Professional Documents
Culture Documents
ed ' gef ;
wynfh armif0if;nGefY? armifoef;pdk;0if;? armifatmifudk0if;(t*ysH)wdkYxH bkef;bkef; pma&;vdkuf
w,f/ 'Dpmrla&;zdkY 'umrBuD; a':rmvmudk today;xm;wmMumNyD/ tcsuftvufawG pkaqmif;xm;
wmvnf; MumNyD/ odkYayrJh vufawGUrSmawmh ra&;jzpfcJhbl;/
axmifxJrSmqdkawmh usef;rma&;u eHygwfwpf OD;pm;ay;xdkufwJh tqifhjzpfvdkY usef;rma&;udk
xdcu
kd af pr,fh tvkyrf sK;d udk ausmif;wke;f uvdk wpdu
k rf wfrwf rvky&f b
J ;l / aeylw,f? tyl&edS t
f m;Bu;D w,f?
tcef;usOf;xJrSm ydwfavSmifae&w,f/ avt0iftxGuf raumif;bl;/ tmHkpl;pdkufvdkuf&if acR;awG
pD;usw,f/ rdwfzkawG wpfudk,fvHk; aygufw,f? cEmudk,fu a`Er&bl;/ txdkifrsm;&if tmacgifawG
tylavmifw,f/ EIwfcrf;awG uGJw,f/ a&,Hktemav;awG aygufw,f/ ESmacsw,f? ESmacswJhtBudrf
ta&twGufu aMumufp&m/
'Dvdk tajctaersKd;awGt& usef;rma&;udk t"duxm;ae&vdkY 'Dpmrludk a&;zdkY uwday;NyD;rS
MuefYMumae& jcif;yg/
ckawmh rd;k vnf;vdu
k v
f mNy?D pum;vH;k pm;om;awGu aeYaph&ufaph &ifaoG;i,fvkd twif;wd;k a0SU
xGufae MuvdkY ra&;bJ aevdkYr&awmhbl;/ 'gaMumifh a&;vdkufwm/
'Dpmrla&;zdYk pdwu
f ;l aygufvmwmuawmh q&marmifoef;aqG(xm;0,f)a&;wJh &wem*D&d ed'gef;?
&wem *D&d ed*Hk; qdkwJh pmtkyfESpftkyfeJY t*FvdyfvlrsKd; pma&;q&m zdv'if;a[m(H.FIELDING)a&;wJh THIBAW'S QUEEN udk
q&myg&*l bmomjyef w J h ]]oD a yg&J U ra[oD } }pmtk y f & ,f ? rEk [ mbk & if t aMumif ; a&;xm;wJ h
bkef;jynfhawZm&JU ]]rEk[mocifBuD;&JU vQKdU0SufrSwfwrf;}}pmtkyf&,f? 'DpmtkyfawG zwfNyD;uwnf;uyg/
t"du uawmh oem;p&m oDaygtaMumif;aygh/ bk&m;avmif;vnf; eef;odrf;cHcJh&w,f/
tusOf;pHcJh &w,f/ 'gayr,fh bk&m;avmif;u &ifxJrSm w&m;&Sdawmh olwdkYavmuf 'kura&mufbl;/
olwv
Ykd kd pdwrf qif;&J bl;ayghaemf/ 'gaMumifh ckvkd us;IH csed f ta&;edrchf sed rf sK;d rSm "r[m taumif;qH;k tazmfreG ?f
"r[m taumif;qHk; orm;awmf? "r[m taumif;qHk; vufeufqdkwmudk ajymcsifvdkY 'Dpmrludk
a&;vdu
k w
f myg/
tcef ; (1)
bk&m;avmif; Am&mPoDrif;b0wke;f u trwfwpfa,muf[m tusiyhf suf cspm;Ny;D ? w&m;ysuf
pnf;urf; azmufvmcJhw,f/ tm;udk;&wJh trwfjzpfawmh axmifvnf;rcscsif? jypfrIu xif&Sm;awmh
eef;wGif;rSmvJ qufxm;vdkY rjzpfawmhvdkY bk&m;avmif;u tusifhysuf trwfBuD;udk jynfESif'Pf
ay;vdkufw,f/
tusiyhf suf trwfBu;D u wdik ;f wpfyg;odYk xGuaf jy;oGm;Ny;D bk&m;avmif;&JU tm;enf;csu?f eef;wGi;f &JU
vQKd0SufcsufawGudk tukefzGifhcsvdkufw,f/ aemufNyD; Am&mPoDudk odrf;,lr,fqdk&if olulnDr,f?
tvG,w
f ul odr;f ,lEikd w
f hJ enf;vrf;awG olq
Y rD mS &Sw
d ,fvv
Ykd nf; wdik ;f wpfyg;rif;udk avQmufwifw,f/
-1-
aer0if tifyg,mudk xlaxmifcsiMf uwJh rif;wd&Yk UJ xH;k pHtwdik ;f tdref ;D csi;f rif;[m e,fcsUJ zdt
Yk wGuf
Am&mPoDjynfodrf; ppfudk oludk,fwdkif OD;aqmifygawmhw,f/ opmazmuftrwfBuD; ajymwJhtwdkif;
Am&mPoD udk tvG,fwul odrf;ydkufNyD; bk&m;avmif;udk axmifcsvdkufygawmhw,f/
bk&m;avmif; axmifuswmu rEk[mvdk oDaygrif;vdkawmif ta>ct&HeJYyJ vGwfvyfwJh
tus,cf sKyf r[kwyf gbl;/ tcef;usO;f av;xJrmS xdyw
f ;kH tcwfcx
H m;&wJh tusO;f csKyyf g/ vufEiS ahf jcawGukd
BudK;ESifhwkyfNyD; xkyfwef;rSm aZmufxdk;wGJavmif; tqGJcHxm;&wJhtxdyg/
bk&m;avmif;u ta&;taMumif;qdk "rudk tm;udk;&rSef;odw,f/ 'gaMumifh arwmbm0em
pD;jzef;w,f/ bk&m;avmif;&JU yg&rDaMumifh arwmpsmef &wJhtxd aygufajrmufoGm;w,f/ arwmpsmef
orm"d[m txG#ftxdyf odkY a&muf&SdoGm;w,f/
e,fcsJUrif;vnf; bk&m;avmif;xHoGm;NyD; awmif;yefw,f/ Mo0g'cH,lw,f? xD;eef;udkvnf;
jyeftyfw,f/ 'gayrJh bk&m;avmif;u tBu;D tus,f oHa0*&oGm;Ny/D xD;eef;udk rvdck siaf wmhb;l / 'gaMumifh
oifah wmfwo
hJ u
l kd a&G;aumufwifajrm ufzYkd trwfBu;D rsm;udk tyfNy;D awmxGuo
f mG ;w,f/ toufxufq;kH
awmxJrSm w&m;eJYyJ arGUavsmfoGm;awmhw,f/
tcef ; (2)
bkef;bkef; pmoifom;b0u yk*Hudk a&mufzl;w,f/ rEk[mbk&m;udk zl;bl;w,f/ bk&m;zl;&if;
rEk[mudk oem;rdw,f/ tJ'Dwkef;u rEk[mudk oem;wm[m tay:,Hoem;jcif;yJ/ udk,fcsif;pmw&m;
vHk;0rygwJh taygpm; ukPmoufoufeJY oem;cJhw,fqdkwm ckrS jyefqifjcifrdw,f/ ckawmh
wu,foem;rdomG ;Ny/D ud,
k cf si;f pmw&m; tjynfeh YJ wu,fu
h kd wefz;kd &Sw
d hJ ukPmtppfeYJ oem;rdwmyg/
aemufwpfcg bk&m;zl;oGm;OD;r,f/ bk&m;rSm ukodkvfjyK&if; rEk[mudk trQa0OD;r,f/
rEk[mu bk&m;wnfjyHek YJ ol[m udv
k ekd rD if;&JU tusO;f om;jzpfaMumif; eef;awmfukd tiftm;oH;k
tEdkifusifhNyD; tMurf;zuf vk,lcHcJh&aMumif;? rw&m; eef;csNyD; t"rtzrf;tpD;cH&aMumif; urmBuD;udk
ajymjyoGm;wmyg/
acwfpum;eJYajym&&if tdkif'D,maumif;w,f/ ygazmhrefYpf aumif;w,f/ armf'efusw,f/
acwfrw
D ,f? acwfa&SUudk trsm;Bu;D BuKd jrifw,fvYkd qd&k rSmaygh/ wpfenf;tm;jzifh ajym&&if idjk yoGm;w,fvYkd
qdk&r,f/ 'gaMumifh vnf; jynfwGif;wif r[kwfbJ urmvSnfh c&D;oGm;rsm;uawmif rEk[mbk&m;udk
a&muf&if rEk[mbk&ifukd ukPmoufrMd uawmhwmaygh/ yd#uwfawmf ppfyu
JG kd pdw0f ifpm;ukeMf uwmaygh/
rEk[mu bk&m;wnfNy;D wpfurmvH;k &JU ukPmw&m;awGukd oJ,
h o
l mG ;w,f/ oJ,
h al ew,f/ oJ,
h Ol ;D r,f
qdk&if qdk&r,f/
'gawmif rEk[mrif;[m xD;eef;tcsc&H Hk vufeufuikd af qmifciG rhf &H?k e,fajrtuefo
Y wfc&H H?k
rif;wpfyg; &JU wefcdk;tmPmyg0g MoZmawG kyfodrf;cH&Hkom jzpfygw,f/ om;r,m;eJYtwlae&w,f/
wynfw
h yef; tNct
H &H awGeYJ twlae&w,f/ jrif;uyg&GmrSm vGwv
f w
G v
f yfvyf ae&w,f/ 'DtcGit
hf a&;
awGudkawmh tjynfht0 &&SdcJholyg/
'gayrJv
h nf; olUb0[m tpG,u
f sK;d a>r? csKu
d sK;d EGm;vdk jzpfaeawmh olb
Y 0[m bmt"dyg ,f&rdS mS vJ/
ppfjzpf &jcif;&JU taMumif;&if;udkvnf; jyefawG;aerSmaygh/ t"rtodrf;ydkufcH&wmudkvnf; rausreyf
jzpfaerSmaygh/ bmrQrwwfEikd af wmhwhJ b0rSm pdwaf &mud,
k yf g rGe;f MuyfaevdYk bk&m;wnfjyjcif;eJY urmBu;D udk
olYb0trSef odatmif ajymoGm;wm jzpfrSmyg/
oem;p&m rEk[mayyJ/
-2-
tcef; (3)
oDaygrif;udk ud,
k yf ikd t
f yk cf sKycf iG hf ray;jcif;&JUt"dutaMumif;&if;u pHtrd af wmfukd ud,
k yf ikd t
f yk cf sKycf iG &hf oGm;
&if oDaygrif;[m t&yfol t&yfom;awGeYJ &if;&if;ES;D ES;D xdawGUqufq&H awmhr,f/ 'gqd&k if tcsed rf a&G;
xGuaf jy;vGwaf jrmufomG ; Edik w
f ,f/ oDaygrif;uvnf; 'DtcGit
hf a&;udyk J xyfcgwvJvJ awmif;qdak eawmh
oHo,ydkjzpfvmNyD; y,fcsvdkufjcif; jzpfw,f/
oDaygrif;uvnf; atmfvb
f ;kH udk ajymif;a&GUay;atmif pHtrd af wmfukd ud,
k yf ikd t
f yk cf sKycf iG &hf atmif
vkyfay;r,fqdk&if lyD;aiGwpfodef;xd ay;r,fvdkY a&SUaeudk uwday;vdkufw,f/ a&SUaeuvnf; pdwfa&m
udk,fyg tifwdkuf tm;wdkuf BudK;pm;w,f/
'Dawmh tdEd,tpdk;&&JU oHo,u ydkBuD;vmNyD; oDaygrif;udk wjcm;NrdKUudk a&TUypfzdkY jyifqifvm
Muw,f/ tusOf;axmif tkyfcsKyfa&;pum;eJYajym&&if rdom;pkeJYeD;wJh axmifrSmxm;&wm vHkNcHKa&;
pdwrf cs&vdYk e,faxmif wpfcck u
k kd ajymif;ypfcsiw
f o
hJ abmaygh/ wifjyxm;wJh tcuftcJukd ajz&Si;f ray;
wJt
h jyif a0;wJah e&mudak wmif ydaYk wmhr,fqakd wmh oDaygrif;taeeJY ydNk y;D rcHcsipf w
d af wG jyif;jyvmwmaygh/
aemufq;kH awmh &wem*D&x
d uf vHNk cKH wahJ e&m rawGU&vdYk e,fajymif;r,ft
h pDtpOf ysuo
f mG ;w,f/
tJ'DawmhrS oDaygrif; pdwfat;&awmhw,f/ a&SUae tufcsfavmif;&JUtBudrfBudrf tvDvD rem;wrf;?
ravQmw
h rf; tpDt&ifcrH aI Mumifh atmfvb
f ;kH udk ajymif;a&TUay;vdu
k w
f ,f/ 'gayrJh ud,
k yf ikd t
f yk cf sKypf rD cH iG hf
ray;ao;bl;/ 'gaMumifh a&SUaeu qufBudK;pm;w,f/
a&SUae&JU BudK;pm;rIaMumifh 1895 ck atmufwdkbmvrSm tpdk;&u udk,fydkiftkyfcsKyfcGifhay;zkdY ckvdk
qHk;jzwfvdkuf&awmhw,f/
]]1896-ck Zefe0g&D (1)&ufaeYrSp pHtdrfawmf tkyfcsKyfpDrHcefYcGJa&; wm0efrsm;udk oDaygbk&if
ud,
k w
f ikd f OD;pD;aqmif&u
G cf iG hf ay;vdu
k o
f nf/ vpOf axmufyahH Mu; ly;D (3000)udk bk&iftm; xkwaf y;rnf/
xdkYjyif bk&ifonf pHtdrfawmf trIxrf;rsm;udk tvkyfjzKwfjcif;? cefYtyfjcif;twGuf ykvdyft&m&Sd\
oabmwlnDcsufudk &,l&ef rvdkay/ bk&if\ aobmqEtwdkif; aqmif&GufEdkifonf/}}
&wem*D&d ed'gef; (64)
1896-ck Zefe0g&D (1)&ufaeY[m oDaygbk&if&JU atmifyGJaeYaygh/ (6)ESpfvHk;vHk; atmfvfbHk;&JU
Murf;wrf; dik ;f jyrI? pdwq
f if;&Jatmif nO;f qJEydS pf ufr?I w&m;rrQwwJh tkycf sKyrf I 'PfawGukd cg;pD;cHc&hJ wm
0#fuRwfwJhaeY aygh/ 1892-ck? arvrSpNyD; wkdufyGJ0ifvmwm 1896-ck ESpfqef;wpf&ufaeYrS
atmifjrifw,fqdkawmh awmfvSefa&; umvu (3)ESpf(7)vawmif MumcJhw,f/ 'DtawmtwGif;
oDaygrif;crsm pdwfyef;vlyef; jzpfcJh&w,f/ aemufNyD; ]]trIvnf;atmif? aiGvnf;ajymif}}ovdkvnf;
jzpfoGm;cJhw,f/
bmyJjzpfjzpf udk,fhpHtdrfrSm udk,fhvuf? udk,fajc udk,fom vkyfydkifcGifh tjynfh&Sdaer,fqdk&if
yJjyKwfeJY ig;yd&nfyJ pm;& pm;& pdwfcsrf;omrIawmh &Sdao;w,faemf/
Adv
k u
f s vTr;f rd;k vdw
k hJ tdE,
d tpd;k &uawmh olwv
Ykd yk w
f hJ raumif;rIawGeYJ olwx
Ykd w
k w
f hJ trdeaYf wG
aMumifh udk,fhSL;udk,fywfovdkjzpfNyD; oDaygrif; ay;&r,fh a&SUaec vufusefaiG (55000) pdkufxkwfay;
vdkuf&w,f/ 'gawmif a&SUae tufcsfavmif;u aps;avQmhvdkY? ravQmh&if onfxuf ydkukefOD;r,f/
'DyGJrSm oDaygbk&if[m atmifEdkifjcif;&JUcsKdNrdefwJh t&omudk Nrdef&nf,Suf&nfeJY tawmfBuD;udk
ESpfESpf NcdKufNcdKuf cHpm;rdvdkufrSmyJaemf/
'Dvdkusawmhvnf; 'dkYbk&ifu awmfom;yJvdkY qdk&rSmayghaemf/
-6-
]]oDaygbk&if\ pHtrd af wmfrmS NrKd EiS hf eD;uyfveG Nf y;D yvdyaf &m*guyfq;kd ul;pufrnfh tajctaeudk
rumuG,Ef ikd yf g/ pHtrd af wmfEpS x
f yfaqmifcaJG exdik &f ojzifh aea&;xdik af &;rSm roifah vsmyf g/ tpd;k &onf
oDaygbk&if ESihf ywfouf aiGaMu;axmufy&hH mwGif acRwmvGe;f onfukd awGU&onf/ odYk jyKryl o
kH nf
bk&ifwpfyg;\ tqifhtwef;ESifh udkufnDjcif; r&Sdojzifh rjyKtyfyg/
,cktcg bk&ifonf&wem*D&dwGif pHaeonfrSm ESpfaygif; (20) cefYyif &SdcJhNyD/ tawmwGif;
olUtwGuf aiGaMu;ravmufonfh udptpdk;&xH wifjyawmif;qdkonfrSty olUtwGuf pdk;&drfaMumifhMu
aprnfh tjyKtrlrsdK; tenf;i,frQ rjyKvkyfcJhyg/ tajctaetwdkif; qufoGm;ygu bk&ifonf
touf&SnfEdkifrnf r[kwfay/ orD;awmfrsm;rSm t&G,fa&mufvmNyDjzpf&m 4if;wdkY\ aemifa&;twGuf
pDrHaqmif&GufzG,frsm; &Sdaeao;onf/ xdkYaMumifh vmrnfhESpfrsm;twGuftpdk;&onf axmufyHhaMu;aiG
,ckxuf ydkrkdaxmufyhHrS awmfayvdrfhrnf/}}
bHkabbk&ifcHavm'fvmrifwef (&wem*D&d ed'gef; 70-71)
]]bk&ifrdom;pkonf pHtdrfawmf0ef;usifodkY rxGufonfrSm ESpfumv twefMumcJhNyDjzpfonf/
&wem*D&dodkY bkHabbk&ifcH vma&mufapurl bk&ifudk,fwdkif wpfBudrfrQom pHtdrfawmfjyifyodkY
xGuf<uonfudk awGU&onf/ rdzk&m;acgifBuD;\ usef;rma&;rSmrl raumif;vSyg/ aq;ukzdkY q&m0efESifh
awGUqHk&ef tNrJjiif;qefvsuf&Sdonf/ bk&iftwGuf &wem*D&dNrdKUESifh cyfvSrf;vSrf;wGif tdrfawmfopf
wpfaqmif aqmufvkyfay;oifhygonf/ ESpfaygif; (20)twGif; bk&ifjyKrlaexdkifcJhyHkudk axmufxm;
tpdk;&u &ufa&mpGm axmufyHhoifhonf[k ,lqygonf/}}
aumvdyfawmft&m&Sd tdEd,vlrsdK; bdkref*sD (&wem*D&d ed'gef; 71)
]]rdzk&m;BuD;onf vGefcJhonfh ESpfESpfrSp usef;rma&;csdKUwJhvmonf/ okdY rusef;rrmjzpfvm
onfrSm aiGaMu;rjynfpHkrltwGuf ylyifaomu a&muf&aomaMumifh jzpfonf/ bk&ifESifhrdom;pkwdkYonf
,ckuo
hJ Ykd aiGaMu;&Sm;yg;onfh 'kur sKd ;,cifu wpfBurd rf Q BuKH awGUzl;[ef rwlay/ aiGaMu; vdt
k yfvmvQif
&wemypn;f rsm;udk a&mif;csNy;D ajzEdik cf MhJ uonf/ ,ckrl enf;jzifh r&awmhyg/ olw\
Ykd pm;0wfaea&;onf
tpd;k &tay:wGif vH;k 0rScD t
kd m;xm; ae&onfb
h 0udk a&mufaeonfuv
kd nf; em;vnfMuygonf/ tpd;k &u
aiGaMu;ydkrdkaxmufyHhrnf qdkygu olwdkYtaejzifh aus;Zl;wifMurnfom jzpfonf/}}
pHtdrfawmft&m&Sd uGrfbm (&wem*D&d ed'gef; (71-72)
]]bk&if\ pHtrd af wmfrmS use;f rma&;ESihf rnDnw
G yf g/ bk&ifEiS hf rdom;pk tajct
G &Hrsm; aexdik &f ef
ESpfxyfpHtdrfawmfBuD;wpfaqmif aqmufvkyfay;oifhonf/ tdrfESifh0if;NcHudk us,fus,f0ef;0ef;
xm;&So
d ifo
h nf/ 0if;NcyH wfvnfwiG f ajruGuv
f yfrsm;xm;&So
d ifo
h nf/ yvdyaf &m*gaMumifh a&Smifajy;vm
olrsm;tm;vnf; xdkajruGufvyfrsm;ay:wGif tdrfvmaqmufcGifhrjyKoifhyg/ odkYrSom bk&iftaejzifh
usef;rma&;ESifh nDnGwfNyD; pdwfcsrf;omrI &SdEdkifayawmhrnf/}}
cdik 0f efBu;D (&wem*D&d ed'gef; -72)
'Dvkd t&m&SBd u;D awGuawmif axmufcw
H ifjyvmawmh tdE,
d tpd;k &u oDaygrif;udk ypfy,fxm;vdYk
r&awmhbl;/ 'ghaMumifh wpfESpfudk lyD;wpfodef; axmufyHhrnfhtaMumif;ESifh usef;rma&;ESifhnDnGwfrnfh
ESpfxyfpHtdrfBuD;wpfckudk wnfaqmufay;rnfh taMumif;yguwdjyK&awmhw,f/
t&ifwkef;u udk,fuyJ ay;cJhauR;cJh&ol a&Teef;&Sif tvSLU'g,um tckawmh olwpfyg;ay;pm
urf;pmudyk J tm;xm;ae&wJh tdref rd pHf H tvSLcHt&SiEf pS yf g;awmh b,favmuftm;i,f&mS aervJrodb;l aemf/
-9-
ta<u;bk&ifoDayg
tdE,
d tpd;k &uvnf; uwdtwkid ;f t&SiEf pS yf g;ESihf xdu
k w
f efwhJ pHtrd af wmfopfBu;D udk wnfaxmif
ay;w,f/ pHtdrfawmfopfBuD;udk ESpfESpfcefY tcsdef,lNyD; pepfwus wnfaqmufay;w,f/ ukefusaiG
ly;D (125711) oH;k pGJ wnfaqmufay;cJw
h ,f/ a&Twpfusyo
f m;rS ly;D (25)ay;&csed rf mS ly;D wpfoed ;f ausmw
f hJ
pHtdrfawmfopfBuD; qdkawmh tifrwef crf;em;xnf0grSmaygh/
pHtrd af wmfopfBu;D [m ESpx
f yfwu
kd jf zpfw,f/ tcef; (15)cef; yg0ifw,f/ taptyg; (60)ausmf
aeEdkifwJh jyifytaqmufttHki,fav;rsm; 0ef;&Hxm;w,f/ um;ygcf (Car Park) jrif;aZmif;yg0ifw,f/
0if;us,w
f ,f/ tma&AD;,ef;yifv,fukd rsuEf mS rlxm;w,f/ ay:wDawG? vomaqmifawGeYJ tkww
f u
kd f
teDa&mifBu;D jzpfw,f/ jrefrmjynfu tmZmenfaeYay:xGe;f &m 0efBu;D rsm;H;k vdyk J odyu
f ckd rf;em;xnf0g
w,f/
bk&ifrh o
d m;pk[m 1910-ckEpS rf mS pHtrd af wmfopfBu;D udk zGiyhf t
JG crf;tem;awG tBu;D tus,v
f yk Nf y;D
ajymif;a&TUpHawmfrlMuw,f/ 'gayrJh olwdkYb0uawmh a&Tausmif;ajymifajymif 0rf;acgifacgifyJ/
pHtrd af wmfopfBu;D eJY ae&ayrJh pm;a&;0wfa&; aiGaMu;udpt
wGuf &wwfrat;&&Smbl;? taMumif;uawmh
tdEd,tpdk;&u wpfESpf oHk;aiGlyD; wpfodef;axmufyHhr,fqdkNyD; tjynfht0 ray;vdkYyg/
wpfvudk ly;D (5500)yJ axmufyw
hH ,f/ tJ'x
D u
J ly;D (500)u orD;awmfav;yg;twGujf zpfNy;D ?
t&SifESpfyg;eJY taxGaxGp&dwftwGufu lyD; (5000)yJ jzpfw,f/ wpfv (5500)qdkawmh wpfESpf
(66000)aygh/ bk&ifhvufudk (66000)yJ tyfNyD;? (44000)udk aumvdyfawmft&m&SdxH &efyHkaiGtajzpf
vTJtyfxm;w,f/ oabmuawmh bk&ifhvufudk wpfodef;vHk; tyfvdkuf&if twdkif;tqr&Sd oHk;pGJypfrSm
pdk;vdkYwJh/ 'gaMumifh wpfESpfwmywfvHk; usif;yr,fh bmoma&;? vlrIa&; tcrf;tem;awGtwGuf &efyHkaiG
(44000)csefxm;wm jzpfw,f/
usm;Bu;D ajc&mBu;D qdo
k vdak ygh? pHtrd af [mif;wke;f u taptyg;eJY ravmufiawmhb;l / taptyg;
udk xdk;cefYxm;&w,f/ pHtdrfa[mif;wkef;u taptyg;twGuf wpfv lyD; (1800)yJ ukefusw,f/
ckr&awmhb;l / bk&ift
h aeeJu
Y awmh xdu
k w
f efwhJ pHtrd af wmfeYJ pHawmrl&&if xdu
k w
f efwhJ taptyg;awG
xm;&rSmyJ/ xdkufwef wJh aiGaMu;awG oHk;pGJ&rSmyJav/ 'gaMumifh oDaygbk&ifu bk&ifcHcsKyfxH tckvdk
pma&;vdkufw,f/
]]vpOf &dum awmf (5500)ly;D ay;jcif;ESihf ywfoufrl avmufirI r&Syd g/ ,ckuo
hJ Ykd crf;em;onfh
pHtdrfawmfwGif pH&ojzifh taptyg;rsm;udk ydkrdkcefYxm;&onfhtwGuf ravmufijcif; jzpfygonf/
]]&efyHkaiG}}[k xm;jcif;udk em;rvnfyg}}
&wem*D&d ed'gef; (214)
'DpmxJu ]]&efyHkaiG}}qdkwm wpfESpfaxmufyHhaiG wpfodef; tjynfht0 ay;&rSmudk ray;bJ
ta&;ay: vdktyfcsuftwGuf csefxm;wJh lyD; (44000)udk qdkvdkwmyg/
txufyg oDaygbk&if&UJ pmeJyY wfoufNy;D bHak bbk&ifcu
H rSwcf suaf y;yHu
k uvnf; t&SiEf pS yf g;udk
ydkNyD; pdwfqif;&JaprSmyg/
]]oDaygrif;\ cHpm;cGifhaiGaMu;ESifh ywfoufrl lyD; (5500)onf vdktyfonfxufyif ydk
aeaMumif;? ol\jzKe;f wD;rIaMumifh ravmufrijcif;om jzpfaMumif;? &efyakH iGEiS yhf wfouf em;rvnfyg[k
qdkonfhtwGuf aumvdyfawmft&m&Sdtaejzifh ESpfpOfpm&if;csKyfudk &Sif;jyoifhygaMumif;}}
&wem*D&d (215)
- 10 -
eif;jym;bk&ifoDayg
aiGur&Sd? ta<u;uyd? aiGawmif;vdkYvnf; r&eJY olUb0ol tvdkrus jzpfaecsdefrSm Ek&m0JpGJ
vJ&m olc;kd axmif; oabmrsK;d vdYk qd&k r,f/ jAKe;f qdk olUtpfrawmf&if; aoqH;k wJo
h wif;u a&mufvmw,f/
uHawGuvnf; aMumufp&maumif;w,faemf/ vlrSm pm;0wfaea&;twGuf ravmufri jyemeJY
&ifqdkifae&ygw,fqdkrS tpfrt&if;u aumufaoawmh romtulaiGxnfhzdkY b,foGm;&SmvdkY
bmvkyf&rSef;rodeJY tawmfBuD;udk pdwf"gwfusawmhayrSmaygh/
ykcef;Bu;D pkz&k m;Bu;D [m oDaygrif;&JU tpfrawmft&if; jzpfw,f/ 1921-ck rwfv (1)&ufaeYrmS
uHuek f oGm;w,f/ oufawmf (56)ESpt
f &G,rf mS rEav; qdik ;f wef;&yf tpfrawmfb&k m;0if; wdu
k t
f rd rf mS
uHukefwm/
oDaygrif;u tpfrawmfema&;udk vludk,fwdkif roGm;EdkifayrJh aiGawmh ulcsifwmaygh/ 'gaMumifh
&efyakH iG av;aomif;av;axmifxu
J ly;D aiG (5000)xkwaf y;zdYk bHak bbk&ifcq
H D wifjyw,f/ bk&ifcu
H
- 11 -
- 16 -
- 17 -
a&TavSmiftdrfrSm aysmfvdkYr&ol
t&SiEf pS yf g;wdYk awmf0ifro
d m;pk[m &wem*D&rd mS ae&wm ESpt
f pdwaf wmif jynfch NhJ y/D axmifpum;eJY
ajym&&if aeom; ESpt
f pdwaf wmif ausmcf NhJ yaD ygh/ 'gayrJh axmifwpfouf vGw&f ufp&Sd tusO;f uscx
H m;
&wm qdkawmh axmifxJrSmyJ ao&rSmudk awG;rdwdkif; toufSLMuyfrSm trSefyJaemf/
pHtrd af wmfopfBu;D u NrKd UeJo
Y ;kH rdik af vmufa0;wJh uGi;f jyifBu;D rSm wnfxm;wm/ uGi;f jyifBu;D uvnf;
(23){uawmif us,0f ef;w,f/ taqmufttHyk pkH eH YJ tcef;zGpYJ nf;yHu
k tp tm;vH;k acwfrD crf;em;atmif
pepfwus wnfaqmufxm;wm/ yef;NcHawG? a&yef; a&yGm;awGeJY tusOf;om; r[kwfbJ omref
vGwfvyfwJh vlom;qdk&if odyfudkZdrfusrSm/ taemufbufyifv,fjyifudk rsufESmrl wnfaqmufxm;vdkY
yifv,fjyifBuD;udk jrifuGif;us,f jrif&w,f/ nnqdk yifv,fbufu vdIif;ykwfoHawmif Mum;&w,fvdkY
qdkw,f/
eef;wGi;f ol tysKad wmf txde;f awmfawGeYJ pHtrd af wmf0efxrf;tm;vH;k (100)ausmf &Sw
d ,f/ vHNk cKH a&;
tapmifhwyfom;awGuvnf; (100)ausmf&Sdw,f/ reufvif;wmeJY wpfNydKifeuf vl (200)ausmf
vIyf&Sm;oGm;vm wmawGudkMunfh&if odyfpnfum;r,fh pHtdrfawmfBuD; jzpfrSmyJ/
'gayrJh a&TavSmiftrd rf mS b,faysmEf ikd yf ghrvJaemf/ pHtrd af wmf0efxrf;ukvm;awGukd awGUjrif&wdik ;f
ud,
k w
f ikd ;f jynfeYJ ud,
k v
hf rl sK;d udk owd&aerdrmS aygh/ vHNk cKH a&;wyfawGukd jrif&wJt
h cgwdik ;f rSmvnf; rw&m;
eef;cscH&yHk/ ygawmfrlcJhyHk/ tdrfedrfhpH tusOf;om;b0awGudk jyefjrifa,mifrdNyD; tcsKyftjcmtmPmeJY
vGwfvyfrI&JU t&om #DumcsJUaerdrSmaygh/ eef;wGif;ol? eef;wGif;om; tenf;tyg;eJY cyfajcmufajcmuf
yGJawmfwnf&wdkif;vnf; a&TxD;aqmif;cJhwJh a&Teef;&Sifb0udk jrifNyD; w&m;cHtppfudk jyefwGufMunfh
aerdrmS aygh/ pHtrd af wmfopfBu;D ay:rSm us,u
f s,0f if0h if?h crf;crf;em;em;? oufaomifo
h ufom ae&ayr,fh
vufatmufcHtusOf;om;qdkwJh todu vTrf;NcHKaeawmh b,faysmfEdkifyghrvJ/
vlrvGwv
f yfayr,fh pdwv
f w
G v
f yf&ifvnf; awmfao;w,f/ t*Fvyd u
f pdwyf grvGwv
f yfatmif
csKyfudkifxm;avawmh ydkusOf;usyf&SmayrSmaygh/ 'ghaMumifhvnf;
]]t*Fvdyf[m igwdkY&efolyJ/ olwdkYaMumifh aqGrsdK;? pnf;pdrf? OpmeJY wdkif;jynfudk ypfcJh&w,f}} vdkY
bk&ifudk,fwdkif rdefYawmfrlcJhwm aerSmaygh/
&wem*D&d ed'gef; (130)
rsuf&nfawmf acsmif;pnf;wJhyGJ
pHtrd af wmfBu;D udk ajymif;a&TUMuawmh Ak'b
mom0if jrefrmvlrsK;d wk&Yd UJ xH;k wrf;tpOftvmtwdik ;f
tdrw
f uf r*Fvm jyKvyk w
f ,f/ jrefrmjynfu oHCmig;yg; tygt0if eD;pyf&m vl (80)ausmu
f kd yifzh w
d Nf y;D
tauR;tarG;? aysmfyGJ&TifyGJ? tcrf;tem;eJY tBuD;tus,f jyKvkyfw,f/
'DyGJrSm t&SifESpfyg; tBuD;tus,f pdwfxdcdkuf&w,f/ trdajrudkvnf;vGrf;? udk,fhb0udkvnf;
rauseyf/ t*Fvdyfudkvnf; pdwfem? jrefrmjynfolawGudkvnf; oem;eJYtawmfhudk xdcdkufaMuuGJ
awmfrlMuw,f/
Edik if jH cm;udk tvkyo
f mG ;vkyaf ewJh olawGawmif ESpu
f av; tenf;i,fMumvm&if rdcifwikd ;f jynfukd
owd&vmMuwmyJ r[kwfvm;/ wpfcgwpfav tdrfupmvm&if pmzwfNyD; idkMu? vlBuHKeJYydkYvdkufwJh dk;&m
tpm;tpmav; awG a&mufvm&if &GmudkvGrf;vdkY rsuf&nfqdkYMueJY olpdrf;awGMum; tm;i,fae&csdefrSm
- 18 -
yifv,fjyifBuD;eJY pum;ajymol
bk&ifrif;jrwf&JU edp"l0 awGUBuHKae&orQ[m bkef;bkef;wdkY tusOf;om;awGeJY bmxl;vkdYvJ/
reuf (8)em&D tdyf&mx? aexGuf&m t&yfudk rsufESmrlNyD; arm&okwf y&dwfawmfudk ygVda&m
teufyg &Gwq
f w
kd ,f/ tJ'h aD emuf rdz&k m;rsm;? orD;awmfrsm; 0ifa&muf tcpm;cHw,f/ reuf (9)em&DrmS
yGJawmfwnf? reuf (10)em&DrSm qGrf;awmf? yef;awmf? a&csrf;awmfuyf? bk&m;0wfwuf? *kPfawmfyGm;?
ykwD;pdyf? rGef;vGJ (1)em&DrSm pmzwftem;,l? nae (3)em&D tyg;awmfjrJ twGif;0efpma&;awmfBuD;rsm;eJY
nDvmcHwuf? pHtrd af wmfta&;eJY tjcm;ud,
k af &;ud,
k w
f m udpr sm;aqG;aEG;? nae (5)em&DrmS yGaJ wmfwnf?
nae(6)em&DrmS yifv,fcI if;awGpI m;&if; ae0if&mt&yfukd rsuEf mS rlNy;D arm&okw?f Oa'gif;rif;y&dwu
f kd
ygVdteuf &Gufzwf o&Zsm,f?
nOfhOD;,HrSm rdom;pkawGUqHk tyef;ajz? n (9)em&DrSm yGJawmfwnf? n (10)em&DrSm bk&m;0wfjyK?
ykwD;pdyf? y&dwf&Gwf? n (12)em&DrSm tdyf&m0if/
aeYpOfvnfywfaewJh olUb0rSm 'DrsuEf mS awGuykd J aeYwikd ;f jrifawGUae&vdYk Mumawmh tvGw&f rSwrf d
aeNyD/ ysif;&dNiD;aiGUvmrSmyJ/ 'DIcif;awGyJ/ aeYpOfjrifawGU&orQawG[m ta[mif;tjrifcsnf;ygyJ/
tjyifavmuBuD;eJYvnf; bmrSrywfouf? urmBuD;bmawGjzpfaew,f qdkwmvnf; bmrSrod/
pdwfvIyf&Sm;aysmf&Tifp&mqdkvdkY bmrSr&Sdawmh wpfcgw&H yifv,fIcif;awGudk rSefbDvl;eJYMunfh&if;
]]b,foabFmjyefvmNy?D b,foabFmxGuo
f mG ;wm ESp&f uf&NdS y?D ckxd jyefrvmao;bl;? 'Dwpfywf aemufus
w,f/}} vdkYrSwfcsufcs ajymqdkyHkaxmufawmh yifv,foabFm c&D;pOfawGudkawmif tvGwf&vmwJh
oabm&Sdw,f/ olUcrsm tyef;ajzp&m Icif;aumif;qdkvdkY 'Dyifv,fjyifBuD; yJ&Sdw,f r[kwfvm;/
tdyf&m0if tdyf&mxrSm azsmfajzwJh bifwD;0dkif;awGuvnf; ukvm;awGyJ wD;Mu qdkMuqdkawmh
'DtoHawGuvnf; Mumvmav ysif;p&maumif;av jzpfrSmyJ/ rsufESmawGudkvnf; tvGwf&
ajymp&mpum;awGvnf; ukecf ef; toHawGuvnf; wdwq
f w
d ef YJ ajcmufuyfuyf pHtrd af wmfBu;D rSm olUb0
taopm&if;0ifaeavawmh oltouf&Sifae&jcif;[m bmt"dyg,f&SdOD;rSmvJaemf/
yifv,fxu
J oabFmawGukd rjrifz;l wJh uav;oli,fvkd txl;tqef;wpfcv
k kd Munfh aI e&wm[m
axmifxJu tusOf;om;awGeJY bmxl;ao;vdkYvJ/ axmifxJu tusOf;om;awGuvnf; axmifay:
jzwfoGm;wJh &[wf,mOfawG? av,mOfysHawG? rD;yHk;ysHawGudk uav;awGvdk 0dkif;tHk MunfhMuwmyJav/
axmifxJu tusOf;om;awGxuf oDaygrif;u ydkawmif qif;&Jao;w,fvdkY qdk&r,f/
bmaMumifv
h q
J akd wmh axmifxu
J tusO;f om;awGu vGw&f uf&adS o;w,f/ oDaygrif;u vGw&f ufr&Sv
d yYkd /J
aMomf....tusOf;om;....tusOf;om; tjypfeJY tusOf;om;uawmif jyefNyD;oem;&r,fh?
tjypfrJh tusOf;om;/ oaAowm uroumxJ b,f&ufrvJaemf/
- 20 -
tus,fcsKyfxJu tusOf;ol
&rnf;oif; pkzk&m;av; taMumif;od&wm 0rf;enf;p&m aumif;vSw,f/ ol[m 1243 ckESpf
touf (18)ESpft&G,frSm bkrod brodeJY rdzk&m;wifajrmufcH&w,f/ 'gdkwfwmu pkzk&m;vwfyg/
oDaygrif;eJY pkz&k m;vwfukd BuKd ;udik v
f Ykd r&wJh qifjzL&Sirf eJY uif;0efrif;Bu;D wdu
Yk tmPmodr;f zdBYk uMH uw,f/
olwdkYtBuHu jynfya&mufaewJh rif;om;wpfyg;yg;udk pkzk&m;av;eJY xdrf;jrm;NyD; eef;wifr,f NyD;awmh
*dkuf (Guide) ay;r,faygh/ 'DvQKdU0SuftBuHtpnfudk odoGm;wJh pkzk&m;vwfu r,fawmfeJY xdyfwdkuf
tawGUrcHawmhbJ oludk,fwdkif pkzk&m;av;udk rdzk&m;wifajrmufcJhwmjzpfw,f/
pkzk&m;vwfu olwdkYtmPmwnfNrJatmif pkzk&m;av;udk toHk;cs paw;ypfvdkufNyD; EdkifiHa&;
vkyv
f u
kd w
f o
hJ abmyg/ 'Dom;trdEpS af ,muf tm;NyKd iyf rJG mS nDrawmfpzk &k m;av;u tacsmifrzd &k m;tjzpfeYJ
"g;pmcH jzpfoGm;wJh oabmyg/
rdzk&m;wpfyg;jzpfayr,fh eef;&rdzk&m; r[kwfovdk rdzk&m;vdkvnf; rae&ygbl;/
&wem*D&dudk a&mufawmhvnf; tESdrfcHb0eJYyJ r,m;i,fwpfa,mufvdk ae&&Smw,f/ txdef;
awmf? tysKd awmfawG&adS yr,fh orD;awmfav;yg;udk tppt&m&m teD;uyfoeG o
f if xde;f ausmif;&wmu
pkz&k m;av;yg/ eef;wGi;f yg tysKd awmfrsm;ukd cdik ;f apcGirhf &&Smbl;/ tpfrawmfz&k m;u rsuaf pmif;xd;k vdaYk v/
pHtdrfawmf0efxrf; ukvm;rawGudkyJ taptyg; vkyfae&w,f/ aemufqHk;awmh olUa0,sm0pudk
olUbmomyJ vkyf&wJhtxd txD;usefaexdkifcJh&w,f/
tpfrawmfeJY armifawmfbk&m;wdkY t&dyfudkyJ cdkvHIae&ol jzpfayr,fh tpfrawmfu rsufESmom
vH;k 0ray;? tckvkd tcdseaf wGyakd evdYk tNrw
J rf;tm;aecsed rf mS awmif armifawmfb&k m;aqmifawmfu;l wmudk
tpfrawmfu vHk;0rMunf? olay;xm;wJh vifeJY twlaewmudkawmif olu remvdk rIpdrfh jzpfaeawmh
vifr,m;ESpaf ,muf twlaewmudak wmif olrodatmif cd;k aMumifc;kd 0Suf aygif;oif;&wJb
h 0? aemufq;kH
EIwfiHkawmf oaE&ayr,fhvnf; cPcP ysufpD;&awmhw,f/
'D v k d tNrJ w rf ; onf ; cH N yD ; d k ; d k ; at;at;aewJ h pk z k & m;av;awmif i,f a Mumuf j zpf w J h
tpfrawmfzk&m;eJY tBuD;tus,f jyemwufrdao;w,f/ t*FvdyfawG 0ifaecsdefrSm t&SifESpfyg;u
tBuD;tus,f pdk;&drfpdwfBuD;aeMuw,f/ 'ghaMumifh ygawmfrlawmh olwdkYudk,fwdkif olwdkYudk,frSm 0wfqif
xm;wmuvGJvdkY tjcm;vuf0wf&wemawGudk ,lzdkYudk owdr&Mubl;/ 'DtcdsefrSm acgif;at;at;xm;NyD;
tvkyfvkyfwwfwJh pkzk&m;av;u oludk,fwdkifvnf; wpfEdkifwpfydkifo,f,l? tydsKawmfawGudkvnf;
ud,
k pf u
D ,
kd if S o,f,cl ikd ;f vdYk tckvkd olu
Y Reb
f 0rSm aiGaMu;tcuftcJBuKH wikd ;f 'D&wemawGukd xkcaJG &mif;cs
NyD; ajz&Sif;EdkifwJhtaMumif;udk pkzk&m;av;u txdef;awmfawGudk pum;pyfvdkY ajymvdkufrdw,f/ 'gudk
tpfrawmfzk&m;u odoGm;awmh pdwfqdk;rmefqdk; &efawGUygava&m/ aemufqHk;awmh rdzk&m;ESpfyg;
bk&ifvkwJh&efyGJr[kwfbJ atmfBuD;[pfus,f pum;EdkifvkwJh &efyGJ jzpfoGm;awmhw,f/
tusOf;om;b0 usa&mufaeNyD jzpfavawmh &mZtdajEqdkwmvnf; b,f&SdayawmhrvJ/
pkzk&m;vwfu tNrJwrf; tEdkif,lvdkwJhol jzpfavawmh pkzk&m;av;udk acgif;razmfEdkifatmif
oufouf zdESdyfcsKyfcs,fxm;wmaerSmyg/ wu,fqdk 'D&wemudpeJY ckavmufjyemBuD;p&mrvdkygbl;/
aus;Zl;wifpum; qdkcsifu qdkvdkufkH/ rod[efaqmifvdku aqmifvdkufkHeJY NyD;r,fhudp r[kwfvm;/
- 21 -
- 24 -
pkzk&m;vwf "g;rxufawmhNyD
orD;awmfBuD;ukvm;eJYnm;wJh owif;u &wem*D&drSmwif ausmfMum;wmr[kwfbl;/ jrefrmjynf
rif;nDrif;om; tEG,fawmf todkif;t0dkif;rSmvnf; [dk;av;wausmfyJ owif;BuD;vmw,f/ tm;vkH;u
a&Toruf? aiGoruf? *Gwf&S,forufBuD;udkvnf; jrifzl;csifMuwmaygh/ bkef;&SifuH&SifBuD;udk;/
ajr;awmfav;udkvnf; jrifzl;csifMuwmaygh/ uHxl;&Sifav;udk;/
wdu
k w
f u
kd q
f ikd q
f ikd yf J 1913-ckEpS rf mS orD;awmfav;yg; em;xGi;f r*FvmyGu
J si;f yw,f/ tm;vk;H (100)
ausmf wufa&mufciG &hf Muw,f/ rif;om;xJrmS qdk ausmuf&rJ if;om;wd?Yk pukrif;om;wd?Yk anmiftyk rf if;om;
wkdYyg0ifw,f/ rif;orD;xJrSmqdk cRef;awmifxdyfacgifwifwdkY? &efatmifjrifxdyfacgifwifwdkY? aumif;wkH
xdyfacgifwifwdkY? yif;,rif;orD;wdkYyg0ifw,f/ tpnfum;qkH;? tcrf;em;qkH;yGJBuD;yJ/ lyDaiG (5)odef;
tukefuscHum usif;ywm/ t*Fvdyfu rsdK;zsufNyD;rS ysm;&nfeJYjyefNyD; 0rf;cswJhoabmeJY tvdkvdkuf
tBudKufaqmifum aiGtukefuscHNyD; usif;yay;wm jzpfEdkifw,f/
tJ'yD rJG mS y&dwo
f wftm;vk;H pdw0f ifpm;wmu ajr;awmfav;eJo
Y rufawmfBu;D aygh/ rEav;y&dowf
tpkHtvif&SdaewJh y&dowftv,frSm rdzk&m;acgifBuD; pkzk&m;vwfu ajr;awmfav;udk cyf&Suf&SufeJY
tckvdk yGJxkwfjyvdkufw,f/
- 27 -
- 28 -
oDaygrif;w&m;\ tarSmifqkH;eY&ufrsm;
1915ckESpfrSm oDaygrif; usef;rma&; csdKUwJhvmcJhw,f/ 1913ckESpfrSm em;xGif;r*Fvm
jyKvyk w
f mqdak wmh/ em;xGi;f yGaJ wmfNy;D wpfEpS af usmrf mS aygh/ tusO;f cHoufwrf;uvnf; (29)ESpf &SNd yaD v/
oufawmfuvnf; (53)ESpf a&mufNyDqdkawmh Z&mw&m;u ynmjyNyDaygh/
Z&mw&m;u zdpD;ESdyfpufvdkY tdkrif;rpGrf; jzpfvmNyDqdkawmh Asm"duyg uyfvdkufvmNyDaygh/
oDaygrif;rSm qD;csKda&m*g&Sdw,f/ tcef;&Sif;&if; rawmfwq ajcrxdcdkufrdoGm;w,f/ xHk;pHtwkdif;yJ
t*Fvdyfudk r,Hkawmh rdom;pkaq;q&m 'DqlZmeJYyJ ukoaew,f/ 'DqlZmu q&m0efr[kwfawmh
aq;rD;wdkyJ ay;wmaygh/ 'gudk wm0efcH t&m&Sdu odoGm;awmh cdkifq&m0efBuD;udk ajy;ac:w,f/
oDaygrif;u q&m0efBuD;ay;wJhaq;udk rpm;csifbl;/ q&m0efBuD;u ]]aq;rpm;&if ajcawmfudk
jzwfypf&r,f}}ajymrS aq;pm;w,f/ aq;rpm;yJ rae&Jawmhbl;/
tJ'aD emufawmh qD;csKad &m*g&JU rdwaf qG tazmfo[Jrsm;jzpfwhJ aoG;wd;k a&m*gwkYd ESv;kH a&m*gwdu
Yk
0ifa&muf rdwfzGJUvmMuawmhw,f/ ESpfaygif; oHk;q,ftusOf;om;b0rSm &xm;wJh 'Pf&m'PfcsufawG
y&da'0awG? aMumifhus Asmyg'awGaMumifh tm;tif,dk,Gif;vmwJh cEmudk,f? yifudk,f"mwfcH pdwfxm;
aysmhaysmif;wJh cEmudk,f[m b,frSmwuf<u vef;qef;zdkY jzpfEdkifawmhrSmvJ/
NrKd Ue,fq&m0efu aeYpOfvm ukow,f/ cdik q
f &m0efu wpfywfEpS Bf urd v
f mw,f/ ta&;BuKH wikd ;f
vnf; ta&;ay:vmukow,f/ rif;w&m; tajctae raumif;awmhvdkY txl;apmifha&SmufzdkY
wm0efcHt&m&SdeJY eef;rawmf zk&m;udk rSmoGm;w,f/ tJ'DvdkrSmNyD; &ufydkif;twGif;rSmyJ rif;w&m;BuD;
- 30 -
rSeo
f mBu;D &Gmpm; tysKd awmf cifrBu;D qdw
k m rif;wke;f rif;w&m;Bu;D &JU ajrmufeef;rdz&k m;Bu;D cifo&J UJ
tpfr&if;jzpfvkdY rif;wkef;rif;&JU r&D;jzpfw,f/ jrif;0efuawmf ausmufwpfvkH;ocif&JU orD;jzpfw,f/
uaemifrif;&JU orD;awmf &efatmifjrif xdyfacgifwif&JU cifyGef;armifarmifvwf (uaemifrif;&JU
orufawmf)eJY armifESrt&if; pvif;pkzk&m;eJY nDr0rf;uGJawmfw,f/
1237ckESpfrSm rif;wkef;rif;eJY uaemifrif;&JUorD;awmfrsm;eJY wef;wl (ajrmufeef;rdzk&m;BuD;&JU
wlrawmf tjzpfe)YJ em;xGi;f r*Fvm qxk;H xk;H r*Fvm jyKvyk cf iG &hf cJo
h jl zpfw,f/ 'gaMumifh trdbufuvnf;
rsdK;dk;rnHhbl;/
rSefomBuD;&Gmom;u pkzk&m;vwf q,fESpft&G,f jrawmifNrdKUpm; b0uwnf;u pkzk&m;vwf&JU
tysdKawmftjzpf cpm;cJh&oljzpfw,f/ pkzk&m;vwf rdzk&m;acgifBuD;jzpfvmawmh rSefomBuD;&Gmpm;tjzpf
&mxl;wd;k ceft
Y yfccH &hJ oljzpfw,f/ oDaygrif;eJU'dik ;f cifcif ta&;awmfyrHk mS pkz&k m;vwfbufu toufpeG Yf
trIUxrf;cJhwJh vl,kHawmfjzpfw,f/
rSeo
f mBu;D &Gmpm;udk tdraf xmifcsay;zkYd oDaygrif;udk pkz&k m;vwfu ylqmvdYk oDaygrif;u rzJNrKd Upm;
tajrmuf0ef OD;cifarmifBu;D eJY tdraf xmifcsay;cJw
h m/ pHtrd af wmfrmS cpm;&ef jrefrmjynfuae &wem*D&u
d kd
vSrf;ac:zdkY oDaygrif;udk wifjywmvnf; pkzk&m;vwfyJ/ pkzk&m;vwf&JU aus;awmfrsdK; uRefawmfrsdK;
i,fuRet
f &if;jzpfvYkd pkz&k m;vwfu cs;D ajrmufwt
hJ aeeJY pHtrd af wmf tyg;awmfNrJ twGi;f 0ef&mxl; ay;tyf
cefYxm;cJhwmjzpfw,f/
&wem*D&dudk vmawmh olwdkY&JU aemufygta>ct&HawGawmif ygvmao;w,f/ olwdkY rdom;pk
(10)a,mufvkH; pHtdrfawmfrSm raebl;/ ]]qef;rm; a[mufpf}} qdkwJhtdrfawmfaqmifrSm oD;jcm;aewm/
OD;cifarmifBu;D udk twGi;f 0efcefaY wmh olUom;cifarmifvwfuv
kd nf; vufaxmuftwGi;f 0efcefv
Y u
dk w
f ,f/
cifarmifvwfu rEav;rSmwkef;u &mZ0wftkyfwm0ef xrf;aqmifcJholjzpfw,f/
1273ckESpfrSm &wem*D&dudk olwdkYa&mufwmqdkawmh ygawmfrlNyD; (26)ESpftcsdef? pHtdrfawmfopf
BuD;udk ajymif;a&TUNyD;rS a&mufvmMuwmjzpfw,f/ a&mufvmcsdefrSm cifarmifvwfu touf(24)ESpfyJ
&Sdao;w,f/ pwkworD;awmfeJY oufwl&G,fwlaygh/ 'kwd,orD;awmfu touf(30)&SdaeNyD/
reuftcpm;vmwdik ;f cifarmifvwfu orD;awmfav;yg;udk yef;awmfqufw,f/ 'kw,
d orD;awmf
udk pHy,fyef;yGiBhf u;D wpfyiG hf oD;jcm;qufwm/ aeYpOfaeYwikd ;f yJ/ yef;quform; cifarmifvwf&UJ pHy,fyef;
wpfyGifh wefcdk;aMumifh 'kwd,orD;awmfu rjy,fwef; tcspfwdk;vmwJh tcspfZmwfvrf;wpfckaygh/
orD;awmfokH;yg;vkH;u cifarmifvwfudk oabmusw,fvdkY od&w,f/ oufwl&G,fwl nDrawmf
awGukd ausmNf y;D tusn;f wefwo
hJ u
l rkd S a&G;cs,cf v
hJ Ykd b,ftajctaeyJ a&mufa&muf t&m&mudk pGev
Yf w
T Nf y;D
vufxyfr,fvdkY 'kwd,orD;awmfu qkH;jzwfcJhjcif;jzpfw,f/
cifarmifvwfeJY 'kwd,orD;awmf ta&;udpaMumifh eef;rawmfzk&m; acgif;rD;awmufaecsdefrSm
oDaygrif;uvnf; rusef;rmwJhMum;u orD;awmfrsm;ta&; awG;ylaecJhw,f/ jrefrmjynf tpdk;&xH
tEG,fawmfxJu vlysdKvlvGwf pm&if;awmif;NyD; orufawmifa&G;cJhao;w,f/ uaemifrif;&JUajr;awmf
armifazBuD;eJY vufxyfay;zdkY pDrHayr,fh armifazBuD;bufu taMumif;rjyefvdkY txrajrmufcJhbl;/
tjcm;oifhavsmf&mxJu a&G;cs,fzdkYusawmhvnf;
]]rjzpfEdkifygbl;uG,f? wdkYrsm; r[mqD r[maoG;qdkwm od*a&GcGufrSmom xnfh&wmuvm;}}vdkY
rdefYawmfrljyefw,f/
&wem*D&ded'gef; (267)
- 32 -
- 36 -
'kwd,orD;awmfta&;tcif; pdppfcsuf
'kwd,orD;awmfta&;rSm t"duwm0ef&SdolawGuawmh eef;rawmfzk&m;? cifarmifvwf&JU
rdbESpfyg; wm0efcH t*Fvdyft&m&Sd ESpfa,mufeJY um,uH&Sif 'kwd,orD;awmf udk,fwdkifyJjzpfw,f/
(u) orD;awmfeJY cifarmifvwfudpudk odNyD;uwnf;u eef;rawmfzk&m;[m cifarmifvwf&JU
rdbESpyf g;eJY wdik yf ifEd KdS i;f &rSm jzpfw,f/ rif;w&m;Bu;D ruse;f rmpOf onf;cHMuzd?Yk ryd&Md uzd?Yk rif;w&m;Bu;D
usef;rmrS rif;w&m;BuD;&JU oabmwlnDrIUudk &,lNyD;vufxyfay;r,fqdkwJh oabmrsdK;qdk&if 'grSr[kwf
rif;w&m; ewf&mG pHcsed x
f d apmifch ikd ;f r,fq&kd if orD;awmfu xGuaf jy;rSmr[kwo
f vdk cifarmifvwfuvnf;
cdk;ajy;rSm r[kwfbl;/ rdbESpfyg;uvnf; BuH&mygjzpfrSmr[kwfbl;/ eef;rawmfzk&m;u tJ'DvdkrvkyfyJ
oufOD;qHydkif rdzk&m;BuD;wpfyg;&JU a&TnmOfawmftwdkif; rif;w&m;BuD; usef;rmvm&if cifarmifvwfwdkY
rdom;pk tukev
f ;Hk udk wpfcsuv
f w
T t
f rdeeYf YJ ESicf szYkd jrefrmjynfjyefyzYkd aYkd vmufyJ BupH nfaew,f/ 'gaMumifh
t&dyftuJ odoGm;MuwJh orD;awmfeJY cifarmifvwfwdkY rdom;pku vufOD;rIU &,lvdkufjcif; jzpfw,f/
eef;rawmfzk&m;u tJ'Dvdk yg;yg;eyfeyf pDrHay;r,fqdk&if oDaygrif;w&m;u vufcHr,fhoabm
&SdaMumif;udk 0ufrpGwf0efaxmufxHa&;wJh oDaygrif;&JUpmudk Munfhvnf; odEdkifygw,f/
]]tajrmuf0efa[mif; rSefomBuD; tysdKawmfa[mif;ESifh cifarmifvwfwdkYudk aocef;jzwfap/
rD;r,lav? a&r,lavESifh? oifwdkYvkyfykH dkif;vGef;onf/ orD;awmfudk vdkcsifvQif ighudkajymoifhonf/
igoabmwl&ayrnf/ ,ckuJhodkY rajymrqkd cdk;oGm;NyD; t*Fvdyfuyg wpfPfwnf; wpfBuHwnf;
0Sufxm;ay;onf/
&wem*D&ded'gef; (288)
'DpmxJu ]]orD;awmfukd vdck siv
f Qif ighukd ajymoifo
h nf/ igoabmwl&ayrnf}} qdw
k hJ pum;&yfukd
axmuf&if wm;r&qD;r&awmhr,fh tajctaeudk &dyfrdawmfrl&if oabmwlxdrf;jrm;ay;rSm trSefyJvdkY
od&SdEdkifw,f/ ckawmh olwpfyg;&JU cspfjcif;udk cGJaeus rdzk&m;acgifBuD;&JU nmOfqdk; tusifhqdk;aMumifh
tm;vkH; pdwfqif;&J udk,fqif;&J jzpfMu&w,f/ pkzk&m;vwfu b,fae&mrSm oGm;NyD;xufjrufaewmvJ
rodbl;aemf/
(c) cifarmifvwf&JU rdbrsm;jzpfwJh tajrmuf0efa[mif; OD;cifarmifBuD;eJY rSefomBuD;&Gmpm;
tysdKawmfa[mif; a':cifrBuD;wdkY vifr,m;u i,fpOfawmifaus; uav;t&G,fupNyD; t&SifESpfyg;xH
opmcHcJhwm jzpfw,f/ ckcsdefxd olwdkYvnfyif;npfMunfh&if t&SifESpfyg;&JU aus;Zl;awGxGufusvmrSmudk
awGUEdkifao;w,f/ a&Teef;xkH;wrf; tpOftvmt& opma&aomufxm;wJh i,fuRef&if;awGjzpfvdkY
xD;eef;pnf;urf;udk em;vnfNyD;om;jzpfw,f/
'Dvdk pnf;urf;vnf;od aus;Zl;vnf;odr,fqdk&if oDaygbk&if rusef;rrmjzpfaewJh tckvdk
tcsdefrsdK;udka&G;NyD; opmrazmufoifhbl;/ rdbESpfyg;vkH;u dk;kd;om;om;eJY yGifhyGifhvif;vif; wifjyvm
r,fqdk&if oDaygbk&ifu MunfMunfjzLjzL cGifhjyKrSmyJjzpfw,f/
]]orD ; awmf r sm;twG u f tjcm;oif h a vsmf & m&mxJ u a&G ; cs,f M unf h v Qif a umbk & m;}} vd k Y
OD;cifarmifBuD;u rif;w&m;BuD;oabmudk wD;acgufMunfYwkef;u
]]rjzpfEdkifygbl;uG,f wdkYrsm; r[mqD r[maoG;qkdawmh od*a&TcGufrSmomwnf&wmuvm;}}vdkY
rif;w&m;BuD;u y,fcsawmfrlvdkufzl;w,f}}
- 37 -
rdbeJYom;orD; y#dyurBuD;&avatmif
bke;f bke;f uawmh tcspaf &; tdraf xmifa&;eJY ywfoufNy;D om;orD;eJY rdb y#dyujzpfMuwmawGukd
rMumcP BuHKawGUae&vdkY pdwfysufwJhtcgvnf;ysuf/ tzsm;wufwJh tcgvnf;wufaygh/ trsm;pk[m
om;orD;awG&JU trSm;jzpfNyD;? tenf;pkuawmh rdbawG&JU trSm;jzpfrSef; avhvmawGU&SdcJh&w,f/ Oyrm
vif;yifrif;om;Bu;D &JU om;awmfeYJ xdr;f jrm ;ay;zdYk urf;vSe;f vmwke;f u tar (a&eHom cifcifBu;D )bufu
trsKd ;nHq
h Nkd y;D jiif;y,fvu
kd w
f m[m oDaygrif;&JU trSm;yJvYkd cH,w
l ,f/ bk&ifah emif[m r[mrsKd ; r[mEG,f
r[kwfbl;/ awmifilbk&if rif;BuD;ndK&JUorD; wpfyifa&TxD;&JU tpfreJY vufvGefoGm;vdkYav ay;pm;
vdu
k &f wm/ rif;Bu;D ndKu ESpaf ,mufv;Hk udk ta&;r,lco
hJ vdk cspjf cif;udv
k nf; cGrJ ypfb;l / 'gaMumifv
h nf;
&Sif&JxG#f[m aemiftcg bk&ifhaemif&,fvdkY jzpfvmwm/
'kw,
d orD;awmfta&;rSm pkz&k m;vwfrmS ;w,fvYkd tjrif&w
dS ,f/ 'kw,
d orD;awmf cifarmifvwfeYJ
,lwmudk oabmwlayr,fh ,ly,
Hk el nf;? ,lcsed ,
f cl g? jyKrq
l ufqH wkjYH yefyaHk wG ukd vufrcHEikd b
f ;l / 'gaMumifh
rdbawG[m om;orD;awG&JU tdrfaxmifa&; tcspfa&;udk csKyfudkifrxm;bJ rjzpfrae vdkufem&r,fh
- 42 -
,laqmifzYkd rvG,u
f w
l hJ ypn;f awGukd xkcaJG &mif;csNy;D aiGazmfr,fvyk jf yefawmhvnf; a&mif;&aiGudk
ud,
k yf ikd o
f ;Hk pGcJ iG rhf &Sb
d ;l / olwu
Ykd kd tyf&r,fvaYkd jymw,f/ ,laqmifzv
Ykd ,
G u
f w
l hJ tok;H aqmifawGusvnf;
tukerf ,l&bl; wcsKd Uwpf0ufcsef xm;&r,fvq
Ykd jkd yefw,f/ t*Fvyd t
f pd;k & a,musmF ;om;Bu;D awGuawmh
olwdkYvufxJu aoG;Ekom;Ek rdef;rom;wpfpkudk pdwf&Sdvuf&Sd apmfum;csifwkdif; apmfum;aewJhykHyJ/
wu,fawmh t*Fvdyft&m&SdawG[m awmf0ifrdom;pk y&dabm*awG? pnf;pdrfOpmawGudk oabmusae
wmyg/ 'gaMumifh ra&mif;Edkif r,loGm;Edkifatmif tmPmudk ckwkH;vkyfNyD; taESmuft,Suf ay;aejcif;
jzpfw,f/ axmifpum;eJY ajym&&ifawmh cRwfwmcGmwmaygh/ vl,Ofaus;? vlrsdK;BuD;om;awGvnf;
&mZ0wfom;awGvdk cRwfwufcGmwuf om;yJaemf/ aMomf...... olvnf;av avmuDom;ayyJ/
wpfcg orD;awmfEpS yf g;u bk&m;ausmif;wpfcu
k kd lyD (450) wefz;kd &Sw
d hJ vSLzG,f 0wKawG vSLvdu
k f
Muw,f/ 'Dvdk vSLjyefawmhvnf; rif;orD;awGtaeeJY udk,hfoabm wpfckwnf;eJY 'DvdkvSLcGifhr&Sdbl;qdkNyD;
pum;wif;qdkMujyefw,f/ t*FvdyfawGudk b,fvdk em;vnf&rvJ rodbl;aemf/ vufvIyf&if vIyfjyefNyD/
ajcvIy&f if vIyjf yefNy/D Nird &f ifNird jf yefNyeD YJ vlawGukd pufyk af wGvkd oabmxm;Ny;D tkycf sKyaf ecsiyf &Hk w,f/
tckrSom tvSLwef;vkyfwmudk ydwfyifwmr[kwfbl;/ oDaygrif; ewf&GmrpHrDuvnf; ydwfyifcJhw,f/
t&SiEf pS yf g;u olwaYkd rG;aeYeYJ tjcm;aeYx;l aeY&ufawGrmS a&Tw*d aHk pwDawmfBu;D twGuf trSww
f & vSL'gef;
csiMf uw,f/ 'gudk t*Fvyd u
f cGirhf jyKb;l / jrefrmjynfrmS t&SiEf pS yf g;eJY ywfoufwhJ owif;tcsut
f vuf
awGudk tarSmifcsxm;csifvdkY ydwfyifwm;qD;Mujcif; jzpfw,f/
b0wpfckvkH; tusOf;us uRefjzpfaewmqdkawmh b0eJY ywfoufwmawGvnf; b0eJY twl
tusOf;us? uRefjzpfukefawmhwmaygh/ udk,fhb0udkawmif udk,frydkifwm b0eJYqufpyfaewJh tay:,H
ypnf;OpmawGqdkawmh ydkqdk;rSmayghaemf/
ygawmfrlwkef;uvdkygyJvm; vmawmfrlawmhvnf;0dk;w0g;
'Dvekd YJ 1919ck {Nyv
D 10&ufaeYrmS awmf0ifro
d m;pk[m &wem*D&u
d ae z,f&u
D iG ;f oabFmBu;D eJY
xGucf mG cJMh uawmhw,f/ NrKd UcHrw
d af qGawG? wm0efct
H &m&Sad wGu qdyu
f rf;txd vdu
k yf MYkd uw,f/ &wem*D&d
NrKd UolNrKd Uom;awGuawmh urf;vk;H jynfu
h kd xGuMf unfah eMuawmhw,f/ olwNYkd rKd UrSm (33)ESpw
f ikd w
f ikd f aexdik cf hJ
MuwJh awmf0ifrdom;pkudk &ifxJuajymrjyEdkifwJh a0'emawGeJY pkwfowfaeMuwmaygh/ t*Fvdyf
vufatmufcH b0wl uRefcsif;rdkY udk,fcsif;pmMurSmyJav/ umvuwm;a&mufawmh *&if;[kdw,frSm
wnf;Muw,f/ 'kw,
d orD;awmfuvnf; umvuwm;rSmaewmqkad wmh r,fawmf&UJ jynfawmfjyefc&D;rSm
0ifa&muf uefawmhcsifrSmyJav uGJuGmcJh&wmvnf; (2) ESpfausmf (3) ESpfxJ 0ifa&mufcJhNyD r[kwfvm;/
'gaMumifh ZeD;armifEHS ESpaf ,mufv;Hk oGm;uefawmhMuw,f/ eef;rawmfz&k m;u tawGUrcHb;l / orufawmf
cifarmifvwfu t&JpeG NYf y;D tcef;xJxd 0ifawGUw,f/ atmf[pf armif;xkwcf &H vdYk jyefxu
G v
f mcJ&h w,f/
rif;w&m;BuD;udkowfwJh vifr,m;qdkNyD; ckxd rkef;wD;aewkef;yJav/ tJ'Dtcsdef[m 'kwd,
orD;awmf&JU aemufqkH;tcGifhtvrf; jzpfw,f/ 'gayrJh tJ'DtcGifhta&;vnf; qkH;IH;oGm;cJh&w,f/ olwdkY
om;trd aocef;jywf jzpfomG ;MuNyaD v/ {Nyv
D (16) &ufaeYrmS oabFmqdyf qif;w,f/ BuKd wifa&mufae
wJh jrefrmrsm;u rdzk&m;BuD;udk xdkif&Sdcdk;&if; idk,kdaeMuw,f/ a&TjrefrmawGu tcktcsdeftxd olwdkY
t&Sio
f cifukd cspMf unfav;pm; aeMuwke;f yJaemf/ 'DtaMumif;udk pkz&k m;vwf b,fvkd cHpm;&rvJ rodb;l
- 48 -
- 49 -
- 50 -
]]xif}}wpfv;Hk ta&;awmfyHk
awmf0ifrdom;pkxH vma&mufcpm;wJh aqGawmfrsdK;awmfxJrSm xdyfacgifwifat;qdkwJh rif;orD;
vnf;ygw,f/ xdyfacgifwifat;[m uaemifrif;om;BuD;&JUorD;awmf wpfyg;jzpfvdkY eef;rawmfzk&m;eJY
nDr0rf;uGJawmfw,f/ 0ef;odkapmfbGm;BuD;&JUwleJY tdrfaxmifusNyD; om;orD;ESpfa,muf&cJhw,f/
rif;orD;xdyfacgifwifat;[m eef;rawmfzk&m;xH tcpm;a&mufwdkif; om;i,fxdyfwifBuD;udk ac:oGm;
avh&Sdw,f/ xdyfwifBuD;[m kyf&nflyum, tifrwefwifhw,foljzpfw,f/ nDtpfr0rf;uGJjzpfvdkY
aoG;vnf;tawmfeD;pyf? eef;rawmfzk&m;tvdkus tppt&m&m tvkdufodaqmif&Gufay;wwfolvnf;
jzpfvdkY eef;rawmfzk&m;[m olwdkYom;trdudk tawmftm;udk;aeawmhw,f/ olwdkYom;trduvnf;
pHtdrfawmfwdkufeef;rSmyJ eef;awmfzk&m;eJY twlaeNyD; tcpm;0ifMuw,f/ rdcifxdyfacgifwifat;u
pHtrd af wmftwGi;f udpr sm;udk 'dik cf pH rD cH efcY &JG Ny;D ? om;jzpfol xdyw
f ifBu;D u pHtrd af wmftjyifupd NrKd UxJomG ;
vkyf&r,fh wm0efrSeforQudk 'dkifcHvkyfudkifay;&w,f/ eef;rawmfzk&m;&JUvufkH;om;trdaygh/ 'DvdkeJY
xdyw
f ifBu;D eJY wwd,orD;awmfwYkd Zmwfvrf;pawmhw,f/ wwd,orD;awmfu touf(35)ESpaf usmNf y/D
'kwd,orD;awmf tdrfaxmifuswJht&G,fyJ/ xdyfwifBuD;u tawmfi,fao;w,fvdkY od&w,f/ wwd,
orD;awmfu use;f rma&;tawmfcsLcsmw,f/ cgwdik ;f vdk tm;ud;k p&m nDrawmfawGvnf; &Sad wmhwmr[kw/f
pwkwo
rD;awmfuvnf; olt
Y &iftrd af xmifcsomG ;Ny/D pwkwo
rD;awmf tdraf xmifruscifu qd;k wkid yf if
aumif;wdkifyifeJY tazmf&ao;w,f/ ckawmh olwpfa,mufwnf; txD;usefjzpfvmw,f/ 'DrSmwif
xdyw
f ifBu;D udk armifwpfa,mufvkd tm;ud;k tm;xm;jyKNy;D wdik yf ifp&m&Sw
d mwdik yf if ckid ;f p&m&Sw
d mckid ;f &if;u
&if;ESD;uRrf;0ifoGm;Muw,f/
xdyfwifBuD;uvnf; r,fawmfxdyfacgifwifat;udkaMumuf&? eef;rawmfzk&m;udkaMumuf&eJY
olrsm;vdk awmif;&rf;r,l0HvdkY tpfrawmfzk&m;udk rEav;xd cdk;ajy;awmhw,f/ pkzk&m;vwf a'goykef
xNyaD ygh/ olt
Y pG,f eJY olt
Y qdyu
f trsKd ;tcsi;f csi;f qdyk Nkd y;D tpGr;f xufw,fr[kwv
f m;/ olb
Y ufMunf&h if
vnf; trSeyf aJ v/ t&ifwpfcgwke;f uvnf; olt
Y yg;cpm;ol&UJ om;? tckwpfcgvnf; oltyg;cpm; ol&UJ
om;/ rdat;ESpfcg emcH&NyDyJ/ olYvufkH;BuD;awGuyJ ESvkH;om;udk zJh,loGm;Muwmr[kwfvm;/ vl,kH
towfcH&w,faygh/ eef;wGif;wkef;u rauseyfcsufawGaMumifh olYudkolowfwmvdkYvnf; xifaumif;
xifrSmaygh/ tema[mif;udkyJ vmvmpGaeovdk jzpfaeawmh b,fvdkrS aqmufwnf&mr&awmhbl;/
'gaMumifh tckvdk trdefYxkwfjyefawmhw,f/
]]r,faqGat;wdkY om;trdudk aocef;&Sifcef;jzwfap/ rD;r,laveJY? a&rulavESifh/ oif;wdkYvkyfykH
dik ;f vGe;f onf/ orD;awmf vdck siv
f Qif ighuakd jymoifo
h nf/ igoabmwl&ayrnf/ ,ckuo
hJ Ykd ck;d oGm;jcif;onf
om;a&ay:tdyf om;a&em;pm; qdkonfhtwdkif; acG;usifhacG;BuH BuHjcif;jzpfonf/ &wem*D&ded*kH; (82)
eef;rawmfz&k m;&JU trdeaYf wmfxu
J r,faqGat;qdw
k m oln
Y rD 0rf;uGJ xdyaf cgifwifat;udak jymwm?
xdyfacgifwifat;&JU i,femrnfu r,faqGat;wJh/ 'DudprSmawmh ESpfzufr,fawmfESpfyg;vkH; b,folrS
rrSm;Muygbl;/ txifvcJT &H wmyJjzpfw,f/ xdyaf cgifwifat;u olo
Y m;eJo
Y rD;awmfupd u
o
kd v
d Ykd om;awmf
udk usw
d q
f ;Hk raeoljzpfw,f/ awmif;ay;&atmifvnf; tpfrawmfz&k m;udk i,fuwnf;u aMumuf&UHG vm
cJhwmqdkawmh r&Jbl; jzpfaew,f/ om;awmfarmifudk wm;r&wJhtqkH; tpfrawmfzk&m;xH a&Tem;awmf
azmufay;r,fo
h u
l kd &SmazGaewke;f rSm om;awmfarmifu rapmifEh ikd f ratmifEh ikd af wmhbJ tvpfow
k af jy;wm
jzpfw,f/
- 51 -
zufxkyfxJu toufeJYvufckyfxJua&
uHq;dk roGm;av&m rd;k vdu
k v
f &Ykd mG qd&k rvm;yJ/ eef;rawmfz&k m;[m wwd,orD;awmfta&;aMumifh
'kuaomua&mufvdkYrS rNyD;ao;bl;/ tdrfajymif;trdefYu usvmjyefw,f/ 'DtrdefYa&mufvmawmh
eef;rawmfz&k m;[m wpfyal y: ESpyf q
l ifo
h vdk cHpm;&jyefw,f/ t*Fvyd af wGuawmh eef;rawmfz&k m;&JUrmeudk
wpfvTmcsif; cGmcsaeawmhwmyJ/ oDaygrif;udknOf;owfovdkrsdK; eef;rawmfzk&m;udkvnf; nOf;owf
aeykH&w,f/ tpdrf;xuf trSnfhudka>cwmu ydkvG,fwmudk;/
vuf&adS ewJh A[ef;&yf? csmcsv
D rf;? trSw(f 23)bDuae trSw(f 24)pHtrd af wmfukd ajymif;a&GU&rSm
jzpfw,f/ vuf&pdS t
H rd af wmfui,faeNy;D eef;rawmfz&k m;ESihf ta>c&Hrsm;raeavmufvYkd ajymif;a&TUcdik ;f jcif;
jzpfw,f/ ESpfxyfwdkufuav;uae ESpfxyfwdkufBuD;qD ajymif;&rSmrdkY aysmfp&maumif;r,fvkdY xifp&m
&Sdayr,fh eef;rawmfzk&m;wdkYu raysmfbJ pdwfnpfaeMuw,f/ pHtdrfawmfopfBuD;rSm apmfbGm;uawmf
ESpfa,muf wpfNydKifwnf;aoqkH;zl;w,f/ tjcm;rxif&Sm;wJh olrsm;vnf; aoqkH;zl;w,f/ ajymif;cgeD;
(1922)ckrSm pwkworD;awmf rD;zGm;NyD;p aoG;om;ekekumv jzpfaevdkY rajymif;csifMujcif;jzpfw,f/
eef;rawmfz&k m;u rajymif;csiw
f t
hJ aMumif; jiif;qdw
k phJ mydw
Yk ,f/ t*Fvyd u
f pHtrd af wmfopfBu;D udk
wpfvlyD (500)eJY (2)ESpfpm pmcsKyfNyD;iSm;xm;wmjzpfvdkY rajymif;bl;qdk&if (2) ESpfpm tdrfiSm;c lyD
(12000) avsmf&r,fvdkY trdefYjyefw,f/ avsmfp&maiGr&SdvdkY eef;rawmfzk&m;crsm rajymif;csifbJ
ajymif;vdkuf&awmhw,f/ pwkworD;awmfwdkY rdom;pkuawmh rlvpHtdrfawmfrSmyJ usefcJhMuw,f/
- 53 -
vufoHajymifaom t&Sifpkacgif
rdz&k m;acgifBu;D [m t*Fvyd &f UJ tusO;f om; jzpfaeawmh t*Fvyd u
f kd tawmfBu;D udk pufqyk &f UHG rke;f
w,f/ t*Fvyd t
f &mxrf; trIxrf;awGudk a&SUawmfoYkd wifciG rhf jyKb;l / awGUawmfrrlvb
kd ;l vdYk ajymifajymif
wif;wif;yJ jiif;y,fwwfw,f/ rdzk&m;acgifBuD;&JU usef;rma&;t& aq;0efxrf;tzGJU0if ume,f*GwfeJY
olemjyKrsm; vma&muf ukowJhtcgrSmvnf; tawGUrcHcsifbl;/ olwdkY&JU zdeyfoHMum;&&if ]]em;cg;vdkuf
wm[,f}}vdkY rdefYavh&Sdw,f/ rjzpfrae vufcH&wJhtcgrSmvnf; zdeyfcRwfNyD;rS 0ifcdkif;wwfw,f/
wpfcgwkef;u ume,f*Gwf[m trSwfwrJh zdeyfpD;NyD; rdzk&m;acgifBuD; tcef;xJ0ifoGm;rdw,f/
rdz&k m;acgifBu;D u kww
f &ufxNy;D aiGaxG;cHeYJ aumufaygufvu
kd w
f ,f/ ume,f*w
G f tdraf y:u qif;ajy;
&mu tcefrY oifh vdYk avSum;ay:rS vdru
hf somG ;Ny;D vufoef;usK;d oGm;w,f/ tJ't
D csed u
f pNy;D q&m0efeYJ
olemjyKawG rSefrSefrvmawmhbl;vdkY qdkw,f/
tJ'aD emufyikd ;f rSmawmh rdz&k m;acgifBu;D &JU qEtwdik ;f wkid ;f &if;aq;orm;awmfBu;D awGeyYJ J ukocGihf
&Muw,f/ wkdif;&if;aq;q&mawGudk orufawmf xdyfwifBuD;eJYq&mvGef; (ocifudk,fawmfrdIif;) wdkYu
'dkifcHyifhaqmifay;Muw,f/
yif;,rif;orD; owdvpfr,fqv
kd nf; vpfp&myJ/ rdz&k m;acgifBu;D psmye tcrf;tem;u tawmhukd
kyq
f ;dk wmud;k / tavmif;pif ykpH v
H kd vdu
k u
f mrsm;vnf; aMu;ckwifBu;D rSm qifrxm;Edik b
f ;l / tavmif;jyif
xm;wJh pufcef;aqmife&H u
H vnf; aq;awGumG usuek Nf y/D aq;awGumG usvYkd uGuw
f d uGuu
f sm;jzpfaewJh
eH&HawGu vkH;0tjrifrawmfawmhbl;/ 'gaMumifh puLjzLawGudk cef;vkH;jynfh uyfxm;&w,f/ t0wfjzL
cif;xm;wJh pm;yGw
J pfcak y:rSm kyyf mG ;awmfwpfqel YJ yef;td;k wpfv;Hk wifNy;D ckwifacgif;&if;rSm ylaZmfxm;w,f/
ckwifab;u Murf;cif;ay:rSm a'gif;vef;awGudk wufwif;ZmtkyfNyD; aiGzvm;eJY yef;tdk;wpfvkH;wifxm;
w,f/ wjcm; a'gif;vef;awGay:rSm ukAD;vifyef; (oufaysmufqGrf;)awG cif;usif;xm;w,f/
'DtjyiftqifuMkd unfNh y;D rdz&k m;acgifBu;D wpfyg; ewf&mG pHwmvdYk b,fox
l ifrvJ/ txD;usef rdz&k m;Bu;D &JU
tusnf;wefpsmyeu ajcmufjcm;p&mBuD;aemf/
- 58 -
tyfcv
hJ rYkd &bl;vm;/ 'grSr[kwf OD;pHa&TeYJ yif;,rif;orD;wdu
Yk kd vQKd U0Suaf y;xm;vdYk r&bl;vm;/ 'grSr[kwf
pwkworD;awmfukd vQdKU0Sufay;xm;vdkY r&bl;vm;/
t*Fvdyfuawmh 'DpmcsKyfpmwrf;awGudk bmaMumifhvdkcsif&wmvJ/ xD;eef;vkr,lcifu &NyD;NyD
r[kwv
f m;/ txufwef;usygw,fqw
kd hJ vlrsKd ;? ,Ofaus;ygw,fqw
kd hJ vlrsKd ;? 'Dru
kd a&pDw?Ykd vltcGit
hf a&;
wdkY vdIifvdIifusifhokH; aeygw,fqdkwJh EdkifiHBuD;om; vlrsdK;BuD;om;awG&JU vkyf&yfu vlrqefvdkufwmaemf/
bm,Ofaus;wmvJ? bmpmemwmvJvdkY ar;&rvdkYyJ/
anmifa&TapmfbmG ;Bu;D &JU pmxJrmS ]]rdz&k m;acgifBu;D [m omrnbke;f uH&iS f r[kwaf Mumif;? qif;&Jae
csdefrSm rEav;udk roGm;csifbl;[k ajymcJhaMumif;? olroGm;vdkwJh t&yfudk oGm;&atmif BuHpnfvdkY r&
Edik af Mumif;? &efuek rf mS oN*Kd [&f if vSywifw
h ,fatmif p&dwrf sm;pGm xkwaf y;rnfjzpfaMumif;? &[ef;&Siv
f l
jynfot
l m;vH;k u ESpo
f ufoabmusr,fh yef;NcOH ,smOfawmfwiG f oN*Kd [cf iG jhf yKrnf jzpfaMumif;}}yg&Sw
d ,f/
anmifa&TapmfbmG ;Bu;D [m rif;wke;f rif;Bu;D &JU arG;pm;om;vnf;jzpf? i,fpOfuwnf;u eef;wGi;f rSm
Bu;D jyif;cJo
h v
l nf; jzpf? &efuek pf t
H rd af wmfuv
kd nf; tNrv
J ma&muf cpm;aeolvnf; jzpfvYkd orD;awmfrsm;u
olYudk tawmf tm;udk;w,f/ 'gayr,fh ol[m olY&mxl;jyKwfrSmudk aMumufaeol jzpfw,f/ 'gaMumifh
tpd;k &qEukd vdu
k af vsm atmif wrifvyk Bf uNH y;D ajymjcif; jzpfw,f/ kww
f &ufMunf&h if Mum;0ifaphpyfwhJ
pum;vdkY xif&ayr,fh wu,fawmh tpdk;&tvdkvdkufatmif aiGeJYrQm;NyD; zdwfac:xm;jcif; jzpfw,f/
'DZifbmv (10)&ufaeYrmS pme,fZif;rsm;u tpd;k &udak &m jynfov
l x
l u
k ykd g wdu
k w
f eG ;f Ed;k aqmfvm
awmhw,f/ rdzk&m;acgifBuD;&JUqE? orD;awmfrsm;&JU qEtwdkif; o&P*HkrwifcJh&wJh &wem*D&drS
tavmif;awmfrsm;eJY rdzk&m;acgifBuD;tavmif;awmfudk jrefrmhxHk;wrf; rif;cef;rif;em;eJYtnD oN*dK[fjzpf
atmif nDnDnGwfnGwf ulnD aqmif&GufMuzdkY? oN*dK[fp&dwfukd tpdk;&u &uf&ufa&ma&m axmufyHhzdkY
wdkufwGef;xm;jcif; jzpfw,f/
tJ'ED ;kd aqmfpm&JU atmufajcrSm 'D;'kw?f AEKv? aZ,s? tif'yD iJ 'hf if?h 0HomEk? a*Zuf? jrefrmhtvif;?
ynmhtvif;? aiGaomfwm? o[m, owif;pm *sme,fwdkuf (9)ck&JU trnfawG azmfjyxm;w,f/
romawmf aumfrwDu bk&ifcHESifhjynfxJa&;0efBuD;wdkYxH 'DZifbmv (5)&ufaeYu awGUqHkcGifh
awmif;cJhwmudk (11)&ufaeYrSm awGUcGifh&w,f/
o&ZOD;xkwfBuD;? 0wfvHkawmf& OD;bxGef;? 0wfvHkawmf& OD;odrf;armif? yGJpm;BuD; OD;zdk;jrwdkYu
bk&ifcHeJY oGm;awGUw,f/ bk&ifcHu awmif;qdkcsufawGudk oabmrwlbl;/ 'DZifbmv (17)&uf
Mumoyaw;aeYrSm oN*dK[fr,fvdkY ajymvmw,f/
OD;xkwfBuD;wdkYuvnf; oDaygrif;tavmif;awmfudk o&P*Hkrwif&ao;wJhtaMumif; jyefajym
w,f/ twGif;0efcsKyf A&ef'gu tpdk;&p&dwfeJY oHCmawGyifhNyD; wifcJhw,fvkdY nmw,f/ wu,fawmh
o&P*Hw
k ifNy;D wmu pkz&k m;av;tavmif;awmf jzpfw,f/ em;xGi;f r*FvmyGJ <uvmwJo
h C
H mawmfrsm;eJY
pkzk&m;av;tavmif;udk o&P*Hkwifzl;wmudk A&ef'gu yHkrSm;dkufwm jzpfw,f/ tJ'DtwGif;0efcsKyf
A&ef'gqdw
k m &wem*D&w
d ek ;f u pwkwo
rD;awmf&UJ ausmuke;f udk vufyw
k cf zhJ ;l wJh aumvdyaf wmft&m&SBd u;D
aygh/ tck 'DrSmvmNyD; Adkvfusaewm awmf0ifrif;orD;awGuvnf; A&ef'gpufuGif;uudk rvTwfEdkifbl;/
0#fBuD;&Smw,f/
'DZifbmv (13)&ufaeYrmS NrKd UvH;k uRwf tpnf;ta0;Bu;D usi;f yw,f/ a&Tw*d akH pwDawmfajc&if;
pwk'dom Z&yfBuD;rSm usif;yjcif; jzpfw,f/ 'Dtpnf;ta0;rSm o&mZOD;xkwfBuD;eJYtzGJUu bk&ifcHeJY
awGUcJhwmudk tukefzGifhcsvdkufw,f/
owKOD;armifuvnf; wwd,orD;awmf&JUpmudk zwfjyw,f/ wwd,orD;awmf&JU pmxJrSm
]]anmifa&TapmfbGm;eJY twGif;0efcsKyf A&ef'gwdkY&JU tvdrftnmudk txkyfajzjyxm;w,f/ r,fawmfzk&m;
tavmif;awmfudk acgif;awmfoGif;&m cef;awmfzGifh&mawGrSm rif;cef;rif;em;eJY rvkyfbJ odrfi,fatmif
wrifESdrfhcsxm;wJh t*Fvdyfudk Iwfcsxm;w,f/ tavmif;awmfudk tjrefoN*dK[fzdkY ZGwfpDrHaewmudk
uefYuGufxm;w,f/ tdEd,rS tpfrawmf zk&m;rsm; pHknDa&muf&SdNyD; jynfolwdkYESifhtwl pdwfauseyfpGm
- 63 -
ordkif;&JUw&m;cH
rdzk&m;BuD;[m olYarmifawmfbk&m;eJY nDrawmfwdkYudk xm0&cGJcGmjcif;eJY cGJcGmoGm;ygNyD/ 'Dwpfcg
cGJcGmjcif;[m aemufqkH;cGJcGmjcif;jzpfw,f/ nDrawmf pkzk&m;av;u armifawmfbk&m; &ifcGifrSm xm0&
em;cdck iG &hf ayr,fh rdz&k m;Bu;D uawmh 'Db0 'DcEmrSm armifawmfb&k m;eJY rD;cd;k csi;f awmif aygif;pkcH iG hf r&Edik f
awmhygbl;/ jymrIefcsif;awmif aygif;pkHcGifh r&Edkifawmhygbl;/
oDaygrif; ewf&GmrpHcif ajymcJhwJh]]orD;awmfrsm; tdrfaxmifa&;ESifh usKyf rsufESmvTJawmfrl&if 'Drdom;pkBuD; wpfjynfwpf&GmrSm
b,fvdkpcef;oGm;r,fqdkwmom &ifav;awmfrlw,f}} qkdwJh pum;udk axmuf&if oDaygrif;crsm tao
ajzmifzh Ydk rvG,b
f ;l / ZeD;eJY orD;awGukd aMumifMh u&if; aorvdk jzpfaew,f/ rdz&k m;Bu;D uawmh tarmazmuf
aecsdefrSmawmif pdyfykwD;udk vufawmfurcsvdkY taoajzmifhykH&w,f/
rdzk&m;BuD;[m oDaygrif;xuf wpfESpfyJi,fw,f/ 0#fuRwfawmh oDaygrif;u jrefjref 0#fuRwf
w,f/ oDaygrif;u oufawmf (58) ESpt
f &G,rf mS 0#fuRww
f m/ rdz&k m;Bu;D u (66) ESpt
f &G,rf mS 0#fuRwf
wm/ oDaygrif;xuf &SpfESpfydkNyD; touf&Snfw,f/ udk;ESpfydkNyD; 0#fcH&w,f/ avmued,mrt&Munfh&if
0#fBuD;olawG[m oufqdk; (Zdkif;) &SnfMuw,f/ Oyrm OD;ae0if;udk Munfhyg/ tdkZmwmraumif;bl;/
tdrk if;rpGr;f t&G,Bf u;D a&mufrS orD;ESit
hf wl tus,cf sKyu
f s&w,f/ ud,
k &f aH wmfwyfawG kyo
f rd ;f cH&w,f/
tdrfudk &SmazGa&;0if tpD;cH&w,f/ olcspfwJhajr;awGtukef axmifuswmeJY BuKH&w,f/ orufudk,fwdkif
vnf; axmifusomG ;w,f/ aoawmhvnf; omrmeft&yfom; wpfa,mufavmufawmif tokb rpnf
bl;/ t&yfraumif;vdYk tavmif;rvSb;l / olaoawmh olo
Y rD;eJY ajr;awGu tus,cf sKyef YJ tusO;f axmif
xJrmS ? olaY vmif;awmif vdu
k yf cYkd iG rhf &bl;/ orwBu;D wpfa,muf&UJ tokbu ulvo
D rm;wpfa,muf&UJ
tokbavmufawmif rpnfbl;/ orwBuD;[m 'D0#fa<u;awG ay;qyf&zdkYtwGuf 'Davmufawmif
touf&SnfcJhjcif;jzpfw,f/
- 66 -
- 68 -
]]oDaygrif;\ jzpfawmfpOfrSwfwrf;}}
1/
2/
3/
4/
5/
6/
7/
8/
9/
10/
11/
12/
13/
(1858)-1220 ckESpf
(1878)-1240 ckESpf
(28.11.1885)-1247ckEpS f
(29.11.1885)
(5.12.1885)
(10.12.1885)
(15.12.1885)
(10.4.1886)
(16.4.1886)
(15.12.1916)
(9.2.1917)
(21.3.1919)
(1993)
zGm;awmfrl
eef;pH
eef;us
ygawmfrl
&efukefa&muf
&efukefrxGuf
tdEd,EdkifiH r'&yfNrdKUa&muf
r'&yfrSxGufcGm
&wem*D&da&muf
ewf&GmpH
,m,Dtkwf*loGif;
t*Fvdyfu vk,l *loGif;ypf/
o&P*kw
H if (ewf&mG pHNy;D (77) ESpMf umrS ajr;awmf
rsm;u oGm;a&mufwifjcif;jzpf)
]]pkzk&m;vwf\ jzpfawmfpOfrSwfwrf;}}
1/
2/
3/
4/
5/
6/
(1859)1221-awmfovif;vqkwf4&uf t*FgaeY
(1878)-1240 ckESpf
(28.11.1885)-1247ckESpf wefaqmifrkef;vqkwf8&ufaeY
(29.11.1885)-1247ckESpf wefaqmifrkef;vqkwf9&ufaeY
(10.4.1919)-1280ckESpf wefcl;vqef; 10&uf
(18.4.1919)-1280ckESpf wefcl;vqkwf 3&uf
- 69 -
zGm;awmfrl
eef;pH
eef;us
ygawmfrl
vmawmfrl
&efuek af &muf/ A[ef;&yf?
csmcsv
D rf;?trSw(f 23-bD)
yxrpHtdrfawmfrSmae/
7/
(1922)
8/
9/
(24.11.1925)
(17.12.1925)
]]pkzk&m;av;\ jzpfawmfpOfrSwfwrf;}}
1/
2/
3/
4/
5/
6/
1225ckESpf e,kefvqef;(1)&ufaeY
1243ckEpS f
1247ckEpS f
1276ckESpf (1912)
9.2.1917
21.3.1919
zGm;awmfrl
eef;pH
ygawmfrl
ewf&GmpH
,m,Dtkwf*l
t*Fvyd u
f vk,Nl y;D oDaygrif;ESihf wpf*w
l nf;oGi;f
oN*dKvf
]]yxrorD;awmf\ jzpfawmfpOfrSwfwrf;}}
1/
2/
3/
4/
5/
6/
7/
8/
9/
(1880) 1242ckESpf
(1905)
26.11.1906
24.2.1918
31.3.1918
10.4.1919
18.4.1919
1920 (cefYrSef;)
3.6.1947
]]'kwd,orD;awmf\ jzpfawmfpOfrSwfwrf;}}
1/
2/
3/
4/
5/
(1881) 1243ckESpf
11.11.1916
(17.2.1917)
(27.2.1917)
(4.4.1956)
]]wwd,orD;awmf\ jzpfawmfpOfrSwfwrf;}}
1/
2/
3/
(7.6.1886) 1247
waygif;vqef;3&uf
1921ckEpS f
1922ckEpS f
4/
5/
6/
7/
1924ckEpS f
1930ckEpS f
1931ckEpS f
21.8.1943ckEpS f
8/
4.5.1944ckEpS f
9/
21.7.1962ckEpS f
]]pwkworD;awmf\ jzpfawmfpOfrSwfwrf;}}
1/
2/
(25.4.1887) 1248ckESpf
wefcl;vqef;(2) &uf
1921ckEpS f
3/
15.12.1931 ckESpf?
(1293ckESpf?ewfawmfvqef;
(6)&uf
4/
1932 (1294ckESpf
uqkefvqkwf (2)&uf)
3.3.1936 (1297ckESpf
waygif;vqef;(12)&uf
23.8.1936 (1298ckESpf
awmfovif;vqef; 8&uf
5/
6/
tcef;(4)
&mpkopf&JU tIH;orm;rsm;
'gu uke;f abmifrif;quf aemufq;Hk bk&if&UJ &mZ0iftjzpftysuyf jJ zpfw,f/ 'ghtjyif ESpq
f ,fw
h pf
&mpk acwfOD;umv&JU tusOf;pH tIH;orm; taMumif;awGudk ajymcsifao;w,f/
TV rif;om;BuD;b0
2004ckEpS rf mS axmufvrS ;f a&;tzGUJ zsuo
f rd ;f vdu
k w
f ,f/ axmufvrS ;f a&; acgif;aqmifq&mBu;D
uawmh tus,fcsKyf usoGm;w,f/ &efukefrSm oD;oefY tus,fcsKyfeJYxm;NyD; CCTVuifr&mawG
wyfqifxm;NyD; apmifhMunfhcH&w,f/ oluawmh NcHxJqif;NyD; opfcGyef;yifawG a&tNrJavmif;w,f/
olMuif&mawmfuawmh NcHxJqif; vrf;avQmufwmawmif rawGU&bl;vdkY ajymw,f/
axmifywfwmMumayr,fh uHywfwm rMumbl;qdw
k phJ um; rSev
f u
kd w
f maemf/ axmufvrS ;f a&;b0
wke;f u olawmfaumif;awGuykd g rcset
f m;vk;H udk oHo,rsuv
f ;Hk eJY vdu
k Mf unfch w
hJ o
hJ u
l ckawmh uifr&meJY
(24)em&D csdefxm;NyD; apmifhMunfhcHae&w,f/
a&TxD;aqmif;cJhwkef;uawmh TV rif;om;BuD;aygh/ Zmwfum; aumif;aumif; vTifhr,fhaeYqdk&if
owif;u rNy;D Edik af wmhb;l / TV rif;om;Bu;D uvnf; a'opm&D<u? <uEdik v
f eG ;f ? vSnhf vSnEhf ikd v
f eG ;f w,f
vdu
Yk kd Ni;D jiL,l&wJt
h xdy/J 'Davmufawmif TV tku
d cf cH siw
f o
hJ l rSwaf &mqdNk y;D rsm; wpf&ufukd (24)em&D
TV du
k af y;aewmvm;awmh rajymwwfb;l / oleY m;rSm 0dik ;f 0dik ;f vnfco
hJ al wGvnf; Muufaysmuf iSuaf ysmuf
yJ/ t&ifwkef;u aoG;eD;olawG aoG;pyfolawGvnf; ckawmhywfouf&rSmudk aMumufaeawmhwm/ olu
'DavmufyJ cH&ayr,fh olYwynfhawGu olYxufqdk;w,f/
- 72 -
ajrZmyif 0efxrf;aumif;wpfa,muf
bkef;bkef;udk eef;wGif;ac:oGm;NyD; ouFef;cRwfwJh wyfrSL;vnf; a&mufvmw,f/ bkef;bkef;udk
ouFef;cRwfwkef;u olb,fvdk cHpm;&r,fqdkwmawmh rodbl;/ axmifxJrSm olYudkjrif&awmh bkef;bkef;
idkrvdk jzpfoGm;awmhw,f/ tJ'DawmhrS bkef;bkef;awGUpu 'um? 'umrawG? wynfhawG idkMuwmudk
ud,
k cf si;f pmrdw,f/ ,leaD zmif;eJY odyMf unfah umif;wJh wyfrLS ;? ,leaD zmif;eJY jrifaeus wyfrLS ;wpfa,mufukd
,leaD zmif;Avm tusO;f om;b0eJY jrif&awmh pdwx
f rJ mS wpfrsKd ;Bu;D yJ? oluawmh bke;f bke;f wdYk tzGUJ eJaY wGU
awmh &Suv
f nf;&Su?f tm;vnf;i,f jzpfaeawmhwmaygh/ acgif;av;ikNYH y;D wpfvrS ;f csi;f avQmufvmw,f/
bkef;bkef;eJYaemifawmf udk0if;armifwdkYu vufqGJEIwfqufNyD; tm;ay;vdkufawmh oltawmf tm;wuf
oGm;w,f/
olYb0uvnf; oem;p&m aqmif;wGif;umvBuD;rSmawmif apmifrygbl;/ tcif;rygbl;/
taEG;xnf rygbl;/ rsuEf mS okwyf 0k g (wbuf) rygbl;/ tqkwaf &m*g&Sad wmh ydq
k ;kd wmaygh/ bke;f bke;f u
rMunfh&ufawmhbl;/ bkef;bkef;udk axmifxJrSm csrf;csrf;omomae&atmif olpDrHay;cJhwm/ olYaus;Zl;
&Sdw,f/ 'gaMumifholYtdrfudk wynfhawG vTwfNyD; olvdktyfwmrSeforQ tukefrSmay;w,f/ tdyf&mcif;?
apmif? wbuf? taEG;xnf? aq;0g; pm;p&m tpkHyJ/ olYvufxJ a&mufatmifydkYay;w,f/ w&m;pmtkyf
awGvnf; ydkYay;w,f/ olYtdrfeJY tquftoG,fr&cifwkef;u bkef;bkef;rSmvnf; ay;zdkY pm;p&mr&SdbJ
jzpfaew,f/ aemufqkH;BuH&mr&jzpfaewmeJY pwkr"k wpfbl; ay;vdkufw,f/ olu tJ'D pwkr"keJY
xrif;pm;wmwJh/ pm;jzpfw,fwJh/ ukefwJhtcg bl;cGHay;ydkYNyD; xyfawmif;wwfw,f/
'Dvt
kd jzpfrsKd ; BuK&H r,fvYkd olb,fvv
kd yk Nf y;D awG;rdz;l rSmvJ/ tdyrf ufxaJ wmif rufrzd ;l rSm r[kwf
bl;/ aemufawmh bkef;bkef;xH pmwdkav;a&;NyD; aus;Zl;wifaMumif; bkef;bkef; aus;Zl;awGudk aotxd
awmif arhrmS r[kwaf Mumif;eJY avmu"Hukd &ifrqkid Ef ikd v
f Ykd &ifqikd Ef ikd w
f hJ enf;vrf;rsm;&Su
d qk;H rvrf;Gef
ygvdkY awmif;yefvmw,f/
- 73 -
bke;f bke;f vnf; bk&m;a[m *gxmav;wpfy'k ef ?YJ r[mpnfq&mawmfBu;D &JU oHaygufav; wpfy'k u
f kd
a&;NyD; &Sif;jyay;vdkufw,f/ tJ'DuAsmav;udk &ifrSmydkufNyD; axmifajymif;oGm;av&JU/
olaxmifajymif;oGm;awmh olYa0,sm0pvkyfay;wJh aumifav;wpfa,muf jyefajymjyw,f/
]]axmufvrS ;f a&; tvkyu
f akd wmh vk;H 0pdwu
f ek o
f mG ;Ny/D oHo&mtpOftquf b,fawmhrS axmufvrS ;f a&;
rjzpfyg&apeJY}}vdkY qkawmif;oGm;w,fqdkyJ/
oem;p&myJaemf/ olwcYkd si;f tmPmvkMuwmeJY Mum;xJu Edik if 0H efxrf;aumif;wpfa,muf ajrZm
yif jzpf&&Smw,f/
wpfa,mufwnf;ae&wJh 'ku
bke;f bke;f wdaYk xmifrmS axmufvrS ;f a&;orm;awG wyfMuyfuae Adv
k rf LS ;Bu;D txd trsm;Bu;D &Sw
d ,f/
a&mufpwke;f u wpfcef;wpfa,mufpD oDjcm;xm;w,f/ wpfa,mufwnf; MumMumae&rsm;awmh pdwaf wG
[m ykrH eS f r[kwaf wmhb;l / tawG;vGeNf y;D tdyrf aysmw
f meJ?Y tazmfr&Sv
d Ykd raewwfwmeJ?Y wpfcsKd Uqdk naq;
vmwdu
k w
f hJ 0efxrf;udk vufqNJG y;D twif;xdik cf idk ;f ? pum;ajymckid ;f ? em;axmifcikd ;f eJ?Y pdwaf jcmufjcm; ukeaf wmh
w,f/ tJ'Dvdk jzpfvmawmh wpfa,mufwnf; rxm;awmhbl;/ &mZ0wf tusOf;om; wpfa,mufpD
tazmfxnfhay;&awmhw,f/ wpfa,mufwnf;ae&wJh 'kuuvnf; rao;bl;aemf/ l;oGm;Edkifw,f/
t&m&Sdwpfa,muf b0
tJ'Dvdk tazmfxnfhay;wmawmif t&m&Sdwpfa,mufu ckcsdefxd pdwfrrSefao;bl;/ wpfaeYudk
rdvmig;cg tenf;qkH;oGm;wwfw,f/ olu pm;orQ oGm;&rS usef;rmrSmvdkY jrifNyD; aeYpOfaeYwdkif;
0rf;EIwfaq;awGpm;NyD; rdvmoGm;wm/ tcsdKU&ufawGqdk&if ig;Budrfxufawmif ausmfao;w,f/
ESv;Hk a&m*g jzpfz;l olu ESv;Hk a&m*g vuPmawGajym&if olu ESv;Hk a&m*gjzpfaeNyq
D Nkd y;D q&m0efeYJ
jyawmhwmyJ/ tJ'v
D ykd J tpmtdraf &m*g jzpfaewm? 'lvma&m*g jzpfaewm? aoG;wd;k a&m*g jzpfaewmqdNk y;D
a&m*gaygif;pkH wifjyaeawmhw,f/ {NyD-ar yljyif;wJh aEGumvBuD;rSm tylcsdefvGefuJvdkY vlawG
aomufaomufvJ aoaeygw,fqdkumrS olu avwdk;&if avjzwfrSm pdk;vdkYqdkNyD; tusvuf&Snf?
abmif;bD&n
S 0f wfNy;D ? tcef;udk tvkyH w
d Nf y;D tcef;atmif;aeawmhw,f/ ckcsed x
f d rxGub
f ;l / vlvjJ zLzyf
jzLa&mfeJY ydk;[yfjzL kyfaygufaeNyD/
aq;kHwuf&wmvnf; cPcPyJ/ q&m0efawGu pdwfnpfaeNyD/ q&m0ef wpfa,mufuqdk
]]bke;f bke;f vkyyf gOD;? vlutaumif;Bu;D ? wpfu,
dk v
f ;Hk bma&m*grS r&Sb
d ;l / enf;av;bmav; &S&d ifvnf;
ay;OD;}} vdYk Ni;D jiLajymqd&k mS w,f/ vlu taumif;Bu;D jzpfayr,fh q&m0efjy&if wGyJ &Ykd w,f/ acgif;idu
k pf u
kd f
Bu;D ygoGm;awmhwmyJ/ wu,fawmh rde;f racsmacsmav; ,lxm;Ny;D rde;f rudk pdwrf cswhJ aMumifMh updwaf wG
vGefuJaewmyg/ aiGawGudkvnf; rdef;ruyJ pDrHay;aewmqdkawmh rdef;reJYaiGudk pdwfrcsae&mu ckcsdefxd
a&m*gazmufae&jcif; jzpfw,f/ 'gayrJh ol[molom l;wmyg/ pdw&f if;aumif;wJh tcHav; &Sad eao;vdYk
ywf0ef;usifudk 'kuray;&Smbl;/ b,folYudkrSvnf; 'kuray;&Smbl;/
- 74 -
t&mcHBuD; wpfa,muf&JUb0
bkef;bkef;udk ppfaMuma&;umvwkef;u cyfMurf;Murf; udkifwG,fcJhwJh? bkef;bkef;tdyfcef;udk
&efolpcef; wpfckudk 0ifpD;ovdkrsdK;0ifpD;NyD; ajrvSef&SmazG odrf;qnf;oGm;wJh tzGJUxJrSmvnf;ygwJh
t&mcHBuD;wpfa,muf a*guf(l;)wmuvnf; wpfrsdK;yJ/
olu dkusdK;&if acG;xufdkusdK;wufoljzpfNyD;? &ufpuf&if usm;xufydkqdk;wufwJholjzpfw,f/
ckawmhvnf; olr[kwfovdkyJ/ bkef;bkef;jrif&if vuftkyfav;csDvdkY/
olu yxr (3) ESpyf u
J swm/ aemufawmh (73) ESpf xyftwd;k cH&awmhw,f/ tJ'ED pS w
f ;kd Ny;D uwnf;
u azmufvu
kd w
f m rsupf u
d kd aemufaeawmhwmyJ/ olazmufwmu ta&;rBu;D bl;/ ywf0ef;usiw
f pfcv
k ;Hk
udkyg 'kuay;wmu ydkqkd;w,f/ vufu ykwD;BuD;udkifxm;NyD; rsufpdu usD;uef;awmif;arSmuf/ b,fol
bmvkyw
f ,fqw
kd m tukev
f u
kd Mf unfah ew,f/ Ny;D &if [kw
d ikd 'f aD wmvkyaf wmhwmyJ ckcsed x
f d nmOfq;kd awG
raysmufao;bl;/ wdik af wmwke;f yJ/ ntdy&f m0if&ifvnf; wtm;&,f&w,f/ bk&m;&Scd ;kd Ny;D &if]]t&if &mxl;
av; jyef&ygvdk\ bk&m;/ &mxl;a[mif;av; jyef&ygvdk\ bk&m;}}qdkNyD; tNrJqkawmif;NyD;rS tdyfw,f/
owif;pmxJu Edik if aH wmf tBu;D tuJ"gwfyu
Hk kd acgif;&if;rSm uyfxm;Ny;D vuftyk cf sD arwmydw
Yk ,f/
Ny;D &ifvnf; ]]tbom;wdu
Yk kd ypfrxm;eJaY emf}}vdYk ajymao;w,f/ 'gu oltNrv
J yk af eMu/ rif;eJY tJ'aD e&meJyY J
wefw,f}}vdkY ajymjyefa&myJ/
'gvnf; oem;p&myJaemf/ w&m;rrSwaf wmh a&m*gwpfrsKd ; pGu
J yfae&Smw,f/ bke;f bke;f udk ppfaq;
wkef;u ykHpHeJY wpfjcm;pDaygh/
vGwfaMumif t&m&Sd
aemuft&m&Sd wpfa,muf&adS o;w,f/ ola*guf(aMumif)wm vnf;wpfrsKd ;yJ/ Ed0k ifbm 'DZifbmvdk
wtm;at;csrf;wJh tcgrsdK;rSm pGyfus,f tusav;eJY tm;upm; abmif;bDwdkav;yJ 0wfw,f/
abmif;bD&SnfwdkY taEG;xnf tuswdkY 0wfxm;wJholawGudk olu uG,f&mrSm avSmifajymifaew,f/
]]at;vnf; rat;ao;bJeYJ taEG;xnfawG 0wfxm;w,f/ vl<um;awG}} vdv
Yk u
kd af jymaewm/ yg;pyfuom
rat;bl; ajymaewm olYwpfudk,fvkH; MuufoD;(onf;)awG xaewmawGU&w,f/
waygif;wefcl;vdk yltdkufwJh&moDa&mufawmh olu taEG;xnf tusvuf&SnfeJY tm;upm;
abmif;bD&Snf 0wfjyefw,f/ olrsm;awG tusAvm? abmif;bDwdkav;awGeJY ajy;vTm;aewmawGU&if
]]aor,fhaumifawG? ckvdkat;wJh tcgusawmh taEG;xnf r0wfMubl;}}vdkY ajymjyefa&m? ntcgvnf;
csr;f w,fqNkd y;D apmifBu;D NcKt
H yd f aejyefw,f/ yg;pyfuomcsr;f w,f ajymaewm vlu acR;wD;wD;usaeNy/D
tdraf xmifvnf;r&Sb
d ;l / om;orD;vnf; r&Sb
d ;l / vGwcf siv
f u
kd w
f mvnf; wpfyikd ;f udk aoaewmyJ/
axmifpum;eJaY jym&&if vGwaf MumifaMumifaewmaygh/ Ny;D cJw
h hJ 2009 uxde&f moDwek ;f u ausmufqnf
tzGUJ u awmif;pkwBf u;D udk qifacgif;vkyNf y;D aumfzrD pf apwDeYJ uxdet
f wGuf tvSLcHxu
G w
f ,f/ tJ'gudk
oluaMumufNy;D xGuaf jy;aew,f/ axmifrw
S cf sux
f yJ grSmpd;k vdw
Yk hJ tusO;f om;awG pkaygif;Ny;D uxdev
f LS
wmudk b,f0efxrf;u rifeDwm;rSmvJaemf/
'gu rdom;pkESifhvnf; ykHrSefawGU&? pm;eyf&dumvnf; jynfhpkHaeayr,fh pdwfazmufjyefaevdkY 'ku
a&mufaeolawGudk ajymjywm/
- 75 -
t&m&SdBuD; wpfa,mufb0
t&m&SBd u;D wpfa,muf&adS o;w,f/ usxm;wmu ESpaf ygif;&mausm?f rdom;pkeu
YJ a0;? axmif0ifpm
urvm? pma&;awmhvnf; axmifu wdkufdkufrydkY/ Hk;csKyfxd tqifhqifh wifjyNyD;rSpmwkdufuaeydkY&wm
qdkawmh wpfveJY vnf; ra&muf? ESpfveJYvnf; ra&muf? vlcsif;vnf;rawGU&? pmcsif;vnf; tquf
toG,fr&Sd jzpfaevkdY olUrSm pdwfzdpD;rI rsm;ae&Smw,f/
ydkqdk;wmu olUwynfhawGu olYudka&Smif? olu aygif;p&mvlr&Sd/ olUom;t&G,f i,fwynfh&if;
av;uawmif olUudk rdkao? rav;pm; uvefuqef jyefvkyfwmcH&eJY pdwftm;i,fae&Smw,f/ w&m;
pcef;awG0if w&m;awGxikd af yr,fh pdwef u
YJ ,
kd ef YJ vGwaf e&Smw,f/ bke;f bke;f eJY pum;ajym&ifvnf; cifAsm;eJY
usKyf tNraJ jymvdk ajym/ a[hvv
l Ykd trSww
f rJh ac:vdak c:? rif;eJiY geJY owdvufvw
G f oH;k vdo
k ;kH eJY pdwyf rkH eS f
r&Sd&Smbl;/
bkef;bkef;uawmh olUudkoem;jcif;? tm;emjcif;eJYtwl ay;p&m&Sdwmay;? auR;p&m&SdwmauR;eJY
onf;cH&if; wav;wpm; jyefqufqHNrJyg/ udk,fauR;wm vmpm;NyD; udk,fhudkvnf; bkef;BuD;wpfyg;vdk
rqufq&H aumif;vm; qdNk y;D pdwrf qd;k ygbl;/ pdwq
f ;kd vdv
Yk nf; rjzpfb;l av/ olcY Asm tckrS vlUavmuxJ
a&mufvmcJhwm r[kwfvm;/
Hk;tkyfBuD;b0
H;k tkyBf u;D wpfa,mufawmh wu,fu
h kd oem;p&maumif;w,f/ axmif0ifpmvnf; rvm&Smbl;/
rdom;pk u tawmfqif;&Jw,f/ Hk;udkvmwJh vlawGu ig;&m? wpfaxmifvdkrsKd; rkefYzdk;ay;oGm;wmudk
vmbf p m;rI v k y f N yD ; axmif c sxm;w,f / um,uH & S i f ud k , f w d k i f u vmbf a y;wm r[k w f b l ; /
awmif;vdkYay;wmvnf; r[kwfbl;/ vlrIa&;t& ray;&if dkif;&musrSmpdk;vdkY ay;wmyg ajym&ufeJY
tcscH&wm/ pm;p&m r&Sd&Smbl;/ tcsif;csif;u 0dkif;axmufyHhwJhaiGav; av;ig;axmifudk tdrfydkYzdkY
BudK;pm;aewm awGU&w,f/
pdw&f if;vnf; aumif;w,f/ k;kd vnf; d;k w,f? olw
Y &m;eJo
Y l at;at;av;aewwfw,f/ 'gayrJh
olwYkd tcsi;f csi;f u olUudk tdraf zmfvkd uRev
f kd oabmxm;Ny;D uRv
J kd EGm;vdk cdik ;f Mu? pm;<uif; pm;useaf y;MueJY
cGjJ cm; qufqw
H mudk awGU&w,f/ oem;p&myJaemf/ wpdr;f u rESrd &f bJ olwt
Ykd csi;f csi;f u jyefErdS af ew,f/
'Dvkd olawmfaumif;awG 'kua&mufaewmudk jrif&awmh bkef;bkef;&ifrSm rcsdatmif cHpm;&w,f/
oHa,mZOf tusOf;om;
[dt
k &ifwek ;f u bke;f bke;f aemufukd wpfaumufaumuf vdu
k af e&wJh q&mBu;D wpfa,mufvnf;
a&mufvmw,f/ ol[m ausmufqnftzGJUudk Murf;wrf;&ufpufcJhw,fqdkyJ/ ola&mufvmawmh
axmifb;l 0rSmwif em;&if;yg;&if; twD;cH&w,f/ axmifxaJ &mufawmh wef;pD; puxawG&UJ tNzcJ &H w,f/
bke;f bke;f udak wmh oHa,mZOf&ydS &kH w,f/ bke;f bke;f tzrf;cH&wke;f u idv
k u
kd w
f m vGeyf ga&m/ id&k if;eJv
Y nf;
wyfrLS ;awG? wyf&if;rSL;awG eJY twdu
k t
f cHvyk Nf y;D rzrf;zdYk ajymao;w,fw/hJ bke;f bke;f qDvnf; oH;k acgufvm
awGUw,f/ 'DypkH BH u;D eJY rjrif&uf vdq
Yk Nkd y;D q&mae0if;atmifxH aiGtyfay;Ny;D jyefjyefomG ;wmwJ/h ola&muf
- 76 -
tJ'v
D kd tNyKd it
f qdik af wG Mum;xJrmS rS Ny;D cJw
h hJ 2009 ckEpS ?f pufwifbmvwke;f u ESp(f 20)orm;awG
vGwo
f mG ;Ny;D ? (7)ESpu
f sou
l usecf v
hJ Ykd remvdpk w
d af wGyg jyif;jyif;xefxef cHpm;&pfawmhw,f/ vGwo
f mG ;wJv
h l
uyJ tdrjf yefruyfEikd b
f J xGuaf jy;ae&ovdv
k /kd rD',
D mawGu atmfaeNyv
D Ykd ajymvdak jym? vlUtcGit
hf a&;udk
wdik v
f Ykd ukvor*uyJ ckcsucf si;f vmNy;D ppfaq;awmhrvdv
k dk t&Suaf jy avQmufviT ahf ewm awGU&w,f/
'guvnf; oem;p&myJaemf/ tusO;f om;tcsi;f csi;f olrsm;vGwo
f mG ;wmudk rk'w
d mryGm;Edik &f mS bl;/
rausreyfeJY aygufuGJusef&pf&Smw,f/
b0qufwdkif;
tusO;f pH tH;I orm; trsm;pkuawmh "rukd vufeuftjzpf toH;k rcsMubl;/ tumtuG,t
f jzpf
vnf; toH;k rcsMubl;/ tazmfreG f tjzpfvnf; toH;k rcsMubl;/ rdwaf qGaumif;tjzpf? cdv
k &IH mtjzpfvnf;
toHk;rcsMubl;/ 'gaMumifh olwdkY&JUESvHk;om;awG[m trkef;yGm;p&mawGeJY jynfhESufaewm/
HI;edrfhcsdefrSm w&m;rzufawmh pdwfqif;&J&vdkY udk,fa&mpdwfyg ESpfcgHI;&awmhwmaygh/
"r[m b0rSm r&Sdrjzpf ta&;BuD;w,fqdkwm olwdkYodzdkY aumif;w,faemf/ tJ'Dvdk rodvdkYvnf;
olwdkYb0awG[m aMuuGJp&mtxd jzpfaeawmhwmaygh/
bkef;bkef;awmh olwdkYudk MunfhNyD;? aMumufoGm;w,f/ tukvodkvfudk aMumufoGm;wm/ &mxl;
tmPmyg0gawGudk aMumufoGm;wm/
oHo&mwpfavQmufrmS H;I edro
f v
l nf; rjzpfyg&apeJ?Y atmifEikd o
f v
l nf; rjzpfyg&apeJY cH&olvnf;
rjzpfyg&apeJY/ vkyf&olvnf; rjzpfyg&apeJY/
tJ'DqefYusifbuf ESpfckteuf wpfckckudk rjzpfrae a&G;&r,fqdk&if HI;edrfholyJ jzpfcsifw,f/
cH&olyJ jzpfcsifw,f/
t*Fvdyfvdk atmifEdkifwmrsKd; rjzpfcsifbl;/
t*Fvdyfvdk vkyf&wmrsKd; rjzpfcsifbl;/
wu,fyg/ bkef;bkef; tNrJ qkawmif;w,f/ ow0gawGudk axmifoGif;tusOf;csNyD; nOf;yef;
vSnfhpm; &ufpufrS vl&m0ifhr,f b0rsKd; b0qufwdkif; b,faomtcgrQ rjzpfyg&apeJY ..... rjzpf&
ygvdk\ .... jrwfpGmbk&m; .... jrwfpGmbk&m; ...../
0D&ol
3-10-2010
- 78 -
t
H
SvHk;o
f;p
O
s
m;
tu
A
- 79 -