşük, yüzeyden uzak olan tabakaların hızları ise daha yüksektir.
Türbülasnlı akım durumunda ise yüzeye yakın akışkan tanecikleri daha yavaşken, yüzeyden
uzaklaştıkça taneciklerin hız laminer akıma görece ani olark hızları artar. Şekil1’ de ‘dv’kadar
akma hızı farkına sahip ve birbirinden ‘dx’ kadar bir mesafe ile ayrılmış halde, bir akışkan
içerisinde birbirine paralel iki tabaka görülmektedir. Newton’un viskoz akış kanununa göre
sıvı içerisindeki iki komşu tabakanın birbirlerine göre hareketine direnç gösteren F sürtünme
kuvveti, A alanı ‘dv/dx’ hız gradienti ile orantılıdır. Bu durum aşağıdaki şekilde matematiksel
olarak ifade edilebilir;

Şekil1 .Laminer akım için tabakalar arası hız ve mesafe

Akımın laminer(tabakalı) veya Newton akış veya diğer bir ifade ile viskoz akım
olduğunda denklem 1 ile verilen eşitlik uygulanabilir. Bu akış şeklinde, moleküler hızların net
bileşeni sıvının akış yönünde olup, akan sıvı molekülleri tabkalararasıda hareket etmezler.
Aynı akışkan için akış hızının çok büyük olmadığı durumlarda laminer akış şekli gözlenir.
Hızlı akma durumlarında tabakalı akış kaybolup türbülanslı akış(diğer adıyla girdaplı akış )
şekliortaya çıkar. Bu akışta akan sıvı tabakaları birbirini keser ve bu durumda Eşitlik 1 artık
uygulanmaz. Bu akış tipleri 1883 de ilk defa OsborneReynolds tarafından yapılan bir deneyle
ortaya konmuştur. Akmınlaminer veya türbülasnlı olmasını etkileyen diğer etkende akışkanın
türü ile değişen viskozitedir. Akışkanın viskozitesi akışkanın türüne göre değiştiği gibi ayrıca
sıcaklık basınç gibi koşullar altında da farklılık gösterir. Sıvıların ve gazların viskozitesin
sıcaklık etkisi ile değişimi bir birinden çok farklıdır.

1.2. Akış Türleri

Akışkanlar mekaniğinde akış problemleri üç temel gruba ayrılır. Laminer akış, geçiş
akışı(laminer + türbülans ) ve tütbülans akış. Her üç akış şekli için oluşturulan
metematikseldormülasyonlar birbirinden farklılıklar içerir. Akış, küçük hızlarda laminer,
hizyükseldikce önce geçiş akışı ve daha sonra türbülans akışa dönüşür. Bu deneysel
çalışmada her üç akış şekli görsel olarak incelenecektir.

5
Şekil 2. Laminer, Geçiş ve Türbülanslı akımlar

Bir akışkanın boru içindeki akışı laminer veya türbülanslı akış olabilir. İngiliz bilim
adamı OsborneReynolds (1842-1912) yükarda şekilde gösterilen düzeneği kullanarak bu iki
akış arasındaki farkı ayırdeden ilk insan olmuştur. Bu düzenekte, saydam bir boru içerisinde
su akışı varken, akış içine enjekte edilen mürekkep yardımıyla akış çizgilerinin incelenmesi
sağlanmıştır. Düşük su hızlarında enjekte edilen mürekkep enjekte edildiği doğrultuda
ilerlemekte ve akış yönünde herhangi bir bozulma olmamaktadır. Daha yüksek su hızlarında
akış çizgisinde düzensiz hareketler meydana gelmekte ve sıçramalar olmaktadır. Yeteri kadar
yüksek su hızlarında ise akış tamamem düzensizleşmekte ve enjekte edilen mürekkep boru
içinde düzensiz bir şekilde dağılmaktadır. Bu üç akış modeli, laminer, geçiş rejimi ve
türbülanslı akış olarak adlandırılmaktadır.

Akışın karakteristiği, basınç kayıpları ve eğer bu sistem soğutma sistemi ise ısı transfer
etkinliği üzerinde ve borulama siteminde kullanılacak pompanın gücü üzerinde etkili olduğu
için önemlidir. Akışkan düşük hızlarda akım çizgisi halinde, yüksek hızlarda ise karmaşıktır.
Akım çizgilerinin düzgün olduğu birinci haldeki akışa laminer akış, akışın çalkaltılı olduğu
haldeki akışa ise türbülanslı akış denir

Türbülanslı akıştaki hızlı değişimlerin sonucunda akışkanın yoğun bir şekilde

karışması akışkan parçacıkları arasındaki momentum geçişini arttırır. Buda yüzeydeki
sürtünme kuvvetlerini ve dolayısıyla gerekli pompa gücünü arttırır.
1.3.Reynolds Sayısı

OsborneReynolds yaptığı deneylerde akışın karakterini değiştirdiği kritik akım hızını,

akışkan yoğunluğu akışkanın viskozitesi ve akış alanı temsil eden boru çapı ile ilişkili
olduğunu ve bu parametrelerin sadece bir şekilde gruplanabileceğini ortaya koymuştur. Bu
parametreleri kullanılarak Buckingham PI teoremi ile bir boyutsuz katsayı türetilecek olursa
elde edilecek ifade aşağıda verildiği gibidir.

Fiziksel olarak Reynolds sayısı, bir akışkanın, atalet kuvvetlerinin (vsρ) nin viskozite
kuvvetlerine (µ/d) olan oranıdır ve sonuç olarak bu değer bu iki tip kuvvetin belli bir akış şartı
altında birbirine olan göreceli önemini verir. Bundan ötürü, Reynolds sayısı, düzgün akış ve
türbülanslı akış gibi değişik akış rejimlerini nitelemek için kullanılır.

Akışkanlar mekaniğinde birlikte kullanıldığı diğer katsayıların en önemlilerinden

biridir ve dinamik benzerliği tanımlamak için kullanılır. İki geometrik olarak benzer akış
modeli, akış değerleri farklı olan iki farklı sıvı içinde olsalar bile, eğer aynı ilgili katsayıya
sahip iseler, bunlara dinamik benzer denir. Örneğin bir sineğin kanadının nasıl çalıştığını

6
anlayabilmek için sinek kanadının büyütülmüş modelleri su içerisinde çalıştırılıp daha yavaş
bir hızda aynı olay gerçekleştirilip gözlenebilmektedir.. Burada önemli olan suyun ve havanın
çalışma koşullarında aynı Re sayısına sahip olmalarıdır. Ele alınan sistemde Re sayısı 2300
den küçük ise laminerakış,büyük ise türbülanslı akış olarak göze alınır.IsıTransferi'nde de Re
teoremi farklı orantılarla kullanılmaktadır.

v : akışkanın hızı
d : boru çapı
µ : akışkanın dinamik viskozitesi
ν : akışkanın kinematik viskozitesi: ν = µ / ρ
ρ : akışkanın yoğunluğu
1.4.Bernoulli Denklemi
Akışkanlar dinamiğinde Bernoulli prensibi, sürtünmesiz bir akış boyunca, hızda
gerçekleşen bir artışın aynı anda ya basınçta ya da akışkanınpotansiyel enerjisinde azalmaya
neden olduğunu ifade eder. Bernoulli prensibi, adını Hollanda-
İsviçre kökenli matematikçi Daniel Bernoulli'den almıştır. Bernoulli bu prensibini 1738
yılında Hydrodynamica adlı kitabında yayınlamıştır.
Bazen Bernoulli denklemi olarak da geçen bu prensip farklı türlerde akışkan debileri
üzerinde uygulanabilir. Aslında farklı türlerde akımlar için farklı Bernoulli denklemleri vardır.
Bernoulli prensibinin en basit hali sıkıştırılamaz akımlar (örn. çoğu sıvı akımlar) ve
düşük Mach sayısında hareket eden sıkıştırılabilir akımlar (örn. gazlar) için geçerlidir.
Bernoulli prensibi, enerjinin korunumu yasasından çıkarılabilir. Buna göre sabit bir
akımda, bir yolda hareket eden akışkanın sahip olduğu tüm mekanik enerjilerin toplamı yine
bu yol üzerindeki her noktada eşittir. Bu ifade kinetik ve potansiyel enerji toplamlarının sabit
olduğunu ifade eder. Bu yüzden akışkanın hızındaki herhangi bir artış, akışkanın dinamik
basıncını ve kinetik enerjisini orantılı olarak artırırken statik basıncını ve potansiyel enerjisini
düşürür.
Bernoulli prensibi, direkt olarak Newton'ın 2'nci yasasından da elde edilebilir. Eğer
küçük hacimli bir akışkan yatay olarak yüksek basınçlı bölgeden düşük basınçlı bölgeye
doğru ilerliyorsa, arkada; önde olduğundan daha fazla basınç var demektir. Bu, akışkan
üzerinde net bir kuvvet uygulayarak akım çizgisi boyunca hızlanmasını sağlar.
Basınç, hız ve ivme arasındaki ilişki ilk kez Bernoulli ve Euler tarafından geliştirildiği
için bu denklemler Bernoulli denklemi olarak adlandırılır. Zeminden Z 1 yükseklikte U 1

hızlı akışkanın basıncı P1 Z 1 yükseklikte U2 hızlı aynı akışkanın basıncı P2 ise bu

durumda Bernoulli denklemi;
1 1
P1 + ρU 21 + ρg Z 1 = P2 + ρU 22 + ρg Z 2
2 2

şeklindedir. Bu denklem sürekli sıkıştırılamaz akışkanlar için Bernoulli denklemidir.

7
8
2. DENEYSEL YÖNTEM
2.1. Deneyin Yapılış Amacı
Akışkanlar mekaniğinin önemli ölçüm konularından biri olan akış hızı ölçümü hakkında
uygulamalı bilgi verilmesi.

2.2 Deney Sisteminin Tanıtılması

Deneyde silindirik tank 5 litre su, 6 farklı boy ve çapta silindirik borular ve
kronometre kullanıldı.
Silindirik tankın altından sırayla bağlanacak farklı çap ve uzunluktaki borularla 5lt’ lik
suyun akma hızının kronometre yardımıyla hesaplanması esasına dayanan bir düzenektir.
2.3 Deneyin Yapılışı
Silindirik tank 5 litre su ile dolduruldu. 6 farklı boy ve çapa sahip silindirik borular tankın alt
kısmına monte edildi. İlk üç boru aynı çap farklı uzunlukta, diğer üç boru ise aynı boy farklı
çaplara sahiptir. Her bir boru için suyun tanktan boşalma süresi kronometre ile belirlendi.

9
 3.BULGULAR ve TARTIŞMA
D L tort A V
W (kg/sn) Q (m3/sn) Re Vboşalma
(cm) (cm) (sn) (m2) (m/s)
2.1 4.7 12.9 0.3876 0.00035 0.00038 1.086 22806 0.9603
2.1 28 8.03 0.6227 0.00035 0.00062 1.771 37191 2.3438
2.1 42 8 0.625 0.00035 0.00063 1.8 37800 2.8706

Çizelge 3.1. Çapları aynı uzunlukları farklı borular için yapılan hesaplamalar
D L tort A V
W (kg/sn) Q (m3/sn) Re Vboşalma
(cm) (cm) (sn) (m2) (m/s)
1.4 30 39 0.1282 0.000154 0.00013 0.844 11816 2.4261
1.6 30 26 0.1923 0.000201 0.00019 0.945 15120 2.4261
2.1 30 20 0.25 0.000346 0.00025 0.723 15183 2.4261
Çizelge 3.2. Çapları farklı uzunlukları aynı borular için yapılan hesaplamalar

Çapları aynı, boyları farklı olan borularda boru boyu arttıkça sürenin artması beklenmekteydi.
Fakat bu durum deneyimizde gerçekleşmedi. Akış rejimlerinin hepsi 4000’den büyük
bulunmuş ve türbülent olduğu anlaşılmıştır. Laminer olması gereken akışın türbülent
çıkmasının sebebi olarak tanktan tıpayı çekerken tankın sarsılması bu nedenle suyun çizgisel
hızının değişmesi veya tanka doldurulan suyun ayarlanamamış olması olabilir.Çizgisel akış
hızları da boru boyu arttıkça arttığı gözlemlendi. Kütlesel akış hızı ve hacimsel akış hızının da
boru boyu arttıkça arttığı gözlemlendi. Toricelli formülünden V= √ 2 gh olduğundan teorik
olarak yüksekliğe bağlı olduğundan boru boyu arttıkça boşalma hızı da artmıştır.

Boyları aynı, çapları farklı olan borular için çap arttıkça suyun tanktan boşalma süresinin
azaldığı gözlenmiştir. Bu durum da suyun akış alanı arttıkça hacimsel ve kütlesel akış
hızlarının arttığından süre azalmıştır yani kütlesel ve hacimsel akış hızları alana bağlı
olduğundan akış alanı arttıkça yani çap arttıkça artmıştır. Akış rejimlerinin hepsi 4000’den
büyük çıkmış ve akış rejiminin türbülent olduğuna karar verilmiştir. hepsinin türbülent
çıkmasının sebebi yine tanktan tıpayı çekerken tankın sarsılması bu nedenle suyun çizgisel
hızının değişmesi veya tanka doldurulan suyun ayarlanamamış olması olabilir. Çizgisel akış
hızı da alan ile ters orantılı olduğundan çizgisel akış hızı da alan arttıkça yani çap arttıkça
azaldı. Toricelli formülünden V= √ 2 gh olduğundan teorik olarak aynı hızla boşaldığı
görüldü, aynı uzunluğa sahip borulardan akıştaki çıkış hızlarının eşit olduğu gözlendi.

Deneyimizde çok fazla girdap oluşumu gözlenmiştir. Çünkü tıpanın her seferinde aynı şekilde
çekilmesi mümkün olması ve bu da bazen tankın sarsılmasına neden oldu bu da girdap
oluşumuna sebep olmuş olabilir.

10
4.SONUÇLAR

Akışkanlar mekaniğinin önemli ölçüm konularından biri olan akış hızı ölçümü
hakkında bilgi verilmesi amacıyla yapılan deneyde farklı çap aynı uzunluklara sahip borular
ve farklı boy aynı çaplara sahip borular kullanılarak 6 boru için deney yapıldı. Deneyde akış
rejimleri hakkında, çapları aynı boyları farklı olan borularda ne gibi değişimler olacağı veya
boyları aynı çapları farklı olan borularda ne gibi değişimler olacağı hakkında bilgi sahibi
olundu. Tanktan çıkış hızının nasıl türetileceği Bernoulli denklemi yardımıyla bazı kabuller
yapılarak öğrenildi.
Çapı aynı, boyu farklı olan borularda kütlesel akış hızı, hacimsel akış hızının boru
boyu arttıkça öğrenildi. Çizgisel akış hızı da hacimsel akış hızı ile doğru orantılı olduğundan
çizgisel akış hızları da boru boyu arttıkça artmış olduğu öğrenildi. Tanktan boşalma hızı da
yükseklikle doğru orantılı olduğundan artmış olduğu öğrenildi.
Boyları aynı, çapları farklı olan borular için hacimsel akış hızı ve kütlesel akış hızının
alana bağlı olduğundan arttığı öğrenilmiştir. Ayrıca çap arttığından suyun geçtiği alan
arttığından suyun süresinin azaldığı öğrenilmiştir. Tanktan boşalma hızının da borular aynı
uzunluğa sahip olduğundan değişmediği öğrenilmiştir.

11
5.SİMGELER VE KISALTMALAR

Q: hacimsel akış hızı(m3/s)

w: kütlesel akış hızı(kg/s)
V: çizgisel hız(m/s)
A: kesit alanı(m2)
ρ: yoğunluk(kg/m3)
µ: viskozite(Pa.s),(kg/m*s)
P: basınç(Pa)
D: çap(m)
L: uzunluk(m)
Re: Reynolds sayısı
Vboşalma: boşalma hızı(m/s)
g: yerçekimi ivmesi
h: yükseklik(m)
t: zaman(sn)

6.KAYNAKLAR

[1]-http://eng.harran.edu.tr/ hbulut/akış.pdf
[2]- http://makina.beun.edu.tr/tr/wp-content/uploads/2013/01/AKIS_2.pdf
[3]- http://www.incendustri.com.tr/faydali-bilgiler-pdf/bernoulli-denklemi-ve-debi-
olcumu.pdf

12
7.EKLER
7.1.Veriler

D (cm) L (cm) t (s)

2,1 4.7 12.9
2,1 28 8.03
2,1 42 8
1,4 30 39
1,6 30 26
2,1 30 20

Çizelge 7.1. Deney sırasında ölçülen veriler

7.2. Hesaplamalar

Örnek Hesaplama sadece D=2.1 cm L=4.7 cm t=12.9 s olan boru için yapılmıştır.

 7.2.1.Kütlesel akış hızının hesaplanması

W=m/t (kg/s)
W=5/Δt= 5/12.9 = 0,3876 kg/s

 7.2.2.Borunun kesit alanının hesaplanması

A=π*D2/4
A=π*(2,1*10-2)2 /4=0,00035 m2

 7.2.3.Hacimsel akış hızının hesaplanması

Q=W/ρ (m3/s)
ρsu=1000 kg/m3
Q=0,3876/1000 =0,00038 m3/s
 7.2.4.Çizgisel akış hızının hesaplanması

V=Q/A
V=0,00038 m3/s /0,00035 m2 =1.086 m/s

13
 7.2.5.Reynold sayısının hesaplanması

Re=DVρ/μ
μsu=0,001 Pa.s
Re=(2,1*10-2*1.086*1000)/0,001=22806> 4000
Akışların hepsi türbülenttir.

 7.2.6.Tanktan boşalma hızının hesaplanması

Vboşalma = √ 2 gh
Vboşalma = √ 2∗9.81∗4.7∗10−2
Vboşalma =0.9603 m/s

14