NDEKLER

BETON LER............................................................................................................6 1 2 4 N KAPSAMI..............................................................................................................6 TANIMLAR...................................................................................................................6 3.1 Genel...........................................................................................................................7 AGREGALAR................................................................................................................7 4.1 Agrega Gradasyonlarnn Belirlenmesinde ve Beton Karm Hesaplarnda Kullanlacak Elek Serilerinin Seimi .....................................................................................8 4.2 nce Agrega.................................................................................................................9 4.3 Tane Bykl Dalm.........................................................................................10 4.4 ri Agrega..................................................................................................................11 4.5 Agregadan Numune Alma ve Deneyler....................................................................14 4.6 Beton Tesis Makinalar............................................................................................17 4.7 Agrega Tesisleri.......................................................................................................17 4.7.1 Agrega Tesislerinin letilmesi ...............................................................................18 4.7.2 Agregalarn Depo Edilmesi......................................................................................19 MENTO....................................................................................................................19 5.1 Geerli Standartlar....................................................................................................19 5.2 Numune Alma ve Deney...........................................................................................20 5.3 zel imento............................................................................................................21 5.3.1 Genel ...................................................................................................................21 5.3.2 Mineral Katklar ..................................................................................................21 5.3.3 Slfata Dayankl imento (SD) ......................................................................22 5.4 Nakil ve Depolama....................................................................................................22 SU...................................................................................................................................22 6 Genel...........................................................................................................................22 6.2 D Etkilere ve Yapnn Tipine Gre zin Verilen Maksimum Su-imento Oranlar ...............................................................................................................................................23 KATKI MADDELER................................................................................................25 7.1 Genel.........................................................................................................................25 7.2 Hava Srkleyici Katk Maddeleri...........................................................................25 7.3 Su Azaltc/Akkanlatrc Katk Maddeleri...........................................................26 7.4 Dier Katk Maddeleri..............................................................................................27 8.1 8.2 8.3 8.4 9 9.1 9.2 BETON .........................................................................................................................27 Dayanmlarna Gre Beton Snflar.........................................................................27 Su imento Oranna Gre Beton Dayanm..........................................................30 Betonu mal Yerine Gre Snflandrma ..................................................................30 Beton Kvamna Gre Snflandrma........................................................................31 BETON ve HAR KARIIM ORANLARI..............................................................31 Genel.........................................................................................................................31 Agrega Bileenlerinin Oranlar ................................................................................34

9.3 9.4 9.5 9.6 9.7 10

imento Miktar .......................................................................................................34 Su Miktar ve Su-imento Oran .............................................................................34 Kvam (Slamp)..........................................................................................................35 Beton Dayanm ..........................................................................................................35 Ktle Betonu................................................................................................................36

YAPIM SAFHASINDA BETON KONTROL ......................................................36 10.1 Genel .......................................................................................................................36 10.2 Deneme Karmlar ................................................................................................37 10.3 lerin Devam Srasnda Dayanm Deneyleri ........................................................38 10.4 Sertlemi Betonun Deneyi......................................................................................40 10.5 Beton Kalitesinin Denetimi......................................................................................41 10.5.1 antiye Kontrol Deneyleri..................................................................................41 10.6 Sertlemi Yap Elemanlarnn Kontrolu in Kullanlan Dier Yntemler ...........41 BETONUN HAZIRLANII.......................................................................................42 11.1 Genel Esaslar ...........................................................................................................42 11.2 Beton Santrali ..........................................................................................................43 11.2.1 Tartma Aletleri....................................................................................................43 11.3 Betonun Kartrlmas.............................................................................................45 11.3.1 banda Beton Kartrlmas...........................................................................45 11.4 Beton Scakl ........................................................................................................46 11.5 Betonun Tanmas...................................................................................................46 11.6 Betonun malinde ve Naklinde ntizam ve Hz........................................................47 11.7 Yeniden Su lavesi...................................................................................................47 11.8 Kvam.......................................................................................................................48 BETON DKLMES HAZIRLIKLARI ..............................................................48 12.1 Genel Esaslar ..........................................................................................................48 12.2 Kalplar ....................................................................................................................49 12 2.1 Genel Esaslar ......................................................................................................49 TS 4950, TS 8538, TS 8539, TS EN 74, TS 8481 EN 39, TS EN 12812 geerlidir. .....49 12.2.2 Kalp Balar.......................................................................................................50 12.2.3 Eri Yzeyler in Kalp.....................................................................................50 12.2.4 Tnel elik Kalplar..........................................................................................50 12.2.5 Kalplarn Temizlenmesi ve Yalanmas............................................................51 12 2.6 Kalplarn Sklmesi ..........................................................................................51 12.3 Temel Sathlar ........................................................................................................51 13.1 13.2 13.3 13.4 BETONUN DKLMES .......................................................................................52 Betonun Yerine Yerletirilmesi .............................................................................52 Vibrasyon ................................................................................................................53 Donatnn Yerletirilmesi.........................................................................................54 Betonun lenmesi ve Sktrlmas.........................................................................55 BETONUN TAMR...................................................................................................56 Genel .......................................................................................................................56 BETON YZEYLERN DZELTLMES VE LENMES ..............................57

11

12

13

14 14.1 15

15.1 Genel Esaslar ...........................................................................................................57 15.2 Kalplanm Sathlar ................................................................................................58 15.2.1 (F1) Cinsi Beton Sath .......................................................................................58 15.2.2 (F2) Cinsi Beton Yzey ....................................................................................58 15.2.3 (F3) Cinsi Beton Yzeyleri ...............................................................................59 15.2.4 (F4) Cinsi Beton Yzeyleri ................................................................................59 15.2.5 (F5) Cinsi Beton Yzeyler .................................................................................59 15.3 uval Parasyla Silme ...........................................................................................60 15.4 Hususi Tala Silme ..................................................................................................60 15.5 Merdivenler in Hususi Silme ...............................................................................61 15.6 Kalplanmam Yzeyler .........................................................................................61 15.6.1 (U1 ) Cinsi Yzeyler ..........................................................................................61 15.6.2 (U2) Cinsi Yzeyler ...........................................................................................62 15.6.3 (U3) Cinsi Yzeyler ...........................................................................................62 15.6.4 (U4) Cinsi Yzeyler ...........................................................................................62 16 BETON MUHAFAZA, BAKIM VE RUTUBET ...................................................62 16.1 Koruma ....................................................................................................................63 16.1.1 Rutubet................................................................................................................63 ARIZALI VEYA ZEDELENM BETON ..............................................................65 17.1 Kuru Har ile Doldurma .........................................................................................65 17.2 Beton Tkama Yaplmas ........................................................................................66 17.3 Har ile Tamir Yaplmas ........................................................................................66 ETL YAPI VE YAPI ELEMENLARINA AT BETONLAR.........................67 18.1 Menfezler ................................................................................................................67 18.2 Kiriler, Plak ve Kolonlar ......................................................................................67 18.3 Kemerler...................................................................................................................68 18.4 Deme ve Merdiven Yzleri..................................................................................69 18.5 Tnel Betonu............................................................................................................69 18.6 Tnel Tka Betonu..................................................................................................70 18.7 Dolusavak Betonu....................................................................................................71 18.8 Sualma Yaps Betonu..............................................................................................71 18.9 Santral Betonu..........................................................................................................71 18.10 Kanal Kaplama Betonu...........................................................................................72 18.11 Kanallar zerindeki Sanat Yaplarna Ait Betonlar...............................................73 18.12 Sifon Betonu...........................................................................................................73 18.13 Gzenekli (poroz) Beton.........................................................................................74 DERZLER...................................................................................................................75 Genleme Derzleri......................................................................................................75 naat Derzleri............................................................................................................76 Dilatasyon Derzleri....................................................................................................76 GML PARALARIN EVRESNDEK BETONUN DKM................77 LM ALETLERNN YERNE KONMASI.....................................................77

17

18

19 19.1 19.2 19.3 20 21

22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

HARLA YAPILACAK LER...............................................................................77 TESPT NOKTALARI BETONU ............................................................................78 BETON SATIHLARIN ENTLMES VE PRZLENDRLMES................78 ELEKTRK ARPMALARINA KARI YALITIM..............................................79 BETON NDE KALACAK MADEN AKSAM..................................................79 SOUK HAVALARDA BETON DKME..............................................................79 SICAK HAVALARDA BETON DKME...............................................................81 SU ALTINDA BETON DKME ..............................................................................81 TAHRBKAR EVRE ARTLARINDA BETON DKM..............................83 DENZ SUYUNUN ETKSNE MARUZ BETONLAR..........................................83

32 ALKAL SLFATLI SULARIN ZEMNNN ETKSNDE KALAN BETONLARIN DKLMES..............................................................................................84 33 BETON AIRLIK VE KEMER BARAJ BETONU...............................................84 33.1 in Kapsam ...........................................................................................................84 33.2 Ktle Betonu ...........................................................................................................85 33.3 Beton Snflar ve Kullanld Yerler .....................................................................86 33.4 Genel Kalite ............................................................................................................88 33.5 Dkm Sonras Betonun Soutulmas ....................................................................88 33.6 Soutma Sistemi .....................................................................................................89 33.7 Soutma Sisteminin altrlmas ..........................................................................89 33.8 Beton Scaklnn llmesi .................................................................................90 ZEL BETONLAR VE HARLAR........................................................................90 34.1 n Gerilmeli Beton..................................................................................................90 34.2 Epoxy Betonu ve Har ...........................................................................................95 34.3 Prefabrik Beton .....................................................................................................101 PSKRTME BETONU.........................................................................................101 35.1 Genel......................................................................................................................101 35.2 Tanmlar.................................................................................................................101 35.3 Malzemeler.............................................................................................................102 35.3.1 imento.............................................................................................................102 35.3.2 Su......................................................................................................................102 35.3.3 Agrega ..............................................................................................................102 35.4 Katklar...................................................................................................................103 35.4.1 Priz Hzlandrc Katk Maddeleri.....................................................................103 35.5 Techizat..................................................................................................................103 35.6 Ekipman.................................................................................................................104 35.7 Pskrtme Beton (otkrit) Yaplmas ...................................................................106 35.8 Priz Alma Dayanmnn Arttrlmas......................................................................107 35.9 Yzey Hazrlanmas...............................................................................................108

34

35

35.10 Tama...................................................................................................................109 35.11 Kartrma ve Uygulamas....................................................................................109 35.11.1 Kuru Pskrtme Betonu Uygulamas..............................................................112 35.11.2 Ya Pskrtme Betonu Uygulamas................................................................113 35.12 Deneyler................................................................................................................113 35.12.1 Laboratuvar Deneyleri.....................................................................................114 35.12.2 Uygunluk Deneyleri.........................................................................................115 35.13 Kalite Kontrol.....................................................................................................117 35.13.1 Agrega Gradasyonu..........................................................................................117 35.13.2 Priz Hzlandrc Katk Maddeleri....................................................................117 35.13.3 Yerinde Basn Dayanm................................................................................117 35.14 Dknt.................................................................................................................117 35.15 naat Derzi...........................................................................................................118 35.16 Kontrol ve Tamir...................................................................................................118 35.17 Bakm....................................................................................................................119 35.18 elik ksal Ksmlarda Pskrtme Betonu...........................................................119 36 ELK (LF de olabilir) TEL DONATILI BETON..............................................119 36.1 Kapsam...................................................................................................................119 36.2 elik Tel Tipleri.....................................................................................................120 36.3 elik Tel zellikleri...............................................................................................120 36.4 Agrega ...................................................................................................................120 36.5 elik Tel Donatl Betonun Karm Tertibi..........................................................121 36.6 Kartrma ..............................................................................................................121 36.7 Ekipman ................................................................................................................121 36.8 elik Tel Donatl Pskrtme Betonun Uygulanmas............................................123 36.9 elik Tel Donatl Pskrtme Betonla Yaplan Tnel Kaplama............................123 36.10 Sertlemi elik Tel Donatl Betonun zellikleri...............................................124 36.11 Kalite Kontrol.......................................................................................................124 36.12 Dayankllk...........................................................................................................125 36.13 TDPB ile elik Hasr Donat Pskrtme Beton ile Karlatrma.....................125 36.14 Silis Duman..........................................................................................................126 36.14.1 Tarifi.................................................................................................................126 36.14.2 Dizayn ve Kartrma ......................................................................................126 36.14.3 Plastik zelikleri .............................................................................................126 36.15 Sertlemi Beton zelikleri .............................................................................127 36.15.1 Basn Dayanm..................................................................................................127 36.15.2 Eilme ekme .....................................................................................................127 36.15.3 elik Tel Donatl Silis Duman lave Edilmi Pskrtme Beton...................127 SIZDIRMAZLIK CONTALARI.............................................................................127 37.1 Genel......................................................................................................................127 37.2 Kullanm Alanlar..................................................................................................128 37.3 Su Tutucu Contalarn Seimi.................................................................................130 37.3.1 Tip Seimi ........................................................................................................130 37.4 Conta eitleri .......................................................................................................130 37.4.1 Lastik Contalar..................................................................................................130 37.4.2 Plastik Contalar (PVC) .....................................................................................130 37.5 Boyut Seimi .........................................................................................................131 37.6 PVC Plastik Su Tutucu Bantlar in zel Paralar................................................136

37

37.7 37.8

PVC Plastik Su Tutucu Bantlarn Yerine Yerletirilmesi......................................136 PVC Plastik Su Tutucu Bantlarn Eklenmesi.........................................................137 BETON LER N KAPSAMI Bu ksm btn beton ve betonarme yaplarda bulunan betonun imali, nakliyesi,

kalplarn kurulmas, betonun dkm, kalplarn sklmesi, betonun tamiri ve bakmna ait btn ileri kapsar. Yklenici agrega karma, krma ve eleme, imento ve agregann depolanmas, kullanm, beton karm iine giren maddelerin tartlmas, karm, betonun nakliyesi ve dkm iin kullanmay teklif ettii tesis ve ekipmanlarn genel tertip, kapasite ve doruluunu gsteren plan ve projeleri tesis ve ekipmanlarn montaj ve kurulmasndan nce darenin onayna sunacaktr. Yklenici tesis ve ekipmanlarn kurulmasn mteakip darenin huzurunda bunlarn deneme almalarn yapacak ve hizmete konmadan nce darenin onayn alacaktr. ayet teknik artnamede belirlenen kalitede beton retilemez ise, Yklenici tesis ve ekipmanlar darenin talimatna gre dzeltecek ve slah edecektir. Yklenici darenin istedii niteliklerde gerekli deneyleri yapmak zere laboratuvar binasn yapar. Ayrca Yklenici gerekli deneylerin yaplabilmesi iin darenin istedii cihazlar temin eder. Yklenici deneylerin yaplmas ve aratrma ilerinde dare ile ibirlii yapacak ve yardmc olacaktr. Yklenici darenin istedii kalifiye eleman ve/veya elemanlar laboratuvarda bulunduracaktr. Yklenici beton ilerini teknik artnamelere, projelere ve darenin talimatna uygun bir ekilde yrtecektir. Yklenici, betonun harmanlama ve karmn kalp ve donatnn yerletirilmesini, betonun dkm hazrl ve dkmn, betonun tesviye ve tamir ilerini darenin talimatna uygun bir tarzda yrtecektir. naat ileri darenin yetkili kld eleman veya elemanlar denetiminde yaplacaktr.

TANIMLAR

A) naat derzi veya souk derz: Beton dkmnn yeterince uzun bir sre durmas sebebiyle oluan ve sertlemesi sebebiyle penetrasyona izin vermeyen yzeyler inaat derzi veya souk derz olarak deerlendirilir. Beton dkm iinin bir saatten fazla duraksad beton yzeyleri inaat derzi veya souk derz olarak deerlendirilecektir. (Priz geciktirici zellii olan kimyasal katkl betonlarda 1.5 saat olabilir).

B) Genleme veya Bzlme Derzleri: Beton yaplarn genleme ve/veya bzlme sebebiyle komu yapya gre olas yer deitirmesine izin veren derzlerdir. C) Ktle beton: Kemer, beton arlk barajlar, reglatrler v.b. yaplarda kullanlan ve en kk boyutu 50 cmden byk olan beton ve betonarme yaplarda kullanlan beton, ktle betonu olarak isimlendirilmitir. Is ve hacim deiiklii sebebiyle atlak olumasn minimum dzeyde tutmak iin (hidratasyon ssn drmek gibi) zel nlemler alnmas gereken betonlardr. 3 ANA MALZEMELER

3.1

Genel

Beton: imento, ince agrega, iri agrega, su ve katk maddesinin iyi bir ekilde kartrlp uygun bir kvama getirilmesinden meydana gelecektir.

AGREGALAR Doal, yapay veya her iki cins youn mineral malzemenin eitli boyuttaki krlmam

ve/veya krlm tanelerinin bir yndr. Doal agrega (doal ta agregas), teraslardan, nehirlerden, denizlerden, gllerden ve ta ocaklarndan elde edilen krlm veya krlmam (krmata, krmaakl, kum veya akl eklinde) youn yapl agregadr. Yapay agrega (sanayi rn agrega), yksek frn cruf ta, izabe crufu veya frn cruf kumu gibi sanayi rn olan krlm veya krlmam youn yapll agregadr. Yapay agrega talarn konkasrle krlmas ile mekanik olarakta retilebilir. Kullanlacak agregalar aada belirtilen ilgili Standart ve artnamelerine uygun olacaktr. dare isterse aada belirtilmeyen deney yntemleri veya belirtilmi olmakla birlikte dier baka ve/veya uluslararas standartlara gre de deney yapar veya yaptrr. TS 706 EN 12620 Beton Agregalar TS EN 932-1 Beton Agregalarndan Numune Alma ve Deney Numunesi Hazrlama Yntemi TS EN 933-1 Agregalarn geometrik zellikleri iin deneyler (krmata agraga eklinde)

TS EN 1097-3 Agregalarn fiziksel ve mekanik zellikleri iin deneyler Blm-3 Gevek yn younluunun ve boluk hacminin tayini TS 1114 Hafif Agregalar ( Beton iin) TS 2517 AlkalAgrega Reaktivitesinin Kimyasal Yolla Tayini TS 2712 Har Kumlar TS 3523 Beton AgregalarnnYzey Nemi Orannn Tayini TS 3524 Yksek Frn Cruf Agregalarnda Sngerimsi ve Cams Tane Oran Tayini TS 3525 Yksek Frn Cruf Agregalarnda Ufalanmaya Yatknlk Deneyi TS EN 1097-6 Beton Agregalarnda zgl Arlk ve Su Emme Oran Tayini ASTM C-127 Beton Agregalarnda (nce Agrega) zgl Arlk ve Su Emme Oran Tayini ASTM C-128 Beton Agregalarnda (ri Agrega) zgl Arlk ve Su Emme Oran Tayini ASTM C-117 Beton Agregalarnda nce Madde Oran Tayini TS 3528 Beton Agregalarnda Hafif Madde Oran Tayini ASTM C-29 Beton Agregalarnda Birim Aralklarnn Tayini ASTM C-136 Beton Agregalarnda Tane Bykl Dalmnn Tayini ASTM C-88, TS EN 1367-1,2 Beton Agregalarnda Dona Dayankllk Tayini TS EN 1744-1 Beton Agregalarnda Slfat Miktar Tayini ASTM C 131 ve TS EN 1097-2 Beton Agregalarnda Anmaya Dayankllk (Anma Oran) Tayini TS EN 1744-1, (agregalarn kimyasal zellikleri iin deneyler) TS 3787 Beton Agregalarnda Havada Soutulmu Yksek Frn Crufundan Faydalanlacaktr. TS 3814 EN 934-3 Beton Agregalarnda Tane ekil Snf Tayin Metodu ASTM C 87 Beton Agregalarnda Organik Maddelerin Har Dayanmna Etkisinin Tayini Metodu

4.1 Agrega Gradasyonlarnn Belirlenmesinde ve Beton Karm Hesaplarnda Kullanlacak Elek Serilerinin Seimi Agrega gradasyonlarnn belirlenmesinde ve beton karm hesaplarnda kullanlacak elek serilerinin seimi iki ekilde yaplabilir.

a) ISO 3310, ASTM E11 elek serileri veya bunlarn metrik edeerleri kullanldnda, beton karm oranlar hesab iin izelge 2 ve izelge 4 de belirtilen beton elekleri ve granlometri snrlar kullanlacaktr. b) TS 1225/1973 Tane Byklkleri Taneli Malzemeleri Snflandrmak in ve TS 706 EN 12620 Beton Agregalar standardlarnn ngrd ISO-elek serisi kullanldnda, TS 802-1985 Beton Karm Hesaplar standardnda verilen karm oranlar tayini iin ekil-1, Sekil-2, ekil-3, ekil-4 veya izelge 5deki referans deer ve erilerinden biri (agrega en byk tane boyutuna gre) tercih edilerek kullanlmaldr.

4.2

nce Agrega

izelge 1 ve izelge 2de fiziksel ve mekanik zellikleri verilen ince agrega, sert ve salam taneciklerden oluacaktr. eitli ocaklardan elde edilen ince agrega darenin izni olmadka birbirlerine kesinlikle kartrlamaz.
izelge 1: nce Agregann Fiziksel ve Mekanik zellikleri*

Snr Deerler, en fazla ktlece % 1- Yumuak Ksmlar 2- Kmr ve Linyit 3- Kil topaklar ve eriyebilir paracklar 4- nce madde oran (0.063 mm elekten geen ) 3 Not: Krma kumlarda bu ince madde miktar kil olmayp kendi tozu olabilir. Bu yzden artname snr deerlerini maksimum artname limitini amas kabul edilebilir. Ancak krma kumlarda TS EN 933-9 standard esaslarna gre yaplan deney sonucunda kum agregasnn tavsiye edilen maksimum metilen mavisi deeri en fazla 2.0 gr/kgdr. (0.075 mm elekten geen) 5B Not: A; Anmaya maruz yaplarda B; Dier beton yaplarda 3A olmayacak 0.5 1

Not: Yzey grnmnn nemli olmad yaplarda bu deer en fazla 1 olabilir.

nce maddesi kil ve eyl kaynakl olmayan krma kumlar iin bu deer srasyla 5A ve 7Bye kadar arttrlabilir. 5- Don dayanklln kimyasal yntemle tayini Na2SO4 ile* Mg2SO4ile** 6- Organik Madde** 10 15 standart renkten koyu olmayacak

Not : 1) Doal halde iken, zellikleri bu limitler dnda kalan malzemeleri uygun hale getirdikten sonra kullanmak mmkndr. Not : 2) Bu deerler, krlarak hazrlanan agregalarda kilden ileri gelmiyorsa (ta tozlar ise), %2 artrlabir. * Bu limiti aan agregalarla en az 5 sene nce ina edilmi, doal hava artlar altnda ar derecede ypranma gstermemi inaatlar varsa darenin onay ile malzemenin kullanlmasna izin verilebilir. ** Renk mukayese metodu ile organik madde denemelerine tabi tutulan agregalar; standard referans renginden daha koyu renk verdii takdirde, har/beton yapma kabiliyeti denemesine tabii tutulurlar. Organik madde miktar fazla olan ince agrega ile hazrlanan harn/betonun 7 ve 28 gnlk dayanmlar kontrol (ahit) harc/betonu ile hazrlanan kplerin dayanmlarnn en az %95ini salyorsa bu agrega kullanlabilir, aksi halde reddedilir.

4.3

Tane Bykl Dalm

nce agregann granlometrisi uniform olacak ve standart kare delikli eleklerle yaplan deneyler sonucu, aadaki limitlere uyulacaktr. izelge 2 : nce Agrega Granlometrisi (ASTM E11 elekleri ile) ELEKLER n. 3/8 No. 4 No. 8 No. 16 No. 30 No. 50 No. 100 mm 9.5 4.75 2.38 1.19 0.6 0.3 0.15 Geen Miktar (%) 100 95------100 80------100 50------85 25------60 10------30 0-------10

izelge 3: nce Agrega Granlometrisi (ISO 3310 elekleri ile) ELEKLER mm Geen Miktar (%) 100 88------100 65------93 37------73 18------46 5--------21 0--------5 veya TS 706 EN 12620 standartndaki 8 4 2 1 0.5 0.25 0.125 Not : Gerek duyulduunda EK izelge 5

referans deerler veya yapnn niteliine bal olarak darenin ngrd dier baka ulusal ve/veya uluslar aras standart veya artnamelerdeki kriterler de kullanlabilir.

4.4

ri Agrega

Fiziksel ve mekanik zellikleri izelge 3 ve izelge 4de verilen bu malzemeler sert, salam, dayankl olmal, yzeyleri kil veya amur gibi maddeler iermemelidir.
izelge 4: ri Agregann Fiziksel ve Mekanik zellikleri

En fazla % 1) 2) 3) 4) Yumuak Ksmlar Kmr ve Linyit Kil topaklar ve eriyebilir paracklar nce madde oran (0.063 mm elekten geen) (0.075 mm elekten geen) 1,0 1.0 2 0,25 0,25

Not : nce maddesi kil ve eyl kaynakl olmayan krma akllar iin bu deer 1,5a kadar arttrlabilir. ayet ince agregadan gelen ince madde miktar ince agrega iin verilen kriterin ok altnda ise ASTM C33 standard artnamesinde belirtildii zere bu deer yukar ekilebilir. YassUzun agregalar (TS 706 EN 12620) Yasslk ve uzunluk endeksi (BS 812 Ksm 105) 5) Anma (Los Angeles, 100 devir) (Los Angeles, 500 devir) 10 50 maks. FL35 kategorisi 25

6)

Kimyasal yntemle don etkilerine kar dayankllk Na2 SO4 ile* Mg2 SO4 ile* 12 18

Not : 1) Tabii halde iken zellikleri bu limitler dnda kalan malzemeleri uygun bir usulle islah ettikten sonra darenin onay ile kullanmak mmkndr. Not : 2) Bu limiti aan agregalarla en az 5 sene nce ina edilmi, tabii hava artlar altnda ar derecede ypranma gstermemi inaatlar varsa darenin onay ile o malzemenin kullanlmasna izin verilebilir. Not : 3) Kimyasal yntemle don etkilerine kar dayankllk snr deerlerini aan iri agrega, TS EN 1367-1 standard deney yntemine gre deneye tabi tutulur. Deney sonucu agregada ktle kayb % 4,0dan fazla deilse darenin onay ile malzeme kullanlabilir.

izelge5.1: ri Agrega Tane Bykl Dalm (ASTM E11Eleklerine gre)

Elek Akl
Agrega No Elek akl mm. in.
2 3 357 4 467 5 56 57 6 67 7 8 89 9 63-37,5 50-25 50-4,75 37,5-19 37,54,75 25-12,5 25-9,5 25-4,75 19-9,5 19-4,75 12-4,75 9,5-2,36 9,5-1,18 4,751,18 10 0 -------------90100 100 100 -----------35-70 90100 95100 100 100 ---------0-15 35-70 -90100 95100 100 100 100 -------0-15 35-70 20-55 -90100 90100 95100 100 100 -----

Kare Delikli Standard Eleklerden Geen % Nisbetleri (Ktlece)

50 2 37.5 1 1/2 25 1 19
3/4

75 3

63 2 1/2

12.5
1/2

9.5 3/8

4.75 no.4

2.36 no.8

1.18 no.1 6

0,300 mm no.50

0-5 --0-15 35-70 20-55 40-85 -90100 90100 100 ----

-0-5 10-30 --0-10 10-40 25-60 20-55 -90100 100 100 --

---0-5 10-30 0-5 0-15 -0-15 20-55 40-70 85100 90100 100

--0-5 -0-5 -0-5 0-10 0-5 0-10 0-15 10-30 20-55 85100 --0-5 -0-5 0-5 0-10 5-30 1040 ------0-5 0-10 0-10 0-5 0-5

9 olarak ifade edilen agrega numaras ASTM C125 tanmlar standardnda ince agrega olarak gsterilemektedir. 8 olarak ifade edilen agrega numaras ile bir arada dnldnde elde edilen 89 iri agrega snf ortaya kmaktadr. ri agrega tane bykl dalmnda ISO 3310 elekleri de kullanlabilir. Bu durumda yukardaki alt st snr deerler elek aklna gre deerlendirilmelidir. Gerek duyulduunda TS 706 EN 12620 standartndaki veya yapnn niteliine bal olarak darenin ngrd dier baka ulusal ve/veya uluslar aras standard veya artnamelerdeki kriterler de kullanlabilir.

4.5

Agregadan Numune Alma ve Deneyler

Beton agregalarndan numune alnmas ve deney numunesi hazrlanmasnda TS EN 932-1 ve/veya ASTM C 702 standard gerekleri yerine getirilecektir. Beton agregalarnda yzey nem oran TS EN 932-1 standard gerekleri yerine getirilerek tespit edilecek, yzey nem oran ktlece %6dan fazla olmayacak, harmanlama esnasnda 30 dakikadaki yzey nem oran deiimi ktlece %1.5u gemeyecek ve hazrlanan her parti iin deikenlik gstermeyecektir. Beton agregalarnn dona dayankll ASTM C-88 TS 1367-1,2 standard gerekleri yerine getirilerek tespit edilecektr. TS 699 standardna gre belirlenen tan suya doygun haldeki kp veya ap yksekliine eit silindir basn dayanm en az 100 MPa olmas durumunda agrega tane dayanm yeterli kabul edilecektir. Basn dayanm 100 MPa den az olmas durumunda TS EN 1097-2 veya ASTM C-131 standardna gre anmaya dayankllk deneyleri uygulanacaktr. ASTM C 117 standardna gre tespit edilen, agregada ykanabilir maddeler miktar ASTM C 33de verilen snr deerleri veya TS EN 933-1 yntemine gre tespit edilen, agregada ykanabilir maddeler miktar TS EN 706 da verilen yap tipine bal kategoriler i amamaldr. Beton agregalarnda organik kkenli madde tayini ASTM C-40 standardna gre yaplacaktr. Bu durumda, referans zeltisi renginden daha koyu renk olumamaldr. Referans zelti renginden daha koyu renk veren bir ince agregann kullanlabilmesi iin, bu kumla har yapldnda, 7 ve 28 gnlk basn dayanmlar, standard kumla (TS 819) ve ayn artlarla yaplan ahit kplerinin dayanmnn %95inden az olmayacaktr (ve ayrca priz deneyi de yaplarak fazla fark olmad grlmelidir).

TS 706 EN 12620 Beton Agregalar Standardnn ngrd ISO Elek Serisine gre beton agregalar iin granlometri erileri

Ge en (%)

Ge en (% )

ekil 1 Elek akl,mm Kare gzl elek Kare delikli elek (TS 1227) (TS 1226) Maksimum tane bykl 8,0 mm Olduuna gre kark agrega Granlometri erileri

ekil 2 Elek akl,mm Kare gzl elek Kare delikli elek (TS 1247) (TS 1226) Maksimum tane bykl 16,00 mm Olduuna gre kark agrega Granlometri erileri

Ge en (% )

Ge en (% )

ekil 3 Elek akl,mm Kare gzl elek Kare delikli elek (TS 1227) (TS 1226) Maksimum tane bykl 32,0 mm Olduuna gre kark agrega Granlometri erileri

ekil 4 Elek akl,mm Kare gzl elek Kare delikli elek (TS 1247) (TS 1226) Maksimum tane bykl 63,00 mm Olduuna gre kark agrega Granlometri erileri

izelge 5.2: Beton Agregann Tane Snflar ve Granlometrik Bileimleri

Tane snflar Kare Aklkl Eleklerden Geen % (Anma TS 1227 ye Gre Kare Gzl Elek Aklklar bykl, 0,25 mm 0,5 mm 1 mm 2 mm mm) 0/1 -(1) 90...100 100 (2) 0/2 115...30 55.85 90...1000 0/4 8...25 35(2)...75 (3) 0...5 0...15 90...1000 0...5 0...15(3) 2/4 0...3 0...15(3) 2/8 0...3 0...15(3) 0/8 0/16 0/32 0/63 4/8 0...3 4/16 0...3 4/32 0...3 8/16 0...3 8/32 0...3 16/32 0...3 16/63 0...3 32/63 0...3 1) Gerektiinde sralanabilir. nce Agrega ri Agrega Kark Agrega 2) Elek aral klecek ekilde deitirilebilir.

TS 1226 ya Gre Kare Delikli Elek Aklklar 4 mm 8 mm 16 mm 31,5 mm 100 90..100 100 90...100 90...100 25(2)...75 0...10(3)

63 mm

90 mm

100 100 100 90...100 90...100

100 100 90...100

100 90...100

100 90...100

100

90..100 100 (2) 0...10 30 ..60 90...1000 100 0...10(3) 20(2)...60 90...100 100 (3) 0...10 90...100 100 0...10(3) 30(2)...60 90...100 100 (3) 0...10 90...100 100 0...10(3) 30(2)...60 90...100 (3) 0...10 90...100 3) Krma agrega iin alt tanelerin miktar en ok %2 olabilir.
(3)

100 100

4) Burada yalnz st taneler snr verilmitir.

ASTM C-127-128 veya TS EN 1097-6 standardna gre tespit edilen, agregrann zgl arl (doygun, kuru yzey) 2.60den az,su emme oran ktlece %2.5den fazla olmayacaktr. Beton agregalarnn tane snflar ve tane bileimleri ASTM C-136 standard gerekleri yerine getirilerek tespit edilecek izelge 5.1 veya izelge 5.2de verilen snrlar ierisinde kalacaktr. Betonda, darenin isteine uygun olarak, tercihen, kullanlmas mmkn en byk boyutta agrega kullanlacaktr (TS 802). Ancak, bu durumda beton kolayca dklebilmeli ve demirlerin evresi ile kalp kelerini btn ile doldurabilmelidir.

4.6

Beton Tesis Makinalar

Agrega tesisleri, beton imalat tesisleri, betonun yerine nakli ve dklmesine ait tesisler iin Yklenici, tesisatn genel yerleimini gsteren planlar ve techizatn zelliklerini dareye sunacaktr. dare tarafndan kabul gren tesisat ve techizatn ileyii daima kontrol altnda bulundurulacaktr. Bununla beraber tesisat ve techizatn planlarnn onay ve ileyileri bu artnamede mevcut hkmlerin herhangi birinden vazgeilmesine veya bu artlarn deitirilmesine sebep tekil etmez. Szlemesinde beton santrali istenen inaatlarda betonlar beton santralnda hazrlanacaktr. Szlemede beton santral kurulmas istenmeyen ilerde kullanlacak beton, betoniyerlerle hazrlanacaktr. Betoniyerlerle yaplan beton; karm hesaplar sonucunda bulunan karm elemanlar miktarlarna gre, bir torbalk imento harman iin hacim lekleri tespit edilerek, imalat hacim esasna gre yaplacaktr. Bu ekilde yaplan betonun, bu artnamede belirtilen zellikleri tamas salanacaktr.

4.7

Agrega Tesisleri

darenin ocak yerini gsterdii durumlarda, agrega, kati projenin ilgili paftalarnda ve zel Teknik artnamede belirtilen malzeme ocaklarndan temin edilecektir. Ancak, agrega zelliklerinin, bu artnamede belirtilen artlar salamamas durumunda Yapm leri Genel artnamesinin 33nc maddesine gre ocak yeri deitirilebilecektir. Yklenici, iin hacmine uygun kapasitede malzeme karma ve ykleme ekipman, istenilen granlometrik analize uygun ayrm yapacak nitelikte eleme ve ykama tesisi ve

tama vastalarn, i programna uygun olarak temin edecektir. dare tarafndan Ykleniciye teslim edilen ocaklardan temin edilen agrega, tahsis edildii iin dnda baka hibir amala kullanlamaz ve nc ahslara satlamaz. dare tarafndan ocak yeri gsterilmemesi durumunda Yklenicinin temin edecei agregalar ibu artnamede belirtilen kriterlere uymaldr.

4.7.1

Agrega Tesislerinin letilmesi

Yklenici, inaatn byklne gre, dare talep ettii takdirde, kum akl karmak iin modern ve randmanl bir kum akl tesisi kuracaktr. Kurulacak bu tesisin daha nceden darece onay arttr. Ancak bu onay Ykleniciyi devaml ve artlarna uygun beton elde etmek iin gerekli ve istenen miktar ve zellikte kum akl temininde meydana gelecek aksaklklarn sorumluluundan kurtarmaz. Agrega tesisleri kum ve akl malzemesi iine karabilecek kk, bitki ve dier zararl maddeleri ayrabilecek kapasitede olacaktr. Agregann beton karmnda kullanlmadan nce, tama ve depolama srasnda karabilen zararl malzemenin seilmesi ve granlometri bozukluklarnn dzeltilmesi iin tekrar elenmesine izin verilir. Yklenici ocak kumunu artnameye uygun bir hale getirebilmek iin, bu kumu krma kumla kartrp noksanlklarn giderecei gibi krma metoduyla elde edecei kumu da istenilen artlara uygun bir hale getirecektir. Bir ocaktan azami kum akl malzeme elde etmek iin Yklenici, agrega ocan tam randmanla altracak ve burdaki noksanlklar gerekli ekonomik analizler yaplarak darenin onay ile miktar % 25i gememek artyla dardan temin edilen akl, krmata akl, kum krmata kum ile tamamlayabilecektir. Kum ve akl temininde kullanlan su, fazla miktarda kil, organik madde alkali, tuz ve dier zararl maddeleri ihtiva etmeyecektir. Yklenici, kullanmay dnd tesisin detay planlarn dareye onay iin verecek ve bu planlar zellikle unlar ierecektir. 1. Agrega tesisinin genel vaziyet plan ve kuru1mas dnld yer ve kapasitesi, 2. Kum ve akl temininde kullanlacak ana tesisin bykl, tipi, zellii ve kapasitesi, 3. Tama eridi sisteminin kapasitesi ve tertip ekli, 4. akl ve krma tan en az gruba ayrlmas ve kontrol iin gerekli vastalar, 5. Agrega ynlarnn yerleri ve depolama tarz, 6. Nakliye sisteminin tertibi ve esaslar

Tesisin ayarlanmas ve tecrbe almalar, beton dkme ii balamadan en az 15 gn nce yaplacaktr. Tecrbe almalarnda elde edilen kum-akl beton karm artlarna uymuyorsa bunlar darenin gsterecei yerlere atlrlar. antiyede dklecek betonun miktar az ise, dare yukarda belirtilen agrega tesislerinin kurulmasn istemekten vazgeebilir. Bu takdirde, Yklenicinin agrega temini iin yapaca ameliyelerle, agrega yukarda belirtilen granlometri snrlar iinde kalacak ve zellii yine yukarda belirtilen hususlar dorulayacak ekilde olacaktr.

4.7.2

Agregalarn Depo Edilmesi

Agregalar en az ayrmay verecek ve iine yabanc maddeler karmyacak ekilde depo edilmelidir. in gerei olarak eitli boyuta ayrlm agrega ynlar, etekleri birbirleriyle karmayacak ekilde ve uzaklkta ylacaktr. Agrega ynlar, beton hazrlanmas ameliyesinde kolaylkla alnabilecek ve herhangi bir aksakla izin vermeyecek (yalardan etkilenmeyecek vb.) yerlerde depolanmaldr.

MENTO Bu artnameye gre yaplacak btn ilerde kullanlacak imento Trk Standartlar

veya ASTM Standardlarna uygun olacaktr.

5.1

Geerli Standartlar

Bu artnamede aksi belirtilmedike, beton ileri Trk Standartlarna (TS) ve/veya ASTM ve dier Standartlara ve artnamelere uygun olacaktr. Standartlarda deiiklik olduu takdirde yerine geen standart esas alnacaktr. Trk Standartlar imento-Beyaz Portland Har imentosu-Ksm 1: artname Har imentosu-Ksm 2: Deney Metotlar imentolarn Fiziki Deney Metotlar 196-3, TS EN 196-6 Tras TS 25 TS 21 TS 22-1 EN 413-1 TS 22-2 EN 413-2 TS EN 196-1, TS EN

 Tras Numune Alma Metotlar Kum 196-2 imento-Ksm 1: Genel imentolar iin Bileimler ve Uygunluk Kriterleri

TS 25 TS EN 196-1, TS EN

TS EN 196-1,TS EN 196-3 TS EN 196-5,TS EN 196-6 TS EN 196-21,TS EN 197-1

Beton iin Uucu Kller-Tanmlar, Gereklilik ve Kalite Kontrol Betonarme Yaplarn Hesap ve Yapm Kurallar Portland imentosunun Kimyasal Analizi 196-21 Beton elik ubuklar Beton Karm Hesap Esaslar Beton Deney MetotlarYap ve Yap Bileenlerinde Sertlemi Betondan Numuneler Alnmas ve Basn Dayanmnn Tayini (Tahribatl Metot) ASTM C 42, ACI 318 veya TS EN 12504-2 Beton-Karma Suyu Polivinilklorid Su Tutucular iin artname Beton Yapm, Dkm ve Bakm Kurallar (Normal Hava Koullarnda) TS 1247 TS EN 1008 TS 3078 TS 708 TS 802 TS EN 450 TS 500 TS EN 196-2, 196-5,

5.2

Numune Alma ve Deney

imento ve mineral katklar, nakliyeden nce bu artnameye uygunluu iin test edilecektir, imento ve mineral katklar iin fabrika test raporlar salanacak ve her imento ve puzolan yk iin uygunluk sertifikalar olacaktr.

imentonun, fabrikada deney numuneleri alnacak ve artname gerekliliklerine uygun olarak test edilecektir. imento uygun Trk Standartlarna veya ASTM Standartlarna gre test edilecektir. Deney artlarna uygun olmayan imentolar kabul edilmeyecektir. dare tarafndan TS 23 EN 196-7, TS EN 450, TS 25 standardna uygun olarak alnacak her parti imento, mineral katk numunelerinin, TS EN 197-1, TS EN 450 ve TS 25 standardlarna gre fiziksel, kimyasal deneyleri yaplacak ve her trl muayene ve deney sonularnn ilgili standartlara uygunluu kontrol edilecektir. lgili standartlara uygun olmayan ve artnamede belirtilen kalitede beton yapmn salamayan imento kullanlmayacaktr. dare, gerekli grd taktirde hidratasyon ss lm, kvam deneyi vs. gibi ilave deneyler yapma hakkna sahiptir.

5.3

zel imento Genel

5.3.1

zel imento Normal Portland imentosu dndaki imentolar kapsar. 5.3.2 Mineral Katklar

Mineral katklar, ekonomi salamak veya belirli agregalar ile imentodaki alkali arasnda reaksiyon ile meydana gelen paralayc genlemeye engel olmak, hidratasyon ssn, sya bal hacim deiimini ve betonun geirgenliini drmek amacyla kullanlr. Mineral katklar TS EN ve/veya ASTM standard artlarna uygun olacaktr. Balayc malzemede kullanlacak olan mineral katk oran, ilgili standartlara uygunluuna ve radenin onayna baldr. dare tarafndan onaylanmad srece, betonda kullanlan uucu kl tek kaynaktan ve tek snf olmal ve ayn zamanda Portland imento da tek kaynaktan ve tek snf olmaldr. Bu durumda balayc malzemede kullanlacak olan mineral katk madde(ler)si oran, dare tarfndan kabul edilen bir laboratuvarda yrtlecek deneysel alma sonucu hazrlanan rapor dorultusunda belirlenecektir. TS EN, ve/veya ASTM standardlarna uygun mineral katk maddesi imento iin belirtilen tarzda depolanacaktr. Mineral katk veya Portland imentosu kaynann veya snfnn deimesi, deneme partileri ile yeni bir deerlendirme gerektirir.

5.3.3

Slfata Dayankl imento (SD)

Slfat dayanml imentolar slfat etkisinin sz konusu olduu beton ilerinde kullanlabilir. Dk hidratasyon ssna sahip olmas dolaysyla ktle betonlarnda da kullanlmas mmkndr. dare, aratrmalarn neticesine gre slfata dayankl imento kullanlmas talimatn verme hakkna sahiptir. darenin kabul ettii bir laboratuvarda gerekletirilen deneysel alma neticesinde; slfat etkisinin olup olmad varsa mertebesine bal olarak, SD veya uygun bir puzolanik imento kullanlp kullanlmayaca laboratuvar raporundaki grleri de dikkate alnarak belirlenecektir. Slfata dayankl imento kullanlmas durumunda bu imento ASTM C150 Tip V standard gereklerini yerine getirmelidir.

5.4

Nakil ve Depolama

Fabrikada hazrlanan dkme imento silobaslarla antiyeye tanacaktr. antiyede yeterli miktarda tesis edilen silolarda imento depolanacaktr. imento silolar hava artlarndan ve d etkenlerden etkilenmeyecek tarzda olmaldr. Silolarda uzun sre bekletilen imento kullanlmadan nce numuneler alnarak deneye tabi tutulmal ve netice artnamesindeki kriterlere uygun karsa kullanlmaldr. Fabrikada retilen torba imento ise uygun vastalarla ibana getirilmeli ve su geirmeyen, havadan etkilenmeyen bir ambarda, yerden en az 15 cm, ykseltilmi bir deme zerinde depolanmaldr. imento torbalarnn 6. sradan fazla yksek olarak stok edilmesine izin verilmeyecektir. Su ve dier sebeplerle hasara uram veya torbalar yrtlm imento kullanlmayacaktr. imento i yerine geli srasna gre kullanlacaktr. Her parti dierlerinden kolayca ayrlabilecek ekilde depolanacaktr. antiyede 4 aydan fazla depoda kalm imento, deney sonular uygun olduu taktirde kullanlacak, aksi taktirde kullanlmayacaktr.

6 6

SU Genel

Beton, har, agregann ykanmas, beton bakm, kr,al ve enjeksiyon erbetlerinin karmnda kullanlacak olan suyun iinde; ya, asit, tuz, alkali, silt vb. gibi maddeler olmayacak ve bu su temiz olacaktr.

Beton karma ve temas suyunun en iyisi, iilecek su olmakla beraber daha nce kullanlarak denenmi ve iyi sonu vermi btn sular, darenin onay ile kullanlabilir. Kalitesinden phe edilen sulardan numune alnarak, darenin laboratuvarnda veya darece kabul edilebilecek bir laboratuvarda tahlil edilecektir. Kullanlacak su, asit reaksiyonu gstermemeli (ph7), bu suda agresif karbonik asit, mangan bileikleri, amonyum tuzlar, serbes klor, organik maddeler ve endstri artklar bulunmamaldr. Litresinde en ok znm halde 15 gr. ve yzer halde 2 gr. madeni tuz, yine litresinde en ok 2 gr. So3 bulunabilir. Yapda kullanlmas dnlen karma suyu ile yaplacak beton numunelerinin 7 ve 28 gnlk basn dayanmlar, ayn ekilde ime suyu ile yaplan beton numume dayanmlarnn %90ndan aa olmamaldr. Betonda kullanlacak su TS EN 1008 standartlarna uygun olmaldr.

6.2 D Etkilere ve Yapnn Tipine Gre zin Verilen Maksimum Su-imento Oranlar Beton karmnda seilen su-imento oran, betona hava ve dier andrc etkilere yeterli dayankll salayacak deerde olmaldr. Bunu salamak iin d etkilere ve yapnn tipine gre izin verilen maksimum suimento (ktlece) oranlar izelge-6da gsterilmitir.

izelge 6: D Etkilere ve Yapnn Tipine Gre zin Verilen Maksimum Su-imento Oranlar .

Net su/imento oranlar Su/imento oran (ktlece) Ciddi iklim koullar, Beton veya yapnn tip veya konumu ve Ilman iklim, byk scaklk maruz kalma derecesi yamurlu veya kurak, farkllklar, uzun sreli nadiren kar ve don don etkisi, veya sk-sk etkisine maruz donma-zlme etkisine betonlar maruz betonlar A Ykselip alalan su ve su sramalarna maruz 0,450,02 0,550,02
yaplarn su etkisinde kalan 60 cm lik ksmlarndaki duvarlar, kutular, iskeleler, kpr payandalar, korkuluklar, kenar talar, denizlikler, eikler, dz kntlar, harputalar, stunlar, parafetler, keler vb. ok ciddi iklim koullarna maruz beton ksmlar. rnek; barajlarn ksmlar, dolusavak yaplar, tahliye bakslar, tnel giri ve k yaplar, boaltm kanal duvarlar, vana odalar, kanal yaplar ve dier beton ileri. Blm Ada belirtilen evre artlarndan daha dk seviyede artlara maruz kalan beton yap elemanlar ve yaplar; donmaya maruz kalan tnel kaplama betonlar ve sifon yaplar, d etkilere maruz ktle betonlar ve bu artlara maruz kalan ve Blm Ada belirtilmeyen beton yaplar Kaz dolgusuyla rtlm veya devaml su altnda kalan veya hava artlarndan korunan beton yaplar. rnein, cutoff duvar, gml yaplarn ksmlar, baraj yaplar, zgaralar, kapak manevra odalar, k yaplar ve vana odalar gibi hava artlarndan etkilenmeyen yaplardaki betonlar. (Eer ina srasnda hava artlar arlamaya balarsa, birka mevsim devam edecek iler gibi, en ok d etkiye maruz beton yap ksmlarnda Su/imento orann 0,05 azaltnz. Zemin ve yer alt suyundaki alkali slfatlarn etkisine maruz ve lman iklim artlarnda (orta iddetli iklim artlar) dklen beton Zemin ve yer alt suyundaki alkali slfatlarn etkisine maruz kalan ve dondurucu hava (ortalama hava scaklnn 5 Cnin altnadaki artlar) artlarnda dklen betonlar, Tremi metoduyla veya pompayla su altnda dklen betonu Kanal kaplama betonlar Barajn d etkilere maruz kalmayan ksmlarnda kullanlan beton.

0,500,02

0,550,02

0,580,02

0,580,02

D E

0,450,02

0,500,02

F G H

0,450,02 0,530,02

0,450,02 0,580,02

Bu betonun zellikleri, dayanm, termal zellikler ve her yap iin belirlenecek hacim deiiklii artlarna gre tespit edilmelidir.

(1) Not : Yukarda verilen evre artlarna bal olarak farkl yap tipleri iin belirlenmi olan en fazla su/imento oranlar dndaki durumlar iin TS EN 206-1 izelge F-1de verilen deerlerde kullanlabilir. (2) Su-imento oran, istenilen dayanm ve ilenebilme zellii esaslarna gre seilmelidir.

(3)

antiyede P imentosuna mineral katk yaplarak yaplan betonlar iin su/imento oranlar TS EN 206-1 Madde 5.2.5.2de verildii zere k deeri kavram kullanlarak belirlenmelidir. 7 7.1 KATKI MADDELER Genel

Betonun daha kolay ve emniyetli bir ekilde ilenebilirliini ve kohezyonunu artrmak, dayanmn artrmak, priz sresini uzatmak veya ksaltmak veya dier baz taze ve sertlemi beton zelliklerini modifiye etmek amac ile betona katk maddeleri darenin izni ile kullanlabilir. Yklenici, ayn cins her katk iin en az 3 farkl firmann kimyasal katk maddesine ait numunesini darenin onayna sunmaldr. Yklenici, katk maddelerinin temin edilecei kaynak ve bu maddelere ait teknik bilgileri, ilgili standarta uygun olduunu gsteren onayl belge ile birlikte deney iin beton ilerinin balayaca tarihten en az 90 gn ncesinden dareye sunacaktr. Katk maddesinin deerlendirilmesi ve onay iin btn deneyler dare tarafndan yaplacaktr. Kullanlacak katk maddeleri TS EN 934-2 veya ASTM C 494, ve ASTM C 260a uygun olacaktr. Hava srkleyici katk maddelerinin uygunluk deerlendirmesi ayrca TS EN 480-11 standardna uygun olarak da yaplmaldr. Not : Bu katklarn ilgili standartlara uygunlukluklar darece veya darenin uygun grecei kurulularca raporlandrlmaldr. antiyeye gelen katk maddelerinin her partisinden alnan numuneler zerinde TS EN 480-6 standardna uygun olarak kzl tesi analiz yaplarak karm tasarmnda kullanlan katk ile karlatrma yaplmaldr. Sonularn uygun kmamas durumunda ilgili parti katk iade edilmelidir.

7.2

Hava Srkleyici Katk Maddeleri

Donma-zlme etkisine kar betonun dayanklln arttrmak ve betonun ilenebilirliini temin etmek amacyla hava srkleyici katk maddelerinin kullanlmas zorunludur. Kullanlacak olan bu maddelerin dare tarafndan uygun grlerek onaylanmas gerekir. Hava srkleyici katk maddesi karma karm suyunun bir ksm ile zelti halinde ilave edilir. Bu zelti, belirlenen kartrma sresince homojen bir ekilde dalmas salanacaktr. Katk maddesi her karmda homojen bir kvamda ve karmlar arasnda ve nakliyede ayn kalitede olacaktr.

Hava katk maddeleri TS EN 934-2, ASTM C-260 artlarna uygun bir ekilde numuneler alnp deneye tabi tutulacaktr. Hava srkleyici katk maddesi yaplacak deney sonunda uygunluu tespit edilmedike kullanlmayacaktr. Herhangi bir tr hava srkleyici katk maddesinin kullanlp kullanlmamasna, mevcut artlara, inaatn cinsine, kullanlan agregann zelliklerini dikkate alarak yaplacak deneylerin neticelerine gre karar verilecektir. Hava srkleyici katks otomatik bir distribtr vastasyla, beton kartrlrken ilave edilecektir. Betonu donma-zlme etkisinden koruma amacyla kalba yerletirme esnasnda taze betonda bulunmas gerekli srklenmi hava miktarlar aada verilmitir. ri agregann Agrega En Byk Tane Boyutu (mm) 10 15 30 60 120 6-8 5-7 4-6 3-5 2-4 Hava miktar % olarak

yerinde 6 aydan daha fazla sre depolanm veya don tesirlerine maruz kalm bir hava katk maddesi, yaplacak bir deney neticesinde uygunluu ispat edilmedike, kullanlmayacaktr.

7.3

Su Azaltc/Akkanlatrc Katk Maddeleri

Katk maddelerinin kayna, markas ve tipleri Yklenici tarafndan teklif edilecek ve darenin onayna sunulacaktr. Su miktarn azaltc katk maddesi, yukarda belirtilen hava katk maddesi ile uygun ve uyumlu olacak ve betona hava srkleyici katk maddesi karm suyundan ayr olarak, belirtilen dozajda ilave edilip kartrlacaktr. Kullanlacak su miktarn azaltc katk maddesinin miktar, darenin onay ile imalatnn talimatna uygun bir ekilde olacaktr. Su miktarn azaltc katk maddesi, TS EN 934-2, ASTM C-494, artlarna uygun olacaktr. Betonda gerekli taze ve sertlemi beton

zelliklerinin salanmas ile birlikte ahit ve katkl betonlarda su azaltc katknn etkinlii ile ilgili ekonomik fiyat analizi yaplmal ve dare iin en uygun olan belirlenmelidir.

7.4

Dier Katk Maddeleri

Priz geciktirici (tip B), hzlandrc (tip C) katk maddeleri ve su miktarn azaltc katk maddesi ile bunlarn karm olan (tip D ve tip E) katk maddeleri TS EN 934-2, ASTM C494 standardlarnda belirlenmitir. Bunlarn uygunluu deney neticeleri ile ispat edilmedike kullanlmayacaktr. Yklenici, yazl olarak, katk maddesi iindeki klorid miktarn ve imalat srasnda klorid katlp katlmadn dareye bildirecektir.

8 8.1

BETON Dayanmlarna Gre Beton Snflar

Yapnn veya yap elemanlarnn hizmet edecei amaca, maruz kalaca evre etkilerine ve projede kullanlacak emniyet gerilmelerine gre seilecek beton snflar TS EN 206-1 de aada (izelge 7) verilmitir. Bu ayrdetmede l, basn dayanm olup, bu amala taban ap = 15 cm ve ykseklii 30 cm olan silindir numuneler ile bir kenar 15 cm olan kp numunelerin 28 gnlk basn dayanmlar verilmitir. Agrega en byk tane bykl numune kalplarnn en kk boyutunun 1/3n den fazla olmamaldr.

izelge 7: Normal ve Ar Betonlar iin Basn Dayanm Snflar

5/

E n D k K a r a k t e r i s t i k K p D a y

Basn DayanmSnf

a n m F

c k

k p N / m m
2

C8/10En Dk Karakteristik Silindir Dayanm F ck sil N/mm2 C12/15 C16/20 C20/25 C25/30 C30/37 C35/45 C40/50 C45/55 C50/60 C55/67 C60/75 C70/85 C80/95 C90/105 C100/115

8 12 16 20 25 30 35 40 45 50 55 60 70 80 90 100

10 15 20 25 30 37 45 50 55 60 67 75 85 95 105 115

Yukardaki beton snflar haricinde dolgu ve tesviye betonu olarak 28 gnlk karakteristik silindir basn dayanm 8 MPa olan karmlar kullanlabilir.

Not: Yukardaki izelge 7de verilen ve beton snfna gre hesaplanan (15x30) cm silindir ve (15x15x15) cm edeer kp dayanmlar arasndaki gei katsaylar, antiyede tespit edilen gei katsaysndan farkl olabilir. antiye artlarnda, sz edilen silindir ve kp numunelerine ait alma yaplabiliyorsa buradan elde edilen katsayn kullanlmas daha uygundur. Bu ekilde bir alma yaplmas mmkn deilse izelgede verilen beton snfna uygun olan gei katsays kullanlabilir.

8.2

Su imento Oranna Gre Beton Dayanm

Beton, tatbik edilen yklere kar yeterli dayanmda olmaldr. stenen beton dayanmn salayacak yaklak su-imento oranlar izelge 8de gsterilmitir. Bu karmlar TS EN197-1 350 kg/m3 CEM I 42,5 Portland imentosuna gre dizayn edilmitir. izelge 8deki su/imento oran ile basn dayanm arasndaki iliki sadece bilgi amacyla verilen yaklak deerlerdir, tasarm almalarnda sadece nbilgi olarak kullanlabilir.
izelge 8: Su-imento Oranlarna Gre Beton Dayanm

Su/imento (Ktlece) 0,40 0,45 0,50 0,55 0,62 0,65 0,70 0,75 0,80 0,90 1,00 1,10

28 Gnlk Yaklak Basn Dayanm (N/mm2) Hava katksz beton Hava katkl beton Silindir Kp Silindir Kp 310 360 250 290 275 300 220 260 250 295 200 235 225 265 180 210 200 225 160 190 175 210 140 170 165 190 130 150 145 160 115 135 130 150 105 120 105 125 85 100 85 100 70 80 70 80 55 65

8.3

Betonu mal Yerine Gre Snflandrma

a) antiye Betonlar: antiye betonlar, betonu oluturan ksmlar antiyede hazrlanan ve kartrlan betonlardr. b) Tanan (Hazr) Beton: Tanan beton, betonu oluturan ksmlar antiye dnda hazrlanan ve antiyede yerletirilip sktrlan betonlardr.

8.4

Beton Kvamna Gre Snflandrma

indeki su miktarna gre beton, kvam bakmndan aadaki snflara ayrlr. Nemli Toprak Kvamnda Beton : Vibratrle sktrma yapld durumlarda ve donats az ve seyrek olan betonarme yaplarda kullanlmaya elverilidir. Bu kvamdaki betonun iinde, elde yorulduu zaman avuca imento hamuru yapacak kadar ve ancak iyice sktrldktan sonra st yzeyi plastik ve dzgn grn alacak kadar su bulunmaldr. Bu cins betonlarda kme deneyinde 0-5 cm.lik bir lm elde edilir. Plastik Beton : Betonarme yaplar iin zellikle uygundur. Bu kvamda, ktleyi hamur haline getirecek kadar su bulunmaldr. kme deneyinde llen miktar 5-10 cm.yi gememelidir. Akc Beton : Sulu hamur grnnde olacak kadar su ile karlmaldr. kme deeri en ok 10 -15 cm. olmaldr. Eger sktrma srasnda, suyun bir ksm ayrlr ve beton toplu bir ktle halinde kalmazsa karm iyi deildir. Bu cins beton ancak, suyun fazlalndan dolay meydana gelen niteliindeki dkln sakncas grlmeyen durum ve yaplarda kullanlabilir. Burada bulunmayan hususlar iin TS EN 206-1, 2002 geerlidir. Not : kvam tanm yeni Standardlara gre yeni kodlama ile tablolatrlmtr. rnein;

Snf S1 S2 S3 S4 S5

Slamp ( kme ), mm 10 - 40 50 - 90 100 - 150 160 - 210 220

9 9.1

BETON ve HAR KARIIM ORANLARI Genel

Karm oranlarnn tayini, TS 802 <<Beton Karm Hesab Esaslar>> ve <<Beton Karm Oranlar Tayin Rehberi>> ne uygun olarak yaplacaktr.

Karm oran, birim beton hacmindeki imento, su, iri agrega, ince agrega ve katk maddesi miktar gibi, betonun kullanlaca eitli yap tiplerine ve agrega zelliklerine gre uygun ilenebilme zelliine, younlua, geirimsizlie, salamla ve dayanma sahip olan en ekonomik beton retilecek ekilde belirlenecektir. Farkl beton snflar ve farkl zel ihtiyalar iin beton karm hesaplar dare veya darenin onaylad bir Iaboratuvar tarafndan yaplacaktr. Beton karm oranlarnn belirlenmesi almalarnda ncelikle o yap iin belirlenen maksimum su/imento oran dikkate alnacaktr. Bu su/imento oranna (maksimum su/imento oran) bal olarak yaplan karm tasarmnda istenilen dayanm (beton snf) snfna ulalamaz ise su/imento oran daha aa seviyelere ekilerek hedeflenen beton snfnn elde edilmesi salanacaktr. Eer yap iin seilen maksimum su/imento orannda yaplan karm sonucunda elde edilen beton snf, projede belirtilen beton snfndan daha yksek ise projede belirtilen beton snf yerine, karm sonucu belirlenen beton snf kullanlacaktr. Yklenici kendisine verilen beton karm elemanlar miktar raporu dorultusunda, belirlenenden daha dk kalitede olmayan beton retmekle sorumlu olacaktr. Karm oranlarn belirlemede esas olan, hedef dayanm aadaki gibi belirlenecektir: Projede ngrlen beton snfna ait beton basn dayanm (karakteristik dayanm, fck) aada belirtildii zere belirli bir ihtiyat pay kadar arttrlarak beton karm hesaplarnda esas alnacak olan hedef dayanm fem tespit edilecektir. fem = fck + f Dayanm snflarna gre alnacak f deerleri izelge 9da verilmitir.

izelge 9: Dayanm Snflar ve f (ihtiyat pay) Deerleri

Dayanm Snf C 14/16 - C 16/20 C 20/25 - C 25/30 C 30/37 C 35/40 - C 45/59

f (MPa) 4 6 8

Yukardaki esaslar dahilinde tespit edilen hedef dayanm dikkate alnarak karm tasarm sonulandrlr. Hedef dayanm deerini salayan karm oranlarna ait su/imento oran yap tipine gre izelge 6 dikkate alnarak deerlendirilir. ayet izelgede izin verilen maksimum su/imento oranlarnn zerinde bir oran ile hedef dayanm tutturuldu ise, karm

tasarm yeniden revize edilmelidir. Bu durumda yap tipine gre nerilen maksimum su/imento orannda karm tasarm yenilenir. Bu tasarm sonucu elde edilen 28 gnlk basn dayanm hedef dayanm olarak alnr ve izelge 9daki ihtiyat pay bu deerden dlerek projede uygulanacak olan beton snf tespit edilir. Not: Arazide yukarda bahsedildii zere gerekletirilen karm tasarm oranlar uygulanarak yaplan beton imalatndan en az 30 ardk (30 farkl harmandan alnan) dayanm sonular belirlendiinde standard sapma hesaplanacaktr. Tespit edilen standard sapma deeri ( ) aadaki forml kullanlarak hedef dayanm tespit edilir. Bu hedef dayanm dikkate alnarak gerekiyorsa karm tasarm yenilenebilir. Ancak, hibir karm tasarmnda izelge 6da verilen yap tipine bal su/imento oranlar alamaz. fem = fck + 1.48 (TS EN 206-1)

Burada standat sapma harmandan alnan

( f ci f em ) 2 n 1

forml ile hesaplanmaldr. fci bir

3 numuneye ait basn dayanmlarnn ooortalamas ve fem ise fci lerin

ortalamasn ifade etmektedir. Not: Bu forml (1,48* ) deerinin, izelge 10da verilen ihtiyat payn amamas durumu iin geerlidir. Aksi durum beton retim kalitesinin ok kt yapldnn ifadesidir. Projelerde gsterilen veya dare tarafndan gerekli grlen yerlerde, imento har kullanlacaktr. Har, ilenebilmesi iin gerekli minimum su miktar kullanlarak doru ekilde oranlanp tam olarak kartrlacaktr. Kullanlmas tasarlanan her bir dayanm ve tipteki betonun karm oranlar dare tarafndan onaylanacaktr. Her karm tasarm, karmn hangi ite kullanlacan, karmn muhtevasn ve aada belirtilenleri aka gsterecektir: a) b) c) d) e) Beton, mineral katk, kimyasal katk maddeleri veya dier ieriklerin tipi, markas ve miktar, Su ve agrega miktar, ri ve ince agregann elek analizleri, Her karm tasarmnn agrega granlometrisi, Tm malzemelerin zgl arl (ve su emme deerleri, agrega iin)

f)

Agregalara ait , birim hacim arlklar (gevek-skk), ince madde miktar , kil topaklar ve eriyebilir paracklar, NaSO4 veya MgSO4 deney sonular (gerekirse tabii don deney sonular), anma deney sonular,

g) h)

Karmda kullanlan imentonun tipi fabrikas kimyasal ve fiziksel analiz sonular Karmda kullanlan kimyasal katk maddelerine ait katk maddesi uygunluk raporlar ve FT-IR (kzl tesi) analiz spektrumlar

9.2

Agrega Bileenlerinin Oranlar

eitli yap ksmlarnda kullanlacak agrega en byk tane boyutu projelerde gsterildii, gsterilmeyen yerler iin ise darenin belirledii gibi olacaktr. Beton karmlar mmkn olduu kadar en byk boyut ve maksimum miktarda iri agrega kullanmaya ynelik olacaktr. Beton imalat iin gruplara ayrlm agregalar Blm I 4.3 ve I 4.4de belirtilen gradasyon limitleri iinde olacaktr. Pompalanabilir beton tasarm iin agrega karm oranlar Amerikan Beton Enstits Uygulama 304.2R (ACI Manual of Concrete Practice 304.2R) esas alnarak belirlenmelidir.

9.3

imento Miktar

Deiik yap ksmlarnda kullanlacak betonun imento miktar laboratuvar deneyleri ile belirlenecektir. Laboratuvar deney sonular ile belirlenen dozaj, darenin yazl onay olmadan, 3 kg/m3den daha fazla sapma gstermeyecektir. Yapda kullanlacak betonun (dolgu ve tesviye amal gro beton ve zel tip betonlar hari) balayc miktar (P ve/veya Katkl imentolar) dozaj 300 kg/m3den daha az olmamaldr.

9.4

Su Miktar ve Su-imento Oran

Arzu edilen kvamda bir karmn retimi iin gerekli su miktar agregann en byk tane boyutuna, tane ekline, gradasyonuna ve karma girecek hava miktarna baldr. Su ve Portland imentosu ile mineral katk maddelerinin (puzolanik malzemeler) miktar su-imento orannn belirlenmesinde kullanlacaktr. Betonda kullanlacak su miktar, miksere girecek olan katk maddesinin ve agregann nem muhtevas veya gradasyonundaki deiikliklerin etkisini dikkate alarak, uygun kvamdaki betonu elde etmek iin belirlenmi olan su imento oran limitleri iinde olacaktr.

Dkmden nce betonun ilenebilirliini artrmak iin su ilave edilmesine izin verilmeyecektir. Genel olarak karm tasarmnda, fazla imento kullanlmadan uygun ilenebilme zelliine, younlua, geirimsizlie, dayanklla ve istenen dayanma sahip beton retme esasna dayanarak, yap tipi ve yerine (iklim koullar) bal olarak ktlece en yksek suimento oran belirlenecektir (agrega tarafndan emilen su hari). Su-imento oran, kullanlacak beton snflarna bal olarak izelge 6da verilen deerlerde olacaktr. stenilen dayanm ve dayankll salamak iin gerekli olan optimum su-imento oran veya minimum imento miktar, yalnz projede kullanlacak malzemeler ile yaplan Laboratuvar deneyleri ile belirlenecektir.

9.5

Kvam (Slamp)

Kvam, kme (slamp) deneyi (TS EN 12350-2 veya ASTM C-143) ile llen betonun ilenebilirliini tarif eden bir terimdir. Betonun kme (slamp) miktar aada belirtildii gibi olacaktr. Tasarmda betonun yerletirilecei ana kadar geen sre ve kvam kayb dikkate alnacak, yerletirilecei anda bunlar salanm olacaktr. Kvam beton tasarm aamasnda arazideki artlar ve ekipmanlar dikkate alnarak darenin laboratuvar tarafndan belirlenecektir. Uygulamada belirlenen bu kvam deeri beton dkm ncesinde belirlenecek ve bu deeri %25den daha fazla gemeyecektir. Yap tipine bal olarak dier kvam lme metotlarnn (Ve-Be sresi, Sktrlabilme derecesi ve yaylma ap gibi) kullanlmas gerekli olduu durumlarda TS EN 206-1 standartna ve dier ulusal ve uluslar aras standartlara bavurulmaldr. Eer kvam lmleri limiti ayorsa ve dare tarafndan fazla bulunursa, beton karmlar reddedilecektir. "Ret Snr n aan kme miktar olan beton kullanlmayacaktr. Reddedilmi karmlarn kme snrlarna uymas iin kartrma zamann arttrma, kuru malzeme ekleme veya benzer ilemler yaplmasna izin verilmeyecektir. kme testi kartrma tesisinde ve beton yerine dklmeden nce yaplacaktr. kme testi skl I 10.5deki artlara gre yaplacaktr.

9.6

Beton Dayanm

eitli beton snflar iin karakteristik basn dayanmlar Blm I 8.1de verilen izelgede gsterilmitir.

9.7

Ktle Betonu

Ktle betonu karmlar dare tarafndan onaylanmadka dkme balanmayacaktr. Ayrca aadaki artlar karlayacaktr. Kullanlacak balaycnn (P + Mineral Katklar) hidratasyon ss 7 ve 28 gnde srasyla 60 Cal/g ve 70 cal/g deerini amayacaktr. Bunu salayabilmek iin ASTM C 150 standard Tip IVe uygun imento (Dk hidrasyon sl imento) ve/veya Portland imentosu ile mineral katk bir arada kullanlacaktr. Her bir grup agrega ierisindeki yass (genilik>3xgenilik) taneciklerin oran %20yi gememelidir. Daha sonra kapsaml bir deneysel alma yaplarak dayanm ve dayankllk kriterleri belirlenecektir. Hidratasyon ssnn belirlenmesi iin DS-TAKK Dairesi laboratuvarnda gerekli karm deneyleri yaplacaktr. Laboratuvarda hazrlanan rapor dikkate alnarak imento ve beton karm elemanlar miktar belirlenecektir.

10 10.1

YAPIM SAFHASINDA BETON KONTROL Genel

lerin devam srasnda beton deneyleri dare tarafndan yaplacaktr. Yklenici deney yapmyla ilgili btn konularda dareye yardm edecektir. Sertlemi beton, dare tarafndan talep edildiinde tamamlanm yaplardan alnacak karot numuneleri ile test edilecektir. Yklenici, dare tarafndan deneyi yaplacak imento, agrega ve beton iin uygun depolama ve nakliye imkan salayacaktr. Deney neticeleri ayet bu artnameye uygun betonu elde etmek iin agrega veya beton tesislerinin modifikasyonunun gerekli olduunu gsterir ise, bu deiiklikler Yklenici tarafndan yaplacaktr. Yklenici numune alma ve deney yaplmasnda dareye gerekli olan btn yardm ve ibirliini temin edecektir. Yaplacak olan bir n alma aadaki hususlarn belirlenmesini salayacaktr: Dklen betonun kalite kontrolunda ok sk artlar uygulanm olacak uygun zelliklerde olmayan beton uzaklatrlacaktr.

Agregalarn zellikleri, Betonda sreklilik, imento tipi ve kalitesinin seilmesi, Katk maddelerinin seilmesi ve dozaj, Karmdaki agrega snflarnn oranlar, imentonun dozaj, Su/imento oran, kme (slamp) deneyi, Farkl taze beton karmlarnn zellikleri.

lerin yapm srasnda beton deneyleri, betonun snfna ve dklecek betonun miktarna bal olarak, deney programna gre yrtlecektir. ayet deney neticeleri belirlenen hususlarn yerine getirilmediini veya salanamadn gsterirse, Yklenici gerekli kalitenin salanmas iin beton karmnn ayarlanmas, kalite kontrolunun gelitirilmesi, kartrma, nakliye ve dkm metodlarnn dier benzer konularn incelenmesi iin derhal dare ile grerek gerekli artlar salayacaktr. kan gnlk beton miktar ve deney numuneleri, karotlar ve alnan dier numunelere ait kaytlar i yerinde Yklenici tarafndan saklanacaktr. Sahada yaplan kalite kontrol testlerinin skl yaklaktr ve dare tarafndan deitirilebilir.

10.2

Deneme Karmlar

Beton karm oranlar belirlendikten sonra, gerek ite kullanlacak malzemeler, oranlar, kme, kartrma ve dkme ekipmanlar ve yntemleriyle uyumlu bir ekilde beton tesisinde deneme karmlar hazrlanacaktr. Tatmin edici karmlar bulununcaya kadar, nceden belirlenmi olan karm oranlarnda gerekli olan ayarlamalar yaplacaktr. dare tarafndan onayland takdirde deneme karmlar dk kalitede beton gerektiren ilerde kullanlabilir. dare tarafndan onaylanan karm tasarm beton imalatna balamadan nce antiyede mevcut olan ekipmanlar kullanlarak denenecektir. Hazrlanan deneme karmn her bir harmanndan on adet numune alnacaktr. 2er adet numune 1inci ve 3nc gnlerde deneye tabi tutulacaktr. 3 adet numune, yedi gnlk ortalama basn dayanmn belirlemek iin 7nci gnde test edilecektir. Geri kalan adet numune ise 28 inci gnde test edilecektir

ve bu numunenin basn dayanm deerlerinin ortalamas karm tasarmnda belirtilen karakteristik dayanmdan en az 10 kgf/cm2 daha fazla olacak ve bu numuneye ait dayanm deerlerinin her birinin ortalamalarndan sapmas %5den fazla olmayacaktr. Dane aplarna gre beton silindirlerin lleri aadaki gibi olacaktr:
izelge 10: Beton Numune Boyutlar (Silindir ekilli)

En Byk Agrega ap (mm) 30 60 120

Silindir ap (mm) 150 250 450

Silindir Ykseklii (mm) 300 500 900

Basn dayanm ve en byk agrega anma boyutuna gre ifade edilen betonun karm tasarm test lleri ile deerlendirilip kabul edilmedike beton dkmne geilmeyecektir. Eer malzeme kaynaklarnda veya uygulanan ilemlerde deiiklik meydana gelirse, yeni deneme karmlar gerekecektir.

10.3

lerin Devam Srasnda Dayanm Deneyleri

lerin devam srasnda dklen betonun dayanm deneyleri dare tarafndan yaplacaktr. Yklenici, dare tarafndan belirlenecek sayda deney numunelerinin alnmasnda, dareye yardm edecektir. Genel olarak dklen her beton snf iin deney programna uygun olarak takm dokuz adet deney numunesi alnacaktr. dare istedii anda istedii miktarda ve zamanda numune almaya veya aldrtmaya yetkilidir. Beton silindirlerin dkm lleri Madde I 10.2de belirtilmitir. Betonun numune kalplarna yerletirilmesinden nce, belirlenen llerden daha byk olan iri agrega taneleri elenerek (slak eleme) ayklanacaktr. Numunelerin TS EN 12390-2 ve ASTM C-31 Standard gerekliliklerine uygun olarak bakm yaplacaktr. Numunelerin bakm arazi artlarnda yaplacaktr, eer hava scaklnn 4C nin altna dme ihtimali varsa numunelerin bakm laboratuvar artlarnda yaplacaktr. Numuneler TS EN 12390-2 esaslarna gre alnp deney anna kadar bakm yaplacak ve TS EN 12390-3 veya ASTM C 39 standartlarnn artlarna uygun olarak Kalite Kontrol Yetkilisi tarafndan basn dayanm tayini deneyine tutulacaktr. Deney iin kalplara dklen beton iyice prizini tamamlamadan oynatlmayacak ve dkm izleyen 24 saatlik zaman diliminde tanmayacaktr. Alnacak beton numunelerin minimum adeti aada verilmitir:

Bir Gnde Dklen Her Beton Snf iin Her 50 m3 (veya daha az)

Basn Dayanm Deneyi Minimum Numune Adeti 9 7 -Gn 3 28 -Gn 3 Ekstra 3

Betondan alnacak numune miktar beton snf ve ayn anda dklecek kalbn hacmine gre de idare tarafndan belirlenen miktarlarda olabilir. Ekstra numuneler 72-saatlik dayanm tayini iin, 7 veya 28-gnlk test sonularn ispatlamak iin kullanlabilir. Ktle betonlar veya puzzolonik maddelerin kullanld betonlarda her hafta numuneden oluan en az bir deney grubu 90 gnlk deney iin hazrlanacaktr. Dklm olan betonu temsil eden beton basn dayanm deneyleri burada belirtilen ekilde 28 gnlk dayanmn gsterecektir. Alnan toplam numune saysnn(*) %7sinden daha fazla numunenin dayanm deeri karakteristik basn dayanm deerinin altnda olamaz. (*)Alnan toplam numune says: her bir harmandan alnan 3 adet numunenin dayanm deerlerinin ortalamas bir deney sonucu (fci)olarak kabul edilecektir. Hibir deney sonucu (bir harmana ait deney sonularnn ortalamas) karakteristik dayanm deerinden 3 Mpadan fazla dk olmayacaktr. Basn dayanm kriterlerini salayamayan beton, artname icaplarn yerine getirmemi kabul edilecektir. Beton basn dayanm ortalamas (fcmfck+1) En dk deney sonucu (fcminfck-3) Kalite Kontrol Yetkilisi her beton basn dayanm deneyi iin kalite kontrol izelgeleri gelitirecek ve muhafaza edecektir. a) izelge 7 ve 28 gnlk basn dayanmlarn belirtecek ve son testin ortalamasn gsterecektir. b) 30 basn dayanm deneyi tamamlandktan sonra Kalite Kontrol Yetkilisi standart sapmay ve varyasyon katsaysn belirleyecektir. Hesaplanan standard sapma ve varyasyon katsaysna gre betonun retiminin kalitesi hakknda fikir elde edilebilir.

Standart sapma

( f ci f em ) 2 forml ile hesaplanr. fci bir harmandan alnan 3 n 1

numuneye ait basn dayanmlarnn ooortalamas ve fem ise fci lerin ortalamasn ifade etmektedir. Varvasyon katsays V=

f em

x 100 forml ile hesaplanmaldr.

Idare isterse bir yapmnn tamamn ve/veya bir yapnn ayn anda dklecek.

10.4

Sertlemi Betonun Deneyi

Kontrol numunelerinin dayanm deneyleri sonular dklen betonun istenen artname icaplarn yerine getirmedii veya kalitesinin dk olduunu gsteren deliller olmas durumunda, dare TS 3260, ASTM C-42 artlarna uygun olarak karot numuneleri alnmas iin talimat verebilecektir. Karotlar, 28-gnlk basn dayanm deneyinin salanmad alandan 100 mm nominal apta ve minimum adet alnacaktr. Beton dayanmnn uygunluunun basit ve hzl bir kontrol, beton darbeli deney ekici (Sclerometer) kullanlarak yaplacaktr. Ancak bu durumda darbeli beton ekici her zel karm iin karot numunelerle korele edilmelidir. Karot numunelerinde boy/ap , ya, donat, beton dkm yn dzeltmeleri yaplarak deney sonular 15*30 silindir cinsinden verilmelidir. Bu sonular; her bir yap bileeninden alnan en az numuneden her birinin basn dayanm, karakteristik basn dayanmnn %75 inden az olamaz ve numunenin ortalama basn dayanm karakteristik basn dayanmnn %85 inden az olamaz, kriterlerine gre uygunluk deerlendirilmesine tabi tutulmaldr. Karot alm sebebiyle zarar gren yerler Yklenici tarafndan tamir edilecektir. ayet karot deneyi dklen betonun artnameye uygun olmadn gsterir ise, beton imalat reddedilecektir. Balangta 1000m3 e kadar her 250 m3 te bir en az 3 adet karot numunesi alnarak betonun yerindeki dayanm belirlenecektir. Karot dayanm sonularnn yukarda verilen uygunluk kriterlerini salamamas durumunda, bu yapdan alnan taze beton numunelerine ait sertlemi beton deney sonular ile karlatrma yaplacak ve gerekli tedbirler alnmaldr.

10.5

Beton Kalitesinin Denetimi antiye Kontrol Deneyleri

10.5.1

Her 50 metrekp beton iin en az bir kme (slamp) deneyi yaplacaktr. kme, TS EN 12350-2 veya ASTM C-143e uygun ekilde belirlenecektir. Bir kme deneyi kabul edilen snrlarn dnda sonu verdiinde, beton dkm durdurulacak, geri kalan beton reddedilecek ve gelecek olan yeni beton dklmeden nce test edilecektir. Kabul edilebilir malzemenin saland deney sonucu ile belirlenmedike, beton dkmne izin verilmeyecektir. Birbirini takip eden iki beton deney sonular kabul edilen limitleri saladnda, daha sonraki beton test aral belirlenen nceki skla dnebilir. Bir dkm iinde, son iki beton her ikiside kabul edilebilen snrlarn dnda olduunda, test gereklilii ayn snf betonun bir sonraki planlanm dkm iine kadar uzayacaktr. Eer dzeltici bir ilem teklifi alnm ve bu onaylanm ise Kalite Kontrol Yetkilisi arka arkaya test gerekliliinden vazgeebilir. Hava miktar deneyi; her gnn ilk karmndan herhangi birinden alnan betonda ve beton basn test numunelerinin dkld, beton karmlarnn her birinden alnan betonda yaplacaktr. Hava miktar TS 12350-7 veya ASTM C-231 e veya ASTM C-138e gre belirlenecektir. Beton basn test numunelerinin alnd, beton karmlarnn her birinden alnan, betonda birim arlk deneyi yaplacaktr. Birim arlk TS EN 12350-6 veya ASTM C-138 gre belirlenecektir. Beton basn test numunelerinin dkld beton karmlarnn her birinde, betonda scaklk deneyi yaplacaktr. Beton scakl ASTM C-1064 Standardna gre belirlenecektir. antiyede yaplan betonlara ait beton basn dayanmlarnn her snfa ait uygunluk kriterleri izelge 11te gsterilmitir.

10.6 Sertlemi Yap Elemanlarnn Kontrolu in Kullanlan Dier Yntemler dare tarafndan gerekli grld takdirde, dklen betonun yap elemanndaki durumunu deerlendirmede yardmc olmak amacyla, yapnn eitli ksmlarndaki bal dayanmn tayini veya karot alnacak yerlerin tespiti iin darbe ekici (Schmid Hammer), ultrasonik aletler veya dier tahribatsz deney metodlar kullanlabilir.

Bu tip deney metodlar, karot sonular ile uygun bir ekilde korelasyonu ve kalibrasyonu yaplmadka yapnn kabul veya reddi iin kullanlamazlar. Bundan dolay, yerindeki dayanm deerleri (tahribatsz deney yntemleri ile belirlenen) ile alnan karot numune dayanmlar arasnda korelasyon kurulmas gereklidir.

izelge 11: 28 Gnlk Beton Basn Dayanmlar

kgf/cm2 (newton/mm2)
Beto n Snf C 14 C 16 C 20 C 25 C 30 C 35 C 40 C 45 C 50 Karakteristik Silindir Basn Dayanm Kgf/cm2 (N/mm2) 140 (14) 160 (16) 200 (20) 250 (25) 300 (30) 350 (35) 400 (40) 450 (45) 500 (50) Karakteristik Kp Basn Dayanm Kgf/cm2 (N/mm2) 160 (16) 200 (20) 250 (25) 300 (30) 370 (37) 450 (45) 500 (50) 550 (55) 600 (60) antiyede Kabul Edilen Minimum Tek Deer Silindir Basn Dayanm (N/mm2) 11 13 17 22 27 32 37 42 47

Silindir (=15 cm h=30mm)

antiyede Kabul Edilen Minimum Ortalama Silindir Basn Dayanm (N/mm2) 15 17 21 26 31 36 41 46 51 antiyede Kabul Edilen Minimum Tek Deer Kp Basn Dayanm (N/mm2)) 13 17 22 27 34 42 47 52 57 antiyede Kabul Edilen Minimum Ortalama Kp Basn Dayanm (N/mm2)) 17 21 26 31 38 46 51 56 61

Not: Burada belirtilen tek deer, bir harmandan alnan numunelerin deney sonularnn ortalamasdr. 11 11.1 BETONUN HAZIRLANII Genel Esaslar

antiyede dklecek betonun miktar byk ise, darenin direktifi ile Yklenici, beton ilerini i programna uygun olarak yrtebilmek iin, i yerine yeter kapasitede modern, salam ve tart tertibatl bir beton kartrma tesisi kuracaktr. Beton kartrma sistemi, imento, kum, akl ve beton iine konacak dier maddeler tayin edilen miktarlarda olmak zere ve bu karma yeterli miktarda su da ilave ederek hasl olacak betonu dkp samadan boaltabilmelidir. Beton iine giren malzemenin doru miktarlarda olmasn salamak iin, beton tesisleri modern l tertibatna sahip olmaldr. Kartrmada doacak aksaklklar yznden iyi kalitede retilmeyen ve atlan betonlardan dolay zarar ziyan Ykleniciye aittir. Temin edilecek betoniyer tesisleri her zaman gerekli kontrollar yapmaya msait olacaktr. Bu artnamede sz edilen gerekli btn cetvel ve kaytlar Yklenici

tarafndan hazrlanacak ve dareye verilerecektir. Beton tesislerini darenin kabul etmesi art olup aada izah edilen hususlar ihtiva edecektir.

11.2

Beton Santrali Tartma Aletleri

11.2.1 a)

Beton iin tartma aletleri, betonun iine giren malzemelerin arlklar, aada gsterilen toleranslar dahilinde doru olarak tesbit edebilmelidir.

Malzeme imento Su 1 1/2 inlik elekten geen kum akl 1 1 /2 inlik elekten gemiyen,kum- akl Katk malzemeleri (Ayr yar harman yaplyorsa)

%, ktlece 1 1 2 3 3

Arlklarn llme hassasiyetini kontrol etmek iin Yklenici, standart arlk ve dier yardmc aletleri temin etmekle ykmldr. darenin denetiminde bu tecrbeleri yapacaktr. Tecrbelerin neticesinde betoniyer altrlmadan nce gerekli btn ayarlama ve dzeltmeler yaplacak, tesisat arzu edilen l ve randman ile altrlacaktr. b) Betoniyerlere, her malzemeyi kolaylkla tartp boaltabilen arlk terazileri konmu olmaldr. Bu eitli tartc ve boaltclar o ekilde dzenlenmelidir ki, karma yerine malzemeler yava yava ve devaml olarak aksn ve betonun iyice karmasna imkan versin. Bu tr bir tesis, malzemenin dkld kovalara konan eletrikli ayarlama kapaklar veya buna benzer sistemlerle temin edilebilir. c) Her tart tertibat yaysz ve kolayca grlebilen bir tart skalasna sahip olmal ve bu skala (0) dan balayp tam kapasiteye kadar btn tart ilemini istenen hassasiyette gsterebillmelidir. d) Ayrca, dakik otomatik bir yazc ile en az 15 dakika ara ile imento, su, agregann arlklar kayt edilmeli tarih ve saati ile beraber grafik olarak, izilmelidir. Bu otomatik yazc toz geirmez bir kutu iinde bulunacak, fakat kontrol edilmesi kolay bir yere

yerletirilmi olacaktr. Grafiin izecei ekil, herhangi bir zamanda neticeyi hesap yapmadan direkt olarak gsterecek bir ekilde olmaldr. Kadn sert salam ve dzgn hareket etmesine bilhassa dikkat edilmelidir. e) f) g) Kartrma tesisat, malzemenin nemlilik derecesine gre arlklar kolayca deitirerek ayarlayabilme hassasiyetine sahip olmaldr. Betoniyere su veren tartibat, su kaybna meydan vermiyecek, herhangi bir delii ve sznts olmyacaktr. Tesisat, betona belli bir nisbette hava katan bir alete sahip olmaldr. Bu aletin boaltma vanalar o ekilde balanm olmaldr ki, doldurma kapanmadan boaltma vanas almasn haval karmn otomatik olarak yaplabilmesi iin, imento ve agrega vanalarna balanmaldr. Bu alet, o ekilde ayarlanmaldr ki hava karml malzeme betoniyer alrken dklsn ve su ile karsn. h) i) j) olmaldr. k) Her betoniyerin boaltma azndaki boaltma tesisini kilitleyecek bir mekanizma olacak, bu mekanizma, karmn istenildii kadar devam etmesini ve bundan nce bir boaltma olmamasn temin edecektir. l) Beton hararetine mani olabilmek iin buz ilavesi gerekiyorsa, buz paralarnn sudan hari olarak tartlmasn mmkn klacak bir tertibat olacaktr. Buz snrl kartrma mddeti iinde tamamen eriyecek ekilde olacaktr. antiyede dklecek betonun miktar, yukarda belirtilen bir beton tesisinin kurulmasna ihtiya gstermeyecek kadar azsa, -bu hususun karar tamamen dareye aittirdarenin onay ile bu beton tesisleri yerine seyyar betoniyerlerde kullanlabilir. Bu takdirde kullan1acak betoniyerlerin su ve imento zayiatna sebep vermeyecek ve iyi bir karm temin edecek zellikte olmas lazmdr. 1000 m3 veya daha fazla beton imal edecek veya motorlu tulumba ile su tutulacak antiye ksmlarnda, en az bir betoniyer herhangi bir anda alabilecek ekilde yedekte bulundurulacaktr. dare betoniyeri ve kartrma sistemini beenmedii takdirde, Yklenici bunlar deitirmee mecburdur. El ile beton dklmesi ancak darenin izniyle mmkndr. Tesisat, ka adet beton harmannn kartrlmakta olduunu gsterir bir gstergeye sahip olmaldr. Tecrbe iin agrega tart yerlerinden numunelerin kolaylkla alnmasna yaryacak tertibat olmaldr. Betoniyerde, tecrbe iin beton alnabilmesini temin eden alet ve tesisler

11.3 dare

Betonun Kartrlmas tarafndan aksine izin verilmedike beton, iyerinde betoniyer ile

kartrlacaktr. 11.3.1 banda Beton Kartrlmas

Beton, malzemenin btn kitle iinde homojen surette dalmasn temin eden, darece kabul edilen tip ve buyklkte bir betoniyerde iyice kartrlacaktr. Betoniyer, bir su deposu ve her karmda kullanlan suyu shhatli lmek ve ayar edebilmek iin gerekli bir tertibatla donatlm olacaktr. Tamburun devir adedini kayt eden ve tayin edilen en az zamandan nce betoniyerin boaltlmasn nleyen mekanik tertibata sahip betoniyerler tercih edilir. ikinci bir kartrma yaplmadan nce betoniyerin iyice boaltlm olmasna dikkat edilmelidir. Karma katlacak kum, akl, imento ve su arlklar, oranlar beton karma yerinde herkes tarafndan grlebilecek ekilde asl duracak bir levha zerinde daima okunabilir halde bulundurulmal ve kolaylkla kontrol imkan salanmaldr. Beton, genel olarak bu ie uygunluu bilinen makinelerle karlmaldr. Bu makineler suyu hzla ve eit olarak sevkedebilmeli ve nceden belirtilen miktar % 3 dorulukla salamaldr. Beton karma makineleri,beton kvamnn hep ayn kalmasn salayabilecek tecrbeli ahslar tarafndan kullanlmaldr. Beton, iyice homojen grnl duruma gelinceye kadar karlmaldr. Bunun iin kuru olarak nceden karlmas gerekmez. Modern karma makineleri karma iini 1- 1.5 dakika iinde istenen ekilde salarlar, fakat karma sresi 1 dakikadan az olmamaldr. Beton karma makinesine ilk olarak iri ve orta akl ve ondan sonra srasiyle imento, kum, ince akl ve su ilave edilmelidir. Srekli beton karma makineleri, malzemenin tamamen eit olarak ulatrlmas ve daimi kontrol salanm olduu srece ve zel durumlarda kullanlabilir. Kartrma srasnda, betoniyer tamburu dn hz sabit kalacaktr. Betoniyer iine konacak ilk karmda, malzeme betoniyer cidarna yaparak harn fakirlemesine sebep olacandan yaklak bu miktar kadar su, kum ve imentonun karma ayrca ilave edilmesi lazmdr. Betoniyer uzun bir zaman altktan sonra, i tatil edilirken iyice temizlenmesi lazmdr.

Kk ve nemsiz yaplarda betonun elle karlmasna izin verilebilir. Bunun iin, beton, salam, su szdrmaz ve zemine iyice oturtulmu bir deme zerinde veya su ekmeyen dzgn, salam bir zemin zerinde karlmaldr. lk nce kum ve akl imento.ile kuru olarak ve uygun bir harman oluncaya kadar en az defa aktarlmal, ondan sonra szgeli bir kova ile su verilmeli ve tamamen homojen bir beton kitlesi elde edilinceye kadar karmaya devam edilmelidir. Hafif beton imali gerektiinde, betonun susuz kalmasn nlemek ve iyi bir ekilde sertlemesini salamak iin, kullanlan gzenekli agrega karma katlmadan nemlendirilip aktarlmaldr. Gerek karma suyu katlmadan bu cins agrega imento ile n kartrmaya tabi tutulmaldr. Karma ve sktrma srasnda gzenekli agregann fazla ufalanmamasna zellikle dikkat edilmelidir.

11.4

Beton Scakl

Beton dklecek yerde suhunet derecesi + 1 C n altna dt taktirde darece emredilmedike yahut betonun zel bir suretle donmamas iin ayr bir tertibat alnmadka beton dklmeyecektir. ayet beton + 1 C altnda bir suhunette dklecekse bunun iin darenin yazl emri alnmal ve beton malzemesi, buz, kar ve donmu agrega paralarndan arndrlm olacak ekilde betoniyere girmeden nce stlmaldr. Istma usulleri darece kabul edilmi olacaktr,. Kalplar iine souk havalarda dklecek betonun scakl + 4 C dan aa olmayacaktr. Betonun yerine konulmas srasnda beton scakl hibir zaman 29C gemiyecektir. Yklenici, bu artnamede tayin edilen derece hudutlarn gememek iin, kullanaca scaklk kontrol metodlarn dareye onaylatacaktr. Gne, rzgar, scaklk, rutubet betonun uygun artlarla yerine konulmasna engel olduu zamanlar, beton dklmeyecektir.

11.5

Betonun Tanmas

Betonun karma makinesinden, ilenecei ve kullanlaca yere tanmas iin seilen metot ayrma meydana getirmemeli, homojenlii bozmamal ve malzeme kaybna sebep olmamaldr. Plastik ve akc betonun uzun mesafelere tanmasna izin verilmemelidir.

Tama sonunda beton kvamndaki deiiklik (kme deeri) balangca gre 2.5 cm den fazla olmayacaktr. mal edilmi beton herhangi bir tatla tanrken, karma su katld veya kum, akl, imento ilave edildii andan itibaren en ok bir saat iinde iyerine tanm ve kalba dklerek son durumunu alm olacaktr. Ancak, scak havalarda veya betonun abuk priz yapmasna sebep olan dier artlarda bu sre darece azaltlabilecektir. Betonun yksek bir yerden aa dklmesi gerekiyorsa, bir ucu ilenme yeri yaknnda sonulanan bir boru ile aktarlmaldr. Beton ayrmasna sebep olacak ekilde ve 1.5 m.den fazla ykseklikten serbest olarak atlmamaldr. Eer bu ykseklikten atlmada ayrma ihtimali mevcut ise gerekli nlem alnmaldr. Tama tulumba ile yapld zaman, borular iindeki betonun akm kesintiye uramayacak ekilde konmaldr. Ayrca borularn tkanmamas bakmndan, burada kullanlacak betonun granlometrisine ve karma suyu miktarna zellikle dikkat edilmelidir. Akc betonun tanmas iin oluk kullanlabilir. Bu oluklara olabildii kadar az su kullanlarak ve ayrma uramadan betonu aktabilecek ekilde eim verilmelidir. Bu maddede bulunmayan hususlar iin TS 1247 geerlidir.

11.6

Betonun malinde ve Naklinde ntizam ve Hz

Betonu imal eden, istenilen miktarda betonu kesintisiz temin edecek bir tesisata ve tama kapasitesine sahip olacaktr. malatn hz betonun uygun bir ekilde tanmasna, yerine yerletirilip sktrlmasna ve dzeltilebilmesine imkan verecek derecede olmaldr. Bu hz, iki dkm arasnda 20 dakikadan fazla zaman gemeyecek ekilde olacaktr. Tama ekli betonun yeniden elden geirilmesini icap ettirmeyecek, betona veya imalatn dier ksmna zarar vermeyecek ekilde olacaktr.

11.7

Yeniden Su lavesi

Beton hemen kullanlabilecek miktarda imal edilecektir. Priz yapmaya balam olan beton katiyen kullanlmayacaktr. Priz yapmaya balam betona tekrar su katlamaz veya yeniden kartrlamaz. Priz yapmam ve kvam dm betona ancak redozaj eklinde kimyasal katk ilave edilerek kvam arttrlabilir.

11.8

Kvam

n deneylerde belirli bir yap ksm iin tespit edilen kvam, o ksm tamamlanncaya kadar muhafaza edilecektir. Beton her durumda ilenebilmeli ve betonarme demirinin etrafndan yapmadan akmal, her akl tanesinin yeterli miktarda har tabakas ile kaplanmasn temin edecek derecede bir kvama sahip olmaldr. Su miktar, karm oranlar hesabna uyularak tespit edileceinden, darenin onay alnmadan deitirilmeyecektir. Karm oranlar hesabna uymak ve istenilen kvam limitleri dahilinde kalmak art ile sktrmada kullanlan aletlerin etkinliine gre, mmkn olduu kadar az kvaml (kuru) bir beton imal etmeye dikkat edilecektir. Ancak profil demirlerinin etrafn sarmak ve bunlarn arasn doldurmak amacyla yaplan, ok ince aralklardan gemesi icap eden betonlarda, zel haller iin su-imento oran sabit kalmak art ile bahsi geen kvamlarn dna darenin izniyle klabilir.

12 12.1

BETON DKLMES HAZIRLIKLARI Genel Esaslar

Btn kalplar, beton iinde kalacak tesisat veya ksmlar, beton dklecek yerdeki yzeyler hazrlanp, yerine konmadan ve beton dkme vasta tesisat ve metodlar darece onaylanmadan, beton dkme iine balanlmayacaktr. darenin yazl izni olmadka su iinde beton dklmeyecek ve beton dkme yntemi darenin onayna sunulacaktr. Akan su iine katiyen beton dklmeyecektir. ncece dklm beton ile zerleri harla kaplanm bulunan kalp yzleri, betonarme demirleri de dahil olmak zere, btn madeni aksam zerindeki bu gibi har ve svalar temizlenmeden bunlarn etrafna beton dklmeyecektir. Ya srasnda beton dkmne balanmayacaktr. Eer ya dkm srasnda veya sonrasnda balarsa, dkm tam olarak koruyacak nlemler alnana kadar beton dkmne ara verilecektir.

Donmu zemine beton dkm yaplmayacaktr. Beton dkm ncesinde dkm alannda bulunan tm buz, kar ve don temizlenecek ve taze betonla temas edecek olan tm yzeylerin scakl en az +5 0 Cye ykseltilecektir.

12.2

Kalplar Genel Esaslar

12 2.1

TS 4950, TS 8538, TS 8539, TS EN 74, TS 8481 EN 39, TS EN 12812 geerlidir. Betona istenilen eklin verilmesi, veya betonun dkld yerdeki topraklarn betona karmamas yada kazlp, braklan yakn yzeylerin kaymalarndan betonu korumak gerekli olduu hallerde kalp kullanlr. darece aksi emredilmedike 1:1 den daha dik olan toprak yzeylerde kalp kullanlacaktr. Eer hafriyat yaplan zemin, kendi kendini tutabiliyorsa ve zemin beton dkldkten sonra herhangi bir knt veya akma gstermeyecekse kalp yaplmasna gerek yoktur. Kalplar; iine dklecek beton ve vibratrn yapaca basnca dayanabilecek dayanmda olmal ve beton yk altndaki deformasyonlar darenin belirleyecei tolerans snrlar ierisinde kalmal ve asla ani deiiklikler yapmamaldr. Kalplarn beton ile temas yzeyleri dz. temiz, salam ve sk olacaktr. Kalplar ahap, elik veya darece kabul edilen dier bir malzemeden olabilir. Aksi belirtilmedike kalp yaplmayan beton yzeyleri dz tahta malalarla dzeltilecektir. Eer kalp olarak elik levhalar kullanlyorsa, bu levhalarn, eri veya delik olmamas ve yerlerine azami itina ile yerletirilmi olmas lazmdr. Beton yzeylerde grlecek keskin keler bu ksmlarda zel ekiller kullanarak yuvarlaklatrlacaktr. Btn kalp kaplamalarnn tipi ve artlar darece kabul edilmi olmaldr. Kullanlm kalplarn tekrar kullanlmas darece uygun grlmez ise, bunlar deitirilecek veya darenin istedii ekilde tamir edilecektir. Beton dklmeden nce kalplar darece muayene edilerek projedeki yerlerini ve llerin muhafaza edip etmedikleri ve desteklerinin salam olup olmad aratrlacaktr. Devaml ve byk yzeylerde beton, anolar halinde doklecekse bu anolarn kalplar birbirine, betonun aralklarndan szp akmasna meydan vermeyecek ve devaml dz bir yzey elde edilecek ekilde dzgn ve sk olarak tesbit edilecek ve bu hususa nem verilecektir.

12.2.2

Kalp Balar

Beton iinde gml braklacak demir ubuklar kalp balants olarak kullanlabilir. Yalnz bu demir balantlar yzeyden en az 3 cm. ierde braklmaldr. Bu ekilde brakmak betona zarar vermemelidir. Ancak bu taraftan su tazyikine maruz bulunan duvarlarda kalp balant ubuklar bir batan br baa kadar kat etmemelidir. Bunlarn konulmasna ait proje darenin onayna sunulacaktr. Beton iine gml olan balant demirlerinin tamamiyle kartlmasna msaade edilmeyecektir. Balant demirlerinin beton sathlarndaki kntlarnn kesilmesinden meydana gelecek delik ve oyuklar imeto har ile doldurulacaklardr. Tel balar ancak darenin kabul ve tastik ettii yerlerde kullanlacaktr. Daimi olarak grnen yzeylerde tel balantlar kullanlmayacaktr.. Eer darenin kabul ile tel balantlar kullanlm ise, kalplar kaldrldktan sonra ular yzeyle bir olacak ekilde kesilecektir. 12.2.3 Eri Yzeyler in Kalp

Eri yzeyler ve gei ksmlar iin kullanlacak kalplar istenen erilii tam olarak salayacak ekilde imal edilecektir. Eri yzey veya gei ksmlar boyunca eitli kesitlerde yatay ve dey eksenlerden mesafeler llecektir. Kullanlan kalp imalat yntemine gre gerekli olduunda ara kesitler iin enterpolasyon yaplacaktr. Kalplarn imalat ve yerletirilmesi kesitler arasnda eriliin sreklilii salanacak ekilde olacaktr. Gerekli olan yerlerde erilik artlarn salamak iin tm eri kalplarda montaj ablonu kullanlacaktr. Kalp kaplamas, sk ve dzgn bir kalp yzeyi elde edilecek ekilde kesilmi laminantl tabakalardan yaplacaktr. Kalplar tamamlandktan sonra tm yzey bozukluklar dzeltilecek ve kalp malzemelerinin akt yerlerdeki tm yzey krklklar ve przleri gerekli erilie gre tesviye edilecektir. 12.2.4 Tnel elik Kalplar

Yklenici, tnel elik kalplarn temin edip kuracaktr. Kalplar beton dkm srasnda yerlerinden oynamamalar iin sk bir ekilde tespit edilecek ve beton yzeylerinde belirlenen toleranslar aan kusur ve arzalar olmayacaktr. Vibrasyon, muayene ve son kontrol iin kalplarda boluklar salanacaktr. Boluklar 3 metreyi amayan aralklarla yerletirilecektir.

12.2.5

Kalplarn Temizlenmesi ve Yalanmas

Beton dklecei zaman, kalp yzeylerinin przl veya har krntlarn ihtiva etmemesi ve betonun tam artnamesine gre dklmesine mani olacak yabanc maddelerle kapl olmamasna dikkat edilecektir. Beton dklmeden nce, kalp yzeyleri betonun Kalba yapmasn nleyecek bir yala yalanacak ve bu ya betona zararl olmayan bir kalitede olacaktr.Tahta kalplar iin dz, temiz rafine edilmi souk parafin yalar kullanlr. elik kalplar iin amaca uygun madeni ya veya madeni ya bileikleri kullanlacaktr. Duvar ve kolon kalplarnn i yzeylerinde temizleme ve kontrol iin geici aklklar (Delikler) braklmaldr. 12 2.6 Kalplarn Sklmesi

Aada gsterilen en az priz mddetleri dolmadan kalplar sklmeyecektir. Ancak, zel kimyasallarla retilen veya kimyasal katksz retilen betonlarn antiyedeki dayanmlar 28. gnlk dayanmlarnn % 70 ine ulamsa (antiye artlarnda bekletilen kp veya silindir numunelerin krlmas ile elde edilir) darenin onay ile bu betonlarn kalplar sklebilir. Bu sreler darenin emri ile deitirilebilir. Bu sreler, betona abuk priz yapmak iin bir madde kartrlmam ise 5 C den aa scaklklarda dklen betonlar iin geerli deildir. a) Kiri ve demelerin alt yzleri 3 m. de daha byk aklklarda 3 m. den kk aklklarda b) Kolonlar, sifon i kalb c) Tnel kalb, sifon d kalb d) Duvar kalb, kiri yan kalb ve tipletirilmi sanat yaps kalb ; : : : : : 21 gn 14 gn 7 gn 2 gn 1 gn

12.3

Temel Sathlar

zerine beton konulacak veya beton dayanacak olan temel yzeyleri, su birikintileri, amur ve enkazdan temizlenmi olacaktr. Beton konmadan nce, betonun oturaca veya dayanaca kaya sathlar salam olacak, gevek paralar kaldrlacak ve bu yerler yadan, amurdan, zararl maddelerden, enkazdan salam olmayan paralardan arndrlm olacaktr. Kaya sathlarn temizlenmesi, yksek tazyikli hava-su karm veya slak kum fkrtan

aletlerle, elik sprgeler, kazmalar, yada darenin uygun grecei benzeri dier aletlerle yaplacaktr. Su emme kabiliyetinde olan temel sathlar, betonun suyunu emip almamas iin beton dklmeden nce tamamiyle slatlacaktr. Bu artnamelerin gerekliliklerine gre kazlm olan kaya yzeyleri zerlerine beton dkm yaplmadan nce tamamen slatlacaktr, fakat amurlanmasna izin verilmeyecektir. Kaya yzeyleri, beton dkm zamanna kadar, gerekli miktarda yamurlama yaplarak nemli tutulacaktr. Kaya zerine dkm yaplacak yerlerde, kaya yzeyi gneten korunacak ve beton dkm ncesinde 24 saat boyunca slak tutulacaktr. Kaya yzeylerinin hazrlanmasna ek olarak, minimum beton hatt iinde kalan tm kayalar temizlenecektir. zerine beton dklecek olan toprak temeller, temiz ve nemli olacak don, buz ve durgun veya akan su bulundurmayacaktr. zerine beton dklecek olan pskrtme beton yzeyleri, temiz ve nemli olacak ve ya durgun veya akan su, buz, amur veya salam olmayan paralar iermeyecektir.

13 13.1

BETONUN DKLMES Betonun Yerine Yerletirilmesi

Beton dkm srasnda, dare tekilatnn, betonu kontrol eden teknik personeli i banda bulunmadka beton dklmeyecektir. Beton dklecek yer, darenin kabul edecei bir ekilde hazrlandktan sonra, yatay kaya sathlar ve kaya sathlar iin takriben 2 cm. kalnlkta, inaat derzi sathlar iin ise takriben 1.25 cm, kalnlkta olmak zere bir har tabakasyla rtlecektir. darece aksi belirtilmedii takdirde genellikle betonun sahip olduu oranda kum ve imentoyu ihtiva edecektir. Harn su-imento oran, zerine konacak olan betonun su-imento orann gememeli ve harn kvam dkmeye ve ilemeye elverili olan aadaki tarife uygun olmaldr. Har dzgn bir ekilde yzey zerine yaylacak ve sert sprgelerle yzeylerin girinti ve kntlarna iyice yedirilecektir. Hazr bulundurulan beton derhal taze harn zerine dklecektir. Kalp kullanlan inaat derzlerine dayanan blokun betonu dklmeden nce bu yzeylerin yaklalabilen ksmlar, zerine beton gelmeden hemen nce har ile rtlecektir. Bu gibi har tabakasyla kaplanmas imkansz ve pratik olmayan yerlerde yeni betonun inaat derzi yzeyine iyice temas etmesini temin iin dar tokmaklarla kalafat eder gibi, iyi sktrlacak veya bunun gibi gerekli nlemler alnacaktr.

darenin grne gre skm ve sertlemi ve dolaysyle yerine dklmeyecek betonlar kullanlmayacak ve atlacaktr. Beton, dorudan doruya konaca yere uygun bir ekilde gtrlp dklecektir. Betonu tekil eden maddelerin ayrlmasna sebep olacak, kitle halinde aktlmalar yaplmayacaktr. Betonun byk bir ykseklikten aa serbeste dklmesi veya yksek eimli yzey zerinden dkmeye, kalplara veya demir tehizata arparak betonun kaba agregasnn zararl bir ekilde ayrlmasna asla izin verilmeyecektir. Bu ekilde ayrlmalara sebebiyet verecek hallerde, Yklenici betonu bir oluk ile dkecek ve betonun ayrmasna izin verilmeyecektir. Derzler dolaysiyle kesilmeler hari, kalplar iine dklen betonlar takriben yatay tabakalar halinde ve srekli olarak dklecek, tabakalarn kalnl 50 cmyi gemeyecektir. Betonun serbest kalan kenarnda meydana gelen eimler, bu ksmlarda agregann ayrlmasn nleyecek ve beton skln, beton tabakasnn gereksiz yere ve fazla serbest yzey olumasna meydan vermeyecek ekilde olacaktr. Betonun yerine konma ileminde mahzurlu bir netice douramayacaksa, bir kova dolusu beton bir seferde dklebilir. Fakat kalp kenarlarnda madeni tehizat civarnda, veya darenin gerekli grd yerlerde bir kova muhtevasndan, betonun yerine iyi ekilde konulmasn mmkn klacak miktar dklr. naat derzleri, projelerde aksi gsterilmemi veya dare tarafndan emredilmedike takriben yatay olacak, gerekli grlen yerlerde kalp kullanlarak veya dier usullerle takip eden tabaka ile iyice birlemeyi temin edecek ekilde derzlere gerekli ekil verilecektir. Ancak resimlerde aksi gsterilmedike inaat derzlerinde girintili kntl kilit tertibatna ihtiya yoktur. naat derzlerinin, betonun grlen yzleri ile kesime yerleri, yani grlen birleim yzeyleri dey veya yatay hatlar halinde olacaktr.

13.2

Vibrasyon

Beton yerine konunca vibratrlerle sktrlacaktr, gerekirse ilave olarak el tokmaklar da kullanlr. Vibratrler betonun iine sokulan tipten olacak, gerek adet, gerekse her birinin gc bakmndan bir defada dklen beton ktleyi sktrmak iin yeterli olacaktr. Yklenici, i yerinde yeteri adette vibratr bulunduracaktr. vibratrler, beton iine bastrld zaman titreimleri dakikada 6000 den aa olmamaldr. Titreim hz (bykl) betonun skmas iin yeterli deerde olmaldr. Titreim bykl segregasyona meydan vermeyecek ve fakat skma iin gerekli byklkte olacaktr.

Beton tabakalarn st yzeylerine yakn olan ksmda, betonun dzeltme ileri ksa srede yaplacak ve bylece imentonun yalnz yzey tabakalarnda yeterli ekilde skmas temin edilmekle kalmayp ayn zamanda bir sonraki beton tabakasyla iyi surette kaynama salanm olacaktr. Beton dklrken, beton tabakas yzeyinden darya km olan akllar (iri agrega ksm), vibrasyon srasnda betonun iine sokulacaktr. Yeni beton tabakas yzeyleri, priz srasnda geli giditen zarar grmiyecek ekilde korunacak ve bunun iin uygun ekilde kaln deme tahtasndan yollar yaplacaktr. Taze betonun kesilmesi suretiyle hazrlanan derzler bir sonraki beton tabakas dklnceye kadar temiz kum tabakasiyle yahut uval rtlerle muhafaza edilecektir. Yatay inaat derz yzeyleri vibratr veya malalarla grlen beton yzleri gibi dzgn hale sokulmayacak, przl braklacaktr.

13.3

Donatnn Yerletirilmesi

Donat, kullanlmadan nce kir, ya ve yapk. olmayan pastan temizlenmelidir. Donatnn projesindeki ekilde yerine konmasna zel itina gsterilmeli, ana donaty tekil eden, ekme, basn ubuklar, datma donats ve etriyelerle iyice balanm olmaldr. Kolonlarda boylama donat, etriyelerle veya fretlerle rijit bir sistem meydana getirmelidir. Yklenici ve dare, beton dkmne balanmadan nce donatnn projesine uygun konulup konulmadn ve miktarnn uygunluunu inceleyerek gereini salamaldrlar. Beton dklrken donatnn yerini deitirmemesi gerekir. ubuklarn etrafnda gerekli beton tabakasnn (Paspay) salanmas iin donat askya alnmal ve kalpla bunlarn arasna beton takozlar ve iki sra donat arasna da elik ubuk paralar konulmaldr. Beton takoz ve elik yerine bu amala hazrlanm elemanlar da kullanlabilir. Etriyelerin betonla sarlmasna zellikle dikkat edilmeli ve deme veya kirilerin st donatlarnn aaya baslmamas salanmaldr. Donatnn youn betonla iyice kuatlmas mutlaka salanmaldr. Esas donats altta bulunan bir yap eleman dorudan doruya (temel plaklarnda olduu gibi) zemin zerine yaplacaksa, zemin ilk olarak en az 5 cm. kalnlnda beton veya benzeri bir tabaka ile rtlmelidir. Pas Pay (cm) Toprak ile temasta 7.5 cm

Su ile temasta Deme ve kiri Kolon 25 cmden ince duvar 25 cmden kaln duvar

5.0 3.0 5.0 3.0 5.0

Asit, don vb. d etkenlere maruz yaplarda yukardaki pas paylar yeteri kadar arttrlacaktr.

13.4

Betonun lenmesi ve Sktrlmas

Beton, karlmasndan hemen sonra ve faslasz olarak ilenmelidir. Yalnz zel durumlarda betonun bir sre ilemeden bekletilmesine izin verilebilir. Bu sre kuru ve scak havada yarm saati, nemli ve serin havada bir saati gememelidir. Bu gibi durumlarda betonun gne, rzgar, iddetli yamur vb. gibi hava etkilerine kar korunmas ve kullanlaca zaman yeniden kartrlmas gereklidir. Beton mutlaka prize balamadan nce yerine dklm ve ilenmi olmaldr. Yklenici, beton dklr dklmez bunu bekletmeden sktrabilmek iin yeterli sayda vibratr antiyede hazr bulundurmaldr. Betonun kalba dklmesi srasnda homojen bir durumda kalmasna dikkat edilmeli ve ktleden ayrlan iri akl taneleri ktle iine kartrlmaldr. Beton tokmakla dvlerek sktrlacaksa, az su ile karlan nemli toprak kvamndaki beton tabakasnn kalnl 15 cm. yi amamaldr. Tabakalar, yapdaki basn ynne dik ve tokmaklama ise basn ynnde olmaldr. Bunun yaplamad durumlarda betonun kvam plastie yakn olarak ayarlanmal ve basn dorultusunda tokmaklama derzi meydana gelmeyecek ekilde ilenmelidir. Mekanik tokmaklarla ve bunlarn salanamad durumlarda el tokmaklar ile beton yz, grn plastik, srekli ve homojen oluncaya kadar tokmaklanmaldr. Kelerde ve kalp boyunca sktrmaya zellikle nem verilmelidir. Yeni bir tabaka dklmeden nce, bir nceki tabakann st prizini yapmadan taranm olmaldr. Az su ile karlan ve vibratrle sktrlan betonun karm, vibratrn kapasitesine gre ayarlanmaldr. Bu karm, sktrma srasnda ok az miktarda imento erbeti yze kacak ve i vibratr kendiliinden batacak ve yavaa geri ekildiinde betonda delik brakmayacak ekilde olmaldr.

Normal durumlarda 6500 -8000 frekansl ve 500 kgf merkezka gc olan i vibratrleri kullanlmaldr. Titreimin iddeti, minimum 45 cm. apndaki bir evrede betonun 2.5 cm kerek yerlemesini temin edecek derecede olmaldr. Sktrlacak tabaka kalnl 30 cm. den az, 70 cm. den fazla olmamaldr. Saniyede 8 cm.lik daldr veya da eki hz, sktrma iin genel olarak yeterlidir. Vibratr inesi, ikinci tabaka sktrlrken bir nceki tabakaya, beton henz sktrlabilir durumda ise, bir nceki tabaka yzne kan erbetin ikinci tabakaya karmasn ve iki tabakann kenetlenmesini salamak zere 15 cm. kadar girmelidir. Kolon, kiri, kaln plak ve perdelerde betonun sktrlmas iin i vibratrleri, ince plaklarda ise yzey veya kalp vibratrleri kullanlmaldr.

14 14.1

BETONUN TAMR Genel

Beton tamiri, kalifiye iiler tarafndan darenin denetiminde yaplacaktr. Yklenici, dklen beton yzeylerindeki eitli bozukluklar aada bu yzeyler iin verilen artlara uygun olarak dzeltecektir. Kalp yaplan beton yzeylerdeki kusurlar, kalplar sklr sklmez tamir edilecek, noksan ksmlar tamamlanacak ve bu ilem mmkn olduunca kalplarn alnmasndan sonra 24 saat ierisinde tamamlanacaktr. Kalplar alnan beton yzlerde F2, F3 ve F4 ile tarif edilen yzeylerdeki ince przler dzeltilip dzgnletirilecektir. Herhangi bir sebeple hasar gren beton, petek halinde kan, paralanan veya dier eit kusurlar gsteren veya kalp kmeleri ile bozuk kan yerler kazlp karlacak ve proje boyutuna gre tekrar aada artlar verilen har veya betonla doldurulacaktr. F2, F3 ve F4 olarak tarif edilen, betonun grnen yzlerinde hasl olacak kalp ime yerleri proje boyutuna uydurulmak iin mur ve keskilerle kazlacaktr. Derinlii grnen yznn bir boyutundan kk olan deliklerde, balant ubuklar ularnn kesilmesinden dolay oluan deliklerde ve soutma borular boluklarnda, kuru agrega yerletirilip, imento enjeksiyonu suretiyle yzey tamiri yaplacaktr. F1 olarak tarif edilen yzeylerde kalp ba iin kullanlan ubuklarn kesilmesi dolaysyle meydana gelen deliklerin doldurulmasna lzum yoktur. Kuru agrega koyup imento enjekte etmek usul, tehizat arkalarnn doldurulmas, yahut beton kesiti boydan boya devam eden deliklerin doldurulmasnda kullanlmyacaktr. ok s olan deliklerle,

yzeye yakn beton tehizatn d tarafna kadar olan derinlikten az olan deliklerde, dolgu har tabancas kullanlarak tazyikli har dolgu tatbik edilecektir. Boydan boya devam eden deliklerde, beton dolgu kullanlacaktr. Beton tamiri iin kullanlacak olan btn malzemeler, tatbik olunacak usuller ve ilemler darenin talimatna uygun olacaktr. Yaplan btn dolgular delik yzeylerine sk surette kaynam olacak ve prizini alp kuruduktan sonra bzlme atlaklarndan ve kabarklardan arnm salam olacaktr.

15 15.1

BETON YZEYLERN DZELTLMES VE LENMES Genel Esaslar

Beton yzeyleri, darenin kabul edecei ve aada F1. F2, F3, F4. F5, U1, U2, U3 ve U4 iaretleriyle gsterilen ve tarif edilen inceliklerin artlarna ve tatbik projelerine uygun olarak ina edilecek, kalifiye ii ve usta kullanlacaktr. Yzeylerde meydana gelmesi muhtemel bozukluklara ait toleranslar aada cetvelde gsterilmitir. Kullanlan alet ve edevattan veya yabanc maddelerden dolay meydana gelen knt ve przler, kaym veya yanl konmu derzlerden, kalp ve kaplamalardan veya desteklerin gevemesinden veya kalp profili yanllklardan dolay beton yzeyindeki knt ve przler, beton yzeyindeki ani deiiklikler olarak kabul edilecektir. Btn dier hususlar ve deiiklikler ise beton yzeyinde srekli deiiklikler olarak kabul edilir. Srekli deiiklikler kalp yaplan yzeylerde 1.50 mlik bir uzunlukta ve kalp yaplmayan, malalarla dzeltilen serbest yzeylerde ise 3.00 m. lik bir uzunlukta bir lata ile llecektir. Bu lata yzey ekline uygun olarak ya dz veya hafif eri bir ekle sahip olacaktr. Bu artnamede veya tatbikat projelerinde tam olarak tarif edilmeyen grlen yzn cinsi, benzeri beton yzeylerinin cinsine gre darece tayin edilecektir. Beton Yzlerde Msaade Edilen Azami Bozukluk Toleranslar Msaade edilen hatalarn l latasndan olan Bozukluun cinsi girinti ve kntlarnn mm. olarak deeri Kalp yaplan yzeyler (1.5 m. lik lata ile llr) F1 F2 F3 F4 F5 Kalp yaplmyan yzeyler (3.00) m. lik lata ile llr) U1 U2 U3 U4

Tedrici bozukluklar (girintiler)

+25 15 +25 10

10 5

8 5

5 5

10 5

5 3

5 1

15 3

+ Yalnz kalp kntlerine aittir.

15.2

Kalplanm Sathlar

Kalplar iine dklm betonlarla tekil edilen yzeyler, dzgn, przsz ve itinal bir ekilde betonla doldurulmu olacaktr. akl ve kaya topluluklar, yabanc maddeler, skmam gevek ksmlar, kalplarn sklmesi srasnda bozulan yerler, bulon delikleri, kalp aralklarndan meydana gelen kabark izgiler ve kalplarn gevemesi veya deformasyonu neticesinde hasl olan kabarma1ar veya kalp kmeleri hatalar, fazla malzemenin karlp atlmas ve yerinin, kum, har ve betonla darenin talimatna uyularak doldurulmas suretiyle dzeltilecektir. 15.2.1 (F1) Cinsi Beton Sath

Kalplar skldkten sonra, bozulan betonun tamirinden baka,hi bir iilie lzum gstermeden braklacak yzeyler bu guruba girer. Bu cinsten beton yzeylerde kalp kntleri veya ieriye doru girintiler 25 mmyi gemiyecektir. Daha fazla bozukluklar dzeltilecektir. F1 cinsi beton yzeyler, genellikle zerine dolgu yaplacak veya daimi surette kapal ve grnmez yzler iin tatbik olunur. Bu cins beton yzeylerinin kalplar, vibratrle sktrma srasnda har, akntlarna meydan vermeden betonu tutan herhangi bir malzemeden olabilir. 15.2.2 (F2) Cinsi Beton Yzey

Bu cins yzeyler, daimi olarak grlen ve baka bir yzey cinsinin tayin edilmedii beton yzlerinde ve genellikle halkn gzne arpan fakat incelemesi gerekmeyen giri k azlar, kprler, istnat duvarlar dolusavaklar ve santral binalarnda tatbik olunur. Bu cins yzeylerde knt ve kabarklarn giderilmesi gibi tamirlerden baka deliklerin doldurulmas, uval parasiyle yzn ovalanmas, mekanik silme ve talama beton yzn silinmesi ilemlerine gerek yoktur. Kalp kaplamalarn i yzleri kontrplak, elik ve daha iyi dzgnlkte olabilirler. Kalplar projede gsterilen boyut ve dzgnlkte olmak artyla salam ve rijit olacak ve iyi bir iilikle yaplacaktr.

15.2.3

(F3) Cinsi Beton Yzeyleri

Bu cins beton yzeyler, halkn gzne arpan yerlerde, grn nemli olan yzeyler veya hava ve dier tesirlerle bozulmaya kar korunmas iin dz ve sk olmas icabeden yzeyler ve genellikle santrallarn elevasyon ksmlarnda, korkuluklar, korniler dekoratif inaatta ve giri k yerlerinin, kprlerin, istinat duvarlarnn, dolusavaklarn ve santral binalarnn gze arpan yzeylerinde tatbik edilecektir. Bu cins yzlerde kalp alnr alnmaz, gerekli temizleme, dzeltme ve yamalarn yaplmas tamamlanacaktr. dare gerek grd takdirde, yzeyin genel manzarasn veya yapnn grnn nemli lede tamir iin har ile uval perdah yaplacaktr. Yukarda verilen cetvelde iaret edilmi olan tolerans hadlerini aan kusurlar, mekanik silme yahut sair ekilde dzeltme yapmak suretiyle knt ve girintilerin uzunluklarna oran 1/20yi gemeyecek ekle getirilecektir. Bunun iin birbirine gayet iyi uydurulmu lamba zvanal veya buna edeer kaplama kullanlacak ve beton tarafa gelen yzler ivilenme, sonrasnda gerek grlyorsa zmparalanacaktr. darenin izni alnmadka bu gibi beton kalplarnda elik veya kontraplak veya edeer kaplamalar kullanlmayacaktr. Bu yzeylerde gzle grlebilen kabarma, knt veya kalp bozukluklarna izin verilmeyecektir. naat derzlerinde kalplar sk surette yerletirilecek ve derzlere bitiik yerlere emin ve salam olarak ankre edilecektir. 15.2.4 (F4) Cinsi Beton Yzeyleri

Hidrolik tesisatta dk ve yksek sratli su cereyanlarnn tahrip edici tesirini en aza indirmek iin dz yzeyler ve dzgn hatlara gerek olan yerlerde ve genellikle giri azlar rakordmanlar ve santral boaltma borusu cidarlarnda F4 cinsi yzeyleri kullanlr. Madde I 15.1de gsterilmi olan hadleri aan hatal yerler mekanik silme veya dier tamirlerle artnamenin istedii hudutlara getirilecektir. Bu ekildeki yzeylerde kntlarn veya girintilerin kendi uzunluklarna oran, 1/20 den byk olmyacak bir hale getirilmi olacaktr. Kalplar salam ve projedeki boyut ve hatlara uygun olarak konacaktr. Eri yzeyli kalplar, palanyadan gemi lamba zvanl, birbirine skca kenetlenmi ve projedeki erilie uyacak ekilde yaplarak tesviye edilmi ve zmparalanarak dz yzeyler tekil edilmi tahtalardan yaplacaktr. 15.2.5 (F5) Cinsi Beton Yzeyler

Bu eit yzeyler, kaln sva ve tahta kaplamalarn tatbik edecei yzlerde yaplr. Bu kaplamalarn yaplmasn temin etmek iin kaba yapl kereste veya buna benzer kaplamalar

kullanlacaktr. Dz yzeyli elik kaplamal kalp kullanlmayacak ve ahap kalplar yalanmayacaktr.

15.3

uval Parasyla Silme

Bu metod, yukarda izah edilen yerlerde veya darenin gsterecei yerlerde tatbik edilecek ve aadaki gibi yaplacaktr. leme tabi tutulacak yzeyler iyice slatlacak ve uval paras ile srtme iine balamadan nce bunlar, yzey normal kuruluuna yakn bir dereceye kadar kurumuya braklacaktr. uvalla silme ii bitmeden nce silinen sahann tamamen kurumasn nlemek amacyla silme ii kk sahalara blnecektir. uvalla silme ii iin kullanlacak har, 16 No.lu elekten geen kumdan, iki ksm kuma bir ksm imento daimi ve kat bir krem kvamna kadar su konularak elde edilir. Har yzey zerine btn ukurluklar ve bozukluklar tamamen doldurulacak ekilde temiz bir uval bezi ile veya kauuk snger veya benzeri bir vasta ile srlecektir. Deliklerdeki har henz plastik bir halde iken, ayn oranda har bulamac yzeyin zerine srlecektir. Har bulamyacak kadar katlam, fakat henz sertlememi bir halde iken fazla har temiz bir uval parasiyle silme ileminden sonra yzey, hafif su zerreleri fkrtan bir aletle tam rutubetlenme derecesinde ve fakat sularn yzeyden yollar halinde akmasna meydan vermiyecek ekilde slatlacaktr. uvalla silinen btn yzeyler son silme ilemi sonrasnda betonun prizini alma devresi sonuna kadar en az 72 saat ierisinde devaml ekilde nemli tutulacaktr.

15.4

Hususi Tala Silme

Dier cins beton yzeylerin amaca uygun olmad hallerde darenin gerekli grecei yerde uygulanr ve aadaki gibi yaplr. Hazr1anan yzeyler ncea ykanacak ve stlacaktr. Yzey kurumaya yaklatl zaman 16 No. Iu elekten geen kumdan 1.5 ksm ve bir ksm imento kartrlp plastik kvamda bir har yaplarak yzeye srlecek ve 60 No.lu karborandum ta veya benzeri bir ta ile silinecektir. Btn yzey boluklar uygun bir ekilde doluncaya kadar ilave har kullanlacaktr. Silme ilemine, har tabakas vasat derecede sertleinceye kadar devam edilecektir. 7 gn rutubetlendirilerek prize terk edilen yzey bundan sonra 30 No. lu karborandum ta ile dzgn ve perdahl hale getirilecektir.

15.5

Merdivenler in Hususi Silme

Merdiven basamaklarnn finisyonu aadaki ekilde yaplacaktr. Beton dkldkten 12 -24 saat sonra kalplar sklecek ve gerekli btn dzeltmeler yaplacaktr. Bundan sonra basamaklarn yzeyleri bir fra ile iyice slatlp litre bana 250 gram portlant imentosu ieren suya batrlacak bir perdah tahtasyla ovulacaktr. Kalplar tarafndan braklan btn izler ve her trl kntlar giderilinceye kadar ovma iine devam edilecektir. Bu outurmadan dolay tozlar btn kk girinti ve kntlar doldurulacak ekilde basamaklarn yzeyi zerine fra ile muntazam bir ekilde yaylacaktr. Fralanan yzey en az 3 gn nemli braklcaktr. Bu sre harn sertlemesi iin yeterli olmaktadr, bu ilem sonrasnda yzey kaygan ve renk bakmndan da fark gstermiyecek hale gelinceye kadar karborondumlu ta (36 numara ta veyahut benzeri) ile silinecektir. Daha sonra beton uygun metodlarla ilenecektir.

15.6

Kalplanmam Yzeyler

Kalpsz yaplan ve grlen beton yzler dz olarak knt ve girintilerden, yabanc maddelerden kabarklk ve kntlerden, hava boluklarndan, yabanc maddeler tarafndan meydana getirilmi oyuntulardan, tahribattan arndrlm olacak ve bu yzden yatay olanlarna, direnlere doru eim verilecektir. Bordur ta ve duvar stleri gibi dar yzeyler iin aksi belirtilmedike dey istikamette 1:30 eim verilecektir. Yaya kaldrm, yol ve platformlarla sahanlklar gibi geni yzeylere takriben 1:50 eim verilecektir. Su toplanan yzeylerde bu birikmi su glcklerinden sular ekilinceye veya kuruyuncaya kadar veya temiz bir bez hortum veya herhangi bir vasta ile sular uzaklatrlmadan verilmeyecektir. 15.6.1 (U1 ) Cinsi Yzeyler yzeylerin dzeltilmesi iin kullanlacak aletlerin almasna izin

Bu yzeyler kaba beton yzeyler olup genellikle dolgu veya beton ile rtlecek yzeylerde, kpr ve yol kaplamasnn gelecei yzeylerde alma sahanlklarnda, muayene bacas tabannda, kablo galerilerinde kullanlr. (U1) yzeyler ayn zamanda (U2) ve (U3) cinsi yzeylerin ilk kademesini tekil eder. (U 1 ) cinsi yzeyler bu cins yzlerdeki betonu, vurup koparmak suretiyle ve proje boyutunda uygun hatlar ve dzgn yzeyler tekil edecek ekilde alarak elde edilir.

15.6.2

(U2) Cinsi Yzeyler

Bu yzeyler ap yaplan yzeylerdir. Genellikle santral binalarnn d sahanlklarnda, servis galeri demelerinde, kpr orta ayaklar ve duvarlarn st ksmlarnda, kornilerde ve su hendekleriyle yaya kaldrm yzeylerinde ve giri1erin d taraf kelerinde tatbik edilecektir. (U2) cinsi yzeyler (U3) cinsi yzeylerin ikinci kademesini tekil eder. ap, el veya mekanik vastalarla yaplabilir. Yzeyin kaba olarak (U1 ) cinsi bir yzey halinde hazrlanmas sonrasnda yeterli derecede katlat, su ve rutubetten dolay parlamalar kaybolduu zaman aplama ilemine balanacaktr. (U2) cinsi yzeylerde ap ilemine yeterli derecede dzgn bir yzey tekil edinceye ve alet izleri giderilinceye kadar devam edilecektir. Eer yzey (U3) cinsi bir yzey olarak hazrlanacaksa apn kaymak tabakas yzeye kncaya kadar malalamaya devam edilir. Derzler ve keler normal olarak ke aletleriyle dzeltilecektir. 15.6.3 (U3) Cinsi Yzeyler

Bu cins yzeyler mala ile dzeltilmi yzeyler olup, genellikle santrallarn i demelerinde (zerine kaplama yaplan deme ksmlar hari) veya at tekil edecek plaklarda veyahutta su geirmez blmelerde veya i merdiven basamaklar ve korkuluklarnda yaplr. Yzeyler (U2) cinsi yzey gibi hazrlanp, artk yzeyden ince paracklarn alnmayaca kadar sertletikten sonra elik mala ile alma ilemi balar. Malalama ii sk ve yeterli bir tazyikle (U3) cinsi yzeyin kumlu grnl bnyesini dzeltmek iin ve dzgn kusursuz ve mala izleri belirsiz bir hale gelinceye kadar yaplacaktr. Yalnzca aty tekil eden demelerde veya su geirmez blmelerde elik malann hafif bir ekilde kullanlmasna izin verilecektir. Bu takdirde hafif mala izlerinin kalmas nemli saylmayacaktr. 15.6.4 (U4) Cinsi Yzeyler

Bu yzeyler uzun sapl elik mala veya tesviye makinalariyle elde edilen yzeylerdir ve emredildii gibi kullanlacaktr. Yzeydeki pek hafif ukurlara ve ok hafif mala izlerine izin verilebilir. Kaba przl yerler, akl yuvalar ve yzeydeki boluklar darece aksi emredilmedike derhal ilave bir har ile dzeltilecektir.

16

BETON MUHAFAZA, BAKIM VE RUTUBET

16.1

Koruma

Yklenici, btn beton inaat kesin kabule kadar her trl hasara kar koruyacaktr. Grnen beton yzler en az ilk gn devamnca gnee kar korunacaktr. Bu gibi koruma ileri, kalp yaplmyan yzlerde beton dklmesinin hemen ardndan, kalp yaplan yzeylerde ise kalp sklr sklmez, uygulanacaktr. Betonun donmaya maruz olduu zamanlarda, beton dkldkten sonra tamamen sertleinceye kadar en az 72 saat sreyle en az 10oC suhunetle muhafaza edilecektir. naat mahallinde slak termo- metre suhuneti 0oC da dt zaman beton donmaya maruz kalyor addedilir. Beton dkldkten en az iki hafta sreyle darenin uygun grecei bir tarzda dona kar muhafaza edilecektir. Suni olarak elde edilen hararetin kullanld yerlerde, betonun kurumasna mani olmak iin zel nlemler alnacaktr. 16.1.1 Rutubet

Puzolan gibi atl maddeleri iermeyen betonlar, yerine dkldkten en az iki hafta sreyle daimi suretle slak tutulacaktr. Puzolanl betonlar ise en az 21 gn sreyle slak tutulacaktr. Btn inaat derzleri sreye baklmakszn bu yzeyler zerine beton gelinceye kadar daimi surette slak tutulacaktr. Eer inaat derzine kar veya bunlarn zerine beton dklme ii gecikecek olursa, betonun prizini alma srasndaki rutubetlendirmeden sonra betonun slak tutulmasna ara verilir ve burada beton,dklmeye balanmasndan gn nce tekrar dklm betonun sulanmasna balanr. Betonun, yukarda sz geen sulanmas tamamlanmadan nce, betondaki kusurlu yerlerin tamiri iin bu yerlerin oyulmas ii yaplmam ise, o takdirde bu boluklarn doldurulmasndan nce en az drt saat sreyle daimi olarak rutubetli tutulacaktr. Beton yzeyindeki ukurluklar, bu paragraf artlarna uygun olarak harla doldurulduktan sonra tamir edilen yzey slak uval bezi ile rtlecek ve bu ksm sertleir sertlemez sulamaya tekrar balanacaktr. Betonun prizini almas srasnda betonun herhangi bir ksmnn kurumasna izin verilmeyeceinden bu yzeyler devaml suretle su serpmek veya pskrtmek suretiyle veya darenin onaylayaca bir metodla daimi olarak rutubetli olarak ttulacaktr. Daimi olarak grlen yzler olarak kalacak yzeyler zerinde leke teekklne meydan vermeyecek bir ekilde sulama ilemine tabi tutulacaktr. Kalp yaplmayan yzeylerde ve iki hafta sreyle Yklenicinin betonu kurumaktan koruyacana darece kanaat hasl olduu takdirde betonun belli bir kalnlk ve kalitedeki slak kum tabakasiyle rtlerek rutubetli tutulmas kabul edilebilecektir. Ancak iin kati

kabulnden nce Yklenicinin bu gibi kumlar darenin nerecei ekilde kaldrp temizlenmesi arttr. Yklenici bu iler iin ayrca bir bedel talep edemez. Betonun sulanmasnda kullanlacak su beton yaplrken kartrlan su niteliinde olmas lazmdr. Yklenici, priz sresince, yukarda bahsedilen betonu sulamak yerine, darenin yazl iznini almak sreti ile beton yzeylerini rutubeti muhafaza edici bir madde ile boyayabilir. Yklenici, beton inaat her trl hasara kar koruyacak nlemleri alacaktr. Beton, dklmesinden itibaren en az 7 gn sreyle don, yamur, rzgar ve sarsntlardan korunacaktr. Beton, yz kaplanmad takdirde srekli nemli tutulacak ekilde sulanarak kr yaplacaktr. Normal portland imentosu ile yaplan betonlarda kr, en az 7 gn devam edecektir. Trasl imentolarla yaplan betonlarda kr sresi 14 gn olacaktr. Kanal kaplama betonlarnda kr, darece gerek grld takdirde cidar tabakas oluturan kr maddesi (curing-compound) ile yaplacaktr. Kr maddesinin uygunluu ve miktar DS Teknik Aratrma ve Kalite Kontrol Dairesi Laboratuvarnda yaplacak deney sonucuna gre tespit edilecektir. Beton kr maddesinin arazide uygulanmasnda aadaki hususlar yerine getirilecektir: a) Bir litre beton kr maddesi ile normal olarak 4 ile 5 metre kare yzey kaplanacaktr. Bu miktar beton yzeyinin dzgnlne gre ayarlanacaktr. Kullanlan kr maddesi imalatsnn tavsiye ettii deere uymakla beraber Laboratuvarda nceden kontrol edilecektir. b) Beton kr maddesi beton yzeyine bir pskrtc ile ve dik olarak uygun bir ykseklikten pskrtlecektir. Bu i iin fra kullanlmayacaktr. c) Kaplama ilemi u ekilde yaplacaktr. stenilen kaplama kalnlnn yars elde edilinceye kadar ilergeri bir ynde pskrtme yaplacak ve dier tabaka buna dik ynde uygulanacaktr. Pskrtme ilemi sabit basn altnda yaplacak ve homojen bir kaplama tabakas elde edilecektir. Kr maddesi slak beton yzeyi ile aderans oluturabilecek ve kuruduu zaman cidar tabakas devaml esnek ve atlaksz olacaktr. Cidar zerinde nokta halinde delikler olumayacaktr. d) Kaplama iine beton dkmnden sonra, hi sulama yaplmadan ve beton yzeyinde serbest su kalmad anda balanacaktr (Hava scakl ve nemine gre 1 ile 4 saat sonra bu duruma varlabilir). Kaplanm tabaka en az 28 gn sreyle yerinde kalacaktr. Bu zaman iinde herhangi bir ekilde bozulmaya urarsa derhal ayn kr maddesi ile onarm yaplacaktr.

e) Beton kr maddeleri tabii durumunda kullanlacak, inceltilmeyecektir. Dik bir yzeye tavsiye edilen kalnlkta pskrtldnde akmayacaktr.

17

ARIZALI VEYA ZEDELENM BETON bir sebeple hasara urayan veya hatal kan betonlar, iin

Herhangi

tamamlanmasndan ve kabulnden nce,herhangi bir zamanda Yklenici tarafndan kaldrlarak Blm I 15 artlarna ve darenin talimatna uygun olarak ve buradaki artlar dahilinde yeniden yaplacaktr. Bozukluu anlalan ve pheli grlen betonlar, bozukluun vaziyeti ve mertebesi tesbit edilmek zere tamire balanmadan nce iyice muayene edilecektir. atlakl krk veya bozuk olan betonlarla, hatal betonlar, yontularak veya kesilerek yahut kazlarak kusurlu olan saha ve deliklerden karlacaktr. Kesilip karlm veya kaznm olan ksmlarn kenarlar keskin olarak braklacak ve yeniden konacak beton ile iyice kaynamas iin girintili kntl olacak, iyice temizlenip zerine tozlar dklm harlar veya dier yabanc maddelerden temizlenmi bir hale getirilecek ve beton dklmeden nce en az 8 saat sreyle daimi olarak slak bir halde tutulacaktr. zerine yeni betonun gelecei beton yzeylerin ve gml tesisatnn son temizlik ileri slak basnl kum pskrtme ve onun sonunda da basnl hava-su karm ile yaplacaktr.

17.1

Kuru Har ile Doldurma

Kuru har, derinlii beton yzeyinin en kk boyutuna yakn ve daha byk olan boluklarn doldurulmasnda ve atlaklarn tamiri iin alan yarklarn doldurulmasnda kullanlr. Kuru har, derin olmayan girintilerde, dardan grlen tehizatn grnen ksmlarnn kapatlmasnda veyahut duvar, deme, giri veya dier inaatn btn geniliince uzanan atlaklarn doldurulmasnda kullanlmayacaktr. Kuru harla doldurulacak delikler nce temizlenir, hafife rutubetlendirilir ve iine hafife imento serpilir. Fazla imento fralanarak temizlendikten sonra aadaki ekilde hazrlanan kuru har uygulanr. darece aksine emir verilmedike bir ksm imento ve (16 No.lu elekten geen) 2,5 ksm kuma (El ile hafif surette tazyik edildii zaman birbirine yaparak kk bir top halini alabilecek kvamda bir har elde edilecek tarzda) su katlarak, har hazrlanr. Har yerine tatbik edildii zaman su szmayacak ve fakat ellerde hafif bir nem brakacaktr. Har 1 cm. kalnl gemeyen tabakalar halinde dklecek ve sk bir ekilde yerine yerletirilecektir. Ve

son tabaka hari olmak zere her tabaka bir sonraki ile iyice kaynamak iin zeri przlendirilecektir.

17.2

Beton Tkama Yaplmas

Bu tamir ileri, bir beton blokunu batan baa geen boluklarla tehizatsz beton ierisine yzeyi 1/10 metrekareden daha byk ve derinlii 10 cm. ve daha fazla olan boluklarda ve 1/20 metrekare yzeyi olan ve derinlii Betonarme tehizat derinliinde fazla olan boluklarda kullanlr. Betonarme tehizat demirleri beton iine yar gml bir halde braklmayp, her ubuk etrafnda en az 2 cm. lik bir beton kalacak ekilde bir derinlie konacaktr. Dey beton kesitlerinde bulunan deliklerin st kenarlar takriben yatay veya basamakl olarak yaplacaktr. Delik st yzeyine ieriden dar ve yukarya doru vibrasyona imkan salayacak bir ekilde eim verilecektir. Bu gibi deliklerin dipleri ve yanlar beton blokun yzeyleriyle keskin keler tekil edecektir. Ve i keler en az 2,5 cm. apnda yuvarlatlacaktr. Beton tamirlerine ait kalplar sk ve salam bir tarzda yerletirilecek ve iine konacak har ve beton eski beton yzleriyle sk ve tam bir temas halinde olacaktr. Yeni beton konmadan nce tamir edilecek olan deliklerin eski beton yzeyi, kullanlacak harn kum-su imento oranndaki bir harla ince bir tabaka halinde harlanacaktr. Tamir iinde kullanlan harn su-imento oran de tamir edilmekte olan esas beton ktlesindeki orann ayn olmas lazmdr. Tamir betonu, dey olarak yaplmas uygun grlm ise tabakalar halinde dklecek ve iyi bir ekilde vibre edilecektir. Kalplar skldkten sonra tamir edilen yzey esas beton yzeyinde aranan Blm I 15 artlarna uygun bir vaziyette olacaktr.

17.3

Har ile Tamir Yaplmas

Bu yntem, ok geni ve kuru har tatbikine uygun olmayan beton tamiri iin, s olan ve yzeye en yakn tehizatn uzak yznden daha derin olmayan bozuk yerlerde kullanlr. Delikler takriben 1/1 eiminde olmak zere da doru geniliyecek ekilde geniletilecek, 2 cmden az olmak zere yontulacak ve sivri keler brakmamak iin keli yzeyler bir seviyeye getirilecektir. Elle yaplmas mmkn kk tamirler hari, delikler hazrlanp sulandktan, kum serpilerek temizlendikten ve kurutulduktan sonra pnomatik aletlerle har yerine konacaktr. (Baka metodda olduu gibi burada nceden delik cidarlar

imento harla veya slak harla svanmyacaktr.) Harn bileimi 4,5 ksm 16 No. lu elekten geen kum ve 1 ksm imentodan ibaret olacak ve takriben kuru har kvamnda bulunacaktr. Derinlii 2.5 cm. den daha fazla olan derinliklerin tamirinde har takriben 2 cm. lik tabakalar halinde yerine konacak ve deliin dolmasndan biraz fazlaya kadar devam olunacaktr. Har ksmen sertletikten sonra, fazla harlar bir elik malann kenaryla, malay merkezden evreye doru hareket ettirmek suretiyle, temizlenecek ve tamir yzeyleri Blm I 17 artlarna uygun olacaktr.

18 18.1

ETL YAPI VE YAPI ELEMENLARINA AT BETONLAR Menfezler

Kutu menfezlerin nce (taban) radyeleri dklecek ve bunlarn prizi tamamlandktan sonra dier ksmlarn betonu dklecektir. Bu halde menfez yan duvarlarnn tabanla balantsnda zel nlem alnmaldr. Bunun iin en uygun ekil lamba ve zvanal bir derz yapmaktr. Bu suretle sularn derze etkisinin mmkn mertebe nne geilmi olur. Menfez duvarlarnn betonu dklmeden nce yukarda izah edildii ekilde taban betonu tala, yonga vesair yabanc maddelerden iyice temizlenecek ve ncece dklm beton yzeyi entilecektir. 1.20 m. den daha alak olan kutu menfezlerin duvarlar ve tavan tek para olarak dklecektir. Bu halde gerekli derzler dey ve menfez eksenine dik olacaktr. 1.20 m. den daha yksek olan kutu menfezlerin duvarlar dklp prizini aldktan sonra tavan betonu dklecektir. Bu halde tavan duvarlara balamak iin gerekli diler duvarlarda braklacaktr. Her kanat duvar imkan olduu taktirde bir seferde dklecektir. Aksi halde yaplacak derz yatay olacak ve kanat duvarnn zemin zerinde kalan ksmnda gzle grlmeyecek ekilde yaplacaktr.

18.2

Kiriler, Plak ve Kolonlar

Kiri guselerinin betonu, guselerin ykseklii 90 cm.den az ise, kiri betonu ile birlikte dklecektir. erevelerde kenar ve orta ayaklarn veya kolonlarn st ksmnda beton, guselere mesnet tekil edecek ekilde kesilerek derz braklacaktr. Gusenin ykseklii 90 cm. den fazla ise ayak, guse ve kiri ayr ayr ksmda dklecektir. nce gusenin alt ksmna, sonra gusenin st ksmna kadar olan ksm en sonra da geri kalan ksm dklecektir.

Plak ve demeler baka bir metot sylenmedii taktirde, devaml bir ilem ile bir seferde dklecektir. Ters kirili kprlerde basn tablas ve kiriler birlikte dklecektir. Eer bunlarn ayr ayr dklmesi kabul edilmi ise, bu halde kirile basn tablasnn birlikte almasn temin iin zel makaslama tehizatnn konmu olmas lazmdr. Betonarme tablal kirili kprlerde, deme ve kiriler ayn zamanda dklelebildii gibi ayr ayr da dklebilir. Dkme ii her ksm iin kesintisiz olacaktr. ki seferde dkld zaman ncea kirilerin demenin altnda kalan ksm dklecek, sonra deme dklecektir. Ancak bu halde deme ile kiri arasndaki makaslama tesiri, kiri gvdesi zerinde yaplacak diler vastas ile karlanmaldr. Bu dilerin ls ve aralklar hesapla bulunacaktr. Genel olarak kesiti 5 x 10 cm. ve boyu kiri gvde geniliinden 10 cm. daha ksa olan takozlarla tekil edilen diler yeterlidir. Bu dilerin aral hesap neticesine baldr. Ancak di merkezleri arasndaki mesafe hibir zaman 40 cmden byk olmayacaktr. Beton kendini tutabilecek kadar sertletii zaman, dilerin yaplmasnda kullanlan bu takozlarn kolayca karlabilmesi iin, takozlarn alt yzlerinin daha kk yaplmas ve yzlerinin yalanm olmas lazmdr. zellii olan kprlerde (ngerilmeli vb) deme ile kiri arasndaki makaslama tesiri, yaplacak hesap sonucu bulunacak makaslama tehizat ile karlanacaktr. Kolonlar, hibir ey sylenmedii takdirde, kesintisiz olarak dklecektir. Kolon balklar beton dkm bittikten minumum 12 saat sonra dklecektir. dare tarafndan aksine izin verilmedike, kolon kalplar sklp kolon betonu muayene edilmedike, st yapya ait hibir ksm yaplmayacaktr. styap, ayaklarn inaat bittikten en az 21 gn sonra ayaklara yklenecektir. Ancak, bu mddet dare tarafndan deitirilebilir.

18.3

Kemerler

Kemerlerin betonu, iskeleye homojen olarak yklenecek tarzda yaplacaktr. Kemer enine kalplarla bir seferde dklebilecek byklkte anolara ayrlacaktr. Anolarn tekili ve beton dkme sras darece kabul edilecek ekilde ve betonarme demirlerinde hibir gerilme yaratmyacak tarzda olacaktr. Anolar birbirine uygun ekildeki dilerle balanmaldr. darece izin verildii takdirde kemerin tamam kesintisiz dklebilir.

18.4

Deme ve Merdiven Yzleri

a) Genel esaslar : Deme betonu prizini aldktan ve merdiven basamak ve ayaklarna konacak elik levhalar konduktan ve deme merdiven ve duvar diplerindeki svaya zarar dokunabilecek btn inaat ileri bittikten sonra deme kaplamas, merdiven aplar ve sprgelikler yaplr. Yzeylere tatbik edilecek bu kaplama svas en az 3.5 cm kalnlkta olacaktr. b) Tabann hazrlanmas : Deme betonlar, tatbik projelerindeki llerine uygun ve yatay olacak ve yzeyi tamamlanm deme kolundan 3.5 cm. daha aada braklacaktr. Beton yzeyi sertlemeden nce tel fralarla iyice fralanacak ve sprlerek krnt ve gevek maddelerden temizlenecek ve betonun iri agrega ksm hafife grnr bir hale konacaktr. Yzeylerdeki ya lekeleri % 10 kloridik asiti ieren su veya keskin amar sodal su ile ykanp fralanacak ve tamamiyle su ile temizlenecektir. Bundan sonra yzeyin kurumas iin bir zaman braklacak ve ukurlara birikmi sularn tamamen kaybolmasna dikkat edilecektir. Son kaplama tabakas yaplmadan nce demenin zerine temiz imento ile bir erbet geirilecek ve bu erbet kurumadan zerine son tabaka konacaktr. elik merdiven basamak ve sahanlklarna bir son rt tabakas dklmeden nce bu madeni ksmlar iyice temizlenecektir.

18.5

Tnel Betonu

Tneller, batan sona kadar kaplamann en az kalnl, bitmi tnel i sath ile (A) hatt arasndaki farka eit olmak zere bir kaplama tabakasiyle rtlecektir. Tatbik projelerinde i ap ve (A) hatt yar ap gsterilecektir. Hafriyatta raslanacak zemin cinsine gre dare bu beton kalnln artrabilir. (A) hattnin yerinin deitii yerlerde (B) hatt de ayn istikamette deitirilerek bu izgiler arasndaki farkn sabit tutulmasna gayret edilecektir. (B) hatt haricinde herhangi bir hafriyat olmusa bu eit boluklar tamamen sk bir ekilde betonla doldurulacaktr. Tnel kemerinde mevcut dzgn olmyan ksmlarn bilhassa iyice doldurulmasna dikkat edilecektir. Kaya yzeyinin su jeti ile ykanarak yzeyde bulunan amur ve tozun temizlenmesi ile betonun kayaya yapmas artrlm olacaktr. Beton dkmnden nce tnellerin tabannda bulunan serbest, krlm malzemeler temizlenecektir. Sznt sular ayr ayr drene edilmelidir. elik kaplamal tneller dndaki tnellerde, kaplamalar bir veya iki safhada yaplabilir. Tek

safhal metotta kemer, yan duvar ve taban blgeleri bir seferde dklecektir. ki safhal metotta kemer ve yan duvar blgeleri nce, taban blgesi sonra dklebilir. Ayrca at nal ve dairesel kesitli tnellerin kaplamasnda nce taban blgesi sonra kemer ve yan duvar blgeleri dklecektir. Kaplama 6 mden az olmayan anolar eklinde ve dey inaat derzleri ile gerekletirilecektir. Tnel betonu dkmnde kullanlacak ekipman ve iletme metodu, kalp arkasna baslacak betonun hz yksek olmayacak ve dolaysyla betonda segregasyona meydan vermeyecek bir tertipte olacaktr. Kemer blgesi beton dkm, beton pompasndan gelen bir boru ile en uzakta ta noktasna beton dklmesi eklinde yaplacaktr. Kalplarn veya elik kaplamann arkasndaki boluklarn iyice dolmasn salamak iin kenar duvarlarn ve kemerin beton dkm sresince, basma borusunun ucu taze betonun iinde iyice gml tutulacaktr. Betonun dzgn bir ekilde dalmasn salamak ve kemer blgesinin tam olarak doldurulmasn salamak iin kalp aralklarndan srekli gzlem yaplacak ve basma borusu gerekli ekilde hareket ettirilecektir. elik kaplamann arkasnn doldurulmas cebri borunun yerletirilmesini takiben mansaptan membaya doru ksmlar halinde gerekletirilecektir. Ekipmann arza yapmas veya herhangi bir sebepten dkme ara verildii taktirde, Yklenici, bu derzlerdeki betonu homojen ve sabit bir eim kazanana kadar iyice vibre edecektir.

18.6

Tnel Tka Betonu

Tnellerde tkama betonu, projede gsterilen yer ve lde demirsiz betondan olacaktr. Beton iine bir boru ebekesi koyarak ve borular iinden su geirerek ettirerek betonun soumas temin edilecektir. Beton prizini aldktan sonra gerekli enjeksiyonun yaplabilmesi iin buraya bir de enjeksiyon borular konacaktr. Tkama betonu mmkn olduu takdirde 1.5 mlik tabakalar halinde dklecektir. Betonun soutulmas iine her tabaka dkldkten sonra derhal balanacaktr. Genel olarak soutma borularndaki su akmna betonun dklmesinden sonra hemen balanacaktr. Boruda su akm geirilme iine, beton suhunetinin civar zeminin suhunetine gelinceye kadar devam edilecektir. Enjeksiyonlar, enjeksiyon artnamesindeki yntemlere uygun olarak yaplacaktr.

18.7

Dolusavak Betonu

Yklenici inaat programna, inaat metotlarna ve dolusavan yapsal zelliklerine uygun olarak hazrlayaca detayl i srasn darenin onayna sunacaktr. Yklenici monte edilecek kapaklar iin betonda boluklar (yuvalar) brakacak ve kapaklarn monte edilmesinden sonra Yklenici bu yuvalar beton ile dolduracaktr. Beton dkm mansaptan membaya doru ilerleyecek, srekli ve dzgn olacaktr. Bzlme derzleri arasnda inaat derzleri yaplmayacaktr. Akta kalan beton yzeyleri dzgn olacak ve dzensizlik gstermeyecektir. Dklecek betonlar bu artnamedeki esaslara uygun olacaktr.

18.8

Sualma Yaps Betonu

Yklenici inaat programna, inaat metotlarna ve sualma yapsnn zelliklerine uygun olarak hazrlayaca detayl i srasn darenin onayna sunacaktr. Yklenici monte edilecek kapaklar iin betonda boluklar (yuvalar) brakacak ve kapaklarn monte edilmesinden sonra Yklenici bu yuvalar beton ile dolduracaktr. Betonlar bu artnamedeki esaslar dahilinde dklecektir.

18.9

Santral Betonu

Projesine, bu artnamenin gereklerine ve darenin talimatna gre dklecektir. Santral betonlarnn kuruda yaplmas iin suyun derivasyonu yaplacaktr. Betonun dklecei zemin ksmlar aalardan, kklerden, her trl bitki rtsnden ve zararl maddelerden temizlenecektir. Salam ve temiz zemin ksmlar ortaya kana kadar kazlacaktr. Su altnda kalan ksmlarda inaat kuruda tutmak iin suyun pompaj salanacaktr. naat ileri devam ettii mddete suyun pompajla drenaj salanacaktr. Yklenici gerekli pompalar yedekleri ile beraber i banda bulunduracaktr. Pompa kapasiteleri ve alma saatleri dare ile Yklenici arasnda tutulacak tutanakla belirlenecektir. Santral betonlar mutlak beton santralndan alnmal ve transmikserlerle tanmaldr. Beton pompalar ile yerletirilen betonlarda ayrma olmamasna dikkat edilmelidir. Demir techizatn arasna betonu yerletirmek iin vibratrle iyice sktrlmaldr. Kalp gerektirmeyen yzeyler dzgn bir ekilde tesviye edilmelidir. Beton dkmnden sonra kalp alma srelerine dikkat edilmeli, kolon ve krilere ait kalplar zamanndan nce alnmamaldr.

Enjeksiyon borular, su tutucular ve dier gml paralar itina ile yerletirilmeli ve beton dkm srasnda bu imalatlar yer deitirmemeli. Bir sonraki beton dkmnde beton yzeyler basnl hava ve su ile temizlenmelidir.

18.10

Kanal Kaplama Betonu

Beton kaplamal kanallarda, beton ileri, kaz ileri ile uyumlu bir ekilde yaplacaktr. Beton kaplama, kaz ilerini en fazla bir kilometre mesafeden takip edecek ekilde i program dzenlenecektir. Kaplama betonu alt hazrlanmasndan sonra darenin zel izni alndktan sonra en ge 48 saat iinde beton dklmesine balanacaktr. Kanal kaplama betonu genel olarak C 16 niteliinde olacaktr. Ancak, derivasyon kanallarnda veya kanallardaki su hznn 2,5 m/sden daha byk olduu kesitlerde C 20 uygulanacaktr. Ancak, TS EN 206-1 de verilen evre etkileri ile ilgili etki snflar dikkate alnacak ve betonun maruz kalaca evre etkileri dikkate alnarak en dk dayanm snf, en yksek su/imento oran ve en dk balayc dozaj kriterlerinin tamamna uygunluk salanacaktr.ri agregann en byk tane ap 31.5mm olacaktr. Kaplama betonu, zel Teknik artnamesinde belirtilen ilerde kayc kalplarla veya beton kaplama makinasyla, dier ilerde elle dklecektir. Elle dklen beton kaplamalarda, anolar birer atlanarak yaplacak ve bir nceki anonun betonu dkldkten sonra 24 saat gemeden bitiik anonun betonu dklmeyecektir. Ano boylar tatbikat projelerinde belirtilmemise 3 m olacaktr. Boyuna derzler tatbikat projelerinde gsterilecektir. Taban genilii 1,5 mden kk kanallarda boyuna derz yaplmayacaktr. Beton kaplama makinasyla veya kayc kalplarla yerletirilen beton kaplamalarda mastik asfaltla derz tekil edilecektir. Elle yerletirilen beton kaplamalarda, tatbikat projelerinde belirtilen iler dnda derz dolgusu yaplmayacaktr. Kayc kalplar veya beton kaplama makinas ile yaplan kaplama betonlar vibratrle sktrlacaktr. Elle yerletirilen kaplama betonlar yzey vibratr veya el tokma ile sktrlacaktr. Taban anolar ev anolarndan nce dklecektir. ev anolar tabandan yukarya doru dklecek ve ayn ekilde mastarlanacaktr. Elle yaplan kaplama betonlar mastarlandktan sonra mala ile perdahlanacak ve dzgn bir yzey elde edilecektir.

18.11

Kanallar zerindeki Sanat Yaplarna Ait Betonlar

Kanallar zerindeki sanat yaplarnn inaatlar, kanal inaatna parallel yaplacak ekilde i program dzenlenecektir. Sanat yaplarna ait betonlarn beton snflar, tatbikat projelerinde belirtilecektir. Betonarme sanat yaplarnda C20 betonu uygulanacaktr. Tatbikat projelerinde kalp tipleri belirtilecektir. DS Birim fiyat tariflerinde, Tipletirilmi Snai imalatlar grubuna giren sanat yaplarnn zemin altnda kalmayan, grlen yzeylerinde rendeli kalp kullanlacaktr. Sanat yaps betonlarnn kesiksiz dklmesi salanacak ve tatbikat projelerinde gsterilen inaat derzleri dnda derz olumas nlenecektir. Beton vibratrle sktrlacaktr. Ancak, 5 m3den kk beton hacmi olan ilerde, darenin izniyle elle sktrma yaplabilir. Prefabrike sanat yaplar en az C20 betonu ile yaplacak ve elik kalp kullanlacaktr. Prefabrike sanat yaplar beton malzemesi; DS Prefabrike Kanalet Teknik artnamesinde ngrlen malzeme artlarn salayacaktr. Betonun kr 14 gn sreyle su ile yaplacaktr. Kr sresi tamamlanmadan, prefabrike beton elemanlarn yeri deitirilmeyecek ve tanmayacaktr.

18.12

Sifon Betonu

Yerinde dkme beton veya betonarme sifonlarda su basnc 5 m veya daha kkse C 16 uygulanacaktr. Ancak, minimum imento dozaj 300 kg/m3 alnacaktr. 5 mden yksek su basnc olan sifonlar betonarme yaplacak ve C 20 uygulanacaktr. Ancak su basnc 20 mden fazla ve i ap 2.00 mden byk sifonlarda, darenin gerek grd projelerde C 25 kullanlacaktr. Yerinde dkme sifon betonlarnda iri agregann en byk tane ap 31.5 mm olacaktr. Su basnc 20 mden fazla olan ve i ap 2.00 mden byk olan sifonlarda, betonun daha iyi ilenebilmesi iin, darenin onay ile beton katk maddesi kullanlacaktr. Katk maddesinin uygunluu ve kullanm oran, DS Teknik Aratrma ve Kalite Kontrol Dairesi ve/veya Blge Kalite Kontrol ube Mdrlklerinin yapaca deney sonularna gre tespit edilecektir. Sifon ano boylar tatbikat projelerinde gsterilecek ve 12.00 mden kk anolarn en az olmas salanacaktr. Ano aralarndaki szdrmazlk derzleri lastik veya plastik contalarla tekil edilecektir. Sifonlarda kullanlacak conta tipi TS 2810 ve TS 3078e uygun olarak seilecektir. Sifon i kalb, F3 cinsi eri yzeyli, Sifon d kalb F2 ve aln kalplar F1 cinsi kalpl

olarak yaplacaktr. Sifon giri ve k yaplarnn suyla temas eden yzeylerinde rendeli kalp yaplacaktr. Sifon kalplarnn sa Ievha ile kaplanmas veya elik kalp kullanlmas durumunda, kalp fiyatlarnda bir deiiklik yaplmayacaktr. Sifonlarn merkezden 60 0 lik a ile grlen ve dey eksene gre st kesimleri d kalpsz, alt kesimleri i kalpsz yaplacaktr. Ancak, i ap 2 m veya daha kk olan sifonlarda, betonda gerekli sktrmann salanmas artyla i kalp tam kesitte yaplabilecektir. Sifonda beton dklmesine balanmadan nce, bir ano iin gerekli malzeme ile betoniyer ve vibratrlerin eksiksiz olarak i yerinde bulunmas salanacaktr. Her anonun betonu kesiksiz olarak dklecek ve derz olumas kesinlikle nlenecektir. Betonda ayrma olmayacak ekilde vibrasyon yaplacaktr. Lastik contalarn bulunduu kesimlerde beton yerletirilmesi srasnda contann projesindeki yerinde olduuna dikkat edilecek ve bozulup bozulmad kontrol edilecektir. Sifon tabannn i kalpsz dklmesi durumunda, betonun kabarmamas ve akmamas iin gerekli nlemler alnacak ve bu kesimde dzgn bir yzey olumas salanacaktr. 5 mden fazla su basnc olan betonarme sifonlarn inaatlar tamamlandktan sonra ve sifon st dolgusu yaplmadan nce, sifon su ile doldurularak szdrmazlk deneyi yaplacaktr. Szdrmazlk deneyi sonucunda, su szdran anolar bir tutanakla tesbit edilecek ve onarlamayacak anolar yklarak yeniden ina edilecektir. Szdrmazlk deneyi, onarm ve yeniden inaat ile ilgili iler iin "Yerinde dklen betonarme sifon betonarme betonu zamm dnda herhangi bir bedel denmeyecektir.

18.13

Gzenekli (poroz) Beton

Gzenekli beton, zeminden yapya gelebilecek sznt sularnn tahliyesi amacyla yerletirilen dren borularnn etrafna konulur. Ayrca, tnellerin ierisinde yeralt suyu drenaj borularnn yerletirilmesinde, artma tesislerinin filitre tabanlarnda tayc ve szc plaka imalatlarnda kullanlr. Yalnzca drenaj amacyla gzenekli (poroz) betonda kullanlabilecektir. Gzenekli beton, TS 706 ve TS 3530a uygun, normal porland imentosu ve 37.5 mm tek boyutta agregadan oluturulacaktr. Agregann imentoya oran; hacim olarak 8/1, ktlece 10/1 olacaktr. Gzenekli beton yerine konulmadan nce, makine veya el ile niform bir renk ve kvam elde edilinceye kadar kartrlacaktr. Kullanlan su miktar artk erbet hasl etmeden tm daneleri kaplamaya yetecek miktardan fazla olmayacaktr.

Gzenekli beton sadece elle sktrlacaktr.

19

DERZLER

19.1

Genleme Derzleri

a) Genel esaslar : Genleme derzleri, projelerde iaret edilen yerlerde ve boyutlarda olmak zere ina edilecektir. Tatbik edilecek usul ve kullanlacak malzeme darenin onayna sunulacaktr. Beton iine yerletirilmi madeni aksam ve ke muhafaza korniyerleri gibi, beton yzeyleri takviye edici tehizat genleme derzlerinde asla devaml olamazlar, b) Genleme dolgusu : Genleme derzleri resimlerde iaret edilen veya darece ihtiya gsterilen yerlerde gerekli kalnlkta ve aspest lifleri ihtiva eden bitmn derz yzeylerine srlmesi suretiyle yaplacaktr. Derzlerde kullanlacak asfalt veya mantar dolgusu darenin ihtiya duyduu miktarda konulacaktr. Bitml imento, bir sonraki blok betonun dklmesinden en az yirmi drt saat nce dklecektir. c) Ziftli mantar macunu : izimlerde belirtildii ekilde ve darenin talimatna uygun olarak baraj beton kitlesinin yahut baka bir beton kitlesinin dna kan olup, boru kanal v.b yaplarn 2 metrelik ksm zerine bir kat ziftli mantar macunu tatbik edilecektir. d) Bakr geirimsizlik levhalar : Tatbik projelerinde iaret edilen tipte geirimsizlik levhalar barajda, prizlerde, dolusavakta ve santral gibi tatbikat projesinde gsterilen veya dare tarafndan emredilen yerlerdeki derzlere konulacaktr. Bu derzlerin geirimsizlik levhalar, derzin alp kapanmasna imkan verecek ekilde, projesine uygun olarak ekil verilmi bakr levhalardan ibaret olacaktr. Bu bakr levhalar, birbirine itinal bir ekilde kaynaklanacak ve eklenecektir. yle ki derzlerde daimi bir su geirmez perde tekil etmi olsun. in ilerlemesi srasnda bu levhalarn zarar grmemesi iin, korunmas ve sabitlenmesi iin her trl nlem alnacaktr. iin kati kabulnden nce hasara uram veya delinmi olan levhalar tamir edilecek veya artlarna uygun yenileri ile deitirilecektir. Yklenici madeni levhalarn kaynaklanmas ve lehimlenmesi iin gerekli btn zel kaynak ubuklarn temin edecektir. Kaynak ubuklar ve lehimlerin tip ve bileiminin darece onay arttr. e) Bitml kanavie derz malzemesi : Genleme derzlerine, tatbikat projelerinde gsterilen veya darenin talimatna uyarak tarif edilen ekillerde, takriben 1.25 cm. kalnlnda hazr bitml kanavie tipinde genleme derzi dolgu malzemesi konacaktr. Bu dolgu malzemesi derzlerdeki beton sathlarn tamamen rtecek bir ekilde yerine konacaktr.

Dolgu malzemesindeki karmlar beton dklrken harn bunlar iinden szarak br tarafa gememesini salayacak ekilde sk olmaldr.

19.2

naat Derzleri

naat derzi ancak planlarda ve betonun dkm emasnda gsterilen ve darece kabul edilen yerlerde yaplacaktr. Planlarda detayl gsterilmemise veya iin herhangi bir arza yznden durmas halinde yaplacak derzlerin eklini dare belirleyecektir. Makaslama kuvvetini iletmek ve her iki paray birbirine balamak iin derzlerde diler tesis edilecek veya eik ubuklar kullanlacaktr. naat derzleri mmkn olduu kadar basn gerilmelerinin dorultusuna dikey olarak dzenlenmelidir. ncece dklm ve sertlemi beton zerine veya yanna beton dkmeden nce, kalp tekrar elden geirilerek geveyen yerleri sktrlacaktr. Sertlemi olan betonun yz, darece istenilen ekilde entilerek przlendirilecek ve fakat entilmi olan yzeyde atlaklar olmasna ve akl tanelerinin yerinden oynayarak gevemesine sebebiyet verilmeyecektir. Bundan sonra yabanc maddelerden, imento kaymandan iyice temizlenip su ile slatlacaktr. Eski ile yeni beton arasndaki bu ksmlarda har zenginletirmek iin eski betonun temizlenmi ve slatlm olan eik veya dik yz nce imento har veya erbeti ile kaplanacak ve bu har veya erbet donmaya balamadan yeni beton dklecektir. lk olarak, en byk akl ap sertlemi betondakinden ufak ve dozaj daha yksek olan bir beton ile betonlama iine devam edilmelidir. Byle bir beton yerine imento erbeti kullanlmasna izin verilmemelidir. Beton dkmne dier derze kadar kesintisiz devam edilmelidir. Btn derzlerin grnen taraflar iyice temizlenip dzeltilmelidir. derzlerinin zorlamann az olduu yerlerde dzenlenmesine dikkat edilmelidir.

19.3

Dilatasyon Derzleri

Braklacak dilatasyon derzleri arasndaki en byk aralk : Binalarda stinat duvarlarnda Kanal kaplamalarnda yaplacaktr. : 40 m. : 10 m. : 2 m.

Tretuvar ve benzeri yerlerde :20 m.yi gememek zere projesinde gsterildii gibi

20 DKM

GML PARALARIN EVRESNDEK BETONUN

Beton dklmeden nce, beton iine gml kalacak eylerin tatbikat projelerinde gsterildii veya darenin gerek duyduu ekilde, yerlerine salam ve emin bir ekilde tesbit edilip edilmedii kontrol edilecektir. Gml kalacak eyler tamamen temiz olacak ve zerlerinde ya, pas, boya, kabuk, pul gibi ksmlar ve yabanc maddeler bulunmayacaktr. darece izin verilmedike beton iinde gml kereste braklmayacaktr. Mmkn olan her yerde bunlarn yerine madeni olanlar kullanlacaktr. darece inai bir nlem olarak yaplmalar istenilen hava ve su borular veya dier malzemeler yukardaki artlar altnda beton iine gmlecek ve bunlarn grevleri biter bitmez kaldrlarak yerleri darenin talimatna uygun olarak beton veya sulu har ile doldurulacaktr. Trbinlerin eitli paralarnn, emme borularnn, cebri boru elik kaplamasnn, erevelerin, klavuzlarn ve dier gml paralarn evresindeki beton dkm srasnda, paralarn bozulmasna veya yer deitirmesine sebep olunmamas iin dikkat edilecektir. Hassas yerletirme gerektiren sabitleme segman, muhafazalar ve dier paralarn etrafna dkm yaparken yer deitirme olmamas salanacaktr. Taze betonun herhangi bir ksmnda seviye fark 40 cmyi gememelidir. Beton kademeleri uygulama projelerinde gsterilen derinlik ile snrlandrlacaktr. Gml paralarn dorultusunu korumak iin gerekli olduu dnlen beton dkm snrlamalar doru ekilde yerine getirilecektir. Hassasiyet gerektiren ilemlerin yaplabilmesi iin beton kademesi herhangi bir anda sonlandrlabilir.

21

LM ALETLERNN YERNE KONMASI

dare, rasat l ve incelemelerde bulunmak amacyla, temellere, yapnn eitli yerlerine piyozometre ular, gerilme shunet v.b gibi l aletleri koydurmak hakkn sahiptir. Bu amala yaplacak her trl i, malzeme ve tehizatn temini Ykleniciye aittir. Yklenici inaat srasnda, l aletlerini hasardan veya yerlerinden oynamaktan koruyacak surette nlem alacaktr.

22

HARLA YAPILACAK LER

Stun kaideleri, duvarlara konan madeni levhalar ve mekanik tehizatlarn yerine konmas iin bunlarn altlarna konacak har, eit oranda kum ve imento ile uygun bir kvam elde etmek iin gerekli sudan ibaret olacaktr. Eer harn konaca yerin kalnl 2.5 cm. veya daha fazla ise 1 cm. yi gemeyen akllardan harn bileimine 1.5 ksm kartrlr. Temellerin altndaki btn boluklarn ve hava boluklarnn gerektii gibi doldurulmas iin harn iyice sktrlmasna bilhassa, dikkat etmelidir. Har sertletikten sonra btn takozlar kaldrlacak ve grnen derzler temiz bir ekilde korunacaktr.

23

TESPT NOKTALARI BETONU

Madeni aksam betona gmlmesinden nce, vana yuvalarnn, erevelerin, srglerin, ray ve aksamnn, makine ayaklarnn betonda tespit edilmesi iin ayaklar braklacaktr. darenin talep edecei yerlerde bu kanallarn yzeyleri keski ile yontulup beton dklmeden nce przl bir hale getirilecektir. Bu gibi tesbit noktalarnda dklecek betonlarn, daha nceki betonla iyi bir ekilde birlemesini ve bu ksmdaki demir aksamnn her noktasyla tam ve mkemmel bir ekilde temasn temin etmek iin beton dkmnde zel bir titizlik gsterilecektir.

24 BETON PRZLENDRLMES

SATIHLARIN

ENTLMES

VE

Beton yzeylerin entilmesi ve przlendirilmesi ilemi, yzeylerin cinsine ve durumuna gre gerek grlen yerlerde, darenin verecei talimat erevesinde yaplacaktr. Przlendirme ilemi keski veya dareyi tatmin edecek herhangi bir vasta ile yaplacaktr. Ancak bu ilem, przlendirilen yzeylerin dnda kalan ksmlarn atlamasna veya oynamasna meydan vermeyecek ekilde yaplacaktr. Przlendirildikten sonra beton yzeylerden yapan tozlar kire ve dier yabanc maddeler zenle temizlenecek ve bu yzey salam, sert ve eski betonla yeni betonun mekanik bir ekilde birlemesini temin edecek bir ekilde olacaktr. darece sert, dayankl ve salam nitelenmeyen bir beton tabakas darenin yeterli bulaca bir yzeye kadar inmek zere kaldrlacaktr.

25

ELEKTRK ARPMALARINA KARI YALITIM

Elektrik cereyanlarna maruz kalabilecek yerlerdeki betonarme tehizatn kesime yerleri darenin tesbit edecei ekilde izole edilecek ve izole edilmesi icap eden betonarme demirleri sahas dahilindeki madeni borular ve madenler ile betonarme ubuklarnn buluma noktas da ayn ekilde izole edilecektir. Betonarme ubuklarn buluma yerleri ve madeni borularn izolasyonuna gerek olup olmad, bunlarn adet ve yerleri Yklenicinin teklifi ve darenin onay ile tespit edilir. Kesime yerlerinde yaplacak izolasyonlar aadaki ekilde olacaktr. Bir demir ubuk veya boruya 2.5 cm. enindeki izole bant en az 10 defa sarlacak veya kk borular zerine takriben 4 cm. uzunluundaki lastik boru paras darenin talimatna uygun bir ekilde konacak ve en az 3 defa izole band ile sarlacaktr. Betonarme tehizatnn izole edildii kesime noktalarnda 100 voltluk izolasyon deneyi yaplacak ve beton dklrken izolasyonun bozulmamasna dikkat edilecektir.

26

BETON NDE KALACAK MADEN AKSAM

Borularn betona tesbiti iin konan kanca ve benzeri madeni aksam inaatn her yerinde kullanlacaktr. Yklenici tatbik projesinde gsterilen bu gibi madeni aksam temin ederek darenin talimat erevesinde yerlerine koymaya mecburdur. Beton dkld srada madeni paralarn hasara uramamasna veya yerinden oynamamasna dikkat edilecektir. Dnlen amaca yaramayacak olan her hangi bir madeni para Yklenici tarafndan deitirilecektir.

27

SOUK HAVALARDA BETON DKME

darenin yazl izni olmadan + 5C nin altnda hi bir suretle beton dklmeyecektir. Is + 5C den aa fakat suyun donma noktasndan yukarda veya s + 5C den yukar, fakat kr mddetince +5C nin altna decekse bu taktirde uygun rtme ve betonu stma nlemleri alnacaktr. Is suyun donma noktasndan aada ise bu taktirde, su, kum, akl veya her ikisi de stlacak ve betonu koruyucu yeterli rtme ve stma nlemleri alnacaktr. Yerine yerletirilmi betonun ss, ktle betonlarndan + 10C den orta kesitli ksmlarda kullanlan betonlarda + 15C den ve ince kesitli betonlarda + 20C den aa olmayacak ve bu slarda normal portland imentosu kullanldnda en az 7 gn, abuk sertleen imento kullanldnda 3 gn ve katkl imentolar (trasl, uucu, kll ve cruflu) kullanldnda 14

gn sreyle muhafaza. edilecektir. Su 80C den fazla stlmayacaktr. Kum ve akl iindeki kar, buz ve donmu paralarn zlmesine, eridilmesine imkan verecek ekilde niform olarak stlacak ve hibir zaman malzeme scakl 60Cyi gemeyecektir. Istlm malzemelerle alrken, imentonun ani priz yapmasn nlemek iin, nce kum, akl ve su betoniyerde kartrlacak ve bu karma sonra imento ilave edilecektir. Beton hibir zaman + 0C den daha aa slardaki donmu zeminler zerine dklmeyecektir. Eer dklmesi mecburiyeti var ise o takdirde kalp, demir ve temel zemini beton dklmeden nce, rtlm ve stlm olacaktr. Yerine konulmu olan beton, branda bezi gib geirimsiz malzemelerle rtlecek ve yukarda belirtilen en az kr mddetlerince, beton yerletirme ssn aynen muhafaza edecek ekilde buhar veya kuru hava ile stlacaktr. Istma ii kuru hava ile yapld takdirde normal havadaki rutubetin betonu evreleyen havada da olmas salanacak ve bunun iin gerekli tesisler Yklenici tarafndan temin edilecektir. Souk havada beton dklmesinde dare Ykleniciden, imento miktarnn artrlmasn, abuk sertleen imento kullanlmasn veya betona uygun katk malzemelerinin ilavesini isteyebilir. Donmu, kar ile karm, kra ile rtlm malzeme kullanlmayacak, hi bir zaman donmu zemin zerine beton dklmeyecektir. a) En az +3 Co ye kadar herhangi bir nlem alnmadan beton dklebilir. b) + 3 CO de beton yaplmas halinde betonun dklmesi ve korunmas iin basit nlemler alnmas gereklidir. c) Is -3 CO den aa dt zaman : c.l- Dozaj en az 350 tutulmas, c.2-Agregann ve suyun + 40 CO e kadar stlmas, c.3-Prizi abuklatran katk malzemesinin ilavesi, c.4-Suyun imentoya orannn 0,40 amamas, c.5-Beton dkldkten 7 gn sonrasna kadar +15 Co nin stnde tutulmas gibi nlemler alnacak, darenin yazl izni olmadan uygulama yaplmayacaktr. Burada bahsedilmeyen hususlar iin TS 1248deki esaslara gre ilem yaplacaktr.
Taze betonun yerletirme scaklklar No 1 Agrega en byk ap (mm) 2 Yerletirilen taze betonun en dk scakl C * 3 Havaya bal olarak Hava scakl 1 C nce beton kesitler 19 18 20

37,5 13 15

taze betonun en nin zerinde dk karm -1;-18 scaklklar -18 C nin altnda Betonda korumadan sonraki ilk 24 saatte msaade edilen scaklk dmeleri

25 30 28

20 25 22

*Daha souk havalarda

beton karm scakl ile

yerletirilmi taze beton

scakl arasndaki farklar iin daha fazla marj tannmaldr.

28

SICAK HAVALARDA BETON DKME

Bu blmdeki btn ilemler TS 1248e uygun olarak yaplacaktr. Scak havada hazrlanp yerine yerletirilen betonun ss hibir zaman + 30oCyi gememelidir. Bunu temin etmek amac ile aadaki nlemler alnmaldr. 1- Malzemeler glgede muhafaza edilmelidir. 2- Agregalar zerine su serpilerek serinletilmesi temin edilmelidir. 3- Su borular, tanklar scaa kar yaltm edilmelidir. (Mesela beyaz boya ile boyanarak) 4- Betonun dklecei zemin iyice sulanmal, beton dklmeden nce de yzeyler su ile tekrar slatlmaldr. 5- Serin saatlerde allmaldr. (gece veya gnn erken saatlerinde) 6- Kesinlikle scak imento kullanlmamaldr. 7- Kuru, poroz agrega kullanlmamaldr. 8- Beton dkmnn en ksa zamanda bitmesini temin eden organizasyon yaplmal ve yeterli personel kullanlmaldr. 9- Beton direkt gne ndan korunmal, bu amala branda veya nemli uvallarla rtlmeli, bilhassa kuru rzgarlardan korunmal, temini mmknse beton yzeyi beyaz pigmentli kr maddeleri ile kaplanmaldr. 10- Byk ktle inaatlarinda (byk istinad duvarlar, baraj gvdesi gibi) karma suyu iine buz atlarak soutulmaldr. (Su kullanlrken buz paralarnn kalmamas temin edilmelidir.) 11- Betonun son prizini gecenin en serin saatlerine kaydrabilmek amacyla darenin gerekli grd yerlerde priz geciktirici katk kullanlmaldr.

29

SU ALTINDA BETON DKME

Beton, darenin rzas olmadan asla su iine dklmeyecektir. dare bu ie onay verdii takdirde beton dkme ii bilfiil darenin nezareti ve aadaki artlar altnda

yaplacaktr. Su iine dklen beton dayanm snf projede gsterilenin bir st snfnda olacak ve kullanlan imento hibir zaman 300 kg/m3 den aa olmayacaktr. Su altna dklen betonun su/imento oran maksimum 0.450.02 olacaktr. Ykanmaya, akl ve harn birbirinden ayrlmasna mani olmak iin boru, alt kapakl kovalar veyahutta darece kabul edilmi baka bir yntem ile beton skk bir ktle olarak su altna braklacak ve bir kere yerine konduktan sonra oynatlmamaya allacaktr. Beton dklm olan yerde suda dalga veya cereyan olmamas temin edilecektir. Suyun seviyesi inaat ukurunun iinde ve dnda ayn olmal ve scakl + 5 oC altna dmemelidir. naatn su altndaki betonunun, gelen su miktarnn fazlal, temel tabannda kaynama olmas ve bu gibi sebepler yznden su tahliye edilerek dklemiyorsa, su iinde beton dklerek temel tabannda bir yaltm tabakas meydana getirilecektir. Bu yaltm tabakasnn kalnl darece tespit edilecektir. stenen kalnlkta bir yaltm tabakas dklp, bu yeterli derecede sertletikten sonra su tahliye edilerek temelin geri kalan betonu dklecektir. Yaltm tabakas en az 45 cm olmak zere kalnl darece belirlenecek edilecek tabakalar halinde ve kesintisiz olarak dklecektir. Bu tabakalar olabildiince yatay olarak dklecektir. Tabakalarn birbirine kaynamasn temin iin bir tabaka prize balamadan ikinci tabaka dklm olacaktr. Su altnda beton dkmek iin kullanlan boru en az 25 cm. apnda., aralarnda conta bulunan flanjlarla birbirine balanan ksa boyutta borulardan teekkl edecektir. Boru alt ucu, beton dklen btn yzey zerinde kolayca hareketini ve beton akn durdurmak veya azaltmak amacyla, borunun kolayca indirilip karlmasn temin eden bir asi zerine monte edilmi olacaktr. in balangcnda iine su girmemesi iin boru alt ucu kapal olarak indirilecek ve iin devam sresince iine su girmesine engel olunacaktr. Boru, zerindeki huninin alt seviyesine kadar daima betonla dolu olarak bulundurulacaktr. Huniye beton dkld zaman akmn temin iin alt ucu dklm bulunan beton iinde kalmak artyla boru hafife yukar ekilecektir. bitinceye kadar beton akm kesiksiz devam edecektir. Alt kapakl bir kova ile beton dklmesi aadaki artlara uygun olarak yaplacaktr. Kovann st ksm ak olacaktr. Alttaki kapaklar serbeste aaya ve darya doru alacaktr. Kova azna kadar doldurulacak ve ykanmaya mani olmak iin yava yava dibe indirilecektir. Kova beton dklecek yzey zerine oturuncaya kadar boaltlmayacaktr. Boalttktan sonra ise, yava yava yukarya ekilecektir. Su altnda dklen beton kvam,

kvam deneyi en az 18 cmlik bir kme verecek derecede olmal, agregann en iri boyutu 50 mm. yi gememelidir. Bu beton yaltm tabakas yeterli derecede dayanm kazandktan sonra su ekilerek beton dklecektir. Bu halde yaltm tabakasnn zerindeki kaymak, beton bnyesine zarar vermiyecek ekilde entilerek yok edilmelidir. Su alt betonu, uygun granlometrili (misal: ince ve orta taneleri iermeyen) minimum tane boyutu 37.5 mm. olan agrega dolgusunun iine g ayran bir harn alttan yukarya doru enjeksiyonu ile de imal edilebilir. Bu srada harn st yzeyi niform olarak ykselmelidir.

30

TAHRBKAR EVRE ARTLARINDA BETON DKM

Sertlemekte olan betonu olumsuz etkileyen kimyasal maddeleri ihtiva eden sular betondan uzak tutulmal, bu imkansz ise baz uygun nlemlerle etkileri yok edilmelidir. Bu maddeler tam saf sular, serbest asitler, slfat tuzlar, manezyum tuzlar, amonyum tuzlar, amonyum slfat, amonyum klorr, amonyum nitrat, bitkisel ve hayvansal yalardr. Kimyasal etkiler karsnda bulunan beton yapmn, imento ve agrega uygunluu, dkm izleyen ileme ve koruma usuln byk lde etkiler. Betonun kimyasal etkilere dayankll geirimsizlii orannda artar. Bu durumlarda su/imento oranlar 0.40 ila 0.50 arasnda olmaldr. Kimyasal etkilere kar olan beton kesitinin narin ve keskin kenarl olmamasna zellikle dikkat edilmeli, beton yzeyinin kapal ve dz olmas salanmaldr. Genel olarak yer alt veya yer st sularnn betona zararl maddeleri ihtiva ettii tespit edildii takdirde, normal portland imentosu yerine, trasl, yksek frn cruf veya uucu kll imentolardan en kolay temin edileni kullanlacaktr.

31

DENZ SUYUNUN ETKSNE MARUZ BETONLAR

Beton yap elemanlar, eer deniz suyunun etkisine maruz kalacaklarsa, bunlar projelerinde ngrlen dayanm snfnn bir st snfna gre imal edileceklerdir. Betonarme ksmlar deniz suyunun etkisine maruz olduu takdirde, betonun pas pay en az 10 cm. olacak ekilde kalnlatrlacaktr. Beton, betoniyerde iki dakikadan az kartrlmayacak, su/imento oran maksimum 0.50 olacak, temin edilebildii takdirde normal portland imentosu yerine, yksek frn cruf imentosu veya trasl imento kullanlacak, beton iyice sktrlp boluklarn meydana gelmesi nlenecektir.

dare tarafndan belirlenecek olan en alak ve en yksek su seviyeleri arasnda betonda hibir derz yaplmyacaktr. Bu seviyelerin arasnda deniz suyunun en az 30 gnden nce betona temas etmesine izin verilmeyecektir. Kalplar alndktan sonra meydana kan beton yzeyi zerinde dare gerekli grd takdirde bitmle yaltm yaplacaktr.

32 ALKAL SLFATLI SULARIN ZEMNNN ETKSNDE KALAN BETONLARIN DKLMES Alkali slfatl sularn ve zeminin tesirine maruz betonlarn dklmesinde yukarda belirtilen artlarn tatbikinde zel bir itina gsterilecektir. Beton, iin bandan sonuna kadar buna imkan grlmedii takdirde, iin bandan, zeminden veya su seviyesinden en az 45 cm. daha yksek bir seviyeye kadar kesintisiz dklecektir. Alkali zemin veya sularn, beton dkm bittikten en az 96 saat iinde beton yzeyine temas etmesine engel olunacaktr. Bu blmdeki btn ilemler TS 3540 <<Zararl Kimyasal Etkileri olan Su, Zemin ve Gazlarn Etkisinde Kalacak Betonlar iin Yapm Kurallan>>na uygun olarak yaplacaktr.

33 33.1

BETON AIRLIK VE KEMER BARAJ BETONU in Kapsam

Bu ksm btn beton ve betonarme yaplarda bulunan betonun imali, nakliyesi, kalplarn kurulmas, betonun dkm, kalplarn sklmesi, betonun tamiri ve bakmna ait btn ileri kapsar. Yklenici agrega karma, krma ve eleme, imento ve agregann depolanmas, kullanm, beton karm iine giren maddelerin tartlmas, karm, betonun nakliyesi ve dkm iin kullanmay teklif ettii tesis ve ekipmanlarn genel tertip; kapasite ve doruluunu gsteren plan ve projeleri, tesis ve ekipmanlarn montaj ve kurulmasndan nce darenin, onayna sunacaktr. Yklenici, tesis ve ekipmanlarn kurulmas sonrasnda, darenin huzurunda bunlarn deneme almalarn yapacak ve hizmete konmadan nce darenin onayn alacaktr. ayet teknik artnamede belirlenen kalitede beton retilemez ise, Yklenici tesis ve ekipmanlar darenin talimatna gre dzeltecek veya yenileyecektir. dare beton deneyleri iin i yerinde bir laboratuvar kuracaktr. Yklenici, deneylerin yaplmas ve aratrma ilerinde dare ile ibirlii yapacak ve yardmc olacaktr.

Yklenici, beton ilerini teknik artnamelere, projelere ve darenin talimatna uygun bir ekilde yrtecektir. Yklenici, betonun harmanlama ve karmn kalp ve donatnn yerletirilmesini, betonun dkm hazrl ve dkmn, betonun tesviye ve tamir ilerini darenin talimatna uygun bir tarzda yrtecektir. naat ileri yalnz darenin tam yetkili kontrol elemann denetimi altnda yaplacaktr.

33.2

Ktle Betonu

Baraj gvdesinde bir defada dklen beton tabakasnn kalnli 0.80 m ile 1.60 m arasnda olacaktr. 1.60 mlik tabakalar halinde beton dklyorsa, bir anoda en az dkme mddeti 120 saat, 0.80 mlik tabakalarda bu mddet 72 saattir. Yani 120 saatte dklen beton kalnl 1.60 myi amayacaktr. Herhangi bir kalnlkta bir anonun zerine yeni tabaka dklmeden azami bekletilebilecei mddet 10 gndr. Eer beton dkme tesisatnn kapasitesi tabakalar 10 gnden faz1a bekletmee sebep olacak kadar azsa, bu takdirde temelden itibaren tabakalar en az kalnlk olan 0.80 m kalnl ile dkmek gerekir. Tabaka kalnlklaryla bekleme mddetlerinin, iin durumuna ve Yklenicinin beton dkebilme kabiliyetine baldr. Beton dkme program yan yana anolarda en alak ano ile en yksek ano arasnda 10 myi gemeyecek ekilde tertip edilecektir evirme yaplrken, evirmeyi kolaylatrmak iin baz anolarn dklmesi geciktirilebilir. Bu taktirde de ina edilmi bloklarn en yksek noktasyla en dk kottaki blokun st seviyesi fark 40 metreyi gemeyecektir. evirmeden sonra ina edilecek alak bloklarn inaat srasnda, kendi aralarnda seviye farklar 10 myi gemeyecek ekilde beton dkm planlanacak ve yksek bloklara kadar bu ekilde ykseltilecektir. a) Balant delikleri: Balant delikleri, vana asilerinin, vana ayaklarnn klavuzlar ve raylarn tesbit ksmlarnn beton iine gmlmesinden nce yerlerine konmas iin yerletirilecektir. b) c) Derz levhalar: Bakr derz levhalar barajn derzlerine planda belirtildii gibi, yahut darenin talimatna uygun olarak yerlerine konacaktr. Barbakanlar : Barbakanlar planlarda belirtildii ekilde yerletirilecektir.

33.3

Beton Snflar ve Kullanld Yerler

Betonlar kullanld yere ve agrega en byk tane boyutu dikkate alnarak ayrca bir tasnife tabi tutularak bir snflandrma yaplabilir. Bu snflandrmada (C) tanm MPa kg/cm2 olarak 28 gnlk karakteristik (nominal) silindir basn dayanm ve mm olarak agrega en byk tane boyutu gsterilecektir. Karakteristik (nominal) basn dayanm, deney numunelerinin en az % 85inin sahip olduu minimum basn dayanm ile tarif edilmitir. Her beton snf iin agrega en byk tane boyutu ve birim hacim beton iin imento miktar aada verilen izelgede gsterilmitir. Yklenici, bu beton dayanmlarn temin etmekten sorumludur. dare, laboratuvarda beton karm deneme almalar yaparak Ykleniciye, betonun yeterliliini, ekonomisini, younluunu, geirimsizliini, dayankllk ve dayanmn korumak ve emniyete almak iin, izelgede belirtilen deerden farkl bir imento miktar kullanmas talimatn verebilir. Prensip olarak, beton snflar projelerde gsterilecektir. dare, ilerin yrtlmesi srasnda bu beton snflarn deitirme hakkna sahiptir ancak, Yklenici bu deiiklikler sebebiyle ilave bir demeye hak kazanm olmayacaktr. Burada belirtilenlerle snrl olmamak zere, farkl betonlarn kullanlabilecei niteler aada belirtilmitir. A- Dolgu betonu C-12 stinat duvarlarnn arkasnn doldurulmasnda ve projelerde gsterilen veya darenin istedii dier yerlerdeki dolgu betonlar. B- Betonarme betonu C-20, C-25, C-30 Projelerde gsterilen veya dare nin belirledii yerlerde. C-25 betonu Tnellerin, galerilerin ve aftlarn beton kaplamas, giri ve k yaplar, stten tedricen dolusavak, enerji su alma kule yaps ve aft betonlar, cebri boru elik kaplama arkas dolgu betonu, vana odas betonu, santral binas betonlar, transformatr sahas ve alt sahas betonlar, kontrol ve servis binas betonu, kuyruksuyu ve tahliye yaplar betonlar ve projelerde gsterilen veya darenin belirledii dier yerlerdeki betonlar. C-30 betonu Santral binas kemer betonu ve projelerde gsterilen veya darenin belirledii dier yerlerdeki betonlar. C- Betonarme Betonu, ikinci faz (yuva) betonlar C-25

elik kaplamalarn etrafnda, elik donatnn youn olduu dar kesitlerde, ikinci faz betonu olarak yuvalarn doldurulmasnda, projelerde gsterilen veya dare tarafndan belirlenen dier yerlerde. D- ngerilmeli beton C-35 Bu beton yksek dayanml beton olarak, enerji su alma yaps, ulam kprs kirilerinde projelerde gsterilen veya dare tarafndan belirlenen yerlerde kullanlacaktr. E- Ktle betonu C-20, C-25, C-30 Byk istinat duvarlar, ayaklar v.s gibi masif yaplarda projelerde gsterilen veya dare tarafndan belirtilen yerlerde. F- Baraj d yzey ktle betonu C-20, C-30 Bu beton baraj gvdesi d yzeyinde ve projelerde gsterilen veya dare tarafndan belirlenen kaya temel ile temas ksmlarnda kullanlacaktr. G- Baraj ktle betonu C-20/120, C-25/120, C-30/120 Projelerde gsterildii veya dare tarafndan belirlendii uzere baraj ktle betonu olarak kullanlacaktr. Beton arlk ve beton kemer baraj nitelerinde kullanlmas tavsiye edilen beton snflar izelge 12de gsterilmitir.

izelge 12: Beton arlk ve beton kemer baraj betonlar Karakteristik (nominal) 28 Uygulama Beton Snf gnlk silindir basn dayanm A-Dolgu betonu B-Betonarme betonu C-Betonarme betonu, ikinci faz (yuva) betonlar C-25 25 15 360 C-12 C-20 C-25 C-30 (MPa) 12 20 25 30

Agrega En Byk Tane Boyutu (mm)

30 30 30 30

Minimum imento Miktar (kg/ m3) 200 300 325 350

Dbeton

ngerilmeli

C-35 C-20 C-25 C-30 C-20 C-25 C-30 C-20 C-25 C-30

35 20 25 30 20 25 30 20 25 30

30 60 60 60 120 120 120 120 120 120

380 275 300 325

E-Ktle betonu F-Baraj d yzey ktle betonu G-Baraj betonu ktle

imento miktar beton deney neticelerinin durumuna gre deiecektir.

33.4

Genel Kalite

Beton, kalbn iinde her yerde, kalpsz yzeylerde, donat etrafnda ve gml ksmlarda rahat bir ekilde alacak ve segregasyona (ayrmaya) sebep olmayacak bir kvamda olacaktr. Beton karmlar Madde I 9 esaslarna uygun olacaktr. I 8.1de gsterilen beton snflar C harfini takiben betonun karakteristik (nominal) 28 gnlk MPa olarak silindir basn dayanm ve mm olarak agrega en byk tane boyutuna gre tanmlanmtr. Beton dayanm Blm I 8.1de belirtildii zere silindir numuneler zerinde deney yaplarak bulunacaktr. Bir snf iin karakteristik (nominal) dayanm o snftan 28 gnlk deney numunelerinin en az % 85inin buna eit veya bu deerden fazla olduu dayanm olarak tarif edilir. Hibir deney, karakteristik (nominal) basn dayanmn % 80inin altnda bir dayanm gstermeyecektir. Kaya, dolgu veya su yzeyleriyle temas eden beton szdrmaz olacak ve karmn uygunluunu emniyete almak iin yeterli deneyler yaplacaktr. retilen btn betonlarn donmaya ve zlmeye maruz kald yerlerde kullanlmas durumunda, betonun dayanm nem kazanmaktadr.

33.5 33.5.1 Genel

Dkm Sonras Betonun Soutulmas

Baraj beton soutma sistemi emas, projelerde gsterilmitir. Yklenici tarafndan hazrlanacak uygulama projeleri, baraj gvdesinin her monolitik blou iin, dkm liftlerinin

kalnln, dkm metodunu, farkl boru aplarn ve boru donanmnn (serpantinlerin) pozisyonlarn ve dier gerekli btn detaylar gsterecektir. Baraj inaat ilerlerken dare, barajn baz zonlarnn soutulmamasna karar verebilir. Yklenici teklif etmi olduu soutma tehizatna ait komple detaylar onay iin dareye sunacaktr.

33.6

Soutma Sistemi

Soutma sistemi ap (20 mm) ve et kalnl ise en az 1.25 mm olan elik borulardan tekil edilecektir. Soutma sistemini oluturan borularn genel durumu projelerde gsterilmitir. Soutma sisteminde kullanlacak su temiz olacak ve iinde arzu edilmeyen yabanc maddeler ve tortu bulunmayacaktr. Uygun filitrasyondan sonra nehir suyu soutma sisteminde kullanlabilecektir. Her soutma borusunun dn borusu olacak ve her blokun dn borular galeride tekil edilmi olan bir yuvada gruplanacaktr. Her boru, blok numarasn ve serpantinin kotunu gstererek ak bir ekilde markalandrlacaktr. Borularn k ucu, su akn kontrol etmeye imkan saglayacak esnek hortum ve kelepeyle tehiz edilecektir. Serpantinler beton dkmnden hemen nce temizlenmi ve ykanm olan dkm tabakasnn zerine denecektir. Serpantinler arasndaki eit aralklar projelerde gsterildii veya dare tarafndan belirlendii gibi olacaktr. Beton dkmnden nce, boru sistemi 10 atmosferlik bir basnla tecrbeye tabi tutulacaktr. Sistemin tamamen szdrmaz ve soutma donanmnn fonksiyonunu tam olarak yerine getireceine dare tarafndan kabul edilinceye kadar beton dkm yaplmayacaktr. Soutma borusu bir bzlme derzine rastlarsa araya uygun bir genleme eki konacaktr. Beton dkm srasnda borular tamamen su ile doldurulacaktr.

33.7

Soutma Sisteminin altrlmas

Serpantinlerde su sirklasyonu betonun dkmnden sonra, balayacaktr. darenin onayn almadan serpantinlerdeki su sirklasyonu kesilmeyecektir. Serpantinlerdeki su sirklasyonunun miktar ortalama olarak 0.5 lit/sn civarnda olacaktr. Gerekli scaklk kontrolunu temin etmek iin her serpantinin tam ve doru su sirklasyonu miktar dare tarafndan belirlenecektir.

Yklenici, soutma sistemini dare tarafndan hazrlanm veya onaylanm bir programa gre altracaktr. Soutulacak beton kademeleri ve soutma sresi, beton dkm programna ve derz enjeksiyonuna ve meteorolojik artlara bal olarak, dare tarafndan belirlenecektir. Beton dkm kademelerinin maksimum scakl dare tarafndan belirlenecek scakln altnda olacaktr.

33.8

Beton Scaklnn llmesi

Dklen betonun scaklnn llebilmesi iin Yklenici, scaklk lm yapacak cihazlar yerletirecek ve bunlarn kullan1mas ve iletilmesinde dareye yardmc olacaktr. Scaklk lmleri dare tarafndan yap1acaktr. Beton scaklklar yolla llebilir: a) b) c) Gml termometrelerle, Tanabilir bir termometrenin beton iindeki bir boru veya delie indirilmesi ve borunun veya delik aznn bir tkala kapatlarak izole edilmesi, Bir serpantindeki su sirklasyonunu yaklak olarak 48 saat durdurarak suyun evre betonunun scaklna ulamasna imkan vermek ve bunun sonunda suyun hzla dar alnmasyla scaklnn llmesi. Yklenici, btn lme ve gzlemleri, dzgn ve yaz1m olarak her hafta dareye sunacaktr. darenin talimat zerine, soutma iin daha fazla kullanlmasna gerek olmayacak soutma sistemleri, koyu kvaml bir enjeksiyonla tamamen doldurulup tkanacaktr. Bunlarn azlar kuru kvaml harla iyice doldurulacak ve betonla ayn yzeyde olacak ekilde tesviye edilerek perdahlanacaktr.

34 34.1

ZEL BETONLAR VE HARLAR n Gerilmeli Beton

(1) Kapsam Bu blm projelerde gsterilen ngerilmeli beton kirilerin imalatn kapsar. (2) Genel

malat projeleri (uygulama projeleri) kalp detaylar ve toleranslar dahil inaat ve montaj ilerinin btn detaylarn gsterecektir. Bu projeler ayn zamanda kirilerin kaldrma tertibatnn yerini ve tama, depolama, kaldrma, montaj metotlarn ve tavsiye edilen metodun detaylarn gsterecektir. Aksi projelerde gsterilmedike veya burada belirtilmedike ngerilme iin kullanlacak metodlar, malzemeler ve ekipman yrrlkte olan "ngerilmeli Beton Yaplarn Hesap ve Yapm Kurallar TS 3233", "Betonarme Betonu in (ACI 318-02) Amerikan Beton Enstits Yapm Kodu" (American Concrete Institute Building Code Requirements for Reinforced Concrete (ACI 318-02)) ve yrrlkte olan "Amerikan Karayollar ve Nakliye Birlii (MSHTO) Karayolu Kprleri in Standart artnameler" (American Association of State Highway and Transport Officials (MSHTO) Standard Specifications for Highway Bridges) e uygun olacaktr. Prefabrik ngerilmeli elemanlar dkm yerinden depolama sahalarna ve montaj yerlerine herhangi bir hasara uramayacak tarzda nakledilecektir. Kirilerin tama ve montaj metodlar, Yklenici tarafndan gelitirilecek ve darenin onayna sunulacaktr. atlama, krlma ve dier hasarlarn nlenmesi iin elemanlarn tanmasnda, kaldrlmasnda ve depolanmasnda azami dikkat sarfedilecektir. Uygun olmayan ykleme, tama, depolama ve montaj neticesi hasar gren elemanlar, Yklenici tarafndan deitirilecektir. ngerme ilerinin balad zamandan, elemann yapda yerine yerletirilmesi ve tamamlanmasna kadar btn ngerme ilemlerini gsteren kaytlar, Yklenici tarafndan tutulacak ve darenin istedii zaman kontrol etmesi iin hazr bulundurulacaktr. Bu kaytlar her elemana ait kalp, beton dkm, germe, bakm (kr), gerilme boalm, kalp sklmesi, ykleme, tama, deney neticeleri ve montaj verilerine ait bilgileri ierecektir. Her ngerilme nitesi btn ilem boyunca tannacak ekilde iaretlenecektir. Ayn ekilde deney silindirleri de, hangi ngerilme nitesine ait olduunu takip iin iaretlenmi olacaktr. Kayt defterinin tipi ve ngerilme nitelerinin ve deney silindirlerinin iaretlenme metodu, beton dkm ilerine balamadan nce, Kalite Kontrol Yetkilisi tarafndan onaylanm olacaktr. (3) ngerilmeli Beton in elik Teller, Demetler, Kablolar ve ubuklar ngerilmeli beton kirilerinin gerilmesinde kullanlacak elik teller, elik demetler ve elik ubuklar ilgili ASTM Standartlarna veya aada belirtilen Trk Standartlar artlarna uygun yksek dayanml alaml elikten imal edilmi olacaktr.

TS 3721 TS 5680 TS 5679

elik Teller -ngerilmeli Beton in elik Demetler (Toronlar) -ngerilmeli Beton in elik ubuklar -ngerilmeli Beton iin -Alaml,Scak Haddelenmi veya Scak Haddelenmi ilem Grm

ngerme elik malzemeleri deneylerinin tasdikli raporlar gereklidir ve imalat temin edilen her malzeme iin gerilme-deformasyon erilerini dareye gnderecektir. Deney raporu deneylerin yaplmasnda takip edilen zel standartlar belirtecektir. ngerme elii ve malzemeleri dkm yerine ve montaj iyerlerine gelecek ve imalatnn tavsiyesine gre kullanlacaktr. elik malzemelerin zedelenmesini nlemek ve kir, pas ve sudan korunmalar iin fabrikada uygun bir ekilde rtlm ve sarlm olacaktr. ngerme ubuklarn ykleme ve boaltlmasna dikkat edilecek ve ubuklarn zarar grmediini, entik ve iziklerin olmadn grmek iin her ubuk yerletirilmeden nce iyice kontrol edilecektir. ngerme eliinin veya ngerme elii ihtiva eden aksamn yannda veya bunlarn civarnda kaynak yaplmasna izin verilmeyecektir. Hibir ekilde ngerme elik elemanlar kaynak ilemi iin topraklama olarak kullanlmayacak veya kaynak elektroduna temas etmeyecektir. (4) Kiri Betonu Kirilerin betonu projelerde gsterilen boyutlarda ve detaylara ve gerekli olan toleranslara uygun olarak ina edilecektir. Betonun 28 gnlk minimum basn dayanm 35 MPa ve en byk tane boyutu ise 30 mm olacaktr. Beton, kalp iine konacak btn gml paralarn kontrol edilip onaylanmasndan sonra dklecektir. Beton her kiri iin ve projelerde gsterilen tabaka yksekliince srekli olarak ara vermeden dklecektir. Souk derz tekiline sebep olacak beton dkmndeki ar gecikmelere izin verilmeyecektir. Beton, i vibratrler kullanlarak sktrlacak, sktrma esnasnda gml paralarn yerlerinden oynamasnn nlenmesine dikkat edilecektir. Kalplar yk altnda istenmeyen yerdeitirmeleri veya deformasyonlar nleyecek derecede yeterince salam olacaktr. Yzeylerin dzgnl projelerde gsterildii gibi olacaktr. Beton iine gmlecek gerekli germe donanm, projelerde gsterilen veya dare tarafndan belirlenen detaylara uygun olacaktr. Betonun minimum 35 MPa basn dayanm kazanmasndan sonra, kirilerin ard-germe (post tensioning) ilemi yaplacaktr. (5) Ard-germe (post-tensioning), Enjeksiyon ve Tesviye leri Ard-germe sistemi, projelerde gsterilen germe snrlarna kadar onaylanm ekipman yardmyla gerilecek ve gerilmeler kirilere iletilmi olacaktr.

Kirilerin ngerilmesi projelerde gsterilen boru ve kondvi iine yerletirilmi elik demetlerin (toronlarn) ve tellerin ard gerilmesi ile yaplacaktr. Beton dkmnden nce elik demetler, kablolar ve borular arasnda dairesel, evresel aralk bozulmayacak ekilde korunacak ve nlem alnacaktr. Enjeksiyon tpleri kirilerin yzeyinden, borularn gerilmeye tabi tutulmayacak ularna doru ilerinin enjeksiyonla doldurulmas iin, uzatlacaktr. Enjeksiyon, kablolarn ard-gerilmesinden ve yeterli gerilme lmleri kontrolnden sonra yaplacaktr. Enjeksiyon yapldktan sonra kiri yzeyleri dzgn ve temiz bir ekilde dzeltilip tesviye edilecektir. Yklenici, kirilerin inaat iin kullanmay teklif ettii metotlar gsteren gerekli btn aklayc izimler, projeler ile birlikte btn detayl bir aklamay darenin onayna sunacaktr. Bu aklama, kullanlacak ankraj tertibatlarnn tiplerini, beton dkm srasnda ngerme halatlar ve muhafaza borularnn kalp iinde rijit, yerinden kaymadan tutulmasn temin eden metotlar, ilerin doru konumda ve dorultuda yaplmasnn teminini, kiriin ardgerme ileminde, kablolara uygulanan gerilmelerin hassas bir ekilde belirlenmesinde ve uygulanan gerilmelerin sebep olaca uzamalarn belirlenmesinde kullanlacak tehizat ve personel vs. gibi bilgileri ierecektir. Kullanlacak tehizat ve personel aada belirtilen kriterlere uygun olacaktr. Kullanlacak personel germe ilemi metotlarnda ve teklif edilen tehizatn kullanlmasnda tam tecrbeli, iyi eitim grm (diplomal ve/veya sertifikal) teknisyenlerden olacaktr. Ard-germe ilemi srasnda halatlarn kopmas veya kavrama ksmndan syrlmas neticesi, meydana gelecek kazalar nlemek iin, Yklenici tarafndan gerekli emniyet nlemlerini alnacaktr. Ard-germe ekipman onaylanm tiplerden olacaktr. Hidrolik krikolarn kullanlmas durumunda, bunlar kalibrasyon sertifikal Snf 0.5 veya Snf 1.0 basn lerlerle (manometreler) tehiz edilmi olacaktr. ayet vidal krikolar veya dier tertibatlar kullanlyor ise, krikolarla birlikte yk ve deformasyon halkalar veya edeer dier tertibatlar kullanlacaktr. Hidrolik kriko lerleri veya dier tiplere ait btn lm cihazlar, tertibat kalibrasyon sertifikal olacaktr. veren ard gerilme eliindeki gerilmenin her an llebilmesine imkan salamak zere kalibrasyon tekrar isteyebilir. Yaplan kalibrasyonlar kontrol edilecektir. Ard germe elii zerindeki ekme kuvvetinin izlenebilmesi iin yaplan kalibrasyonlarda sertifika ile birlikte kalibrasyon erisi de verilecektir.

Ard-germe takm kir, pislik, gevek pas tabakas, ya veya dier zararl maddelerden temizlenmi olacaktr. Bunlar projelerde gsterilen pozisyon, dorultu ve ada hassas bir ekilde yerletirilecektir. Germe takm, herhangi bir ubuun mesnetleri arasnda 10 mmden daha fazla sarkma yapmasn ve belirlenen dorultudan 5 mmden daha fazla sapma yapmasn engelleyecek ekilde desteklenecek ve ayarlanacak ve beton dkm ve prizi srasnda sk bir ekilde yerinde duracak ekilde mesnetlenecektir. Kalpla olan ara mesafe bloklar, gergiler, asklar ve benzer desteklerle salanacaktr. ubuk sralarn birbirinden ayrmak iin elik sehpa veya edeeri paralar kullanlacaktr. Ahap bloklar beton iinde braklmayacaktr. Ard-germe elemanlar doru konumda olmalarn salamak iin desteklenecektir. Elemanlar yerinde tam ve doru pozisyonda tutmak iin yatay ve dey aralk paralar yerletirilecektir. Germe ilemi sras, kullanlacak halatn (kablonun) imalats tarafndan tavsiye edilen pratie uygun olarak dare tarafndan belirlendii gibi olacaktr. Bir beton elemanda, ayn elemandan alnan ve elemanla ayn kr artlar arasnda muhafaza edilen silindir numuneleri test edilerek, betonun yukarda belirtilen dayanm kazand tespit olunmadka germe ilemine balanlmayacaktr. Halatlar, (kablolar) balangta projelerde gsterilen ekme miktarnda gerilecektir. Hibir durumda kriko kuvveti ngerme halatlarnda, (kablolarnda) projelerde gsterilen veya belirtilen deerlerden daha fazla bir gerilme meydana getirmeyecektir. Germe ilemi, uygulanan ekme kuvveti ve elemanlarn uzama miktarnn her an hesaplanabilmesine imkan verecek bir tarzda yrtlecektir. Tutulan kaytlar darenin onayna sunulacaktr. Halatlardaki (kablolardaki) kalc gerilmelerin deiim miktarnn belirlenmesi iin, tek bir germe ubuunun kontrol gerilmesi lm balang gerilmesinden 30 gn sonra alnacaktr. Gerilme kontrol lmleri, balang gerilmesindeki kayp orannn projelerde gsterilen belirlenmi minimum efektif ngerilme kuvvetinin temin edilemeyeceini gsterir ise, halatlar (kablolar) tekrar gerilecek ve ilave bir 30 gnlk zaman sonunda, tekrar kontrol edilecektir. Herhangi bir ankarj ubuklar komple takm iin son onay alnm ise daha nce belirtildii zere boru yerleri enjeksiyonla doldurulabilir ve ubuklar gsterilen uzunluklarda kesilebilir ve boluklar betonla doldurulup tkanabilir. Enjeksiyon ilemleri iin kullanlan pompalar maksimum 1,5 MPa basn meydana getirecek kapasitede olacaktr. Enjeksiyondan nce ngerme elik donanmn klflayan borularda su, kir ve dier yabanc maddeler bulunmayacaktr. Enjeksiyondan nce bu borular temiz su ile ykanacak ve darya su gelmeyene kadar basnl hava verilerek temizlenecektir. Enjeksiyon, boru iinde bulunan havann tamamen dar kp iinin enjeksiyonla dolmasna

kadar devam edecektir. Yklenici, ngerme elik donanm ve boru sisteminin enjeksiyonuna baladktan sonra, sistem tamamen enjeksiyonla dolana kadar enjeksiyon ilemine devam edecektir. Enjeksiyon karmnda su imento oran ktlece yaklak 0.50 civarnda olacak, ancak karm Yklenicinin teklifi ve darenin onaylad gibi olacaktr. Enjeksiyonda kullanlacak imento 0.149 mm (No.100) standart elekten elenmi olacaktr. inde verilmeyecektir. Enjeksiyon, borularn iine pompa edilene kadar ayrmay nlemek iin sabit bir ekilde dk hzda kartrlacaktr. Kirilerin montaj ilerinden sonra havaya ak olan btn yzeylerine, dare tarafndan istendii takdirde, iki kat silikon kaplama yaplacaktr. Kaplama imalatnn tavsiyesine uygun olarak hazrlanacak ve tatbik edilecektir. kalsiyum klorit bulunduran katk maddesinin kullanlmasna izin

34.2 (1) Genel

Epoxy Betonu ve Har

Gerekli grld taktirde projelerde gsterilen veya dare tarafndan istenen epoxy beton kaplama ve su akmna maruz kalan zayf betonlarn tamir ve yenilenmesinde kullanlacak olan epoxy betonu ve/veya har, aada belirtilen hususlara uygun olacaktr. dare tarafndan aksi belirtilmedike 3.5 cmden daha az derinlikteki tamirler epoxy har ile ve daha derin tamirler epoxy betonu ile yaplacaktr. darenin onay ile derinlii 3.5 cmden daha fazla olan tamirat alanlar bu alanlarn kk olmas (900 cm2 den az olmas) ve sayca az olmas art ile epoxy hac ile tamir edilebilir. Epoxy betonu ve har dare onay ile epoxy reinesi imalats tarafndan tavsiye edilen oranlarda, metotla ve ekipmanla kartrlarak hazrlanacaktr. Epoxy har ve epoxy betonunun oranlar, kartrma ve yerletirme metotlar arazi artlarna uyacak ekilde deitirilebilecektir. Bir defada hazrlanacak olmayacaktr. epoxy betonu ve harnn miktar, imalatnn tavsiyelerine gre kartrlabilecek, yerletirilebilecek ve tesviyelenebilecek olan miktardan daha fazla

Epoxy betonu veya har iine gmlecek olan elik elemanlar epoxy reinesi ile kaplanacaktr. elik eleman zerindeki gevek pas tabakas tel fra ile veya slak kum pskrtme ile temizlenerek hazrlanacaktr. Yeni yaplardaki epoxy harl tamiratlar esas dkmn yaplmasndan en az 7 gn sonra yaplacaktr. (2) Ana Malzemeler: (a) Epoxy Reinesi; Epoxy reinesi dare tarafndan onaylanacaktr. Balayc tabaka ve epoxy har iin ayn epoxy reinesi sistemi kullanlacaktr. Epoxy har iin kullanlan epoxy reinesi ASTM C 881, Tip 111, Kalite 2, Snf B veya C epoxy sistemi artnameleri icaplarn salayacaktr. Ayrca, yzde 100 kat sistem olacaktr ve aktif olmayan incelticiler, sulandrc maddeler veya uucu zcler iermeyecektir. (b) Epoxy Betonu Agregas; Epoxy betonu iin kullanlacak agrega temiz, kuru ve Madde I 4de belirlenen kaynaklardan temin edilecektir (en byk tane boyutu 12 mm). Gradasyon hari, ince ve iri agregalar ASTM C33 Beton Agregalar artnamesi standartlarna uygun olacaktr. Epoxy betonu iin agregalar, 0.149 mm (100 nolu) elekten geen ince agrega yzdesi mmkn olduu kadar belirlenen alt limitte tutulmas dnda, aada belirtilen gradasyona uygun olacaktr. Epoxy reinesi betonunun hazrlanmasnda kullanlacak ince ve iri agregalar frnlanarak kurutulmu olacak ve epoxy reinesi balaycs ile kartrlmadan nce 15 -20C scaklkta olacaktr. ri ve ince agregann gradasyonu, TS 3530 EN 933 ASTM C136, -1 iri ve ince Ageregann Elek Analizi iin Standart Test Metodu ile deneye tabi tutulduunda, aada belirtilen artlara uygun olacaktr. nce agregann gradasyonu Madde I 4.3de belirtilmitir. Epoxy betonu iin iri agregann gradasyonu yaklak olarak aada verilmitir. Elek Ebad ASTM -Standart 3/4" 1/2" 3/8" No.4 No.8 Elek ackl (mm) 19.1 12.7 9.52 4.76 2.38 Elekten geen % (ktlece) 100 90-100 40-70 0-15 0-5

Agregalar iriden inceye doru iyi bir gradasyona sahip olacaktr. c) Epoksi Har Agregas;

Gradasyon hari, epoxy har iin kullanacak ince agrega ASTM C404 Duvar Har iin artname standartlara uygun olacaktr. Epoxy har iin kullanlacak ince agregann gradasyonu aada belirtilen hususlara uygun olacaktr. Epoxy reinesi harnn hazrlanmasnda kullanlacak agrega frnlanarak kurutulmu olacak ve epoxy reinesi balaycs ile kartrlmadan nce 15oC -20oC scaklkta olacaktr. nce agregann gradasyonu, ASTM C 136 TS 3530 EN 033-1 iri ve ince Ageregann Elek Analizi in Standart Test Metoduna gre deneye tabi tutulduunda, yaklak olarak aada belirtilen artlara uygun olacaktr. Elek Ebad ASTM -Standart No.16 No.30 No.50 No.100 No.200 Elek ackl (mm) 1.19 0.595 0.297 0.149 0.074 Elekten geen, % (ktlece) 100 75-95 35-55 5-35 0-3

Agregalar iriden inceye doru iyi bir gradasyona sahip olacak ve 0.149 mm (100 No.lu) elekten geen malzeme minimumda tutulacaktr. Epoxy har iin zel olarak hazrlanm olan dier dolgu maddeleri veya hazr olarak alnan kum gradasyonlar darenin onay ile epoxy harnda kullanlabilir. Kum, kullanlma zamanna kadar kuru bir ortamda tutulacaktr. (3) Kartrma ve Harmanlama: Epoxy reine balaycnn iki bileeni kartrlmadan nce 15oC-20oC de uygun bir durumda olacaktr. iki bileen sabit bir ekilde kartrlarak birletirilecek ve bu durum homojen bir karm temin edene kadar devam edecektir. Kartrma, hapsolmu hava miktar minimumda tutulacak ekilde olacaktr. Karm oranlar ktlece belirlenecek, harmanlanacak ve rapor edilecektir. Epoxy reinesi balaycsnn iki bileeninin kartrlmas iin dk hzl mekanik bir kartrc veya ayn sonucu salayan dier bir ekipman kullanlacak ve karm polietilen veya metal yarm kresel tabanl bir kap iinde yaplacaktr. Epoxy betonu elde etmek iin ince agrega epoxy reinesi balaycsnn iine katlacak ve malzeme zengin bir har kvamn alncaya kadar kartrlacaktr. Daha sonra iri agrega ilave edilecek ve epoxy betonu iyice kartrlacaktr. Epoxy har elde etmek iin ince agrega balaycya yava yava katlacak ve taneler iyice kaplanana kadar kartrmaya devam edilecektir. (4) Scaklk, Nem ve Koruma:

Epoxy reinesi betonu ve har yalnz salam temiz ve kuru yzeyler zerine yerletirilecektir. Epoxy betonu veya harnn tatbik edilecei betonun temas yzeyleri uygun metodlar kullanlarak kurutulacak ve kuruluu korunacaktr. Epoxy betonu ve har, atmosferik ve beton scaklnn 5Cnin zerinde ve 40Cnin altnda olduu ve bu durumun en az 24 saat devam etmesi halinde dklecek ve tamir ileri yaplacaktr. ayet iin durumu belirtilen bu scaklklarn altnda veya zerinde yapm gerektirir ise iin gerektii gibi yaplmas iin, darenin onay ile epoxy balaycs imalatsnn tavsiye ettii yntemleriyle evre ve beton scaklnn artrlmas veya azaltlmas iin gerekli nlemler alnacaktr. Bu nlemler, stma veya soutma cihazlarn ve gerekli koruyucu nlemleri ihtiva edecektir. Epoxy betonu veya harnn kr veya sertleme periyodu srasnda scakln 5Cnin altna dmesi bekleniyor ise, tamir yaplan yerin stlmas iin gerekli nlemler alnacaktr ve lokal snmalara dikkat edilecektir. Kr (bakm) srasnda yzey scaklnn 40 Cyi amamas iin hava dolam kullanlacaktr. Hi bir durumda tamir edilen blge belirlenen uygulama sonras bakm sresi tamamlanmadan nce neme maruz kalmayacaktr. Btn tamir yerleri her trl trafik tesirlerinden 24 saat korunacaktr. (5) Hazrlk ve Dkm: a) Epoksi Betonu; Temas yzeyi zerinde bulunan toz ve dier gevek malzeme sert bir fra ile sprlp atlacak ve ykanp temizlenecektir. Temizlenmi kuru yzeye bileimi epoxy reine imalats tarafndan tavsiye edilen epoxy reine balaycsndan bir astar tabakas srlecektir. Astar tabakas kuru beton yzeyine sert kl fra ile ince bir tabaka halinde tatbik edilecektir. Uygulanan epoxy reinesi filmi beton dkm srasnda sv durumda olacaktr. Fazla eimli veya dik yzeylerde beton dkm yaplmadan nce epoxy reinesinin yapkan bir duruma gelmesi beklenecek ve bu durumlarda betonun sertlemi kaplamaya kar iyice sktrlmasna dikkat edilecektir. Epoxy betonu 5 cmyi gemeyen tabakalar halinde serilip yerletirilecektir. Tabakalarn kalnl ve bunlarn arasndaki zaman fark, epoxy betonunun sertleme sresini amadan mmkn olduu kadar fazla s yaylmasn salayacak ekilde olacaktr. Epoxy betonunun sktrlmas iin mastar, mala, yzer vibratrler veya el tokmaklar kullanlacaktr. Vibratrlerin taze beton iinden sv epoxy reinesi kaplamasna kadar dalmasna izin verilmeyecektir. evredeki sertlemi beton yzeylerine yaylan fazla epoxy betonu sertlemeden nce temizlenecektir. b) Epoksi Har;

dare tarafndan belirlenmi yerlerde bulunan bozuk beton arzal ksmn en az 3 cm dardan salam betona kadar kesilip temizlenmesiyle tamir yaplacaktr. Kesilen ksmn kalnl tamir derinliine eit veya 12mm derinlikten az olan kadar olacaktr. ap 50 mmden az olan kozmetik tamirler iin yzey hazrl tel fra ile temizleme ve tozlarn uzaklatrlmas ile snrldr. Kesilmi beton ve bozuk alann kenar arasnda kalan beton alan ve evresi salam beton kalacak ekilde yontulacaktr. Ortaya kan boluk iinde bulunan gevek malzeme basnl hava, kum pskrtme veya dier metotlarla iyice temizlenecektir. Temizlenmi kuru yzeye bileimi epoxy reine imalats tarafndan tavsiye edilen epoxy reine balaycsndan bir astar tabakas srlecektir. Astar tabakas kuru beton yzeyine sert kl fra ile ince bir tabaka halinde tatbik edilecektir. Tesviye edilmi epoxy harnn kmesini veya sarkmasn engellemek iin gerekli olduunda kalp kullanlacaktr. Bu kalplar polietilen film ile kaplanacaktr. Kalp ya kullanlmayacaktr. Epoxy reinesinin uygulama alan iinde tutulmasna itina gsterilecek ve civar yzeylerin kirlenmemesi salanacaktr. Fakat epoxy balayc kaplama tamirat alannn hafife dna tamaldr. Uygulanan epoxy reinesi filmi epoxy har dkm srasnda sv durumda olacaktr. Fazla eimli veya dik yzeylerde epoxy har dkm yaplmadan nce epoxy reinesinin yapkan bir duruma gelmesi beklenecek ve bu durumlarda epoxy harnn sertlemi kaplamaya kar iyice sktrlmasna dikkat edilecektir. Balayc kaplamann abuk priz ald durumlarda, dkm artlarn salamak iin ilk kaplama henz yapkan durumda iken zerine ikinci bir kat balayc kaplama srlecektir. Balayc kaplama yapkan durumun tesinde sertlemi ise bu kaplama kum pskrtme ile temizlenecektir. Yeni bir balayc kaplama srlmeden nce uygun temizleme, stma ve kurutma ileri yaplacaktr. Tamir edilen alann kenarlarnda tam doldurma ve tesviye etmeyi salamak iin ve epoxy balayc kaplama uygulamas yaplmam yzeylere har yaylmasn engellemek iin zel dikkat gsterilecektir. Mevcut artlara en iyi uyacak ekilde mala ile tesviye yaplacaktr, genellikle hareketler yava ve dz olacaktr. Epoxy har tesviye edildikten sonra, hassas yzeylerin gerektii yerlerde kme tehlikesi geene kadar epoxy har dzgn bir ekilde polietilen kaplama ile kaplanm ve kum torbalar ile arlatrlm veya destekler kullanlm kontrplak Ievhalar ile veya darenin onaylad elemanlarla kaplanacaktr. Polietilen kaplama kullanldnda, son sertleme salanmadan nce bu malzemenin epoxy har zerinden alnmasna allmayacaktr.

Epoxy har tamirleri her bir tamirat alannn tamamlanmasndan hemen sonra har sertleene kadar bakma tabi tutulacaktr. Ard-bakm epoxy harnn ve tamir alan altndaki betonun derinlemesine stlmas ile balayacaktr. Ard-bakm en fazla 40 C yzey scaklnda en az 4 saat veya 15 C den az ve 40 Cden fazla olmayan yzey scaklnda minimum 24 saat devam edecektir. Is, gerekli scakl retebilecek ve gerekli yzey scaklklarn elde edecek ekilde yerletirilmi olan tanabilir propan alevli stclar, kzltesi s lambalar veya dier onaylanm yntemler ile salanacaktr. Hi bir durumda epoksi har belirlenen uygulama sonras bakm sresi tamamlanmadan nce neme maruz kalmayacaktr. evredeki sertlemi beton yzeylerine yaylan fazla epoxy reinesi har sertlemeden nce temizlenecektir. (6) Salk ve Emniyet nlemleri Btn kartra ve dkm ileri srasnda yz tam rten koruyucu maskeler, gereken ekilde, kullanlacaktr. lemlerde btn iiler koruyucu i tulumu ve neopren kaplamal eldivenler kullanacaktr. lemler iin uygun yapda koruyucu deri kremleri kullanlacaktr. Kartrma, harmanlama ve dkm ilemlerinde seyyar gz ykama vastalar temin edilecektir. Btn kartrma ve dkm ilemlerinde uygun yangn sndrme sistemi temin edilecektir. Kartrma ve dkm ilemlerinin yapld yere 15 mden daha yakn mesafe iinde sigara iilmesi veya kvlcm veya alev karan cihaz kullanlmas yasaktr. zc maddenin yanc veya ateleyici herhangi bir vastaya, ekipmana veya makinaya 15 m den daha yakn bir mesafede kartrlmas, boaltlmas veya depolanmas yasaktr. Temizlenemeyecek olan kirlenmi giyecekler her alma gn sonunda, onaylanm bir yerde yaklacaktr. Giyecekleri ve ekipman i yerinde temizleme imkanlar olacaktr. Zehirlenme, yangn ve muhtemel patlama problemlerini nlemek iin temizlik ilerinde zc maddenin kullanlmasnda ok dikkatli olunmaldr. yerinde yeterli bir havalandrma sistemi temin edilmi olacaktr.

34.3

Prefabrik Beton

Prefabrik yap elemanlar projelerde verilen veya dare tarafndan belirlenen detay, boyut ve toleranslarda ina edilecektir. Beton bileenleri, snflar, karmlar, dayanmlar, genel kalite, deneyler, dkm ve betonun bakm (kr) bu artnamede akland gibi olacaktr. Tamamlanm elemanlarn yzeyleri dzgn, dolu ve keskin kenarl ve atlaksz olacak, renk bozukluu, gzeneklenme, delikler, apaklar, su izleri, tozlanma veya kalp izleri bulunmayacaktr. Prefabrik beton en az 14 gn sulanp betonun bakm (kr) yaplacaktr. Batardo kirileri ve kiriler, istenen 28 gnlk dayanm deerinin en az % 75ini kazanmadan yerinden hareket ettirilmeyecektir. Kiriler yalnz kaldrma kancalarndan kaldrlacaktr. Prefabrik elemanlar uygun bir ekilde hazrlanm dkm sahalarnda veya atlyede imal edilecek ve bakm yaplacaktr. Nakliye ve montaj srasnda meydana gelebilecek hasarlar nlemek iin elemanlarn iine zel kaldrma tertibat yerletirilecektir. Yerine konduktan sonra meydana gelecek bu tip hasarlar tamir edilecektir.

35 35.1

PSKRTME BETONU Genel

Basnl havayla pskrtlen harlar ve pskrtme sva, temel kaya ve geirimsiz malzemenin kontak yzeylerine veya kaya yzeylerine tatbik edilecek olup, bu artnamedeki artlara gre yaplacaktr. Pskrtme sva ve beton yer altnda veya aktaki kaya yzeylerinin dayanmnn arttrlmasnda, evlerin stabilitelerinin salanmasnda ve baka ince kaplama gerektiren yerlerde kullanlacaktr.

35.2

Tanmlar

Pskrtme sva (Ganayt): imento, kum ve su ile gerektiinde katk maddelerinden oluan ve basnl hava ile yerine pskrtlen bir karmdr. Genellikle ince koruyucu tabaka yaplmasnda kullanlr. Pskrtme Beton (otkrit): Pskrtme sva gibi pskrtlen ancak iri taneli agrega ile yaplan bir karmdr. Techizatl veya techizatsz yzeylere uygulanabilir. Katk maddesi olmakszn da kullanlabilir.

Dknt: Pskrtme beton veya pskrtme sva tatbiki esnasnda arpp srayan karm zerrecikleri olarak tanmlanr. Meme (nozul): Pskrtme betonun pskrtld hortum ucuna taklan bir eklemedir. PRIZ Hzlandrc: tatbik edilen pskrtme betonunun hzl priz almasn salayan toz veya sv bir katk maddesidir.

35.3

Malzemeler imento

35.3.1

Bu artname blm I 5deki artlara uygun olacaktr. 35.3.2 Su

Bu artname blm I 6deki artlara uygun olacaktr. 35.3.3 Agrega

Pskrtme sva iin gereken kum onaylanm bir ocaktan temin edilecek veya sert kayann krlmasyla yaplm beton kumu zelliklerini tayacaktr. Eer kum, kaya paralarnn krlmas ile yaplmsa ince yass, inemsi paracklar halinede ufalanan agregalar kullanlmayacaktr. Pskrtme sva iin gerekli kum ve agregann zellikleri genellikle beton agregann zellikleri ile ayn olacaktr. Kum gradasyonu ASTM C 33 de belirtilen gradasyon, incelik modl ise 2.3 ile 3.3 arasnda bulunacaktr. Genel olarak ince agrega ASTM C 33 standardna uyacaktr. Kil, tf, kalsit, mika organik malzeme veya baka zararl maddelerin mmkn olduu kadar az olmas ve hibir zaman aadaki snrlar amamas gerekecektir. % arl olarak Hafif agrega (ASTM C 330) Kil topaklar ve eriyebilir paracklar (ASTM C 142) Dier zararl maddeler (tf, kalsit, mika vb.) Bu zararl maddelerin toplam miktar % 3 den az olmaldr. Agregann optimum nem miktar tama elemanna bal olmakla birlikte bu oran genel olarak % 3 ila % 6 arasndadr. Karm bileenleri aadaki gibi olacaktr. Pskrtme sva = Kum 0.1-1.5 mm ve 1.5-5 mm. Pskrtme beton = Kum 0.1-1.5 mm ve 1.5-5 mm. 2 1 1

akl 5-15 mm (ve muhtemelen 15-30)

35.4

Katklar

Katk maddeleri kuru karmda makinaya direkt olarak ve arlk orannda ilave edilecektir. Santralden alnan ya karmda ise pskrtme esnasnda nozulun ucunda kartrlacaktr. zel imento, priz hzlandrc madde, veya dier katklarn kullanmlar darenin onayna baldr. 35.4.1 Priz Hzlandrc Katk Maddeleri

PRIZ hzlandrc katk malzemeleri TS 11747 ve/ veya ASTM C 1141 standardna uygun olacaktr. Priz hzlandrc katk maddeleri kullanlan imento ile uygunluk ierisinde olacaktr. Priz alma ve dayanm geliimi ile ilgili gereken zelliklerin salanmas iin uygunluk, laboratuvar ve arazi deneyleri ile test edilecektir. Kullanlacak dozaj laboratuvar testlerini mteakiben deerlendirilecektir. Bu dozaja yaplacak herhangi bir ilave, karm dizaynndaki imento muhtevasnn ktlece %1ini gemeyecektir. Aa veya dey pskrtme pozisyonlarnda dozaj, gerekirse azaltlabilir. Priz hzlandrc katk maddesini ilave etmek zere otomatik aletler kullanlacaktr. Gerek dozaj laboratuvar deneyleri ile karlatrlacaktr. Bu karlatrma testleri en az ayda bir kere yaplacaktr.

35.5

Techizat

Yklenici kullanmay teklif etti otkrit makinalarnn marka ve modellerini, otkritleme ilemleri iin gerekli btn dier tehizatla birlikte ve bu eit tehizat iyerine sevkedilmeden nce dareye bildirilecektir. Btn tehizatn dare tarafndan kabul edilmesi gerekmektedir. Yaplacak ilerin inaas srasnda otkriti hazrlamak, kartrmak ve dkmek iin gerekli btn tehizat daima temiz ve iyi iler halde muhafaza edilecektir. Pskrtme beton makineleri kazda ve dier ilemlerde en az gecikmeye sebep olacak ve en uygun kapasiteye sahip olacaktr. Tehizat, priz hzlandrc katknn dkmden hemen nce ve uygun ekilde kartrlabilecei nitelikte olacaktr.

Yklenici makinaya techizat imalatsnn belirttii ve darenin istedii ekilde gerekli hava ve su tesisatn temin edecektir. Pskrtme beton tehizat darenin kanaatine gre ileme srasnda yetersiz duruma geldii takdirde, Yklenici hataya are bulacak veya tehizat yeniliyecektir. Yklenici bu art yerine getiremezse, o zaman dare kendi direktiflerine uyuluncaya kadar otkritlemeyi durduracaktr. Kaznn devam ettii btn sahalarda Yklenici, burada belirtildii ekilde, herhangi bir yze otkrit tatbiki iin yeterli tehizat temin edecektir. Kaz yzeyinin muhafazas iin, otkrit tatbik edilen sahalarda Yklenici kazdan nce en az bir tam otkrit nitesini hazr bulunduracaktr. ilerin Kalitesi Pskrtcler daha nceden kaba agregal otkrit tatbikinde tecrbeli olacaklar veya bu eit tecrbesi olan bir formen veya reticinin yakn nezareti altnda alacaklardr. Her ekip, atkrit iine balamadan nce, darenin talebi zerine dey veya tavana yaplan deney plakalarna otkrit tatbikinde kabul edilebilir ustalklar olduunu gstereceklerdir. Bu madde gereince; kabul edilebilir otkrit, iinde fazlaca dknt bulunmayan ve tabakalar arasndaki yapmada grnr bir zayflk olmayan koyu ve uniform bir betondan ibaret olacaktr. Pskrtcler otkriti uniform bir devamllkta ve en sulu fakat akmayacak kvamda pskrteceklerdir. Akan malzemenin kaplanacak yzeyde mmkn olduu kadar dik alarda arpmasn temin iin hortum nceden kararlatrlm bir mesafe ve pozisyonda tutulacaktr. Bitirilmi ite dknt veya agrega boluklar bulunmasna izin verilmeyecektir.

35.6

Ekipman

Uygulanan metod malzeme ve teknik adan tamamen gelimi olacak iin btn gereklerine uygun olacak, yalnz modern ekipman kullanlacak ve darenin onay alnacaktr. Uygun yedek ekipman ve yeterli yedek para her zaman iin kullanma, hazr bulunacaktr. Standart kartrc: Dner kartrc kum-imento kuru karmn gerekli zamanda ve dzenli olarak salayacak bir kapasiteye sahip olacaktr. Tabanca: Haval kartrma ve basma aleti dey ift hazneli veya kabul edilebilir baka bir tipte olacaktr. Dey ift hazneli tip, stteki hazneye yeni malzeme yklenirken yaplrken

aadaki hazne ikmal hortumuna devaml olarak gerekli malzemeyi verecek kapasitede olacaktr. Alet her zaman iyi vaziyette olacak mmkn olduu kadar sk temizlenecektir. Hortum: Gerekli alma basncna dayanabilecek ekilde takviye edilmi ve istenilen miktarda malzeme tayabilecek byklkte olacaktr. Pskrtc: inde delikli su vericisi olan ve malzeme iine eit olarak su datan n kartrma tipinde veya onaylanan baka bir tipte olacaktr. Hava kompresr : Standart tipte olacak, hortumun en uzun olduu zaman bile yeterli havay ve basnc salayabilen, kesintisiz alan bir tipte olacaktr. Kompresr kapasitesinin tayin edilmesinde temizleme ve pskrtme srasnda tketilen havada gz nne alnacaktr. Havaya ya kartrarak kirleten tipler kesinlikle kullanlmayacaktr.

Su Pompas : Hortumun en uzun olduu srede bile yeterli su ve basnc salayacak kapasitede olacaktr. Su basncnn pskrtme iin gereken en yksek hava basncndan 1 kg/cm 2 daha fazla olmas salanacaktr. Yukarda bahsedilen hususlar pskrtme sva ve pskrtme, betonun kuru karm esasna gre gerekli ekipman gstermektedir. Gnmzde daha ok uygulanan ya karmda ise aadaki ekipman devreye girmektedir. Beton Santrali: Pskrtme sva ve Pskrtme betonun hazrlanmas iin i yerinde bir beton santrali tesis edilir ve karm bu santralde yaplr. Transmikser: Ya karm santralden alarak i bana gtrr. Beton Pompas (otkrit Pompas): Pompa haznesine dklen karm hidrolik sistem basnca dayankl borular vastas ile nozula iletir. Sv Katk Tanklar: Pskrtme sva veya Pskrtme betona katlacak olan katk malzemesi sv halde tanklarla i banda bulundurulur ve nuzulun ucunda karma katlr.

35.7

Pskrtme Beton (otkrit) Yaplmas

Pskrtme beton burada belirtildii ekilde imento- agrega su ve kabul edilen katklardan meydana gelecektir. Agregann Optimum nem miktar, tama ekipmann cinsine baldr. Fakat genel olarak bu oran % 3 ila % 6 arasndadr. otkrit iin kullanlacak hava da, temiz olacak ve ya bulunmayacaktr. darenin gerekli grd yerlerde otkrite sigunit veya kabul edilmi benzeri priz hzlandrc katk ilave edilecektir. Yklenici, darenin tasdik ettii TS 11747 ve/ veya ASTM C 1141 artlarna uygun olan katklar kullanlabilir. (a) imento ve Su: Pskrtme betonu iin kullanlacak imento ve su teknik artlara uygun olacaktr. Karmda kullanlacak olan balayc miktar (Portland imentosu + Mineral Katklar) en az 350 kg/m3 olacaktr. (b) Agrega Pskrtme betonu iin kullanlacak agrega teknik artlara uygun olacaktr. Genel olarak, granlometri aadaki izelgeda verilmi olmakta birlikte en uygun dereceleme antiyede darenin onayyla Yklenici tarafndan yaplacak tecrbeler sonunda bulunacak ve tatbik edilecektir. Elek ebad 20 mm 15 mm 9.51 mm 4.76 mm 1.19 mm 0.30 mm c) Katklar Yklenici darenin yazl ve peinen tasvip etmesi art ile pskrtme betonu iinde hava katk malzemesi kullanabilir. Elekten Geen Malzeme Yzdesi (ktlece) 100 95-60 85-50 75-30 60-10 30- 4

d) elik Kafes Teli Kullanlacak elik kafes teli St 37 den yaplm olacaktr. Gzler 10 -15 cm. genilikte ve tel kalnl 2 -5 mm. olacaktr. e) Karm Oranlar otkrit, iin kullanlacak beton ve harn karm oranlar darenin nezdinde Yklenici tarafndan otkrit zerinde yaplan testlerin sonucuna gre dare tarafndan tesbit edilecektir Karm oranlar iin alnabilecek ilk deerler aadaki izelgede gsterilmitir. Shotkrit tasarm almalar ve uygulamalarnda ACI kriterleri de dikkate alnabilir. Eer dare bu oranlara uymayan bir karm oran tesbit ederse birim fiyatta herhangi bir deiiklik olmayacaktr. imento Su-imento oran 350 Kg/m3 0,40-0,50

35.8

Priz Alma Dayanmnn Arttrlmas

Yerinde uygulanan pskrtme betonuna ait priz alma ve dayanm artlarn karlatrmak iin priz hzlandrc katk maddeleri kullanlacaktr. Priz hzlandrc katk maddeleri iin dozaj tayini deneyleri yaplacaktr. Pskrtme betonunun yerindeki basn dayanm ekil 5te belirtilen minimum artlara gre gelime gstererek son dayanmna ulaacaktr. Uygunluk deneylerindeki dayanm deeri, belirtilen yerindeki dayanm 1/0.85 (=1.18)lik bir faktrle arplarak bulunacaktr. Pskrtme betonun 28 gnlk dayanm minimum 20 N/mm2 olacaktr. Pskrtme betonunun basn dayanmndaki art, ekilde gsterildii zere, bir gn sonunda 17.5 N/mm2 olacak ekil seyredecektir.

ekil 5: Pskrtme betonunda basn dayanm art

35.9

Yzey Hazrlanmas

Kazdan hemen sonraki yzeylere Pskrtme beton tatbik edilecei Zaman, yzeyler darenin, istedii ekilde en az dzeltme ile ve daha sonra temiz suyla veya hava ile temizlenerek hazrlanacaktr. Pskrtme beton tatbik edileceinde, btn yzeyler ya, temiz ve dkntsz olacaktr. Btn dier otkritleme srasnda. muameleye tabi tutulacak yzeyler btn kir izlerinden amur, p, ya, serbest haldeki tanecikler, dknt veya serbest haldeki kaya ve dier zararl maddelerden temizlenmeleri iin basnl hava veya su veya darenin kabul ettii dier vastalar kullanlacaktr. Yzeyler otkrit tatbikine kadar nemli olarak muhafaza edilecektir. Pskrtme betonun dklecei kayadan su akyorsa ve bu suyu sadece otkritleme ile kesmek mmkn deilse, su bu sahadan tkamak veya borularla bir kanala almak veya baka kabul edilmi vastalarla. hidrostatik basnc drlecek veya kayma dolays ile otkritin mteessir olmayaca ekilde boaltlacaktr. Bir sonraki Pskrtme beton tabakas ile kaplanacak olan bir Pskrtme beton tabakas, nce balang donmasna braklacak ve btn yabanc maddeden ve gevek haldeki malzeme, pislik veya dier zararl maddeler ve dknt sprlecek, ykanacak veya darenin kabul ettii baka vastalarla temizlenecektir.

Yzeylerin hazrlanmas srasnda herhangi bir zamanda, dare deneme amacyla herhangi bir yere Ykleniciden pskrtme beton tatbik etmesini isteyebilir.

35.10

Tama

Yeraltnda pskrtme betonu tanmasnda, egzos filtreleri taklm aralar (mikserler) kullanlacaktr.

35.11

Kartrma ve Uygulamas

Pskrtme beton tatbikinden nce Yklenici yzeydeki btn gevek kaya paralarn ve zararl btn maddeleri kaldracak ve ayet herhangi bir su sznts grlrse gerekli nlemleri alarak mesela abuk priz yapan malzemeler kullanmak suretiyle veya suyun akmn kanalize etmek iin dren borular yerletirme gibi nlemlerle suyun yzeye akmn nlemi olacaktr. Pskrtme beton kaplama kalnl takriben 8 cm olacaktr. Minimum kalnlk bu deerin % 70 inden daha kk olmal kaya kntlarnn bulunduu ksmlarda da kalnlk hibir zaman 5 cm. nin altna dmemelidir. Yklenici, Pskrtme beton tatbikinden nce kayalara yerletirilmi ankraj ubuklarna tesbit etmek suretiyle elik tel kafeste yerletirecektir. ok kaln olmas sebebiyle dme ihtimali olan Pskrtme beton tabakalalar iki veya daha fazla tabaka halinde tatbik edilecektir. Dey yzlere veya tavana 5 cm veya daha fazla kalnlkta otrik yaplmas gerektinde, kaymay nlemek iin otrik kalnl en fazla 2.5 cm. olan iki yahut daha fazla kat halinde uygulanacaktr. Yatay veya yataya ok yakn yzeylerde tek blr tabaka kalnl 2,5 cm. den 8 cm. ye kadar deiebilir. Birden fazla tabaka yapld zamanlarda tatbikat sreleri arasnda 30-60 dakika kadar fasla bu1unacaktr. Bu sre akmay nlemek iin yeterlidir. Bir nceki tabaka tam prizlenerek zerinde jelatinimsi bir tabaka meydana gelmeden bir sonraki tabakann yapm balayacaktr. Srayan malzeme yeni tabakann tatbikinden nce kaldrlacaktr. Pskrtme betonu tatbikinde pskrtc u, kaya tabakasna takriben 0.7 m. mesafe tutu1acak ve bylece malzemenin kaya yzeyine mmkn mertebe dik olarak tatbiki sa1anm olacaktr.

Pskrtme betonu tatbikinin tamamlanmasndan sonra Yklenici, Pskrtme betonu tabakas dnda yzeye bulam beton artklarn dikkatle temizleyecektir. Pskrtme betonu kaplama ileri souk ve yal mevsimler dnda yaplacaktr. Pskrtme betonu tatbikini mteakip betonun rutubetini muhafaza edebilmek iin Yklenici uygun ekilde betonu 10 gn sre ile koruyacaktr. Pskrtme betonu malzemesi kartrlmadan nce hassasiyetle tartlarak ayrlmaldr. Kuru karmda, agrega, dkm techizatna konulmadan nce, su katlmakszn tamamiyle kartrlacaktr. imento ise otkritin tatbikinden ancak 1/2 saat nce katlmaldr. imentonun katlmasn mteakip 1/2 saat iinde kullanlmayan karmlar atlacaktr. abuk dondurucu katk oran hassasiyetle tesbit edilecektir. Pskrtme betonunun, klavuz kntlar hari olmak zere btn yeralt kazlarda ve galerilerinde kazdan hemen sonra yzeylere tatbik edilecektir. Pskrtme betonu, patlamadan sonra., 4 saat iinde daimi takviye sistemlerinin tesisinden ve daha sonraki sondaj safhasna geilmesinden nce tatbik edilmelidir. Pskrtme betonunun en az gecikmeyle tatbik edilmesi amac ile Yklenici her yeralt kazs olan sahada patlamadan nce yeterli miktarda ve iyi alr durumda Pskrtme betonu tehizat ile yeterli malzeme buluduracaktr. darenin kanaatine gre, gerekli gr1en yerlerde. bu artname hkmlerini karlayacak yeterlikte Pskrtme betonu tehizat hazr deilse o yerde hibir ekilde kaz yaplmayacaktr. Pskrtme betonunun, yer st yzeylerinde kaz yzeyinin bozulmasn nlemek iin tatbik edilmesi gerektii yerlerde, Pskrtme betonu hemen kazdan sonra mmkn mertebe abuk tatbik edilecek ve hibir zaman Pskrtme betonundan nce kaz yzeyi kuru hale gelmeyecektir. Yklenici, kaz yzeylerini 4 saat iinde Pskrtme betonu ile kaplayacak ve darenin istedii ekilde zaman zaman molozun kaldrlmas ile meydana kan ilave ksmlar da Pskrtme betonuyla kaplayacaktr. Yzey btn ile burada belirtildii gibi Pskrtme betonu ile kaplanncaya kadar Yklenici bir kaya yzeyinden molozun kaldrlmas ilemini durdurmayacaktr. Yklenici ilerini, kazdan 16 saat sonra bu ekilde Pskrtme betonu muhafazas yaplmam hibir ak yzey kalmayacak ekilde programlayacaktr. darenin tasvibi olmakszn hibir yzeye Pskrtme betonu tatbiki yaplmayacaktr. Yklenici herhangi bir yzeyin acilen Pskrtme betonu yaplmas gerektiini dnyorsa, derhal yzeyi muayene ederek hemen bir karara varacak olan dareyi haberdar edecektir.

dare kendi kanaatince, hava artlarn Pskrtme betonu iin uygun bulmuyorsa ve Pskrtme betonunun hasara uramamas iin yeterli derecede bakm yaplncaya kadar allan saha uygun ekilde muhafaza edilmedii takdirde yer st zeminlerinde otkritleme yaplmayacaktr. Yklenici alma yntemlerini ve ilemlerini darenin uygun bu1aca gibi aadaki artlar temin edecek ekilde gelitirilmelidir. a) b) c) d) e) Asgari miktarda dknt bulunacaktr. Bitmi okritte dknt bulunmayacaktr. otkrit iinde boluklar bulunmayacaktr. Bzlmeden dolay meydana gelecek atlaklar en az hadde olacaktr. otkritin kaya yzeyine veya dier yzeylere iyice yapmas salanacaktr. Hortumun ucundan malzemenin ak devaml ve uniform ekilde ve herhangi belli bir bir saha zerinde tatbiki. de yine uniform ekilde olacaktr.Tmsekler, kum kntlar, slak sahalar veya dier hatal ksmlar burada belirtildii ekilde karlacak ve dzeltilecektir. Herhangi bir sahada pskrtme betonu ilemine balanrken Yklenici dare ile sk ibirii yapacak ve balangtaki tatbikin bir paras olarak, en az dknt yapan en iyi evsafta Pskrtme betonu yapm iin tatbik usulleri koyacaktr. Bu yntemlerin tespitine, bir kaya paras zerinde veya tnelin belli bir ksmnda darenin ta1ep edecei kalnlklar ve kabl edilebilir yzeyleri verecek ekilde hortum balnda akacak malzeme miktarnda ve istenildii takdirde karmda yaplacak ufak deiiklikler de dahildir. Hortum balndan kacak pskrtme betonu miktar izimlerde gsterilen veya darenin talep edecei ortalama kalnlklar esas alnarak ve dknt hesaba katlmak suretiyle tayin edilecektir. Bir kere Pskrtme betonu tatbiki ile ilgili yntemler tespit edildikten sonra bundan sonra yaplacak iler ona gre yrtlecektir. dare talep ettii zaman herhangi bir yerdeki tabaka kalnl, ya kaya yzeyine pskrtme betonundan nce uzunluu bilinen ineler yerletirip otkritlemeden hemen sonra yoklamak suretiyle veya darenin kabul ettii baka aralarla llecektir. Yeralt boluklarnn tavan ksmlar hairi olmak zere dey veya dik eimli yzeylerin pskrtme betonu tabakas btn yzey rtlnceye kadar yatay eritler halinde geniletilecektir. Pskrtme betonu yaplmayacak o1an, pskrtme betonuyla kaplanm sahalarn kenarlar ile darenin istedii yerler, darenin uygun grecei ekilde temz muntazam hatlar halinde ve bitiik yzeyle 45 lik meyil tekil edecek tarzda ekillendirilecektir.

zeri pskrtme betonuyla kaplanacak kayada drenaj deliklerinin alm bulunduu ve aletlerin yerletirildii ksmlarca Yklenici bu deliklerin tkanmasna ve aletlerin hasara uramasna mani olmak iin gerekli nlemleri alacaktr. Mevcut bulunan yaplarn yaknnda pskrtme betonu yaplaca zaman Yklenici yaplara zarar gelmemesini temin edecek ve pskrtme betonundan nce yaplarn yzeylerini muhafaza altna alacaktr. 35.11.1 Kuru Pskrtme Betonu Uygulamas imento ve agrega belirtilen ve dizayn edilen oranlarda harmanlanacaktr. l ktlece yaplacaktr. Harmanlama srasnda tm agrega. % 7yi gemeyen sabit bir nem muhtevasn haiz olacak ekilde kurutulacaktr. imento ve agregann kartrlmas mekanik olarak yaplacaktr. Kartrma zamanndan sonra doksan (90) dakikalk bir sre ierisinde uygulamas tamamlanamayan pskrtme betonu kullanlmayacaktr. Bu sre, zellikle yksek hava scakl ve yksek nemlilik arz eden mevsimlerde mmkn mertebe ksa tutulacaktr. Kartrma sresi 3 dakikadan az olmayacaktr. Kartrma tarihi, zaman, dizayn karm numaras, miktar, teslim yeri, teslim zaman ve pskrtmenin tamamlanma zamann kaydetmek zere bir teslim kayt sistemi gelitirilecektir. Teslim kaytlar onay iin dareye verilecektir. Kuru uygulamada, toz veya sv tipteki priz hzlandrc katk maddeleri kuru karma ilave edilecektir. Toz tipi priz hzlandrcs mekanik bir alet (datc) kanalyla, kuru karmn pskrtme betonu makinesine girmesinden hemen nce oranlanp katlacaktr. Sv tipi priz hzlandrcs zel bir pompa vastasyla pskrtme memesinde veya yakannda, kuru karma ilave edilecektir. Dozaj pompas ile memeye balant hortumlar iyi artlarda tutulacaktr. Souk havalarda, scakla bal olarak, suyun veya agregann veya her ikisinin stlmasyla pskrtme betonunun priz alma zelliklerinin srdrlmesi iin nlemler alnacaktr. Trk Standard TS 1246daki artlar uygulanacaktr. Scak havalarda kuru pskrtme betonu uygulamasnda. pskrtme betonu makinesinin rotorundaki imento kaybn nlemek iin agregann su muhtevas %4n zerinde tutulacaktr.

35.11.2 Ya Pskrtme Betonu Uygulamas Ya pskrtme betonu uygulamasnda sadece sv tipi priz hzlandrrc katk maddesi kullanlacaktr. Bunlar pskrtme borusu memesinde veya yaknnda ilave edilen katk miktarnn, beton pompas k miktarna orantl olmas kontrol edilecektir. Pskrtme memesi, slak karm ile priz hzlandrcsnn homojen olarak kartrlmasn temin edecek ekilde olmaldr.

35.12

Deneyler

Karm tanziminin kabul edilmesi iin balangta iyerinde herhangi bir pskrtme betonu yaplmasndan en az 60 gn nce, bir katk iin msaade verilmeden nce yeni tehizatn kullanlmas teklif edildii zaman, veya sonradan darenin kanaatine gre bu artnameye uygun olmayan evsafta pskrtme betonu hazrlanyor ise darenin her talebi zerine Yklenici, darenin yapaca deneyler iin her karm bana 3 adetten az olmamak zere deney plakalar hazrlayacaktr. dare aksini talep etmedii takdirde, rutin kontroller iin verilecek plakalarn says her dklecek 50 m3 lk Pskrtme betonu iin 3 adet olacaktr. Karm tanziminin kabul ve normal evsaf kontrolu iin hazrlanacak er plakalk takmlarda, bir adet yatay zerine dklm plaka ve bir adet de yatay yzey zerine yukar dklm plaka bulunacaktr. otkrit evsafn kontrol ve katklarn uygunluunu tespit amac ile yaplan plakalar burada belirtildii ekilde ve darenin taleplerine uygun olacaktr. Yklenici temsili mahiyetteki pskrtme betonu deney plakalarnn yaplmas iin gerekli btn antiye, malzeme ve yardm temin edecek ve btn ii yrtecektir. Deney plakalar 1 m2 lik alan ve 8 cm. derinlikte salam ahap kalplarda, pskrtme betonu uygulanacak kayaya benzer bir salam zemine ve kabul edilmi deiik bir yzeye tesbit edilerek, slatlr ve kalpla evrelenmi yere iyerinde kullanlacak ayn karm ve dkm tehizat kullanlanlarak, burada belirtildii gibi otkrit uygulanr. Btn plakalar en az 8 cm. kalnlkta olacak, hepsi darenin denetiminde dklecektir. Plakalar tam donma oluncaya kadar ellenmeden dkm yerinde braklacaktr. Deney plakalar ve numuneler tam donma olur olmaz ve herhangi bir suretle hasara uramyacak ekilde, Yklenici tarafndan hemen iyeri laboratuvarna tanacaktr. dare hemen deneyden nce levhalarndan kesilmli 8 cm.lik kplerle deney yaparak otkritin krlma dayanmn tesbit edecektir. Ular ASTM C 192 standartlarna gre hazrlanacaktr.

Kp deneylerinin neticeleri ACI 214 tavsiyelerine uygun olarak istatistiki bir ekilde tetkik edilecektir. Birbirini takip eden 6 deneyin ortalamas belirtilen krlma dayanmndan daha az olamyacaktr. Deney Silindiri Metodu Deney silindirleri 15 cm apnda ve 30 cm yksekliinde malzemenin 20 mm metal rgl sert kalpl bir kalp iine pskrtlmesi ile hazrlanacaktr. Kalbn dna kan fazla malzeme, keskin kenarl bir mala ile temizlenip dzeltilecektir. Ak metal rg havann dar kmasna msade edecek ve silindirik bir yatak salayacaktr. Silindirin hazrlanmasndan yaklak 24 saat sonra silindirin d klfn saran rt alnacak ve silindirler deneye tabi tutulana kadar oda scaklnda, nemli kr artlarnda saklanacaktr. dare tarafndan yaplan deneyler otkritin belirtilen artlara ulaamadn gsterirse, Yklenici darenin deney amac ile isteyecei 8 cm. apndaki karot numunelerini de ihtiva eden dzeltici nlemleri alacaktr. 35.12.1 Laboratuvar Deneyleri (imento ve Katk maddelerinin uygunluu iin) Priz alma sresinin ve priz hzlandrc ilavesinin, karmn uzun vadedeki basn dayanmnda ar bir azalmaya sebep olup, olmadnn tayini iin priz hzlandrc katk maddeleriyle imentonun uygunluu laboratuvarda deneye tabi tutulacaktr. Priz alma sresi Vicat aletiyle tespit edilecektir. Priz hzlandrc katk maddelerinin deiik oranlar 0.45lik bir su.imento muhtevas ile deneye tabi tutulacaktr. Numune hazrlama ve deney prosedr aadaki gibi olacaktr: Su scakl 20 1 Santigrat derece. imento ve priz hzlandrc oda scaklnda Toplam 140 gram arlnda imento ve ilgili oranda priz hzlandrc karm

hazrlanacaktr. Sv priz hzlandrc katk maddesi olmas halinde, su ve katk maddesinden 49 gramlk bir karm hazrlanacaktr. Kuru karm (imento + kuru hzlandrc veya sadece imento), bir cam/pleksiglas plaka zerine oturtulmu 50, mm. apnda ve yaklak 100 mm. ykseklikte bir silindir ierisine doldurulacaktr. Silindir 40 mm. ykseklikte bir eki haiz olacaktr. Lastik bir ieye 49 gram su ( veya SU+SIV1 hzlandrc) doldurulacaktr. Su ve kuru karm hzla birletirilecek (zaman tutulacak) ve aletle ok hzl olarak Har silindirin alt ksmna hzla bastrlacak, st ksm karlarak yzeyi

kartrlacaktr. Karma, suyun ilavesinden itibaren 10 saniye sonra tamamlanm olacaktr. dzeltilecektir.

Harn yzeyine Vicat inesi abucak ayarlanarak serbest braklacaktr. ne cam/pleksiglas plakasndan itibaren 3-5 mm arasnda bir ykseklikte g ilemine devam edilecektir. Penetrasyon derinliinin 1 mmden daha fazla

Penetrasyon derinlii tespit edilecektir. durduunda ilk priz sresi belirlenmi olacaktr. olmad an son priz alma sresi olarak tespit edilecektir. Laboratuvar numuneleri iin priz alma artlar aadaki gibidir: lk priz sresi Nihai priz sresi : 75 saniye : 150 saniye

Ktlece imentonun %4.5 oranndan daha az olan bir priz hzlandrc katk dozajnn bu artlar salamas bu tip hzlandrcnn priz alma sresi bakmndan kullanlan imento ile uyumlu olduuna delil tekil edecektir. Her bir katk maddesine kar imentonun duyarllnn tespiti iin, ktlece imentonun %2si ile %7si arasnda deiik hzlandrc dozlaryla laboratuvar deneyleri yaplacaktr. Uygunluk deneyleriyle elde edilen oranlar pskrtme betonu tatbikatna dorudan aktarlmayacaktr. Vicat inesi aparat kullanlarak yaplan priz alma deneylerine ilaveten, priz hzlandrc katk maddesinin kullanm sebebiyle beton numunelerinin son dayanmndaki azalma da teste tabi tutulacaktr. Priz hzlandrcyla hazrlanm bir deney numunesinin 28 gnlk basn dayanmndaki azalma, katk maddesiz deney numuneleriyle mukayese edildiinde %40 gemeyecektir. Deiik tip ve dozajlarda priz hzlandrc katk maddeleriyle dayanm, geliimi ve son dayanm, tespiti iin ok miktarda saha deneylerinin yaplmas halinde dayanm azalmas deneyleri yaplmayabilir. 35.12.2 Uygunluk Deneyleri Sahada uygulanan pskrtme betonunun priz alma ve dayanm geliiminin tespit edilmesi ve priz hzlandrcsna ait uygun dozaj snrlarnn belirlenmesi iin arazi deneyleri yaplacaktr. Daha nce bahsedilen laboratuvar deneyleriyle uygun bulunan her bir tip priz hzlandrc katk maddesi iin bir deney karm hazrlanarak deney panolarna (her bir deney karm iin 3 adet 500x500x200 mm. bir adedi ba, hizasndan yukarda) pskrtlecek, saha artlarnda kr edilecek ve deneylere tabi tutulacaktr. Burada aklanaca zere her tip priz hzlandrc iin en azndan adet deiik dozaj deneye tabi tutulacaktr. Priz, hzlandrcnn dozaj, kullanlan imentonun ktlece %2 ile %7si arasnda olacaktr.

Deney iin evre scakl, tnel ierisindeki gerek artlara uygun olacaktr. Panolardan biri, 9 mm apnda dalma inesi olan, Soil Test Model CN-419 Proctof Penetrometresi kullanlarak, penetrasyon deneylerine tabi tutulacaktr. llen penetrasyon direnci, pskrtme betonuna ait priz alma ve erken dayanm geliiminin bir gstergesi olacaktr. Gereken minimum penetrasyon direnci aadaki gibidir (pskrtmeden sonra geen zaman): 2 dakika sonra : minimum 260 N 5 dakika sonra : minimum 380 N 10 dakika sonra : minimum 450 N Penetrasyon inesi pskrtme betonu ierisine tek ve srekli bir hareketle yaklak 15 mmlik bir derinlie kadar itilecektir. Her bir hal iin 60 saniyelik bir srede alnacak 8 deney okumalarnn ortalama deeri, her bir zaman aral iin gerekli direnci salamaldr. Yukarda belirtilen artlara uygunluk, pskrtme betonunun ba hizasndan yukarda baarl olarak tatbiki iin byk nemi hazidir. 1.2 N/mm2ye kadar olan dayanm geliimi, ap 3 mm olan bir ine kullanarak Penetrometre ile tespit edilebilir, penetrasyon derinlii yaklak 15 mm olacaktr. Penetrasyon direnci, boyun apa oran 1:1 olan bir numuneye tekabl eden basn dayanmyla aadaki formlle dntrlebilir. U = (Pr-30)/(500) (N/mm2) Pr = Penetrasyon direnci, N olarak Bu dayanm neticeleri yaklak deerler olarak kabul edilip esas olarak karmlarn mukayesesinde kullanlacaktr. Basn dayanmnn geliimi, 1, 7 ve 28 gnlk pskrtme betonu silindir numunelerinin krlmasyla test edilecektir. Numuneler tnel iindekine benzer artlar altnda kr edilen deney panolarndan alnan 100 mm apnda ve 100 mm yksekliindeki karot numuneler olacaktr. Bir gnlk deney iin, karotlar pskrtmenin yaplmasnn zerinden 20 saat getikten sonra, dier karotlar ise yaklak 48 saat sonra alnacaktr. Numuneler alnan yerin pano kenarna mesafesi minimum 100 mm olacaktr. Belirtilen her pskrtme betonu yanda be karot deneye tabi tutulacaktr. Be deney neticelerinin ortalama deeri, belirtilen dayanm artlarna uygun olacaktr.

35.13

Kalite Kontrol

Pskrtme betonu iin belirtilen kalitenin yapm srasnda salanma iin, agrega gradasyonu, priz hzlandrcl katk maddeleri ve pskrtme betonunun dayanm aadaki ekilde deneye tabi tutulacaktr. 35.13.1 Agrega Gradasyonu Yapm srasnda agrega gradasyonu haftada en az bir kere veya dare tarafndan verilen talimata gre deneye tabi tutulacaktr. 35.13.2 Priz Hzlandrc Katk Maddeleri Her tip priz hzlandrc katk maddesi iin ve ilaveten imentonun markas, kayna veya karakteristikleri deitiinde, imento ile priz hzlandrc katk maddesi arasndaki uyumluluk, uygunluk deneyleriyle kontrol edilecektir. Uygulanan her 100 m3 pskrtme betonu (yerinde lm) iin priz alma zellikleri tnel yan duvarlarnda veya bir deney panosunda deneye tabi tutulacaktr. 35.13.3 Yerinde Basn Dayanm Uygulanan her 100 m3 teorik lm pskrtme betonu iin bir deney panosuna pskrtme yaplacaktr. Panodan 100 mm apnda on be adet karot numune alnacaktr. 1, 7 ve 28 gnlk basn dayanm iin beer adet karot numune deneye tabi tutulacaktr. Karotlarn ortalama dayanm her ya iin madde I 35.12.2de belirtilen dayanmlardan az olmayacaktr. Basn dayanm olacaktr. dklklerinin sonular Yklenicinin sorumluluundadr. Pskrtme betondaki dayanm dklkleri sebebiyle ilave masraflar Ykleniciye ait

35.14

Dknt

Pskrtme betonu uygulamasndan nce, hemen yakn ksmlardaki dkntler temizlenecek ve darenin istedii ekilde ortadan kaldrlacaktr. Dknt tekrar kullanlmayacaktr. Gerek yeralt gerekse yer st yaplarda duvarlarn ve tabanlarn birleme yerlerinde dknt birikmemesine bilhassa dikkat edilecektir. Yklenici, dknty en az miktarda tutmak iin her gayreti gsterecektir. darenin kanaatine gre dknt miktar ok fazla ise Ykleniciden karm nisbetlerini ve tatbik yntemlerini gzden geirmesini veya

dknt miktarn makul seviyeye indirmek iin darenin gerekli grd, bu eit dier nlemleri almasn isteyebilir.

35.15

naat Derzi

naat derzleri veya su tutucu derzlerinin darenin kabul veya istedii ekilde olmas temin edilecek ve bitiikdeki otkrit yzeye temiz. muntazam, bir kenarla ve 45 lik meyille balanacaktr. Bitiikdeki ksmn dklmesinden nce meyilli ksm ve yanndaki otkrit burda belirtildii ekilde hazrlanacaktr.

35.16

Kontrol ve Tamir

Yklenici, betonla rlmemi olan btn otkritli yzeyler iin, her yzey btn ile en az 48 saatte bir defa gzden geirilecek ekilde bir periyodik muayene yntem, koyacaktr. Bu muayene yzeylerdeki atlaklar veya otkrit yzeydeki baka bozukluklar ve bilhassa alttaki zeminin dalma yapacak artlarla karlamas ile neticelenecek dier herhangi bozukluklarn tesbiti iin yaplacaktr. Gne na maruz yzeylerin muayenesi darenin tasvip ettii ekilde gn olan saatlerde yaplacak, dier yzeyler ise darenin uygun bulaca tarzda ve yeterli miktarda aydnlatlacaktr. Yklenici, her 48 saatte bir her sahadaki otkritin tatminkar durumda olup olmadn bildiren bir rapor verecek ve durum tatminkar deilse, otkritdeki hatalar da detaylar ile bildirilecektir. dare yaplacak tamir ilerini Ykleniciye bildirecek ve Yklenici de bu tamir ilerini burada belirtildii ekilde yapacaktr. dare btn pskrtme betonunun dklmesini takip eden 8 saat ierisinde kontrol edecektir. Tatminkar bulunmayan pskrtme betonu burada belirtildil ekilde, Yklenici tarafndan ilave masraf istenmeksizin tamir edilecektir. Sonraki pskrtme betonu tabakas dklmeden nce. bir nceki tabaka darenin uygun bulaca ekilde boluk sesi bakmndan kontrol edilecektir. Yklenici btn boluk sesi gelen, kumlu, atlak veya paralanm ksmlar ile darenin kanaatine gre pskrtme betonunun hatal olduu ksmlar, pskrtme betonlu salam kaya veya otkrit kncaya kadar kazyp karmak, yzeyi burada belirtilen surette hazrlyarak, darenin uygun bulaca ekilde tekrar beton pskrtmek sureti ile tamir edecektir.

Yklenici, pskrtme betonu yzeylerinin tamirini, darenin haber vermesinden sonra mmkn olduu kadar abuk ve her halkarda bunun bildirilmesinden sonraki 24 saat iinde yapacaktr.

35.17

Bakm

En az 7 gnlk bir sre zarfnda, herhangi bir pskrtme betonu tabakasnn yzeyinde kuru lekeler grlr grlmez en az 4 saatte bir basnl suyla slatlacak veya darenin uygun bu1aca ekilde baka suretle bakm yaplacaktr. darenin tasvibi olmakszn rtme bakm usul kullanlmayacaktr.

35.18

elik ksal Ksmlarda Pskrtme Betonu

dare elik iksa yaplan ksmlarda pskrtme betonu yaplmasn isteyebilir. Yklenici, elik iksal ksmdan, darenin istedii ekilde btn serbest haldeki ahap ve dier aklklar kaldracaktr. Btn kalan aklklar ile dier malzeme darenin uygun grecei ekilde balanacak, kamalarla veya dier vastalarla skca tutulacaktr. Yzeylerin hazrlanmas burada belirtildii ekilde yaplacaktr. Bu ilem esnasnda, mesnet bloklarnn altnn ykanmas veya baka herhangi bir sebepten dolay yap stabilitesinin tehlikeye sokulmamas iin, bilhassa dikkat edilecektir. Tabaka kalnlklar ve pskrtme betonu tatbiki iin kullanlan yntemler izimlerde gsterildii veya darenin talep ettii gibi olacaktr. otkrit iinde hava boluklarnn olmasn temin iin otkrit kabu1 edilebilir bir yzey meydana getirecek ve elik iksay iine.alacak ekilde tatbik edilecektir. elik iksann kaz yzeyine iyi intibak etmedii yerlerde iksa arkasndaki boluk otkrit ile doldurulacak.

36 36.1

ELK (LF de olabilir) TEL DONATILI BETON Kapsam

Bu blmde, elik tel donatl pskrtme betonlarn kartrma, iletim, pskrtme, kr ve kalite kontrol iin gerekli iilik, malzeme ve ekipmanlarn zellikleri aklanmaktadr. Uygulama ncesi, Yklenici sahip olduu ekipmanlarla istenilen kalitede beton

retebileceini ve uygulayabileceini gstermelidir. Beton kalnl, projede ngrlen kalnl salamal, karm dk su/imento oranna sahip olmaldr.

36.2

elik Tel Tipleri

Pskrtme betonda kullanlan elik teller deiik ap, uzunluk ve biimdedir. elik tellerin tarifi iin aadaki parametreler kullanlr. Uzunluk/ap oran, Tel ekme-kopma gerilmesi, Geometrik biim, (TS 10513)

36.3

elik Tel zellikleri

elik teller, souk ekilmi telden retilmeli, yuvarlak kesite ve kancal sona sahip olmaldr. Tel aplar 0,45-0,55 mm ve uzunluklar 30-35 mm olmaldr. Tel ekme kopma dayanmlar 1000 N/mm2den az olmamaldr. Tellerin beton iinde homojen dalmn temin iin, tutkall tel demetleri kullanlmaldr.

36.4

Agrega

elik tel donatl beton iin kullanlacak agrega Beton artnamesinde belirtilen agrega zelliklerine uygun olacaktr. Genel olarak granlometrisi aada verilmi olmakla beraber en uygun dereceleme antiyede darenin onay ile Yklenici tarafndan yaplacak deneyler sonunda bulunacak ve uygulanacaktr.

Elek boyutu 20 mm 15 mm 9.51 mm 4.76 mm 1.19 mm 0.30 mm

Elekten Geen Malzeme Yzdesi (ktlece) 100 95-60 85-50 75-30 60-10 30-4

36.5

elik Tel Donatl Betonun Karm Tertibi elik tel donatl beton karm tertibi, deney panellerinde uygulanmal ve bu test

sonucuna gre onaylanmaldr. Katklar, karm tertibi ile uygun olmaldr. Sertlemi betonun zellikleri nceden belirlenmelidir. elik telleri kartrmak amac ile bir deiiklie gidilmez. Dk krma ta miktar ve yksek oranda imento katlmas, elik tel donatl pskrtme betonlarn performansn artrr. Kuru karm iin 3 metod uygulanabilir. a) Beton santralnda kum+agrega karmna elik tel, imento ilave edilerek kartrclar ve transmikser, kamyon vb. aralara yklenir. b) Btn malzemeler, dorudan transmiksere konularak kartrlr. c) Hazr paket harlar kullanlr. Islak karm iin genelde klasik beton iin yaplan yntem uygulanr. elik teller, beton santralnda (takriben 40 kg/m3 tel dozajna sahip) veya antiyede dorudan transmiksere ilave edilir. Tutkall tel demetleri toplanmay engeller. Beton elik tellerin ilavesi, slamp, nemli lde etkiler, betonun ilenebilirliini arttrmak iin su ilave edilmesi dayanmn byk lde azaltr. Bu sebeple slamp testi ve betonun dtan grn ienebilirlik konusunda yanltc olabilir. Gerekli grldnde su deil, su azaltc ve ilenebilirlii arttran katk kullanlmaldr.

36.6

Kartrma

Beton santral, btn malzemeleri niform olarak kartrabilecek ve bu karm segregasyon yapmadan boaltabilecek kapasitede olmaldr. elik teller, agrega gibi karma ilave edilir. Karm srasnda tel demetleri zlr ve teller homojen olarak karma dalr. Btn teller homojen olarak dalncaya kadar karma devam edilir.

36.7

Ekipman

Uygulanan metot, malzeme ve teknik adan tamamen gelimi ve iin btn icaplarna uygun olacak, yalnz modern ekipman kullanlacak ve darenin onay alnacaktr. Uygun yedek ekipman ve yeterli yedek para her zaman iin kullanma hazr vaziyette bulunacaktr. Standart kartrc: Dner kartrc kum-imento kuru karmn gerekli zamanda ve dzenli olarak salayacak bir kapasiteye sahip olacaktr.

Tabanca: Haval kartrma ve basma aleti dey ift hazneli veya kabul edilebilir baka bir tipte olacaktr. Dey ift hazneli tip, stteki hazneye yeni mal doldurulurken aadaki hazne iletim hortumuna devaml olarak gerekli malzemeyi verecek kapasitede olacaktr. Alet her zaman iyi vaziyette olacak mmkn olduu kadar sk temizlenecektir. Hortum: Gerekli alma basncna dayanabilecek ekilde takviye edilmi ve istenilen miktarda malzeme tayabilecek byklkte olacaktr. Pskrtc: inde delikli su vericisi olan ve malzeme iine eit olarak su datan n kartrma tipinde veya onaylanan baka bir tipte olacaktr. Hava kompresr : Standart tipte olacak, hortumun en uzun olduu zaman bile yeterli havay ve basnc salayabilen, kesintisiz alan bir tipte olacaktr. Kompresr kapasitesinin belirlenmesinde, temizleme ve pskrtme srasnda tketilen havada gz nne alnacaktr. Havaya ya kartrarak kirleten tipler kesinlikle kullanlmayacaktr. Su Pompas : Hortumun en uzun olduu srede bile, yeterli su ve basnc salayacak kapasitede olacaktr. Su basncnn pskrtme iin gereken en yksek hava basncndan 1 kg/cm 2 daha fazla olmas salanacaktr. Yukarda bahsedilen hususlar Ganayt ve otkritin kuru karm esasna gre gerekli ekipman gstermektedir. Gnmzde daha ok uygulanan ya karmda ise aadaki ekipman devreye girmektedir. Beton Santrali: Ganayt ve otkritin hazrlanmas iin i yerinde bir beton santrali tesis edilir. Ve karm bu santralde yaplr. Transmikser: Ya karm santralden alarak i bana gtrr. Beton Pompas (otkrit Pompas): Pompa haznesine dklen karm, hidrolik sistem basnca dayankl borular vastas ile nuzula iletir. Sv Katk Tanklar: Ganayt veya otkrite katlacak olan katk malzemesi sv halde tanklarla i banda bulundurulur. Ve nozulun ucunda karma katlr.

36.8

elik Tel Donatl Pskrtme Betonun Uygulanmas

Pskrtme betonu uygulamasn yapacak personel, bu tip uygulamalar ve ekipmanlar konusunda tecrbeli olmaldr. Kaplanacak alan, basnl su ile temizlenerek amur ve serbest kaya paralarndan arndrlmaldr. Az zararla ve iyi bir kaplama elde edebilmek iin, pskrtlen malzeme hz, yzeye olan mesafe ve su miktar ayarlanmaldr. Geri dklen malzeme kesinlikle kullanlmamaldr. Betonun kaybettii nemin tekrar salanmas iin kr uygulanmaldr. Uygulama yerine getirilen hazr karmn bekleme sresi dikkatle takip edilmeli, sreyi aan karm uygulanmamaldr. elik tel donatl pskrtme beton uygulamalarnda ya karm tercih edilmelidir. Ya karmda daha niform bir beton elde edilir. Pskrtme beton uygulamasnda, uygulayc kii ile uygulama yzeyi arasnda en az 1,5 metre mesafe olmas gerekir. Dknty azaltmak iin uygulama kademeli olarak yaplabilir. Kuru ve ya pskrtme betonlar iin retilmi zel katk maddeleri kullanlacaktr. Katk oran olarak reticinin verdii rn bilgileri ve darenin talimat esas alnacaktr.

36.9 elik Tel Donatl Pskrtme Betonla Yaplan Tnel Kaplama Yklenici, tnel ve yeralt kazlar iin her trl ekipman ve malzemeyi i banda bulundurmak mecburiyetindedir. Gerekli ara, gere ve yeterli destek malzemeleri i bana getirilmeden kazlara balanlmamaldr. Her uygulamac gvenlik iinde kalarak kaz hzn artrmaya almaldr. Geici ve etkili bir destek sistemi, kaz sonrasnda kaya dmesini nlemek, alanlar korumak amacyla en ksa srede kurulmaldr. Zeminin kendini tutabilme sresi ok snrl ise, bu ksa sre ierisinde snrl elik tel donatl beton kullanlmaldr. elik tel donatl beton tekniine uygun olarak tecrbeli bir ekip tarafndan yaplmaldr. Standart kartrclar, hortum, hava konprasr ve su pompas gibi elemanlar temiz, salam ve alr vaziyette hazr bulundurulmaldr. elik teller karma beton santralnda kartrlmal ve karmn niform olmas iin yeterince kartrlmal, elik tellerin belli noktalarda ylmalar nlenmelidir. Uygulanacak beton gerekli akkanl salayacak en dk su-imento oranna sahip olmaldr. Gerekirse betonun akkanl katklarla salanmaldr.

elik tel donatl beton rtre ve termal gerilmeleri ald gibi, kesme ve ekme dayanm salayarak, noktasal ykleri geni bir alana yaydndan sadece geici destek olarak kullanlmayp, yeralt yaplarnda esas kaplama yerine de kullanlabilir.

36.10

Sertlemi elik Tel Donatl Betonun zellikleri

elik Tel Donatl Pskrtme Betonlarn eilme veya ekme halinde yk-sehim erisi zellikleri, yaln betonun zelliklerine gre nemli farkllk gsterir, krlmadan nce elik tellerin salad byk ekil deitirme sz konusudur. elik Tel Donatl Pskrtme Betonlar snek davranla, yeni daha iyi atlama sonras dayanm ve enerji yutma kapasitesi veya tokluk ile tanmlanr. TDPBlar olduka iyi ekme dayanmna, sneklie ve eilme performanslarna sahiptir. TDPBlarn mekanik davran zelliklerini daha iyi anlamak iin malzemenin gerilme-ekil deitirme ilikisini incelemek ve yapdaki davran ile iliki kurmak gerekir. elik tellerin betona katlmas gevrek olan betonun ekme ekil deitirme kapasitesini artrarak yarsneklilik verir. Bylece, atlama dayanmnda ve tokluk zelliklerinde iyileme beklenebilir. TDPBlarn analizinde en nemli parametreler malzeme davrann temsil eder. Tokluk TDPBlarda nemli bir zelliktir. Tokluk art elik telin betona salad en nemli zelliklerden biridir. Tokluk veya enerji yutma kapasitesi yk-sehim erisinin altnda kalan alan olup, yap elemanlarnn enerji yutma zelliklerinin lsn ve tepe noktas sonras davrann gstermekte kullanlr. Tokluk, genelde entiksiz numuneler zerinde yaplan drt noktal eilme deneyinden elde edilmektedir.

36.11

Kalite Kontrol

Tokluk indeksleri ve R deerleri, TS 1055 ve ASTM C 1018e gre hesaplanacaktr. Taze beton iindeki tel dozajnn belirlenmesi iin, 10 lt taze beton numunesi ykanp, iinde bulunan tel miktar mknats yardm ile toplanr ve tartlr. Bulunan deer, ortalamadan en ok %20 sapmaldr.

36.12

Dayankllk

elik tel donatl pskrtme betonlarn korozyon direnci baz faktrlere baldr. Matriks yap alkali ortamda ve atlaksz kaldka, TDPBda bozulma olumaz. yi kaliteli TDPB,alkali derecesini deitirecek etkilere maruz kalrsa, yllar sonra, karbonatlama derinlii birka milimetreye ular. Bu derinliin altnda kalan teller,tamamen korunmu kalr. Beklenmedik ani etkiler altnda atlak olutuunda,elik teller atlak derinliince korozif etkilere maruz kalr.atlak geniliine,derinliine, tellerin apna ve korozif ortamn iddetine bal olarak, elik teller belirli bir sre, atlak boyunca yk aktarmaya devam ederler. Deniz yaplar gibi, korozyonun youn grld uygulamalarda, galvaniz kapl elik tel kullanm, yap mrn uzatr. Alkali matrix tarafndan korunan teller sreksiz olduklar iin korozyona sreklilik kazandrmaz. Yzeyde kalan teller,zaman iinde paslanabilir.Ama bu durum yapsal bir zayflk dourmaz.Estetik grnmn nemli olduu uygulamalarda, yzeye son kat 1-2 cm kalnlnda elik telsiz bir tabaka uygulanabilir.

36.13 TDPB ile elik Hasr Donat Pskrtme Beton ile Karlatrma elik tel donatl pskrtme beton kaplamalar, elik hasr donat kaplamalarn salad eilme dayanmn ve dayanm salar. Testler, 40 kg/m3 tel dozajna ship kaplamalarn, hasr donatl olanlarla karlatrlabildiini gstermitir. Souk ekme sert elik hasr, kaya kaplamalar iin uygun deildir. Yumuak elik kullanlmaldr. TDPBun kesme dayanm, elik hasra oranla daha yksektir. Bu sonular, sonu kancal, yksek ekme kopma dayanmna sahip teller iin geerlidir. Tellerin matriksin krlma annda kopmayp betondan syrlmalar gerekir. Pskrtme betonun plastik davran, tellerin betondan syrlma zelliklerine baldr. Byk plaklarla yaplan yk-deformasyon deneylerinde yk tama kapasitesi, atlak sonras kk deformasyonlarda elik hasrdan daha stn, byk deformasyonlarda ise edeerli bulunmutur.

36.14

Silis Duman

36.14.1 Tarifi Silis duman,silikon metalinin retimi srasnda elde edilen yan rndr. Frndan kan gazlarn filtre edilmesi ile oluur ve ok ince silikon dioksit (SiO 2) partiklleri ierir. Aada yzey alanlar karlatrmas, partikllerin incelii konusunda daha iyi bir fikir verebilir. Silis duman Uucu kl Portland imentosu 20.000 m2/kg 400-700 m2/kg 300-400 m2/kg

36.14.2 Dizayn ve Kartrma Silis duman, sahip olduu yzey alannn byklnden dolay,betonda su ihtiyacn arttrr. Su miktar, yaklak olarak 160 l/m3den 220 l/m3'e ykselir ve su/imento oran artar. Su ihtiyacn kontrol altnda tutmak iin su azaltc ve akkanlatrc katk kullanlmaldr. Eer betonun donma zlme dayanmn arttrmak gerekirse, hava srkleyici katk ilave edilmelidir. Kuru sistemde,silis dumannn katlmas ve homojen datlmas kolay deildir.Karm sresi 4 dakikaya kadar uzayabilir.Silis duman, suya kartrlarak, hazr halde uygulama yerine getirilebilir ve nozulda betona ilave edilebilir. Kuru karmn nceden nemlendirilmesi (premoisturizing), geri dklmeyi ve toz olumasn azaltr. Islak sistemde, silis duman beton santralnda ilave edilebilir veya transmiksere sonradan katlabilir. 36.14.3 Plastik zelikleri Silis dumannn imento miktarnn % 8-12 si orannda kullanlmas, taze pskrtme betonun yapma zelliini arttrr.Islak ortamlarda yaplan uygulamalarda, zeminden gelen suyun betonu ykamasna kar diren oluturur. Tek pas pskrtme beton kalnln, klasik betona gre daha fazla arttrabiliriz. Suyun geldii blgelerde, katk miktar ykseltilerek yapma dayanm ve priz arttrlmaya allr. Bu da, uzun dnemde beton kalitesi ve dayankll zerinde olumsuz etki eder. Silis duman ilavesi ile, katk miktar arttrlmakszn bu mesele zlebilir. Uygulama srasnda geri dklen malzeme, nemli bir maliyet getirir.Silis dumannn ilavesi ile, tavan ve yatay duvarlarda kayp oran azalr.

36.15

Sertlemi Beton zelikleri

36.15.1 Basn Dayanm Silis duman ve uygun agrega granmetrisi kullanarak, 50 Mpa ve daha yksek dayanmlara sahip beton karmlar elde edilebilir. Proje tasarmclar daha dk snflar tercih edip, imento ve silis duman miktarn azaltrlar. Bu da geri dklmeyi ve yapmay azaltr.

36.15.2 Eilme ekme Silis duman ilavesi, eilme ekme dayanmn 1-2 Mpa arttrr. 7 gnlk 5 Mpa ve 28 gnlk 7 Mpa deerlerine, priz hzlandrc ilavesi olmadan ulalabilir. Daha dk deerler, katk ilavesi ile ortaya kabilir. 36.15.3 elik Tel Donatl Silis Duman lave Edilmi Pskrtme Beton Silis duman ilave edilmi yksek dayanml betonlarn zayf yn, krlganldr. Ani ortaya kan deprem, patlama ve yklere maruz kaldnda kme ok hzl olmaktadr. deal zm, elik tel ilavesi ile pskrtme betonun srekliliini artrmaktr. Bylelikle betonun tokluk oranlar da art gsterir.

37 37.1

SIZDIRMAZLIK CONTALARI Genel

Beton ve betonarme yaplarda kullanlacak szdrmazlk contalarnn cins tip ve snflar tatbikat projelerinde gsterilecektir. Lastik ve plastik szdrmazlk contalarnn niteliklerinin, DS Aratrma ve Gelitirme Dairesinde yaplacak muayene ve deney sonularna gre uygunluu arttr. antiyeye getirilen tm contalar serin bir yerde depo edilecek, gne nn direk etkisine ak braklmayacak, ya ve gres bulamasndan korunacaktr. Muayene ve deneylerde, ayn snf, tip ve trdeki contalarn para uzunluklar toplamnn her 500 msi bir parti saylacaktr. Her partiden geliigzel drt para alnarak drt numune takm oluturulacaktr. Bir rnekler takm 1 m uzunluktaki bir paradan oluacaktr.

Partilerden artan malzeme miktarnn 500 mden az olmas durumunda bunlarda bir parti saylacaktr. Malzeme eer muayene tarihinden itibaren bir yldan fazla bir zaman sonra kullanlacaksa yeniden bu teknik artname esaslarna uygun olarak kontrol edilecektir. Lastik contalar TS.2810, plastik contalar TS.3078 standardna her bakmdan uygun olacaktr.

37.2

Kullanm Alanlar

Plastik ve lastik contalar, beton ve betonarme yap elemanlarnda genleme ve bzlme derzlerinde yapnn yatay ve dey hareketlerinden dolay zarar grmemesi, ayrca su szdrmazlnn nemli olduu alak ve yksek basnl yaplarda kullanlr. Su Tutucu Contalarn Kullanld Yaplar: Sulama kanallar stinat duvarlar Su depolar sale tnelleri Su ile temas halinde olan temel ve demeler Sifonlar Reglatr Akedkler Kanalizasyon Sistemleri, Artma tesisleri Dolusavaklar HE santralleri Beton barajlar nyz beton barajlar

izelge 13: PVC Plastik su tutucu bant tipleri ve kullanma yerleri PVC Plastik Su Tutucu Bant Tipleri ve Kullanma Yerleri
PVC Su Tutucu Bant Tip
B

Kullanm Yerlerindeki DerzTipleri ve Aklamalar Sabit ve Genilemesiz inaat derzlerinde ve daralma alak yksek su basncnda.

Tatbik ekli

Merkezi

naat daralma derzlerinde ve hafif genilemenin bulunduu derzlerde, yksek su basncnda. Dk, orta ve yksek derecedeki genileme derzlerinde, makaslama hareketlerinde ve her iddetteki su basncnda. Yksek derecedeki genileme derzlerinde, makaslama hareketlerinde ve yksek iddetteki su basncnda. kmelerin fazla olduu yaplarda tercih edilmelidir. Genleme derzlerinde orta iddette genlemelerde veya makaslama hareketlerinde, dk su basncnda. naat derzlerinde ve daralma derzlerinde, dk su basncnda. Merkezi veya deme profilleri ile birlikte vaya mstakilen beton dkm srasnda derzlerin esnek olarak kapatlmas amacyla. naat derzlerinde, dk su basncda

Merkezi

A O OL

Merkezi

Merkezi

DO

Deme

DDT

Deme

KP

Deme

Perde ve demelerde, kondvi, tnel, sifon ve yerinde dkme beton ve betonarme borularda

Beton ilerinde kullanlan PVC plastik bant tipinin seiminde, derzde su yaltm m yoksa hareket transferlerine engel olmak m, yoksa her iki zelliin de arlkl olduu bir uygulamann m gerekletirileceinin belirlenmesi gerekir. Yapnn, zemindeki basnl suya kar korunmas gerekiyorsa, derzlerde kullanlacak PVC su tutucu batlar, derzlerden ieriye su szmasn nleyecek ekilde betonun su ile temas eden yzeylerinde kullanlmaldr. Eer basnl zemin suyu sz konusu deilse ve derzde dinamik hareketlerin transferine engel olunmak istenirse bu taktirde beton kesitinin merkezinde kullanlan merkez tip PVC su tutucu bantlar kullanlabilir. Eer yap deprem kua zerindeyse veya tama olaynn youn olarak beklendii yerlerde yaplmakta ise, bu takdirde, meydanda gelebilecek ar gerilmeleri absorbe edecek ve aprazlama ynlerdeki gerilmelere dayankl bant tipleri seilecektir. Genleme derzlerindeki, bir takm parametrelere bal olarak 18 mm ile 50 mm arasnda derz aral dzenlemesi sz konusu olmaldr. Derzin grnr yzeyinde veya PVC su tutucu bant bulunmayan yzeyinde, derz iindeki malzemelerin ve derzin korunmas asndan kapama profili olarak isimlendirilien zel amal bantlarn kullanlmas gerekmektedir. Bu tip Bantlarn beton dkm srasnda kullanlan tipleri olduu gibi beton dkmnden ve prizin tamamlanmasndan sonra dardan monte edilen tipleri de

bulunmaktadr. PVC plastik su tutucu bant tipleri ve kullanm yerleri izelge 13te gsterilmitir.

37.3

Su Tutucu Contalarn Seimi Tip Seimi

37.3.1

Beton ilerinde kullanlan lastik su tutucu conta tipinin seiminde, derzde su yaltm, hareket trasferlerine engel olmak m, yoksa her iki zelliinde arlkl olduu bir uygulamann m gerekletirileceinin belirlenmesi gerekir. yleki; yapnn zemindeki basnl suya kar korunmas veya basnl suyun derzden dar kamamas iin kullanlacak contalar yapnn suyla temas eden yzeyinde kullanlmaldr.

37.4

Conta eitleri Lastik Contalar

37.4.1 a)

A Tipi Lastik Conta; Dk, orta ve yksek derecedeki genleme derzlerinde makaslama hareketlerinin olduu yerlerde, her iddetteki su basncnda,

b)

B Tipi Lastik Conta; Sabit ve genlemesiz inaat ve daralma derzlerinde, alak ve yksek su basnlarnda,

c) d,L,I,K, tipi Iastik contalar radyal kapaklarda kullanlacaktr. Lastik contalara ait tip ve zellikler izelgelerde gsterilmitir. 37.4.2 a) Plastik Contalar (PVC)

A Tipi PVC Contalar; Dk, orta ve yksek derecedeki genleme derzlerinde, makaslama hareketlerinde ve her iddetteki su basncnda,

b)

B ve I Tipi PVC Contalar; Sabit ve genlemesiz inaat derzlerinde daralma derzlerinde. Alak ve yksek basnlarnda, kullanlacaktr. PVC contalara ait tip ve zellikler izelgelerde gsterilmitir.

37.5

Boyut Seimi

Yukarda izah edilen hususlara gre uygun conta tipi seildikten sonra, derzde kullanlacak olan bu tipin boyutunun seiminde u hususlar gz nnde bulundurulmaldr. Beton Konstrksiyonu, Beton kalnl, Derz genilii, Derzdeki genleme, daralma, oturma gibi hareketlerin bykl, Su basnc ykseklii.

Deprem ihtimalinin yksek olduu, derzdeki oturma gibi hareketlerin fazla olduu ve su basncnn yksek olduu yerlerde et kalnl fazla olan tipler kullanlmaldr. Beton kalnlna gre gerekli conta et kalnlklar izelge 14te gsterilmitir.

izelge 14: Beton kalnlklarna gre kullanlabilecek bant enkesit uzunluu ve et kalnl Beton Kalnl Bant Enkesit Kalnl Bant Et Kalnl T (cm.) L (mm.) A1 (mm.)(min.) 20 20-40 35-50 40-60 50-70 60-80 80-100 100 100 150 200 250 300 350 400 500 3 4 4 4 4 4 6 8

izelge 15: Birinci Snf Lastik Su Tutucu Conta zellikleri ekme Dayanm (0) Ortalama min. 250 (daN/cm2) kgf/cm2

Uzama Oran ( 0)

En kk deer Ortalama En kk deer

Sertlik (H0) Birim hacim ktlesi (d) Su emme oran (s) ekme Dayanm Yalandrmadan Uzama Oran sonra Sertlik Sabit sapma (ss)

1 Yzde deime ( 1) (H1) Deime Miktar (a)

min. 225 (daN/cm2) kgf/cm2 min. % 500 min. % 450 65 Shore A5 Shore A 1.15 g/cm3 0.05 g/cm3 max. % 3 min. 0,80 (0) max. % 20 min. 0,80 (c0) max. % 20 H0 5 shore A 5 shore A max. % 25

izelge 16:A Tipi lastik su tutucu contalar ller mmdir TP VE SEMBOL A-12 A-15 A-20 A-23 A-25 A-30 L* 1204 1504 2004 2305 2505 3005 c*1 71 71 101 101 101 121 b* 162 162 202 252 252 252 (b) NOT: * iaretli olanlar dndaki boyutlar bilgi iin verilmi olup, boyut muayenesi dikkate alnmaldr. c* 282 282 323 383 383 383 d 18 18 18 18 18 18 e* 51 51 71 101 101 101 R 6 6 6 6 6 6

izelge 17: B Tipi Lastik Su Tutucu Contalar ller mmdir TP VE SEMBOL B-12 L* 1204 a*1 71 b* 162 R 6

B-15 B-20 B-23 B-25 B-30

1504 2004 2305 2505 3005

71 101 101 101 121

202 202 202 252 252

6 6 6 6 6

(c) NOT: * iaretli olanlar dndaki boyutlar bilgi iin verilmi olup, boyut muayenesi dikkat Alnmamaldr.

izelge 18: kinci Snf Lastik Su Tutucu Contalar

ekme Dayanm (0) Uzama Oran ( 0) Sertlik (H0) Birim hacim ktlesi (d) Su emme oran (s) Ortalama En kk deer Ortalama En kk deer min. 200 (daN/cm2) kgf/cm2 min. 170 (daN/cm2) kgf/cm2 min. % 400 min. % 350 65 Shore A Shore A 1.15 g/cm3 0.05 g/cm3 max. % 3

ekme Dayanm Yalandrmadan Uzama Oran sonra Sertlik Sabit sapma (ss)

1 Yzde deime ( 1) (H1) Deime Miktar

min. 0,80 (0) max. % 20 min. 0,80 (c0) max. % 20 H0 5 shore A 5 shore A max. % 25

izelge 19: nc Snf Lastik Su Tutucu Conta zellikleri

min. 170 (daN/cm2) kgf/cm2 min. 130 (daN/cm2) kgf/cm2 min. % 350 Uzama Oran ( 0) min. % 300 Sertlik (H0) 65 Shore A Shore A Birim hacim ktlesi (d) 1.15 g/cm3 0.05 g/cm3 Su emme oran (s) max. % 3 1 min. 0,80 (0) ekme Dayanm Yzde deime max. % 20 min. 0,80 (c0) Yalandrmadan ( 1) Uzama Oran sonra max. % 20 (H1) H0 5 shore A Sertlik Deime Miktar 5 shore A Sabit sapma (ss) max. % 30 l ve toleranslar, lastik su tutucu contalarn lleri TS 2810 deki fylerde gsterilen deerlere uygun olacaktr. ekme Dayanm (0) Ortalama En kk deer Ortalama En kk deer

izelge 20: PVC Plastik Conta zellikleri

ekme Dayanm (0) Uzama Oran ( 0)

Ortalama En kk deer Ortalama En kk deer

Sertlik (H0) Birim hacim ktlesi (d) Su emme oran (s) ekme Dayanm Yalandrmadan Uzama Oran sonra Sertlik Sabit sapma (ss)

1 Yzde deime ( 1) (H1) Deime Miktar

min. 140 (daN/cm2) kgf/cm2 min. 120 (daN/cm2) kgf/cm2 min. % 225 min. % 200 75 Shore A5 Shore A 1.27 g/cm3 0.04 g/cm3 max. %1.5 (m/m) min. 0,80 (0) kgf/cm2 (daN/cm2) max. % 20 min. 0,80 (c0) max. % 20 H0 5 shore A 5 shore A max. % 5,0 (m/m)

l ve toleranslar, plastik su tutucu contalarn lleri TS 3078 deki fylerde gsterilen deerlere uygun olacaktr. izelge 21: A tipi PVC Plastik Su Tutucu Conta lleri ve Toleranslar (mm) TP VE SEMBOLLER A-15/4 A-15/6 A-20/5 A-20/7 A-25/6 A-25/8 A-25/10 A-30/7 A-30/9 A-35/8 A-35/10 A-40/10 A-40/12 A-50/10 A-50/12 NOT: * aretli olanlar alnmamaldr. L* 1502 2003 2504 3004 3505 4005 5006 dndaki a1* a2* b* c* d R

40.5 61 152 60.5 81 50.5 71 202 70.5 91 60.5 81 80.5 101 252 100.5 121 70.5 91 252 90.5 111 80.5 101 252 100.5 121 100.5 121 252 120.5 141 100.5 121 252 120.5 141 ller bilgi iin verilmi olup,

272 15 6 312 342 20 6 382 412 452 25 6 492 432 25 6 472 452 25 6 492 542 30 6 582 542 30 6 582 l muayenesinde dikkate

izelge 22: B Tipi PVC Plastik Su Tutucu Conta lleri ve Toleranslar (mm) TP VE SEMBOL B-10/4 B-10/6 B-15/5 B-15/7 B-20/6 B-20/8 B-20/10 B-25/6 B-25/8 B-25/10 B-30/6 B-30/8 B-30/10 L* 1002 1502 2003 2504 3004 a*1 40,5 60,5 50,5 70,5 60,5 80,5 100,5 60,5 80,5 100,5 60,5 80,5 100,5 (b)* 152 202 222 252 252 R 6 6 6 6 6

NOT: * aretli olanlar dndaki ller bilgi iin verilmi olup, l muayenesinde dikkate alnmamaldr.

37.6

PVC Plastik Su Tutucu Bantlar in zel Paralar

PVC Plastik Su Tutucu Bantlar iin zel paralar: Su tutucu bantlarn antiye artlarnda yaplacak kaynaklamasnda kolaylk salayan zel paralar fabrikada istek zerine aadaki ekillerde (ekil 6) imal edilir. Su tutucu bantlarn donatyla balanabilmesi iin gerekli klipslerin temini yannda zel istek durumunda her tip su tutucu bantn her iki yannda 50 cmde bir delikli olarak imal edilmesi mmkndr.

37.7

PVC Plastik Su Tutucu Bantlarn Yerine Yerletirilmesi

Birinci kademe betonu dkmek iin, yaplan derz aln kalplar mutlaka iki paral olmal ve conta kalp arasna (ekil 7) konmaldr. Zorunlu olarak tek paral kalplarn kullanlmas gereken yerlerde su tutucu bantn 2. kademe betonda kalacak ksm, kalbn i yzne doru dndrlmelidir. yze dndrlen bu ksm 2 nci kademe beton dklrken iinde kalacak ve szdrmazl salayacak ekilde yerletirilmelidir.

ekil 6 Su tutucu bant tipleri

Su szdrmazlnn tam olmas iin su tutucu bantn beton tarafndan ok iyi sarlmas gereklidir. Beton uygun kvamda olmaldr. Su tutucu bant civarnda hava boluu kalmamas iin, beton kademe kademe dklmeli ve vibrasyon yaplmaldr. Su tutucu bant yzeyinde har toz gibi yabanc maddeler olmamaldr. Aksi halde bantn betonla aderans zayflar. Bilhassa 2.kademe beton dklmeden nce 1. kademe beton dklrken bantn dier kanadna har vs. bulap bulamad kontrol edilmelidir ve gerekirse temizlenmelidir. Bu ama iin prin tel fras kullanlmaldr.
1.Kademe Beton 2. Kademe Beton

ekil 7 Contalarn yerletirilmesi

37.8

PVC Plastik Su Tutucu Bantlarn Eklenmesi

PVC plastik su tutucu bantlar termoplastik malzemeden imal edilmi olduunda, scak kaynaklama sistemi ile eklenir. Basit ve ufak ilerde, zel PVC yaptrc da kullanlabilir. Bantlarn inaat mahallinde eklenmesi ve yerletirilmesi srasnda ivi akmak, delerek tel geirme vb. Gibi bant tahrip eden ve su geirmezlik zelliini yok eden uygulamalara asla izin verilmemelidir. Ancak, bantlarn projesinde belirtilen derinlik ve llerde yerine monte edilebilmesi iin gerektiinde ilave donat konulabilecei gibi, delik alm balama flan bulunanlarda balama teli veya ivi, balama flan bulunmayanlada ise kska (klips) kullanlabilir. Cihazlar Kaynak lamas; minimum 5mm. Kalnlkta bakr veya printen yaplm, elektrikle termostatik olarak vaya btan gaz beki ile stlmaya elverili. Telfra Keskin bak Kaynaklama kalb: Aa vaya alminyumdan imal edilmi.

Uygulama Kaynaklanacak su tutucu batlarn karlkl gelecek ular keskin bir bakla ok dzgn olarak kesilir.

(a) ekil 8 Contalarn kaynaklanmas

(b)

Termostat kontrol kaynak lamalar ile ahap kaynak kalplar her tip su tutucu bant iin, talep halinde hemen teslim edilir. Her iki para kaynaklama kalbna (ekil 8-a,b) yerletirilir. Bu srada her iki parann aln yzlerinin tam olarak temas etmesine dikkat edilmelidir. Kaynak lamas tel fra ile iyice temizlendikten sonra eer termostatik olarak elektrikle stlan tip ise 160C- 170C ye kadar Btan gaz beki ile stlan tip ise yaklak 200oC 230oC ye kadar stlr. Uygun sya gelen kaynak lamas, kaynak yaplacak iki bantn aln yzleri arasna konulur ve her iki parann kalp iinde kalan ularnn erimesi beklenir. Su tutucu bantlarn yeterli miktarda erimesinden sonra kalp alarak lama kartlr. Kalp derhal ve sratle tekrar bant alnlar birbirne iyice bastrlarak sktrlr. Ek yerinin soumas iin bir sre beklenir. Kalp alr, ek yerinde oluan fazlalklar bir bakla alnr. Bu ilem srasnda, scakln yukarda belirtilen s deerlerinden fazla olmamasna dikkat edilmelidir. Yksek scaklkta PVC yanarak kmrletiinden ekleme iyi olmaz.