Mersin Üniversitesi

Mühendislik Fakültesi -Kimya Mühendisliği Bölümü

KM 401 Kimya Mühendisliği Laboratuvarı I
AD-SOYAD: MALAK ASFOUR
NO: 21157919
GRUP NO: 2
DENEY ADI-NO: TANKLARDAN AKIŞ-DENEY 1
DENEYİN YAPILIŞ TARİHİ:26-03-2024
RAPORUN VERİLDİĞİ TARİH:02-04-2024
DENEYİ YAPTIRAN ÖĞR. ELEMANIN ADI-SOYADI: Prof.Dr.Tonguç Özdemir
GRUP ÜYELERİ:

21220400007 Bengisu zeynep tan

21220400018 Berfin utku

21157911 Lougen sabaallel

22220400045 Mehmet almas

21157913 Othman alragheb

20157909 Rahma ziab

21157903 Rama alnaser

22220400044 Reşat keskin

21220400005 Senay Ergin

21157915 Sidratulmuntaha Suhaiman

Sunum/Öz
Sayın Prof.Dr.Tonguç Özdemir ;
26.03 tarihinde grup 2 olarak, Arş. Gör. Hasan Örtün gözetmenliğinde ‘Tanklardan Akış’ deneyi
gerçekleştirilmiştir. Akışkanlar mekaniği dersin önemli bir konusu olan akış hızların belirlenmesi
hedeflenmiştir. Deneyden önce bilinmesi gerekenler hakkında bilgi edinerek deney düzeneği
hazırlanmıştır. Grup üyeleri ile sistematik bir şekilde görev dağılımları yapılarak deney
başlatılmıştır. Deney sırasında gereken veriler kaydedilerek deney sonlanmıştır. Deney sırasında
Arş. Gör. Hasan Örtün hocanın verdiği emeklerden dolay Teşekkür ederiz.
Saygılarımla
Malak Asfour
İçindekiler
1.Teorik Bilgi.............................................................................................
2.Deneysel Yöntem ..................................................................................
2.1 Deneyin Amacı....................................................................................................
2.2 Deney Sisteminin Tanıtımı...................................................................................

2.3.Deney yapılışı......................................................................................................
2.4. Deney Verileri....................................................................................................

3.Bulgular ve Tartışma..............................................................................
4.Sonuçlar.................................................................................................
5. Simgeler ve Kısaltmalar.........................................................................
6. Kaynaklar...............................................................................................
Özet
Tanklardan akış deneyinde akış hızların saptanması hedeflenmektedir. Deney ile ilgili teorik
bölümü ile ilgili tartışmalar yapıldıktan sonra grup üyeleri tarafından deney düzeneği
kurulmuştur. Deneyde farklı uzunluk ve çaplarda akış hızların belirlenmesi beklenen boruların
kumpas yardımıyla grup üyeleri tarafından çap ve uzunluk ölçüsü alınarak her bir boru tanka
yerleştirilerek akış süreleri gözlemlenmiştir. Kronometre yardımıyla süre verileri kaydedilmiştir.
Verilerin doğruluğunu arttırmak amacıyla her bir boru için en az iki tekrar yapılarak elde edilen
veriler kaydedilmiştir. Deney esnasında her bir grup üyesi sırasıyla tıpayı yerleştirdikten sonra
tanka suyu boşaltmıştır, su boşaltma işlemi tamamlanınca tıpayı çekip kronometre yardımıyla
akış süreleri gözlemlenerek kaydedilmiştir. Her bir boru için aynı işlem tekrarlanarak deney
başarı ile tamamlanmıştır.
1.Teorik Bilgi
Kimya sektörünün kimyasal proses işlemlerinin çoğunluğu kısmen veya tamamen akışkan
fazında gerçekleşmektedir. Bu nedenle akışkanların akımı, ölçümü ve kontrolü kimya
sektöründe önemli bir yer tutmaktadır. Çoğu kimyasal proseslerde fabrika verimi akışın
ölçülebilme ve hassas olarak kontrol altında tutulabilmesine bağlıdır. Akış, bir akışkanın bir hat
boyunca sürekli olarak hareketidir. Akışkanlar maddenin üç hâli şeklinde (katı, sıvı, gaz) olabilir.
Başka bir deyişlr akış (debi), belirli bir kesitten, belirli bir sürede geçen akışkan miktarıdır. Bir
borudaki akış incelendiğinde akışkan hareketinin, düşük hızlarda düzgün bir biçimde olduğu,
fakat hız belli bir değerin üzerine çıkarıldığında ise çalkantılı hale döndüğü görülür.

Akış Rejimleri (Türleri) nedir?

"Akış rejimi" terimi, bir sıvı veya gazın belirli bir boru hattı veya kanal boyunca hareket etme
şeklini ve karakteristiğini tanımlar. Bu terim, akışkanın hızı, yoğunluğu, viskozitesi, boru hattı
geometrisi ve diğer faktörlerin etkileşimi ile belirlenen belirli bir davranış modelini ifade eder.
Akışkanlar mekaniğinde akış problemleri üç temel gruba ayrılır. Laminer akış, geçiş akışı(laminer
+ türbülans ) ve türbülans akış. Her üç akış şekli için oluşturulan metematiksel formülasyonlar
birbirinden farklılıklar içerir. Akış, küçük hızlarda laminer, hız yükseldikçe önce geçiş akışı ve
daha sonra türbülans akışa dönüşür.
1. Laminer Akış: Laminer akış, bir sıvının veya gazın düzgün ve tabakalar halinde akışını
ifade eder. Bu akış rejimi, akışkanın viskozitesinin yüksek olduğu durumlarda ve düşük
hızlarda meydana gelir. Laminer akışta, akışkan molekülleri düzgün bir şekilde sıralanır
ve birbirleriyle düşük seviyede karışırlar. Akışkanın akış yönü boyunca belirgin bir düzen
gösterir. Örneğin, yavaşça akan bir nehirde veya düşük hızlarda akan bir sıvı boru
hattında laminer akış gözlemlenebilir.
2. Turbulent Akış: Turbulent akış, akışkanın rastgele dönüşler, dönme ve karışma ile
karakterize olduğu bir akış rejimidir. Bu durum genellikle akış hızının arttığı veya boru
hattı çapının azaldığı durumlarda ortaya çıkar. Turbulent akışta, akışkan molekülleri
arasında yoğun karışma ve rastgele hareketler görülür. Akışkanın akış yönü boyunca
belirgin bir düzen yoktur ve akışkanın hızı ve basıncı rastgele değişkenlik gösterir.
Örneğin, şiddetli bir rüzgar veya hızlı akan bir nehirde turbulent akış gözlemlenebilir.
Türbülanslı akıştaki hızlı değişimlerin sonucunda akışkanın yoğun bir şekilde karışması akışkan
parçacıkları arasındaki momentum geçişini arttırır. Buda yüzeydeki sürtünme kuvvetlerini ve
dolayısıyla gerekli pompa gücünü arttırır.
Laminer ve turbulent akış rejimleri, akışkan dinamiği ve boru hattı tasarımı gibi birçok
mühendislik uygulamasında önemli bir yer alır. Akış rejiminin doğru bir şekilde anlaşılması, bir
sistemdeki akış özelliklerini tahmin etmek ve uygun mühendislik çözümleri geliştirmek gibi
uygulamalar için gereklidir. Kısaca akış rejimleri, mühendislik, hidrolik, tesisat tasarımı ve
endüstriyel uygulamalar gibi alanlarda önemlidir ve boru hatlarının performansını, verimliliğini
ve güvenilirliğini etkileyen faktörlerden biridir.
Şekil.1 Laminer ,Geçiş ve Türbülanslı Akış

Reynolds Sayısı
Akışın karakterini değiştirdiği kritik akım hızını, akışkan yoğunluğu akışkanın viskozitesi ve akış
alanı temsil eden boru çapı ile ilişkili olduğunu ve bu parametrelerin sadece bir şekilde
gruplanabileceğini ortaya koymuştur. Bu parametreleri kullanılarak Buckingham PI teoremi ile
bir boyutsuz katsayı türetilecek olursa elde edilecek ifade aşağıda verildiği gibidir.
Fiziksel olarak Reynolds sayısı, bir akışkanın, atalet kuvvetlerinin (vsρ) nin viskozite kuvvetlerine
(µ/d) olan oranıdır ve sonuç olarak bu değer bu iki tip kuvvetin belli bir akış şartı altında
birbirine olan göreceli önemini verir. Bundan ötürü, Reynolds sayısı, düzgün akış ve türbülanslı
akış gibi değişik akış rejimlerini nitelemek için kullanılır.
Akışın rejimi belirlemek için Re sayısı aşağıda belirtilen ifadeyi kullanarak bulunabilir:
𝐴𝑡𝑎𝑙𝑒𝑡 𝐾𝑢𝑣𝑣𝑒𝑡𝑙𝑒𝑟𝑖
𝑅𝑒 =
𝑉𝑖𝑠𝑘𝑜𝑧 𝐾𝑢𝑣𝑣𝑒𝑡𝑙𝑒𝑟𝑖
𝜌×𝑣𝑜𝑟𝑡. ×𝐷
𝑅𝑒 = 𝜇

𝑣𝑜𝑟𝑡. = 𝑎𝑘𝚤ş𝑘𝑎𝑛𝚤𝑛 𝑜𝑟𝑡𝑎𝑙𝑎𝑚𝑎 ℎ𝚤𝑧𝚤

𝜇 = 𝑎𝑘𝚤ş𝑘𝑎𝑛𝚤𝑛 𝑑𝑖𝑛𝑎𝑚𝑖𝑘 𝑣𝑖𝑠𝑘𝑜𝑧𝑖𝑡𝑒𝑠𝑖
𝐷 = 𝐵𝑜𝑟𝑢 ç𝑎𝑝𝚤
𝜌 = 𝐴𝑘𝚤ş𝑘𝑎𝑛 𝑦𝑜ğ𝑢𝑛𝑙𝑢ğ𝑢
Hesaplanan Reynolds sayısı 2300 den küçükse Laminer akış, 4100 den büyükse Türbülent akış,
2300 ile 4100 arasında ise Geçiş bölge olduğunu söylenebilir.
Bernoulli Denklemi
Bernoulli denklemi, bir akışkanın (genellikle bir sıvının veya gazın) hareketi sırasında, basınç,
kinetik enerji ve potansiyel enerji arasındaki ilişkiyi ifade eden temel bir denklemdir. Bu
denklem, sürtünmesiz bir akış için geçerlidir ve akışkanın belirli bir noktasındaki toplam
enerjinin sabit olduğunu ifade eder. Basınç, hız ve ivme arasındaki ilişki ilk kez Bernoulli ve Euler
tarafından geliştirildiği için bu denklemler Bernoulli denklemi olarak adlandırılır.
Bernoulli prensibi, enerjinin korunumu yasasından çıkarılabilir. Buna göre sabit bir akımda, bir
yolda hareket eden akışkanın sahip olduğu tüm mekanik enerjilerin toplamı yine bu yol
üzerindeki her noktada eşittir. Bu ifade kinetik ve potansiyel enerji toplamlarının sabit olduğunu
ifade eder. Bu yüzden akışkanın hızındaki herhangi bir artış, akışkanın dinamik basıncını ve
kinetik enerjisini orantılı olarak artırırken statik basıncını ve potansiyel enerjisini düşürür.
Zeminden Z1 yükseklikte V1 hızla akışkanın basıncı P1, Z2 yükseklikte V2 hızlı aynı akışkanın
basıncı P2 ise bu durumda Bernoulli denklemi;

Bu denklem, akışkan mekaniğindeki birçok problemin çözümünde kullanılır. Bernoulli prensibi,

basınç artışı ile hız azalışı ve basınç azalışı ile hız artışı arasındaki ters ilişkiyi gösterir. Örneğin, bir
hortumun ucundan su püskürtüldüğünde, suyun hızı artarken basınç düşer. Bu ilke, uçak
kanatlarının yükselmesi ve gemilerin yüzdürülmesi gibi birçok fenomende önemli bir rol oynar.
Ancak, gerçek dünya uygulamalarında, sürtünme, viskozite ve diğer faktörler nedeniyle
Bernoulli prensibine tam olarak uyulmayabilir.
2.Deneysel Yöntem
2.1 Deneyin Amacı: Akışkanlar mekaniğinin önemli ölçüm konularından biri olan akış hızı
ölçümü hakkında uygulamalı bilgi verilmesi.

2.2 Deney Sisteminin Tanıtımı

 Tank düzeneği (şekil.3)
 5 Litre su
 Farklı çap ve uzunlukta 6 adet boru
 Kronometre
 Kumpas
 Termometre

şekil.2 Kumpas

şekil.3 Tank Düzeneği

2.3.Deney yapılışı
Silindirik tank 5 litre su ile doldurulur. 6 farklı boy ve çapa sahip silindirik boruların ölçüleri
kaydedilerel her biri ayrı olarak tankın alt kısmına monte edilir. İlk üç boru aynı çap farklı
uzunlukta, diğer üç boru ise aynı boy farklı çaplara sahiptir. Her bir boru için suyun tanktan
boşalma süresi kronometre kullanarak belirlenir ve elde edilen verileri kaydederek gerekli
hesaplamalar yapılır.

2.4. Deney Verileri

Tablo.1 Deney sırasında elde edilen veriler

D (cm) L (cm) t (sn)

2.2 15 12.56 - 11.96
2.2 24 11.02-13.43-20.04-8.83-7.8
2.2 30 11.26-7.09-8.46-10.66-19
1.3 30 20.22-21.27
1.6 30 20.55-12.49-14.96-12.58
Deney sırasında termometre kullanarak suyun sıcaklığı 𝑇 = 22°𝐶

Suyun 𝑇 = 22°𝐶 deki yoğunluğu ve viskozitesi interpolasyon yapılarak hesaplanır;

Tablo.2 suyun farklı sıcaklıklardaki yoğunluk değerleri

T (°𝐶 ) 𝜌𝑠𝑢 (𝑘𝑔/𝑚3 )

21.1 997.4
26.6 995.8

22 − 21.1 𝜌𝑠𝑢 − 997.4

=
26.6 − 21.1 995.8 − 997.4
𝜌𝑠𝑢 = 997.14 𝑘𝑔/𝑚3
Tablo.3 suyun farklı sıcaklıklardaki viskozite değerleri

T(°𝐶) 𝜇𝑠𝑢 (𝑘𝑔/𝑚. 𝑠)

21.1 0,00098
26.6 0,00086
𝜇𝑠𝑢 = 0.00096
3.Bulgular ve Tartışma
Deneyde farklı ölçümlere sahip borular için çeşitli parametreler saptanmıştır.

D=0.022 , L=0.3 ölçümlere sahip borunun her bir parametre için örnek hesaplama şu şekildedir;
𝜋.𝐷2 𝜋×(0.022)2
𝐴= = = 0.00038 𝑚2
4 4

𝐻𝑎𝑐𝑖𝑚 0.005 𝑚3
𝑄= = = 0.000456 𝑚3/𝑠
𝑍𝑎𝑚𝑎𝑛 10.96 𝑠
𝑊 = 𝑄 × 𝜌𝑠𝑢 = 0.000456(𝑚3 /𝑠) × 997.14(𝑘𝑔/𝑚3 ) = 0.454 𝑘𝑔/𝑠

𝑄(𝑚3 /𝑠) 0.000456 𝑚3 /𝑠

𝑣= = = 1.19 𝑚/𝑠
𝐴(𝑚2 ) 0.00038 𝑚2
𝐷. 𝑣. 𝜌 0.022 × 1.19 × 997.14
𝑅𝑒 = = ≅ 27413.03
𝜇 0.00096

ℎ = 𝑇𝑎𝑛𝑘 𝐷ü𝑧𝑒𝑛𝑒ğ𝑖𝑛 𝑦ü𝑘𝑠𝑒𝑘𝑙𝑖ğ𝑖 + 𝐵𝑜𝑟𝑢 𝑢𝑧𝑢𝑛𝑙𝑢ğ𝑢 = 0.21 + 0.3 = 0.51 𝑚

𝑉 = √2𝑔ℎ = √2 × 9.81 × 0.51 = 3.163 𝑚/𝑠

Tablo.4 Deney ile ilgili parametrelerin sonucu

Tablo.4 te elde edilen hesaplama sonuçları incelendiğinde ;

Aynı çapa veya aynı uzunluğa sahip iki boru suyun akış süresinin aynı olması beklerken, aynı
ölçüye sahip iki boru oldukça farklı akış süreye sahip oldukları gözlemlenmiştir, örneğin D=0.022
m iken t=8.31 s olarak kaydedilmiştir, aynı çap ölçüsüne sahip başka bir boru için ise t=12.26
olarak gözlemlenmiştir. Borunun çapı veya uzunluğunun büyüklüğü arttıkça, akış süresi de
artacağını düşünülmekteydi, ancak elde edilen sonuçlara bakıldığında böyle bir yorumun
yapılması doğru olmayacağına karar verilmiştir.

Kesit alan değerlerine bakıldığında ise aynı çap ölçüsüne sahip borular aynı kesit alana sahiptir,
çünkü kesit alanı borunun çapı ile ilişkilidir ancak aralarında başka herhangi bir ilişki
gözlemlenmemiştir. Çapı aynı, boyu farklı olan borularda kütlesel akış hızı, hacimsel akış hızının
boru boyu arttıkça arttığını gözlemlenmiştir. Reynolds sayısı ve boru ölçüler ile ilgili kesin bir
yorum yapılamamaktadır.
Deney sırasında her bir boru en az iki defa olmak üzere deney tekrarlanmış olması akış hızı
hesaplanacak suyun çalkanmasına neden olmuş olabilir,bu durumda suyun çalkanması akış
süresinin de etkilediğini,

Akış süresini belirlerken kronometrenin doğru kullanılmadığını,

Suyun sıcaklığını ölçerken (şekil.4) doğru okunmadığında viskozite ve yoğunluk değerleri

etkilediğini,

Tıpanın her seferinde aynı şekilde çekilmesi mümkün olmaması,

Deney sırasında grup üyelerin kişisel hatalarından kaynaklı olabildiğini, örneğin deney sırasında
tank düzeneğine yaslanma vb. Hareketlerde bulunma

gibi çeşitli nedenlerden dolayı deney verilerinde ve elde edilen hesaplama sonuçlarında hata
olabildiğini düşünlmektedir.

Şekil.4 Suyun sıcalığının ölçümü

4.Sonuçlar
Akış hızın belirlenmesi hedeflenen deneyde akış hızın yanı sıra farklı parametreler hakkında ve
bu parametrelerin hesaplanması ile ilgili bilgiler edinmiştir.

Bulgular ve tartışmalarda belirtildiği üzere, Çapı aynı boyu farklı olan borularda kütlesel akış hızı
ve hacimsel akış hızının boru boyu arttıkça arttığını öğrenilmiştir. Borular aynı uzunluğa sahip
olduğunda suyun tanktan boşalma hızı da değişmediğini hesaplamalar yaparak gözlemlenmiştir.
Deney sırasında oluşan girdapların nedenlerin farkında olunmuştur, yapılan hataların önüne
geçmek için de birçok çözüm bulunmuştuur, örneğin deney sırasında herhangi bir adım
yapılmadan önce herkesin de hazır olması gerektiğinin farkındalığı oluşmuştur ( tıpayı
çekmeden önce kronometreyi kullanan kişinin hazır olduğundan emin olunması gibi) çözümler
bulunmuştur.
5. Simgeler ve Kısaltmalar
Q: hacimsel akış hızı(m3 /s)

W: kütlesel akış hızı(kg/s)

v: çizgisel hız(m/s)

V: Toriçelli denklemini kullanarak hesaplanan hız (boşalma hızı)(m/s)

A: kesit alanı ( 𝑚2 )

ρ: yoğunluk(kg/𝑚3 )

µ: viskozite(Pa.s),(kg/m.s)

D: çap(m)

L: uzunluk(m)

Re: Reynolds sayısı

g: yerçekimi ivmesi

t: zaman(sn)

h: yükseklik(m)
6. Kaynaklar
• Himmelblau D.M., Basic Principles and Calculations ın Chemical Engineering, 6. Basım,
Prentice-Hall, USA, 1996.
• McCabe W.L., Smith J.C., Harriott P., Unit Operations of Chemical Engineering, 7. Basim,
McGraw-Hill, USA, 2005.
• Geankoplis C.J., Transport Processes and Separation Process Principles, .4 Basim,
Prentice Hall USA, 2003.
• Akışkanlar Mekaniği, Prof. Dr. Bekir Zühtü Uysal, Alp Yayınları, Ankara, Ocak 2003.