.

T.C.
SAKARYA NVERSTES
SOSYAL BLMLER ENSTTS





HASAN KM EFENDNN VRDTI
NCELEME-METN




YKSEK LSANS TEZ

Lejla LJV




Enstit Anabilim Dal: Trk Dili ve Edebiyat
Enstit Bilim Dal: Eski Trk Edebiyat




Tez Danman: Yrd. Do. Dr. Hseyin YORULMAZ



AUSTOS2008

.
T.C.
SAKARYA NVERSTES
SOSYAL BLMLER ENSTTS






HASAN KM EFENDNN VRDTI
NCELEME-METN




YKSEK LSANS TEZ

Lejla LJV




Enstit Anabilim Dal: Trk Dili ve Edebiyat
Enstit Bilim Dal: Eski Trk Edebiyat

Bu tez 27 /08 /2008 tarihinde aadaki jri tarafndan oybirlii ile kabul
edilmitir.

-------------------- -------------------- --------------------
Jri Bakan Jri yesi Jri yesi
Kabul Kabul Kabul
Red Red Red
Dzeltme Dzeltme Dzeltme
.
BEYAN

Bu tezin yazlmasnda bilimsel ahlak kurallarna uyulduu, bakalarnn
eserlerinden yararlanlmas durumunda bilimsel normlara uygun olarak
atfta bulunduunu, kullanlan verilerde herhangi bir tahrifat yaplmadn,
tezin herhangi bir ksmnn bu niversite veya baka bir niversitedeki
baka bir tez almas olarak sunulmadn beyan ederim.

Lejla LJV

27 /05 / 2008
.
NSZ

17 yzylda Osmanlnn en bat eyaletinde Bosna-Hersekte yetien, ayn
zamanda bu dnemin nl ahsiyetlerden biri phesiz Hasan Kim
Efendidr.
Bu airin, yksek lisans tezi kapsamnda incelemeye altmz
Vridttan baka mrettep bir Dvn ve Alhamiyado trne rnek olarak
gsterebileceimiz iki tane de iiri bulunmaktadr.
Bu airin hem yetitii kendi blgesi bakmndan, hem de genel Trk
kltr asndan ne kadar nemli ve dikkat ekici bir ahsiyet olduunu,
ktphanelerdeki eserlerinin toplam nshalarndan da anlayabiliriz. Bata
Saraybosna olmak zere stanbul, Ankara, Londra, Berlin, Kahire vs.
ktphanelerinde Hasan Kaiminin yazma eserlerinin 100n zerinde
nshalar vardr.
Bu alma blmden olumaktadr. Giri blmnde, air olduu kadar
ondan daha nemlisi mutasavvf bir kiilii, bir tarihat cephesi bulunan
Hasan Kim dolaysyla Bosna-Hersekteki tasavvuf ve tarikatlar hakknda
bilgiler verdik. Bunun yannda, Osmanl Divan Edebiyatnn doal bir
uzants saylan Bosnadaki Divan edebiyatndan da bahsettik. Birinci
blmde airin hayat, edeb ve tasavvufi kiilii ve eserlerini incelemeye
altk. kinci blmde, Vridtn incelenmesinde ekil zelliklerini, yani
hangi nazm ekilleriyle iirler yazm olduunu, kullanlan aruz vezinlerini,
redif ve kafiyeleri tespit ettik. Dil ve uslp zellikleri blmnde, eserde
kullanlan ayet ve hadisleri, ataszleri ve deyimleri kardk. Mhteva
zellikleri blmnde din tasavvuf unsurlar, hristiyan unsurlar, eski
Trkede kullanlan kelimeler ve ekler, Bonaka kelimeler, ayn anlamda
yan yana gelen kelimeler ve kozmik unsurlar ele aldk. Sosyal Hayat
blmunde lke, ehir, kalalar ve insan topluluklar ve tarihi efsanev
.
ahslar tespit ettik. nc blmde Varidat metninin Latin harflere
aktarlmasnda izlenen yolu anlattk ve Transkripsiyonlu metni verdik.
almam boyunca bana yardmc olan saygdeer hocam Yard. Do. Dr.
Hseyin YORULMAZa teekkrlerimi sunuyorum.

LEJLA LJV
02 / 05/ 2008
























.
NDEKLER

KISALTMALAR ........................................................................................................... iii
METNDE KULLANILAN TRANSKRPSYON LSTES ......................................... iv
ZET.............................................................................................................................. v
SUMMARY ................................................................................................................... vi

GR ............................................................................................................................ 1
BLM 1: HASAN KM EFEND; HAYATI, EDEB KL,
TASAVVUF KL, ESERLER
1.1. Hayati ...................................................................................................................... 12
1.2. Edebi Kiilii .......................................................................................................... 15
1.3. Tasavvuf Kiilii .................................................................................................... 17
1.4. Eserleri .................................................................................................................... 18

BLM 2: HASAN KM EFENDNN VRDTN
NCELEMES
2.1. ekil zelikleri........................................................................................................ 21
2. 2. Dil ve Uslp zellikleri ........................................................................................ 21
2. 2. 1. Deyimler ................................................................................................ 26
2. 2. 2. Ataszler ve Deyiler ............................................................................. 27
2. 2. 3. Sade ve Ak Syleyiler ........................................................................ 28

2. 3. Muhteva zellikleri ............................................................................................... 30
2.3. 1 Din Unsurlar ............................................................................................. 30
2.3. 2 Tasavvuf Kavramlar ................................................................................ 31
2.3. 3 Hristiyan ve Putperestlikle lgili Kavramlar ............................................ 32
2.3. 4. Eski Trke Kelimeler ve Ekler .............................................................. 33
2.3. 5. Bosnaka kelimeler veya uydurulmu olan kelimeler ............................. 34
2.3 . 6. Kozmik Unsurlar ................................................................................... 34
2. 4. Sosyal Hayat .......................................................................................................... 35
i
.
2. 4. 1. lke, ehir, Kaleler, insan topluluklar ................................................. 35
2. 4. 2. Tarihi-Ffsanevi ahslar ........................................................................ 37
BLM 3 : METN
3. 1. Transkripsyonda izlenen yol .................................................................................. 39
3. 2. Transkripsiyon yaparken karslatmz mstensih hatalar ................................. 40
3. 3. METN (Transkripsiyonlu) .................................................................................... 42

SONU .......................................................................................................................... 251
KAYNAKLAR ............................................................................................................. 252
ZGEM .................................................................................................................. 255



















ii
.

KISALTMALAR


H. : Hicri
M. : Miladi
s. : Sayfa
. : lm
Ef. : Efendi
yy. : Yzyl



















iii

.


METNDE KULLANILAN TRANSKRPSYON LSTES
, , , , A, a, , , E, e

B, b
P, p
T, t
,
C, c
,
,
,
D, d
,
R, r
Z, z
J, j
S, s
,
,
, , ,
,
,

,
F, f
,
G, g, K, k, ,
L, l
M, m
N, n
, , , , V, v
H, h, e
, , I, , , i, Y, y




iv

.
SA,Sosyal Bilimler Enstits Yksek Lisans Tez zeti
v


Tezin Bal: Hasan Kim Efendinn Vridt Tantm ve Transkripsiyonlu Metni

Tezin yazar : Lejla ljivi Danman : Yard.Do. Dr. Hseyin YORULMAZ

Kabul Tarihi : 27. 08. 2008 Sayfa Says : vi( n ksm) +255(tez )

Anabilim Dal : Trk Dili ve Edebiyat Bilim Dal : Eski Trk ve Edebiyat
zerinde altmz eser Hasan Kim Efendinn Vridt 17. y.y. rndr. Dnya
apnda onun eserinin says kimi Dvn kimi Vridt ismi altnda hemen hemen 100
civarnda bulunmaktadr. Biz Varidatn transkripsiyonu yaparken Sleymaniye
Ktphanesinde bulunan Lalel koleksiyonunda 1757 nolu Dvn- Kim altnda kaytl
olan nshay ele aldk. Ayn zamanda Sleymaniye Kt. Haci Mahmut Ef. 3476 nolu,
Hac Mahmut Ef. 3535 nolu, ve Bosna Hersekte Gazi Husrev-bey Ktphanesinde 5341
nolu nshalardan metni doru okumak iin faydalandk. Varidatn ele aldmz nshas
Osmanl Trkesi ile yazlm olup 41 varak civarnda el yazma manzum bir eserdir.
Kimnin Vridt gerek tarih ve sosyal adan, gerekse tasavvufi bakmdan nemli bir
kaynaktr. Yerel unsurlar ve dil zellikleri bakmndan da zerinde durulmaa deer.
indeki iirler hep Kasde-i hir bal altnda verilmitir. airimizin tasavvuf hayat
anlayn yanstan Kadiri koluna mensup olduunu, daha birinci iirinde Abdul dir
Geylnye medhiyelerle yer veriinden anlyoruz. Eser Osmanlcadan Latin alfabesine
evrilip transkripsiyonlu metin haline gelmitir.
Elde edilen metnin dil, ekil, muhteva erevesinde deerlendirilmesi yaplmtr.
Anahtar Kelimeler: Hasan Kim Efendi, Vridt, Kdiri
.
Sakarya University nstitute of Social Sciences Abstract of Masters
vi

Title of The Thesis : Hasan Kim Efendis collection (Vridt) with the transcribed text

Author : Lejla ljivi Supervisor: Assoc.Prof.Dr. Hseyin YORULMAZ

Date : 27. 08. 2008 No.of pages : vi( per text) +255(main body)

Department : Lenguage of Turkish and Literature Subfiled : Literature of Old Turkish
The work we study on The income of Hasan Kim Efendi (Hasan Kim Efendinn
Vridt) is a productof 17 th century. The number of his masterpieces which are
categorized under under both Dvn and Vridt is around 100 wordwild. While we are
creating the transcription of Vridt we got benefit of the copy which is located in
Suleymaniye Library Laleli Collection under 1757th Dvn- Kim. n order to translate
correctly, we also used copiest that are located and numbered in Suleymaniye Library
Hagi Mahmut ef. As 3476 and 3535, Darulmesnevi as 410, and in Bosnia and
Herzegovina Gazi Husrev Bey Library as 5341. The copy of Vridt that we handled is
handwritten in Otoman Turkish masterpiece of 41 page. The Vridt of Kim is an
important source in terms of social, historical and spiritual perspective. t is also worth to
study because of its linguistic and regional aspects. The poems inside are located under
the title of Kaside-i Ahir We do also understand that the poet is a mamber of Kdir
Sufi part from his praise for his Sheyh Abdul Kdir Geylan in this first poem.
The masterpiece is translated from Otoman Turkish and printed whit its transcription.
The autcome is evaluated in terms of lenguage content and structure.
Key Words: Hasan Kim Efendi, Vridt, Kdir
1

GR
almann Konusu
almamzn konusunu 17. yzylda Bosna-Hersekte yaam mutasavvf air Hasan
Kim Efendinin Vridt isimli eseri oluturmaktadr. Vridtn Laleli nshasn yeni
harflere aktarrken, almamzn daha iyi anlalmas iin Hasan Kim Efendinin
yaad blgedeki etkisi, arl, tasavvufi yn ve iirlerinin baz zelliklerini de ele
almaya altk.
almann Amac
Bilindii gibi 13. asrdan balayarak alt asr boyunca devam eden Klasik edebiyat, yani
Divan edebiyat geni bir corafyay kapsamaktadr. Bu edebiyat ierisinde Rumelinin,
bu blge ierisinde de Bosnann byk bir yeri ve nemi vardr. Bosnadan yetimi
divan edebiyat ierisinde ele alabileceimiz 300e yakn air vardr. Bunlar arasnda da
Kimnin zel bir yeri bulunmaktadr. te Kimnin edebiyat tarihimizde daha iyi
tantlmas ve tasavvuf edebiyat ierisindeki nemini belirtmek amacyla byle bir
almay tercih ettik. Bu almann edebiyat ve akademi dnyasna yeni katklarda
bulunacan umuyor ve amalyoruz.
almann nemi
Bu almann nemi, hem Trk edebiyat hem de Bosna edebiyat bakmndan nemli
bir yeri bulunan Kimnin Vridt isimli bu eserinin Latin harflerine aktarlmas ve
Trk kltr ve edebiyatna kazandrlmasdr. Rumeli blgesinin
Mslmanlatrlmasnda nemli yeri olan Ayvaz Dede, Sar Saltuk gibi manevi
nderlerin yannda rahatlkla Hasan Kim Efendiyi de sayabiliriz. Bylesine nemli
bir ahsiyetin tantlmas ve eserlerinden birinin gn yzne karlmas bizim iin ok
nemlidir.
almann Yntemi
almamzn anlalmas iin ncelikle Kimnin yaad devri ve bu devrin
zelliklerini belirtmeye altk. Bosnada Divan edebiyat ve genel Divan edebiyat
ierisinde Trke yazm Bonak airlerin nemini belirttik. Daha sonra airin hayatn,
2

eserlerini ele aldk. iirlerinin baz zelliklerini n plana kardr. ekil ve muhteva
zellikleri zerinde durduk. Ve son olarak da eseri transkripsiyon alfabesini kullanarak
Trkiye Trkesine aktard.
XVII. yzyl, Osmanl tarihi boyunca byk deiikliklerin grld bir yzyldr. Bu
asrn balarnda Osmanl Devleti en geni snrlarna ulamsa da, yzyln sonlarna
doru dnya siyasetinde stnl yava yava kaybetmeye balamtr. Devlet artk
sosyal ve siyas adan duraklama dnemine girmi, asker yap ve iktisad durum
asndan ise byk skntlar geirmitir. Bu asrda dokuz Osmanl sultan tahta
gemitir. nceki asrlarla kyaslandnda sadece bu bile duraklamann nedenlerini
aklar kanaatindeyiz.
Osmanl devletinin siyas alandaki bu durumuna ramen edebiyat sahasnda ykseli ve
geliimini devam ettirdii grlmektedir. Hatta szkonusu asr iir ve edebiyat
asndan en parlak dnemlerden biri olarak kabul edilmektedir. Bu dnemde birok air
yetimitir. Geen asrlara nazaran sosyal ve ekonomik konulara daha fazla nem
verilmitir. airler toplum ierisinde meydana gelen hadiseleri gzlemleyerek iirlerinde
kullanlmlardr. iir alannda kendine has slubu olan Nef, eyhlislam Bahy,
Nil-i Kadm, Net ve Nb gibi bir ok air bu yzyln sanatkrlardr.
Kasde nazm ekli bu dnemde, ekil ve muhteva bakmndan ncekilerden farkl bir
tarzda ele alnmtr. Aslnda Nef kasdenin nesip ve medhiye blmlerini geen
asrlardaki meslekdalarna gre nisbeten ksaltm ve zellikle fahriye blmn
geniletmitir.
Gazel nazm eklinde kasdedeki gibi deiiklikler grlmez. Gazelde Bk ile temsil
eden anlayn devam ettiini gryoruz.
Mesnevlerde dikkati eken zellik ise ksa yazlmalar, yerlilik ve mahall unsurlarn,
toplum ve hayat tasvirlerinin geni bir ekilde kullanlmasdr.
Bu asrda farkl edeb uslplar ortaya kmtr. Buna bugnk anlamyla akmlar da
diyebiliriz: Sebk-i Hind, Hikem Tarz ve Mahall Tarz.
Osmanl mparatorluu snrlar ierisinde en bat uta yer alan serhat eyaleti Bosna
Hersek lke olarak nemli bir yer tutar. Bu lkenin snrlar ierisinde gelien Divan
3

edebiyat da klasik edebiyatmz bakmndan farkl bir yer igal ider. Alt asrlk dnem
ierisinde yaklak 300 Bonak divan air yaamtr. Malesef bu saydan sadece kk
bir ksmnn bilgilerine sahip olduumuzu syleyebiliriz. Ujial Sabit, Muhammed
Nergis, Mula Mustafa Baeski, Fadil Paa erifovi, Muhammed Meyl, bunlardan
bazlardr. Genelde btn bu airler Osmanl mparatorluunun snrlar ierisindeki
deiik medreselerde eitim grmlerdir ve Trkeden baka Arapa ve Farsay ok
iyi derecede renmilerdir.
17. asrda bizim iin nemli olan ve zerinde altmz ahsiyet eyh Hasan Kim
Babadr.
Hasan Kim ile birlikte daha birok seyyah dervi, Osmanllarn Balkanlara geliinden,
yani asker adan fethedilmesinden nce, salam bir zemin hazrlamada nemli bir rol
oynayp bir anlamda oralar gerek manada fethetmilerdir.
a). Bosnada Tasavvuf ve Tarikatler
Balkanlarn bat ucunda yer alan Bosna-Hersek blgesi eski tarihlerden beri gnmze
kadar kozmopolit yapnn hkim olduu bir blgedir. Bu blgenin en eski sakinleri
lirlerdir. lir kabileleri Arnavutluktan balayarak Hrvatistann kuzeyine kadar olan
blgede yaamaktaydlar. Dilleri bugnk Arnavutaya yaknd. lirlerin dnda
milattan nce birinci asrda Bosnada Skordisk ve Destiyor kabileleri de yayordu.
Milattan sonra 9. yldan itibaren Bosna-Hersek Roma mparatorluunun hkimiyeti
altna gemitir.
Din bakmndan lirlerin dini oktanrclk esasna dayanmaktadr. Daha sonra Roma
mparatorluu zamannda Hristiyanl benimsemilerdir.
Bosna-Hersekin ilk kral Kulin Bandr. 11801204 tarihleri arsnda yaamtr. Ondan
baka Bosnada byk baarlara imza atan iki hkmdar daha vardr. Bunlardan biri
Styepan Kotromani (13221353) ve dieri Kral Styepan Tvrtkodur (13531391).
Ortaada Bosna devletinin kuruluundan itibaren komu devletler Macaristan ve
Srbistan defalarca Bosnay almak istemilerdir. Ancak asker savalarla bu amalarna
ulaamaynca kilise araclyla Bosna halkn kendilerine balamak istemilerdir. O
zamanlarda Bosnada Ortodoks ve Katolik kilisesinden baka ayrca Bogomil mezhebi
4

de vardr. Bogomili mezhebine gre insann mmin olmak iin kiliseye ihtiyac yoktur.
Kilisenin hiyerarik yaps tamamen reddediliyordu. Ha onlara gre yanl bir inan
semboldr. Bogomillere gre iki eit mmin vardr. Birinci grup normal alelade
mminler, ikinci grup ise temizlemi mminler (zeti, 2004: 29).
Bogomil anlay tek tanr anlaydr. Bundan dolay Bosnada yaayan halkn slam
dinini kabul etmesi ok daha kolay olmutur.
Bosnada slamiyetin ilk tohumlar tarikatlar tarafndan atlmtr. eyhler ve derviler
sadece ve sadece dervi kimlii tayan din adamlar deil, ayn zamanda topra
ileyen, ky kuran, sanat ve ilim yapan ahslar olarak da karmza kmaktadrlar
(zeti, 2004: 47).
Genelde Rumeli blgesinde, zelde Bosna-Hersekte slam dininin yaylmasn salayan
tasavvuf akmlardr. Sf dervilerin bunda ok byk etkisi olmutur. Osmanllar
Balkanlara gelmeden nce iki asra yakn bir zaman diliminde slm yayan birok
derviin ismi mehul kalmtr. Onn asrda Gneydou Avrupann birok
lkesinde faaliyet gsteren ve kahramanl ve velilii hakknda bir hayli efsanev
rivayetler nakledilen ahs Sar Saltuktur (zeti, 2004: 48).
Trklerin Orta Asyada iken sfler vastasyla gerekletirdikleri deiik
alanlardaki faaliyetleri Anadoluya yerlemelerinden sonra da devam
etmitir. Malazgirt zaferinden sonra Orta Asya, Horosan ve slam
dnyasnn dier blgelerinden Anadoluya gelmeye devam eden dervi
aknlar Mool istilasyla daha da younluk kazanmtr. Hoca Ahmed
Yesevi, Necmeddin Kbra vs. gibi tarikat pirleri, mrid ve dervilerine
Anadoluya gitmelerini tavsiye etmilerdir. Anadoluya bu ekilde gelen pek
ok Yesev ve Kbrev dervii, babas Bahaeddin Veledle birlikte Belhten
kalkp gelen Mevlana Celaleddin Rm (.672/1273), Endlsten kalkp
Anadoluda birka yl geiren Muhyiddin Arab (638/1240); Evhaduddin
Kirmn (.634/1237); Fahreddin Irk (.6881289); Meyyddin Cend
(.691/1292); Sadreddin Konev (.673/1274); Saadeddin Fergn
(.699/1300); Seyyid Burhaneddin Muhakkik Tirmiz (.639/1241); eyh
Necmeddin Dye (.654/1256); Ahi Evren, Hac Bekta- Vel, Yunus Emre
ve daha pek ok Hak a ve gnl mimar ahsiyetler byk yerleim
5

merkezlerinden en cra krsal blgelere ve gebe Trkmen kabilelerine
varncaya kadar, Anadolu insann tasavvuf kltr ve terbiye ile
yourmulardr. Daha sonralar kurulacak olan byk bir imparatorluunun
manev alt yapsn kurmuslardr (zeti,2004: 73).
Bylece Anadoluda ve Rumelide tekke ve zaviyeler ina edilip Mslmanlar
aydnlatlmaya allmtr. nsanlar huzur ve suknu tarikatlarn manev ats altnda
aramlardr. Ayrca Tasavvuf akmlardan baka Ahilik ad altnda olan meslek ve
sanat erbbnn meydana getirdii tasavvuf bir zmre daha vardr. Ahilik deiik
tasavvuf akmlarla ilikide bulunmutur (zeti, 2004: 76).
XVI. yzylda Osmanl Devletinde faaliyet gsteren tarikatlar unlardr: Halvetlik,
Nakibendlik, Bayrmlik, Zeynlik, Mevlevlik, Kadirlik, Kbrevlik, Semerkandlik,
Bektalik, azellik vs.
XVII. yzylda Osmanl Devletinde faaliyet gsteren tarikatlarn banda -yaygnlk ve
etkinlik bakmndan Halvetlik gelmektedir. Halvetlii, Mevlevlik, Bayrmlik,
Celvetlik, Nakibendlik, Kadirlik ve Bektalik izlemitir. Semerkandlik, Zeynlik ve
Kbrevlik, sadece Bursada, azellik ise Urfada temsl edilmitir (zeti, 2004: 83).
XVIII. yzylda ise Osmanl Devletinde faaliyet gsteren tasavvuf akmlar arasnda
Halvetlik, Nakibendlik, Mevlevlik, Kadirlik, Celvetlik, Bektalik, Bayrmlik,
Sadlik, Riflikve Bedevlik zikredilebilir (zeti, 2004: 87).
XIX. yzyl Osmanl mparatorluu iin en skntl dnemdir. Bu asrda Nakibendlik,
Kdirlik, Mevlevlik her biri yze yakn tekkeye, ondan sonra Halvetlik, bnlik,
Uklik, Sinnlik, Cerrhlik, Bektlik, Riflik, Sadlik ve Celvetlik eliye yakn,
ve nc srada da Bedevlik, Bayrmlik, Glenlik, azellik on kadar tekkeye
sahiptirler.
Tekke ve dervilerin rol halk ile devlet arasndaki kaynamay salamaktadr.
Tarikatler ve tekkeler, Anadolu toplumu bnyesinde sosyal, siyas ve dn alanda
topladklar sempatiyi Balkanlarda yaayan halk arasnda da grmlerdir.
Balkanlarda, incelemekte olduumuz blgelere ve yzyllara genel olarak
baktmzda u tarikatlarn faaliyet gsterdiini grmekteyiz: Mevlevlik,
6

Nakibendlik, Halvetlik, Kdirlik, Riflik, Sadlik, Bektailik ve Melmlik (zeti,
2004:124).
Bosnada Sarayevonun dnda Mostar, Belgradk (Konyits), Belgrad, skp, Ni,
Manastr (Bitola) gibi ehirlerde Mevlev tekkesi bulunmaktadr. Evliya elebi,
Saraybosnada 47 Mevlev tekkesinin olduunu sylemektedir.
Nakibendlerin XVIII. ve XIX. yzylda Balkan lkeleri arasnda en ok faaliyet
gsterdikleri lke Bosna-Hersektir (zeti, 2004: 140).
Menkbelere gre Fatihin Bosnay fethettii zamanlarda askerler arasnda Nak
mridi bulunurdu. Bosnadaki bu tarikata bal olan yaplar unlardr: Saraybosnada
Gazi Tekkesi, skender Paa Zaviyesi, Yediler Tekkesi, Mlin Tekkesi, eyh Hasan
Kim Tekkesi, Mostar Koski Mehmed Paa Hankh, Foynitsada Vukelyii Tekkesi,
Oglavak Tekkesi, Nak Tekkesi, Travnikte Nak Tekkesi, Visokoda Nak Tekkesi,
Foada Nak Tekkesi, Konyitste (Belgradk) Seonitsa Nak, Mostar Luka
Nakibendi Tekkesi.
Halvetlik mer Halvet tarafindan kurulmu olan tarikattr. Bosna-Hersekte XV.
yzyldan itibren Saraybosna olmak zere bir ok ehirde Halvet tekkeleri
bulunmaktadr: Saraybosnada Gazi Hsrev Bey Hankh, eyh brahim Bistrik
Tekkesi, Travnikte Eli brahim Paa Tekkesi; Dou Bosna-Hersekte Halveti
Tekkeleri (Viegrad, Biyelyina, Rudo ve Donya Tuzla); Konyits (Belgradk) Halveti
Tekkesi; Blagay Halveti Tekkesi; Akhisar (Prusats) Halveti Tekkesidir.
Bektaliin Bosna-Herseke ne zaman girdii konusunda kesin olarak ifade
edebilecegimiz bir ey yoktur. Evliya elebinin 1660 ylnda Bosnay ziyaretinde
Bosna-Hersek snrlarnda aynie ehrinde bir Bekta tekkesine rastlamtr (zeti,
2004: 238).
slam tarihinin en eski tarikatlardan birisi Kadirliktir. Badatta Abdulkdir Geyln
(.56162/116667) tarafndan kurulmutur. Kadirlik, Hama, Sriye, Afganistan,
Hindistan, Irak, Bulgarisan, Arnavutluk, Srbistan, Bosna-Hersek, Kosova, Makedonya,
Bat Afrika, Kuzey Kafkasya, Orta Asya, Dou Turkistan, Pakistan, Endonezya ve in
gibi byk corafyaya yaylmtr.
7

Bosna-Hersekte Kadirlik tarikatnn tekkeleri u blgelerde bulunur:
Saraybosnada Hac Sinan Tekkesi, Zvornikte Kadir Tekkesi; Yaytse
Kadirlik Tekkesi. Bu tarikatn etkisi saysndan daha fazladr. nk
ounlukla eyhler, kendi evlerini zikir ve dervilerin toplanmasnda adeta
tekke olarak kullanmaktadr (ehaji, 1986: 122).
Bosna-Hersekte Kadirliin merkezi olarak Saraybosna kabul edilir. Onun
yaylmasnda Silahdar Mustafa Paa (Hac Sinan) tekkesinin nemli bir rol vardr.
Sarayevoda Hac Sinan Tekkesi, burada halk arasnda mehur olan ismiyle,
Saraybosnann Kuzey blmnde Sagrciye (Remziya Omanovi) caddesi no.77de
Sara Ali Caminin byk mezarlnda bulunmaktadr (ehaji, 1986: 123).
1

Bu tekkede zikir yle yaplr:
- Kiymda: stifar bir defa, hls iki defa, Fatiha bir defa.
- Evrd- erifde : Bir fatiha, ism-i Cell, dier isimler ve H.
- Oturarak : Ar- erif, dua ve fatiha.
lhler ve kasdeler zikir esnasnda deil zikirden sonra okunur. Zikir oturarak balar,
kyamda devam ider ve yine oturarak biter. Hac Sinan Tekkesinde zikir Pazartesi ve
Cuma geceleri yaplr, Ramazan aynda ise her gece teravih namazndan sonra yaplr.
(zeti, 2004: 198).
eyh Hasan Kimnin halk isyanndan sonra (1682) Zvornike srgne
gnderilmesiyle o blgelere de Kadirlik yerlemeye balamtr. Tekkenin yannda
trbe de yaplmtr. Bu trbe Zvornik-Kula yolunun sa tarafnda bulunmaktadr.
Menkbeye gre eyh Kimye halk byk sayg duyduklar iin vefatndan sonra
(1691 -92) trbe yaptrlmtr ( Suljki, 1990: 38 -40).
Banya Lukann gneyinde ve Travnik zerinde Vrbas ve Pliva nehirlerinin
birletii yerde olan Yaytse Bosna krallarnn son payitahtdr. Bir
menkbeye gre Yaytsenin bgnk eyh mahallesinde Eski Sleymaniye
amiinin yannda ismi bilinmeyen bir eyh halk irad idermi. eyh birok

1
Bu tekkenin kuruluuyla ilgili birka rivayet var. Cemal ehayi, Derviki redovi, 123; Metin zeti,
Balkanlarda Tasavvuf, s. 194.
8

keramet gstererek halkn slam kabul etmesine sebep olmutur. Vefatndan
sonra eyh mahallesinde bu mehul eyhe bir turbe yaplm ve bu turbe
kinci Dnya Savana kadar kalmtr (zeti, 2004: 199).
Bu trbenin yannda Badatl eyh Ali tarafndan bir tekke ina edilmitir. Btn bu
tekkeler Saraybosnadaki Hac Sinan Tekkesine bal idi.
Saraybosna Hac Sinan Kadir Tekkesi tasavvuf faaliyetin dnda ayn zamanda ehrin
ilim, sanat ve iir yuvas grevini de stlenmitir. Tekkede birok edeb ve felsef eser
okunmu ve Trke ile Bonaka iirleri yazlmtr. Tekke duvarlarnda Kuran
ayetleri, hadisler, Abdlkdir Geyln zikreden ilh paralar, sls, cel, talik, kf
yazlarla yazlm levhalar ve sslemeli yazlar da vardr.
Osmanl dneminde devlet ile halk arasndaki ilikilerin yaygnlamasnda, tasavvuf
kltrnn, tekke ve dervilerin nemli pay olmutur. Zamanla Bosnada belirli
ehirlerde kurulan hankh ve tekkeler eitli sebeplerden dolay medreseye
dntrlm. Bunlardan birisi de Saraybosnadaki Gazi Hsrev Bey Medresesidir.
2

Bundan baka Mostarda Koski Mehmed Paa tarafndan kurulan 11 odalk hankh;
Travnikte Eli brahim Paa hankh ayn zamanda medrese olarak da faaliyet
gstermitir.
Bu tarikata mensup ve edebi alanda eser ortaya koyanlarn says ok azdr. Bosna-
Hersekte 18. yzylda bu okuldan kan tek byk air eyh Hasan Kimdir. Ondan
baka 18. yzylda byk bir mverrih airi Dervi Mehmed Meyl gelir. Ve Molla
Mustafa Baeskiyay da burada sayabiliriz (ehaji, 1986:138).
b). Bosna-Hersekte Divan Edebiyat
Bosna-Hersekteki Mslmanlarn, Dou dillerinin bilhassa Trkenin hakimiyeti
altnda gelien bir edebiyat vardr. Bu edebiyat Trk, Arap ve Fars edebiyatnn bir
parasdr. Nasl ki Trk edebiyat Arap ve Fars edebiyatndan etkilenmi, Trk air ve
yazarlar bu edebiyatlarn etkisi altnda bir edebiyat ortaya koymularsa, Bosnal
sanatkrlar da Trk edebiyatnn etkisiyle bir edebiyat meydana getirmilerdir. Ve

2
Gazi Hsrev Bey hankh ilk dnemde Halvet, XIX yzylda ise Nakibend eyhleri tarafindan
ynetilmi, XIX yzyln sanlarnda da medrese olarak almtr (izeti, 278)
9

bylece hem kendi kltrlerine, hem de Trk kltrne byk katk salamlardr.
Geen asrlarda Hristyanlar iin Latince, talyanca ve Almancann tad nemi
Bosnadaki muslmanlarda Arapa, Trke ve Farsa alyordu (Handi, 1999: 2).
Bosna-Hersek Mslmanlar tam anlamyla Trke, gzel bir edebiyat
yaratmlardr. Bu edebiyat, ilk zamanlardaki destanlardan, zengin ve
dank olan ve ok kere tasavvufa dnk olan lirik iirden, ksa yklerden,
gezilerden, tarih olaylardan, izlenimlerden ve epistoloji kaytlarndan
oluan zengin nesire ve nazma dayal bir edebiyattr. XV. yzyldan ta XX.
yzyln balarna kadarki dneme ait olan ok sayda eser bu ekilde
korunmutur (Nametak, 1999: 61).
Bu airler, iir ve nesirlerden oluan eserlerinde zaman zaman sregelen savalardan,
ayaklanmalardan, i atmalardan sz etmektedirler. Trk airlerin erevesini izdii
Divan edebiyatnn konusu ne ise bizim airlerimiz de genellikle o erevede kalmlar,
konularn Arap, Fars ve Trk edebiyatndan almlardr.
Bu dnem ierisinde kimi edebiyatlar tasavvufi lirik iiri benimsemi ve
Hz. Muhammedin doumu, mevld; gklere k, mirac vs. gibi konulu
nazm eserleri vermilerdir. Mirac hakknda yazan Bosnada birka air
vardr. Srpa-Hrvataya da evrilen Sabitin miracnn yannda bundan
baka ayn konuyu ele alan Sarayoval Edai Sinan elebi, Muhammed
Rudive, Asm Yusuf elebi Bosnev de bu alanda eser ortaya
koymulardr (Nametak, 1999: 61).
Bu istikamette yazan sanatkarlarn yaad merkezler genellikle Mostar ve
Saraybosnadr. Bunun yannda Tuzla, Travnik gibi tara ehirlerini de ikinci derecede
sayabiliriz. Bu merkezlerde yaam, air olarak seslerini duyurmu sanatkarlar u
ekilde sralayabiliriz:
Doboylu Aga Dede, Mecaziya aniya, Sleyman Mevleviye, Ali Paa Varvarija,
Travnikli Turabiya, Selman Turabi, Muhamed Hevai Uskufi, Ahmed Malkoevi,
Ahmed elebiya, Muhammed Nergis, Mostarl elebi, Tifliya elebiya, Vasfiya,
Dervi Jagri Mostarl, Hseyin atrnya Husami, Aliya Alaudin ehovi, Habibiya ve
Tevekuli Dede, Mehmed Fevzi, Hseyin Beg Alaybegovi Miriya, Abdulkerim Bonak
10

Sami, Dervi Sleyman Mezaki, Zekeriya Skkeri, brahim elebi Yasaki-Bezmi,
Ahmed Bonak Talib, Mustafa Bonak Katibiya, Mustafa elebi, Yusuf elebi,
Zekeriya elebi, Osman ugliya, Hasan Kaimi Baba, eyh Mustafa Gaibi gibi airleri
sayabiliriz.
Trke yazlm eserler brakan byk sayda 300den ok yazar ve
airden yalnzca Ujial Sabit, Muhammed Nergisi, Hasan Kaimi, Mula
Mustafa Baeski, Fadil Paa erifovi, Muhammed Meyli, Salih Sadk
Hachseyinovi Muvek gibi on kadar yazar hakknda ayrntl olarak
bilgimiz vardr. Trke yazlm edebiyatmz dnyada bizden ok
bilinmektedir (Nametak, 1999: 62).
Trke-Osmanlca olarak yazlan iiri Bonakaya ilk tercme eden Mehmed Beg
Kapetanovi Lyubuaktr. Dou dillerinde yazan sanatkarlarmzdan ilk bilgileri Saffet
Beg Baagi Kratka uputa u prolost Bosne i Hercegovine (Bosna-Hersek gemii
hakknda ksa bilgiler) adl eserinde vermitir.
Savatan sonra zellikle 1950 ylnda Sarayevoda arkiyat Enstitsnn kurulmasyla
Dou dilleri zerine aratrmalarn saysnda da art gzlenmitir. Trke yazlm
edeb miraslarmz sava sonras dnemde en kapsaml arastran Omer Mui
olmutur (Nametak, 1999: 64).
1973 ylnda Hazm abanoviin Knjievnost Muslimana BiH na orjentalnim
jezicima (Bosna-Hersek Mslmanlarnn Dou Dillerdeki Edebiyat) bal altnda
nemli bir eseri vardr.
Bundan baka Dou dilleri zerine aratrmalarda Vano Bokov da deerli katk
vermitir. Bu yazarlar bazen iki, ok nadir de olsa bu dou dilinde aratrmalar
yapmlardr. Bunlardan farkl olarak baz yazarlar da anadilinde fakat Arapa harflerle
yazmlardr. Bu Alhamiyado edebiyat olarak tannmtir. Byle bir metin ilk kez 15.
yzylda ve son olarak da 1941 yllnda yaynlanmtr.
Bu eserler, Osmanl mparotorluunun Bosnaya hkimiyeti zamannda Bosna
ierisinde meydana getirilmitir, kaytsz artsz Osmanl edebiyatna aittir. Ancak Dou
dilleri kullanlarak yazlmasna ramen Bonak edebiyatnn bir ksm olarak da kabul
edilebilir (ami, 1984: 412).
11

Trke-Osmanlca olarak yazlan ve alhamiyado edebiyatndan baka buna paralel
olan Mslman halk edebiyat vardr. Bu edebiyat arkl olarak epik mahiyetindedir.
Genelde 15. yzyldaki Aliya Cerzelez, Mustay Beg Liki, Budalina Tale adl
kahramanlar ve onlarn kahramanlklarndan bahsedilir. Bu arklar genellikle uzun ve
on heceli, tulum veya tambur eliinde sylenir (ami, 1984: 410).
Bundan farkl olarak Sevdalinka adnda ve genelde mzik eliinde sylenen bir tr
daha vardr.
Muhamed Hev Uskuf de o dnemde yaamtr. Onun kadnlara ithafen sylenmi ve
sevgilisi Fatimadan ayrlmasn anlatt ak iirleri vardr. En nl eseri Potur-
ahidiya (1631) Bonaka-Trke bir szlktr.
17. yzylda soyad Zerrin-olu olan Hasan Kim Baba da yaamtr.
Hasan Kim Sofyada okudu, memleketine dndkten sonra
Sarayevodaki Hac Sinan Aa Tekkesinde eyh olarak grev yapt. Zengin
insan olan Hasan Kim, Milyactska nehri zerinde bir kpr yaptrp,
sonra Ayas Paa mahallesindeki kendi evini tekkeye dntrd (Handi,
1999: 5).
1682 ylnda Sarayevoda alk gnleri srasnda reayann bana geen Hasan Kim,
nde gelen zenginlerin daha nce toplayp spekle ettikleri msr a insanlara
datmalarn istedii iin Zvornike srgne gnderilmitir. Hasan Kim orada eyh
olmu ve Haci dris camiindeki imamlk grevini de lmne kadar srdrmtr.







12


BLM 1: HAYATI, EDEB ve TASAVVUF KL ve ESERLER
1.1. Hayat
Asl ad Hasan, lakab ise Kim olan Hasan Kimnin doumu hakknda deiik
rivayetler vardr. Onun hakknda aratrma yapan iki yazar Munir ahinovi Ekremov
ve M. Muyezinovi, Kimnin 1625- 1635 yllar arasnda doduunu belirtir. S.
Kemura ise 1631- 32 yllar arasnda dodunu syler (ami, 1979: 423).
Jasna ami, airin ismi hakknda iki rivayet bulunduunu syler. Birinci
rivayete gre onun ismi ka i mi Srpa-hrvata kalbndan geliyor. Gya
bir elenme faslnda Uradite ka i mi (bizim gibi yapnz) diye syleyerek
kadnlarla oynamaya balam. Ve o andan itibren Kaim olarak
bilinmitir. kinci rivayet daha inandrcdr: Buna gre Kim 40 gn
boyunca ayakta (halvet) durduu iin bu ad almtr (ami, 1979: 426).
Yakn bir zamanda bulunan vesikaya gre Kimnin soyad Zerrinoludur.
3

(Mujezinovi, 197: 128). Biz airin Vridt zerine alrken bu konuyla ilgili birka
beyte rastladk. nce bu beyitleri nakledelim:
Zerrn olu geldi nkra durup bir ahde irra
l urmaa kffra pkn olun yamalar(7/2)
Zerrn olan im grm gelp Bosna yzin sormu
Elin pp urudurm siz iz bilsn aalar (7/34)
Dai tufe tems up askerle ps
Zerrn oln baup aasul Alaman a itmr (1/75)

3
amie gre bunu birka yazar sylyor fakat hi birisi belge olarak bir delil getiremiyor.
13

Bu beyit ve msralardan yola karak Kimnin slalesine o zamanlar Zerrinoullar
denmi olabilir. Byk bir ihtimalle atalar da altn ileri ve kuyumculukla urat iin
bu ismi alm olmas muhtemeldir.
Kim ilk renimini Sarayovada yaptktan sonra Sofyaya giderek orada Halvet
eyhi Muslihuddin Ujicanine balanm ve o zatn halifesi olmutur. Saraybosnaya
dnerek nl eyh Sinan Tekkesi
4
nin eyhi olmutur. eyh Sinan Tekkesi, Kadir
dervilerin topland tekkedir. Zaman zaman Kimnin Halveti tarikati eyhi olduu
sylense de, bizzat kendisi Kadirlik tarikatna mensup olduunu, eserlerinde
Abdulkadr Geylanye bal bulunduunu belirtir ve ona medhiyelerde bulunur.
Vridtnda yer alan:
n Abdul diri Geyln bu ke r olan her n
Kerem ire ulu suln ayla utd evr (1/174)
iirinden de bunu karabiliriz. Kimnin bu tekke dnda ayrca halk arasnda Kim
Tekkesi
5
olarak bilinen bir tekkenin eyhi olduu da sylenir.
Kim, zengin ve iyilik yapmay seven bir insandr. 1660 ylnda kendi
evini Kadir Tekkesine dntrmtr. Kendisi de ayn tarikata
mensuptur. Milyatska zerinde daha sonra onun erefine eyhaniye
Kprs adnn verildii bir tahta kpr (sonra onun yerine obanya

4
Silahdar Mustafa Paa ( Haci Sinan Aa)nn tekkesi 1638-1640 yllar arasnda Saraybosnal byk
tccar olan Haci Sinan Aa tarafndan yaplmtr. Sarayevonun kuzeynde, Sargrcye caddesinde,
bgnk Remziya Osmanovi 77, Vrbanyuada Sara-Al caminin byk mezarlnn hemen yannda
bulunmaktadr. 1697 ylnda Eugen Savoyski ehre girince byk bir yangnda yanmtr. Tarih boyunca
birka kez restore edilmitir. kinci Dnya Savana kadar aktif olarak faaliyet gstermitir. Sonra
devletin korumas altnda kltrel-tarih yap olarak bulunmaktadr. Bu tekke Bosnadaki tekkeler
arasnda en ihtiaml olandr. Daha nce kan yangnlardan dolay kaytlarn bulunamamas sebebiyle bu
tekkenin ilk bilinen eyhi Hasan Kimdir Bilinen son eyhi ise Salih Cvencikadir.

5
Kim Tekkesi diye bilinen tekke aslnda daha nce Kimnin eviydi. Daha sonradan tekkeye
evrilmitir. Bu tekke Milyacka nehrinin alt sahilinde amuriye kprsnn biraz ilerisinde
bulunmaktadr. Bu tekkenin hangi tarikata ait olduu belli deildir. Bazlarna gre Kdir, bazlarna gre
Halvetdir; ancak en son Nakibendi tarikatna dntrldn biliyoruz.
14

Kprs yapld) yaptrd. Zamanla bu eyhaniye kprs ismi halk arasda
eytaniye Kprs adn ald (Dizdar, 1950: 141).
M. S. Ekremova gre Kim Sofyadan geldikten sonra stanbula, ondan sonra
Konyaya gitti. Kemuraya gre bu olay M.1661- 2 /H.1077 ylnda olmutur. Yine
Ekremov onun 1680de Konyaya gittiini syler.
abanovie gre bu nevi ahsna mnhasr derviin hayat hakknda tarih belgelerden
ok efsaneler bulunmaktadr. Bu efsanelerden birinde Kimnin Sofyadan dndkten
sonra memleketi olan Saraybosnada fazla kalmad sylenir. 1683 ylnda Kimnin
liderliinde bir halk isyan kar. Blgedeki tccarlardan daha sonra pahal olarak
satmak iin depoladklar msr halka datmasn istedii iin Kim zamann
ulemasyla kar karya gelir. Cifirle yazlan iirlerle birlikte bu istei onun
Sarayovadan Zvornike srgne gnderilmesine sebep olmutur.
Baagi ve Skari isyann en nemli sebebi insanlarn zor durumu ve o zamandaki
Bosnada olan alk olduunu sylerler. Alktan baka verem hastal, pahallk ve
dier olumsuzluklar da vardr. Devaml sren savalar, ard sra gelen belalar getirdi ve
rvet devletin zirvesine kadar trmand (Dizdar, 1950: 144).
Zvorniktaki hayat ve orada yapt faaliyetleri hakknda fazla bilgi yoktur.
Trke olarak yazlan bir deftere gre Hasan Kim bu sre zarfnda, bir
Zvornik camisinde imamlk yapmtr. Ve ehrin dna kmas
yasaklanmtr. O caminin Hac dris Camii olduu sylenir. Fakat bugn o
camiden bir iz bile kalmam, 200 sene nce o camiyi Drina nehrinin seli
gtrmtr. (Dizdar, 1950: 147).
Yine Dizdara gre, Kdir tarikatine mensup Saraybosnal derviler arasnda
sylenegelen bir rivayette Hasan Kim, Ankarav eyhinin yannda bir sre geirmitir
(Dizdar, 1950: 141).
Kimnin doumu hakknda eitli rivayetler olduu gibi lm hakknda da kesin bir
tarih yoktur.
15

abanovi,
6
Baagiin rivayetini alarak, Kimnin 1680 ylnda ldn
belirtir. Ayn tarihi M. Tahir ve M. Sreyya da verir. Kemuraya gre
Kim 1690 ylnda lmtr. Ayn tarihi osovi de zikreder. Eer
Kimnin 1680 ylndaki halk isyanna katldn gz nnde
bulundurursak, o zaman bu yl Kimnin lm tarihi olarak kabul
etmemiz imkanszdr (ami, 1979: 520).
Hancie gre lmnden sonra mezar stnde trbe yaptrlmtr. (Handzi,
1999:142) Saraybosnallar atalarnn Kim Babaya kar davranlarn, szn
saknmayan dobra kiiliinden dolay onu srgne gndermelerini bugn bile
knyorlar. Olgun insanlar sk sk ardaki insanlara Baarl insanlara kar sayg
gstermiyoruz. Kim Baba da bizden biriydi ama biz onu aramzdan kovduk
szleriyle sitemde bulunurlar (Baagi, 1912: 136).
Halk arasnda yle bir kanaat de yaygndr: Saraybosnallar Zvornike gittikten sonra
birka kez onu arayp geri dnmesini istemiler ama o bir daha geri dnmek
istememitir.
1.2. Edebi Kiilii
Baagi ve onun takipisi olan abanovi, Hasan Kim Babann airlik yn zerinde
fazla durmak istemezler. Daha ok dervilik yann ne karrlar. Ancak her ikisi de
Kimnin o zamanlarda Balkanlarn en nl ahsiyetlerinden biri olduunu kabul eder.
Kimnin hreti asl 18 ve 19. yzyllar ierisinden yaylr. Buna delil olarak
Saraybosnadan stanbula kadar birok ktphanede divannn saysz nshalarn
gsterebiliriz (ami, 1979: 521).
1683 -1699 Viyana kuatmasnn ncesine kadar Osmanl
mparatorluunun gerileyiinin tam da belirgin olmad zamanlarda
Kim Babann syledikleri o kadar popler deildi ve anlattklarna o
kadar sayg gsterilmiyordu. Bahsettiimiz zamanda Kimnin etkinliinin
olmadn gsteren en nemli delil, ulema basksndan dolay memleketi

6
1091/1680 ylnda ldn tarihten anlyoruz (M.Tahir, Alk s.30) ve Zvornikte zel trbede
gmld. (Hazim abanovi, 354)
16

terk etmek zorunda kalmasdr. Bu arada blgede sava dolaysyla ok feci
gelimeler oluyor, lkede g yaanyordu. Her zamanki gibi insanlarmz
tamamen zor bir durumda kaldklar zaman, imkansz ve olmayacak olaylara
inanr, byklerin yardm etmelerine umut balarlard. te Kim byle bir
zamanda halkn imdadna yetiti. Srgne gnderilen eyhe umut baland.
nsanlar onu hatrlayp iinden kamadklar durumlara bir zm yolu
bulmak iin Vridt ve dolaysyla Kimyi aramaya baladlar
(abanovi,1973: 355).
Viyana kuatmasndan 1878 Avusturyann Bosnay igal ediine kadar yaklak iki
asr Bonak Mslmanlar arasnda, eyh ve derviler nezdinde onun hatasz olduu,
taviz vermeyen dobra kiilii konuulmutur.
Hasan Kim geride brakt eserleriyle ve bu eserlerde dile getirdii grleriyle
arl olan bir ahsiyettir. Onun eserlerinin ok saydaki nshas, blgemizdeki dier
btn yazar ve airlerinkinden daha fazladr (Baagi, 1912:137).
Vridt, aslnda byk bir sanat eseri olmaktan ok, o zamanki insanlarn
zorda kaldklar zamanlarda ne dndkleri, neye inandklar ve ne
beklediklerini gsteren en iyi kltrel-tarih belge niteliinde olduundan
dolay olduu gibi kabul etmemiz gerekir. Bu sebeplerden dolay da Vridt
zerinde allmas ve aratrma yaplmas gerekir (abanovi, 1973: 357).
Elimde M.1740/H.1153 ylnda Belgradda yazlm gzel bir nsha
bulunmaktadr. ok okunduu, zerinde birka kez baz kelimelerden
seneler saylm olduundan bellidir. Sylenilen ne zaman gereklemeye
balayacak diye btn harfleri toplamtr. Fakat btn bu dndklerinin
yazdklarnn hibiri olmad, hatta bunlarn tersi old (Baagi, 1912: 137).
Kim harflerle oynayan, bu harflere anlamlar ykleyen bir mutasavvf airdir. Baagi
birka kez Vridt gzden geirmi, fakat bir ey farkedememiti. Bir ara bir sayfada
durdu, orada harfleri topladktan sonra 1150 senesini buldu. Burada Trklerin
galibiyetini anlatyordu. Bu konuyla ilgili abanovi yle diyor: Bu Vridtta,
Trklerin glibiyet salayaca gerei tamamen gerekleti. Yani Avusturya-Trk ve
Rus-Trk savandan sonra M.1739/H.1152 Belgrad antlamas imzaland.
17

Hemen hemen btn aratrmaclar onun airanelii ve sanatkarl hakknda ok da gz
dolduran biri olmad konusunda hemfikirdiler. Fakat baka bir adan, yazm olduu
eserler o zamandaki olup bitenleri anlamamz bakmndan ok nemlidir ve gnmz
bakmndan ok deer tamaktadr.
Divan edebiyatndaki nazre geleneini burada da grmekteyiz. Birka Bosnal air
Kim Babaya gazeller sunmutur: Meyl Kuran (18.yy) ve akir Muidi-zde
(19.yy). Muhammed Enver Kadiin Kronikasinda Kimnin erefine Bosnal yazar
Meyli Kurani ve akir Muidi-zde iki tane gazel yazmlardr.
Bu gazelin sonunda, Meylinin Vridt istinsah ettikten sonra bu gazeli
yazdn ifade eden bir yaz vardr. (M.1765- 66/H.1170) Meyli,
Kimnin bu eserinin istinsah edilmesini Saraybosnal kad Tuz Baarinin
istediini syler. Burada denilir ki Kimnin srlar birlie gtren bir
yoldur. Bu msralar lah bir ilham olup beeri haylin stndedir. nk
Kimnin bu dili bambaka bir dildir. Burada szkonusu ettiimiz
Meylinin iiri Trke, akir Muidi-zde
7
nin ise Farsadr. Muidi-
zdeye gre Kim Baba dnya apnda bir kiidir ( ami, 1979: 425 ).
1.3. Tasavvuf kiilii
Saf
8
, eyh ve Mehmed Sreyya
9
, Baagile birlikte Hasan Kim Babann Halvet
tarikatna mensup olduu, eyh Seyfudin Kemura ise onun Kadir olduunu
kaydederler. ( Dizdar, 1950: 140 ).

7
Bu bilgiler Mehmed Handziin Teme iz Knjizevne Historije adl eserinde kaytldr. Kimye
syledii tarihten baka Meyl u yaplara da tarihler drmtr: (1189) Sarayevodaki Djumbi
medresesi iin, Hoca-kemaluddin Caminin tamirine (1180); Hasan Pehlivan Caminin tamirine (1177);
Sarayevodaki Muhammed-Paa Cami iin (1166); Careva Caminin yakndaki Zetice Omeraga emesi
iin (1174); Alifakovacdaki Yahyaefendi emesine (1194), Ayrca bu eserde Kaiminin, Mustafa
(eyh) Bonakn lmnden sonra sunduu tarih de bulunmaktadr: Krs-nin mulis Adana ola
Busnev.
8
(234a)
Nm Hasandr. Bosnaarydan uhr etmitir. Evil-i linde vaan- melfundan hicretve seyaate
azmet etmekle aaba-i ofyayagelip meyi-i alvetiyyden Musli d-dn Efendi nm zzden
inbet edip naar- fey-eser-i pr ile tal-i (5) marif ve tekml-i avrif ile men-i ilfet olmaa
18

Kimilerine gre Halvet kimilerine gre Kadir tarikatna mensup olan Hasan
Kimnin, ne zaman dn yapt ve hatta dn yapp yapmad belli deildir.
Tasavvuf geleneine gre bir kii ayn anda birka tarikata mensup olabilir. Halvetlii
terk edip etmediini bilemiyoruz.
1.4. Eserleri
imdiye kadar Hasan Kim hakknda tespit edilen 2 tane Alhamiyado, bir mretteb
Dvn ve Vridt eseri vardir. Onlarla ilgili burada kisa bilgiler varecaiz.
Baz yazarlar (H.Kreevlyakovi ve K. Georgiyevi) Kimnin Trke,
Arapa ve Farsa olarak dilde eserler yazdn sylyor. Bir yazda M.
Handzi, Kimnin Arapa olarak yazdn fakat baka bir yazda bu
dnceyi, Kimnin olu Arapa olarak yazd diyerek bizzat kendisi
tekzib ediyor. Fakat M. Hanci Kim'nin olu hakknda hi bilgi vermiyor
(ami , 1979: 425 ).
Buna ramen Kimnin eserleri arasnda Arapa veya Farsa olarak yazlm eser
bulunmamaktadr.
Hasan Kimnin Alhamiyado (Bonaka) olarak: Ttnn zararlar ve Kandiye
Fethi adnda iki adet iiri vardr. Saraybosna arkiyat Enstitsnde instinsah edilmi
olan bu iki iirin nshalar 3089 numara (Kandiye Fethi) ve Ttnn zararlar iirinin
nshas da R- 906 numara ile Gazi Husrev-ktphanesinde bulunmaktadr.
Ttnn zararlar adl iir ttn imenin ve kullanmann zararlarn
anlatan didaktik bir iirdir. Kandiya fethi ise Osmanlca yazlm olan

ofyada Siladar P zviyesine ey olup badehu zvorn aabasna gelip imet zre iken bi
osa uddunda fevt olmudur. Merm imkermet-i bhire ve mamt- kife ile mehr ilm-i
cifrde mahret ile mamr ib- cebe olmala rumzn- cifriyye ile meml mretteb Dvn vardr.
Bosnevler triinde (10) imDvn ayli mabldr. Ol Dvn male-i evvelinden bir midr
tarr olundu(Saf, 2005:502)

9
Hasan Kim efendi Bosnaldr. Tarik-i Halvetden olup Bosnada Silahdar Paa Tekkesi eyhi oldu.
Sonra
zvornike seyahat ve ikmet eyledi. 1091(M.1680)de vefat eyledi. Cifr bilir idi. lahiyat ve iarda bi-
nazrdir, ilm-i Cifrde divan vardr.

19

Vridt taki dier iirler gibi ayn tarih olaylardan bahsetmektedir. Bu iir
Osmanl mparatorluunun zellikle 1645- 1669 yllar arasnda
Dalmayann snrlarnda olan mcadelesi hakkndaki iirdir. Kandiye
fethi 38 bendli, yedi heceli ve her drdnc msras tekrar edilen bir iirdir
( ami, 1985: 177).
Bazlar bu iki iir dnda Ti besposlen nemoj hodat
10
adl iirin de ona ait olduunu
sylyorlar. Jasna ami, Kimnin ne Alhamiyado ne de Osmanlca olarak yazlan
iirlerinde (Oziya ve Benderu)
11
diye kavramlarn gemediini sylese de Ti besposlen
nemoj hodat iirinde bu kavramlara rastlanmaktadr. Ayrca bu iirin zellii
Kimnin lmnden sonra olmu olan olaylardan bahsetmesidir.
Ttnn zararlar iirinin transkiripsiyonu ilk olarak Seyfudin Kemura ve Vladamir
osovi yapmlardr. Kandiye Fethi gibi Arapa alfabesiyle Bonaka olarak
yazlm olan bir iir. Osmanl mparotorluunda sigara kullanlmaya balad
zamanlarda, fkhlar arasnda bu konu hakknda farkl grler ortaya kmt. Bu
dnemde slam hukukunda da bu sar yapran yasak olup olmad tartlyordu.
Kim de szkonusu ettiimiz iiriyle bu konu hakkndaki grn ortaya koydu ve
onu kullanmann zarardan baka bir faydas olmadn anlatt.
Bu kasdede baz yerlerde zor bulunabilen nakarat dnda hibir airane deer yoktur.
Bu aslnda airin ttn hakkndan ok direkt, arasra emir, ard ardna dz yazdak gibi
sylenen t ve nasihat eklinde sylenen bir hkmdr. erik, metafor kullanlmadan
ok belirgindir ( Hadiosmanovi, 1974:129 ).
Hasan Kim Bonaka ve Trke eserler yazmtr. Bu byk mutasavvf kimilerine
gre -bugnlerde bile onun hakknda efsanevi bir ekilde bahsedildii iin nemli bir
deer, kimilerine gre ise eserleri hibir anlam tamayan nemsiz biridir.
Gnmzde Kim hakknda sahip olduumuz bilgiler kendi arasnda hep benzerlik
tar ve genelde tahmine dayaldrlar. Ama buna ramen o dnem olduu gibi bu zaman
iinde de Hasan Kim nemli bir ahsiyettir. Hakkndaki efsaneler bugnlere kadar

10
Terc.Avare gibi dolama
11
Oziya ve Bender Kaim zamannda h nemi olmayan, Trk-Rus avanda anlan yerlerdir. 1736-37
ylndak Beir-paa engic komutasndaki Oziya ( Ocakova ) savavana birok Bonak katlmt.
20

aktarlm ve hreti insanlar arasnda hala yaamaktadr. Onun adna gnmzde
Zvornikte her sene Kim Gnleri
12
dzenlenmektedir. Halk arasndaki yaplan bu
etkinlik onun deerli olduu ve unutulmadn ve hep onlarla beraber yaayacan
gsteren bir delildir.















12
lk defa Kim Gnleri 1991ylnda, yani onun lmnden 300 yl sonra anma treni olarak
dzenlenmitir. Haziran banda 2004 ylndan sonra bu tren dzenli olarak yaplmaktadr. Buluma
dini ve kltrel programlarla zenginletiriliyor. Kim hakkndan deiik alanlardan uzmanlar krsiye
davet ediliyor. 2005ten sonra hayat eseri ve en iyi yaynlanm eserleri iin plaket veriliyor.
21

BLM 2: VRDTIN NCELENMES
2 . 1 . ekil zellikleri
2 . 1 . 1. Nazm ekilleri, aruz vezni, redif ve kafiye

Sleymaniye Ktphanesinde Lalel koleksiyonunda bulunan 1757 nolu Kimnin
Vridt adl eserinde 33 iir bulunmaktadr. Btn bu iirlerlerin banda ayn balk yer
alp, Kasde-i ir eklinde yazlmtr. Fakat bu iirlerin her biri deiik nazm
ekilleriyle ve aruz vezniyle yazlmtr. Be veznin kullanldn gryoruz. Ele
aldmz nshadaki Vridtta 10 tane nazm ekli kullanlmtr.
Gazel eklinde 8 iir (10, 14, 20, 23, 24, 27, 29, 32)
Kasde eklinde 7 iir ( 6, 7, 9, 11, 12, 17, 25)
Musammat kasde 4 iir (1, 2, 5, 31)
Terc-i bend eklinde 3 iir (4, 26, 28)
Mesnev eklinde 3 iir (15, 16, 22)
Mutekerrir murabba eklinde 3 iir (18, 19, 21)
Terkb-i bend eklinde 2 iir ( 3,31)
Mtekerrir museddes 1 iir (8)
Kta-i kebire 1 iir (13 )
Ve Nakise kaside eklinde 1 iir yer alr.
En fazla kullanlan aruz vezni Filtn Filtn Filtn Filndur, 13 tane iirde,
ondan sonra Mefln Mefln Mefln Mefln 7 tane iirinde, er tane iirinde
Mstefiln Mstefiln Mstefiln Mstefiln ve Filtn Filtn Filn 3tane
iirde ve 3 tane iirde Mefl Mefln Feln ve bir iirde Mefln Mefln
Feln kalb kullanlmtr.
22

Aada bunlarn nasl olduunu teker teker iirlerde nasl ele alndn greceiz:
1. 1. 1. 1. iir Musammat kasde nazm ekliyle yazlmtr. 180 beyit olan bu kasde tasavvuf
konular ilemekle birlikte Kdir tarikatnn kurucusu ve pri olan Abdul dir
Geyln hakknda da bir methiye olma nitelii tamaktadr. Mefln Mefln
Mefln Mefln kalbyla yazlmtr. -r harfleri kullanlarak zengin kafiye
oluturulmutur.
2. 2. 2. 2. iir 152 beyit olup musammat kasde nazm ekliyle yazlm olup Mstefiln /
Mstefiln / Mstefiln / Mstefiln kalb kullanlmtr. Bu kasdede tekerleme
tarznda baz beyitler bulunmaktadr. air bunun gibi beyitlerde beyit ii kafiye
oluturma abasnda olduu iin baz kelimeleri uydurmaktadr. Bak redifi kullanarak
yazlm olan bu kasdede ana harfleriyle zengin kafiye oluturulmutur.
3 33 3. iir 22 bentten olumu olan bir terkb-i benddir. Ancak vasta beyit bazen terc-i
bendde olduu gibi aynen tekrarlanmtr. Konu olarak gazavatnme trnn
zelliklerini gstermektedir. Filtn Filtn Filtn Filn kalbyla yazlmtr.
4. 4. 4. 4. iir 45 bentlik bir terc-i benddir. Vasta beytinde geen arz kelimesi yerine bazen
ab kelimesi kullanlm. Ancak dier nshalara bakldnda btun vasta
beyitlerinde bu kelimenin arz eklinde yazldn grdk. Bu nedenle biz de btn
vasta beyitlerinde arz kelimesini kullanmay uygun bulduk. Ayrca mstensih vasta
beytinin ikinci msran tekrer tekrar yazmak yerine ksaca velehu kelimesini
kullanmtr. Ancak biz transkripsiyon yaparken her bendin sonunda vasta beytin
tamamn gstermeyi uygun bulduk. Bu terc-i bend Filtn Filtn Filtn
Filn kalbyla yazlm olup her bendi vasta beyti ile beraber yedi msradan
meydana gelmitir. Konu olarak iir gazavatmane trnde yazlmtir.
23

5. 5. 5. 5. iir 45 beyitten olumu bir musammat kasdedir. er redifi ile yazlarak n
harfleriyle zengin kfiye kullanlmtr. Tasavvuf bir konuda yazlm olan bir kasde,
hir zamanda Mehdnin yeryzne inerek Deccal ve ordusuyla savamas hususu
ilenmitir. Mstefiln / Mstefiln / Mstefiln / Mstefiln kalbyla yazlmtr.
6. 6. 6. 6. iir 25 beyitten olumu tasavvufun ilendii bir kasdedir. nUr harfleriyle zengin
kafiye oluturulmutur. Filtn Filtn Filtn Filn kalbyla yazlmtr.
7. 7. 7. 7. iir 37 beytlik gazavatnme zellii gsteren musammat bir kasdedir. -lAr okluk
ekiyle redif, a sesiyle yarm kafiye oluturulmutur. Mefln Mefln Mefln
Mefln kalbyla yazlmtr.
8 88 8. iir 13 bentten olumu, gazavatnme zellii tayan bir mtekerrir mseddestir.
Filtn Filtn Filtn Filn kalbyla yazlmtr. .. .
9. 9. 9. 9. iir 22 beyit olup kasde nazm ekliyle yazlmtr. Gerek kelimesiyle redif, er
sesleriyle tam kafiye oluturulmutur. Filtn Filtn Filtn Filn kalbyla
yazlmtr.
10. 10. 10. 10. iir 7 beyitten olumu, gazavatnme zellii gsteren bir gazeldir. U harfleriyle
oluturulmu tam kafiye kullanlmtr. Filtn Filtn Filtn Filn kalbyla
yazlmtr.
11. 11. 11. 11. iir 23 beyitten olumu gazavatnme zellii gsteren bir kasdedir. re/ra
harfleriyle zengin kafiye oluturulmutur. Filtn Filtn Filn kalbyla
yazlmtr.
12. 12. 12. 12. iir 40 beyitlik bir kasdedir. -l redif, r sesleriyle tam kfiye oluturulmutur.
iir gazavatnme trnde yazlmtr. Filtn Filtn Filn kalbyla yazlmtr.
24

13. 13. 13. 13. iir kta-i kebre olabilir. Vaktidr kelimesiyle redif, et harfleriyle tam kafiye
oluturulmutur. Mstefiln / Mstefiln / Mstefiln / Mstefiln kalbyla
yazlmtr.
14. 14. 14. 14. iir 7 beyitten oluan bir gazeldir. -den/dan sor ek ve kelimesi ile redif, n harf ile
yarm kafiye oluturulmutur. Mefln Mefln Mefln Mefln kalbyla
yazlmtr. .. .
15. 15. 15. 15. iir 29 beyitten olumu mesnev nezm ekliyle yazlmtr. Tasavvuf konu
ilenmitir. Mefl Mefln Feln kalbyla yazlmtr.
16 16 16 16. iir 88 beyitten olumu bir mesnevdir. Tasavvufi kunular ilenmitir. . . . Mefl
Mefln Feln kalbyla yazlmtr.
17 17 17 17. iir 19 beyitten olumu gazavatnme zellii gsteren bir kasdedir. erenler d
meydna sz redif olarak kullanlmtr. Mefln Mefln Mefln Mefln
kalbyla yazlmtr.
18. 18. 18. 18. iir 12 bendden olumu bir mtekerrir murabbdr. Filtn Filtn Filn
kalbyla yazlmtr.
19. 19. 19. 19. iir 14 bendden olumu, gazavatnme zellii gsteren bir mtekerrir murabbdr.
Filtn Filtn Filn kalbyla yazlmtr.
20. 20. 20. 20. iir 8 beyitten oluan, gazavatnme zellii gsteren bir gazeldir. Varalm Efreng
stine/ Varalm Zadre stine szyle redif yaplmtr. Filtn Filtn Filtn
Filn kalbyla yazlmtr. .. .
25

21. 21. 21. 21. iir 6 bentten oluan, gazavatnme zellii gseteren bir mtekerrir murabbadr.
Filtn Filtn Filtn Filn kalb kullanlmtr.
22. 22. 22. 22. iir 14 beyitten olumu, gazavatnme zellii gsteren bir mesnevdir. Filtn
Filtn Filtn Filn kalbyla yazlmtr.
23. 23. 23. 23. iir 7 beyitten olumu, gazavatnme zellii gsteren bir gazeldir. -mI ekiyle
redif oluturulmutur. Mefln Mefln Mefln Mefln kalbyla yazlmtr.
24. 24. 24. 24. iir 10 beyitten olumu, gazavatnme zellii gsteren bir gazeldir. Deil
kelimesiyle redif, k sesiyle yarm kafiye yaplmtr. Filtn Filtn Filtn
Filn kalbyla yazlmtr.
25. 25. 25. 25. iir 46 beyitten olumu, gazavatnme zellii gsteren bir kasdedir. Sonunda bir
tarih bulunmaktadr. Mefln Mefln Feln kalbyla yazlmtr.
26 26 26 26. iir 6 bentten olomu, gazavatnme zellii gsteren bir terc-i benddir. Filtn
Filtn Filtn Fln kalbyla yazlmtr.
27. 27. 27. 27. iir 12 beyitten olumu tasavvuf zellii gsteren bir gazeldir. ile lelimesi ile
redif, r sesleriyle tam kafiye oluturulmutur. Mstefiln / Mstefiln / Mstefiln
/ Mstefiln kalbyla yazlmtr.
28. 28. 28. 28. iir 9 bentten olumu bir terc-i benttir. Her bent vsta beyti ile birlikte sekiz
msradan olumutur. Birinci bent 6 msradan olumutur. Mehdnin gelerek
savalarda Mslumanlara yardm elini uzatmasn konu edinen dini bir iirdir. Filtn
Filtn Filn kalbyla yazlmtr.
26

29. 29. 29. 29. iir 9 beyitlik din zellikler tayan bir gazeldir. ed harfleriyle tam kafiye
oluturulmutur. Filtn Filtn Filtn Filn kalbyla yazlmtr.
30. 30. 30. 30. iir 3 bentten meydana gelmi bir terkb-i benttir. Her bent vasta beyti ile birlikte 10
msradan olumutur. Filtn Filtn Filtn Fln kalbyla yazlmtr.
31. 31. 31. 31. iir 65 beyitten olumu dn zellii ar basan bir musammat kasdedir. n
harfleriyle zengin kafiye oluturulmutur. Mefl Mefln Feln kalbyla
yazlmtr.
32 32 32 32. iir 6 beyitlik tasavvuf bir gazeldir. Fakat son beyiti kafiye bakmndan iire uygun
deildir, bu yuzden 6. beytin gazelden farkl mustakil bir matla beyit olduunu
dnyoruz. Mefln Mefln Mefln Mefln kalbyla yazlmtr.
33. 33. 33. 33. iir ade-i tarrl rifn Derv Veys gft balyla yazlm tasavvuf bir
naks kasdedir. Balktan anlaldna gre bu iir Hasan Kimye ait deildir. .. .
2. 2. Dil ve Uslp zellikleri
2 . 2 . 1. Deyimler

Vridtta ele alnan deyimler genellikle Divan edebiyatnn genelinde kullanlan
deyimlerdir. Bunun yannda mahalli bir takm syleyilere de rastlamak mmkndr.
Parantez iinde iirin ve beytin says verdik. .. .
aka dmek (1/4) ; znnr kesmek (1/9) ; naar lmak (1/ 12) ; canlar uyumak (1/16) ;
canlar buymak (1/16) ; canlar duymak (1/16) ; kurban gelmek (1/24) ; derde dmek
(1/33) ; fena bulmak (1/37) ; nefsine yolda olmak (1/49) ; yol amak (1/57) ; sahte
satamak (1/70) ; can vermek (1/101) ; dile gelmek (1/112) ; baa kmak (1/115) ; cenk
27

srlmek (1/117) ; elden kmak (1/118) ; mna gelmek (1/122) ; ra dmek (1/140) ;
nefs tapmak (1/152) ; ak odunu yamak (1/162) ; kl kopmak (1/163) ; drt yan
tutmak (2/42) ; dile gelmek (2/60) ; gnl amak (2/82) ; kula vermek (3/22) ; payn
pmek (5/13) ; yol vermek (8/17) ; aka dmek (14/4) ; kendini salmak (15/11) ; kulak
tutmak (15/28) ; yan dmek (25/11) ; laf urmak (32/5) ; kymet kopmak (33/2)

2 .2 . 2. Ataszleri ve Deyiler

Kimnin Vridtnda Trke bir takm ataszleri ve deyilerin, kelam- kibarlarn
kullanldn da gryoruz. Bunlarn bir ksm kendine has, adeta Kimyane
sylenmi szlerdir. Kimi szler bugnk yerleik anlamda ataszleri olmayabilir.
Ancak bilinen ataszlerinin uzak-yakn varyantlar gibidir. Bunlardan birkan u
ekilde sralamak mmkndr:
Kul azmazsa bela gelmez. Kul azmazsa bela gelmez. Kul azmazsa bela gelmez. Kul azmazsa bela gelmez.
ul azmasa gelmez bel itdgini herkes bula
Bu imdiki aldan nola b-reng olan erkna ba 2/38

Eer srrn varsa kendine sakla, bakasna fa etme. Eer srrn varsa kendine sakla, bakasna fa etme. Eer srrn varsa kendine sakla, bakasna fa etme. Eer srrn varsa kendine sakla, bakasna fa etme.
ala srr ger var ise zgeye sen lma f 3/11

Gz cihana smad ama btn dnya gze sd. Gz cihana smad ama btn dnya gze sd. Gz cihana smad ama btn dnya gze sd. Gz cihana smad ama btn dnya gze sd.
Gz cina mad lem amu d gze
Cmle ilmi alad gz baca yzden yze 3/51

28

Sevda kime konarsa fitne ondan peyda olur. Sevda kime konarsa fitne ondan peyda olur. Sevda kime konarsa fitne ondan peyda olur. Sevda kime konarsa fitne ondan peyda olur.
Begim kimde onar evd olur ondan fiten peyd
Bu avdan olur eyd onutur yd ile yr 1/ 31

Ldan illya, Leyladan Mevlya. Ldan illya, Leyladan Mevlya. Ldan illya, Leyladan Mevlya. Ldan illya, Leyladan Mevlya.
Gider n l alur ill nice Leyl olur Mevl
Dil-i Mecnna bu ola gremez ayr deyyr 1/35

Halk kl slah eyler ve her cinsi kendine boyun edirir. Halk kl slah eyler ve her cinsi kendine boyun edirir. Halk kl slah eyler ve her cinsi kendine boyun edirir. Halk kl slah eyler ve her cinsi kendine boyun edirir.
l l eder ns mui eyler her ecns
Mnf ul vesvs ounur m- ahhr 1/108

Kaderde ne ise o olu Kaderde ne ise o olu Kaderde ne ise o olu Kaderde ne ise o olur. Yazlan gerekleir. r. Yazlan gerekleir. r. Yazlan gerekleir. r. Yazlan gerekleir.
Yazlan al bozulmaz fitneler aynamada
Olaca var urtulu yo ister ise gge u 10/3

Dnya kfrle deil, zulmle yklr. Dnya kfrle deil, zulmle yklr. Dnya kfrle deil, zulmle yklr. Dnya kfrle deil, zulmle yklr.
Kfr ymaz lm yaar cihn
Nice erlik ider lemde fre11/4

2.2.3 Sade ve Ak Syleyiler

Kimnin ele aldmz Vridtdaki iirlerinde zaman zaman sade ve iten
syleyiler de rastlarz. Bunda dobra kiiliinin ve mutasavvf bir air oluunun nemi
29

byktr. Hatta bunlarn bir ksm klasik edebiyatta nemli bir tutan Sehl-i Mmteniye
de rnek gsterilebilir.

udd var aan geldi vilayetler aan geldi
Gl reyn aan geldi bu meydnn afadr 1/102

Olanla ol ki olmtur olanla ol ki olmtur
Bulula bul ki bulmdur oma dilden bu irr 1/160

slmbola dner bile anda nolur gelmez dile
Mmin ola gle gle sen emr ile urna ba 2/60

A glini gir alvete ta iresin bu devlete
Sil evini gel alvete cn ire gel cnna ba 2/ 82

Bamaya arda ardaa yz utalar a u aa
Ansz onar ldr baa vrn alur o ne ba 2/ 100

Ey im gel berye gir bu ayrlu srye
urd ile oyun yrye o dizile ivn- er 5/29


30

2 .3. Muhteva zellikleri
2. 3. 1. Dn ve Tasavvufi Unsurlar
Kim bir tarikatin eyhi olup mutasavvf bir airdir. Dolaysyla onun iirlerinde dn
unsurlarn arlkl olarak yer aldn syleyebiliriz. Vridtnda Allah ve Onun
deiik isimleri, Trke Tengriden Farsa Yezdana kadar bol miktarda
kullanlmtr. Hz. Peygamber ve isimleri, slami bir takm terimler, tasavvufi kavramlar
u ekilde kullanlmtr.
Br (1/1, 1/5, 1/55, 1/106, 1/127, 1/161, 6/3, 11/11, 13/11, 31/44 ), Hakk(1/1, 1/2, 1/6,
1/7, 1/8, 1/16, 1/17, 1/23, 1/25, 1/27, 1/57, 1/77, 1/100, 1/111 , 1/124, 1/34, 1/136, 1/
141, 1/ 142, 1/146, 1/152, 1/153, 1/156, 1/171, 1/174, 1/175,1/178, 2/1, 2/11, 2/14, 2/26,
2/41, 2/42, 2/46, 2/67, 2/86, 2/95, 2/106, 2/107, 2/129, 2/131, 3/v-2, 3/v-1, 3/v-4,
3/x-3, 3/x-4, 3/x-3, 3/xx-2, 3/xx-3, 3/-2, 4/v-1 4/v-1, 4/x-3, 4/xx-3, 4/xx-2, 4/xx-
2, 4/xxv-1, 4/xxv-2, 4/xxx-2, 4/xxxv-1, 4/xxxv-3, 4/xxxv-3, 4/xxxv-2, 4/xL-2,
4/ xLv-1, 5/30, 5/32, 5/33, 6/12, 6/16 , 6/23 , 8/-1, 8/-2, 8/v-1, 9/1, 9/5, 9/9 , 9/13,
9/19, 9/20, 10/2, 11/16, 12/10 , 12/17, 12/21, 12/24, 12/40, 13/4, 13/10, 14/6, 15/10,
15/18, 15/22, 16/14, 16/15, 16/36, 16/46 ,16/55, 16/57, 16/64, 16/80, 19/-2, 19/v-2,
20/1, 20/6, 21/-1, 21/v-1, 21/v-1, 22/12, 24/2); 24/4, 24/9, 24/10, 25/8, 26/-2, 26/-
1, 26/v-1, 28/-1, 28/v-3, 28/v-1, 28/v-1 29/7, 29/8, 30/-1, 30/-3, 31/13, 31/52 );
Rabb: (2/15, 2/80, 2/87, 3/x-4, 3/xx-1, 5/34, 12/30
Teri: (1/ 149, 2/128, 2/150, 6/23, );Yezdn: (1/ 71, 2/4, 2/70, 2/126, 5/27, 14/5, 29/5);
d(31/55, 31/63,); ud: (1/179, 2/28, 3/II-1, 22/12, 22/14 ,8/-3, 8/-3,vs., 16/64,
29/2, 31/2,); l: (1/106, 2/97, 2/125, 15/29, 16/76 ); li-i Bri: (1/163); fir:
(7/7, 17/17); ahhr: (1/108); Ramn: (2/61, 2/67, 2/120); Mevl: (1/105, 7/8, 4/xxv-
2, 4/xxxv-2, 7/17, 16/74); Allah: (4/xxv-1, 33/6); Talallah: (1/ 73, 1/164); alab:
(22/7); H: (1/ 103, 16/47, 16/63, 27/6, 31/9); Mennn: (5/31); annn: (1/165, 2/67);
urn: (1/ 146, 1/148, 2/60, 2/78, 4/xv-3, 12/20, 13/11, 16/60, 31/51, 31/62); Kabe:
31

(14/4); Furn: (2/79); Reslullah: (1/100); Resl: (4/xLv-1, 5/10, 5/30, 6/15, 13/10);
Muhammed: (2/17, 2/29, 3/x-4, 7/15); Muammed mmeti: (26/-1); Musaf: (2/94,
2/129, 3/-3, 3/-4, 4/-4, 4/-4,vs., 9/2, 12/5, 16/54, 22/12, 27/9, 29/2); mmet: (1/104,
1/134, 1/153, 6/16, 7/9, 7/27, 12/13, 12/14, 12/15, 16/43, 16/55, 25/17, 31/21 );
allul-lah: (1/ 141); Mselmn: (1/122, 1/147, 2/6, 3/xv-3, 4/x-2, 7/7, 17/4, 19/x-
2); mmin: (1/111, 2/9, 8/x-1, 2/60, 3/xv-1, 5/26, 8/v-3, 18/v-2, ); Mnf: (1/ 61,
1/70, 1/108, 1/ 144, ); Kfir mnkir mnf: (4/-3, 4/xxv-2, 7/7, 8/x-1,); mn:
(1/123, 2/8, 16/1, 17/14); slm: (1/120, 1/166, 2/8, 2/36, 2/66, 2/149, 2/150, 4/v-3,
4/xxv-1, 4/xxxv-1, 5/20, 7/13, 7/35, 8/-3, 22/14, 25/30, 26/v-2 31/49 28/v-2, 31/45
); Dn-i slm(3/v-2, 3/x-2, 4/-1, 4/x-2, 4/x-2, 4/21, 4/xx-2, 4/xxv-1, 4/xxv-
2, 4/xxv-1, 4/xxx-1, 4/xxxv-2, 4/xxxv-2, 4/xL-2, 4/XL-2, 5/12, 5/23, 6/1, 6/12,
6/14, 8/-3, 26/v-2, 31/45, 31/52 ); Ehl-i slm: (4/xv-1, 6/1, 11/11 ); tav: (1/129);
ehl-i tav: (4/xxv-3); erat: (1/ 146); cennet: (2/15, 2/16, 33/13 ); cehennem tei
(3/x-4); amu: (3/x-2); uma: (3/x-2); ymet: (1/ 69, 2/45,): rz- ymet: (13/4,
29/4); Far: (15/15); sunnet: (15/15); namz: (15/15); alt: (1/171); bls: (3/-2); arf:
(1/ 65); mirc: (5/31, 14/4);

2.3. 2 Tasavvuf Kavramlar
eyh: (1/2, 1/147, 16/44, 19/v-1); gl: (1/5) muibb-i dervn: (1/12); mirc-
aat: (1/13); envr: (1/13); dil-i mrde: (1/14, 1/33); esrr: (1/14) enel-a: (1/17);
baret: (1/18); Ezel: (1/19); ebed: (1/19); cn u nefes: (1/19); cn u ten: (1/21); misk-i
Ttr: (1/25); cihan: (1/25); a- Mevl: (1/26); ib: (1/27); ezel: (1/33); ak: (1/33,
1/40, 1/56); Dil-i Mecnn: (1/35); zhd: (1/38); tav: (1/38); ilm u marifet: (1/38);
derd - sz: (1/38); ehl-i irfn: (1/41); nr ile nr: (1/53); alp: (1/45); mirt:
32

(1/56); ub: (1/58); Cifr: (1/ 60); ehl-i keyf: (1/ 68); kermet: (1/ 101); ney: (1/ 103);
vird u ezkr: (1/ 109); Vridt: (1/ 112, 4/xx-2, 4/xxxv-1,); l ehli: (1/ 136); ehl-i
arr: (1/140); ehl-i irfn: (1/ 152); ehl-i zevl: (1/157); yn- mmet: (1/165); ehl-i
beyt: (1/171); evld ab: (1/172); yr- erbb: (1/172); Ricll-ayb u abb:
(1/172); ubul ab: (1/173); ull-elbba: (1/173); ulu suln: (1/174); ah- ebrr:
(1/175); ikr-i kir: (1/177); ins-i cin: (2/4); ehl-i nr: (2/7); ehl-i cinn: (2/7); ehl-i
sunnet: (2/7); ir zamn: (2/18); Mehd zamn: (2/20); dil-i merdna: (2/29); ben
a: (2/79, ) vel: (2/130); ehl-i dn: (3/-1); ehl-i l: (3/v-2); l-cell: (3/v-2);
alb-i mmin: (3/x-2); beyt-i Yezdn: (3/x-2); Ehl-i ayn (4/v-3, 6/3, 6/19,);
tl-irem: (4/xv-1); ib-i ilm-i taavvuf: (4/xxv-2); mnkir ehl-i all(4/xxx-
2); ayb- alm: (4/xxxv-1); Bezm-i elest l bel: (5/31); dery-yi vadet: (9/20);
hir u bin: (8/-1); b- ayt: (14/3); dervi: (15/15, 25/8); evrd u ezkr: (15/17);
f: (16/44); Dny v ub: (16/7); Mrid: (16/63, 16/64); a a: (16/64);
a- Mevl: (16/80); ehl-i mn: (17/2); Ehl-i ilm: (19/-1); ehl-i slm: (21/-2,
21/v-2, 21/v-2); abdl: (21/v-2); kermet: (25/44); vedd: (2/119)

2. 3. 3. Hristiyanlk ve Putperestlikle lgili Unsurlar

Kimnin Vridtnda zaman zaman Hristiyanlkla ilgili unsurlara da rastlyoruz.
Serhatte yaayan, savata Mslmanlar kfirlere kar tevik eden, mritlerini diri tutan
bir eyh iin bu tr kavramlarn kullanlmas normaldir. Kfr ile olm iken bu yeryzi
/ Ad slm selmet yrl beytinde de ondaki bu bilinci grebiliriz. Daha nce de
belirtildii gibi onun mutasavvf yn airlik tarafna ar basmaktadr.
33

Put (1/49, 4/xx-2, 7/15, 16/6, 23/6, 31/36 ); znnr (1/49, 4/xx-2); kils (1/90, 2/142,
4/xx-3, 5/21, 6/4, 6/14, 23/6, 25/15, 28/v-3); kfristn: (1/ 162); Rim pp: (4/xxv-1,
7/26, 12/27, ); : (5/5); Put-neler: (5/12); a: (7/15 ); kfiristn: (31/35 );

2. 3. 4. Eski Trke Kelimeler ve Ekler

Vridtta eski Trkede kullanlm olan kelimeler, fiil ve isim eklerin says oktur.
Bunlardan bazlarn ise u ekilde sralamak mmkndr
Vridtta eski Trkede kullanlm olan kelimeler, fiil ve isim eklerin says oktur.
Bunlardan bazlarn ise u ekilde sralamak mmkndr:
Olser: (1/66, 7/9,); olser: (1/ 66); nolser: (1/ 66); alser: (1/ 75); opiser: (1/ 128);
geliser: (1/167); bamal: (1/115); odurur: (2/10); yodurur: (2/10); ger: (2/43,);
dutuben: (11/12); aulu: (24/3); lduz: (1/119,); buliserdr: (3/v-2,): bitben: (3/xx-
2,); yo: (4/v-1); o: (31/54); util: (32/5); al: (5/41); oayup: (4/v-3);
doudurur: (2/35); il r (1/ 121);

2. 3. 5.Bonaka Kelimeler veya Uydurulmu Olan Kelimeler

Bugn akademik bir takm almalardan da reniyoruz ki Bonakada Trkeden
gemi yedi bin civarnda kelime bulunmaktadr. Bunlarn ou bugn unutulmu
olmakla beraber divanlarda, tarih kitaplarnda, tezkirelerde yer almaktadr. Kim,
Vridt Trke olarak yazmtr. Ancak Trke olarak yazd iirlerinde zaman
zaman Bonaka kelimeler de kullanmtr. lgin olmas bakmndan Vridtta yer
alan bu kelimeleri burada belirtiyoruz:

gospe gospedr: (1/ 78); umandr: (1/ 89); snrdr: (1/ 90, 1/97); ray (2/50); nefs-i
m: (2/56, ); lava: (2/99 ); bb- ry: (3/xx-3); rstalar: (7/15); solda: (5/39);
kulda: (5/39); turaka: (24/1); kamu-dr (1/170); arkadr (2/48).
34

2. 3. 6 Kozmik unsurlar

Kimnin Vridtnda dier airlerin divanlarnda olduu gibi kozmik unsurlar da
kullanlmtr. rnek olmas bakmndan biz burada birka unsuru ve bulunduklar yeri
belirttik.
Cihn: (1/45, 1/49, 3/-2, 11/2, 11/22, 16/3, 25/3, 31/53); lem: (1/47); yer gk: (1/48,
1/22, 1/158, 2/124, 3/-3, 15/2 ,); abat: (1/54); dnya: (1/58, 1/124, 2/32); a:
(1/62, 1/123, 25/28); Gher: (1/62); ar- ebr: (1/62); dery: (1/63, 1/124, 2/62,
11/20, 22/6); mehtb- amr: (1/ 66); ara: (1/13, 1/15, 15/26); gk: (1/13, 1/158);
b: (1/ 81); ayr: (1/ 81); liman: (1/ 81); a ebr: (1/ 93); enhr: (1/ 94); eflk: (1/
109, 2/125); k: (1/ 109); Bar: (1/ 112, 7/32, 15/25); are: (1/ 112, 15/9, 15/25);
rd: (1/ 113); iml: (1/ 117, 3/x-4, 11/20, 22/6, 23/2, 25/2, 25/12, 25/13, 25/20,
25/22,); marib: (1/ 117, 3/x-1, 11/20 ); Ylduz: (1/ 119, 2/138, 3/x-3, ); Ada: (1/ 121,
2/62); ymn ysr: (1/ 121); il r: (1/ 121); a: (1/ 123, 1/124, 1/144, 5/27, 25/24);
ar: (1/ 123, 1/144,); necm ile mehtb: (1/ 130); ky: (1/ 133); bar ile ber: (1/ 138,
4/xxv-2); Bar- mevc: (1/ 168); yel: (1/ 168, 15/11); k: (1/ 174); ekvn: (2/28); felek:
(2/37, 15/5); ems amer: (2/43,); ar u arb: (3/xx-2, 4/xxv-2, 5/12, 8/-1, 19/v-2,
25/2, 25/11); ar: (2/56, 3/-2, 3/xv-1, 25/29 ); yaz ile : (2/98, 5/6); zemheri: (2/98);
a ol: (2/133, 4/xx-2, 5/27, 15/8, 31/49 ); gn (3/v-3); gne: (3/ x-1); gl
(3/xv-2, 4/xx-2); dery: (3/xv-2, 4/xv-1, 25/24 ); mh- Temmuz: (3/xx-3); te (4/-
3); a u a (3/-2, 5/11, 5/27, 11/5, 24/3 ); yedi ilm: (4/xx-3); zemn smn:
(4/xxv-1); a u arlar: (4/xxx-1, 4/XL-1, 6/6,); berr beybn a trb: (4/xxx-
2); deiz(4/XL-2, 11/13, 16/66 ); ems u amer: (5/10); ater: (9/1, ); a u ara: (8/v-
1, 20/5,); Zal: (8/x-2, ); ara: (11/20, 16/36, 25/28, ); yeryz: (12/4, 12/22, 15/3 );
u: (16/6, 16/12, 16/79, ); nebt: (16/7, 16/10); ayvn: (16/7); felek: (16/65).
35

2. 4. Sosyal Hayat
2.4. 1. lkeler ve ehirler
Hasan Kimnin yaad yer Osmanlnn serhat blgesi ve savalarn eksik olmad
snr olduu iin yer isimleri ok sk kullanlmtr. lkeler ve ehirler bal altnda
verdiimiz bu blmde zaman zaman bir takm millet isimlerinin de belirtildiini
gryoruz. Yer isimlerinin ounu bugn biliyoruz. Ancak yer ismi olarak gemekle
beraber, bu isimlerin bugn bir ksmnn nereye, hangi blgeye tekabl ettiini
karamyoruz. Kk ky isimleri de olabilir, bugn unutulmu da olabilir. Efreng
veya Frenk ismi ile tm hristiyanlar kastettiini syleyebiliriz.
Hasan Kimnin yaad yer Osmanlnn serhat blgesi ve savalarn eksik olmad
snr olduu iin yer isimleri ok sk kullanlmtr. lkeler ve ehirler bal altnda
verdiimiz bu blmde zaman zaman bir takm milletlerin de belirtildiini gryoruz.
Efreng veya Frenk ismi ile tm hristiyanlar kastettiini syleyebiliriz.
Efreng: (1/ 73, 1/90, 1/117, 1/180, 2/21, 3/-3, 3/xv-3, 4/v-1, 4/x-1, 4/xxxv-1,
4/xxxv-1, 4/xxxx-3, 5/5, 8/10, 10/1, 18/v-2, 18/v-2, 18/v-2, 18/x-2, 18/x-2, 19/v-
2, 19/v-2, 19/v-2, 19/v-2, 19/x-2, 19/x-2, 19/x-2, 20/1, 20/5, 20/7, 21/v-1, 22/8,
25/31, 31/17,); Frenk: (1/ 78, 1/84, 1/89, 2/23, 2/34, 2/39, 2/41, 2/58, 2/114, 2/132, 3/v-
4, 3/x-3, 4/x-3, 4/x-1, 4/xxv-1, 4/xxxv-1, 6/4, 6/9, 6/12, 7/18, 11/3, 11/7, 12/33,
17/15 , 18/-1, 18/-2, 21/-1, 21/v-2, 23/7, 25/7, 28/v-2); Frengistn: (7/22); adre:
(1/73, 1/87, 1/ 163, 1/180, 2/24 , 2/63, 2/110, 2/120, 3/-2, 3/x-3, 3/x-2, 3/xv-2,
3/xv-2, 4/xv-1, 4/xv-1, 4/xxx-1, 4/xxxv-1, 5/20, 7/20, 7/23, 8/x-3, 10/2 , 11/13,
18/-1, 19/x-1, 20/2, 20/4, 20/6, 20/8, 21/-2, 22/4, 26/-1, 28/v-3); Venedik: (1/
78, 1/93, 1/94, 1/95, 1/118, 1/ 163, 2/62, 2/120, 3/x-3, 4/xx-1, 4/xx-1, 4/xxxv-2, 5/22,
6/8, 7/31, 8/x-3, 11/14, 12/25, 19/-1, 19/-2, 19/v-2, 19/v-2, 19/v-2, vs., 21/-2,
22/4, 26/v-1, ); Bosna: (2/63, 3/x-1, 4/v-2, 4/x-2, 9/7, 7/28, 7/30 , 7/34, 11/8,
18/v-1, 19/-2, 19/x-1, 20/3, 25/36, 30/-4); our: (1/ 78, 2/63, 2/111, 2/120, 3/x-3,
3/xv-2, 4/x-1, 4/xxx-1, 5/5, 5/15, 7/19, 22/4 ); Alaman: (3/x-3, 5/23, 11/15, 19/v-1
36

); Alaman Da: (1/75, 1/94, 4/xx-1, 4/xxxv-2, 6/8, 6/10, 7/10, 7/31, 22/5, 25/26);
Krfez: (1/ 78, 4/x-1, 7/19, 22/4); Dopr: (1/ 78); Girid: (1/ 66, 6/2, ); bel semti: (1/
79, 4/x-1); etine nehri: (1/ 79); Hersek: (1/ 79, 2/24, 2/37,2/111, 2/151, 4/xxx-1,
11/6, ); Klis: (1/ 80, 2/ 142, 4/xv-1, 7/20); Split / split: (1/ 80, 4/xv-1, 22/4, 2/63, 3/67,
4/xv-2, 7/20, 8/x-3); roir: (1/ 80); Bolie semti: (1/ 80); ibenik alas: (1/ 81,
5/16); ara nehri: (1/ 81); rb: (1/ 87); skadre: (1/ 87); Osek alas: (1/ 88); Nadin
semti: (1/ 89, 2/151, ); Esardin: (1/ 89); radia: (1/ 92); Esterebya: (1/ 93); alya:
(1/ 95); Engrus/ngrs: (1/ 117, 4/xxv-1, 4/xxxv-1, 4/xxxv-1, 6/4, 6/12, 12/25,
28/v-2) Rme-i Kbr: (1/ 135); Sarybosna: (1/ 163, 2/108, 2/112, 9/6 ); Bosna-
Saray: (2/50, 19/-1); Girit: (2/21, 22/8); klis: (2/24, 2/34, 2/111, 2/151, 3/x-3, 3/xv-2,
4/xv-1, 8/v-2, 11/6 ); ra: (2/24 3/xv-2,); Yei: (2/24); otar: (2/25, 2/34, 2/40 ,
2/51, 2/111, 4/v-2, 5/16, 7/30 , 25/8 ); Mr: (2/25); Uolar: (2/35, 4/x-1, 4/xxx-
2, 4/xxxx-2, 5/5, 11/7, 24/7,); rvat: (2/40, 2/111, 3/x-3, 4/xxxx-1, 7/30, 11/6 , 11/9,
25/8); rvat semti: (1/ 81); Macar: (2/42, 4/xxxx-1, 7/15 ); Erdel: (2/53); Efl: (2/53);
Budan: (2/53); slmbol: (2/58, 2/60, 12/32, 12/37, 22/3, 25/23 ); osanin: (3/xv-4);
Alaman: (2/62, 12/26, 26/v-1); Omi: (2/63, 3/ xv-1, 7/20, 7/19, 22/4 ); Anbar: (2/63);
ibenik: (2/63, 7/20, 22/4 ); Be: (2/65); Nadin: (2/143); saradin: (2/143, 2/151, );
Budin: (2/143, 7/11); radin: (2/143); etin: (2/143, 4/x-3, 4/xx-1 ); Adin: (2/143);
adin: (2/143); Kenin: (2/143); Mostr: (2/151, 4/x-1 ); pendan: (3/x-4);
Romedayimler: (3/x-4); Yadrani: (3/xv-2); Ar- Rm :(3/xv-1, 25/29); rn u rn:
(3/xv-1); Krid: (4/v-2, 25/6); Arnvud alar: (4/x-1); arplia: (4/x-1); Bipar:
(4/x-2); Polie: ( 4/xv-1,); andarali: (4/xv-2); Ostotya: (4/xx-1); alyesi: (4/xx-1);
t kfiri: (4/xxxx-1); uldat kfiri: (4/xxxx-2); spanatat kfiri: (4/xxxx-3); Ni:
(5/5); Dubrovnik: (5/16); Klis-i admi: (5/17, 5/19); Mekke: (6/17); l-i
37

Omn/Omanl :(4/28, 9/4, 12/28, 21/-2, 21/-2, 21/v-2,); rici: (9/21, 28/-2,
28/v-3); Be: (7/11); atel: (7/20); Detel: (7/20); Velebil: (7/20); spana: (7/24,
12/26); nije alas: (7/31); Nemce: (7/33); Peuy: (7/35); A deiz: (8/-1, 19/-1,
21/v-1, 26/v-1, 28/v-3, ); Rme-i kebir: (11/20, 12/23); Rm: (12/34); Kabe: (14/4);
Ttr: ( 3/xv-1, 22/8, 22/9, 25/12, 31/ 47); ura: (24/1); Mosova: (25/15); otn
alas: (25/31); andiye: (26/v-1); Velebik: (7/20); Mekomorye: (7/31); ra: (18/-
1); Mesina: (26/v-1);

2. 4. 2. Tarih-Efsanev ahsiyetler

Kimnin Vridtnda efsanev ve tarih ahsiyetler de nemli bir yer tutar. Mecnn,
Hzr, Rstem gibi mitolojik ahsiyetler bir ok airini ele ald isimlerdir. Bir ksm ise
slam tarihinde nemli yeri olan kimselerdir.

Mehd: (1/59, 1/101, 1/135, 1/ 143, 2/20, 2/58, 3/xv-4, 4/xxv-1, 4/XL-1, 5/24, 5/25 ,
5/33, 9/3, 10/6, 11/19 , 12/17, 12/36, 12/37, 13/12, 27/3, 28/-3x9, ); Muammed(1/ 76,
1/104, 1/164, 2/17, 2/29, 4/XLIV-2, 5/31, 9/11, 7/9, 7/27, 8/v-1 , 8/x-2, 13/10 , 14/6,
25/1, 25/13, 25/17, 25/8 , 25/46 , 30/-1 , 30/-1, );Manr (1/17) ; Ar (1/17);
mil bin brm bin er (1/24); Leyla (1/24, 16/74); Mecnn (1/24, 16/74); errn
oli (1/75, 1/ 92, 7/2, 7/28, 7/33, 7/34 ); Monla Mutr (1/ 105, 9/3, 9/17, ); Deccal (1/
143, 1/150, 3/xv-4, 5/27, 8/x-2, 12/18, 28/-2); s(1/ 143, 12/16, 28/-2); Abdul
dir Geylni (1/ 174, 27/10 ); Ben Aferdir (1/ 179); Yecc u Mecc (2/5); Nh
(2/24, 9/18, ); hn Giray (2/50); Lomn (2/69, 2/122, 5/34, 31/21); Kelm (Musa)
(2/73, 3/xv-4, 3/xx-1); Firavn (2/84, 3/xx-1, 33/3); Belam: (3/xx-2); im (3/xx-
1, 4/XLI-1, 5/29, 6/25, 9/16, 7/34, 10/6 , 11/17 , 13/12, 15/27 , 16/86 , 17/19, 19/xv-1,
38

20/8, 22/14 , 23/7, 24/10 , 25/26, 29/9, ); rn (4/ x-3); mer (5/10, 16/59, 26/16,
29/3); Yezd ol- Veld (5/19); r (5/39); lys (5/39); skender (9/5); anber (9/13);
Selmn (9/15); ah Sleymn (1/ 96, 25/39, 25/41, 8/-3x12, ); Simur- Ana (14/2);
Cvidn- Remzn (14/3); r (14/3); Veysel-arni (14/6); Eb-Bekr (16/58, 29/3);
Omn (16/60, 29/3 ); l (9/13, 16/61); ac Bekta Vel (21/v-1); Kprili P
(25/1, 25/1,); Cn Pold olu (25/9, 25/18, ); Rstem (28/-2); Murtaza (29/3) Hmn
(2/84);























39

BLM 3 : METN
3.1. Transkripsiyonda zlenen Yol
Metnimizin imls, Eski Anadolu Trkesinde grlen genel zellikleri yanstmaktadr.
1. Genel dil ve edebiyat almalarnda uygulanagelen transkripsiyon sistemi
kullanlmtr. Buna gre, Arap-Fars alfabesinde bulunup da yeni Trk alfabesinde
bulunmayan harfler Mnevver yaz tipi kullanlarak yazlmtr. Bunu transkripsiyon
tablosunda da gsterdik.
2. Arapa ve Farsadaki uzun nllerin okunuunda ( ) iareti kullanlmtr.
3. Farsa edat ve n ekleri, ekledikleri kelimeler ksa ( - ) ile ayr yazlmtr.
r. Pr-kusr, ser-hadd, b-gmn, n-bedd gibi.
4. Farsa tamlamalar u ekilde gsterdik:
Meh-i tbn, zll- hayl, arz- ilm, sedd-i slm.
5. Herhangi bir sebepten dolay okunamayan kelime ve ifadeler asl metinde olduu gibi
Arap harfleriyle yazlmtr.
6. Farsa ikili tekrarlarn yazmnda, tekrarlanan kelimeler arasndaki ek veya edatlar
ksa izgi arasna yazlmtr:
r. Ser--ser, dem-be-dem.
7. Arapa tamlamalar yle gsterdik:
l-fir, tl-irem, f-seblil-lah.
8. zel adlarn ve dier baz kelimelerin yazmnda Trke mla Klavuzuna
uyulmutur.
40

9. Transkripsiyon yaparken metnin seslendirmesinde eski ekilleri tercih ettik
3. 2. Transkripsiyon yaparken karslatmz mstensih hatalar
Biz bu almamzda Varidatn Laleli nshasn esas aldk. Nshann yazl tarihini
bilmiyoruz. Dier nshalar arasnda bu nsha en okunakl ve en hacimli olduu iin
tercih ettik. Ancak mstensihin zaman zaman gzle grlr hatalar yaptn da grdk.
te biz bu hatalar baka nshalara bakarak dzeltme yoluna gittik. Bunlar u ekilde
sralayabiliriz:
1 /2) imav: imam
1 /3) eraitle: eriatde
1 /8) haset: hased
1 /37) varlndan: varlkdan
1 /38) ne hecesi fazla
1 /46) eksikli: eksiklii
1 /50) rz: cn
1 /60) karrmaz: karmaz
1 /69) ararlarrken: ararlarken
1 /78b) gospe gospedari HME 3476dan alnd
1 /91) yakld: yaklad
1 /93) kabr: kurb
1 /99) direklr: direkler
2 /4a) iblis-i cn: iblis cn
2 /20) (u) eklendi
2 /52b) bu ortada: vartada
41

2 /54b) cebed kelimesi Arap harfleriyle yazld.
2 /56b) savm kelimesi sin harfi ile yanl yazlmtr. Asl sad iledir.
2 /97) saykim: sankim
2 /103) taslar: taslanur
2 /116) dujdekelimesi Arap harfleriyle yazld.
4) vasta beyitinde tarz kelimesi yerine bazen tab kelimesi kullanlyor ancak
dier nshalarda bu kelime srekli tarz kelimesi tekrarland iin btn vasta
beyitlerinde tarz kelimesini kullanmay uygun bulduk.
4 /25) bilerle: dillere
6 /1) bin yetmi dokuz tarihidir ifadesi var. Bu kasidenin yazl tarihi olabilir.
6 /12) kullanur: kullanr
8 /12) demdr kelimesi kalba gre fazla olduundan Darulmesnevi 410 nsahasna
uygun olarak metne alnmad.
16 /48) olalarla: olarla
Mstensih metnin genelinde harfini harfi ile gsteriyor.









42

3.3. METN (Transkripsiyonlu)
Merm u mafr lehu e-eyh im
Efendinu divndur udise srruhul-azz
( Musammat kasde)
(1)
Mefln Mefln Mefln Mefln
1. Biamdil-lh bu demlerde bize tevfk idp Br
atadu ocaya a idelm utlu bzr

2. Ulm ile kelm ile u denl a ed virmi
mm- vi eyh irimez fehm efkr

3. Mmeyyizdr eratde mdeidr aatde
Marifle aratle behaszdrr ekr

4. Dp aa arar dim siyeh zlfin arar dim
O mecnn arar dim bu sne t- mutr


43

5. Aa andan grinen ol glde o ura yol
Ne arduna a u ol ne fev tat ol Br

6. a ehli uhr ider an ol b-ur ider
Kemlin pr- -- -ur ider hner grmek degil kr

7. Hner-mend olsa bir server an inkr ider mnkir
Ki zr aybna nr aa yoktur n irr

8. Kime artu ola inkr odur a dostlara ser-dr
asetden atlasun ayr iiden osun inkr

9. Ne bu med ne bu zemler dost ile srer demler
Bize bu yr u hem-demler keser mi h znnr

10. Eylee bunda ger bir kes nie olur aceb b-kes
Bize artu olur mu pes acep ormaz m ebrr

44

11. unulmdur n ilm-i a yan ehline u mula
Olursun sen sa mla ol old gizl kr

12. Kime ol dost naar ld muibb- -- -i dervn old
Nindan b-nin old amu limler- -- -vr

13. arada gk yedi atdur irien ehl-i diatdur
Bu mirc- aatdur glde bul bu envr

14. Gl dai yedi yirde grlmidr dil-i mrde
Ulu devlet gerek serde bula kendde esrr

15. arada ol ki ayand yedi drl oda yand
al oldu kim uyand bu uyudan olup r

16. aa dim uyan cnlar suvr iken yuyan cnlar
An bunda duyan cnlar omad veche Settr

45

17. zin an gren ada odur fil u mulada
Nie Manr enel-ada omaz esfelde Ar

18. Baar ul grr dim baret a ile im
Baar her-dem olur nim baret grmede bri

19. Ezelden ta ebed sensin yine perde saa sensin
bu cn u nefestensin asz grme o kr

20. er gel gz aup dan ta aup
Bu ince kprden gep seyr kl vech-i Settr

21. ki lem ten cndur nib- vech-i cnndur
Bu mevcdt andandur gider vechinden efkr

22. Giderd n seni senden amu mevcd anula andan
olu yer gk saa senden amu dil saa yalvar

46

23. Saa senden grinen Ha odur ser-cmlede mula
Vcda olmaz orta tom verirmidrr ezhr

24. Bu teve olup il kolasn Kabeye nil
Gelr urbn mil bin brm bin r

25. Cina bir gelenlerdr ayla a olanlardur
Ycelerde alanlardur muaar misk-i Ttr

26. ri bu semt-i blya okuz eb- alya
Desin a- Mevlya unutma ism-i affr

27. Bize bizden grinr a bu retler brinr a
amu ekden arnur a glde oma ayr

28. Silenler kendlk tzin grrler ayla zin
icbsuz yzyze yzin andur hir ehr

47

29. hdet ibe olmaz ukbet nibe olmaz
Hem cret mevhibe olmaz miekke ur hkmdr

30. amu eyde mchidler bu birlikde mhidler
znden zre hidler bulunmaz bunda tekrr

31. Begim kime onar evd olur anda fiten peyd
Bu avdan olur eyd unudur yd ile yr

32. Bu evd tr u mr atd nie tat nie tc
eker elden amu rat ider bu alla bzr

33. Ezelden var bu a serde yaknda desin derde
atanca dil-i mrde oyasn fn efkr

34. Yanarsa imdi bu evde yarn yanmayasn anda
Bu te n ola sende oyunur bu cam nr

48

35. Gider n l alur ill nie Leyl olur Mevl
Dil-i Mecnna bir ola gremez ayr deyyr

36. ulu amline bamaz naardur niyyet anna
D-dest anda olursa gzel ann ola dil-dr

37. ulundan yolu ister ol anuda cmle her varl
Fen bulan bu varlkdan idenden mlk ebed-dr

38. Ne zhd ister ne od tav ne ilm marifet bunda
Hemn bir derd u - sz budur vllaru kr

39. Bu defa byle dinildi kime kim cra unuld
Dai bir devre onuld tera kr ezkr

40. Gelpdr mm ile evk terasinedr au
Btn oldur o dem du fet eyler il r

49

41. atadu bollua andan al olup bu fndan
n oldu ehl-i irfndan adletden bu er

42. '- a aber vardur bu defa li ardur
Egeri nefse pek rdur gtrme albe eksr

43. Zih elf- b-pyn irid devlete uyan
Srer yz pyie ayn naar l na- mimr

44. ayrmdur telallah kefl oldur vekl oldur
uluna ne ki lzmdur gelr eall u ekr

45. Cihnda ola m derd bunu avrine bir irmek
Nab oldu bi-falillah dile getrmek esrr

46. Gl dvne merebdr kerem ehli uta mazr
ulu eksiklii odur apnca arz- nkr

50

47. Ey nm olcak sende amu lem olur bende
iden olur efkende idersin ra astr

48. Yaramazdan aar derler eger gkler eger yerler
abl itmez cef lur oar kendzini mr

49. Cihnda cmle den ru n iss var insnda
Olca nefsine yolda kimi put kimi znnr

50. Bulur ulmtudur perde araltur dil-i mrde
at devlet gerek serde bulardan urtara cn

51. Ki bundan sora nrn icblardur grr an
Bulardan urtaran cn bu mlk ola ser-dr

52. n evvel fey-i adesde yrdi seyrine mlk
Eyledi nie yerlerde od rehn alup var

51

53. Gelince deme byle odun olup idindi bor
Bu yetmi bi icb old zine nr ile nr

54. abat bendine bunda denler varmaz anda
Meger bir sn-i zann ile btn albe ire br

55. Bu ret-i ayd bir zindn nie urtula bu merdn
ehdetle ala meydn meger tevf ola Bri

56. Gl mirt ola aa nin dnmeye aa
Getre zini eva sile varlu tozun br

57. Laf ile kef ol arasnda o tura yol
Ola adan bu ala yol ala varl anbr

58. Bua drt terk ola hid biri dny biri ub
Biri hest v terk-i terk yr artu a envr

52

59. rid mm ile sne bu yzden yardm it dne
Mehd ol zamn ine yriyp ra kffr

60. Ledur tri anu karmaz degme bir kimse
Cifrde byle yazmlar meger kef ola esrr

61. Olasn zge bir suln aar bu glgeden eyn
Mnf balar aln alar n seyf-i ebrr

62. Uyanma gnleri geldi abbul-lah naar ld
Nie alar gher old anasn ar- ebr

63. ulm alsun vilyetden nab old hidyetden
Naar ola inyetden ider dery o ar

64. Eyler var geer posta beret irie dosta
nat gstere usta tem na- ebkr

53

65. Olalar en amu erf mzeyyen ola her arf
lalar nimeti isrf gricek byle b-yr

66. Girid fet olserdr aan seksen olserdr
Gren bunda noliserdr aceb mehtb- amr

67. ehr e yek-serdr afdr yek-serdr
Dker n ayn- yek-serdr seyr eyle bu akar

68. Adlet eyleyen altm arbe degmeye yetmi
o ehl-i keyf istemi yeil afiyle jengr

69. Mbeddel olaca sanca ymetden nin anca
Ararlarken sanaca am olur n evr

70. Mnf atar ate n irdi pehlivn tata
Cls eyler bu kez tata dutar enlik il r

54

71. Ola yardmc Yezdn ider himmet amu merdn
Ala her araf meydn arrlar utup err

72. Alm bua kenzul-lah naar itmi abbul-lah
ecatl ola bu h omaz yannda ayr

73. Telallah dai ilki bua marlam mlki
azs Efrengedr belki gller adreye r

74. Bu bir zge temdur vezri ayn pdur
Sebeb men-i avaadur utar ulh ile rr

75. Dai tufe tems up askerle ps
Zern oln baup aas Alaman a itmr

76. oludur leme ad addan alser dd
Muammeddr n td utubdur oru evr

55

77. adan sora yo hd nider dem bu mutd
Addan almaa dd gerek ama bu dvr

78. our krfez sehlice ceng adye bu dahi bir renk
Freng Dubrovnik bed-reng niderler gospe gospedr

79. abel semti Omi vardur kk ala yolu dardur
etine nehri bir yardur oa Hersekle b-yr

80. Klis Split roir dai ouz astel br dai
Bolie semti yar dai olaydur fet- -- -i aar

81. ibenik alas dirler ra nehri aya yerler
Gzel blarla ayrlar liman boldur anbr

82. Anu feti grlmidr hem yerden srlmidr
Ky kenti dzlmidr yarlar opla dvr

56

83. rvat semti amu l muayyed olmad vl
Gelicek immet-i l yine mamr ola var

84. ki sanca birin vrn bulup ab eylemi Freng
O yetmi ubel cmi otuz be ala mikdr

85. Acep dn ayreti yo mu virenler ord m y
Al m memleket virmek adya ormayup bari

86. Grrken ileri mevcd aceb serdr aceb mad
Bunu tebdl ide mabd oparup ra mr

87. Ne rbdur didiler adre alnur dir iren adre
Bizmdr st skadre bu feti grdi dil-dr

88. Aarlar ala-i f vel bi utm erf
osek alasdur kf alnur cmle r

57

89. Vrn alasna yerler Nadin semti nie yerler
Dirnile Esardin dirler Freng omu umandr

90. Dirnide ol yei cmi kils ola Efrenge
ayanmaz kimse bu renge an bunu snurdr

91. Bua abr eylemek lzm anu feti pek sndur
iml feti yalad grelm ibu alar

92. rmadur kfiri cmle radiadan idp cmle
ern olin bunca demle utarlar vat-i kenr

93. Venedik kurb sterebya arbdur olsa Misterebya
Otuz be ala Esiribya kenardur a ebr

94. Alaman alar yoldur aaa etegi boldur
Venedikden te yoldur uatma hodur enhr

58

95. O semtden incedr deya fet sncas sliya
opsuz alnur lya Venedik ur initr

96. tesinde udd orlar grenler byle ourlar
azne anda ourlar Sleyman ism-i devvr

97. Dimez kim bozulmdur gelr ansz dzlmidr
oyan ar zlmidr bunu r snurdr

98. Bua aret nrdur direkler cmle rdur
Erenler pr-il atlu gzedr emr-i serdr

99. Budur fet irt bi in-i Ha ibrt
Alup ho bu imrt uyandur dey dindr

100. a insna brnmidr grr ol kim arnmdur
Beretdr grnmidr Reslullahu irr

59

101. Mehddr bu tayn abden can verir in
Budur erkn ile yin kermet bil l-fir

102. udd var aan geldi vilyetler aan geldi
Gl reyn aan geldi bu meydnn afadr

103. Muarrer grinen budur innur ol ki nk Hdur
Bunu hep gsteren Hdur osun mnkirler inkr

104. Ulu devlet ulu ikmet btn ehl n ola mmet
Muammed leme ramet tozuyla ayd kffr

105. Dediler in-i Mevldur arma bunu evldur
sn-i zan adri aldur sebebdr Monla Mutr

106. Ceyb gllerin dird sarya gelmedin grd
Bunun envrna ird bi-ltf-i lk- Bri

60

107. Grid dai evvelden aberdr h- ekmelden
Mhirdr bu esfelden didirtmek byle gftr

108. l l ider ns mui eyler her ecns
Mnf ul vesvs ounur m- ahhr

109. Bulanlar yol bu eflke dndi m-arefnke
alemn dem ke gerekdr vird u ezkr

110. Yridirse yridi ol ne gsterse didgi ol
Meskne o ltfi bul baarsa grmez rr

111. Ben mrsel ben bularla urtulur e
Muaa mmine il iide adan abr

112. Barden are yol buld bu retde dile geldi
Annn Vridt old yazs tufe er

61

113. Alanlar erreden ald o rd nrine ld
iys leme old ayanmaz ymn r

114. Beden zeyni arbldur bu retler arbldur
Bu l l urbldur bunun dd zehr-i mr

115. Aya ol asn baa ey n cmle ardae
i gr bamal aa bilesin adr adr

116. Macardur Engrs merdi ern olin zler sord
Yaln l aan grdi rld gitdi tmr

117. imlden ngrs bir ceng srldi maribe Efreng
Yedi ala alnd denk olalar kim lup zr

118. Vilyetler gide elden arclar vireler belden
Emir geldi n ekmelden bu bunda bu esrr

62

119. Venedik fet ola dpdz olur yama amu lduz
Sadetl olan yldz bulur imn u irr

120. Yeiden fet ola iller dola slm amu beller
Bunu vaf eyleye diller ne del ola yalvar

121. Adalar ala deryda fetidr ymn ysrda
Ulu kii bu feryda dp orlar il r

122. Mselmn olalar eker n mna gele yek-ser
Vaanda neylesn asar olur ren cihn-dr

123. azya r ol arda yedi yz bi n oynar ba
Boyanur a u ar a zl ana baa zr

124. Bunu byle ran adur bu ellerle uran adur
Vucd ile uran adur gel asz grme bu kr

63

125. ayr yo orada kes ola mevcd ile bu ses
Vucd rt ola ol pes tem l bu bzr

126. u denl dzele dny eger alar eger dery
Bara cmleten ey oyun urd ile uyar

127. Ala nki seksenden km heybet bu oksandan
uhr ihr bu insndan acep o udret- Br

128. Musannifler opserdr ul ilmin apserdr
Vile n apserdr ul zre alep-r

129. Riyetle ola tav yazyla her araf fatv
Bala bunca bi ekv adlet ola evr

130. Mcellid dzeler kitb okuya ubeler ub
idp necm ile mehtb uta mzna ayyr

64

131. deler birbirin tekd ouna ev ile temcd
ikir evrd ile tevd taavvufla ola cr

132. Tesell n bu knlarda atu bzr dkknlarda
Meclisler meknlarda omazlar anda ayr

133. Akdur blesi semti mzeyyen kyleri kenti
Binlarda o ltd um afe uhadr

134. Kft vatidr geldi ne kim a gsterir old
Bu mmet leme old oyup bunca ekve-dr

135. Dinlen anca u ur yrsn emr ile ur
Ala Rme-i kbr Mehddr sila-dr

136. Bulur a vil ehli arda ald l ehli
Alur mlki vil ehli iinde duta dindr

65

137. Huvel a evvel ir kesfetden olur hir
unda birdur ol hir bunda yo tekrr

138. uhr kendde perde o im bar ile berde
Tecellisi uverlerde vucdu sem-i ebr

139. Ouna yetel-rs niderdi benlik zisi
Lt u Marib u Frs yanen al oku var

140. Niesi abarup ier yanldan ra der
Iral odna pier naar l ehl-i arr

141. allul-lah yan old annn a ile old
Gl u reyn od buld selm- vird idp nr

142. Aldan kim ra ad an nefs tei yad
aa ayr deyp bad oyup bu al- ddr

66

143. Deccal atlidr cehdi gelp s ile Mehd
Budur au ezel ahdi ulmden pk ide dr

144. ulmdrlar munfklar araz ile mublar
l ura muvflar utup ara v alar

145. Alanlar hir ilminden mellet ola hkmnden
u afv ide ilminden muilerdr uver-dr

146. eratle dker anlar urn kmidr bunlar
Annn dkle anlar iderler aa inkr

147. Nie eyim diyen cnlar inanmaya bua anlar
a olmaz Mselmnlar iderler nkim irr

148. rer urn ile dnden bu erkn bu yinden
Bulunmaz artu adndan a ndan l-fikr

67

149. Bu ml u manba ilmi atanlar Teriye ul m
amakr olan dil mi ola mlzim bu kez r

150. Zebn rif gl chil namza uramaz khil
Ne ricdr ne od dil ar Deccl ut anlar

151. Hev nefse mildr aylinden ildr
Degil anda ki ildr hem inkr eyler ebrr

152. apar nefs emrine bunlar anur aa apar cnlar
Duyar n ehl-i irfnlar uladrlar bu endd

153. Mlevves olmasa mmet eker miydi ben zamet
de ltf ile a ramet uyn lemleri cr

154. Denilmez tesi alu ayl ll oyunu ayu
alnd bunda alu budur ol kim dir ar

68

155. Yetidik zge bir ana gelr tesri her cna
oa neylerdi bir dne uzatmasa o minr

156. Tevekklde alan cnlar ul ile olan cnlar
a r gren cnlar ider cennet amu r

157. Yan ehl-i zevl grmez aat hem ayl olmaz
Kiilik ra l olmaz iri lbbe l irr

158. Bu e cnib yedi yer gk aa yapradur ol bir kk
Aaddur - =- bilemez nki midr

159. Vcdu mlketin fet it up senden saa gel git
amusn yit yine gel bit dikp banda ekvr

160. Olanla ol ki olmtur olanla ol ki olmtur
Bulula bul ki bulmdur oma dilden bu irr

69

161. Ne artar bu ne eksilr ararsa yine kesilr
Baarsa yine balur ead viddrr Bri

162. nru al mdur bu kfristn ymdur
n ak odn yamdur ardur alar r

163. Sarybosnadan opd lla adreyi apd
Ser--ser Venedik apd bi-ltf-i l- Br

164. Nar- nuret Telel-lah Muammedden ider her gh
o olsun her kii gh l aldda ebrr

165. Alsun ayn- mmet mnflar eker zamet
a ide ullara ramet yce annn ola yr

166. Bu slm selmetdr opar birden almetdr
n r ile melmetdr dimekdr ism-i affr

70

167. zine aklasun ki kh bu emre muntar her gh
ret geliser ngh la ren her evr

168. Bar- mevci durur dim yel esdie yrr dim
Gz a grr dim tecelliyle bu esrr

169. dpdr seyr reftr bi-ltf-i izn-i Settr
Begim anma bu gftr ola lav u sitem-dr

170. kr l im imdi grdk syleyen kimdi
Scd et tna imdi anu bilp amu-dr

171. A kim a dedi levlk altyla selm it pk
Hem ehl-i beytine o k ola her m o esr

172. Cem evld aba ehr-yr- erbbe
Ricll-ayb u abba aded evr u ezhr

71

173. Dai ol ubul-aba gurb ar olan bba
Derndan ull-elbba aded reml ile ar

174. n Abdul-dir Geyln bu ke r olan her n
Kerem ire ulu suln ayla utd evr

175. ehr sitte ser apu aup lan aa apu
Gnlden ayr yo yapu a ol h- ebrr

176. Dil anudur gnl anu vcd bu ten cnu
Hkm her yzde sulnu n anudur ulu var

177. Hvel-Evvel Hvel-ir Hve-hir Hvel-Btin
Vcd ire ikr-i kir bulunmaz anda tekrr

178. Gldr bir acep anbr omu a anda ok abr
arr leme her br belre drl r

72

179. udnu ltfi cdundan keml ehli vucdundan
Melikler scdundan apudan rd kindr

180. Ben Aferdr Efrengden arr var nki bed-rengden
knca adre o rengden nieler odu tmr
(2) (2) (2) (2)
a a a ade de de de- -- -i i i i ir ir ir ir
(Musammat kasde)
Mstefiln / Mstefiln / Mstefiln / Mstefiln Mstefiln / Mstefiln / Mstefiln / Mstefiln Mstefiln / Mstefiln / Mstefiln / Mstefiln Mstefiln / Mstefiln / Mstefiln / Mstefiln
1. aflet yeter ardam a gzini uyana ba
Bu ekl-i insna gelp a birligin duyana ba

2. ouz ata ulbin gep hem drt ana ramin aup
Bu oul eklin sep gel ret-i insna ba

3. U ne felek old ata bil r unurdur ana
Maden nebt hayvn ile bir bir oan mihmna ba

73

4. Hep on blk old bular ouz blk ibls u cin
ns old anca bir blk gel udret-i Yezdna ba

5. Ol bir blk old bu kez yz yigirmi be ie kim
Yecc u Mecc old yz yigirmi be olana ba

6. ol yigirmi beden dai yigirmi drt kfir imi
Ol bir alandur mslimn ay bunlar mzna ba

7. Bu mmet-i Ameddrr bunlar dai yetmi e
Tasm olupdur ey oca gel bir ulu seyrna ba

8. Yetmi ikisi ehl-i nr anca biri ehl-i cinn
Bil ehl-i sunnetdr bular slm ile mna ba

9. mdi y mmin kii ibretle seyr it bu ii
oyup glden tevi kr it ulu isna ba

74

10. nm geri odurur al isb yodurur
mn adar olmaz niam amd arturup krna ba

11. Yz biden artu demi bulmaz aurur bu demi
Tevf ola a yardm eyle scd abdne ba

12. Bunca r olur =' t bir kii ola melek
Devrndadur yedi felek ibretle bu devrna ba

13. Tevd-i efle irp mad ola bunda ft
Cn ire oa ayn- t irfn ile na ba

14. Nefsin kii rif olup a ikriyle albi dolup
Dost ile bir birlik bulup gel efat- annna ba

15. Nefsin bilen Rabbin bilr Rabbi kelm iidr
z cennete davet ider gel -l-minen Mennna ba

75

16. Dil olur n cennete ol devlet-i b-minnete
Mt aret-i arete bul vulat-i na ba

17. Devr-i Muhammeddr bugn gnden urbn old yekn
Bulur keml istedgn sen bu meh-i tbna ba

18. Nu uhr itmededr gelen yine gitmekdedr
Her ekilen bitmekdedr hir olan f-na ba

19. ir zamndur fitne o meydnda oynar tuhfe o
Aa siper ortada yo teller opar udvna ba

20. anda var ise gerek er ba raya ekmi gezer
Mehd zamna muntar [u] avm yek-dne ba

21. Bin seksene irdi zemn fet old hem Girit hemn
a abna vire emn anda olan yrna ba

76

22. Efrengi gy badlar avy imdi adlar
Tufe mdr yadlar ir hemn efna ba

23. Freng lesin yma gerek ayret odn ama gerek
Dmen dilin yama gerek ol yac nrna ba

24. Hep ledr ii gc vrn odlar o ucu
klis ra adre Yei Hersek Nh vrna ba

25. Bir aladur fet oldu ol del kfir aldu
Ya ol otara uldu mil-i Mr bostna ba

26. Aldand imdi bir kii a orudur cmle ii
Zamet eker erkek dii alar gzi seylna ba

27. Ser-cmle ser-ad alaur bu tufe le alaur
Bunca esr var ileur erkek dii olana ba

77

28. Syler szin dir ud bir bir ar ibu ed
Cn gna irdi ad kevnden an ekvna ba

29. Terk eyleyp zinligi dilden amu dmenligi
Bulup Muammed enligi f dil-i merdna ba

30. E-ul-i ayr geri var dn ayretin her kim ovar
A atna olup svr kfirdeki tuyna ba

31. Ser-ad amu old ar dmna omazlar ar
Her birisi kaar geri dirler otur fermna ba

32. Dmn szine inanup ziynetle dny donanup
Netsn sounda utanup te den ormana ba

33. Dmna gz adurmayup hemyn hem adurmayup
Ser-adde u udurmayup ur oplar didna ba

78

34. ul ile i yapd Frenk eyler bize o drl renk
klis otar anca mihenk imdi nedr meydna ba

35. Uolar doudurur yayla egeri durur
Ba araf yokudurur fl-cmle bu nona ba

36. Geri sou slm olur nkra ilm olur
o o elif ad lm olur ol bul-heves fermna ba

37. Dn derdi anda bd belek dne murd zre felek
imdi bozuld Hersek ar muru gerdna ba

38. ul azmasa gelmez bel itdgini herkes bula
Bu imdiki aldan nola b-reng olan erkna ba

39. ul Freng n bozd hep kfir ser--ser ezdi hep
Bir kendi asker dzdi hep yedi ral arna ba

79

40. Netdi rvat otarlar klis doly tarlar
aydd ile yatarlar ansz den urbna ba

41. Deryda mhirdr Freng anatla yapm drl ceng
o yerlerin eylerdi tenk a a diyen orna ba

42. Y Engrs ser-ad an dutm Macarlar drt yan
aa sn urtar cn derde dev dermna ba

43. Ger olmasa bir fet-i bb ems amer utsun nib
gtmede bir syb kendm gibi alna ba

44. Dirler yf ndan ar ta ile n tat yar
Birbirini dem ar demdr bu kez fna ba

45. zge almetdr dey tufe ymetdr dey
ala nedmetdr dey neler arsan ana ba

80

46. Eker bu al azmdurur a dostlar bezmidrr
Bir er ar sezmidrr ekmi ban pinhna ba

47. Meydna sa ger biri mnkir u omaz diri
Neler ekpdr her biri ya imdiki izna ba

48. Kfir iderse itibr anlara olur aradar
Fet ideler dr u diyr mescide ol vrna ba

49. Ehl-i memleket vrn alup kimden alur ursat anup
Ya zlm ile mllar alup yardm ider dmna ba

50. Ser-ad olup Bosna-Saray andadurur imdi bu ray
alasdur hn Giray old bugn yz na ba

51. Kffre devlet yz tutar n lm yo atup tutar
Her memleket misl-i otar tbi olup efna ba

81

52. Yel esdi tena fortada b-re ald ortada
Bu semti alur varada ubbl vaan evna ba

53. Erdel dai ba aldura bunca memlik aldura
o askeri u aldura Efl ile Bodana ba

54. Posta heves eyler tatar frat grr alup utar
-,= atlar oldur yutar anszda bu uyna ba

55. Vardur heves zr at ildrmede udan at
Fevt eylemez ol sati tedbr olan fermna ba

56. ardan ala Ar-i Rm uzatmasun bu nefs-i m
Bi seksen olduda km km merdna ba

57. Bunda am erler opar dn ayreti iler yapar
al ekeri bua apar hir olan sulna ba

82

58. slmbolu ol fet ider Frenge az idup gider
Mehd ola bu cn peder rendr lna ba

59. nkr aa aru vara o barna an ara
Heybet ire cmle ra bu udret-i Sbna ba

60. slmbola dner bile anda nolur gelmez dile
Mmin ola gle gle sen emr ile urna ba

61. Asker ola derya ara n adl ile meydn ura
arusuna kimler dura gel udret- Ramna ba

62. Dery adalar alur Venedikden te geilr
Tufe geitden geilr ol Alamn ilmna ba

63. adre bu kez i il alur n Bosnay nkr alur
oor Omi Anbar olur split ibenik yana ba

83

64. Fet olunur cmle iml ar defin bunca ml
Herkesde olu dest-ml gel bu ulu isna ba

65. Cn memleket o ala erfa nrlar ala
Beden tedr geile bu evket-i unvna ba

66. slm balmaz bir zamn ger dnye v ir hemn
Devlet andur b-gmn seyfin ura dmna ba

67. z olursa merd olur her kim ehd ol ferd olur
f-i ehl-i derd olur bu efat-i Ramna ba

68. avf etme a ikrinde ol her dem-be-dem fikrinde ol
Her nimete krinde ol evil-kerem annna ba

69. Kfir bu kez n birlene iki araf ayrtlana
o yaralar var urtlana derdi viren Lomna ba

84

70. Birbir bular n doua kim inie kim youa
urd duza her bir ua tadr ile Yezdna ba

71. rfna bu zge mihenk n bare hkm eyler nihenk
ua kemer hem plheng ly olan yrna ba

72. aland ret urus alamaz old urus
F old bu ba ars bu ayret-i mna ba

73. Malm bilinmez Heplim diler bulunmaz hep Kelm
Mecr yodur hep selm am ivna ba

74. Mmin muvaid oldurur z ta gerek uldurur
Ba cn virmek yoldurur b-illet ol Mennna ba

75. Her mmine cennet mam andan alnmaz intim
adur ehdedr lim bu vade-i Sbna ba

85

76. Neden tsn dn eri orup ya asun m geri
n izz efat her biri bulur keml isna ba

77. mdi bu vat olan ehd dim giyer lebs- cedd
Mevcddur olmaz n-bedd a bulan irfna ba

78. Bunda hd zre olan oldur ebed dim alan
Bu szde yo al yalan nt olan urna ba

79. F-maad- d kii oru grr her bir ii
Cmle ben a dost ii cem eyle bu Furna ba

80. Grp bu f enfsi bildi kim imi Rabbisi
Davet ider Efendisi bu cennet-i vicdna ba

81. Gider alur anda ebed vadetdedr dim ead
n oldur Allahu-amed ne r u ne lmna ba

86

82. A glini gir alvete ta iresin bu devlete
Sil evini gel alvete cn ire gel cnna ba

83. Yolua ol byi olan gereklige yi olan
Anlar degil yi olan gel slik-i ivna ba

84. ara an yi olur kfriyle hem yi olur
Bl ile tbi olur Firavn ile Hmna ba

85. Orta yo mehd odur buahd ile mahd odur
Bu ad ile mad odur Amed gibi yek-dna ba

86. Kendzini a grdi hep bl olan a grdi hep
ayla ada urdu hep artu degildr ana ba

87. n gline Rabbu ola lem amu fitne ola
Gelmez arr h bir la sen sendeki z cna ba

87

88. Mlkinde orta yodurur hir butn hep adurur
n fil-i mutladurur her gn avf na ba

89. lem amu ll- ayl her bir cell ire ceml
An bilp sen andan al anula bu elvna ba

90. Ekliyle oynun ider bu ortada ayr nider
Ayr dn ayr gider bu mevc ile ummna ba

91. Bil skin olsa bir nefes ala grnmez ten-afes
Ne cnb ne zge ses sen bu ulu brna ba

92. Gel zge bul varl netse gerek bu arl
Terk eyle bu ayrl dostu bulan yrna ba

93. Bri anula gelesin zge bir yol bulasn
ubbl-vaanda alasn bu a ile na ba

88

94. Rehberlik ide Musaf cnu bula dim af
Gider cef alur vef ar zre bu cevlna ba

95. alb yedi at gli ierdedr a dilegi
Tevd-i arbu bilegi ibt u nefy mna ba

96. Birbir bulardur alur t kim ier geilr
Au arab iilr b ebed mestna ba

97. Anda utan nsiyyeti birlikdedr cinsiyyeti
hir olan nsiyyeti ol l-i abdna ba

98. hirde o iler olur ankim ayl dler olur
Hem yaz ile lar olur ol zemher imkna ba

99. o ibtid ar yava ansz olur tufe ava
ler yapar aydd lava demden olan seylna ba

89

100. Bamaya arda ardaa yz utalar a u aa
Ansz onar ldr baa vrn alur o ne ba

101. Zmmler u ba aldura tenhda dem ldre
Adya o ml aldra ol ama u dvne ba

102. Anlar ys eyler bun fet ideler i so
lerde bir il an diye an ulana ba

103. Ansz olarda ulanur fermn gelr hep talanur
Mecr olanlar yalanur ol berk ile brna ba

104. Rendrr dn-i mbn dim olurlar libn
Meydn iinde libn lib olan yrna ba

105. Kendin oyundur gsterir zge oyundur gsterir
Erkn yindr gsterir devlet budur bu yana ba

90

106. Ey im seyrn imi alu acep ayrn imi
Dil nesi vrn imi a ret-i elvna ba

107. a syleyen a dileden bu mgli a aladan
Hem balayan hem baladan vid ead yek-sna ba

108. Dny ser--ser ditreir ar yki kimler ar
o varl derbend ar iridi vat ezmna ba

109. imdi bu seksen birden u old ayn tabr d
Bosna Saraya bama bo neler ar lyna ba

110. U adreye asker yrr n ibtid kfirdrr
Bir a yeri aydd urur sen cemolan sekbna ba

111. Doldu rvat klis otar Hersek ilin our utar
ret idp ehlin atar ehr ur vrna ba

91

112. Bosna Saray old kenar eyr it baa neler onar
nkra ar kim unar orar ser-i alna ba

113. Ol kim ura bi deye kim inanr dil-ddeye
adur mun bu vadeye alar opn evgna ba

114. Bildrdiler nkra hep kimdr sebep bu kra hep
Freng lesi bed-kra hep bat u cedel udvna ba

115. nkr diyp emr eyledi eski udd zre dedi
Askerle hem paa od ayd olunan unvna ba

116. aan bu a gele bunda opar bir velvele
Dmen olur hep yel bile kr ile pinhna ba

117. Ad ider uyn henz dker aar hemyn henz
aflet yeter uyan henz gel ayret uyana ba

92

118. ul bunu yine ar o ne hem yaup yar
Her merdi benlikdr ar am gider ayna ba

119. Bunlar gelr vardur udd tadr idpdr n Vedd
rs osun her bir knd o r it kmna ba

120. a a diyen o o atar fet olunur adre otar
T Venedi mlkin utar sen udret-i Ramna ba

121. Ad ebed egmez boyun ger grmese ardn oyun
Seyf ile bu ern yn lip olur udvna ba

122. Yosa muabbet istemez bir drl lfet istemez
Bir ayr- ikmet istemez sen ikmet-i Lokmna ba

123. Gzi ak cnlar grr an biri ad urur
Bu i nie yrr urur envr ile nrna ba

93

124. Bu bir vcddur amus yer gk ile uma amus
Terk eyle r nms tecrd olup bir dne ba

125. lik-i sn ol a isen adya sen ekdrrsen
Eflke sen olma ksen lda sen selmna ba

126. Yezdn sen burn sen devrn sen merdn sen
Meydn sen andn sen vildn sen lmna ba

127. Mamd olup mabd olup mevcd olup mad olup
Mevd olup mehd olup mad olup bnyna ba

128. Teri ili Amed dili irdi eli ad yol
Ekser ul dirler bel blbl gli efna ba

129. a Muaf ehl-i af buld vef o iktif
Derde if dndi cef fdan fa ayrna ba

94

130. Nesli al old vel albi cel irdi eli
Her bir vel syler bel sord yol na ba

131. Vid ead mlki seded nkim resed dim ebed
Olmayadur t ced-be-ced oldur sened ana ba

132. Bir velvele opd hele n blble erler gele
anlaryla dnerseler barn dile Frengna ba

133. Demler ola meydn dola her ul ula ar yola
adan ola alar yola at bir pula ad-dna ba

134. bu rumz mh- Temmuz aynmuz ar omuz
drkmuz eflkmuz zge semr urbna ba

135. Alu btn nzik otun bu diatu ald atun
Nre atu sun dtn oru atun udvna ba

95

136. im olup dost bulupasker dolup dem dem gelp
Bare alup drler delp dehn alup arna ba

137. Bad ad mil-i ged iler ad geldi ydu
Olmaz du bozd d cnlar odu dihna ba

138. Ba yldza iler dze n yz yze gelr sze
opra oza anlar ze kfir oza zennna ba

139. Nrdur iim iim am gel ardam ol srdam
Gzm am dkme yam cnm bam dostna ba

140. Geldi nid ince ad dir uda virdi ed
Kibrit uda d bu da dme cd ilmna ba

141. Asz hcm utd ucum budur gcm tat- tcum
Ddi ncm ehl-i rcm netsn oum rindna ba

96

142. Bitdi lis noldu kilis gitdi bolis uca dolis
Derni balis eyle nalis a umulis rindra ba

143. anda Nadin ya saradin mil-i Budin bunca radin
etin Adin vrn adin bari Kenin bu yana ba

144. Sen bunda al bir ie al ba cendrol al yedi ral
Bunca uval amada mal donanma al bu yana ba

145. a emr ider bir gerek er kime dner il ab ider
Cn- peder artu nider anda gider yek-sna ba

146. Kfir dzer mamr ider lim gider zr zeber
Gl sezer devlet bzer bir diridr eylna ba

147. Ba kendme gel bu ama lim dime sen kime
Gir teme ir iteme n-i deme ilmna ba

97

148. Bu bir geli adan al al bul ora gli
Her bir uli birdr buli belli noli ana ba

149. ala gre byle sora slm vere ol kfire
Hem bavura hem alura seyfi dre skkna ba

150. Asz gelr midr alur o yalvarur Teri verr
ler olur anma alur slm bolur meydna ba

151. Hersekle Mostr ser-addin klis Drni saradin
Hem Sedd-i slm hem Nadin nie gider dmna ba

152. anma begim byle alur hep bunlar nkr alur
almaz bu i iden bulur mikdrn bu yna ba




98

(3) (3) (3) (3)
a a a ade de de de- -- -i i i i ir ir ir ir
(Terkb-i bent)
Filtn Filtn Filtn Filn Filtn Filtn Filtn Filn Filtn Filtn Filtn Filn Filtn Filtn Filtn Filn
I. amdulillah buld at onlar pk eyleyen
ayret idp ehl-i dni ol fera-nk eyleyen
Bu tedrikdr ady zr u am-nk eyleyen
Mrted bls olanu snesin k eyleyen
fiyetde ola dim Frengi ihlk eyleyen
bu srdur ullarn meydnda b-pk eyleyen
Derd-i malmna adun tuhfe tiryk eyleyen
Var mdur imdi duda dde nem-nk eyleyen
Eski iler bitdi anca zgeler peyd imi
Servern-i lem anca vlih eyd imi

II. Top atld ara arba iidildi bir ed
ayd bitdi n yapld leme emr-i ud
adreye asker yrdi var gibi ince ad
99

Her ne del ala varsa dai andan mad
clerden bir almet old vardur bir nid
Pehlvn geldi uhr etd acebdr bu ed
ok gedlar h olur bunda nie hlar ged
n pardan hir old d bir sel ibtid
Eski iler bitmede bir ba neler peyd imi
Servern-i lem anca vlih eyd imi

III. Geldi dem fn andur a gz fil '--
ala srru ger var ise zgeye sen lma f
Bir alnd var cinda ditreir a ile a
leme zehri ound ofrada var tufe
Dost dmenden seilmez aynamada bir ava
Bunda sr var arslan olur ceng iinde her bu a
Ser-adde imdi baalum var m bir urtara ba
ki sanca yald almad rat u um
Eski iler bitmede bir ba neler peyd imi
Servern-i lem anca vlih eyd imi
100


IV. adre fetin eyleyser mm u v dl olan
ayr dirse yine oldur ehl-i l u l olan
Byle dimidr mbeir dai ehl-i l olan
Reml iinde bunu bulur kmil-i remml olan
Gster budur ullarna lul-efl olan
Cehd ile irdi irenler irmedi iml olan
Mjdelerle geliserdr ar ile irsl olan
Pdih old malm Freng ile avl olan
leri er- felek bitrdi hem peyd imi
Bu sebebden cmle lem vlih eyd imi

V. Her murda irirsn py-da ol srci
Nie h mt idersin n omaz orc
Bunda iler alur n bitirirler orc
a ula virsn saa hem dde ren grici
Ute meydndur ald geldi bir darb urc
Mnhezim olur aa her aru oyup durc
101

btidda grdi zamet ol otara yrici
Ta gelince er ile nefs ejderin ldrici
erh gerdn- dne geldi ba neler peyd imi
Nie al ss sersim nieler eyd imi

VI. d u mn anda ise anda srr- Muaf
Dn-i ad ar durmaz yrsn fdan fa
d u adl cem- abr r-yr b-saf
Berk ider glnde ahdi eyleye ahde vef
bu l ire olanlar ola her derde if
Cmle olmaz asker ire bir kiidr iktif
Her zamnda onu rat gsterr her bir cef
Alr cmle bu mgil sa cm u ayn u f
er-i gerdn ire seyr it zgeler peyd imi
Servern- lem anca vlih eyd imi

VII. Bir feti sn olurd ehl-i le orsalar
H dayanmaz trik-i ml u menle orsalar
102

Bir vrne alb iinde l-celle orsalar
Yandan irer arar her bir kemle orsalar
Alayup yz yerde oyup b-zevle orsalar
orudan tcn oyard cndur le orsalar
Benligi terk eyleyp eski ricle orsalar
Diseler bu lmi o dme veble orsalar
Bu sebepden bitdi iler zgeler peyd imi
Servern- lem anca vlih eyd imi

VIII. Geldi fermndur sefer var fet olsun bu araf
Bunda seyr var ola an adan zge m-aref
Dn-i slm bolyserdr dim izz eref
Urdu pzrdur ne devlet yriye ne cmle ref
gnnde arb olur n alar tutar berf
Bunlar bir bir tanur her kimde varsa men-aref
n ziyde eyledi aa temenn bir arf
aru durmaz anlara meft olur her bir araf
er gerdn- dne geldi ba neler peyd imi
103

Alamayan nefsini am gider eyd imi

IX. Fey- ada n yo isteyen buld murd
aflet ehli ald marm uyanlar ber-murd
alb-i mmin beyt-i Yezdndur muaa olma yd
Bir nefesle tc u tatu hlaru eyler mezd
Ehl-i fara pdihlar nur itmez ind
Kim usla gelmek in ada bu a- ibd
Hem cehennem teinden cnn ide zd
Mlk-i hir gibi ola iret mlki bd
Byle lde dem ister ba neler peyd imi
Kendyi bilmez kiiler vlih eyd imi

X. Dn-i kmil oldurur edyn ilzm eylesn
Szlerine aru bir sz am bulmaz sylesn
Sz ile ilzm idp sora lla boylasun
Dn-i pk- Amedi er bu yzden oplasun
imdi klisle rvat bunca kfir neylesn
104

Hem sz ile hem lla byle uyn eylesn
Man gerek demye kuru dav neylesn
Hem lla hem sz ile a ibt eyleyesn
n lavuz gzsz ola ba neler peyd imi
Gzin ama lzm anca b-baar eyd imi

XI. Gz cina mad lem amu d gze
Cmle ilmi alad gz baca yzden yze
Yedi amu gze uma sen ula ut bu sze
Ar- al cmle cennet amu olur gz gze
Muaf km itdi bu gz ile ay u ylduza
Yeri gk fet idp gsterdi yol amumuza
Muafya kim uyarsa ol iridi her ze
Gn bugndr ala gr bama cnm imrze
Eski iler bitmede seyr it neler peyd imi
Servern- lem anca ne acep eyd imi

XII. fil olma ne urursun d maribden gne
105

atlanursn belki geldi uta sl drd u be
a uyarsun bunda iken anda varsa yr-ve
ar gitdi nki geldi posta hkm eyleye e
riedr nuret-i a birlene cmle d-de
adre hem oor Kilis ser-te-serdr Bale
Fet-i Venedikle Alaman pendan m ade
Bu imldan yedi ala Ramedayimler ade
Tufe iler bitmede hem tufeler peyd imi
Nie al ss ser isim nieler eyd imi

XIII. Ya lh vli-i Bosna un senden diler
Rametle refi n bu leti tenden diler
adre fetin dn-i slm t-i isminden diler
Muciz-i Amedle aa fil-i resminden diler
Cmle bu ser-had ol hem fal- rametden diler
Bir nid olsa enmez Freng zametden diler
Her biri lem iinde geri Rabbinden diler
mmet-i Amed Muammed ev-i cennetden diler
106

Hey dir zge udur ba neler peyd imi
Servern- lem anca vlih eyd imi

XIV. Nefsimiz ynna basa dai azdur bu i
Milketi vrn iden imdi ourladur Omi
Sanca klis ra split ibenik Yadrani
adre nm zredr ayet mheyy bu ya
U otuz be ala vrn eyledi byle geli
ayret-i dn bizde olsa olmaz idi bu sevi
Cem-i mle mil old hey dir i d
Bir piyde geldi atd h mtdur didi ki
Eski iler bitmede bir gr neler peyd imi
Servern- leme anca ne acep eyd imi

XV. Ar- Rmu arna hir olan ayna ba
Asker-i rn u rn itdgi uyna ba
Alup bunca defin bel olan hemyna ba
Fitne-i ir zamndur a gz her yana ba
107

Dde-i alb alsun gel a uyana ba
ol Mselmn heyetinde mutelif edyna ba
Fet-i osanin iinde bulunan her yana ba
Kesret ire vadeti bul sen dai bu yana ba
Eski iler bitmede abr it neler peyd imi
Servern-lem anca vlih eyd imi

XVI. ahra mahar pek byk dmen imi hergiz Ttr
Bir sehl frat bulursa ba nie atup utar
Ala idr bunlaru yannda bu ayd otar
Glleri dery mili ldurur anma batar
Hem ovarken hem aarken olarn durmaz atar
Boza in cn virr bir omeeye esr atar
Her biri br-gr esrden balam byk atar
Etmegi zr b-yretig onu lb lb yutar
Eski iler bitmede anca neler peyd imi
Servern- lem anca vlih eyd imi

108

XVII. de olsun ara olsun yand dny ser-te-ser
Bad gonce her bucadan bir ahr- bd eser
Ata oul avm m birbirin sevmez kser
Ann oru vardur bir arafa opser
urtul yo cmle lem bu zehirden atser
Zerre del yo arar zin bilene ey pser
Kendye gel n alamaz bunda al u cn u ser
Mehd-i aip-zamndur bunda Deccl keser
Tufe iler bitmede hem tufeler peyd imi
Servern- lem anca vlih eyd imi

XVIII. fil olma geldi atd tri bi seksen
Mmine zge tesell mnker cnna g
Bir aber seksen birinde n tamm old oru
adreye olsun edrik bunca yapu bunca u
Kfir Efreng eylemekde ul iinde zge u
Seyf-i merdn andasn gel dem-be-dem meydnda u
Geldi u bayrama urbn olmaa bir ri o
109

Pdiha ola fermn asker ile ide g
Tufe iler bitmede hem tufeler neler peyd imi
Servern- lem anca vlih eyd imi

XIX. Dmeni or grmek olmaz Rabbisin pek yalvarur
Neylesn Firavna Ms nki b-ek yalvarur
Kfire virr murdn anda ol pek yalvarur
Belamu postn alur n aa seg yalvarur
o ged ehler elinden alur etmek yalvarur
a ehdler nad- mrin o gtmek yalvarur
Eski iler bitmede bir ba neler peyd imi
Servern- lem anca vlih eyd imi

XX. bu fete im yazdurdlar bir a rumz
Kimisi alar bu alu kimisi ar omuz
Dn-i pk- Amediyye a ile bu evkimiz
Ehl-i dil yrna dim cn balar zevkimiz
Fet u nuret a myesser eyledi mh- Temmz
110

eb olund yamaland bir kz ammsemz
a ile ada olunca dem-be-dem bzrmuz
bet rat getrr yoluyla rhmuz
Eski iler bitmede env- nev peyd imi
Servern- leme anca valih eyd imi

XXI. Tri ayn- leyn ki uhr itdi henz
Seksen de bir a ,-olup bitdi henz
ar u arba bu adlar yaylup gitdi henz
Mm-i evvel mm-i n bitben yetdi henz
Mm-i liden bidyet hir itd henz
Fitne-i ir-zamn ba biraz netdi henz
Merd-i meydn rasn imdi eskitdi henz
Bir iki tezyn olunca o i iletdi henz
Eski iler bitmede bir ba neler peyd imi
Servern-i leme anca vlih eyd imi

XXII. mada zge ninlar ortalda urma hy
111

Kend midrn bilenler tmede tenhda ny
ayr u er bunda alur pser bunlar ay
Ala uyup varlu ofrasn gel bunda yay
ol imet adl in mar olan yosl u by
Ba cam olma idi nin sekizdr bb- ry
Eski iler bitmede bir ba neler peyd imi
Servern- lem anca vlih eyd imi

(4) (4) (4) (4)
a a a ade de de de- -- -i i i i ir ir ir ir
( Terc-i bent)
Filtn Filtn Filtn Filn Filtn Filtn Filtn Filn Filtn Filtn Filtn Filn Filtn Filtn Filtn Filn
I. amd aadur izzetinden buld dem f
Secde iden emrine dim srer zev-i af
au emrin utmayanlar amuda eker cef
Dmenne lib old eyleyen ahde vef
Bu abatda olanlar km ider fdan fa
evk-i -i Amed arz ilmi r-yr- b-af
112

tiyr dim-i er-i Muammed Muaf

II. rete aldanmayup z ine bama gerek
Birden artu her ne ise ana bama gerek
Bahre ulama dilerse alaa ama gerek
Ev apusn fet idince urma ha ama gerek
Yalz maz n te a u av ama gerek
evk-i Amed arz -ilmi r-yr- b-af
tiyr dim-i er-i Muammed Muaf

III. Bn iken ibu varl lev u alemde bugn
Dn-i slm selmet old lemde bugn
Her kim irr eylediyse nr- eslemde bugn
Her kelm cevher olur bar alamada bugn
Kfir mnkir mnf ald elemde bugn
evk-i -i Amed arz ilmi r-yr- b-af
tiyr dim-i er-i Muammed Muaf

113

IV. au isn irip onsa devletler baa
iddet ovu bu ala yaz gibi gelr
Yosa vrn ald Bosna illeri badan baa
Ch- manp ml u altun aluben gelen p
lmi ter itmeye mi km eyle a u aa
evk-i -i Amed arz ilmi r-yr- b-af
tiyr dim-i er-i Muammed Muaf

V. Ehl-i adlu glgesin a ullara isn ider
Lk ullar bun ister nefsleri uyn ider
Azm yola gtrp k ile yek-sn ider
lmi olmayan adnu iini sn ider
Cnibni oayup dz kmil-i insn ider
evk-i Amed arz ilmi r-yr- b-af
tiyr dim-i er-i Muammed Muaf


VI. o kiiler uyurd imdi uyansun o kr
114

Vati geldi geri kim asker ayansun o kr
Fet olur seksende Krid dil inansun o kr
Kfir andilleri o o ufansun o kr
Ehl-i uyn u munflar utansun o kr
evk-i Amed arz -ilmi r-yr- b-af
tiyr dim-i er-i Muammed Muaf

VII. r u eden mm dn o atadu aszn
Mh u you ulesi ddi uladu aszn
anda bir lim olur rdu avadu aszn
Kprden ged uy vardu ded aszn
Bu uyfu hir - buladu aszn
evk-i Amed arz ilmi r-yr- b-af
tiyr dim-i er-i Muammed Muaf

VIII. ul- Efrengi dirse bunda ela igreti
Bun byle gsterpdr u mbeir areti
Bu otrdan bir sebeple oparrlar fitreti
115

Bir ='- g gelr ayna klis asreti
olur okdan slm bulur elbet nusreti
evk-i Amed arz ilmi r-yr- b-af
tiyr dim-i er-i Muammed Muaf

IX. alalar var bir ka Krfes Boazdur didiler
Fetine vardur iret kfir azdur didiler
op orup lam eyleyp dvr azdur didiler
Ekerin teslm iderler da yazdur didiler
Frengi yan bunda anca bir cnbzdur didiler
evk-i Amed arz ilmi r-yr- b-af
tiyr dim-i er-i Muammed Muaf

X. Arnvud alar urbnda otor var hem pra
Memleket vard arbe def ola m bu '-
Bunca bi erkek dii utup atarlar b-al
Gzlerimiz grebilse bunlara olur
Nuret-i adan temenn vcib ide mm u
116

evk-i Amed ab- ilmi r-yr- b-af
tiyr dim-i er-i Muammed Muaf

XI. Dopre Venedik lekr mrted u telbsdr
Ne lar avm- azzil gredr blsdr
Drl zamet dn-i slm ekdgi tedrsdr
Bunlara dndr u d seyf urur aysdur
Ml- rn yere gesn zr kim assdr
evk-i Amed arz ilmi r-yr- b-af
tiyr dim-i er-i Muammed Muaf

XII. ret bunlar mudr Freng ile birlikdedr
Evlerinde aydd Uo gizl tedbrlikdedr
Mselmnlar ml ile anca bular dirlikdedr
Vat irisn dn-i slm dai tekbrlikdedr
Bu abatda olanlar dim erliktedr
evk-i Amed arz ilmi r-yr- b-af
tiyr dim-i er-i Muammed Muaf
117


XIII. urb- Mostar abeldr ala-i Efreng oym
Gelmesine arplcadur zge senkistn imi
Bosnaya fermn olca anca aa bir geli
Hersek u Bipar levendi topla ider yriyi
Bir araf etin suydur fetine sebeb oli
evk-i Amed arz -ilmi r-yr- b-af
tiyr dim-i er-i Muammed Muaf

XIV. ala Klis split yoldur Polie niye
Blar tl-rem zeytn u incir mhiye
Hem roirle ouz astel olara hviye
o sitemler olm anda yeieri sipye
Gide sancla otalar tekkeli plya
arz- Amed evk-i ilmi r-yr- b-af
tiyr dim-i er-i Muammed Muaf


118

XV. Dai adre alasdur ol otardan tesi
Ho mbeir gsteridr ola cmi potas
andarali ala ire balayuben utas
Ehlin banda l n siyhdur fotas
bu liyle i iler pute v n-putesi
evk-i Amed arz ilmi r-yr- b-af
tiyr dim-i er-i Muammed Muaf

XVI. Bir kils vardurur adre iinde didiler
Ounurm avt ile anu iinde didiler
Ol en dileyenler o geende didiler
Triin yazmlar u seksen nde didiler
Sre-i il yazlm bir anda didiler
evk-i Amed arz -ilmi r-yr- b-af
tiyr dim-i er-i Muammed Muaf

XVII. Fet-i nuret ile hir olser bir pehlvn
Ehl-i slm uta uvvet d ola pr civn
119

urlur fetun arb bunda hne dvn
btid yol bulmu iken a ile her n-vn
zz rifat bula dim dnde bir ayret-i urn
evk-i Amed arz ilmi r-yr- b-af
tiyr dim-i er-i Muammed Muaf

XVIII. Hem veleh bi yaylas anda fu ullesi
tede alasu dery lebidr bilesi
Dret ile l ura de yz bi kellesi
B-u ol o i eyler zincr op gllesi
Bu azda ba Saryu ps v mollas
evk-i Amed arz ilmi r-yr- b-af
tiyr dim-i er-i Muammed Muaf

XIX. Bunda Zerrn oln baarlar bir acib l ile
Memleket neler ekpdr urtulur m ml ile
o fetiler var ol ilde erlik ile l ile
ayn u f v cm olcak alur i l ile
120

Gsterilen a bir bir l ile hem l ile
evk-i Amed arz ilmi r-yr- b-af
tiyr dim-i er-i Muammed Muaf

XX. tesi Venedik ilidr Ostorya yaya ars yol
Alaman a etegi askere bir bolca yol
iftligi bol memleketdr zler gedikde gl
Her kii olur an andan alur a u ol
Her ne kim a gsterirse d geldi cmle ol
evk-i Amed arz ilmi r-yr- b-af
tiyr dim-i er-i Muammed Muaf

XXI. n alnur alyesi Venedik teslm olur
Tab rendr bularu ekeri Mslim olur
a arafdan ibu srlar deme alm olur
Vridt- a olan sz ehline teklm olur
Dn-i slm ab ir bu yedi ilm olur
evk-i Amed arz ilmi r-yr- b-af
121

tiyr dim-i er-i Muammed Muaf

XXII. Fet in tedbr iderler liyedr yaplur
Her arafdan yryeler o esrler aplur
zler putlar rarlar vech-i aa aplur
Bunda znnrlar kesilr arta n aplur
bu mirca varnca a atlur aplur
evk-i Amed arz -ilmi r-yr- b-af
tiyr dim-i er-i Muammed Muaf

XXIII. i a hep u imi gelmesi yet etin
Bae v meydn yodur oynada erler itin
lyalarla op yrdp grseler izmetin
Ol zamnda gre herkes dn-i slm evketin
Evle cmler yaplm hep kilisdan metin
evk-i Amed arz ilmi r-yr- b-af
tiyr dim-i er-i Muammed Muaf

122

XXIV. blesi semti adur demsi pek arf
Dn-i slm olca ilm ile opar o erf
Mutedildr hem hevs ehline olur aff
ib-i ilm-i taavvuf hem eratle laf
Ehl-i fetv ehl-i tav o ola anda arf
evk-i Amed arz ilmi r-yr- b-af
tiyr dim-i er-i Muammed Muaf

XXV. Bunda Rim pp iledr feti malm dillere
Devr-i Mehdde dimiler ola slm illere
ar u arb berr bar uta ola dillere
Kfir mnkir mnf ar olser seyllere
Glistn- Amediye e-al blbllere
evk-i Amed arz ilmi r-yr- b-af
tiyr dim-i er-i Muammed Muaf

XXVI. n eln mm d ayb- lemdr bugn
Engrsle Freng ilinde bunca almdur bugn
123

o kils mescid old dn-i slmdur bugn
Nafy ile ibt iinde t- Mevlmdur bugn
hid-i mehd bir old nki ilmdr bugn
evk-i Amed arz ilmi r-yr- b-af
tiyr dim-i er-i Muammed Muaf

XXVII. Allah Allah cn u dilden arca merdmn
Ditremez mi heybetinden bu zemn smn
Mridinden izn alca d ile bu mminn
Nie yz bi kfir urgr ba ayanmaz bir zamn
lerinde oru der aladan diler emn
evk-i Amed arz ilmi r-yr- b-af
tiyr dim-i er-i Muammed Muaf

XXVIII. a mun oldda sn ola alma intim
Dn-i slm msaar n kim old her mam
a buyurd ol kiiye vcib olmdur lim
Dn-i pk- Amediye dla ola imm
124

Cn u ba terk ider kimler diye ara am
ev-i Amed arz- ilmi r-yr- b-af
tiyr dim-i er-i Muammed Muaf

XXIX. A ile gel bundadur ayn- r-i l-cell
Nie yldur asker-i slm olupdur py-ml
N-sez szler dimekde mnkir ehl-i all
a in adya l urma olmudur ell
Gster mirt iinde a ceml ile cell
ev-i Amed arz- ilmi r-yr- b-af
tiyr dim-i er-i Muammed Muaf

XXX. T ezelden her kim ister amna lib ola
Nefsini bilmek in bir mrdin lip ola
apusunda bir atl ile nefsini lib ola
Kendyi yo an var bilp aa clib ola
Bozar anula cihnda anda bir alb ola
ev-i Amed arz- ilmi r-yr- b-af
125

tiyr dim-i er-i Muammed Muaf

XXXI. ol our yinleri urtd Hersek sancan
asaba kyleri yaub itdi vrn ocan
Aldlar ne buldularsa arayup her bucan
Bunca bi dem esr idp oyun uzican
Vcib olmdur erenler ala seyf nacan
ev-i Amed arz- ilmi r-yr- b-af
tiyr dim-i er-i Muammed Muaf

XXXII. Sanca klisde otuz be ala olmdur arb
a u arlar aarsn bulmazsn bir arb
Nr ii gibi iken berr beybn a trb
Nefsimzden mi bilelm baa onm drb
uanurken arudan yan gelicek hep serb
ev-i Amed arz- ilmi r-yr- b-af
tiyr dim-i er-i Muammed Muaf

126

XXXIII. adre fet oldu at cmlesi mamr ola
Dn-i slm her arafdan lib u mansr ola
Hep rey yurdlarna onua mesrr ola
Mrted Uo olanlar ol zamn mahr ola
eri icr eyleyenler yz a mehr ola
ev-i Amed arz- ilmi r-yr- b-af
tiyr dim-i er-i Muammed Muaf

XXXIV. adreye yerledi slm memleketdr dzilr
Cmle Efreng lsm btl olup bozlur
T Alaman alarna askere yol zilr
Hem Venedikden te iler eteler szilr
a etegi bar ucu kyden kyedr gezilr
ev-i Amed arz- ilmi r-yr- b-af
tiyr dim-i er-i Muammed Muaf

XXXV. Vridt adurur bu kim grlmi sylerz
Himmet-i merdn ile ayla ada boylaruz
127

Cnlar cnn sziyle dem--dem oylaruz
Emr ile ibrm ile n syledrler neylerz
Bizde r seyr idp aa tevekkl eylerz
ev-i Amed arz- ilmi r-yr- b-af
tiyr dim-i er-i Muammed Muaf

XXXVI. Engrsle Freng ilinde bunca alm ala
Yedi ala fet olca ayb- alm ala
Kfir kfri bald dn- slm ala
Rme-i kbra knzi kenz-i Mevlm ala
Her far olur an n adl-i blm ala
ev-i Amed arz- ilmi r- yr- b-af
tiyr dim-i er-i Muammed Muaf

XXXVII. Alamanu glmesi var bu demi o grelm
Mm ile sndr nca ke yzler srelm
o aberleri iidelm gmz buralum
Dn-i slm evketinde a aat duralum
128

Vadet-i ada bir olup biz de bir bir duralum
ev-i Amed arz- ilmi r-yr- b-af
tiyr dim-i er-i Muammed Muaf

XXXVIII. U elnden naar l fet-i Efreng Engrs
Py-ml ola didiler imdi bed-reng-i ngrs
Ba baa up dilermi eyleye ceng Engrs
l tevekkl aa olmaz mmine denk Engrs
Al-i Omn arbn atlanmaz leng Engrs
ev-i Amed arz- ilmi r-yr- b-af
tiyr dim-i er-i Muammed Muaf

XXXIX. Yalz bunlar degil Zerrn olu rvat kfiri
Hep ldan gerrler Macar u t kfiri
alalar aldran Uo ve uldat kfiri
Dn millet bilmeyen ol ara rvat kfiri
a grhdur imdi Efreng panatt kfiri
ev-i Amed arz- ilmi r-yr- b-af
129

tiyr dim-i er-i Muammed Muaf

XL. Yedi yz bi b dkle a u ar an ola
Ey azlardur bu demler kfire fn ola
Ceng ola op u fenk olar l meydn ola
Dn-i slm ola ren ibret-i ayrn ola
Muciz-i srr- velyet izzet-i seyrn ola
ev-i Amed arz- ilmi r-yr- b-af
tiyr dim-i er-i Muammed Muaf

XLI. blesi adur kef ola bunca ulm
Hem hevasna baup dir im artd bilm
Bunlar seyr itmiim bir a olupdur n yolum
Gsteripdr a ulan dai irse elm
Bu abat alserdur syledkin bu dilm
ev-i Amed arz- ilmi r-yr- b-af
tiyr dim-i er-i Muammed Muaf

130

XLII. Kfiru uyn vardur an bunda yazmaduk
Sel uy gibi geer andan tri dzmedk
Anlar yama gerek biz ol deizde yzmedk
Dn-i slm ipini pek utarz biz zmedk
Kfir slm zre lib ola bir dem sezmeduk
ev-i Amed arz- ilmi r-yr- b-af
tiyr dim-i er-i Muammed Muaf

XLIII. Her arafdan hir olup gsterir byle i
H ayrmaz Mehdi ib-i zamndur n o
ret itse kfir lim egeri bir yan
n sounda byle l var ayret-i slm an
Sr piyde bende dme farz olup urtar cn
ev-i Amed arz- ilmi r-yr- b-af
tiyr dim-i er-i Muammed Muaf

XLIV. Ol ehd efal bunlardurur dimi Resl
Ne sadet cnlara n bulalar aa vul
131

ayret-i dn-i Muhammed neydgin bilmez cehl
zge srdur bunlara irmez begm her bir ul
efatinden bir sebebdr cnmz ide abl
ev-i Amed arz- ilmi r-yr- b-af
tiyr dim-i er-i Muammed Muaf

XLV. ta Mehdn uhr seksen dendr tamm
hir old ibtiddan geri kim vat-i amm
Bu ayretle abrdur ehl-i dne ey hmm
Dounr cn enfesine gh acib bir mm
Bir beret dai vardur posta gedikde imm
ev-i Amed arz- ilmi r-yr- b-af
tiyr dim-i er-i Muammed Muaf





132

(5) (5) (5) (5)
a a a ade de de de- -- -i i i i ir ir ir ir
(Musammat kasde)
Mstefiln / Mstefiln / Mstefiln / Mstefiln Mstefiln / Mstefiln / Mstefiln / Mstefiln Mstefiln / Mstefiln / Mstefiln / Mstefiln Mstefiln / Mstefiln / Mstefiln / Mstefiln
1. Hey dostumuz mr-alay a eyleye i olay
Dil-nesine ur alay anda onar mihmn- er

2. ul u al olsa ey bu i so -',
Dman azarm bir uyu aa der kfrn- er

3. erleri bir i yapar ad acyip nem apar
Mrted-i ezeldr apar eyr it nedr devrn er

4. Yam ulm dnyy hep atdlar reyy hep
Unutdular uby hep ba ne imi seyrn- er

5. Freng otar bama diler Uolar ama gerek
Cmide ama dilerdr Nide hem eyvn- er
133


6. oun ayar olsa kii ilte baa her bir ii
Bir bir ayar yaz u k boldur aa meydn- er

7. z nefsini evvel yeer l uanup at biner
ayder mil ldrer uyar aa merdn- er

8. Dmen apanca yemedin ul ile mla ymadn
Ta orup emn dimedin aldrmaya drn- er

9. Kyler arb isiz yatur ne ald at na od atur
aydt gelp urm atur li omu o zamn- er

10. ayret idp ems u amer alup ele seyf kemer
er-i Resl adl- mer dutup ola suln- er

11. n Teriden orar kii dmna heybetdr ii
Ditretdrr a u a olur mu ayn- er
134


12. Cifr ire o yazm nola her ar u arb slm ola
Put-neler mescid ola n yrye frsn- er

13. Bir pehlvn asz ar bunca l alup yar
Kffr ol del ar pyn pe n- er

14. arma ceng olsa gerek demden uyu olsa gerek
Seyr idesin nolsa gerek ol demde bu mzn- er

15. Erf bol yerdr our mesken yapup anda otur
Her drl esbbdan getr anda aar dkkn- er

16. Dubrovniki kimler atar dery kenrdur batar
split ibenikle otar anda onar yrn- er

17. Klis-i admi utbedr cebnesin al arbedr
Etrf fet it arbedr atd hemn ezmn- er
135


18. ayla ada bilmez alar addan eylemez
Kenzi olnca dilemez bekler d ummn- er

19. Klisdr bu ser-ad kilid aldrd an bir peld
Mil-i Yezd ol- Veld am gir mzn- er

20. adre ne o ren mekn mlk-i vezret rygn
Her bir grha zge kn slm ile Keyvn- er

21. Anda kils baknur l eznlar oknur
Cephnesi o anur irince bu irfn- er

22. Anda kenr ile varup Sek alasn hem urtarup
Ta Venedik mlkin yarup asker ola ilmn- er

23. Ba Alaman add-i udd zler evlerde ud
Eyle myesser Vedd slm ile mn- er
136


24. Ya vilyet bitmel fardur azya gitmel
Mehd acep i itmel insn ide ayvn- er

25. Bu bir oyundur arur Mehd zamna irir
Eker bu ayn grir uyar aa hn- er

26. Mmin olan an duyar yetmi bi er aa uyar
Mnkirleri rup oyar kmin srer suln- er

27. Deccl n atl eyler ok kfir a ile a u ol
a a ecer bulmaya yol n gstere Yezdn- er

28. irkden cin pk ide mnkirleri lk ide
Kk saryu k ide n urla dvn- er

29. Ey im gel berye gir bu ayrlu srye
urd ile oyun yrye o dizile ivn- er
137


30. er-i Resle pek yap ibrr ile aa ap
Bare girp cevher ap ramet ide annn- er

31. Bezm-i elest l bel bang- Muhammed e-al
Gel bu scda evvel mirc ola Mennn- er

32. a birligin itmi beyn bu rete gelsn ayn
Oldur yine srrn duyan irfn- a Sbn- er

33. Mehd hidyet kendidr kend kinyet kendidr
km-i ikyet kendidr a ret insn- er

34. Y Rabb abb rmeti gerek erenler himmeti
Gster bu derde ikmeti ide dev Lomn- er

35. Mal olup cinn beer kendde kenddr eer
Kend vcd ayr u er bir gsterir isn- er
138


36. ayrn olurlar bu ie bilmez neden bende de
Yol gsterilse azma gizlenmede prn- er

37. Benlikden zge u m var urbna gelmez o m var
Yolu gibi bir g mi var bu dem ola brhn- er

38. Cn varl n old cd yolu imi ta scd
Sensin mevcde vcd zgdrr ekvn- er

39. Ehl-i dili gel olda it r ile lys yolda it
Gerek erenler ulda it buna izn- er

40. Bulup aat arda esrr- dosta srda
Ol bar- vadetdrr a a bulasn rukbn- er

41. Glde a omu yapu girp al ire apu
Andan aaru yo apu ta apar isn- er
139

(6) (6) (6) (6)
a a a a de de de de- -- -i i i i ir ir ir ir
(Kasde)
Filtn Filtn Filtn Filn Filtn Filtn Filtn Filn Filtn Filtn Filtn Filn Filtn Filtn Filtn Filn
1. imdi bi yetmi ouz tridr geldi dinr
Alur bunca azlar ehl-i slm gnr

2. o iretler grndi ey yatlu dnyda
Olca seksen tamm dirler Giriddr alnur

3. Hep fetihdr bundan artu udret-i Br ile
anda olsa ehl-i uyn baluben utanur

4. Engrsle Freng ili n ehl-i slm ola hep
o kilslar yup mescid yapup bang okunur

5. Hem yedi ulle metn yetde mehr ortada
Bunlar arben alurlar cmle kffr uanur
140


6. a u ar v medyin orudan ola mu
Byle dir ehl-i baret ehl-i mn inanur

7. Gsteren srrn der phe mi var bu sze
Ehl-i dne kim ulasa aa olar ounur

8. T Alaman alarndan te snur olas
er ald Venedik zler n olanur

9. Bir buketde ortada bal gibi ald Freng
Kimi ala kimi salla yle byle avlanur

10. Alaman a etegi o imen bostn ba
atlu ular var oup asker anda ulanur

11. Ceng ola meydn iinde op tfenk baa ba
Bu az in dem--dem anda atlar tavlanur
141


12. Dn-i slm ald meydn Engrs Freng neylesn
Ekseri eyler iat km-i adur ullanur

13. Kesdirp artu snurlar virile peke arc
Oralarda ser-ad olur l-i ser-ad llenr

14. Ala yei fetiler dn-i slm onua
Hep kilis yerleri cmile mescid lnur

15. Yer yzin badan baa mescid idinmidr Resl
Mucizt hir olur mnkir olmaz m anur

16. Olmayayd a bilinmezdi dimiken aa a
mmeti dutmaz m dirler lemi nkim o nr

17. hir old Mekkeden srdi srer aranl
Aydn eyler her buca ems knca o o nr
142


18. Kend mlkidr iysn mlkine almaz m kim
Ol sehvet-kn ol ib liv-y berk-i nr

19. Her zamnda birdrr birden alur yinesi
anda olsa ib-i mn ehl-i uyn rknr

20. amdulillah bir mbeirdr alsun leme
Her ne del i var ise olmadn ol sylenr

21. ayy u ayym rametden gsterir hem bildirir
Gelmedin eya uhra alb iinde alanur

22. apusu dim adur isteyen lara
B-ara n geldi dai bunca ilmi grenr

23. An bilp andan aa ul tevekkl eyleyp
Bulur elbet dimesnler a ulundan uanur
143


24. Viricidr her ne del istese ul Teriden
Lk bunda yolu ister ehl-i varl enr

25. imn varl yok cmle varl Terin
ayr vardur dirse bir ey seyf ile o talanur

(7) (7) (7) (7)
a a a ade de de de- -- -i i i i ir ir ir ir
(Kasde)
Mef Mef Mef Mefln Me ln Me ln Me ln Mef f f fln Mef ln Mef ln Mef ln Mef ln Mef ln Mef ln Mef ln Mef ln ln ln ln
1. Bi-amdillah demi geldi ald kh arlar
Bulut gitdi gne d iyland hep isrlar

2. Zerrn olu geldi nkra durup bir ahde irra
l urmaa kffra pkn olun yamalar

3. Gzel utd an nkr bua olmaz begm inkr
144

ar ilm olan efkr yine dner bu avalar

4. Murd bir avuc ke bu yzden geldi idrke
Ola bi yine emlke izin aldra plar

5. ridi sl bi seksan nindur leme yek-sn
Olupdur mgil i sn balsun bunca ekvllar

6. Muarradur kitplarda cifrde v iplarda
Rumz mh- tblarda km srer esmlar

7. Mnf mnkir kfir am u ua gre vfir
Mselmna dne fir ayna gele rylar

8. fet ola vilyetler ider Mevl inyetler
Beyn etmidr yetler ne gsterr bu sevdlar

9. Muammed mmeti lib olser ama ey lib
145

Gelpdr emr ile cib az mln ulaalar

10. Alnsun Alaman a yatada bala b
Bozanlar ahd ile b bu vatlerde utanalar

11. Budn ser-ad te Bedr aylsun alas adur
Alnur yedisi dr gzel znetl odalar

12. Bu kh-i f etekleri ne d ne or tekleri
Adya ba ktekleri gele infa rvlar

13. uhr etdi almetler ad bulsun melmetler
Y slm selmetler mu olunca terslar

14. Dzele defter- tomar zemetler yazup tmr
aolsun bunca bi bmr rlsun bunca adlar

15. Yere ddi put u alar yolar Macar salar
146

Mselmn ola rstalar onunca eyle allar

16. Yazyla bc arc defter yayalar reden gfter
Gelicek at deve ister siph asker aalar

17. Gidiser l alur ill onulur a v monl
mlu mlkine Mevl anudur hep bu eylar

18. Venedik dzdi ya nitsn ya gelsn ya oyup gitsn
Y ul idp bir i itsn uhr itdi temlar

19. oor Krfes yal bunca Omi misli l anca
Bular dai alnnca dgnmez mi u sermlar

20. Klis split Troir atel ibenik adredrr Mtel
Velebikden te Detel dai bundan ne ranlar

21. Dai o memleket zb olur anda ua db
147

Olur ura eylemez b ne ide ayvlar

22. Ele girince Frengistn olur nkra bir bostn
Rey olur jalustan n ab ola bu avlar

23. Kenr adreden alup gemilerle atn alup
Dolamdur aardur ulam hep muammlar

24. tesi spana arbe nurdur urasun arbe
ayanmaz ol adar arbe ider ul temennlar

25. Oradan bleye varup aradan yollarn yarup
Uurdur anuta alup gelr pekele ''=

26. Bulardan Rim pp slim gerekdr aa bir lim
Olur teslm ider nim gtren aa fetvlar

27. orunca dn-i Amedden aber alur Muammedden
148

Olur li bu mmetden grp dn ire tavlar

28. Sebebdr vl-i Bosna bi seksen e tr
D-mm sn ola ismi Zerrn oluyla bulualar

29. Olur n km-i suln ider teslm hep evn
llardan o eyn varup zorn aralar

30. rvtda ser-ad otar varup ayddlar tutar
amusn Bosnal atar anmet mln alalar

31. anije alas glde Mekomorye alur olda
Alaman a a olda Venedike yryeler

32. rtelene vilyet hep irir n hidyet hep
Nihyetde bidyet hep bu bare cmlesi alar

33. Zerrn olu ola bu dilden arr Neme ilden
149

uhr ider bu tekmlden erb u atlu alvlar

34. Zerrn oln im grm gelp posta yzin sormu
Elin pp urudurm siz iz bilsn aalar

35. Pey cenginde bu seri gren dir douna ayr
Dner slma hep diri dimidr bun dnlar

36. Uliyle ola bu i piyde sr atyla ki
Mt olur ol eh irgrm yedi alasn aalar

37. Alur bunda o seyrn ola cmi nie vrn
Bu lem hep olur ayrn zebn mt olur terslar
(8) (8) (8) (8)
a a a ade de de de- -- -i i i i ir ir ir ir
(Mutekerrir museddes)
Filtn Filtn Filtn Filn Filtn Filtn Filtn Filn Filtn Filtn Filtn Filn Filtn Filtn Filtn Filn
I. ar u arb u bar u berri ld zge ad
150

Fey-i adesden iridi hir u bn ed
Mm sne ayn ide nuret ola cnlar fed
nedn heft-ilm ola bir ha ged
e cihte hir olur belki adur bu nid
h Sleymn mlketinde ul oma diler ud

II. Gsteren ilm-i lednni ibu srr men aref
Her cihetle hir old yodurur anda araf
An andan grenp ihr ider cmle iref
urtulur bunda olanlar sularna muteref
Dn-i slm buld dim nuret-i izz eref
h Sleymn mlketinde ul oma diler ud

III. amdulillah geldi eyym- sadet am degil
a bir bil mnhezim ola evet am degil
ubb- ada mav ola her dem asvet am degil
Gel srra n gider cmle advet am degil
Buld nuret nkim slm selmet am degil
151

h Sleymn mlketinde ul oma diler ud

IV. Emr-i adur op eilsn imdi Efreng stine
F seblil-lah azdur yri bed-renk stine
Uradup asz levendi bunca tfenk stine
ntim alma revdur yatmaya denk stine
ul iken imdi arlar le v ceng stine
h Sleymn mlketinde ul oma diler ud

V. Kfir mnkir mnf ola dim ser-nign
Vardlar ar- came a- ib kf nn
lib old dmene her vech ile n mminn
Y ehdet y azdur amna olmaz zebn
Mt olur bir h evinde her urulunca oyun
h Sleymn mlketinde ul oma diler ud

VI. Fitne-i ir zamndur n Muhammed o yaa
Yek oyansun bu azda geldi bu ldr baa
152

Seradde bama udd gnderilse o p
Yol virilmez dmen ile aa bir o zle
Vati zr gelmemidr bir ule yalaa
h Sleymn mlketinde ul oma diler ud

VII. a n-a grilr dirken bula cnlar af
B-vef dny meger anda nider by vef
Gz almaz aras ortada o cef
Olmaya m an imdi var m er-i Muaf
Didiler bu demde ar km iden fdan fa
h Sleymn mlketinde ul oma diler ud

VIII. Ol gelicek mddeye seyf-i tiye urlur
Cmle dny a u arada ne var hep grilr
Aa il nesne olmaz her arafdan rilr
Aikr olur cevhir nki dery drilr
alb-i lisler salsun tufe meydn urlur
h Sleymn mlketinde ul oma diler ud
153


IX. Neylesn ems u amer n byle derd -rn- er
Seyf meri alup ba oynada evgn- er
Mtern ad cnadur Zl merdn- er
Zhre ald nevbetin an alaya her an er
Nzesin alup adur neylesn ran- er
h Sleymn mlketinde ul oma diler ud

X. ayreti-i dn-i Muammed bell anda var ise
Mmine leet balar her ne del szde ise
Asker-i Deccle oru mnkire hem vesvese
Kfire orlar m imdi dest uralar klise
Hep bizimdr adre split an arb bir yl ise
h Sleymn mlketinde ul oma diler ud

XI. A deizde bunca ala v adalar ala
Cmle hem dery kenar n donanma geile
Balyemez oplar atlup dane urun ala
154

Buluub meydn iinde kfr mn seile
T Venedik tesinde atlu ular iile
h Sleymn mlketinde ul oma diler ud

XII. d ola mmin bu demde ren ola didiler
Kfir mnkir mnf mnhezimdr ddiler
Zev ile tevd idenler cennet ire gideler
Baelerde meyve virmez evre dursun '--
Ehline ehlin alup her demde nkim yideler
h Sleymn mlketinde ul oma diler ud

XIII. Postna nkim oturd km ile bir pehlivn
Dn-i slm buld uvvet ad ola pr civn
Mehd-i ib-zamna yetir ibu dvn
anda var l-i Muhammed geldi ayret ovan
orusundan ditreurm im her n-tuvn
h Sleymn mlketinde ul oma diler ud

155

(9) (9) (9) (9)
a a a ade de de de- -- -i i i i ir ir ir ir
(Kasde)
Filtn Filtn Filtn Filn Filtn Filtn Filtn Filn Filtn Filtn Filtn Filn Filtn Filtn Filtn Filn
1. lib olma dmene himmet blend-ater gerek
Erlik on le ouz gerek bir ol adur gerek

2. lib olma isteyen mutr-ve yinlere
Aa srr- Muafdan alam rehber gerek

3. lemi Deccl utd seyf-i Mehd andadur
Monla Mutr de fetv-i adl ister gerek

4. l-i Omn pdih bunu byle or m h
Emrine libdr Allah cmleye ekber gerek

5. Nefse uyup a adli setr iden telbsleri
Py-bend itmekde bunda ray- skender gerek
156


6. Bunca molllar gelpdr bu Sary- Bosnaya
lm-i mutr didiler cmleden eker gerek

7. Byle bir dn mkemmel pr-hner pr-marifet
Bosnaya gelmi mi syleyi byle ilm ezber gerek

8. r ider ehl-i ased mlzim olur bat eylese
Bunlaru abna ly chil-i ebter gerek

9. k-i pyin lem a dostlar srme eker
Gzleri r alur grinr dilber gerek

10. ayret alsun cmle lem nefsini gtlsn
Muafnu eri ire adl ile mer gerek

11. a Muammed r-yr- b-afnu ana
ere yin olana pek arb ile eper gerek
157


12. Geldi bi seksen mbrek tr mh- Receb
Bunda srlar alur bu era bir enber gerek

13. Mm ola seyf ile sanca a kelmullah ii
Her Al sretl dosta yine bir anber gerek

14. Yz srp ayana birbir gelrler zr ile
Dne ne b-sret hem efat-i mder gerek

15. Kim ne itse kendyedr ayra yodur errece
am an gidermege Selmn gibi berber gerek

16. Flk-i dil ey im utma ferat kesin
Bu fen barnda aa bir metn lenger gerek

17. Muafnu eri ire urlup Mutr-ve
Byle bir fn avma pr-hner bir er gerek
158


18. Ne arafdan yel eserse lengerin oparmaya
N vat olup ,-- cd aa yer gerek

19. Cmle aa r ola dostlar amu bula nect
ala aa snm byle utlu ser gerek

20. Enbiy v evliy a birdr artu yo vcd
Mav ide dery-yi vadet anda bir defter gerek

21. Kizb bhtn inda ddi birka ric
Bunlaru rn keser bir til ejder gerek

22. Bunlar nr-i firsetler arayup apdura
Getre l yzine afer u esmer gerek



159

(10) (10) (10) (10)
a a a ade de de de- -- -i i i i ir ir ir ir
(Gazel)
Filtn Filtn Filtn Filn Filtn Filtn Filtn Filn Filtn Filtn Filtn Filn Filtn Filtn Filtn Filn
1. Pdihm i ald ul- Efreng old g
le birle memleket ab ideler bisyr u

2. ayret-i a ger var ise op eilsn adreye
Trii bir pehlivnu didiler bi seksen

3. Yazlan al bozulmaz fitneler aynamada
Olaca var urtulu yo ister ise gge u

4. Dn-i slm sora lib olur elbet dmene
l vilyet fet iderler oplara alnca u

5. Her kei alda hir bir hner-mend olsa ger
Anda bile duramazlar aruya arsa o
160


6. Dem-be-dem Mehd hr geldi atd im
r olmu a erteler durma ha merdn- g

7. Ne sadet kim yetie ne byk bayrm olur
Seksen de n temm olur otuz yll oru

11. 11. 11. 11.
a a a ade de de de- -- -i i i i ir ir ir ir
(Kasde)
Me f Me f Me f Me fl l l ln n n n Me f Me f Me f Me fl l l ln n n n Fe Fe Fe Fe ln ln ln ln
1. atadu zge bir le ne re
elden gelmiyor oldu vre

2. Cihn ser--p yanup dutum iken
Dai te alurlarm diyre

3. Ady or gren elbet or olur
161

Bau netdi Freng ibu kenre

4. Kfr ymaz lm yar cihn
Nie erlik ide lemde fre

5. Delik delik iderler a u a
Mubil i baarmaz yz ra

6. rvatla Hersek klis diyr
Btnden almad onuncu pre

7. Ne del Uo u aydd var ise
Freng ile olup km ide re

8. Bu kez beglerbegi Bosna siph
Bu askerle yanamazm otara

9. Meln askeri odur bu defa
162

rvatda almada cnk nera

10. Bize nkr bun virmi dimekde
Bize bizden midr y bu yre

11. Bu derdi atlanur m ehl-i slm
oun gsterse bari istire

12. Aceb nkr aber almaz m bundan
Dutuben baylsun ban opara

13. Hem ilkyaz adreye oplar yrdp
Deizden gdere keti kenre

14. Venedikden anatarlar gelrdi
Donanma ad iderse bu diyre

15. Velebikden kenr ile Alaman
163

Etekler alurlard nera

16. Grlmidr mbeirden bular hep
Ayn olur n a bizi uyara

17. aat im bunu grpdr
abr lzm begm bu intira

18. aviyyn dirn aun eddn
Ouyan irir bu itidra

19. Bil Mehd zemndur bu demler
atad dn-i slm iftire

20. iml marib dery ara hep
Ala Rme-i kbr kibre

21. Olasn tata clis bil bu sat
164

Sevensin blbl-i dil glire

22. u del intim ola cihnda
Var altun bayla her khsre

23. oyun urd u ylan insn berber
Dounmaz birbirine ba bu kre
12. 12. 12. 12.
a a a ade de de de- -- -i i i i ir ir ir ir
(Kasde)
Filtn Filtn Filn Filtn Filtn Filn Filtn Filtn Filn Filtn Filtn Filn
1. lem aydnl hem varl
Yr ister istemez ayrl

2. Bir nefesdr a artu olmad
anatinde o bilr mimrl

3. retinde geldi Amed emr ile
165

Ehl-i dne gredp dindrl

4. Kfr ile olm iken bu yeryzi
Ad slm selmet yarl

5. Uyumken cmle lem ser-te-ser
Muafdan aldlar bdrl

6. Merab y nr- ramet merab
yy iken bol eyled her varl

7. Dnmeyene ya l ya od ar
a ile ldu mu cebbrl

8. Her afe ahr iden b-dnlere
Gsterirsin adl ile ahhrl

9. Mescid itd yeryzin badan baa
166

Asker-i dne idp serdrl

10. Putlar bl lup a emriyle
b- rametle yudu murdrl

11. Olmayaydu olmaz idi kint
Gsterirsin dostlara ebrrl

12. Cism-i dem u ile bl iken
gredird cnlara a yrl

13. Cism ret ile balamadn enbiy
amadlar mmete envrl

14. mmet olduin urtuldlar
Kim ekerdi nefsleri rrl

15. ret ile mmet olmasna
167

Didiler setr eyleye esrrl

16. bu devlet aret-i s in
a ayrd eyleye bzrl

17. Mehd ib zamn devrnna
rip a gstere ddrl

18. atl- Deccl ulm idenleri
Adl ile adalar bed-krl

19. Tr bi sekseni gedikdedr
Gidereler ortadan inkrl

20. km-i urn u eds zre kim
Men ideler seyf ile ikfrl

21. Ala srr- vilyet her araf
168

Ol netce er-i a ekrl

22. Ren ola yeryzi udan uca
alb-i f v taavvuf yrl

23. Yedi ala v medyinle ur
Rme-i kbr nider ekbrl

24. Bunlar fet ideler a emriyle
Gstereler kfire asarl

25. Engrsle ol Venedik illeri
Ehl-i slmu ola anbrl

26. Ele girer hep Alaman pana
oyalar anda snur onbarl

27. Rim pp evler yapa suln in
169

Eyleyeler ul ile yek-brl

28. orudan eyler iat dmenn
l-i Omn ala il rl

29. im ayla adandur bu sz
Kendye kend ider erl

30. Rabbisine inanup olan mu
D-cihnda grmeye dvrl

31. Bundan evvel kfire frsat olur
lime alsa gerek mivrl

32. Gireler slmbola bir lub ile
Olduin r-ve ayrl

33. btid Frengden arr Omnlya
170

re n olan uta nkrl

34. ki ola olanu
Rm ilin ide arb irrl

35. Sn an atl eyleyp milkin ala
Adl ile teskn ide errl

36. Mehd-i ip-zamna buluup
Bat ide terk ide hep rl

37. Gelp slmbola anula bile
Yrye Mehd ala ekvrl

38. Sn iczet ala bile yrye
Fet ideler Freng ile asarl

39. ol yuaruda yazlanlar bylece
171

a bir bir yazla isrl

40. Fitneden ol kiiye yodur arar
Mukem ola a ile bzrl
13. 13. 13. 13.
a a a ade de de de- -- -i i i i ir ir ir ir
(Kita-i kebre)
Mstefiln / Mstefiln / Mstefiln / Mstefiln Mstefiln / Mstefiln / Mstefiln / Mstefiln Mstefiln / Mstefiln / Mstefiln / Mstefiln Mstefiln / Mstefiln / Mstefiln / Mstefiln
1. Dery-y dil c eyledi andan aberler syledi
Ehl-i dili o eyledi bar- vilyet vatidr

2. Tri bi-kll-i ayb lem iridi grdi u m
Bitdi amu iler tamm nr-i hidyet vatidr

3. ib-i zamn meydn gre gerek erenler durdura
limleri cmle ra seyf-i inyet vatidr

4. Yalanclar yanlsun baa tedri eylesn
172

a ehl-i a a sylesn rz- ymet vatidr

5. Tald-i ilm ehl-i olan rz u riy zre alan
Hep szleri old yalan zge nedmet vatidr

6. rdi nihyet bu zamn keblara olmaz emn
l urula b-gmn ir rivyet vatidr

7. urd ile oyun yrye opra ese a eriye
Yanar ve gizler srye ayret nihyet vatidr

8. Dvneler uynayser irk nifklar gidiser
Bu demdr ol dem ey pser ayn- ehdet vatidr

9. ala mezhib cmlesi irince udret amlesi
Bir mezheb anca alas r sadet vatidr

10. Ol kim Muammeddr Resl andandurur cmle ul
173

Dirse aa bulam vul or ikyet vatidr

11. Srr- uddur ikr esm-i Br l mr
udret makm Girdigr urn u yet vatidr

12. Ey im o syleme nkim irid bu deme
Seyrna gel h am yeme Mehd almet vatidr
(14) (14) (14) (14)
a a a ade de de de- -- -i i i i ir ir ir ir
(Gazel)
Mef Mef Mef Mefln Mef ln Mef ln Mef ln Mef ln Mef ln Mef ln Mef ln Mef ln Mef ln Mef ln Mef ln Mef ln ln ln ln
1. Gel ey lib adem vafn bu dnydan geenden or
Ulmu ehrini da apusn aandan or

2. Eger Simur- Andan aber alma dilerse hem
Yedi kez ulle-i fa urup anad ucundan or

3. ayt- Cvidn remzin aatle bilim dirse
174

r-ve b- ayt aralda ienden or

4. Nedr bu Kabe-i man ya mirc u tecelller
Duyam dirse dp aa bu esfelden andan or

5. Nedr ol avf- Yezdn muaa bilmek isterse
Yazlardan idp tevbe abndan aandan or

6. aat Amed Mamud kim imi ibu dehr ire
ehr-yr gibi sen dai an Veysel-arndan or


7. Muaa im fil duyarsa srr- insn
Hidyet irip adan o ulyya genden or




175

(15) (15) (15) (15)
a a a ad d d de ee e- -- -i i i i ir ir ir ir
(Mesnev)
Mefl Filtn feln Mefl Filtn feln Mefl Filtn feln Mefl Filtn feln
1. Ey dil uyansu asu gzi
Avl grse bulup zi

2. Aldu emnet yir gk gtrmez
mdi bu aflet bir i bitrmez

3. Yo mu grrlk cnu gznde
Neye dnd bu yeryznde

4. Her drl naa aldanup aldu
Ala dibi yo deryya aldu

5. Alda iken ins u melekde
Nitmek dilersin zr felekde
176


6. Var m man bir ba sze
rerdi dest kend zne

7. Eln viren kim senden saa bil
Cehl ire alma ol aa il

8. Bosnada sen mi yosa ol ola
Bir dem teferrc l a u ola

9. arede geld gizl nefesde
Bir dne in aldu afesde

10. Sen seni andu bir merd-i kmil
a buyruna olmayup mil

11. Yel gibi yeld benlikde aldu
Yedi came kendyi aldu
177


12. Nefs teini a od andu
n geldi alu imdi utandu

13. T gitmeyince senlikle benlk
Terk olmadn hem bu cn u tenlk

14. H alamazsa bir nesne bunda
anda ola kim demde onda

15. Derv dirse at ibdet
Far u snnetdr bu resm det

16. lm marif a u hevlar
Bu h derd ikmet devlar

17. Oru namz u evrd u ezkr
Penddrr anca hep ayr efkr
178


18. Bu cmlesin dny v iri
adan alnur kbr v ar

19. Dn v n-dn yodur fenda
maz bu ala dme inda

20. Mflis miskn dervliginde
Zerre adar yo lem nde

21. Dise birisi yo bende benlik
Misknlik old pes anda benlik

22. ada yo olan almad kendi
Mav old zi benlik dkendi

23. Bnla hir bir ol efendi
Hem evvel ir hem zi kendi
179


24. bret naarla basa cihne
Gren grinen anca ehne

25. Bilmek bilinmek rete ald
are yo old n bare ald

26. Bu c u ra nev-i beerde
eyhlik murdlik anca arada

27. Ne imdr ne d u an
Hep cmle adur sebul-men

28. Her ftidur kend yzine
utar ula yine szine

29. Eya fenda grndi Hlik
Ol ayy u ayym ortada Mlik
180

(16) (16) (16) (16)
a a a ade de de de- -- -i i i i ir ir ir ir
(Mesnev)
Mefl Filtn feln
1. Ey dil acebdr oldu dvne
Bilmez mi sanki dd mne

2. Bar-i ezelden ayrld are
rda mdur imdi bu fire

3. t idi evvel terk-i nihne
ikr oldu geld cihne

4. ouz atadan bu drt anaya
Gelp anadan drl binya

5. Hem ouldan geld vcda
nsna bu dem vardu scda
181


6. u ile opra tede pid
std elinden potaya dd

7. Maden nebt u ayvn u dem
Seyrnu old bu demde bu dem

8. Bu yiryzinde gezd temmet
Kh yatursn kh ymet

9. Oldu mhir drl almet
Kh bende dd kh selmet

10. Urad yolu maden nebta
ayvna geld drl fta

11. Bir nie demler atup dutarsn
Bir dne dnd kendin atarsn
182

12. u gibi adu yel gibi yeld
Bu ouldan insna geld

13. anda omsn eski vaan
Ne ie geld kendi an

14. Na- cihna aldanma an
Dn aa fil yitrme an

15. id dem ur yol imi
a nesidr albi bol imi

16. n kim irid dem dnna
mdi grn kim bunu ona

17. Sen nie yz bi yllar segirtse
Yine budurur her anda gitse

183

18. Kendini bulma ardnca lse
Ly budur kim nefsii bilse

19. Nefsi bilince Allah bild
Gl evin psn sild

20. Sensin hemn bil arada perde
Var ise alu ger imdi serde

21. A od yasun kll vcdu
z zine ola scdu

22. Sen seni bilp dim an bil
Cmle unda cn u teni bil

23. Ol kim ezelde ne ise old
a kerre gller bitdi v old

184

24. Blbl dem--dem bir one ister
Dil baesinde bir one ister

25. Bu kez sebebsiz il delrmez
Dirler mgildr geen belrmez

26. imdi bu demde olan imz
Olsun berber i dumuz

27. Tifl old srru mektebe vardu
Bir adurur kim bip otardu

28. Grd ourlar ilm lut
Kimi vafe kimi ut

29. grenlen kim ilm marif
Dny u ibu marf

185

30. aflet deminde hep ald bunlar
Anca uzadur ibu unlar

31. Al netce bunda bulunmaz
Ol mihr-i vadet oup olanmaz

32. Dimez birisi bu l ne ldr
I mdur kim yosa vebldr

33. Kimi mein kimi immdur
afletle geer gider eyymdur

34. Krsde kimi vi mali
Ezberlemidr drl suli

35. Kimi cz our alur vafe
Bir zge srdur l u lafe

186

36. Bu i ain yodur arada
Her biri usuz alm arada

37. Olmasa ae virmezdi al
Nie ulaur i byle vile

38. Kendyi dn dem anurm
Kmil atnda o utanurm

39. ki ayalu ayvna bezer
Amed atnda bu cehle bezer

40. Yimek imek ehevte mil
bu abat perde v hil

41. Ser-cmle ide ala aparlar
Bir ae in yoldan aparlar

187

42. Bir meramet yo z ardana
i aral baar ana

43. f riydur ldu at
Oru namz u sat-be-sat

44. Dnyya lib ey v f
aldan ekerler her drl avf

45. Kim bilmez zin bakmaz zine
Aldanu alur alu szine

46. a lib olan mezmm- mahr
au atnda orlla mehr

47. Med ile alamamdur
alu uyunca h gelmemidr

188

48. Dnyya rabet itmez olarla
n old malt ya uylarla

49. Alnca ister bu al- lem
Yol eri ola dnyda her dem

50. Ol nie mmkin olur fatda
illet melmet bir iltiftda

51. A ehli bir dem ala armaz
Al olaru aa irimez

52. Ehlini bulur her biri dim
Bile oturr hem bile im

53. Hem birbiriyle lince syler
Mnkir mnf arada neyler

189

54. f-dil olan ister afy
Cn ile zler n Mustafy

55. mmet olanlar ol yol ister
a yolda bize bu cn gster

56. Ol k-pye yzler relm
avf u recdan alup gidelm

57. Yolu arbn ip analum
Ser-mest oluben aa dnelm

58. Dny v ub gitsn fikrden
d duyalum Eb-Bekrden

59. Adli merden bunda duyalum
eyna nefsi bir dem yalum

190

60. Cmi-i urn Omna varup
Yedi bandan na varup

61. Bb- ulmi arz- Alden
A arbn n it velden

62. Yanup yalup a ile bunda
Oddan nect bulalum anda

63. lar ile h h diyelm
Mrid szine dim uyalum

64. Murid-i a a- uddur
Kim an bilmez adan cddr

65. A ile devrn ider felekler
Etrf- ar dner melekler

191

66. Nie eker dil bunca emekler
Deiz iinde mil-i semekler

67. anda olas bilmez ne srdur
Kendn al zine yerdr

68. Gkteki mal yire baarlar
ayret odna kendin yaarlar

69. Alada ola durma sezerler
Aray arar yle gezerler

70. Yerdeki mal gkler yzine
Baup dururlar bamaz zine

71. rif olanlar biri birinden
orar ki amm opmaz yerinden

192

72. yne olur biri birine
Duyar ki kend zi yerine

73. Bildi ve grdi kend z imi
Syler szini kend sz imi

74. Benden baadur grndi Mevl
Mecnna kend old v Leyl

75. Bu cmle ret kend evidr
Orta yodur zge avdr

76. Grndi eya ser-cmle Hlk
ayr degildr ortada Mlik

77. ret yzidr bu devr-i gerdn
Kimi areket kimisi meskn

193

78. A ile bunlar cmle devrdr
Kimi kre kimi setrdr

79. Olmasa bu a cmle donard
u virmez ise yine yanard

80. Ger olmasayd bu a- Mevl
Bu cmlelem olurdu l l

81. Levlke levlk anda geldi
Artu kim an med idebildi

82. all aleyhi cn u dil ile
l-u aba gel gel yol ile

83. H v Y Sn urn gelpdr
Ol t- Mevl mehdin idpdr

194

84. Bir a kim ol ola dell
Bir dem ola m lemde ell

85. n a ola bu lemde varl
anda aula yanar u varl

86. Hey im gel yeter sefhet
Nuta urr n ib-i feat

87. Ol mnibne eyler efat
Tevbe ile sen eyle anat

88. Yolu iline ger yol bulasn
Belldrr kim menzil alasn




195

(17) (17) (17) (17)
a a a ade de de de- -- -i i i i ir ir ir ir
(Kasde)
Mef Mef Mef Mefln Mef ln Mef ln Mef ln Mef ln Mef ln Mef ln Mef ln Mef l l l ln Mef n Mef n Mef n Mefln ln ln ln
1. Yetid zge seyrna beret vardur irfna
Sadet ehl-i mna erenler d meydna

2. Yalanclar zlmekde lmkrlar yzlmekde
Yeiden hep dzlmekde erenler d meydna

3. kmet ide irfnlar bula mad yrenler
aldur hey Mselmnlar erenler d meydna

4. Dner aa bu tald meddler ola tefrd
la anca hemn tevd erenler d meydna

5. '=- old bua tr didi bize bezm-i tli
uhr ider bu dem fti erenler d meydna
196


6. Bu dem ib-i zamn vati gller meyl idp ad
Gz a olan bad erenler d meydna

7. amu iler tamm old muabbet dr-km old
Bir er geldi imm old erenler d meydna

8. Bu =-,, aal bitdi amu kim i bitp yetdi
Olan old giden gitdi erenler d meydna

9. ur olsun diler herkes ki zr vardur bu ses
Almetler belrdi pes erenler d meydna

10. ,-- yetmi iki millet bua h almad illet
Bu demde ref ola llet erenler d meydna

11. urb ile hep mnfilar ala meydn dlar
aatde muvflar erenler d meydna
197


12. ulm h kimseye olmaz bu serverdr ar olmaz
lcn yo yire almaz erenler d meydna

13. Hidyet ire ol cna ola bende bu sulna
Gelr o kfir mna erenler d meydna

14. Almetler belrmidr nie delrmidr
Frengler o rlmdur erenler d meydna

15. Yrsn zler artu eyym yo kfire grdk
Dai kef ehline ordu erenler d meydna

16. llar fet ola vafir duramaz ,-- kfir
ramet eyleye fir erenler d meydna

17. Gller cmle d olsun esrler de zd olsun
Nie ber-murd olsun erenler d meydna
198


18. Emirdr im syler hep ua nid eyler
Bu yolda cn fed eyler erenler d meydna
(18) (18) (18) (18)
a a a ade de de de- -- -i i i i ir ir ir ir
(Mutekerrir murabba)
Filtn Filtn Filn Filtn Filtn Filn Filtn Filtn Filn Filtn Filtn Filn
I. ikmeti a old n lemde f
Vi old adre Freng ile av
Sedd-i slm ser-addi old tr
Bir blk kfir bizi ald zebn

II. ret old cmle ra sanc
Bunca ala yadlar hem oca
Old artu nidelm olaca
Bir blk Efreng bizi ld zebn

III. Bir arib devre iriduk bugn
199

evimz yo yle old ser-nign
ayuda dost dmene bayrm dgn
Bir blk kfir bizi ld zebn

IV. Bu ne serdr bad aflet lemi
d ile at m lur demi
Gzller dirlerdi evvel bu demi
Bir blk Efreng bizi ld zebn

V. Geri vfir var bizim askerimz
Kfire aru yrmez birimz
Bilmezz neye yarar ser-drmuz
Bir blk kfir bizi ld zebn

VI. Ba uyud nie aya uyanur
Basz aya nie yola dayanur
Mmin albi bu demde bulanur
Bir blk Efreng bizi ld zebn
200


VII. Pdiha var m bildren bun
Bosnal zr lur dn gni
smna d ferydn ni
Bir blk Efreng bizi ld zebn

VIII. an ayret ey azye ad iden
Yo m bir er kfire aru giden
ayret ile kendi mln bel iden
Bir blk kfir bizi ld zebn

IX. Bir abanca ald bu er-i felek
aflet ile h rev mdur dilek
Nidelm old heb bunca emek
Bir blk Efreng bizi ld zebn

X. Dn-i Amed byle olma yol mdur
Asker ire yosa bir er yo mdur
201

ntim alma bulardan o mdur
Bir blk kfir bizi ld zebn

XI. Filimizdr bu felket nidelm
Ya varup kime ikyet idelm
u bizimdr pes yanda gidelm
Bir blk Efreng bizi ld zebn

XII. Epsem ol ey im o syleme
Minete abr eyle feryd eyleme
Hem b-man yollara h boylama
Bir blk kfir bizi ld zebn
(19) (19) (19) (19)
a a a ade de de de- -- -i i i i ir ir ir ir
( Mtekerrir murabba)
Filtn Filtn Filn Filtn Filtn Filn Filtn Filtn Filn Filtn Filtn Filn
I. Asker-i slm yridi ada
r ol kfir Venedik vate
202

Bosnal hep cmle vard ste
r ol kfir Venedik vate

II. Bu gelen Bosna Sarayu molls
Elli bi dem piyde atlus
atlan imdi u iridi niesi
r ol kfir Venedik vate

III. Dn in meydna ban odlar
Ehl-i ilmin szlerin g itdiler
a rsn gzleyben geldiler
r ol kfir Venedik vate

IV. Sute v lim muallim hem imm
Bunca mevcd ey vizler temm
ara oa yigitler ves-selm
r ol Efreng-i bed-reng vate

203

V. Bu ynet nie bir eyleyesz
Bir gn ola Alaman depesz
imdi erlik nie imi gresz
r ol Efreng-i bed-reng vate

VI. Amedler dni basla
Anlara aru gelenler kesile
ar u arb ser-te-ser anlar ala
r ol kfir Venedik vate

VII. Enbiy v evliy rmetine
u dlarn himmetine
Duralum imdi au kmine
r ol Efreng-i bedr-reng vate

VIII. Devr-i suln- zamndur ibu gn
Aa aru gelemez siz tek durun
ol vilyetler aundur gl virn
204

r ol kfir Venedik vate

IX. adre alasn viresin arb ile
Balyemez oplarla ceng arb ile
Evliydur n aa rehber bile
r ol Efreng-i bed-reng vate

X. Bir arafdan Bosna askeri gele
Bir arafdan Yenieriler gele
Ya siph v zamler ne la
r ol kfir Venedik vate

XI. Sedd-i slm orarsa b-isb
A deizden hem donanma b-avb
ar gel kfir Venedik vir cevb
r ol Efreng-i bed-reng vate

XII. Bulduz l vilyet aduz
205

Bo bulup bir nie yaduz
Mselmna orluyle baduz
r ol kfir Venedik vate

XIII. Gre meydn kimlere alur hemn
Meramet eyleye yed ol mun
Bunda vardur nki abul-yemn
r ol Efreng-i bed-reng vate

XIV. im dvne syler szini
utuben ib-i zamna yzini
Seyr iinde atuben kendzini
r ol kfir Venedik vate





206

(20) (20) (20) (20)
a a a ade de de de- -- -i i i i ir ir ir ir
(Gazel)
Filtn Filtn Filtn Filn Filtn Filtn Filtn Filn Filtn Filtn Filtn Filn Filtn Filtn Filtn Filn
1. Pdih fermndur varalum Efreng stine
Bize a isndur varalum Efreng stine

2. Cem ola Yeieri bunca siph askeri
ra o illeri varalum adre stine

3. Bosnaya iridi fermn r olsun ziyn
Fet ola kfiristn varalum Efreng stine

4. Bu yere asker ola abur metrisin azla
Balyemez op atla varalum adre stine

5. Freng iledr bu avalar o kesilr balar
a u alar zr ider varalum Efreng stine
207


6. yle feryd idelm ol a erenler irie
Bize imdd ideler varalum adre stine

7. Pdih- km-yb zlere ld ib
Kfire virem cevb varalum Efreng stine

8. d bu devrnla seyrna geldi im
adre feti vatidr varalum adre stine
( (( (21 21 21 21) )) )
a a a ade de de de- -- -i i i i ir ir ir ir
(Mutekerrir murabba)
Filtn Filtn Filtn Filn Filtn Filtn Filtn Filn Filtn Filtn Filtn Filn Filtn Filtn Filtn Filn
I. n ynet dr old Frenglere yodur emn
le ile mminne eylediler o ziyn
Bulur anlar da belsn vati gelmidr hemn
r olsunlar iridi l-i Omn askeri

208

II. Ol abb mucizt hem erenler himmeti
Cem olup bunca askir ite au ikmeti
adre alas iinden aldralar ulmeti
r olsunlar iridi ehl-i slm askeri

III. Sylez artu ayansun ol Venedik begleri
l-i Omn atlarna r etsn yemleri
Bu azda o yigitler gel srelm demleri
r olsunlar iridi l-i Omn askeri

IV. c Bekta- Veln srrdur gr heybeti
Yeieri ullarna vire ol a nureti
Bunca bi atlu siph gzlemekde frat
r olsunlar iridi ehl-i slm askeri

V. A deiz donanmasyla bunca asker yriye
Kfir Efreng aa aa iplerini srye
ad artu nie itsn baa ald gerye
209

r olsunlar iridi l-i Omn askeri

VI. Emr-i ala bu fetihler kfire virdi elem
Dile gel shib-i zamn budurur l-himem
im abdl dimidr Frenglere u dem-be-dem
r olsunlar iridi ehl-i slm askeri
(22) (22) (22) (22)
a a a ade de de de- -- -i i i i ir ir ir ir
(Mesnev)
Mefln Mefln Mefln Mefln
1. Metn olan yedi ala hcm ile ola meft
Bua gre ehr kyler ola yinleri mens

2. udd irer aranla arca kesile etrf
fet ola memlikler onula gzci v arrf

3. Gelp slmbola donanmasdur a deryya
Adalar fet ola bunca uhr eyledi ol mya
210


4. Bu rfesle otur adre Omi split ibenikden
Skp dery kenryla ar te Venedikden

5. Alaman a snde udd orlar direklerle
Ol erfa arc balar nie ml dileklerle

6. imlde kii nm cihnda avlanur artu
Dai deryda kimse opar er sylenr artu

7. ayret-ke ola z geer her vech ile nz
alab andan olur r n-ehle dimez rz

8. Giridle yetdi n Efreng iml ire oparr cenk
Ttrna bu kez ilm olur eyler acib renk

9. Sebeb olan Ttrndur dklen u degil andur
Bu fet ulu brndur alan bir ulu kndur
211

10. Olar bir a blk imi hem eskiden skk imi
Sefer lma slk imi azne o delk imi

11. opar anda byk fn kesilr ba dklr an
Sadetle up suln ider lengin ban aln

12. Bu muciz Muafnudur fet-i nuret ud nudur
Denilmez bu filanudur hemn anda alanudur

13. Muarrik cmleten adur diyenler ayr amadur
Vucd bir olmaz artudur gzii a hele badur

14. Ezelden im glin yaup bu ayret-i slm
Ann ba srlardan ud ld aa ilm




212

(23) (23) (23) (23)
a a a ade de de de- -- -i i i i ir ir ir ir
( Gazel)
Mef Mef Mef Mefln Mef ln Mef ln Mef ln Mef l l l ln Mef n Mef n Mef n Mefln Mef ln Mef ln Mef ln Mef ln ln ln ln
1. Mbrek bir seferdr bunca bi ylda bir dmi
Ya z ya ehd olur r zlarla o om

2. imlde Remlen feti yazlm nie yllardur
Nie z bu asretle virp cn dnydan gitmi

3. idenler sevinrdi bua r yldan artu var
Nie kef ehli sylerdi bu srr ayli demlermi

4. u ey-i Ekber hem gn satlerin yazm
iml- Remle semtinden yedi sanca yerin dzmi

5. Yeiden mescid cmi yaparlar drl znetle
amu deyrn iinde kfirin andilleri snmi
213


6. Nie putlar kilslar yarlar bu azmetle
Kimi bend idp dai kimin ban kesmi

7. Grldi im bunda nie seyr u temlar
Bu demde zler cmle Frengi ortadan srmi
(24) (24) (24) (24)
a a a ade de de de- -- -i i i i ir ir ir ir
(Gazel)
Filtn Filtn Filtn Filn Filtn Filtn Filtn Filn Filtn Filtn Filtn Filn Filtn Filtn Filtn Filn
1. Bir uraa var ehirde lk azdur o degil
urtulur anma sitemden kim tede yo degil

2. Fitne-i ir-zamndur herkese ter var
Pek alanur bu azda a ile kim o degil

3. Dounur bunlara iler a ile a deler
O denilmi aulu bir n-bredr o degil
214


4. aiyle aa nma detidr kmil
leri f ademdr m-siv varl degil

5. lkbahru o adsiyle bu ulardur ter
ansdur aladu m ret ululuk degil

6. ki mmledr ubr atl- rn cevridr
Sm zerle yz elden bunda kse o degil

7. Bunca asker ceng arbe hy hy u l l
Kfir vardur emn dn bilr Uso degil

8. Elli be dirhem erii elli bi a stine
be ile bir olmdur dai artu degil

9. bu tr ile amu kfir olurlar cmle mt
Muciz-i Amedledr aa bize bu o degil
215


10. Varla irince almaz bu vcdu zerresi
im ol aiyle a varl arlu degil
( (( (25 25 25 25)
a a a ade de de de- -- -i i i i ir ir ir ir
(Kaside)
Mef Mef Mef Mefln Mef ln Mef ln Mef ln Mef ln Fe ln Fe ln Fe ln Feln ln ln ln
1. Muammeddr l-sl-i tem
Vezri mm elif Kprili P

2. iml ble ar u arb aar
Vezri mutedil Kprili P

3. Bu dem n i baarrlar cihnda
alup askerleri fet avaa

4. Yazlm salanat r yldan artu
u a dmeni yet yavaa
216


5. Var ola Ekvru feti myesser
Olup varmayalar dai youa

6. An ul eyleyp fet-i Giriddr
Hem anda zler cenge ala

7. Ol iler yine hep seksn e dek
Freng n le itmege ala

8. rvat otarlar ab etmek ister
Hem anda bir nice p durua

9. An da ul ider Cn Pold ol
udd kesdrp cizye bara

10. Biraz accc ile i hir olur
Balur ol dai kimseler a
217


11. Bu devlet ar u arba yaylser
Bua aru oyan ddi inie

12. iml- Remleye Ttr sebebdr
Diler asker adsyla doua

13. imle azm ide Suln Muammed
Sadetle ulu fete yapa

14. Yedi ala metn olur bu demde
udd ta aranla ulaa

15. Kils yerine mescid yaparlar
Kim andan Mosova l girie

16. Esr cevher ml anim
amu asker girer drl uma
218

17. ell etmi Muammed rmetinde
o doysun mmeti altun gme

18. Atlur Cn Pold ol bu demde
Baarr i ki her anda ara

19. Olanlar arab nkra bu dem
Yediler gibi olur yedi p

20. iml ire Oi nmn ara
Oi dai donanmada baa

21. Bular nkrn urnda drip
ki lem murdna yetie

22. imlden asker-i slm dniek
Sadetle anyime irie

219

23. Hemn stanbul tzce alurlar
Uliyle donanmalar doua

24. u denl devleti anu ala
Semek deryda ada u duta

25. Enalar cmleten hem ta Venedik dek
alur elde askerler yapa

26. Alaman a stnde udd
odlar im anda bulua

27. Mbeirden bun at at grpdr
Ma-Allah ayl bunda ara

28. u mucizt- a Muammed
- cevher irince ara aa

220

29. Diyemez niedr bu ar Ar- Rm
a andan dai bir kes drie

30. Beret mmine kfir bozlur
Btn illerine slm girie

31. Bu defa kesdren Efreng uddn
otin alasna varup onua

32. iml-i Remlen atlu yayas
oma urdlar dey asker ata

33. ud nkra bildirmi an hep
Anu bir lna almaya p

34. Degil nkr amu lem bilpdr
Kitb u snnete il bulua

221

35. Ne ala dayanur aa ne asker
Adletle memlik hep dzie

36. ki u ide Bosna illerini
Dzp od hem ol bamaz uma

37. Adl bir sati altm yl old
ilf olmaz ='- szi

38. Nie yl old ba h aulmaz
Vucd almayupdur dndi aa

39. Sleymn postdur her bir kmet
Bua dvler aceb nie baa

40. Elinde temi nnda vardur
Ne yele km ider ne urda ua

222

41. Ne ly dvlere virmek kmet
Sleymn ab olanlar baa

42. Cihn oz abna oya nkr
aan ehzdeler kme ata

43. Bularu gli nm ayret ile
Al azmaz ban ekmez youa

44. Bular eker vilyet ibidr
y ala kermetle baa

45. Bi-amdillah bize bizden tem
Amelden gsterir insn maa

46. Let tri bi seksn dr
Muammed salanatda msemm

223

(26) (26) (26) (26)
a a a ade de de de- -- -i i i i ir ir ir ir
(Terc-i bend)
Filtn Filtn Filtn Fln Filtn Filtn Filtn Fln Filtn Filtn Filtn Fln Filtn Filtn Filtn Fln
I. uvvet-i t- ezelden deme tekrmdr
Bu Muammed mmetine bir ulu tamdr
Mm mm mmine mahar dimiler mmdr
a erenler arasnda bir yei tammdr
smidr suln Muammed ulb-i brhimdr
Bu ulu fet azlar ayd aa talmdr

II. dil il alm goli ala bir kii
anda olsa a aa sn ider mkil ii
a ile gzi ald fet ider i a
Dost dmen yolna eyler fed cn u ba
smidr suln Muammed ulb-i brhimdr
Bu ulu fet azlar ayd aa talmdr

224

III. Ceng ile hem adre fet eyleyen server budur
Bu iml Remleyi temlk iden server budur
Nemeyi ilden srp nn dzen server budur
ayd ile her ala-i fa iren server budur
smidr suln Muammed ulb- brhimdr
Bu ulu fet u azlar ayd aa talmdr

IV. Lf- adur a erenler gzcisidr her zamn
anda varsa dmen-i dn bulmaz andan emn
or varsun tat- asar feti yalad hemn
Hep aar alalarn teslm iderler b-gmn
smidr suln Muammed ulb-i brhimdr
Bu ulu fet azlar ayd aa talmdr

V. T Alaman hem Venedik tesi olsun udd
Adeiz Krfes Mesina andiye n-i ud
Dn-i slm buld nuret ovalm eksn asd
hir old lem ire her ne gsterdi Vedd
225

smidr suln Muammed ulb-i brhimdr
Bu ulu fet azlar ayd aa talmdr

VI. aret-i mer cihnda adl ile grnildi
Kendi nefsin abt idp adsn or eyledi
Ehl-i kfri ahr idp slm dni oplad
bu alet bunda vardur bir mbeir syledi
sm-i pkidr Muammed ulb-i brhimdr
Bu ulu fet azlar ayd aa talmdr
(27) (27) (27) (27)
a a a ade de de de- -- -i i i i ir ir ir ir
(Gazel)
Mstefiln / Mstefiln / Mstefiln / Mstefiln Mstefiln / Mstefiln / Mstefiln / Mstefiln Mstefiln / Mstefiln / Mstefiln / Mstefiln Mstefiln / Mstefiln / Mstefiln / Mstefiln
1. Buld fera diller acep bu ev bu esrr ile
Geldi yine mh- Receb old cihn envr ile

2. Cinn eyn abs olup bu dem geince -- olur
Min-bad artu lebs olur gelen gelr irr ile
226


3. Bir aladur n yaplur nie nie dil aplur
aa riysz aplur pek renk olur ibrr ile

4. R Y Cm Vv Y n ire cnndan olma =,--
Al elie t teber syle yri ayr ile

5. Burc- aatden gne od saa old te
Sayedrr erf- e iri bu nra tr ile

6. evk u muabbet bundadur izzetle evket bundadur
Ol b devlet bundadur h h diyp ezkr ile

7. A ile yandurdu ser pervneler old turac
Lay durur saa mirc bu d u bu efkr ile

8. Bu aydadur or aleb our abbin ol alab
Noa cevba aa leb bu h u sz u zr ile
227


9. ld naar n Muaf bul im sen de af
Dim ide dostu vef sn u ed gftr ile

10. Suln Abdul dirin yolnda or cn u serin
Himmet diler gerek erin bu demde bu er ile

11. Dai mnsip dostlar ar yola ser-mestleri
Birlikde dura adlar bu tevbe istifr ile

12. A arbn i hem ir dost yine dosta ger
Vadet iline cn uur meclisde or yr ile
(28) (28) (28) (28)
a a a ade de de de- -- -i i i i ir ir ir ir
(Terc-i bend)
Filtn Filtn Filn Filtn Filtn Filn Filtn Filtn Filn Filtn Filtn Filn
I. Elif ile seksn birinde oralum
a yolnda alalum uralum
228

ric anda var ise uralum
Askeri Deccl bir bir ralum
Mehd-i ib zamn grelm
k-i pyine yzmz srelm

II. Mm elif vati eker kim oar
bu vate yetip o aar
Kim dnde grse sd ire aar
Grinirler anda Deccli boar
Mmine brn- rametler yaar
arup ara dkp mllar yar
Mehd-i ib-zamn grelm
k-i pyine yzmz srelm

III. Mm li bir mbrek dem ola
Mmine nar ehl-i kfre zemm ola
Ehl-i mn derdine merhem ola
Dey nefse ahr ider Rstem ola
229

Bir fn olur dimiler dem ola
Mrike mevt mubet sitem ola
Mehd-i ib-zamn grelm
k-i pyine yzmz srelm

IV. yee yalad utud dem-be-dem
al- lem muntardur hey dedem
Atlar u geldi iril ur adem
almad i bir dai dirse gidem
fil olan o eker bunda nidem
Dem bu demdr dem bu demdr dem bu dem
Mehd-i ib-zamn grelm
k-i pyine yzmz srelm

V. Bu aruma ul an atlanmada
Hep erenler pr-sil atlanmada
uz o urbn in otlanmada
Ehl-i irfn birbirin utlanmada
230

Mnkir lim acep dertlenmede
Fitne-engz avl ile drtlenmede
Mehd-i ib-zamn grelm
k-i pyine yzmz srelm

VI. hir old hep almetler hemn
d bidat bidat zre b-gmn
Mm ile snden didgin tercmn
Bu imlde yedi ala b-emn
o kils mescid ider merd-mn
Emr-i a ile fetihdr bu zamn
Mehd-i ib-zamn grelm
k-i pyine yzmz srelm

VII. Seyf-i udretdr alnd ol ola
a rev grmeye mescid deyr ola
Engrsle Freng ili slm ola
Seyf-i udret alna a u ola
231

A deizle yriyp or yola
adre alasn alnmdur bula
Mehd-i ib-zamn grelm
k-i pyine yzmz srelm

VIII. Bir elinde a kelmul-lah imi
bret ile l naar ne h imi
l-firdan ala ne dergh imi
Yolna cnlar viren gh imi
omadn ar iy ne mh imi
ricye seyf uran bir h imi
Mehd-i ib zamn grelm
k-i pyine yzmz srelm

IX. imye didiler al alemi
nki d oarc lemi
anda bulsa diri omaz limi
l diliyle n iidr nlemi
232

Malm ider nki alar lmi
Seyr idelim ol dtnsz ylumi
Mehd-i ib-zamn grelm
k-i pyine yzmz srelm
(29) (29) (29) (29)
a a a ade de de de- -- -i i i i ir ir ir ir
(Gazel)
Filtn Filtn Filtn Filn Filtn Filtn Filtn Filn Filtn Filtn Filtn Filn Filtn Filtn Filtn Filn
1. Meraba pek mm v mm dal ol t ebed
ayy u ayym sende sensin ola Allahus-samed

2. Muafnu mucizi merd-i udnu himmeti
Dim olsun sende srr lem yekn kfven ead

3. d- Bekr u mer Omn ay adl ss evvel
Murtanu abr u ilm eyledi saa meded

4. Her murda irirsin bir glden dostlu it
233

Dem bu demdr alursn t ymet ced-be-ced

5. Bollua arldan ird fal- Yezdn birle n
aa nfz it umuru f ider seni seded

6. Kef olup mkilin zamet o raatdurur
fu adur arar irgrmeye ehl-i ased

7. a erenler bir kiiye eylese bir a naar
Gzlere heybetl gelr nr ile olar cesed

8. Dnye iler alur al aa mutc
hretdeala maz nimet-i a b-aded

9. imden vef-i tevf gelp esm ile
aa kr it fet nuret var ar ya veled


234

(30) (30) (30) (30)
a a a ade de de de- -- -i i i i ir ir ir ir
(Terkb-i bend)
Filtn Filtn Filtn Filn Filtn Filtn Filtn Filn Filtn Filtn Filtn Filn Filtn Filtn Filtn Filn
I. Niedr Muammed aamuz gli u zelenmede
Anda bunda ul gibi olmasun gizlenmede
Ba szden hir egeri biraz alanmada
tiyr elde yodur ghce bezlenmede
Dem re lem iinde klliyyen szlanmada
n aat sz dinr gli biraz bezlenmede
abr onda pek otursun devleti dzlenmede
avm ayn gedgince dem olur yzlenmede
Eski iler bitdi hir zgeler peyd imi
Servern- lem anca vlih ayrn imi

II. aa kr it bir naar apdu gl yapdu acep
unda o mu alanursan ahd imi mh- Recep
Andan evvel rzlanursun zhir ola n sebeb
235

o hner vardur dimiler cn- minel-edeb
a bir bil her i ire bunda alamaz neseb
Dost idind n imm fet olunur bu aseb
U bu yzde saa fi olser h- Arab
Kendye gel t kim ola sende hir fal- Rabb
Eski iler bitdi bunda ba neler peyd imi
Bu sebebden cmle lem vlih eyd imi

III. Bu adar imdi yeter cnm Muammed szi kes
Epsem otur iidrsn bu yande drl ses
Didiler vatinde gelr manba aldu heves
Ol gelince anda bunda rzlanursun o ceres
Uyan beki uta gr srmeye bu dem feres
Drl nimet ofrada etmek noud pirin ades
Vl-i Bosna yannda olmaya i abes
Bunda zge devlet o vana sende pes
Tufe iler bitmede hem tufeler peyd imi
Nie al ss sersim nieler eyd imi
236

(31) (31) (31) (31)
a a a ade de de de- -- -i i i i ir ir ir ir
(Musammat kasde)
Mefl Mef Mefl Mef Mefl Mef Mefl Mefln Fe ln Fe ln Fe ln Feln ln ln ln
1. Gel dile cnm cna cennm
Rh-i revnm bu -,

2. Szler saadur zge eddur
dir uddur pek dile an

3. Uyma zamne alma yemne
Gel bu emne bul sen emn

4. urtul yknden hem ift tekinden
Ol sen yknden ala lisn

5. Bu sz rumzdur cmle knzdur
Iss Temmzdur old olan
237


6. ler bitpdr ayr nidpdr
Vati gelpdr etme gmn

7. Seyr it burada anda orada
Dery arada fet it nin

8. Gel gr gzle irgr izinle
Hem sr srenle ba gzle n

9. rifler alar h dey balar
Vatidrr alar dzdr lisn

10. Esrra vf ehl-i merif
Ol sen de rif olma yabn

11. al onula i yap szle
Gel gr gzle ip zamn
238


12. san adur hem-dd adur
a ehli adur srr ayn

13. Gerek erenler a grenler
Tevd srenler buld cnn

14. adan inyet irdi sadet
ald melmet ul bozan

15. Mektp yazld bama bald
Szler uuld herkes nidn

16. Kfr ile kfir lub ile mhir
ahr ide hir seyf ile an

17. Bed-reng-i Efreng itmek diler reng
Ceng eyle bir ceng ovdurma an
239


18. t gibi bad sel gibi ad
Barn yad utud cn

19. Yad yalmaz ad almaz
ad almaz bu nm u n

20. ler ald nrlar ald
Meydn seildi gel gr bu yan

21. ridi himmet Lomn- ikmet
Geldi bu mmet d old cn

22. Bu dn u mn old nmyn
Seyf ile merdn ad cihn

23. Kfr ile dny dolmd hayf
a ld iy virdi mn
240


24. -'- ',''-' - =
Gelince dndr virmez emn

25. Aldanma bir dem ur seyfi her dem
Dirsen ki -- sr o eyn

26. Payda sre gr amu gregr
Bir ferz ura gr mt eyle an

27. Ba ehl-i uyn kfr-i nmyn
Szleri yalan d n

28. Kfir bil-lah n old gmrh
ridi ol h kendi meyn

29. Meydn urld defter drldi
Kfir rld dkldi an
241


30. a emri olur kfir yo olur
dende bolur seyr it nihn

31. Sl e irse iki ile girse
a mri virse grse o kn

32. Seyf ile irdi n yola girdi
Kffr srdi seyf-i merdn

33. Srdur a bir iki ile yir
a ehl-i a dir budur beyn

34. zge tem ol ayn p
Zhd ile yaa ou man

35. d bu demle irince amle
Fet itdi cmle kfiristn
242


36. Putlar dkldi addi bkldi
Bar skldi grdkde an

37. Szler dzldi balyz buzuld
Kfir zldi nr ire cn

38. Bir rk ozdur it gibi yzdr
Azn douzdur kfir yabn

39. o le urd ond oturd
Askerle durd yazd yalan

40. nandlar ba srdi o payd
Ey oca ama yodur izn

41. Bunlar inanup znet donanup
Netsn utanup gli bulan
243


42. Olsun azlar el-a sezlar
Eyle ezlar aru devrn

43. Kfir nedmet buld melmet
ou selmet virme emn

44. Fet it diyr al il u r
Nuretle Br ld isn

45. slm aard asker baard
Srdi ard aladan an

46. oplar atlsun urun alsun
Kfir bozulsun ad aan

47. Ttr nedpdr frat gdpdr
Atup utupdur elde kemn
244


48. Ar itdi Ttr seyr ile baar
Vatinde aar ol beybn

49. Baland yollar hem a u ollar
slmda ller kfir olan

50. Ald bir sr onuld yir yir
Gitme otur dir bend itdi an

51. Olunca ekv virildi fetv
Kim ider icr km-i urn

52. Kffra almaz umdun bulmaz
slm balmaz adur mn

53. rince bu b fet old ebvb
Nr ile mehtb ld cihn
245


54. Geldi o old gitdi yo old
ana bold cism ile cn

55. rdi almet avm temmet
d-i selmet kr- Yezdn

56. Seyf ile mil ilm ile mil
Ol merd-i kmil vusltda cn

57. Nilerse iler dmn iler
Kffr niler gr pehlivn

58. a yardm ider vati geliser
Seyr it nolser km-i Sbn

59. Ound mm medle hveyd
Olmaz aa l geldi zamn
246


60. R cm bda olma lida
Old kda vird-i andn

61. Gel bunda al sen bir ie al sen
Ol u esen lma ziyn

62. Kfir olanu virmez emnu
Budur zamnu shib urn

63. Trihi gdr bin seksn dr
Otuz orudur d nin

64. Mm urf ile old zhir
amd ola cn Mehd bil an

65. diri zle ol dost gzle
Cn ire gizle srr cnn
247

(32) (32) (32) (32)
a a a ade de de de- -- -i i i i ir ir ir ir
(Gazel)
Mef Mef Mef Mefln Mef ln Mef ln Mef ln Mef ln Mef ln Mef ln Mef ln Mef ln ln ln ln Mef Mef Mef Mefln ln ln ln
1. evba nil olursn gl yapmaa say eyle
al olma bu meclisde eger irdikse irfna

2. ynet itme pek an uz itmek yidgin yirde
alm olup sadet bul ey an cmle ivna

3. Zell it nefs eyn bular dmendrr yet
ikr l rengi her dem n ird semt-i mna

4. Selmet buld ol kimse gl virmez bu dnyya
Sadet ehli anlardur yzin dndre Sbna

5. Yazudur im bu dem eger afletde alursa
Yri laf urma lemde z utl farna
248


6. Bu lem al uka dil eker deli dirler
Neam nkim bu mande marifde vel dirler

(33) (33) (33) (33)
a a a a de de de de- -- -i tar i tar i tar i tarrl rl rl rl rif rif rif rifn Derv Veys gft n Derv Veys gft n Derv Veys gft n Derv Veys gft
Mef Mef Mef Mefln Mef ln Mef ln Mef ln Mef ln Mef ln Mef ln Mef ln Mef ln Mef ln Mef ln Mef ln Mef ln ln ln ln
1. El ey avm-i stanbul bil ta olu gh
rir n-gehn bir gn size ahr ile mul-lah

2. ymet opd siz dnydan el ekmez uanmazsz
Zamndur Mehddr nzl etmekde rul-lah

3. Yapup dny evin azb idersiz ne-i dni
Ne Firavn yapd ne eddd binlar bu ekl bil-lah

4. Nie b-ren yarsz rn her dem
Degil mi mmin albi e lim yosa beytul-lah
249


5. Fin- h- malmu e kim gklere irse
Teraum itmeyp hergiz dimezsiz yerde almaz h

6. Nie bir efkat itmezsiz alursz gz gre mln
Degil mi r u nr bua ri mdur Allah

7. Ne erul-lah tbisiz ne od nna yilsiz
ihn drl bidatle arbe virdigin eyvh

8. Ne dne apduz bilmem ne meheb dutduz
mmlar ulna uymaz buyurmaz drt kitbul-llah

9. urup bir dm- tezvri omlar makeme nmn
an seccde-i Amed an akm- erul-lah

10. Yekn tar idp dni idersiz le-i er
efat m ider yarn size ol a abbul-lah
250


11. Acep mnkir misiz are ymet yosa oymaz m
Size yarn mmetm der mi bu fil ile Nebiyyul-lah

12. Zamna uyd nisvna dndi eker olana
Aa apd -'-, olup yrn aduvvull-lah

13. Szine uyd civnu nup emrini Mevlnu
Srldi d cennetden gr dem safiyyul-lah
Temmetr-risletl-meb
tmam- myesser old kitb
Temmet






251

SONU
Genelde Trk edebiyat ve zelde Bosna edebiyat bakmndan nemli bir yere sahip
olduuna inandmz bu alma, Hasan Kim Babann Vridtnn transkripsiyonlu
metnidir. Metnin yannda Hasan Kaiminin daha iyi tannmasn salamak amacyla
inceleme almasna da gidilmitir. Daha geni almay sonraya brakarak ksmen
ekil ve muhteva zellikleri zerinde durulmutur. Bu almann eksenini devir-
hsiyet-eser oluturmaktadr.
Hasan Kim Osmanlca olarak yazan Bonak bir airdir. Bundan dolay genel olarak
17. yzyl Osmanli edebiyat erevesinde bilgi vermeye ve devrin karakteristik
zelliklerini belirmeye altk. Tabii ki Bosnada yetimi ok nemli edebiyatlardan
ve bu edebiyatlar iinde ayr bir yeri bulunan Hasan Kaimi Efendinin neminden
bahsettik.
Kaimi Efendi bir dnem Halvetlik tarikatna mensup olduu sylense de Kdirilii
benimsemi ve bu tarikatin eyhliine kadar ykselmi mutasavvf bir airdir. Ayrca
onun mensup olduu tarikat hakknda bilgi verirken, Kaiminin bu tarikat ierisindeki
yerini de ele aldk.
Hasan Kim Efendi hakknda imdiye kadar yaplm almaalr gzden geirerek
mevcut bigilerin nda yeni bir Kaimi portresi kardmz syleyebiliriz. En
azndan unu sylemek mmkn: Varidatn gnyzne km bir nshas
yaynlanmadan Kaimi portresi eksik kalrd. te bu alma biraz da bunu amalamtr.
Yksek Lisans erevesinde yapm olduumuz bu alma ile Hasan Kim Efendinin
Sleymaniye Ktphanesi Laleli koleksiyonunuda bulunan 1757 nolu Varidatn
Mnevver yaz tipi ile gnmz alfabesine aktardk. Ayn zamanda metnin doru
okunmas ve eksiksiz bir neriyatn ortaya kmas iin dier nshalar da gz nnde
bulundurduk. Bu nshalar Gazi Hsrev Bey Ktphanesi ile Sleymaniye
Ktphanesinde bulunmaktadr. Eser 17. Yzylda yazlm bir metin olduu iin devrin
dil zelliklerini gz nnde bulundurarak ses olaylarn hibir deiiklie uramadan
aktarmaya zen gsterdik. Kaiminin hacimli divan zerinde allmadan tam bir
Kaimi portresini eksik kalacana inanyoruz. Umulur ki bu alma, ileri de mutlaka
yaplmas gereken yle bir almaya kap aralasn.
252

KAYNAKLAR KAYNAKLAR KAYNAKLAR KAYNAKLAR
BA BA BA BAAG AG AG AG, Safvet-beg( 1912), Bonjaci i Hercegovci u slamskoj Knjievnosti,
Svjetlost yay. Sarajevo, s. 136-138
APAN APAN APAN APAN, Pervin (2005), Mustafa Saf Efendi, Tezkire-i Saf Nubettl-sr min
fevidil- ar, nceleme Metin-ndeks, Atatrk Kltr Merkezi Bakanl
Yay., Ankara, s. 502
EHAJ EHAJ EHAJ EHAJ, Demal (1986), Derviki Redovi u Jugoslavenskim Zemljama sa Posebnim
Osvrtom na Bosnu i Hercegovinu, Grafo-art Artelje yay, Sarajevo

DZDAR DZDAR DZDAR DZDAR, H (1950), " Pjesnik Hasan Kaimija ( Vodja Pobunjenih Seljaka i Zanatlija u
XVII Vijeku) ", Glasnik, God. II, s. 138147
HAD HAD HAD HADJAH JAH JAH JAH, Muhamed (1938), Hrvatska Muslimanska Knjievnost prije 1878.
godine, Omer ehi yay. Sarajevo, 1-14
HADZOSMANOV HADZOSMANOV HADZOSMANOV HADZOSMANOV, ,, , Lamija (1974), "Jedna Stara Verzija (Autobiograf.) Kaimijine
Kasde Protiv Duhana", Anali Gazi Husrev-begove Biblioteke -, Sarajevo 125-
129
HAND HAND HAND HAND , Mehmed (1999), Teme iz Knjizevne Historije, Mladinska Knjiga Ljubljana
yay. s.
253

ZET ZET ZET ZET, Metin (2004), Balkanlarda Tasavvuf, Gelenek yay, stanbul
MUJEZNOV MUJEZNOV MUJEZNOV MUJEZNOV, Mehmed (1977), "slamska Epigrafika Bosne i Hercegovine", P
Veslin Maslesa yay. Sarajevo, 128-131
NAMETEK NAMETEK NAMETEK NAMETEK, Fehim (1984), Pregled knjievnog stvaralastva Bosansko-Hercegovackih
Muslimana na Turskom Jeziku, sVJETLOSTyay.
NAMETEK NAMETEK NAMETEK NAMETEK, Fehim (1974), "Uvodni stihovi Kaimijinog Divana" Anali Gazi Husrev-
begove Biblioteke -, Sarajevo, s. 71-79.
NAMETAK NAMETAK NAMETAK NAMETAK, Fehim (1990) "Trke Yazlm Bosna Edebiyat Mirasn Aratrmak",
ZTRK ZTRK ZTRK ZTRK, Ayhan, KESKN KESKN KESKN KESKN, Mustafa, TOSUN TOSUN TOSUN TOSUN, Ramazan, (1996), Mehmed Sreyy,
Sicil-i Osmn Yahud tezkire-i Mehir-i Osmaniye II, Sebil Yay., stanbul
SULJK SULJK SULJK SULJK, Hifzija (1990), "Turbeta (Mauzo-Lejli) i Tekije u Zvorniku" slamska Misao,
S. 134, ubat, Sarajevo, 3840
ABANOV ABANOV ABANOV ABANOV, ,, , Hazim (1973), Knjievnost Muslimana na Orjentalnim Jezicima,
Svjetlost yay, Sarajevo, s.353-357
XVII, say 75, Ocak-ubat, s.6167
AM M M M, Jasna (1979), "Kaimi, Bosanski Pjesnik, Mistik, z 17. Vijeka- Uvodna Kasida
Divana", Treci Program Radio Sarajeva, S.2, s. 518524

254

AM AM AM AM, Jasna ( 1985), "ija je pjesma Ti besposlen nemoj hodat? ", Anali Gazi
Husrev-begove Biblioteke, S. x-x. Sarajevo, s. 175-179
AM AM AM AM, Jasna ( 1984), "Hasan Kim Baba: ivot i djelo", Radio Sarajevo, S. 47. s.
409-436
TATCI TATCI TATCI TATCI, Mustafa, KURNAZ KURNAZ KURNAZ KURNAZ, Cemal (2001), Mehmet Nil Tuman, Tuhfe-i Nil, Bizim
Bro Yay, Anlara 2001, c II, s. 816




SZLKLER: SZLKLER: SZLKLER: SZLKLER:
DEVELLOLU DEVELLOLU DEVELLOLU DEVELLOLU, Ferit ( 1983), Osmanlca- Trke Ansiklopedik Lugat, Aydn
Kitabevi Yay., Ankara
PALA PALA PALA PALA, skender (1989), Divan iiri Szl, Ankara
PARLATIR PARLATIR PARLATIR PARLATIR, smail ( 2006), Osmanl Trkesi Szl, Yarg Yay., Ankara
SAM SAM SAM SAM, enseddin ( 1989), Kmus- Trk, Enderun kitabevi, stanbul





255

ZGEM ZGEM ZGEM ZGEM
28. 07. 1983 ylnda Tuzlada dodu. lk ve orta renimini Tuzlada tamamlad.
1998de Saraybosnada Gaz Husrev Bey Medresesine girdi. 2002/03 okul ylnda,
mezkr lisede mezun olduktan sonra Tuzla niversitesi Felsefe Fakltesi Trk Dili ve
Edebiyat Blmne girdi. 2006da mezun oldu.2007 Ocak aynda Sakarya niversitesi
Fen Edebiyat Fakltesi Ana bilim Dal, Eski Trk Edebiyat Bilim Dalna Yksek
Lisans rencisi olarak girdi.