LÍi mÎ Æ«u

“•’ mÈt khu rıng n‰, c„ gia Æ◊nh nhµ g†u sËng y™n vui hπnh phÛc vÌi r†t
nhi“u mu´ng thÛ vµ c∏c loπi hoa th¨m, qu∂ ng‰t. Ngµy ngµy, g†u mã d…n
g†u con Æi quanh rıng Æ” t◊m mÀt ong vµ nh˜ng tr∏i c©y ngon nh†t.
Nh≠ng, mÈt ngµy kia...”
C∏c em th©n m’n,
C©u chuy÷n nhµ g†u bæt Æ«u nh≠ vÀy Ɔy. CÚng nh≠ mu´n loµi kh∏c, g†u Æ∑
tıng c„ cuÈc sËng b◊nh y™n trong nh˜ng c∏nh rıng xanh vµ nh˜ng chÛ g†u
con lÌn l™n d≠Ìi s˘ che chÎ ch®m s„c ©n c«n cÒa mã chÛng. Nh≠ng ngµy
nay, loµi g†u Æang lµ mÙc ti™u s®n bæt vµ khai th∏c cÒa nhi“u ng≠Íi.
ChÛng bfi bæt kh·i n¨i Î cÒa m◊nh vµ ph∂i chfiu c∂nh sËng tÔ
tÛng, mfln m·i trong nh˜ng cÚi sæt n¨i xa lπ. Lflng tham
cÒa con ng≠Íi Æ∑ khi’n t≠¨ng lai cÒa loµi g†u Æang bfi
Æe d‰a. C∏c em h∑y cÔng Rıng Xanh t◊m hi”u c©u
chuy÷n Æang di‘n ra ÆËi vÌi nh˜ng chÛ g†u Î
Vi÷t Nam nhä.

Rıng Xanh 1
 TRONG Sˇ NÄY
Trang
Tin t¯c 3
Bπn c„ bi’t 4
Bi’t Æ≠Íng nµo tho∏t 5
Trong trπi tÀp trung 6
C„ ph∂i lµ thuËc ti™n 9
Nh˜ng Æi“u v´ l˝ 10
C¨ hÈi mong manh 11
G†u ng˘a 12
G†u ch„ 13
Nh˜ng Æi“u thÛ vfi 14
M„n kho∏i kh»u 15
B› mÀt cÒa g†u 16
MÔa g†u sinh 17
H‰ hµng xa g«n 18
CÔng giÛp g†u con 20
G„c cÒa chuy™n gia 21
D©y leo 23
T™ gi∏c mÈt sıng Java 24
V≠Ín quËc gia Yok ß´n 26
H≠¨ng ≠Ìc gi˜ rıng 28
C∏c ch≠¨ng tr◊nh Gi∏o dÙc m´i tr≠Íng 29
S¯ gi∂ Rıng Xanh 30
CÔng suy ngh‹ 33
Tranh t´ mµu 34
Trang c©u lπc bÈ 35
Rıng Xanh c≠Íi 43
CuÈc thi vœ tranh v“ G†u 44
Truy÷n tranh: S˘ t›ch c©y l≠Ïi hÊ 46
V®n phflng B∏c C«y vªn 50

2 Rıng Xanh

Tin t¯c! tin t¯c...
Gæn ch›p Æ” qu∂n l˝ g†u nu´i
nhËt
G†u lµ loµi ÆÈng vÀt qu˝ hi’m Æ≠Óc
ph∏p luÀt b∂o v÷ nh≠ng ngµy nay cuÈc
sËng cÒa chÛng bfi Æe doπ nghi™m tr‰ng
bÎi nπn s®n bæt vµ nu´i nhËt tπi c∏c
trang trπi vµ hÈ gia Æ◊nh Æ” khai th∏c l†y
mÀt. Tr≠Ìc t◊nh trπng nµy, ThÒ t≠Ìng
ch›nh phÒ Æ∑ chÿ Æπo y™u c«u t†t c∂ c∏c
chÒ hÈ nu´i g†u tr™n toµn quËc (trı c∏c
Æoµn xi’c vµ sÎ thÛ) ph∂i Æ®ng k˝ vµ
Æ∏nh d†u bªng thi’t bfi Æi÷n tˆ (gæn ch›p)
toµn bÈ sË g†u nu´i cÒa m◊nh. N’u
kh´ng th˘c hi÷n, c∏c chÒ hÈ nu´i g†u sœ
bfi xˆ l˝ theo quy Æfinh cÒa ph∏p luÀt.
Thµnh phË HÂ Ch› Minh lµ n¨i Æ«u ti™n
th˘c hi÷n vi÷c gæn ch›p cho g†u. Trong
thÍi gian tÌi, hoπt ÆÈng nµy sœ Æ≠Óc tri”n
khai tπi nhi“u tÿnh, thµnh phË kh∏c tr™n
c∂ n≠Ìc Æ” ti’n tÌi ch†m d¯t t◊nh trπng
s®n bæt, mua, b∏n, gi’t mÊ vµ nu´i nhËt
g†u tr∏i phäp nh≠ hi÷n nay.
Theo v®n b∂n Quy’t Æfinh 02/2005/Qß-BNN vµ B∂n tin
Ki”m l©m Vi÷t Nam, sË Xu©n †t DÀu 2005
Ca s‹ M¸ Linh vÌi chi’n dfific
ch b∂o
v÷ g†u
Th∏ng 8/2004, ca s‹
M¸ Linh Æ∑ tham gia
mÈt bÈ phim ngæn v“
sË phÀn c∏c loµi g†u
Î Vi÷t Nam do
Trung t©m Gi∏o
dÙc Thi™n nhi™n
th˘c hi÷n.
Trong phim,
chfi M¸ Linh
k™u g‰i m‰i
ng≠Íi kh´ng
sˆ dÙng mÀt
g†u vµ c∏c s∂n
ph»m kh∏c lµm tı g†u. BÈ phim Æ∑ Æ≠Óc
ph∏t s„ng rÈng r∑i tr™n Ƶi truy“n h◊nh
cÒa h¨n 40 tÿnh vµ thµnh phË, trong Æ„
c„ c∏c thµnh phË lÌn nh≠ Thµnh phË HÂ
Ch› Minh, Hµ NÈi, ßµ NΩng, Hu’ vµ
H∂i Phflng.
Trung t©m Gi∏o dÙc Thi™n nhi™n
Rıng Xanh
Th´ng tin
Nhi“u ng≠Íi d©n Hµ NÈi v…n Æang
dÔng mÀt g†u
Th∏ng 7/2004, Trung t©m Gi∏o dÙc Thi™n
nhi™n Æ∑ ti’n hµnh ph·ng v†n 1814 ng≠Íi Î
7 quÀn nÈi thµnh Hµ NÈi. Kho∂ng g«n mÈt
ph«n ba sË ng≠Íi Æ≠Óc h·i cho bi’t h‰ c„ sˆ
dÙng mÀt g†u. ßa sË n„i rªng h‰ sΩn sµng
dÔng c∏c s∂n ph»m kh∏c thay th’ mÀt g†u
n’u chÛng c„ t∏c dÙng tËt h¨n. Tuy nhi™n,
cÚng c„ kh´ng ›t ng≠Íi t· ra kh´ng quan
t©m ho∆c kh´ng bi’t hi÷n sË l≠Óng g†u
trong t˘ nhi™n Æang t®ng, gi∂m ra sao.
D˘a tr™n k’t qu∂ Æi“u tra, Trung t©m
Gi∏o dÙc Thi™n nhi™n sœ ti’p tÙc ph∏t tri”n
chi’n dfich s©u rÈng h¨n n˜a nhªm n©ng
cao nhÀn th¯c cho m‰i ng≠Íi v“ vi÷c b∂o v÷
c∏c loµi g†u trong t˘ nhi™n.
Trung t©m Gi∏o dÙc Thi™n nhi™n
Trung t©m c¯u hÈ g†u Æ«u ti™n
Sæp tÌi, tπi V≠Ín quËc gia C∏t Ti™n sœ c„
mÈt Trung t©m c¯u hÈ g†u Æ«u ti™n cÒa c∂
n≠Ìc. ß©y sœ lµ n¨i ch®m s„c vµ Æi”u trfi c∏c
chÛ g†u may mæn Æ≠Óc c¯u tho∏t kh·i c∏c
vÙ s®n bæn, vÀn chuy”n tr∏i phäp ho∆c tı
c∏c c¨ sÎ kinh doanh nu´i nhËt b†t hÓp
ph∏p tr≠Ìc khi chÛng Æ≠Óc trÎ v“ vÌi m´i
tr≠Íng t˘ nhi™n cÒa m◊nh. Tπi trung t©m,
c∏c nhµ khoa h‰c cÚng sœ ti’n hµnh c∏c
hoπt ÆÈng nghi™n c¯u nu´i g†u sinh s∂n
trong Æi“u ki÷n b∏n hoang d∑ Æ” b∂o v÷ loµi
g†u tr≠Ìc nguy c¨ ngµy cµng suy gi∂m v“ sË
l≠Óng vµ c„ th” sœ bfi tuy÷t chÒng trong
t≠¨ng lai.
B∂n tin Ki”m l©m Vi÷t Nam, sË Xu©n †t DÀu 2005
3
 Th´ng tin

Chµo c∏c bπn, m◊nh lµ G†u con.

M◊nh Æ∑ Æ≠Óc nghe mã k” r†t nhi“u
chuy÷n Æang x∂y ra vÌi bπn bà vµ h‰ hµng
nhµ m◊nh. M◊nh sœ k” lπi cho c∏c bπn
cÔng nghe nhä!

Bπn c„ bi’t?
‚ Nπn s®n bæt vµ bu´n b∏n
g†u Æang hoµnh hµnh Î khæp
n¨i. G†u kh´ng nh˜ng bfi s®n
lÔng r∏o ri’t Î Vi÷t Nam mµ cfln
bfi khai th∏c Î c∏c n≠Ìc l©n cÀn
nh≠ Lµo vµ Cam-pu-chia Æ” bu´n
b∏n vµ sˆ dÙng.

‚ ßa sË g†u bfi giam gi˜

mÀt. C∏c “nhµ tÔ” mµ bπn nh◊n

trong c∏c trπi nu´i g†u Æ” l†y

tÿnh vµ thµnh phË “Æi”m n„ng”

th†y tr™n b∂n ÆÂ ch›nh lµ s∏u

v“ t◊nh trπng nµy.

‚ SË l≠Óng “tÔ binh g†u” c„

Æ’n hµng ngh◊n con trong khi anh
em nhµ g†u may mæn sËng s„t
ngoµi t˘ nhi™n chÿ cfln lπi r†t ›t.

C ¯ Æ µ n µy t h◊ a i d∏ m chæ c t ≠ ¨ng
l a i cÒ a l oµ i g †u sœ kä o d µi Æ ≠Ó c
bao l©u?

4 Rıng Xanh
 Th´ng tin

Bi’t Æ≠Íng nµo tho∏t?

DÔ cho nh˜ng c∏nh rıng xanh lu´n
giang tay che chÎ, h‰ hµng nhµ
g†u v…n kh´ng th” tho∏t Æ≠Óc s˘
s®n lÔng r∏o ri’t vµ tµn bπo cÒa
c∏nh thÓ s®n.

C∏c loπi b…y kh∏c

nhau Æ≠Óc gi®ng khæp
n¨i trong rıng. Loπi
nµo cÚng v´ cÔng
nguy hi”m.

Trong nh˜ng Nh˜ng

cuÈc Æi s®n, kh»u sÛng
Æ∏m thÓ cfln s®n cÚng
mang theo c∂ Æe doπ
ch„ s®n Æ” g†u kh´ng
Æ∏nh h¨i vµ käm g◊ c∏c
r≠Ót ÆuÊi g†u. loπi b…y.

ß” tr∏nh bfi ki”m l©m

ph∏t hi÷n, thÓ s®n
nhi“u khi cfln nhät g†u
con vµo bao t∂i vµ
ti™m thuËc m™ cho
g†u mã rÂi gi†u trong
thÔng xe ´ t´ Æ” vÀn
chuy”n. ThÀm ch›, h‰
cfln x∂ thfit g†u ngay
tπi rıng Æ” d‘ t»u t∏n.

Rıng Xanh 5
 Th´ng tin

Trong trπi
tÀp trung
Tπi sao b∏c g†u
nµy lπi giÀn d˜ nh≠ vÀy?
N’u bπn bi’t h‰ hµng nhµ
g†u ph∂i chfiu Æ˘ng khÊ sÎ ra
sao trong c∏c trπi nu´i g†u
l†y mÀt th◊ bπn sœ hi”u
ngay th´i.

Ngµy nay, nhi“u thµnh thfi Æ∑ trÎ thµnh Æfia ngÙc ÆËi
vÌi h‰ hµng nhµ g†u. B†t ch†p luÀt ph∏p ng®n c†m,
c∏c trπi nu´i g†u l†y mÀt m‰c l™n ngµy cµng nhi“u. C„
trπi giam gi˜ tÌi hµng chÙc, thÀm ch› hµng tr®m chÛ
g†u. Nπn nu´i g†u l†y mÀt Æ∑ trÎ thµnh mËi hi”m h‰a
Æe d‰a Æ’n s˘ sËng cfln cÒa loµi g†u trong t˘ nhi™n.

Nh˜ng tÔ nh©n Æ∏ng th≠¨ng . . .

Tı nh˜ng Æ≠Íng d©y
bu´n b∏n vµ vÀn chuy”n
tr∏i phäp, g†u bfi Æ≠a v“
c∏c trπi nu´i nhËt. CuÈc
sËng t˘ do gi˜a thi™n nhi™n
rÈng lÌn kh´ng cfln n˜a,
giÍ chÿ cfln lµ nh˜ng
chuÂng cÚi chÀt hãp.

Æ≠Óc “th’t Æ∑i” m„n

Ngµy lπi ngµy, g†u

“sÛp” thÀp c»m. ChÒ

trπi Æ©u c«n bi’t g†u
th›ch ®n g◊.

6 Rıng Xanh
 Th´ng tin
H«u h’t c∏c
chÛ g†u trong Kh´ng sao Æ©u, tu«n
trπi Æ“u mang sau v…n c„ th” l†y mÀt
th≠¨ng tÀt v◊ bfi H◊nh nh≠ nh≠ th≠Íng.
bæn, sÀp b…y n„ bfi Æau.
ho∆c do hÀu
qu∂ cÒa qu∏
tr◊nh vÀn
chuy”n län lÛt.
N¨i Î tÔ tÛng,
b»n thÿu khi’n
g†u th≠Íng bfi
nhi‘m trÔng v’t
th≠¨ng vµ mæc
C¯u t´i vÌi!
th™m c∏c b÷nh
nh≠ ghŒ lÎ, rÙng
l´ng hay ti™u
ch∂y. Thay v◊
ch˜a b÷nh cho
g†u, ng≠Íi ta chÿ
quan t©m Æ’n
vi÷c l†y mÀt.

. . . bfi khai th∏c cÔng ki÷t

H∑y nh◊n nh˜ng “chuy™n gia” l†y mÀt,
§i, sao buÂn h‰ thÊi mÚi t™n thuËc m™ vµo g†u nh≠
ngÒ th’ nµy? nh˜ng tay thi÷n xπ. Chÿ tÈi nghi÷p c∏c chÛ
g†u c¯ lfim d«n vµ chºng cfln bi’t g◊ n˜a.

TrÍi ¨i, mÌi l†y mÀt

h´m Æ«u th∏ng mµ.

Th´ng th≠Íng, c¯ 4
Æ’n 6 th∏ng ng≠Íi ta l†y
mÀt g†u mÈt l«n nh≠ng
nhi“u chÒ trπi v◊ tham
lÓi n™n rÛt ngæn thÍi
gian chÿ cfln ba th∏ng,
hai th∏ng vµ thÀm ch›
nˆa th∏ng.

Rıng Xanh 7
 Th´ng tin
Nh˜ng ki”u tra t†n ... Ng≠Íi ta ngh‹ ra ÆÒ m‰i c∏ch Æ” khai th∏c
mÀt g†u. ThÀm ch›, nh˜ng m∏y m„c y t’ hi÷n
Æπi mµ Æ∏ng lœ ph∂i Æ≠Óc sˆ dÙng Æ” ch˜a
b÷nh cho con ng≠Íi cÚng Æ≠Óc dÔng Æ” hÁ trÓ
cho vi÷c l†y mÀt g†u.

Tr≠Ìc kia, ng≠Íi ta mÊ bÙng vµ

dÔng kim ti™m Æ” hÛt mÀt.

“Hi÷n Æπi” h¨n, h‰ kh©u tÛi mÀt

vµo mÈt chÁ cË Æfinh Æ” l†y mÀt
mµ kh´ng c«n mÊ bÙng.

Hi÷n nay, ng≠Íi ta x∏c Æfinh tÛi

mÀt bªng m∏y si™u ©m vµ dÔng
b¨m hÛt mÀt ra.

Sau khi bfi l†y

mÀt, g†u Æ≠Óc
cho ®n bÔ nh˜ng
ngµy bfi b· Æ„i
tr≠Ìc Æ„ nh≠ng
lÛc nµy th◊ g†u Æ∑
m÷t r∑ rÍi, chºng
cfln thi’t tha g◊.
C¯ th’, s¯c
khoŒ g†u suy ki÷t
d«n vµ c∏i ch’t
Æ’n tı tı lÛc nµo
kh´ng hay.

8 Rıng Xanh
 Th´ng tin

C„ ph∂i lµ thuËc ti™n?

v Vi÷c sˆ dÙng mÀt g†u Æ” ch˜a b÷nh bæt
nguÂn tı Trung QuËc c∏ch Æ©y kho∂ng 1400
n®m, sau Æ„ lan truy“n sang nhi“u n≠Ìc kh∏c
tr™n th’ giÌi, trong Æ„ c„ Vi÷t Nam.

v Nhi“u ng≠Íi sˆ dÙng mÀt g†u v◊ cho rªng n„ c„ th”

ch˜a Æ≠Óc c∏c b÷nh nh≠ Æau x≠¨ng, vi™m khÌp, vi™m
gan, huy’t ∏p cao vµ thÀm ch› c„ th” ng®n ngıa b÷nh ung
th≠.

v Tr≠Ìc kia, Æ” l†y

mÀt g†u ng≠Íi ta
gi’t c∂ con g†u
nh≠ng vÌi ph≠¨ng
ph∏p hÛt mÀt g†u
ngµy nay c∏c chÒ
trπi th≠Íng khai
th∏c g†u nhi“u l«n.

v Ngoµi t˘ nhi™n,
g†u c„ th” sËng tÌi
h¨n 30 n®m nh≠ng
khi bfi giam h∑m vµ l†y mÀt th≠Íng
xuy™n, tuÊi th‰ cÒa g†u bfi rÛt ngæn r†t
nhi“u. ThÀm ch›, nhi“u chÛ g†u Æ∑ ch’t
chÿ sau vµi l«n mÊ do bfi nhi‘m trÔng.

v Trong hai loµi g†u cÒa Vi÷t Nam, g†u

ng˘a bfi nu´i nhËt Æ” l†y mÀt nhi“u h¨n
g†u ch„.

` ∆c dÔ mÀt g†u Æ∑ Æ≠Óc c∏c nhµ

khoa h‰c c´ng nhÀn rªng c„ th”
ch˜a Æ≠Óc mÈt sË b÷nh nh≠ng Æ„ kh´ng ph∂i
lµ thuËc ti™n c¯u ch˜a Æ≠Óc m‰i th¯ b÷nh tÀt.
T∏c dÙng ch˜a b÷nh cÒa mÀt g†u hoµn
toµn c„ th” thay th’ bªng nh˜ng bµi thuËc
tı c©y c·.
Rıng Xanh 9
 Th´ng tin

Nh˜ng
Æi“u
v´ l˝

Con
ng≠Íi thÀt tham
lam! H‰ chÿ lo cho s¯c
ChÛc s¯c kh·e!
kh·e cÒa m◊nh mµ chºng
thÃm quan t©m xem h‰
hµng nhµ g†u Æang ch’t
d«n ch’t mfln nh≠
th’ nµo.

G†u lµ bi”u
t≠Óng cÒa s¯c
mπnh n™n nhi“u
ng≠Íi tin rªng MÈt sË ng≠Íi lπi th›ch
dÔng ÆÂ trang tr› tı
“khoŒ nh≠ g†u”.
®n thfit g†u sœ
g†u Æ” tr≠ng di÷n.

c´ng dÙng cÒa mÀt g†u:

Chºng
c´ng dÙng cÒa cao g†u: bi’t tËt Æ’n Æ©u
MÈt sË nh≠ng c¯ mua d˘
ng≠Íi tr˜ c∏i Æ∑.
mua mÀt
g†u v◊ tin
rªng n„ C„ nh˜ng ng≠Íi
trfi Æ≠Óc tuy kh´ng c«n
t†t c∂ m‰i Æ’n mÀt g†u
th¯ b÷nh. nh≠ng cÚng bæt
ch≠Ìc mua theo
ng≠Íi kh∏c.
10 Rıng Xanh
 Th´ng tin

C¨ hÈi mong manh N’u bfi khai th∏c qu∏ m¯c,

b†t c¯ loµi nµo trong t˘
nhi™n Æ“u c„ th” r¨i xuËng
§i, n’u con t´i bÍ v˘c tuy÷t chÒng. Li÷u
cÚng sœ ph∂i chfiu tÔ t≠¨ng lai cÒa loµi g†u c„
Ƶy nh≠ th’ nµy k’t thÛc nh≠ vÀy kh´ng
th◊ t´i thµ kh´ng sinh khi c¨ hÈi sËng s„t ngµy
con cfln h¨n. cµng khäp lπi?

G†u bfi nu´i nhËt trong c∏c trπi Æ“u bfi bæt tı rıng

nh≠ng Æi“u ki÷n sËng tÂi t÷ Æ∑ khi’n cho c∏c “chfi

v“. Ng≠Íi ta v…n hy v‰ng rªng g†u sœ sinh con

g†u” kh´ng th” sinh con Æ≠Óc.

MÈt sË chÛ g†u may

mæn tho∏t nπn vµ Æ≠Óc
Bi’t ®n g◊ b©y giÍ, mã tÌ
th∂ v“ rıng. Nh≠ng
ch≠a kfip dπy tÌ c∏ch ki’m
kh´ng ai Æ∂m b∂o
®n th◊ Æ∑ bfi bæt Æi rÂi.
chÛng sœ Æ≠Óc an toµn.
H¨n n˜a, b∂n n®ng
ki’m sËng gi∂m sÛt do
bfi giam c«m trong cÚi
sæt l©u ngµy c„ th”
khi’n g†u d«n bfi ki÷t
s¯c vµ ch’t v◊ kh´ng
ki’m Æ≠Óc th¯c ®n.

C©u chuy÷n v“ nhµ

g†u cfln ch≠a k’t thÛc v◊
lÍi k™u c¯u cÒa h‰ hµng nhµ
g†u v…n ch≠a Æ≠Óc Æ∏p lπi.
Cfln bπn, bπn sœ lµm g◊ Æ”
giÛp chÛng t´i? Tr≠Ìc khi
cÔng bπn bà vµ nh˜ng
ng≠Íi th©n tham
gia b∂o v÷ g†u,
mÍi bπn cÔng
lµm quen vÌi h‰
hµng nhµ g†u
Î Vi÷t Nam
nhä.

Ngµy nay, sË l≠Óng g†u ngoµi t˘ nhi™n cfln lπi r†t ›t.
M´i tr≠Íng sËng ngµy cµng bfi thu hãp vµ chia cæt khi’n
c∏c chÛ g†u hi’m c„ c¨ hÈi lµm bπn vÌi nhau.
Rıng Xanh 11
 Th´ng tin
N≠Ìc ta c„ hai loµi g†u lµ g†u ng˘a vµ g†u ch„. C∂ hai Æ“u nhÛt nh∏t vµ ngπi
g∆p con ng≠Íi n™n sËng Î t›t trong rıng s©u.

G†u ng˘a
ß∆c Æi”m: bÈ l´ng mµu Æen c„ d∂i træng ÆÙc h◊nh
ch˜ V Î ng˘c, tai to, quanh cÊ c„ bÍm l´ng dµi.
MÔa hà sËng Î vÔng nÛi cao, mÔa Æ´ng di chuy”n
xuËng n¨i th†p h¨n.
Th¯c ®n: r†t nhi“u loµi ÆÈng, th˘c vÀt nh≠ c´n trÔng,
c∏, t´m, tr¯ng chim, mÀt ong, tr∏i c©y...
C©n n∆ng khi tr≠Îng thµnh: kho∂ng 100 Æ’n 200 kg
Sinh con: mÁi l«n sinh tı 1 Æ’n 3 con.
uÊi th‰ trung b◊nh: kho∂ng 25 n®m
Tu
TÀp t›nh: chÒ y’u hoπt ÆÈng ban Æ™m.

Mã cÚng lµ c´ gi∏o
C∂ nhµ g†u ng˘a kh´ng sËng cÔng nhau. G†u
bË sËng mÈt m◊nh vµ chÿ c„ g†u mã ch®m s„c
con c∏i. G†u mã lu´n Î cπnh con vµ dπy c∏ch
ki’m mÂi cho Æ’n khi g†u con bi’t t◊m
th¯c ®n vµ bæt Æ«u cuÈc
sËng t˘ lÀp.

TrËn chπy kŒ thÔ

M∆c dÔ c„ th©n h◊nh n∆ng
n“ nh≠ng g†u ng˘a v…n c„
th” chπy r†t nhanh khi g∆p
nguy hi”m.

12 Rıng Xanh
 Th´ng tin

G†u ch„
ß∆c Æi”m: bÈ l´ng Æen c„ d∂i mµu vµng nhπt
h◊nh ch˜ U Î ng˘c, tai nh·. SËng Î nh˜ng vÔng
th†p h¨n g†u ng˘a.
Th¯c ®n: giËng nh≠ g†u ng˘a
C©n n∆ng khi tr≠Îng thµnh: kho∂ng 40 kg
Sinh con: mÁi l«n c„ th” sinh tı 1 Æ’n 2 con
TuÊi th‰ trung b◊nh: ch≠a bi’t r‚
TÀp t›nh: ChÒ y’u hoπt ÆÈng ban Æ™m.

T›nh t◊nh chu Æ∏o

Nhµ cÒa g†u ch„ cÚng giËng nh≠ g†u ng˘a, th≠Íng Î g«n nguÂn n≠Ìc vµ n¨i
c„ nhi“u th¯c ®n. Tuy nhi™n, g†u ch„ th›ch sËng Î c∏c c∏nh rıng th†p h¨n. MÁi
chπc c©y ho∆c hang Æ∏ Æ≠Óc ch‰n lµm nhµ Î Æ“u Æ≠Óc g†u ch„ c»n thÀn l„t l∏
ho∆c ghäp th™m c∏c cµnh c©y.

ThÓ leo trÃo

G†u ch„ Æ≠Óc g‰i lµ “em Ût” v◊ bä nh· nh†t trong h‰ hµng nhµ g†u. Tuy vÀy,
c∏c loµi g†u kh∏c r†t n” phÙc cÀu ta v“ tµi leo trÃo.

Rıng Xanh 13
 Th´ng tin

Nh˜ng Æi“u thÛ vfi...

Linh hoπt
XuËng dËc thÀt b†t ti÷n C©y cËi c„ r†t nhi“u h◊nh
G†u r†t sÓ chπy xuËng dËc v◊ hai ch©n tr≠Ìc dπng kh∏c nhau vµ kh´ng ph∂i
ngæn h¨n hai ch©n sau khi’n chÛng c„ th” bfi lu´n d‘ trÃo. G†u lπi c„ th©n
ng∑ l®n l´ng lËc. h◊nh kh∏ Ùc fich, vÀy chÛng c„ b›
quy’t g◊?
Si™ng n®ng
B› mÀt nhä: Khi leo c©y nh·,
N≠Ìc ta c„ kh› hÀu
g†u c„ th” trÃo theo Æ≠Íng
†m ∏p cÒa vÔng
thºng nh≠ng vÌi c©y lÌn th◊ g†u
nhi÷t ÆÌi n™n g†u
th≠Íng trÃo theo h◊nh xoæn Ëc.
ng˘a vµ g†u ch„
kh´ng ngÒ Æ´ng nh≠
c∏c loµi g†u Î vÔng
hµn ÆÌi. ChÛng v…n
mi÷t mµi Æi ki’m ®n
vµ chÿ khi nµo trÍi
qu∏ rät mÌi t◊m chÁ
Æ” trÛ »n tπm thÍi.

Hai ch©n hay bËn ch©n
D†u ch©n g†u ng˘a th≠Íng chÿ c„ hai hµng
v◊ khi b≠Ìc Æi ch©n sau cÒa chÛng th≠Íng d…m
trÔng l™n v’t ch©n tr≠Ìc.
14
M„n ®n ≠a th›ch
VÌi m„n mÀt ong vµ †u
trÔng ong, g†u t· ra r†t th›nh.
ChÛng kh´ng chÿ ph∏t hi÷n ra
tÊ ong Î tr™n cµnh c©y cao mµ
c∂ Î trong nh˜ng th©n c©y
rÁng. LÛc †y, chÛng dÔng
nh˜ng vuËt sæc cµo lÌp v· c©y
cho tÌi khi l†y Æ≠Óc mÌi th´i.
Rıng Xanh
 Th´ng tin

M„n
kho∏i
kh»u
H´m nay, Rıng
Xanh mÎ ti÷c chi™u
Æ∑i g†u ng˘a vµ g†u
ch„. Anh chµng Æ«u
b’p Æ∑ Æ≠a ra mÈt
th˘c ƨn r†t dµi. Hai
chÛ g†u Æang ch‰n
nh˜ng m„n ®n ≠a
th›ch nh†t cÒa m◊nh.
C∏c em thˆ giÛp hai
chÛ g†u Æ∏nh d†u
nh˜ng m„n Æ„ xem
nµo?

LÓn rıng 6.
Voi 5.
T™ gi∏c 4. Ki’n vµ †u trÔng 4.
Nh›m 3. M®ng 3.
6. Tr∏m
BÃo T©y 2. V∂, sung 2.
5. Tr¯ng chim
HÊ 1. MÀt ong 1.
M„n g†u kh´ng ®n: Th¯c ®n ≠a th›ch cÒa g†u:

Rıng Xanh 15
 Th´ng tin

B› mÀt cÒa g†u

Trong t˘ nhi™n, mÁi loµi Æ“u c„ nh˜ng kh∂ n®ng Æ∆c bi÷t Æ” th›ch ¯ng vÌi m´i
tr≠Íng sËng. H∑y xem g†u c„ Æi”m mπnh g◊ cÒa ri™ng m◊nh.

C∏i l≠Ïi to
Æ” li’m Æ≠Óc
Bµn ch©n chæc khoŒ mang nhi“u mÀt
ong vµ ki’n,
nh˜ng vuËt sæc, cong vµ dµi
giÛp g†u trÃo c©y vµ l†y mËi h¨n.
th¯c ®n d‘ dµng.

NhÍ chi’c mÚi th›nh, g†u c„ ß´i tai th›nh giÛp

g†u ph∏t hi÷n ra tÊ
th” Æ∏nh h¨i Æ≠Óc tı xa 500 ong Î t›t tr™n cao
Æ’n 600 mät, ngˆi th†y mÔi ho∆c nghe ng„ng
qu∂ ch›n tr™n c©y vµ ph∏t hi÷n khi c∂m th†y c„
ra nguy hi”m r†t sÌm. nguy hi”m.

G †u dÔng
n≠Ìc ti”u
Æ” Æ∏nh
d†u vÔng
l∑nh thÊ
hoπt ÆÈng
cÒa m◊nh.

16 Rıng Xanh
 Chuy÷n v“ g†u

M
MÔÔ a G†u
G†u Sinh
MÁi l«n nh◊n l™n nh˜ng v’t são tr™n ng≠Íi th◊ nh˜ng k˝ ¯c v“ l«n chπm tr∏n vÌi
g†u lπi hi÷n v“ trong t´i.
ß„ lµ vµo mÈt buÊi s∏ng mÔa xu©n n®m 1984, vπn vÀt Æ“u t≠¨i vui vµ rπng rÏ
d≠Ìi ∏nh b◊nh minh. T´i vµ ng≠Íi bπn th©n rÒ nhau l™n rıng l†y Æ„t v“ lµm chÊi.
Khu rıng Æ„ Æãp læm vµ chÿ c∏ch nhµ t´i Î chıng mÈt ti’ng ÆÂng h Æi bÈ. Ngµy
nay khu rıng Æ∑ nªm trong vÔng Æ÷m cÒa V≠Ín quËc gia Bπch M∑. Hµnh trang
chÛng t´i mang theo chÿ c„ mÈt c©y r˘a vµ mÈt ›t d©y buÈc. ChÛng t´i vıa leo ÆÂi
vıa say s≠a trfl chuy÷n v“ nh˜ng c©y Æ„t tr‹u b´ng qu™n c∂ m÷t nh‰c. BÁng nhi™n,
tı trong bÙi rÀm, mÈt con vÀt Æen, to lÌn vÌi h◊nh ch˜ V mµu træng ngµ tr™n ng˘c
x´ng tÌi. Ng≠Íi bπn t´i sÓ qu∏ ng∑ l®n xuËng ch©n ÆÂi. T´i cÚng ho∂ng hÂn n™n b·
chπy thÙc mπng theo lËi mfln cÚ. RÂi th†y mÈt ti’ng phfich Æau nh„i vµo l≠ng vµ t´i
chºng cfln bi’t g◊ n˜a.

L¨ m¨ nghe th†y ti’ng kh„c thÛt th›t, t´i mÎ mæt vµ th†y m◊nh Æ∑ nªm trong

x´n xao bµn t∏n. Th†y t´i tÿnh, b∏c t´i mæng li“n: “C∏i thªng ngu thi÷t, tao Æ∑
nhµ. Mã t´i mæt Æ· hoe, cfln bµ con chflm x„m th◊ Æang tÀp trung r†t Æ´ng vµ

b∂o mµy rÂi, mÔa nµy lµ mÔa g†u sinh, chÌ c„ Æ’n rıng Æ„t Æ„. G†u n„ b∂o v÷
con d˜ læm, cfln gh™ h¨n c∂ hÊ n˜a k◊a. CÚng may lµ b‰n bay l®n xuËng ch©n ÆÂi,
kh´ng th◊ ti™u rÂi!”
B∏c t´i cfln n„i g◊ Æ„ nhi“u læm nh≠ng t´i chÿ l∏ng m∏ng Æ≠Óc c©u “Bfi g†u r≠Ót
th◊ ph∂i chπy xuËng ÆÂi, cfln n’u bfi voi r≠Ót th◊ chπy l™n ÆÂi” rÂi thi’p Æi lÛc nµo
kh´ng hay.
Chuy÷n x∂y ra Æ∑ l©u mµ Æ’n b©y giÍ t´i v…n kh´ng qu™n Æ≠Óc nh˜ng lÍi dπy cÒa
b∏c t´i cÔng kho∂nh khæc nhÌ ÆÍi h´m †y.
Hu˙nh V®n D˘a vµ Nguy‘n VÚ Linh
V≠Ín quËc gia Bπch M∑, Thıa Thi™n-Hu’.
Rıng Xanh 17
 Th´ng tin

G†u Æen
ch©u M¸
Chÿ th†y Î
H‰ Hµng
CÔng vÌi g†u ng˘a vµ g†u ch„, anh em nhµ
vÔng Bæc M¸.
MÈt sË anh g†u cfln c„ 6 loµi kh∏c n˜a. ChÛng c„ m∆t Î
chµng g†u Æen h«u khæp c∏c lÙc Æfia, chÿ trı mi“n Ch©u Phi
c„ bÈ l´ng mµu x∏m xanh n„ng n˘c vµ Nam C˘c xa x´i.
vµ mµu kem, thÀm ch› c„ c∂
mµu n©u khi’n nhi“u ng≠Íi Bæc c˘c
d‘ nh«m l…n vÌi g†u n©u.

G†u n©u B¿C M≤

SËng Î vÔng Bæc
M¸ vµ mÈt sË n≠Ìc
thuÈc ch©u ¢u,
ch©u A. Ch› tuy’n Bæc
Loµi g†u nµy c„ bÈ
l´ng mµu n©u vµ
c¨ th” to lÌn chÿ
CH¢U
thua g†u Bæc C˘c.
VÌi mÈt khËi x≠¨ng
g l™n Î g∏y, anh
ta tr´ng nh≠ bfi gÔ.

NAM M≤
Ch› tuy’n Nam

G†u bËn mæt

Lµ loµi g†u duy nh†t

C„ t™n lµ “bËn mæt” v◊ loµi

sËng Î Nam M¸.
g†u nµy c„ mÈt d∂i l´ng mµu
træng s˜a xung quanh mæt
tr´ng nh≠ Æang Æeo k›nh.
Nhµ khoa h‰c t› hon:
Khu rıng nhi÷t ÆÌi A-ma-gi´n lÌn nh†t th’
giÌi Î Nam M¸ c„ loµi g†u nµo sinh sËng?
Gi∂i Æ∏p: G†u bËn mæt

18 Rıng Xanh
 Th´ng tin

Xa G«n G†u Bæc C˘c

SËng Î vÔng C˘c Bæc cÒa tr∏i Ɔt,

Anh chµng khÊng l nµy cfln Æ≠Óc g‰i lµ “vua

n¨i quanh n®m gi∏ lπnh vµ phÒ Æ«y b®ng tuy’t

Bæc C˘c” hay “thÓ s®n h∂i c»u”. Bµn ch©n G†u trÛc
tr≠Ìc c„ mµng b¨i giÛp g†u Bæc C˘c Chÿ c„ duy nh†t Î
c„ th” b¨i trong n≠Ìc. Trung QuËc. ChÛng r†t d‘
nhÀn ra bÎi bÈ l´ng c„ hai
mµu r‚ r÷t Æen vµ træng.
Th¯c ®n chÒ y’u cÒa loµi nµy
lµ c∏c loπi m®ng tre, trÛc.
B› mÀt nhä: ch©n tr≠Ìc cÒa
CH¢U ¢U anh ta c„ tÌi 6 ng„n, kh´ng
nh≠ nh˜ng ng≠Íi h‰ hµng
kh∏c cÒa m◊nh.

CH¢U É
G†u ng˘a
C„ m∆t Î c∏c
khu rıng
nhi÷t ÆÌi
PHI vÔng ß´ng
Nam A.

X›ch Æπo G†u ch„

Loµi g†u nh· nh†t
nµy c„ vÔng ph©n bË
giËng nh≠ g†u ng˘a.

CH¢U @C

Nam c˘c
,
G†u lÌn
SËng chÒ y’u Î ¢n ßÈ vµ mÈt sË n≠Ìc l©n cÀn.
T™n lµ g†u lÌn nh≠ng loµi g†u nµy kh´ng lÌn læm. M„ng
vuËt cong nh‰n vµ sæc giÛp chÛng d‘ dµng t◊m m„n ®n ≠a

thµnh mÈt “khung cˆa” thuÀn ti÷n Æ” hÛt b‰n mËi vµo.
th›ch lµ c∏c tÊ mËi. ß´i r®ng cˆa Î hµm tr™n bfi khuy’t tπo

Rıng Xanh 19
 Th´ng tin
H‰ hµng vµ bπn bà cÒa g†u con r†t c«n Æ≠Óc chÛng ta giÛp ÆÏ. N’u mÁi ng≠Íi
chÛng ta Æ“u hi”u vµ lµm mÈt vi÷c nh· giÛp g†u con th◊ t≠¨ng lai cÒa loµi g†u
chæc chæn sœ kh´ng cfln bfi Æe d‰a n˜a.

CÔng giÛp g†u con

T›ch c˘c tham gia

b∂o v÷ rıng Æ” gi˜ g◊n n¨i
Î vµ nguÂn th¯c ®n t˘
Kh´ng sˆ dÙng mÀt nhi™n cÒa g†u.
g†u vµ c∏c s∂n ph»m
kh∏c tı g†u.

B∏o cho c∏c chÛ ki”m l©m n’u ph∏t hi÷n

b…y trong rıng, c∏c hi÷n t≠Óng s®n bæt, vÀn
chuy”n vµ bu´n b∏n g†u.

Gi∂i th›ch Æ”
m‰i ng≠Íi
xung quanh
bπn hi”u vµ sˆ
dÙng c∏c loπi
thuËc tı c©y
c· Æ” ch˜a
Kh´ng tr™u ch‰c g†u khi b÷nh thay cho
tham quan v≠Ín thÛ. mÀt g†u vµ
c∏c s∂n ph»m
tı g†u.
20 Rıng Xanh
 C©u h·i k˙ nµy

G„c chuy™n gia

1. Ngµy nay, thÓ s®n dÔng
nh˜ng ph≠¨ng ti÷n g◊
Æ” s®n g†u? C∏c em h∑y ch‰n c©u
a. SÛng s®n
tr∂ lÍi ÆÛng nh†t. ChÛ ˝ lµ mÈt
b. SÛng cao su
c. Cung t™n c©u c„ th” c„ nhi“u Æ∏p ∏n.
d. B…y

2. MËi Æe d‰a lÌn nh†t ÆËi vÌi c∏c

loµi g†u Î Vi÷t Nam hi÷n nay lµ:
a. Bfi b∏n sang Trung QuËc
b. Bfi m†t m´i tr≠Íng sËng do ch∏y
rıng
c. Bfi m†t nguÂn th¯c ®n trong t˘ nhi™n 7. Loµi g†u lÌn nh†t tr™n th’ giÌi lµ:
d. Bfi nhËt trong c∏c trang trπi g†u Æ” a. G†u lÌn
khai th∏c mÀt b. G†u ch„
c. G†u bËn mæt
3. Ng≠Íi ta bæn thuËc m™ vµo g†u d. G†u Bæc C˘c
tr≠Ìc khi l†y mÀt v◊:
a. SÓ g†u Æau 8. Loµi g†u nh· nh†t th’ giÌi lµ:
b. ThuËc m™ sœ lµm mÀt g†u nhi“u h¨n a. G†u Bæc C˘c
c. H‰ c„ th” l†y mÀt g†u d‘ dµng h¨n b. G†u n©u
d. G†u c«n Æ≠Óc nghÿ ng¨i khi l†y mÀt c. G†u ch„
d. G†u ng˘a
4. Vi÷c l†y mÀt th≠Íng xuy™n tπi c∏c
trπi nu´i nhËt sœ: 9. Loµi g†u nµo chÿ sËng Î Nam M¸?
a. Kh´ng ∂nh h≠Îng g◊ Æ’n s¯c khoŒ a. G†u n©u
cÒa g†u b. G†u bËn mæt
b. Lµm gi∂m tuÊi th‰ cÒa g†u c. G†u Æen ch©u M¸
c. Lµm cho g†u khoŒ h¨n d. Kh´ng c„ loµi nµo
d. GiÛp g†u sËng l©u h¨n
10. G†u ng˘a vµ g†u ch„ th≠Íng
5. Trong hai loµi g†u cÒa Vi÷t sËng Î ven rıng, g«n n¨i c„ d©n c≠.
Nam, loµi nµo bfi khai th∏c l†y mÀt ßÛng/ Sai
nhi“u h¨n?
a. G†u ng˘a 11 . G†u ng˘a bË th≠Íng ch®m s„c
b. G†u ch„ con c∏i cho Æ’n khi chÛng tr≠Îng
thµnh.
6. G†u lµ loµi thÛ: ßÛng/ Sai
a. Chÿ ®n ÆÈng vÀt
b. Chÿ ®n th˘c vÀt 12. G†u ng˘a c„ d∂i l´ng h◊nh ch˜ V
c. °n c∂ ÆÈng vÀt vµ th˘c vÀt cfl
fln
n g†u ch„ c„ d∂i l´ng h◊nh ch˜ U.
d. Chÿ ®n mÀt ong ßÛng/ Sai
Rıng Xanh 21
 C©u h·i k˙ nµy
13. G†u ch„ kh´ng sËng Î tr™n c©y 14. Î n≠Ìc ta, hai loµi g†u kh´ng
mµ chÿ sËng Î trong hang. n g Ò Æ´ n g.
ßÛng/ Sai ßÛng/ Sai

Thˆ tµi tinh mæt:

Trong 8 Æ∆c Æi”m d≠Ìi Æ©y, em h∑y t◊m xem Æ©u lµ Æ∆c Æi”m cÒa g†u ng˘a, Æ©u lµ
Æ∆c Æi”m cÒa g†u ch„?

1. Tai nh· 5. VÔng l´ng træng

vµ trfln ÆÙc tı m‚m l™n
kh´ng v≠Ót qu∏ mæt

6. Y’m ch˜ U
2. CÊ kh´ng
mµu vµng nhπt
c„ bÍm l´ng
Î ng˘c

3. Y’m ch˜ V mµu 7. Tai to

træng Î ng˘c

4. VÔng l´ng træng ÆÙc tı 8. CÊ c„

m‚m l™n v≠Ót qu∏ mæt bÍm l´ng

H∑y gˆi ph«n tr∂ lÍi cÒa bπn v“ chuy™n mÙc “G„c chuy™n gia” theo Æfia chÿ:
Rıng Xanh
Hflm th≠ 222
B≠u Æi÷n Hµ NÈi
10 bπn nhanh tay vµ c„ c©u tr∂ lÍi ÆÛng nh†t sœ nhÀn Æ≠Óc quµ cÒa Rıng Xanh Ɔy.
22 Rıng Xanh
 Th’ giÌi th˘c vÀt

D©y leo
Nh˜ng khu rıng nhi÷t ÆÌi Æ≠Óc Æi”m t´ bÎi
mu´n vµn loµi c©y cËi. Trong Æ„, c∏c loµi d©y leo
nh≠ nh˜ng sÓi d©y k’t nËi c∏c t«ng t∏n rıng.
ChÛng b∏m vµo nh˜ng th©n c©y to nh·, v≠¨n l™n
Æ„n ∏nh næng m∆t trÍi qu˝ gi∏.
ß’n nay, c∏c nhµ khoa h‰c ≠Ìc t›nh tr™n th’
giÌi c„ kho∂ng h¨n 2.500 loµi d©y leo vÌi ÆÒ
loπi k›ch th≠Ìc vµ h◊nh d∏ng kh∏c nhau, nµo lµ
ki”u xoæn thıng, ki”u thang khÿ, ki”u c„ m†u
vµ v´ vµn nh˜ng ki”u kh∏c.

ßeo b∏m Æ” v≠¨n l™n

D©y leo c„ th” m‰c l™n tı n“n rıng ho∆c tı
th©n c©y kh∏c nh≠ng Æ“u c„ h≠Ìng chung lµ
v≠¨n l™n cao Æ„n ∏nh s∏ng. ChÛng kh´ng t˘
m◊nh Ưng thºng mµ ph∂i b∏m v›u vµo nh˜ng
c©y kh∏c. C„ loµi b∏m vµo c©y chÒ bªng nh˜ng
tua cuËn, gai vµ r‘ m„c. MÈt sË kh∏c th◊ tr≠Ín
m◊nh qu†n quanh th©n c©y chÒ Æ” leo l™n.

S¯c sËng dŒo dai

D©y leo c„ s¯c sËng r†t mπnh mœ. Tuy sËng nhÍ
song chÛng kh´ng hoµn toµn phÙ thuÈc vµo c©y chÒ. MÈt c©y cÊ thÙ c„ th” ch’t
Æi nh≠ng nh˜ng d©y leo tr™n m◊nh n„ v…n ti’p tÙc ph∏t tri”n vµ bæt vµo mÈt c©y
mÌi Î g«n Æ„. V◊ vÀy, c„ nh˜ng d©y leo c„ tuÊi ÆÍi tÌi hµng tr®m n®m.

V≠¨n cao, v≠¨n xa

N’u l«n theo mÈt d©y leo cÊ thÙ, bπn c„ th” ph∂i bÎ h¨i tai v◊
n„ qu∏ ngoªn ngoÃo vµ dµi Æ’n k˙ lπ. Li÷u n„ sœ dıng lπi Î Æ©u
nhÿ? Chºng ai bi’t Æ≠Óc v◊ c„ nh˜ng d©y leo dµi tÌi hµng ngµn
mät mµ v…n kh´ng ngıng v≠¨n xa.

Mang lÓi ›ch cho rıng

Nh˜ng c∏i d©y væt vŒo trong rıng †y c„ ›ch g◊ hay chÿ Æ” con
ng≠Íi ngæm nh◊n cho vui mæt? Th˘c ra, c∏c loµi d©y leo Æ∑ g„p
ph«n lµm cho rıng nhi÷t ÆÌi trÎ n™n phong phÛ h¨n. Qu∂ vµ l∏
cÒa nhi“u loµi d©y leo lµ th¯c ®n cÒa ÆÈng vÀt rıng. CÚng nhÍ
chÛng mµ c∏c loµi ÆÈng vÀt c„ th” Æi lπi th≠Íng xuy™n h¨n gi˜a
c∏c t«ng t∏n rıng Æ” t◊m bπn.

Rıng Xanh 23
 Th’ giÌi ÆÈng vÀt

T™ gi∏c mÈt sıng

T™ gi∏c mÈt sıng Java lµ loµi thÛ qu˝ hi’m tr™n th’ giÌi, hi÷n
nay chÿ cfln lπi r†t ›t Î Vi÷t Nam vµ In-Æ´-n™-xi-a. • n≠Ìc ta,
V≠Ín quËc gia C∏t Ti™n lµ ng´i nhµ duy nh†t cÒa t™ gi∏c mÈt
sıng Java vµ ng≠Íi ta th≠Íng g‰i chÛng bªng c∏i t™n tr◊u m’n:
Java
“T™ gi∏c C∏t Ti™n”.
VÀt hÈ m÷nh
ß„ ch›nh lµ chi’c sıng duy nh†t cÒa t™ gi∏c. V◊ chi’c sıng lµm t®ng th™m vŒ oai
phong mπnh mœ n™n chÿ c∏c anh chµng t™ gi∏c mÌi c„
sıng dµi vµ nh‰n, cfln c∏c c´ nµng th◊ sıng ngæn
tÒn ho∆c kh´ng c„.
CuÈc sËng an nhµn
T™ gi∏c mÈt sıng th›ch sËng Î nh˜ng
thung lÚng s©u g«n c∏c Æ«m l«y giµu muËi
kho∏ng vµ c∏c loπi c©y mµ chÛng th›ch ®n
nh≠ l∏ b¯a, s©m cau vµ rau nh›p. Ban ngµy
t™ gi∏c Æi ki’m ®n vµ khi Æ™m
xuËng th◊ ng©m m◊nh trong nh˜ng Æ«m

nªm tr≠Ìc Æ„ Æ” ÆÏ c´ng “d‰n Ê”.

l«y væng vŒ. ChÛng th≠Íng ch‰n ngay nh˜ng vÚng mµ lÓn rıng Æ∑

L›nh c¯u ho∂ b†t Ææc d‹

Tuy to lÌn nh≠ng t™ gi∏c r†t nhÛt
nh∏t. ChÛng ngπi g«n con ng≠Íi vµ
r†t ghät lˆa. H‘ ph∏t hi÷n th†y n¨i
nµo c„ kh„i lµ t™ gi∏c sœ hu˙nh hu˛ch
lao Æ’n dÀp tæt ngay.

Ch®m s„c con c∏i

MÁi l«n sinh, t™ gi∏c th≠Íng chÿ
c„ mÈt con. V◊ vÀy, t™ gi∏c mã
ch®m s„c con r†t chu Æ∏o. MÁi
b≠Ìc Æi cÒa t™ gi∏c con Æ“u Æ≠Óc
mã chÛng b∏m theo vµ xo∏ d†u v’t.

Bπn c„ bi’t ?
u T™ gi∏c th≠Íng sËng ƨn ÆÈc mµ kh´ng theo Ƶn.
u T™ gi∏c c„ kh∂ n®ng Æ∏nh h¨i tı r†t xa nh≠ng t«m nh◊n lπi kh´ng xa læm.
u ß” tr∏nh cho lÌp da kh·i bfi nhi‘m n†m vµ c´n trÔng t†n c´ng, t™ gi∏c r†t hay
Æ«m m◊nh trong bÔn.
u Tr≠Ìc khi chfiu lµm bπn vÌi mÈt anh chµng nµo Æ„, t™ gi∏c c∏i th∏ch th¯c bªng
c∏ch Æ∏nh nhau mÈt trÀn ch› tˆ vÌi anh ta cho Æ’n khi n„ thua cuÈc mÌi chfiu.
24 Rıng Xanh
 Th’ giÌi ÆÈng vÀt
T™ gi∏c con t©m s˘ Æi“u g◊?
Loµi T™ gi∏c “ Mã m◊nh hay thÎ dµi n„i rªng ngµy
nhµ m◊nh sæp bfi tuy÷t x≠a h‰ hµng nhµ m◊nh Æ´ng ÆÛc læm
chÒng Æ’n n¨i rÂi nh≠ng nhµ Î c¯ mÁi ngµy mÈt hãp
con π. d«n. Th¯c ®n th◊ kh„ ki’m h¨n mµ
Tuy÷t chÒng mÈt sË ng≠Íi lπi lu´n t◊m c∏ch s®n
ngh‹a lµ g◊ bæt n™n b©y giÍ nhµ m◊nh chÿ cfln
h∂ mã? lπi vµi thµnh vi™n.
Nh≠ng m◊nh th◊ r†t lπc quan. M◊nh
th†y m‰i ng≠Íi r†t quan t©m Æ’n h‰
hµng nhµ t™ gi∏c Ɔy ch¯. C∏c nhµ khoa
h‰c th◊ chÙp ∂nh b‰n m◊nh Æ” nghi™n c¯u
vµ trÂng th™m bao nhi™u lµ c©y th¯c ®n.
Cfln c∏c bπn h‰c sinh Æfia ph≠¨ng th◊
tham gia t◊m hi”u v“ b‰n m◊nh nhi“u h¨n
vµ h‰ r†t t›ch c˘c g„p ph«n b∂o v÷. M◊nh Æang chÍ Æ≠Óc c∏c bπn giÛp ÆÏ n˜a Ɔy.”

T™ gi∏c C∏t Ti™n

Nhπc vµ lÍi: QuËc Vi÷t - Thµnh Ph≠Ìc

C„ chÛ t™ gi∏c Î gi˜a rıng xanh C∏t Ti™n qu™

∏nhnænghıngs∏ng Î g„c rıng xa. S∏ng soi cho

chÛ nhi“u bµu Æ«m s©u c·gaith™nhthangchÛ®ntho∂

chÛ Æ≠Íng v“ mã cha . B◊nhy™nng©yng´chÛbaom¨

th›ch. Vui say nh†m nh∏p chÛ qu™n Æ≠Íng v“

≠Ìc. Qu™ h≠¨ng cÒa chÛ c„ th™m bπn hi“n

nh◊n Æ´ng nh◊n bæc s´ng ch∂y v“ Æ©u. Nh◊n t©y nh◊n

nam lÀp loà Æom Æ„m. Nh◊ntrÍitrÍicaolunglinh∏nh

sao, nh◊n quanh mu´ng thÛ vui ch¨i tıng Ƶn.

Rıng Xanh 25
 V≠Ín quËc gia cÒa em

V≠Ín quËc gia «

Hµ NÈi

Yok ß´n VQG

Yok ß´n

Tr™n m∂nh Ɔt T©y Nguy™n c„ hai c∏nh rıng †p

b™n dflng s´ng S™-r™-p´k hi“n hoµ tπo n™n h◊nh TP. HÂ Ch› Minh
Æ´i c∏nh b≠Ìm. ß„ ch›nh lµ V≠Ín quËc gia
Yok ß´n. MÍi c∏c em Æ’n vÌi Yok ß´n Æ”
t◊m hi”u nh˜ng nät Æ∆c sæc v“ V≠Ín quËc
gia lÌn nh†t cÒa n≠Ìc ta vµ th®m
nh˜ng “ChÛ voi con Î B∂n ß´n”.
S´
ng
S™
-r™
-p
´k

Bu´n ß´n

Rıng khÈp
• Yok ß´n c„ hai mÔa r‚ r÷t: mÔa
m≠a vµ mÔa kh´. Trong Æi“u ki÷n †y,
c∏c loµi c©y h‰ d«u ph∏t tri”n r†t mπnh
tπo n™n ki”u rıng khÈp ÆÈc Æ∏o. Rıng
khÈp c„ t∏n c©y th≠a. MÔa m≠a, th∂m
c· vµ chÂi non Æua nhau m¨n mÎn.
ß©y lµ nguÂn th¯c ®n ≠a th›ch cÒa c∏c
loµi ÆÈng vÀt m„ng guËc nh≠ bfl rıng,
h≠¨u, nai,... vµ voi. MÔa kh´ c∏c loµi c©y
Æ“u rÙng l∏ tr¨ nh˜ng cµnh kh´, nhi“u th©n
c©y rÁng ruÈt h†p d…n c∏c loµi chim nh≠ vãt vµ y”ng v“ lµm tÊ.
26 Rıng Xanh
 V≠Ín quËc gia cÒa em
Bu´n ß´n
Bu´n ß´n nªm trong vÔng Æ÷m cÒa
V≠Ín quËc gia, lµ n¨i hÈi tÙ nhi“u
cÈng ÆÂng d©n tÈc anh em cÔng
chung sËng. N®m d©n tÈc ch›nh lµ £
ß™, M’n´ng, Gia Rai, Lµo vµ Tµy g„p
ph«n r†t lÌn Æ” n¨i Æ©y trÎ thµnh
bi”u t≠Óng cÒa n“n v®n ho∏ Æa dπng
Î Vi÷t Nam.

n®m cÚ sang Æ«u n®m mÌi - “MÔa con ong

N®m nµo cÚng vÀy, c¯ vµo dfip cuËi

Æi l†y mÀt, mÔa con voi xuËng s´ng hÛt n≠Ìc”

- lÛc thÍi vÙ n´ng nhµn cÚng lµ lÛc ng≠Íi d©n Bu´n
ß´n t≠ng bıng trong mÔa l‘ hÈi. Ti’ng chi™ng, ti’ng cÂng hoµ trong gi„ ngµn tπo
n™n nät Æ∆c tr≠ng cÒa nÛi rıng T©y Nguy™n mµ kh´ng n¨i nµo c„ Æ≠Óc.

Voi
Truy“n thËng l©u ÆÍi vµ ni“m t˘
hµo cÒa ng≠Íi d©n Æfia ph≠¨ng lµ
ngh“ s®n bæt vµ thu«n d≠Ïng voi
rıng. Voi t≠Óng tr≠ng cho s˘
giµu c„, †m no cÒa bu´n lµng,
lµ c«u nËi gi˜a con ng≠Íi vÌi
thi™n nhi™n. Hi÷n nay, sË l≠Óng
voi trong t˘ nhi™n cfln r†t ›t vµ
ng≠Íi d©n n¨i Æ©y kh´ng s®n bæt voi
Æ” l†y ngµ hay dÔng voi vÀn chuy”n
gÁ vµ s®n bæn thÛ rıng n˜a. Voi chÿ
tham gia vµo c∏c l‘ hÈi tinh th«n vµ
giÛp ng≠Íi d©n ph∏t tri”n kinh t’ bªng
c∏c h◊nh th¯c du lfich sinh th∏i.

Du lfific
ch sinh th∏i
Thi™n nhi™n Yok ß´n cfln »n ch¯a bao
Æi“u b› »n trong nh˜ng c∏nh rıng
khÈp, tr™n nÛi Yok ß´n, rıng bªng
l®ng ven dflng S™-r™-p´k th¨
mÈng, b™n c∏c h n≠Ìc t˘
nhi™n, th∏c n≠Ìc... vµ c∂ trong
nh˜ng l‘ hÈi Æ«y h†p d…n cÒa
ÆÂng bµo Bu´n ß´n. N’u Æ’n
th®m Yok ß´n, bπn h∑y thˆ
c≠Ïi voi vµ kh∏m ph∏ th™m
nh˜ng Æi“u b› mÀt cÒa V≠Ín
quËc gia nµy nhä!

Rıng Xanh 27
H
Ti’ng n„i tı cÈng ÆÂng

≠¨ng ≠Ìc gi˜ rıng

N¨i t´i sinh ra vµ lÌn l™n gæn vÌi Khu b∂o tÂn thi™n nhi™n Phong Quang cÒa tÿnh
bi™n giÌi Hµ Giang. X∑ chÛng t´i kh´ng rÈng læm nh≠ng c„ tÌi 9 d©n tÈc anh em
cÔng chung sËng. C∏c d©n tÈc Tµy, NÔng, Dao, H’m´ng, BË Y vµ C’lan gæn b„ vÌi
m∂nh Ɔt nµy tı xa x≠a. Cfln nh˜ng ng≠Íi H∏n, Kinh vµ M≠Íng th◊ chuy”n tı n¨i
kh∏c Æ’n. ChÛng t´i sËng Æoµn k’t b™n nhau vµ gæn b„ vÌi rıng nh≠ng mÁi d©n
tÈc v…n gi˜ cho m◊nh nh˜ng phong tÙc vµ n’p sËng ri™ng.
Ng≠Íi Dao nÊi ti’ng vÌi bµi thuËc qu˝ giÛp phÙ n˜ sau khi sinh con nhanh
ch„ng hÂi phÙc s¯c kh·e. B› quy’t †y trong mÁi gia Æ◊nh chÿ c„ ng≠Íi mã bi’t
Æ≠Óc vµ sau nµy truy“n lπi cho nµng
d©u c∂. Ng≠Íi Tµy c„ kinh nghi÷m
ch‰n gÁ tËt Æ” lµm nhµ sµn vµ
chuÂng ng˘a, chuÂng tr©u. Ng≠Íi
H’m´ng chÛng t´i tr≠Ìc Æ©y v…n
th≠Íng vµo rıng s®n bæn nh≠ng
nay Æ∑ nu´i Æ≠Óc con gµ,
con lÓn quanh nhµ
n™n chÿ vµo rıng
nh∆t cÒi kh´, l†y
rau vµ mÈt sË c©y
thuËc ch˜a b÷nh
cho c∏c em nh·
trong b∂n.
Rıng qu™ t´i
nÊi ti’ng vÌi
loµi gÁ nghi’n.
Nhi“u n®m
tr≠Ìc, bµ con
th≠Íng vµo rıng
ch‰n nh˜ng c©y to Æãp nh†t v“ lµm nhµ. CÚng c„ nh˜ng hÈ gia Æ◊nh v◊ ÆÍi sËng kh„
kh®n qu∏ n™n Æi xŒ gÁ thu™ cho nh˜ng kŒ bu´n lÀu. V◊ th’, nh˜ng vπt rıng Î c∏c
s≠Ín ÆÂi vµ ch©n nÛi c¯ th≠a thÌt d«n.
K” tı ngµy Æ≠Óc c∏n bÈ tuy™n truy“n, m‰i ng≠Íi Æ∑ hi”u ra rªng ph∂i b∂o v÷
rıng Æ” c„ Æ≠Óc cuÈc sËng dµi l©u vµ l≠u gi˜ lπi cho c∏c th’ h÷ con ch∏u. V◊ vÀy,
chÛng t´i Æ∑ x©y d˘ng mÈt cam k’t chung Æ” bµ con kh´ng cfln vµo rıng s®n bæt
chim thÛ vµ ÆËn gÁ n˜a. Cam k’t †y Æ∑ trÎ thµnh h≠¨ng ≠Ìc chung cÒa th´n.
R†t hi’m khi gi˜a c∏c d©n tÈc lπi c„ mÈt h≠¨ng ≠Ìc chung nh≠ vÀy. Kh´ng ri™ng
g◊ t´i mµ r†t nhi“u bµ con Æ“u c∂m th†y ph†n ch†n trong lflng. Phong Quang qu™
t´i Æang ÆÊi mÌi tıng ngµy.
Giµng M› T·a
B› th≠ ßoµn x∑ Phong Quang, Vfi Xuy™n, Hµ Giang
28 Rıng Xanh

Ch≠¨ng tr◊nh gi∏o dÙc
m´i tr≠Íng Hoµng LI™n
VQG Hoµng Li™n
Ch≠¨ng tr◊nh gi∏o dÙc
m´i tr≠Íng S¨n La
C∏c ch≠¨ng tr◊nh Gi∏o dÙc m´i tr≠Íng
Ch≠¨ng tr◊nh gi∏o dÙc
m´i tr≠Íng Hµ Giang
Khu BTTN Du G◊a
Ch≠¨ng tr◊nh gi∏o dÙc
m´i tr≠Íng Hµ NÈi
Thµnh phË Hµ NÈi

Ch≠¨ng tr◊nh n©ng cao

Ch≠¨ng tr◊nh gi∏o dÙc nhÀn th¯c b∂o tÂn
m´i tr≠Íng Tam ß∂o Hπ Long - C∏t Bµ
VQG Tam ß∂o Hµ NÈi

Ch≠¨ng tr◊nh GDMT

B∏i Tˆ Long
Ch≠¨ng tr◊nh gi∏o dÙc VQG B∏i Tˆ Long
m´i tr≠Íng PÔ Lu´ng
Khu BTTN PÔ Lu´ng
Ch≠¨ng tr◊nh GDMT
Xu©n ThÒy
VQG Xu©n ThÒy
Ch≠¨ng tr◊nh n©ng cao
nhÀn th¯c b∂o tÂn CÛc
Ph≠¨ng-VQG CÛc Ph≠¨ng
Ch≠¨ng tr◊nh gi∏o dÙc
m´i tr≠Íng Phong Nha
VQG Phong Nha
Ch≠¨ng tr◊nh gi∏o dÙc
m´i tr≠Íng PÔ M∏t
VQG PÔ M∏t
Chi hÈi B∂o tÂn thi™n
nhi™n Hu’
Tÿnh Thıa Thi™n Hu’

Ch≠¨ng tr◊nh gi∏o dÙc

m´i tr≠Íng Bπch M∑
VQG Bπch M∑
Ch≠¨ng tr◊nh GDMT
Ch≠ Mom Ray
VQG Ch≠ Mom Ray

Ch≠¨ng tr◊nh gi∏o dÙc

m´i tr≠Íng Yok ß´n TP. H Ch› Minh
VQG Yok ß´n Ch≠¨ng tr◊nh gi∏o dÙc
m´i tr≠Íng Hfln Mun
Khu b∂o tÂn bi”n Vfinh Nha Trang

Ch≠¨ng tr◊nh gi∏o dÙc Ch≠¨ng tr◊nh gi∏o dÙc

m´i tr≠Íng C∏t Ti™n m´i tr≠Íng C´n ß∂o
VQG C∏t Ti™n VQG C´n ß∂o

Rıng Xanh 29
 S¯ gi∂ Rıng Xanh

B∏c g†u c ¯u ho∂

ThÍi ti’t Æãp
th’ nµy mµ
cæm trπi th◊
tuy÷t vÍi Ɔy.

1. MÈt ngµy Æãp trÍi, Lan, Hoa vµ 2. ß’n cÊng V≠Ín quËc gia, c∏c bπn
H≠ng rÒ nhau vµo rıng ch¨i. Æ≠Óc mÈt chÛ ki”m l©m giÌi thi÷u v“
nÈi quy cÒa V≠Ín.

3. M‰i th¯ trong rıng Æ“u thÀt h†p d…n vµ mÌi mŒ. Ba bπn nh· m∂i vui vµ
kh´ng cfln nhÌ lÍi d∆n dfl cÒa chÛ ki”m l©m lÛc tr≠Ìc.

30 Rıng Xanh
 S¯ gi∂ Rıng Xanh

§´i, c¯u... c¯u...

4. Ng‰n lˆa Æ∑ bän sang Æ∏m c· kh´ 5. Lˆa lan rÈng vµ bæt Æ«u bÔng l™n.
t˘ lÛc nµo.

Tπi sao lπi c„ kh„i

nhÿ, kh´ng lœ ... Mau l™n
c∏c bπn!

6. ßÛng lÛc †y b∏c g†u Æang 7. B∏c g†u t¯c tËc g‰i gia Æ◊nh voi Æ’n
Æi tu«n tra. giÛp ÆÏ.

Rıng Xanh 31
 S¯ gi∂ Rıng Xanh

8. M‰i ng≠Íi ai cÚng hËi h∂, kh»n tr≠¨ng.

CuËi cÔng th◊ ng‰n lˆa cÚng Æ≠Óc dÀp tæt.

10. C∏c bπn nh· th©n m’n, th˘c

9. ChÛng ch∏u hi÷n tËt c∏c nÈi quy trong khi
xin... xin lÁi tham quan ch›nh lµ mÈt c∏ch tËt
b∏c π Æ” b∂o v÷
rıng
vµ c∏c
loµi
ÆÈng
vÀt
hoang
d∑.

32 Rıng Xanh
 CÔng suy ngh‹
ChÛ g†u con b†t hπnh
ßang h‰c bµi, chÓt nghe c„ ti’ng k™u lπ chÛng t´i vÈi b· bµi vÎ chπy ra xem. Th◊ ra
Æ„ lµ mÈt chÛ g†u con bfi ng≠Íi ta Æem Æi b∏n. Ch©n ph∂i cÒa n„ cfln c„ v’t m∏u loang
lÊ, chæc lµ bfi sÀp b…y. Nh˜ng Ưa trŒ Ưng xung quanh Æang l†y que ch‰c vµ tr™u ÆÔa
chÛ g†u. G†u con c„ vŒ ho∂ng sÓ khi b‰n trŒ c≠Íi toe toät cË t◊nh tr™u ÆÔa. C∆p mæt
chÛ g†u ≠¨n ≠Ìt nh≠ Æang kh„c. T´i c∂m th†y thÀt tÈi nghi÷p cho chÛ g†u nh· nh≠ng
t´i kh´ng bi’t lµm th’ nµo. H◊nh nh≠ sau Æ„ chÛ g†u tÈi nghi÷p bfi b∏n cho mÈt ng≠Íi
trong lµng...
Nguy‘n Thfi Quy™n. LÌp 7B, THCS Hµng Trπm A, Y™n Thu˚, Hoµ B◊nh

ß≠Óc mÔa mÀt ong mµ chºng mıng?

M†y n®m nay, ÆÂng bµo Kµ Tu trÛng mÔa mÀt
ong li™n tÙc. Thoπt nghe thÀt ph†n khÎi v◊
bµ con c„ th™m nguÂn thu nhÀp tı ngh“
nu´i ong. H·i ra mÌi bi’t mÀt ong Æ≠Óc
Æi l†y tı rıng ch¯ kh´ng nu´i. L≠Óng
mÀt ong thu Æ≠Óc c„ vŒ nh≠ nhi“u
h¨n nh˜ng n®m tr≠Ìc v◊ mÈt sË loµi
ÆÈng vÀt hoang d∑ kho∏i mÀt ong
nh≠ g†u ngµy cµng hi’m do bfi s®n
bæt nhi“u.
L≠¨ng Quang HÔng, D˘ ∏n MOSAIC Qu∂ng Nam
Ch∏y rıng ra... l©m t∆c
Tr™n Æ≠Íng Æi h‰c v“, chÛng t´i th≠Íng Æi qua mÈt khu rıng. MÈt h´m, Æang Æi th◊

ho∂ng sÓ thÀt s˘. “Ch∏y rıng!” - thªng Hoµng k™u l™n th†t thanh. C∂ b‰n toan chπy
chÛng t´i ngˆi th†y c„ mÔi khät khät, rÂi kh„i bæt Æ«u lan dµy Æ∆c lµm chÛng t´i

th◊... “ßoµng! ßoµng!”. ChÛng t´i li“n chπy v“ ph›a c„ ti’ng sÛng, chÓt th†y hai ng≠Íi
Ƶn ´ng Æang n„i chuy÷n vÌi nhau: - “H™, h™ Æπi ca th´ng minh thÀt! ßËt mÈt t˝ rıng
lµm b‰n thÛ nh∂y ra vµ hËt!” - “TÙi m◊nh bæt Æ≠Óc con g†u nµy th” nµo bµ chÒ cÚng
th≠Îng nhi“u. H™ h™”
N’u nh≠ Î Æ©u cÚng c„ b‰n l©m t∆c gian manh nh≠ th’ nµy th◊ kh´ng bi’t sË phÀn
loµi g†u vµ c∏c loµi thÛ kh∏c sœ Æi v“ Æ©u?
Tı Nguy‘n Phi Y’n. LÌp 61, THCS PhÛ An, T©n PhÛ, ßÂng Nai
R≠Óu ∏c
Sau khi g‰i m„n, chÒ hµng li“n n„i: “Gia Æ◊nh ch‰n loπi r≠Óu nµo? R≠Óu anh Ƶo, r≠Óu
MÈt tËi, c∂ gia Æ◊nh t´i Æ≠Óc mÍi Æ’n ®n li™n hoan tπi mÈt nhµ hµng kh∏ sang tr‰ng.

n’p mÌi, r≠Óu ræn, r≠Óu mÀt g†u hay tay g†u. Ä mµ n’u qu˝ vfi
Æ∆t tr≠Ìc c„ th” Æ∑ Æ≠Óc th≠Îng th¯c m„n bao tˆ g†u
h†p bia c„ mÈt kh´ng hai”. Nh≠ Æ” ch¯ng
minh Æi“u m◊nh n„i lµ thÀt, ng≠Íi chÒ nhµ
hµng li“n chÿ tay v“ ph›a mÈt d∑y c∏c b◊nh
Æ∆t ngay Î g«n lËi ra vµo mµ lÛc tr≠Ìc

th†y con g†u, con Æang “ngÂi” trong

t´i kh´ng h“ Æ” ˝. T´i rÔng c∂ m◊nh khi

b◊nh r≠Óu. Anh mæt chÛ Æ«y vŒ tÈi

nghi÷p. C„ lœ chÛ Æ∑ bfi bæt khi cfln Æang
Î ÆÈ tuÊi theo mã Æi ki’m ®n, thÀt tÈi
nghi÷p chÛ g†u bä b·ng. (R.X.)
Rıng Xanh 33
 Tranh t´ mµu
C∏c em h∑y ch‰n nh˜ng mµu thÀt Æãp Æ” t´ cho b¯c tranh d≠Ìi Æ©y nhä!

34 Rıng Xanh
 Trang C©u lπc bÈ
u™ h≠¨ng t´i c„ rıng nÛi Æi÷p trÔng vÌi
Q s∂n vÀt thi™n nhi™n r†t phong phÛ
nh≠ng tı khi b‰n l©m t∆c l™n Æ©y t◊m c∏c loπi
gÁ qu˝ th◊ rıng bfi tµn ph∏ nhi“u. H‰ khai th∏c
chÒ y’u lµ gÁ mun. C¯ thµnh tıng ÆÓt mÈt, nh˜ng
nh„m ng≠Íi l≠ng gÔi l≠¨ng th˘c, tay c«m c≠a, r◊u käo
nhau vµo s©u trong rıng t◊m ki’m. H‰ thºng tay ch∆t
sπch nh˜ng kho∂nh rıng lÌn kh´ng th≠¨ng ti’c Æ” d‘
ÆËn c©y gÁ mun. K’t qu∂ cÒa sau hai tu«n cÀt l˘c tµn
ph∏ lµ nh˜ng gÔi tr‹u gÁ mun Æ” b∏n lπi cho b‰n l∏i
bu´n. C¯ nh≠ vÀy, l«n nµy Æ’n l«n kh∏c, nh˜ng khËi
mun lπi theo nh˜ng kŒ s¨n trµng Æi ra kh·i rıng, cfln
c∏nh rıng mun th◊ d«n cπn ki÷t vµ trÎ n™n tr¨ tr‰i.

Hµnh tr◊nh cÒa nh˜ng

khËi gÁ mun RÂi nh˜ng khËi gÁ mun Æ≠Óc vÀn
chuy”n ti’p bªng xe Minsk. Ti’ng xe chÎ
gÁ trong Æ™m khuya lµm n∏o ÆÈng c∂
x„m. Nh†t lµ nh˜ng Æ™m m≠a, nh˜ng chi’c xe mæc l«y rÛ ga thÀt kinh khÒng. Nªm trong nhµ mµ
t´i c¯ bÂn chÂn kh´ng th” ngÒ Æ≠Óc. T´i ngh‹ v“ nh˜ng khËi gÁ mun. ChÛng sœ Æ’n nh˜ng n¨i nµo,
bfi ng≠Íi ta c≠a xŒ ra sao? RÂi sœ c„ ai Æ„ c∂m th†y r†t hµi lflng v◊ mua Æ≠Óc nh˜ng Æ dÔng nh≠
˝ bªng gÁ mun mµ chºng thÃm bi’t n„ tı Æ©u ra.
T´i r†t lo læng rªng n’u t◊nh trπng nµy c¯ di‘n ra th◊ chºng nh˜ng c©y mun mµ nhi“u loµi c©y kh∏c
Î rıng qu™ t´i rÂi cÚng sœ bi’n m†t. R†t nhi“u ng≠Íi Æang lµm tÊn th≠¨ng c∏c khu rıng qu˝. H‰ kh´ng
bi’t rªng rıng lµ ng´i nhµ cÒa c∏c loµi ÆÈng th˘c vÀt mµ con ng≠Íi kh´ng Æ≠Óc ÆÙng tÌi.
L™ Hµ Thanh
LÌp 9A, THCS H≠ng Trπch, BË Trπch, Qu∂ng B◊nh

H∑y Æ’n ngæm c∂nh chi“u Ba B”

ß” Ææm say trong gi©y phÛt di÷u k˙
Bao c∂nh Æãp mÈng m¨, hÔng v‹
Ng©y ng†t hÂn phi™u bπt chËn hoang s¨

Chi“u h Ba B” Ai Æang nÏ l†y Æi chi“u Ba B”

Bπn c„ bi’t c∂nh chi“u Ba B”?
Gi˜a ngµn c©y xanh khæp nÛi ÆÂi
B„ng s¨n n˜ khua m∏i chÃo ÆÈc mÈc
Næng d∏t vµng theo v÷t thuy“n tr´i
Bπn Æ∑ th†y c∂nh chi“u Ba B”?
Mu´ng thÛ k™u trong gi„ rÒ nhau v“
Lflng hfl hãn nÁi ni“m th≠¨ng nhÌ
NhuÈm t›m chi“u trong kho∂nh khæc n™n th¨.
Ph∏ Æπi ngµn xanh b„ng c∂ oai nghi™m
Bao mu´ng thÛ m†t d«n n¨i b› hi”m
S´ng n≠Ìc buÂn, kho∂ng trËng m™nh m´ng.
N’u cfln nhÌ c∂nh chi“u HÂ Ba B”
H∑y cÔng nhau g©y d˘ng nh˜ng rıng c©y
B∂o v÷ mu´n loµi vµ s´ng n≠Ìc h´m nay.
ß” m∑i Æãp c∂nh chi“u Ba B”.
ßinh Thfi Thu Trang
Gi∏o vi™n tr≠Íng THCS Qu∂ng Kh™, Ba B”, Bæc Kπn

Rıng Xanh 35

S∏ng chÒ nhÀt Æ≠Óc nghÿ h‰c, Hoµng, Toµn
vµ HÔng giÛp bË mã Æi ch®n bfl. Ba Ưa rÒ
nhau lÔa vÈi lÚ bfl ra b∑i c· Î b◊a rıng rÂi
chÙm Æ«u lπi m∂i m™ ch¨i Æ∏nh ÆË cho tÌi khi
trÍi ng∂ tr≠a.
- Th´i ch’t! Bfl Æ©u h’t rÂi chÛng mµy ¨i? -
Toµn chÓt ng»ng l™n
C∂ lÚ ho∂ng hËt vÈi chia nhau Æi t◊m. Sau
mÈt hÂi sÙc sπo, Ưa nµo Ưa n†y m∆t nh‘ nhπi
m h´i trÎ v“ chÁ hãn mµ chºng dæt Æ≠Óc con
bfl nµo v“. ChÛng ngÂi b÷t xuËng b∑i c·, vıa
tung ∏o quπt m h´i vıa thÎ hÊn h”n. BÁng
d≠ng, HÔng nghi™m m∆t, vŒ nghe ng„ng:
- ChÛng mµy c„ nghe ti’ng g◊ kh´ng?
- L∑ng mπn th’, lπi cfln t©m tr› mµ nghe
chim h„t n˜a c¨ µ? - Hoµng b‹u m´i
- Kh´ng, h◊nh nh≠ c„ ti’ng ch∆t c©y, c∂
ti’ng m∏y c≠a n˜a!
Hoµng vµ Toµn nghe vÀy im b∆t, cÔng læng
tai nghe. RÂi qu™n c∂ vi÷c t◊m bfl, chÛng bÀt
dÀy ph„ng nh≠ bay v“ ph›a ti’ng ÆÈng. Qu∂
nhi™n, Î c∏nh rıng trong thung lÚng c„ mÈt
Æ∏m ng≠Íi Æang hËi h∂ c≠a, xŒ. M†y c©y cÊ thÙ
mµ c∂ b‰n hay leo l™n ch¨i Æ∑ bfi c≠a ÆÊ rπp
xuËng. Toµn ho∂ng hËt:
- Th´i...! V“ Æi! LÏ b‰n l©m t∆c tr´ng th†y
th◊ ch’t! Tao sÓ læm!
HÔng su˛t gi„:
- Mµy ÆÛng lµ nh∏t nh≠ c∏y! H´m tr≠Ìc Î
36
Trang C©u lπc bÈ
Bæt l©m t∆c
lÌp cfln h®ng h∏i Æ®ng k˝ thi Æua b∂o v÷ rıng
th’ c¨ mµ. Th´i, b©y giÍ tao vµ Hoµng Î lπi
Æ©y canh chıng, mµy chπy mau v“ b∏o
cho c∏c chÛ ki”m l©m.
Nghe vÀy, Toµn cÚng th†y
h¨i ng≠Óng, n„ lom khom
bfl ra kh·i bÙi c©y vµ chπy
vÙt Æi. HÔng vµ Hoµng
ngÂi lπi l†y m†y qu∂ m„c
ra nh†m nh∏p, mæt kh´ng
rÍi b‰n l©m t∆c. BÁng c„
ti’ng qu∏t lµm hai Ưa
giÀt th„t m◊nh. MÈt thanh
ni™n m∆t mÚi hung tÓn,
tay x∏ch chi’c c≠a m∏y
Ưng sau l≠ng chÛng t˘ lÛc
nµo:
- Nµy, chÛng mµy lµm g◊ Î
Æ©y th’ h∂? Li÷u hÂn th◊ bi’n ngay, kh´ng
Æıng tr∏ch!
Hæn Æfinh quay Æi nh≠ng chÓt nhÌ ra Æi“u g◊:
- Ä , c„ ph∂i chÛng mµy ch®n bfl Î b∑i ngoµi
kia kh´ng. LÛc n∑y tao th†y c„ ba Ưa mµ?
MÈt Ưa n˜a Æ©u?
Hoµng m∆t cæt kh´ng cfln gi‰t m∏u, lÛng bÛng:
- N„ Æi.. Æi.. v“ rÂi.
Nh◊n vŒ m∆t cÒa hai Ưa, t™n thanh ni™n
Æo∏n ngay ra m‰i chuy÷n. Hæn ngoæc tay g‰i
ÆÂng b‰n:
- TÙi bay x’p ÆÂ, gi∂i t∏n ngay. LÈ rÂi!
Thıa c¨, HÔng vµ Hoµng bÀt dÀy Æfinh chπy.
Vıa lÛc Æ„, Toµn vµ c∏c chÛ ki”m l©m Àp tÌi.
C∂ lÚ l©m t∆c vµ tang vÀt bfi bæt g‰n.
Ba Ưa thÎ phµo nhã nh‚m. Toµn c„ vŒ Ææc
˝ læm. N„ ki’m mÈt cµnh c©y gi∂ lµm sÛng,
ch©n b≠Ìc kh÷nh khπng coi vŒ r†t anh hÔng.
Khi v“ Æ’n Æ«u lµng, cÚng ch›nh n„ lµ ng≠Íi
Æ«u ti™n ph∏t hi÷n ra lÚ bfl Æ∑ Æ≠Óc ai Æ≠a v“
buÈc Î g„c s©n hÓp t∏c. C∂ ba cÔng nh∂y c…ng
l™n sung s≠Ìng. §i, qu∂ lµ hÛ v›a.
D≠¨ng QuËc Tr«n
LÌp 82, THCS PhÛ An, ßπi TŒ, ßÂng Nai
Rıng Xanh
 Trang C©u lπc bÈ

r∏c vµ nguy™n tæc 3T

R∏c. GiÍ Æ©y n„ kh´ng chÿ lµ nÁi lo cho c∏c thµnh thfi mµ cfln
Æe doπ m´i tr≠Íng Î c∂ nh˜ng vÔng n´ng th´n. Lµm th’ nµo Æ”

gi∂i ph∏p lµ h∑y tu©n theo “Nguy™n tæc 3T”.

r∏c kh´ng ch´n vÔi chÛng ta khi n„ ngµy mÈt nhi“u? C„ mÈt

Ti’t ki÷m: chai l‰ thu˚

TÀn dÙng: c∏c ÆÂ Æi÷n, tinh, v· hÈp, tÛi nh˘a, gi†y
Æi÷n tˆ, c¨ kh›, Æ ch¨i trŒ em mÈt m∆t, ... n’u kh´ng ph∂i lµ
vµ nhi“u Æ dÔng kh∏c trong ÆÂ Æ˘ng ch†t ÆÈc hπi th◊
gia Æ◊nh n’u h·ng h„c th◊ c„ kh´ng n™n b· Æi ngay sau l«n
th” sˆa ch˜a Æ” dÔng ti’p sˆ dÙng Æ«u ti™n. H∑y gi˜ lπi
ho∆c tÀn dÙng lµm vÀt trang Æ” dÔng Æ≠Óc nhi“u l«n.
tr›, chÀu c©y ho∆c l‰ hoa.

T∏i ch’: c∏c loπi r∏c kh´ng th” dÔng lπi hay sˆa Æ≠Óc n˜a th◊
h∑y Æ” ri™ng tıng loπi. Nh˜ng r∏c h˜u c¨ ph©n hu˚ Æ≠Óc nh≠
cuÈng rau, v· hoa qu∂, th¯c ®n thıa... c„ th” Ò Æ” lµm ph©n b„n.
N’u r∏c lµ ch†t dŒo (chai nh˘a, tÛi nilon,...), kim loπi (v· ÆÂ hÈp,
dao käo, ÆÂ ch¨i...) ho∆c gi†y vÙn th◊ c„ th” cung c†p nguy™n li÷u
cho c∏c nhµ m∏y t∏i s∂n xu†t thµnh ÆÂ dÔng kh∏c.
N’u mÁi chÛng ta Æ“u lµm theo “Nguy™n tæc 3T” th◊ chæc chæn l≠Óng r∏c th∂i ra m´i tr≠Íng
sœ gi∂m Æi r†t nhi“u vµ m´i tr≠Íng sœ lu´n Xanh-Sπch-ßãp. C∏c bπn c„ ÆÂng ˝ kh´ng?
Chi hÈi b∂o tÂn thi™n nhi™n Hu’

N Ûi rıng ta x≠a trµn ti’ng chim ca

Ûi rıng ta x≠a ng©n vang v≠Ón h„t
MÔa xu©n Æ’n, hoa rıng dfiu ng‰t
MÔa xu©n Æ’n, ong rıng l≠Ón mu´n n¨i, mu´n n¨i
Rıng cÒa ta ¨i, rıng cÒa ta ¨i
Sao chºng cfln vang ti’ng con chim h„t
Sao chºng cfln mÔi hoa xu©n th¨m ng‰t
Rıng nÏ b· ta Æi sao?
Ta muËn h·i con ng≠Íi n¨i Æ©u?
H∑y tr∂ lπi ta rıng xanh nh≠ thÒa tr≠Ìc

Rıng
ß„n hoa xu©n v“, tr∂ ta ti’ng h∏t
CÒa ngµn xanh mu´n loµi

cÒa ta ¨i
Rıng cÒa ta ¨i, ta sœ g‰i ng≠Íi
G‰i lπi ti’ng c≠Íi vui x´n xao nÛi
ßem ti’ng v≠Ón h„t vang v“ chµo ngµy mÌi
Cho qu™ h≠¨ng m◊nh trÎ lπi nh˜ng mµu xanh
L˝ A HÍ, huy÷n MÔ C®ng Ch∂i, Y™n B∏i
Rıng Xanh 37
 Trang C©u lπc bÈ

C©u chuy÷n
hai thÔng r∏c

1. Tr≠Ìc hÈi nghfi cÒa c∏c thÔng r∏c,

thÔng r∏c anh lµ Xanh g∆p thÔng r∏c em
lµ Sπch b™n hµnh lang hÈi tr≠Íng.

2. Xanh: Em Sπch Ɔy µ! GÌm, l©u læm

rÂi anh em m◊nh mÌi g∆p lπi nhau. Sao
em c„ vŒ g«y Æi nhi“u th’?

3. Sπch: Anh ¨i, em c„ Æ≠Óc ®n g◊ Æ©u mµ

ch∂ g«y. SuËt ngµy em ph¨i l≠ng Î hà Æ≠Íng
h¯ng næng h¯ng m≠a mµ chºng ai cho chÛt g◊
4. Xanh: H◊ h◊, ch∂ bÔ cho anh. H«u
Æ” ®n c∂. L©u l©u, ng≠Íi ta mÌi näm vµo
nh≠ ngµy nµo anh cÚng ph∂i ®n no Æ’n
mi÷ng em mÈt c∏i v· lon Coca hay gi†y g„i
c®ng c∂ rËn. Sau c∏i ngµy mÂng t∏m
Bim bim trong khi xung quanh em th◊ Æ«y r…y
th∏ng ba vıa rÂi, h‰ nhät vµo ng≠Íi
nh˜ng th¯ ®n Æ≠Óc, nh◊n mµ ph∏t thÃm.
anh Æ’n m†y chÙc b„ hoa †y.

38 Rıng Xanh
 Trang C©u lπc bÈ

6. Xanh: KhÊ th©n em ! Sao h‰ lπi ÆËi

xˆ vÌi em t÷ th’ nhÿ? • chÁ anh, m‰i
ng≠Íi tËt læm. H‰ khen anh vµ b∂o rªng
nhÍ c„ anh mµ Æ≠Íng phË sπch Æãp h¨n
n™n cfln cˆ ng≠Íi ch®m s„c, tæm rˆa cho
5. Sπch: §i, anh s≠Ìng thÀt! Em th◊ Æ„i suËt, chÿ anh n˜a c¨, Ui chµ! Kho∏i læm!
khi nµo tÊ tr≠Îng d©n phË Æi ki”m tra v÷ sinh
ng≠Íi ta mÌi quät vÈi quät vµng, v¨ vät r∏c r≠Îi Æ”
l©u ngµy ÆÊ tÌi t†p vµo ng≠Íi em kh´ng th≠¨ng
ti’c, mµ h‰ c„ thÃm ph©n loπi Æ©u. Th´i th◊ ÆÒ c∂
th≠Óng vµng hπ c∏m khi’n em su˝t ph∂i Æi c†p c¯u
m†y l«n Ɔy.

7. Sπch: H¯c... H¯c...¯c læm anh π,
em cfln bfi näm c∂ gπch vÏ, v˜a thıa
vµ dÈi n≠Ìc cËng vµo Æ«u n˜a c¨.
H´m n‰ c„ mÈt cÀu nh„c Æi xe Æπp
tr∏i Æ≠Íng Æ©m s«m vµo lµm em l®n
k“nh xuËng Æ≠Íng x©y x≠Ìc h’t c∂
ng≠Íi. CÀu ta Æ∑ kh´ng xin lÁi th◊ chÌ
lπi cfln Æ∏ em m†y c∏i Æau ¨i lµ Æau.
8. Xanh: Th´i em π, Æıng buÂn n˜a! ChÛng m◊nh vµo
hÈi nghfi Æi. Anh em m◊nh sœ cÔng Æ“ nghfi tÊ d©n phË
cÒa em ÆÊ r∏c vµo ÆÛng n¨i quy Æfinh, Æ∆t th™m nh˜ng
thÔng r∏c n˜a lµm bπn vÌi em vµ cˆ ng≠Íi ch®m s„c
em nh≠ Î chÁ anh nhä. RÂi em sœ bäo Æãp vµ n¨i em
Ưng sœ phong quang ngay th´i mµ.
Thπc s‹ LÙc Thfi Nga vµ ´ng Toon de Bruyn
D˘ ∏n Gi∏o dÙc m´i tr≠Íng, Tr≠Íng BÂi d≠Ïng c∏n bÈ gi∏o dÙc Hµ NÈi.

Rıng Xanh 39
 Trang C©u lπc bÈ

£ch ÆÂng
HÂi cfln nh·, t´i kho∏i nh†t
Æ≠Óc theo m†y anh hµng x„m Æi
c©u ’ch ÆÂng. LÛc †y, t´i Æ∑ bi’t
g◊ v“ ’ch nh∏i Æ©u nh≠ng tr´ng
b‰n chÛng nh∂y lËp chËp b™n bÍ
ruÈng th◊ qu∂ lµ vui mæt. SÎ th›ch
†y kh´ng ngÍ Æ∑ giÛp t´i sau nµy
say m™ m´n sinh h‰c. H´m nay

£´ch, nh∏i, c„c, ch…u chµng, ch…u chuÈc... Æ≠Óc g‰i chung lµ loµi l≠Ïng c≠ v◊ chÛng sËng
bÁng nhÌ Æ’n ’ch ÆÂng, t´i xin giÌi thi÷u vÌi c∏c bπn mÈt Æ´i Æi“u v“ h‰ hµng cÒa chÛng.

c∂ Î tr™n cπn vµ d≠Ìi n≠Ìc. TÊ ti™n xa x≠a cÒa chÛng vËn lµ loµi c∏ v©y tay cÊ. Kho∂ng 300 tri÷u
n®m tr≠Ìc, nhi“u vÔng tr™n m∆t Ɔt bfi kh´ hπn, Æa sË loµi c∏ nµy bfi ch’t, mÈt sË cfln sËng bi’n
thµnh ’ch nh∏i cÊ. 100 tri÷u n®m sau, tr™n tr∏i Ɔt xu†t hi÷n c∏c Æ«m l«y rÈng lÌn tπo Æi“u ki÷n

£´ch ≠a sËng Î nh˜ng n¨i »m ≠Ìt b™n bÍ ruÈng vµ c∏c v˘c n≠Ìc. ChÛng di chuy”n tr™n cπn bªng
thuÀn lÓi cho ’ch nh∏i cÊ ti’n h„a vµ ph∏t tri”n Æ’n ngµy nay.

c∏ch nh∂y c„c, bÀt r†t nhanh vµ c„ th” b¨i d‘ dµng trong n≠Ìc. £´ch h´ h†p bªng da, lÌp da nµy

rät cfln sinh s∂n th◊ vµo ti’t hÃ, thu. Trong d©n gian c„ c©u ch’ gi‘u “gi≠¨ng mæt ’ch” nh≠ng ch›nh
c„ c∏c tuy’n ti’t ch†t nh«y n™n lu´n »m ≠Ìt. MÔa Æ´ng, ’ch »n trong hang hay trong bÔn Æ” tr∏nh

nhÍ c„ Æ´i mæt “†n t≠Óng” nh≠ th’ mµ ban Æ™m ’ch v…n bæt Æ≠Óc c´n trÔng, trai, Ëc Æ” ®n.
Ngµy nay, Î c∏c ao, hÂ, ruÈng ÆÂng kh´ng cfln nhi“u ti’ng ’ch nh∏i nh≠ x≠a. Ng≠Íi ta th≠Íng
lÔng bæt chÛng Æem b∏n ho∆c dÔng qu∏ nhi“u thuËc b∂o v÷ th˘c vÀt v´ t◊nh lµm m†t d«n Æi mÈt
loµi ÆÈng vÀt tuy nh· bä nh≠ng lπi r†t c„ ›ch cho mÔa mµng. T´i lu´n ≠Ìc m◊nh c„ th” lµm Æ≠Óc
g◊ Æ„ Æ” b∂o v÷ loµi ’ch nh∏i, b∂o v÷ nh˜ng chÛ ’ch ÆÂng Æ∏ng y™u cÒa t´i.
Thu H≠Íng (Gi∏o vi™n Tr≠Íng ti”u h‰c Y™n Trfi, Y™n Thu˚, Hoµ B◊nh)
vµ BÔi Thfi Hi’n (LÌp 8A, THCS CÛc Ph≠¨ng, Nho Quan, Ninh B◊nh)

Chuy÷n cÒa nÛi

NÛi m∆c ∏o mÌi
Lµ hoa cÒa rıng
Li“n nghe suËi g‰i
Nµo xu´i d≠Ìi thung

B∂n lµng Æang hÈi

H∏t mÛa t≠ng bıng
Vıa khi m©y tÌi
L≠Ón quanh m†y vflng

NÛi Æi ch¨i kh´ng NÛi Ưng t«n ng«n

TrÍi xanh xanh ngæt Nh◊n xu´i nh◊n ng≠Óc
Gi„ gieo khÛc nhπc Lµm sao c†t b≠Ìc L≠¨ng Thfi Thæm,
C´ ti™n c∏nh hÂng Ph›a nµo cÚng xu©n? THCS Tam HÓp, T≠¨ng D≠¨ng, Ngh÷ An

40 Rıng Xanh
 Trang C©u lπc bÈ

nh· Î §´t-xtr©y-li-a. Hµng n®m, tr≠Íng mÎ cˆa Æ„n c∏c

Tr≠Íng ti”u h‰c Xanh M´-ni-ca (*) lµ mÈt tr≠Íng h‰c
ng:
Ë n ph≠¨ bπn h‰c sinh tı khæp m‰i n¨i, c„ nh˜ng bπn ng≠Íi §´t-
b
bà xtr©y-li-a vµ c∂ nh˜ng bπn Æ’n tı c∏c n≠Ìc kh∏c nh≠
πn
Íng i-ca Vi÷t Nam, Hµn QuËc. • Æ„, c∏c bπn Æ≠Óc h‰c r†t

Tr≠ M´-n
nhi“u m´n thÛ vfi v“ khoa h‰c t˘ nhi™n vµ khoa h‰c
B

x∑ hÈi. ß∆c bi÷t, c„ mÈt m´n h‰c mµ h«u nh≠ bπn

nh
nµo cÚng quan t©m vµ r†t hµo h¯ng tham gia lµ

Xa
t◊m hi”u v“ thi™n nhi™n, m´i tr≠Íng vµ b∂o v÷ c∏c
loµi ÆÈng vÀt hoang d∑. Vıa qua, c∏c bπn h‰c
sinh tr≠Íng ti”u h‰c Xanh M´-ni-ca Æ∑ gˆi Æ’n
Rıng Xanh mÈt sË tranh vœ do ch›nh c∏c bπn
s∏ng t∏c sau khi t◊m hi”u v“ c∏c loµi ÆÈng
vÀt c„ nguy c¨ bfi tuy÷t
chÒng. Hy
v‰ng

rªng
trong nh˜ng sË Rıng
Xanh tÌi, c∏c bπn †y sœ ti’p
T™ gi∏c Java tÙc gˆi cho chÛng ta nh˜ng c©u chuy÷n
h†p d…n k” v“ thi™n nhi™n Î n≠Ìc Ûc vµ loµi
chuÈt tÛi K®ng-ku-ru. MÈt loµi rÔa Î Vi÷t Nam
*Xanh M´-ni-ca (Saint Monica): t™n mÈt vfi th∏nh Æπo Thi™n ChÛa.

M´i tr≠Íng quanh ta

Bπn ¨i, t´i k” chuy÷n nµy
Cπnh nhµ t´i Î ngµy ngµy di‘n ra
V÷ sinh Æ≠Íng phË †y mµ
Chºng ai ˝ th¯c Æ©m ra b»n Æ≠Íng
Trong nhµ bµn gh’, tÒ t≠Íng
Sµn nhµ l∏t gπch thay gi≠Íng kh´ng ch™
Tr≠Ìc nhµ th◊ lπi b»n gh™ V÷ sinh Æ≠Íng phË hµng ngµy
MÈt ÆËng r∏c th∂i ai b™ hà Æ≠Íng M‰i ng≠Íi ˝ th¯c sπch ngay th´i mµ
Th´i th◊ ruÂi muÁi ch∏n ch≠Íng M´i tr≠Íng sinh th∏i tÿnh ta
Lπi Æ’n lÚ chuÈt t◊m Æ≠Íng mon men Lµ Æi”m du lfich kh∏ch ta kh∏ch ngoµi
Ng≠Íi Æi, ng≠Íi lπi bon chen Lπi th™m du lfich b∑i dµi
Ti÷n tay r∏c b»n v¯t th™m cho Æ«y B∏i Tˆ Long Æ„ nªm ngoµi bi”n kh¨i
V÷ sinh Æ≠Íng phË ngµy nay MuËn mÍi du kh∏ch tÌi ch¨i
M´i tr≠Íng ´ nhi‘m, Æi“u nµy ÆÛng th´i M´i tr≠Íng xanh sπch bπn ¨i gi˜ g◊n
Si-Æa vÌi S∏t* Æ’n rÂi Nguy‘n HÂng Thu
Lµm sao ta ph∂i kfip thÍi phflng ngay LÌp 6D, THCS Hπ Long, V©n ßÂn, Qu∂ng Ninh
* S∏t (SARS): b÷nh vi™m Æ≠Íng h´ h†p c†p, Æ∑ hoµnh hµnh Î nhi“u n≠Ìc tr™n th’ giÌi vµ r†t nguy hi”m.
Rıng Xanh 41
 Trang C©u lπc bÈ
Trfl ch¨i:
G†u ki’m ®n
^ ßfia Æi”m: 1 kho∂ng s©n rÈng.
^ SË ng≠Íi tham gia: 1 tr‰ng tµi vµ 10 ng≠Íi ch¨i
Æ„ng vai c∏c chÛ g†u, chia lµm hai nh„m.
^ Chu»n bfi:
- MÈt c∏i rÊ Æ˘ng hai qu∂ b„ng nh˘a.
- MÈt c∏i khay Æ˘ng nhi“u Æ vÀt kh∏c
nhau nh≠ Æ∏ cuÈi, qu∂ cam, cÙc t»y... t≠Óng
tr≠ng cho th¯c ®n cÒa g†u.
- 4 c∏i gh’ lµm vÀt c∂n t≠Óng tr≠ng cho
b…y g†u trong rıng.
Tr‰ng tµi vµ ng≠Íi ch¨i cÔng sæp x’p vfi
tr› cÒa c∏c vÀt ch¨i nh≠ h◊nh vœ (cfln kho∂ng c∏ch gi˜a c∏c vÀt ch¨i tÔy thuÈc vµo ÆÈ rÈng cÒa
s©n) vµ kŒ sΩn Æ≠Íng Æi cho g†u.
^ C∏ch ch¨i:
C∏c ÆÈi x’p hµng d‰c tr≠Ìc vπch xu†t ph∏t. Khi tr‰ng tµi ph†t cÍ hi÷u l÷nh, hai chÛ g†u Î hai
ÆÈi chπy l™n l†y b„ng vµ cÛi xuËng dÔng tay Æ»y b„ng luÂn qua c∏c gh’ theo Æ≠Íng Æ∑ vπch.

b„ng vµo rÊ. Ti’p tÙc c«m th¯c ®n cÒa m◊nh chπy v“ Æi”m xu†t ph∏t Æ” chÛ g†u ti’p theo “Æi
ß’n khay th¯c ®n, mÁi chÛ g†u l†y mÈt th¯ rÂi lπi cÛi xuËng Æ»y b„ng v“ theo Æ≠Íng cÚ vµ tr∂

ki’m ®n”. C¯ nh≠ vÀy, cuÈc ch¨i ti’p tÙc vÌi chÛ g†u th¯ hai, th¯ ba... cho Æ’n khi tr‰ng tµi ra
hi÷u l÷nh k’t thÛc. ßÈi nµo ki’m Æ≠Óc nhi“u th¯c ®n h¨n sœ thæng cuÈc.
L≠u ˝ lµ n’u chÛ g†u nµo lµm ÆÊ gh’ th◊ coi nh≠ Æ∑ bfi mæc b…y trong lÛc Æi ki’m ®n vµ sœ
kh´ng Æ≠Óc ch¨i ti’p n˜a.
^ ngh‹a: Trfl ch¨i th” hi÷n nh˜ng kh„ kh®n vµ s˘ nguy hi”m c„ th” r◊nh rÀp trong khi g†u Æi ki’m ®n.
˝
Chuy÷n x≠a - chuy÷n nay
Ngµy x≠a, Bµ Tr≠ng ra trÀn Nh≠ng, h´m qua em Ɖc b∏o:
Tr™n l≠ng voi uy phong Tin voi v“ tµn ph∏ b∂n lµng
Æ∏nh tan qu©n c≠Ìp n≠Ìc QuÀt con ng≠Íi vµo Æ∏
H≠ng ßπo V≠¨ng kh„c v◊ m†t bπn Xäo l™n r…y lÛa non
MÈt chÛ voi anh dÚng chung t◊nh Bao gia Æ◊nh l©m c∂nh tang th≠¨ng
C„ bao con voi Æ∑ trÎ thµnh dÚng s‹ Rıng Ti™n L∑nh, Trµ D≠¨ng x¨ x∏c
Ng˘c gæn hu©n ch≠¨ng Æi vµo lfich sˆ
L≠u lπi mu´n ÆÍi cho con ch∏u noi g≠¨ng H´m nay, bi’t nguy™n nh©n
Bµi h‰c h´m nµo s©u sæc m∑i kh´ng qu™n voi trÎ l™n hung d˜ kh´ng ngÍ
Ni“m t˘ hµo, lflng bi’t ¨n Rıng x∏c x¨, c©y tr¨ gËc Æen s◊
M∑i khæc ghi b∂o v÷ mu´n loµi Mu´ng thÛ m†t nhµ, h’t Æ≠Íng »n n∏u
Voi bfi gi’t chÿ v◊ bÈ ngµ qu˝ b∏u
LÚ voi con m†t mã, m†t cha...

Em Æ∑ hi”u,
Nh˜ng chÛ voi Æ’n n≠Ìc Æ≠Íng cÔng
GiÀn con ng≠Íi
bÁng Æ©u qu™n ©n t◊nh cÚ
MÈt phÛt o∏n hÍn n™n g©y chuy÷n Æau th≠¨ng!
H´i T≠¨ng, LÌp 4/4
PTCS Tabhing, Nam Giang, Qu∂ng Nam.
42 Rıng Xanh
 Vui c≠Íi

☺ Phflng chËng ☺ N≠Ìc lÌn nh†t

Trong giÍ Gi∏o dÙc m´i tr≠Íng: An: ßË cÀu bi’t n≠Ìc nµo c„ di÷n t›ch lÌn nh†t
C´ gi∏o: G«n Æ©y, n≠Ìc ta x∂y ra r†t nhi“u vÙ tr™n tr∏i Ɔt?
ch∏y rıng. VÀy muËn phflng chËng ch∏y rıng Thu: Chæc chæn lµ n≠Ìc Nga rÂi
chÛng ta ph∂i lµm g◊? An: Sai bät! Th’ mµ cÚng Æfli lµ h‰c sinh gi·i
H‰c sinh: Th≠a c´, mÁi khi vµo rıng chÛng ta m´n Æfia l˝.
ph∂i mang theo b◊nh c¯u ho∂ π. Thu: Th’ cÀu b∂o Æ„ lµ n≠Ìc nµo?
BÔi Thfi B›ch Li™n An: N≠Ìc bi”n. H´m tr≠Ìc, th«y chºng b∂o
LÌp 9A, THCS ßµ Vfi, Nµ Hang, Tuy™n Quang n≠Ìc bi”n chi’m 2 ph«n 3 di÷n t›ch b“ m∆t tr∏i
Ɔt lµ g◊.
Thu: •...
CLB V◊ mµu xanh rıng ngÀp m∆n

☺ MÈt c∏ch b∂o v÷

Tr≠Íng THCS Nam PhÛ, Ti“n H∂i, Th∏i B◊nh

- Nµy, vıa rÂi tÌ vıa c„ mÈt bµi ph∏t bi”u v“

b∂o v“ ÆÈng vÀt qu˝ hi’m, ai cÚng khen Ɔy.
- •, th’ sao h´m qua tÌ th†y cÀu bæt chim v“
nu´i th’.
- Ä , Æ„ cÚng lµ mÈt c∏ch b∂o v÷ ÆÈng vÀt mµ
- ????

☺ Ai th´ng minh h¨n

L™ Thfi Na

☺ Anh em
LÌp 8A, THCS H≠ng Trπch, BË Trπch, Qu∂ng B◊nh

Tπi mÈt tr≠Íng m…u gi∏o:

- Em nµo cho c´ bi’t gi˜a ng≠Íi vµ ÆÈng vÀt ai MÃo: Nµy th·, tÌ
th´ng minh h¨n? vµ cÀu lµ anh vµ
- Th≠a c´, ÆÈng vÀt π! em xa vÌi nhau
- Tπi sao? Ɔy!
- V◊ khi em n„i con cÛn nhµ em hi”u nh≠ng n„ Th·: Ai b∂o cÀu
n„i th◊ em chºng hi”u g◊ π. th’?

☺ G†u nµo?
(S≠u t«m) MÃo: Chºng anh
em th◊ sao h‰ b∏n

bi”n lµ “Thfit th·

thfit tÌ mµ lπi treo
C´ gi∏o: • Û n≠Ìc ta c„ nh˜ng loµi g†u nµo,
Nam? rıng” h∂?
Nam (Æang ngÒ gÀt, vÈi vµng Ưng dÀy):
- Th≠a.... c´....
Th·: nhÿ!ı
(G†u ng˘a vµ g†u ch„ - c„ ti’ng nhæc Î cuËi lÌp)
Nam: Th≠a c´, ng˘a vµ ch„ π.
C∂ lÌp: ??? BÔi Thfi B›ch Li™n
(S≠u t«m) LÌp 9A, THCS ßµ Vfi, Nµ Hang, Tuy™n Quang
Rıng Xanh 43
 CuÈc thi vœ tranh v“ G†u

CuÈc thi vœ tranh chÒ Æ“

"Tr∂ lπi
s˘ b◊nh y™n cho Loµi g†u"
CuÈc sËng hoang d∑ cÒa loµi g†u Æang ph∂i ÆËi m∆t vÌi r†t nhi“u mËi Æe d‰a. G†u bfi s®n
bæt, bu´n b∏n vµ nu´i nhËt Æ” l†y mÀt, phÙc vÙ nhu c«u ngµy cµng t®ng cÒa thfi tr≠Íng. N’u
chÛng ta kh´ng ra s¯c b∂o v÷ chÛng ngay tı b©y giÍ th◊ r†t c„ th” chÛng sœ sÌm bfi tuy÷t chÒng
ngoµi t˘ nhi™n. H∑y c¯u l†y loµi g†u bªng c∏ch tham gia t›ch c˘c vµo cuÈc thi vœ tranh vÌi chÒ
Æ“ "Tr∂ lπi s˘ b◊nh y™n cho loµi g†u".

ߨn vfi tÊ ch¯c

Trung t©m Gi∏o dÙc Thi™n nhi™n (ENV)

ßËi t≠Óng d˘ thi

T†t c∂ m‰i c´ng d©n Vi÷t Nam Æ“u c„ quy“n d˘ thi, trı c∏c hoπ s¸ chuy™n nghi÷p.

NÈi dung bµi d˘ thi

- Th” hi÷n r‚ th´ng Æi÷p: sˆ dÙng mÀt g†u vµ c∏c s∂n ph»m lµm tı g†u lµ ti’p tay cho nπn s®n
bæt, bu´n b∏n vµ nu´i nhËt g†u l†y mÀt tr∏i phäp.
- Th” hi÷n c∏c mËi Æe d‰a ÆËi vÌi cuÈc sËng cÒa loµi g†u hi÷n nay nh≠ nπn s®n bæt g†u, nπn khai
th∏c mÀt g†u vµ sˆ dÙng c∏c s∂n ph»m tı g†u.
- ßfinh h≠Ìng, k™u g‰i cÈng ÆÂng tham gia b∂o v÷ loµi g†u, ng®n ch∆n c∏c hµnh vi s®n bæt, bu´n
b∏n g†u vµ kh´ng sˆ dÙng c∏c s∂n ph»m tı g†u.

H◊nh th¯c d˘ thi

* Vœ tranh tr™n gi†y træng khÊ A3 Æ’n A0.
* Î m∆t sau mÁi bµi d˘ thi ph∂i ghi r‚ h‰ vµ t™n t∏c gi∂, tuÊi, Æfia chÿ li™n h÷ vµ sË Æi÷n thoπi
li™n lπc (n’u c„).
* MÁi t∏c ph»m d˘ thi c«n Æ≠Óc Æ“ t™n ho∆c Æ›nh kÃm ph«n thuy’t minh (dµi kh´ng qu∏ 1 trang A4).
* MÈt t∏c gi∂ c„ th” gˆi nhi“u tranh d˘ thi.

44 Rıng Xanh
 CuÈc thi vœ tranh v“ G†u
ThÍi gian
- Hπn cuËi nhÀn bµi d˘ thi (t›nh theo d†u b≠u Æi÷n): 17 giÍ ngµy 01/11/ 2005.
- K’t qu∂ gi∂i th≠Îng sœ Æ≠Óc c´ng bË tr™n c∏c b∏o, ßµi Ti’ng n„i Vi÷t Nam trong th∏ng 12/2005
vµ †n ph»m Rıng Xanh sË 23.

C¨ c†u gi∂i th≠Îng

C„ 2 h÷ thËng gi∂i th≠Îng bao gÂm 22 gi∂i dµnh cho 2 ÆËi t≠Óng lµ:
- H‰c sinh Æ≠Ìi 18 tuÊi
- Sinh vi™n vµ ng≠Íi lÌn tı 18 tuÊi trÎ l™n

MÁi h÷ thËng gi∂i th≠Îng bao gÂm:

- 01 gi∂i nh†t: M∏y ∂nh k¸ thuÀt sË Casio 4.0 Megapixel trfi gi∏ 5 tri÷u ÆÂng
- 2 gi∂i nh◊: M∏y ∂nh k¸ thuÀt sË Canon 3.2 Megapixel trfi gi∏ 3,5 tri÷u ÆÂng
- 03 gi∂i ba: M∏y ∂nh phim trfi gi∏ 1,5 tri÷u ÆÂng (kÃm theo phim, pin)
- 05 gi∂i khuy’n kh›ch: MÈt bÈ s∏ch khoa h‰c v“ t˘ nhi™n vµ m´i tr≠Íng trfi gi∏ 500.000 ÆÂng
MÁi t∏c gi∂ Æoπt gi∂i nh†t, nh◊, ba cÚng Æ≠Óc t∆ng 01 bÈ s∏ch khoa h‰c v“ t˘ nhi™n vµ m´i tr≠Íng.
Ngoµi ra, ENV cfln trao gi∂i tÀp th” cho c∏c ƨn vfi c„ sË l≠Óng bµi d˘ thi nhi“u vµ ch†t l≠Óng cao
nh†t, gÂm 03 gi∂i, mÁi gi∂i lµ 1 Æ«u m∏y DVD trfi gi∏ 2 tri÷u ÆÂng.
C∏c c∏ nh©n vµ tÀp th” Æoπt gi∂i sœ Æ≠Óc ban tÊ ch¯c th´ng b∏o qua th≠.
Nh˜ng t∏c ph»m xu†t sæc sœ Æ≠Óc Æ®ng giÌi thi÷u tr™n tπp ch› Rıng Xanh vµ c∏c †n ph»m cÒa
ENV.

* Gÿ∂i th≠Îng cuÈc thi Æ≠Óc trao bªng hi÷n vÀt, h◊nh th¯c gi∂i th≠Îng c„ th” thay ÆÊi mµ kh´ng
c«n b∏o tr≠Ìc.

Quy“n lÓi vµ tr∏ch nhi÷m cÒa c∏c b™n tham gia

C∏c t∏c ph»m d˘ thi ph∂i do ch›nh t∏c gi∂ s∏ng t∏c, ch≠a Æ≠Óc trao gi∂i ho∆c Æ®ng tr™n c∏c tπp ch›,
†n ph»m nµo tr≠Ìc Æ„. T∏c gi∂ tham gia ph∂i chfiu tr∏ch nhi÷m v“ nÈi dung t∏c ph»m cÒa m◊nh.
Trung t©m Gi∏o dÙc Thi™n nhi™n lµ ƨn vfi duy nh†t gi˜ b∂n quy“n ÆËi vÌi c∏c t∏c ph»m tham gia
cuÈc thi nµy.

ßfia chÿ nhÀn bµi d˘ thi

Trung t©m Gi∏o dÙc Thi™n nhi™n
SË 2/C5, TÀp th” ßH Ngoπi Th≠¨ng, PhË ChÔa L∏ng, ßËng ßa, Hµ NÈi.
Hflm th≠ 222 - B≠u Æi÷n Hµ NÈi
Th´ng tin chi ti’t th™m v“ cuÈc thi, xin li™n lπc theo Æfia chÿ tr™n ho∆c g∆p
anh Tr«n V®n Mπnh
ßi÷n thoπi: 04 7753685
Email: env@fpt.vn

Rıng Xanh 45
 Truy÷n tranh

S˘ t›ch c©y l≠Ïi hÊ Tranh: BÔi Tr‰ng D≠

Gi∏ mµ ´ng trÍi cho vÓ chÂng m◊nh mÈt mÙn con cho vui C¨n gi´ng nµy lÌn Æ©y!
cˆa vui nhµ th◊ tËt bi’t m†y.

2. MÈt h´m, ´ng l∑o vµo rıng

1. Ngµy x≠a, c„ hai vÓ chÂng nhµ n‰ sËng Î ven rıng. H‰ ÆËn cÒi. Khi trÍi ng∂ chi“u, bÁng
lµm lÙng ch®m chÿ vµ sËng Æ«m †m trong mÈt m∏i nhµ tranh. d≠ng m©y Æen ngÔn ngÙt käo Æ’n.

4. BÁng nhi™n, ´ng nghe th†y

c„ ti’ng g◊ Æ„...Th◊ ra c„ hai mã
con nhµ hÊ Æang cË b∏m vµo
mÈt cµnh c©y sæp bfi lÚ cuËn Æi.
3. N≠Ìc tı mu´n nŒo ÆÊ v“ ngÀp trµn.
§ng l∑o ph∂i leo l™n mÈt c©y cÊ thÙ Æ” trÛ.

5. HÊ mã gæng s¯c Æ»y Ưa con mÌi kho∂ng hai 6. §ng l∑o cË h’t s¯c v≠¨n ra Æ„n hÊ con. §ng
th∏ng tuÊi v“ ph›a c©y cÊ thÙ n¨i ´ng l∑o Æang vıa kfip næm Æ≠Óc bµn ch©n nh· nhæn cÒa chÛ
trÛ. N„ nh◊n ´ng, ∏nh mæt c«u kh»n. th◊ hÊ mã bfi cuËn ph®ng theo dflng n≠Ìc.
46 Rıng Xanh
 Truy÷n tranh

7. §ng l∑o ´m hÊ con vµo lflng s≠Îi †m cho 8. Tı h´m c„ hÊ con v“ Î cÔng, m∏i nhµ tranh cÒa
chÛ rÂi Æ≠a v“ nhµ. hai vÓ chÂng ´ng l∑o rÈn rµng hºn l™n. LÛc vui, lÛc
buÂn, hÊ con Æ“u xoæn xu˝t b™n vÓ chÂng ´ng.

9. Trong lµng c„ mÈt t™n tr‰c phÛ. VÓ chÂng hæn chÿ c„ mÈt mÙn con
nh≠ng Ëm Æau, qu∆t quão quanh n®m
Chÿ c«n mÈt c∏i l≠Ïi hÊ uËng vÌi thuËc Æan cÒa t´i lµ kh·i ngay!

10.
T™n tr‰c
phÛ ngh‹
ngay Æ’n vÓ
chÂng
´ng
ti“u
phu.

11. “N’u b∏n con hÊ cho ta, hai ng≠¨i sœ c„ Æ∏m

ruÈng kia mµ cµy c†y ÆÏ ph∂i vµo rıng cho v†t v∂.”
Th≠a ´ng, n„ tuy lµ mu´ng thÛ nh≠ng sËng vÌi chÛng
t´i nµo kh∏c g◊ con c∏i.ChÛng t´i sao nÏ b∏n Æ≠Óc π?

Rıng Xanh 47
 Truy÷n tranh
13. Lflng dπ rËi bÍi, vÓ chÂng ´ng l∑o bµn
12. Sinh mπng cÒa con ta chºng
t›nh suËt Æ™m.
Æ∏ng bªng con hÊ kia ≠?
Bay kh´ng b∏n th◊ tao ÆËt
nhµ. Th´i, kh´ng l´i
th´i n˜a, mai tao sœ
cho ng≠Íi sang bæt
n„ v“ lµm thfit.

14. SÌm h´m sau, ´ng l∑o dæt hÊ vµo s©u trong rıng 15. HÊ con buÂn læm, n„ Ưng nh◊n theo
- VÓ chÂng l∑o kh´ng th” gi˜ con Æ≠Óc n˜a. Con b„ng ´ng l∑o khu†t d«n sau Æ∏m c©y.
h∑y quay v“ rıng Æi, Æıng dπi dÈt mµ v“ nhµ nhä.

16. Khi v“ Æ’n nhµ, ´ng l∑o th†y vÓ Æ∑ bfi b‰n Æ«y tÌ nhµ tr‰c phÛ tr„i lπi
cfln c®n nhµ tranh th◊ ngÔn ngÙt ch∏y.

48 Rıng Xanh
 Truy÷n tranh
17. Hai ´ng bµ bfi b‰n chÛng nhËt vµo nhµ 18. ß™m n‰, Æang nˆa tÿnh nˆa m™, vÓ chÂng
kho cÒa t™n tr‰c phÛ vµ b· Æ„i suËt mÈt tu«n. ´ng l∑o nghe th†y c„ ti’ng cµo cµo n¨i khe cˆa.
HÊ con Æ∑ t◊m Æ≠Íng
v“, n„ loay hoay t◊m
c∏ch mÎ chËt cˆa.

19. BÁng nhi™n, ∏nh ÆuËc s∏ng loµ. B‰n Æ«y tÌ nhµ tr‰c phÛ 20. HÊ con g«m l™n, quy’t li÷t
tay l®m l®m Æinh ba, gi∏o m∏c v©y quanh hÊ con. Th◊ ra chËng tr∂ Æ∏m ng≠Íi hung d˜
chÛng Æ∑ theo d‚i tı l©u. nh≠ng b‰n chÛng Æ´ng qu∏. Chÿ
mÈt lÛc sau, hÊ con Æ∑ bfi chÛng
hπ gÙc. Ngay lÀp t¯c, t™n tr‰c
phÛ sai lÚ Æ«y tÌ cæt l≠Ïi hÊ v“
cho con trai rÂi v¯t x∏c ra ÆÂng.

21. VÓ chÂng l∑o ti“u phu k™u kh„c th∂m thi’t. H‰

Æ≠a x∏c hÊ v“ ch´n ngay cπnh c®n l“u mÌi d˘ng vµ
sËng nËt nh˜ng ngµy cfln lπi Î Æ„.
22. MÈt ngµy kia, tr™n mÈ hÊ con
bÁng m‰c mÈt m«m c©y. L∏ c©y c„
hai mµu xanh vµ vµng, h◊nh dπng nh≠
c∏i l≠Ïi hÊ. Ngµy nay, loµi c©y †y v…n
Æ≠Óc ng≠Íi ÆÍi g‰i lµ c©y l≠Ïi hÊ.

Rıng Xanh 49
 V®n phflng B∏c C«y vªn
B∏c CV: T›nh Æ’n nay, n≠Ìc ta Æ∑ c„ 27

í N G BÉC v≠Ín quËc gia. CÛc Ph≠¨ng lµ V≠Ín quËc gia

P H Æ«u ti™n Æ≠Óc thµnh lÀp n®m 1962, cfln

thµnh vi™n mÌi nh†t lµ V≠Ín quËc gia MÚi

C¡
Cµ Mau Æ≠Óc thµnh lÀp ngµy 14 th∏ng 7
N
n®m 2003.
V°

Y
3. Voi T©y Nguy™n sËng Æ≠Óc bao

VØN
AL§,

nhi™u n®m vµ n∆ng bao nhi™u t†n?

BÔi V®n Th∏i

...
LÌp 10A2, THPT ßπi ßÂng, Lπc S¨n, Hoµ B◊nh
B∏c CV: Tr™n tr∏i Ɔt Æ∑ tıng c„
h¨n 600 loµi voi kh∏c nhau nh≠ng

Ch©u Phi vµ voi Ch©u A´. ß«u th’ k˚

ngµy nay chÿ cfln lπi hai loµi lµ voi

20, hai loµi voi nµy c„ kho∂ng tı 5

Æ’n 10 tri÷u con nh≠ng Æ’n nh˜ng
n®m cuËi th’ k˚ th◊ sË l≠Óng voi Æ∑
gi∂m Æi r†t nhi“u, chÿ cfln chıng
640.000 con.
C∏c chÛ “Voi T©y Nguy™n” Î n≠Ìc ta mµ
ch∏u n„i Æ’n thuÈc loµi voi Ch©u A´ Ɔy. ChÛng
1. Tπi sao loµi k˙ nh´ng lπi ÆÊi mµu Æ≠Óc?
Tr«n ßπi Ngh‹a, Nguy‘n Thfi Ph≠¨ng Th∂o vµ mÈt sË bπn
c„ tuÊi th‰ trung b◊nh kho∂ng 60 n®m. Voi Æ˘c
kh∏c (Tr≠Íng THCS Nam C∏t Ti™n, T©n PhÛ, ßÂng Nai)
c„ th” n∆ng Æ’n 5400kg, cao h¨n 3m vµ dµi tÌi
B∏c CV: Tı mµu xanh nhπt, k˙ nh´ng bi’n 8m n’u t›nh c∂ chi“u dµi cÒa Æu´i vµ vfli. Voi
ÆÊi thµnh mµu x∏m Æen, rÂi l†m t†m vµng... c∏i th≠Íng nh· h¨n, chÿ n∆ng chıng 4100 kg vµ
bªng c∏ch nµo mµ hay vÀy? Ph∂i ch®ng thi™n cao kho∂ng 2,5m.
nhi™n Æ∑ ban t∆ng cho n„ mÈt cÁ m∏y ÆÊi mµu Hi÷n nay, loµi voi Æang bfi Æe d‰a nghi™m
k˙ di÷u? Kh´ng ph∂i vÀy Æ©u. ß„ lµ v◊ d≠Ìi da tr‰ng tr™n toµn th’ giÌi do nπn s®n bæt Æ” l†y
cÒa k˙ nh´ng lµ mÈt lÌp t’ bµo c„ r†t nhi“u ngµ. N≠Ìc ta chÿ cfln kho∂ng 100 con voi
mµu. Tu˙ theo ÆÈ co, nÎ cÒa c∏c t’ bµo mµu
chæc chæn “d©n sË” loµi voi sœ cfln gi∂m sÛt
sËng ngoµi t˘ nhi™n. N’u kh´ng Æ≠Óc b∂o v÷,
nµy mµ mµu da k˙ nh´ng thay ÆÊi theo.
Khi bfi k›ch ÆÈng ho∆c ho∂ng sÓ, h÷ th«n h¨n n˜a.
kinh cÒa k˙ nh´ng lÀp t¯c ph∏t t›n hi÷u Æ’n c∏c
t’ bµo mµu lµm ÆÊi mµu da cÒa n„. Chºng
hπn, ∏nh s∏ng m∆t trÍi qu∏ n„ng c„
th” khi’n cho mµu da cÒa k˙
nh´ng sÀm Æen lπi. G∆p thÍi ti’t
lπnh, da k˙ nh´ng ÆÊi sang mµu
xanh, cfln khi trÍi r©m m∏t vµ vµo
lÛc s»m tËi th◊ mµu da †y nhπt Æi
vµ l†m t†m vµng.
2. Hi÷n nay n≠Ìc ta c„ bao
nhi™u v≠Ín quËc gia?
L™ QuËc Anh
LÌp 9A1, THCS Nam C∏t Ti™n,
T©n PhÛ, ßÂng Nai

50 Rıng Xanh

4. T™ gi∏c hai sıng c„
Î Vi÷t Nam kh´ng? N’u
c„ th◊ chÛng Î Æ©u?
MÈt sË bπn Î tr≠Íng THCS
Nam C∏t Ti™n, T©n PhÛ, ßÂng Nai
B∏c CV: Tr™n th’
giÌi c„ 5 loµi t™ gi∏c,
Ch©u A´ vµ 2 loµi Î Ch©u
trong Æ„ 3 loµi sËng Î
Phi. T™ gi∏c hai sıng Æ∑
tıng c„ m∆t Î Vi÷t Nam
nh≠ng do nπn s®n bæt vµ m†t m´i
tr≠Íng sËng n™n chÛng Æ∑ bfi tuy÷t
chÒng tı Æ«u th’ k˚ 20.
Hi÷n nay, n≠Ìc ta chÿ cfln loµi t™
gi∏c mÈt sıng sËng Î V≠Ín quËc
gia C∏t Ti™n vÌi sË l≠Óng r†t ›t. Hy
v‰ng lµ c∏c ch∏u sœ g„p s¯c b∂o v÷
loµi t™ gi∏c mÈt sıng qu˝ gi∏ nµy Æ”
chÛng kh´ng ph∂i chfiu chung sË phÀn vÌi loµi
t™ gi∏c hai sıng!
5. Tπi sao c∏ s†u lπi sËng Æ≠Óc Î tr™n cπn?
Trfinh Thfi Th∂o
LÌp 62,THCS Nam C∏t Ti™n, T©n PhÛ, ßÂng Nai
B∏c CV: C„ th” c∏c ch∏u sœ l«m t≠Îng lµ
c∏ nh≠ng th˘c ra c∏ s†u lµ mÈt loµi bfl s∏t.
ChÛng c„ th” sËng Æ≠Óc Î c∂ d≠Ìi n≠Ìc vµ
tr™n cπn.
C∏ s†u xu†t hi÷n tr™n tr∏i Ɔt c∏ch Æ©y
kho∂ng 200 tri÷u n®m. VËn d‹ tÊ ti™n cÒa chÛng
chÿ sËng Î tr™n cπn nh≠ng d«n d«n Æ∑ th›ch
nghi vµ chuy”n sang sËng Î m´i tr≠Íng n≠Ìc.
ß’n nay, tuy th≠Íng xuy™n Î d≠Ìi n≠Ìc
nh≠ng c∏ s†u v…n c„ th” l™n cπn v◊ chÛng cfln
gi˜ Æ≠Óc nhi“u Æ∆c Æi”m cÒa ÆÈng vÀt c„
x≠¨ng sËng Î cπn nh≠: da kh´, thÎ bªng phÊi,
ÆŒ tr¯ng tr™n cπn...
6. Nh˜ng n¨i nµo tr™n tr∏i Ɔt c„ nÛi Æ∏
v´i? Vi÷t Nam c„ nÛi Æ∏ v´i kh´ng?
BÔi Thfi M’n
LÌp 6C, THCS Lπc Thfinh, Y™n Thu˚, Hoµ B◊nh
B∏c CV: NÛi Æ∏ v´i c„ m∆t Î h«u khæp m‰i
n¨i tr™n th’ giÌi, chÿ trı Bæc C˘c vµ Nam C˘c.
VÌi 6.000km2 nÛi Æ∏ v´i (chi’m g«n 20% di÷n
t›ch c∂ n≠Ìc), Vi÷t Nam Æ≠Óc coi lµ quËc gia c„
nguÂn tµi nguy™n kho∏ng s∂n Æ∏ v´i lÌn th¯ hai
Rıng Xanh
V®n phflng B∏c C«y vªn
cÒa Ch©u A´ (sau Trung QuËc).
Nhi“u vÔng nÛi Æ∏ v´i Î n≠Ìc
ta Æ∑ tπo n™n c∏c hang ÆÈng k˙
thÛ vµ trÎ thµnh nh˜ng c∂nh
quan du lfich nÊi ti’ng nh≠ Vfinh
Hπ Long, Tam CËc-B›ch ßÈng,
Phong Nha-KŒ Bµng, NgÚ Hµnh
S¨n, chÔa H≠¨ng... ß∆c bi÷t,
trong sË Æ„ c„ Vfinh Hπ Long vµ
khu Phong Nha-KŒ Bµng Æ∑ Æ≠Óc
c´ng nhÀn lµ Di s∂n Thi™n nhi™n
th’ giÌi.
7. Tπi sao hÊ lµ “chÛa s¨n
l©m” mµ kh´ng ph∂i loµi
vÀt kh∏c?
Nguy‘n Thfi Giang
LÌp 6B, THCS S¨n Trπch,
BË Trπch, Qu∂ng B◊nh
B∏c CV: Chµ, hÊ Æ≠Óc
coi lµ chÛa s¨n l©m c„ lœ lµ v◊ s¯c mπnh vµ s˘
oai phong cÒa chÛng Ɔy ch∏u π.
HÊ lµ loµi thÛ ®n thfit thuÈc h‰ mÃo. VÌi Æ´i
mæt tinh t≠Íng, c∏i mÚi r†t th›nh, lπi th™m hµm
r®ng khoŒ vµ bÈ m„ng vuËt sæc bän, nhi“u loµi
thÛ nh≠: h≠¨u, nai, hoΩng, tr©u, bfl, d™... Æ“u c„
cÒa hÊ cÚng thuÈc hµng “v´ Æfich” so vÌi c∏c
th” trÎ thµnh con mÂi cÒa chÛng. S¯c dŒo dai
b◊nh mÁi ngµy Æ™m c„ th” “chu du” tÌi 30 km.
ÆÈng vÀt kh∏c. ChÛng vÀn ÆÈng r†t nhi“u, trung
MÁi khi Æi s®n, bÈ ∏o rªn ri cÒa hÊ khi’n
nhi“u loµi d‘ m†t c∂nh gi∏c n™n chÿ mÈt chÌp
C∏i t™n “chÛa s¨n l©m” dµnh cho hÊ qu∂ lµ
lµ chÛng Æ∑ trÎ thµnh con mÂi Æ∏ng th≠¨ng.
kh´ng sai. N„ vıa Æ∏ng ng≠Ïng mÈ, vıa lµ nÁi
khi’p Æ∂m!
Tuy nhi™n, kh´ng chÿ hÊ mÌi lµ chÛa s¨n
l©m duy nh†t Æ©u ch∏u π. C„ nhi“u n¨i ng≠Íi
ta lπi ch‰n s≠ tˆ ho∆c g†u lµ chÛa s¨n l©m Ɔy.
C∏c ch∏u Tr«n Thfi Th≠¨ng (LÌp 9A3, THCS Ng‰c
L≠¨ng A, Y™n Thu˚, Hoµ B◊nh); Nguy‘n Thfi Hu÷ (LÌp 7A4,
THCS Ng‰c L≠¨ng, Y™n Thu˚, Hoµ B◊nh); BÔi Thfi Ph≠Óng
(LÌp 8A, THCS Thπch L©m, Thπch Thµnh, Thanh Ho∏) c„
c∏c c©u h·i v“ loµi g†u. B∏c hy v‰ng sau khi
Ɖc xong sË Rıng Xanh nµy, c∏c ch∏u sœ t◊m ra
Æ≠Óc lÍi gi∂i Æ∏p cho nh˜ng c©u h·i cÒa m◊nh.
51
 Rıng Xanh - Chuy÷n nhµ g†u
C„ sˆ dÙng t≠ li÷u cÒa mÈt sË b∏o vµ tπp ch› kh∏c
In l«n th¯ 2 c„ sˆa ch˜a vµ bÊ sung

Ban bi™n soπn ßÁ H∂i Linh

Trfinh L™ Nguy™n
VÚ Thfi Quy™n
Trfinh Qu˙nh Ng‰c
Nguy‘n Thfi Mai
ß∆ng Minh Hµ
ß∆ng Ánh Nguy÷t
Douglas Hendrie
Alice Salmon

CË v†n khoa h‰c TS. Nguy‘n Xu©n ß∆ng

Philip Wilson (WSPA)
GV. VÚ Ng‰c Thµnh

Hoπ s¸ VÚ Kim Ng©n

BÔi Tr‰ng D≠
ßÁ Thanh S¨n
CÈng t∏c vi™n
l Ch≠¨ng tr◊nh n©ng cao nhÀn th¯c b∂o tÂn CÛc Ph≠¨ng (VQG CÛc Ph≠¨ng)
l VÚ Minh Ph≠¨ng (TÊ ch¯c b∂o tÂn chim quËc t’ tπi ß´ng D≠¨ng)
l Nguy‘n Thµnh Ph≠Ìc (Trung t©m DLST & GDMT V≠Ín quËc gia C∏t Ti™n)
l N´ng Thfi Thu˚ (D˘ ∏n PARC Ba B”)
l Nguy‘n V®n LuÀn (Ch≠¨ng tr◊nh GDMT PÔ M∏t - VQG PÔ M∏t)
l ß∆ng Ng‰c QuËc H≠ng (VQG Bπch M∑)
l Tr«n ß◊nh B◊nh (Chi hÈi b∂o tÂn thi™n nhi™n Hu’)
l Hoµng Lan H≠¨ng (D˘ ∏n GD nhÀn th¯c b∂o tÂn Æa dπng sinh h‰c B∏i Tˆ Long - Frontier)
l Nguy‘n Minh Hªng (D˘ ∏n b∂o tÂn Hoµng Li™n - FFI)
l Maggie Catterall (Tr≠Íng St. Monica - Australia)
l ß∆ng Ng‰c QuËc H≠ng (VQG Bπch M∑)
l Nguy‘n Vi’t C∏ch (VQG Xu©n Thu˚)
l Phπm Thanh H≠Íng (D˘ ∏n B∂o tÂn di s∂n Hπ Long-C∏t Bµ - FFI)
l L≠¨ng Quang HÔng (D˘ ∏n MOSAIC Qu∂ng Nam)
l HÂ V®n Cˆ (VQG Yok ß´n)
l Ch≠¨ng tr◊nh GDMT C´n ß∂o (VQG C´n ß∂o)
l Hµ Qu˝ Qu˙nh (C©u lπc bÈ xem chim Hµ NÈi)
l Nguy‘n Thfi Hµ Nguy™n (D˘ ∏n b∂o tÂn bi”n Hfln Mun)
l V‚ ß◊nh S¨n (V≠Ín thÛ Sµi Gfln)
l LÙc Thfi Nga, Toon de Bruyn (D˘ ∏n GDMT - Tr≠Íng BÂi d≠Ïng c∏n bÈ gi∏o dÙc Hµ NÈi)
NguÂn ∂nh: Trang 26 - 27: Hµ QÛy Qu˙nh, Vi÷n Sinh th∏i vµ Tµi nguy™n Sinh vÀt; Trang 44: FFI vµ
ENV, B◊a3: S≠u t«m.

Nhµ xu†t b∂n ....

Gi†y phäp xu†t b∂n sË...cÒa CÙc xu†t b∂n ngµy ...
Thi’t k’ & In tπi Doanh nghi÷p in Hµ Ph∏t
Tel: 04.7629104 - Fax: 04.7628170 - Mobile: 0912 262689