V TR

TRONG

MT V HT

T R

T R O N G

V TR TRONG MT V HT

Tc gi: Stephen Hawking Dch v trnh by: D Trch Hiu nh: V Quang Nhn Scan nh: Bunhia Nh xut bn Bantam, 2001

T R

T R O N G

GII THIU CA VIETSCIENCES

Thi gian gn y cc ngnh khoa hc c bit ngnh vt l lm c mt bc tin rt di. Kin thc ca ngnh vt l khng cn ri rc, xa vi m n dn tr thnh mt khoa hc thng nht. Cc l thuyt v ang kt ni vi nhau thnh mt bn trng ca. Bn trng ca ny khng ch nhm gii thch cc quan im trit hc cao siu ca con ngi vi v tr m n li cn thm nhp vo mi lnh vc mi ng ngch ng dng trong i sng. Mt trong nhng nh vt l ni bt nht sau Newton v Einstein sng cui thin nin k th hai ca nhn loi khng ai khc hn l Stephen Hawking (sinh nm 1942). Ngoi nhng ng gp v i ca ng trong n lc thng nht cc qui lut ca vt l th ng cn c mt kh nng truyn t t tng tuyt vi. Cc sch cu ng vit nhm gii thiu v trit hc, vt l cng nh v v tr quan sinh ng v d hiu n ni c nhiu ln nhng sch ny dc dch ra nhiu th ting v chng cn bn chy hn c nhng tiu thuyt hay ho hp dn nht. Vietsciences xin gii thiu vi cc bn tc phm V Tr Trong Mt V Ht cu dch gi D Trch t nguyn bn Anh ng The Universe in a Nutshell (2001). V l ngi lm vic nghin cu trong chuyn ngnh vt l nn anh D Trch hiu rt su, chnh xc, v r rng cc t tng m Hawking nu ra trong cun sch mi ny cu ng. Chng ti tin rng bn dch Vit ng m anh D Trch dy cng dch thut s mang n cho cc bn ng nhng cm gic v cc kin thc l th, hp dn, bt ng m Hawking em li cho hng triu c gi bng ting m l Anh ng. Trn Trng V Quang Nhn Vietsciences: http://vietsciences.free.fr

T R

T R O N G

GII THIU CA NH XUT BN Cun Lc s thi gian (A Brief History of Time), cun sch bn ra hng triu bn ca Stephen Hawking a nhng t tng ca nh vt l l thuyt thin ti ny ti bn c trn ton th gii. Cn y, trong ln xut bn ny, Hawking tr li vi phn tip theo vi mt cun sch c rt nhiu hnh minh ha h m b mt v nhng khm ph quan trng t c trong nhng nm k t khi cun sch u tin ca ng ra i. V TR TRONG MT V HT Mt trong nhng nh t tng v i nht ca thi i chng ta l Stephen Hawking, mt biu tng ca tr tu, ng c bit n khng ch qua nhng tng bt ng m cn v s trong sng v thng minh trong cch ng din gii cc tng . Cun sch mi ny s a chng ta n nhng vn mi nht ca vt l l thuyt, , theo nhng nguyn tc iu khin th gii ca ngi bnh thng, s tht cn k l hn c tr tng tng. Ging nh nhiu nh vt l l thuyt khc, gio s Hawking ang tm kim iu ct li ca khoa hc L thuyt v vn vt (Theory of Everything) nm tri tim ca v tr. Vi phong cch d tip cn v hi hc, ng a chng ta vo lnh vc nghin cu h m nhng b mt ca v tr - t hp dn n siu hp dn, t lng t n thuyt-M, t nh a chiu n lng tnh. ng a chng ta n bin gii ca khoa hc, thuyt siu dy v cc mng-p c th l u mi cui cng cho bi ton. ng cho php chng ta i cng mt trong nhng chuyn thm him tr tu th v nht ca ng khi ng tm cch kt hp thuyt tng i rng ca Einstein v tng ly tng theo cc lch s ca Feynman vo mt l thuyt thng nht m t tt c mi s kin xy ra trong v tr. Vi li vn y nhit huyt, gio s Hawking mi chng ta i theo bc chn ca nhng nh du hnh trong khng thi gian. Cun sch vi cc hnh minh ha mu gip lm sng t chuyn du hnh vo th gii siu thc ca cc ht, cc dy, cc mng chuyn ng trong khng thi gian mi mt chiu ny, cc h en bc hi v bin mt v mang nhng b mt i theo chng; v ht ging v tr nguyn thy m t v tr ca chng ta xut hin chnh l mt ci ht nh b. V tr trong mt v ht l mt cun sch cn thit vi tt c chng ta hiu v tr chng ta ang sng. Ging nh tp trc ca cun sch Lc s v thi gian, cun sch ny truyn ti iu th v trong khoa hc khi cc b mt t tit l bn thn chng.

Stephen Hawking l gio s Lucasian v ton hc ti i hc Cambridge v c coi l mt trong nhng nh vt l v i nht k t Einstein.

T R

T R O N G

Stephen Hawking nm 2001

T R

T R O N G

LI NI U
I KHNG NG CUN SCH KHOA HC PH THNG Lc s v thi gian li thnh cng n th. N nm trong danh sch nhng cun sch bn chy nht ca t bo Sunday Times trong hn bn nm, lu hn bt k cun sch bn chy khc, v c bit l sch v khoa hc li khng phi d dng g. Sau , mi ngi hi ti c tip tc ko di cun sch hay khng. Ti t chi v ti khng mun vit a con ca lc s v thi gian hay Lch s di hn v thi gian v bi v ti bn rn vi cng vic nghin cu. Nhng ti nhn ra rng c nhng vn cho mt loi sch khc c th hiu mt cch d dng hn. Lc s v thi gian c vit theo kiu trnh t, phi c cc chng u mi tip tc cc chng tip. Mt s ngi thch kiu c ny nhng mt s khc nu b tc cc chng u s khng bao gi c nhng phn th v hn ca chng tip theo. Ngc li, cun sch ny ging nh mt ci cy: chng mt v hai l ci thn v cc chng sau l cc cnh l. Cc cnh l kh c lp vi nhau v c th nm bt c sau khi c xong phn thn chnh. Chng lin quan n nhng vn ti nghin cu trong khong thi gian t sau khi xut bn cun Lc s v thi gian n nay. Do chng m t nhng vn nng bng nht ca khoa hc hin nay. Trong chng mt ti c trnh cu trc trnh t. Cc minh ha v cc ch thch cho cc hnh c th hin kh c lp vi li vit ging nh Lc s v thi gian: n bn minh ha xut bn nm 1996, cc thng tin b sung cung cp thm c hi o su thm ch c chng sch cp.

T R

T R O N G

Nm 1988, khi cun Lc s thi gian ra i th L thuyt v vn vt (Theory of Everything) va mi c pht trin. T n nay th hin trng thay i th no? Chng ta tin n gn mc ch ca chng ta cha? Cun sch ny m t t n nay chng ta i c rt xa. Nhng qung ng pha trc vn cn di cha bit bao gi c th kt thc c. Nhng nh ngi ta thng ni, i trong hy vng tt hn l n ch. Mong mun khm ph chnh l nhin liu cho s sng to ca chng ta, iu khng ch ng trong khoa hc. Nu chng ta n ch th tinh thn ca chng ta s teo li v cht. Nhng ti khng ngh rng chng ta chu dm chn ti ch: chng ta s lm tng phc tp, khng theo chiu su th chng ta cng l theo chiu rng ang gia tng. Ti mun chia s nim vui sng khi c c cc pht hin v bc tranh hin thc ang hp li vi nhau. Chi tit v cc cng trnh mang tnh k thut nhng ti tin cc tng chnh c chuyn ti m khg cn n cc cng c ton hc. Ti hy vng ti s thnh cng. Ti nhn c nhiu s gip khi vit cun sch ny. Ti c bit mun nhc n Thomas Hertog v Neel Shearer v gip son tho cc hnh v, ch thch, thng tin tham kho, Ann Harris v Kitty Ferguson v chun b bn tho (ng hn l cc le my tnh v tt c nhng iu ti vit u di dng in t) Philip Dunn Book Lab v Moonrunner Design v chun b cc hnh minh ha. Ngoi ra ti mun cm n tt c nhng ngi gip ti c mt cuc sng bnh thng v tip tc nghin cu khoa hc. Khng c h ti khng bao gi c th vit c cun sch ny. Stephen Hawking

Cambridge, 2/5/2001

T R

T R O N G

MC LC CHNG 1 - trang 3 LC S V THUYT TNG I Einstein thit lp hai l thuyt c bn ca th k hai mi: L thuyt tng i rng v L thuyt lng t nh th no? CHNG 2 - trang 29 HNH DNG CA THI GIAN Thuyt tng i rng ca Einstein cho thi gian mt hnh dng N c th tng hp vi thuyt lng t nh th no? CHNG 3 - trang 67 V TR TRONG MT V HT V tr c nhiu lch s, mi mt lch s c xc nh bng mt ht t hon. CHNG 4 - trang 101 TIN ON TNG LAI S bin mt ca thng tin trong cc h en c th lm gim kh nng tin on tng lai ca chng ta nh th no? CHNG 5 - trang 131 BO V QU KH Liu c th du hnh thi gian c khng? Mt nn vn minh tin tin c th quay li v thay i qu kh c khng? CHNG 6 - trang 155 U L TNG LAI CA CHNG TA? C TH L STAR TREK HAY KHNG? Lm th no m cuc sng sinh hc v in t s tip tc pht trin phc tp vi mt tc cha tng thy? CHNG 7 - trang 173 MNG V TR MI Chng ta ang sng trn mt mng hay chng ta ch l mt nh a chiu? THUT NG - trang 202