You are on page 1of 7

Chng 3

TNH O HM V TCH PHN


I TNH GN NG O HM.
Trong nhiu bi ton thc t ta cn phi tnh o hm ca hm s y=f(x) khi
bit gi tr ca hm ny ti cc mc xi. t.l bit
yi = f(xi)

(3.1)

Ta c th dng cng thc ni suy Lagrange tnh o hm:


f(x) Ln(x)

(3.2)

vi c lng sai s:

d f ( n+1) (c)
R ( x) =
n ( x)
dx (n + 1)!

'
n

(3.3)

V im c ph thuc x nn c lng (3.3) ch nh gi c khi x l cc


mc ni suy x=xi;
Thng thng ngi ta xt a thc ni suy vi mc cch u vi h=xi+1 xi .
1.1 Tnh o hm cp 1.
a) o hm ti cc im bin.
Khi x l im bin x0 hoc xn ta dng cng thc ni suy bc nht vi hai
mc ni suy tnh gn ng o hm:
y(x0) = (y1-y0)/h

(3.4)

y(xn) = (yn-yn-1)/h
V yn = yn-1 + y(xn) h + 0(h2) nn sai s ca c lng (3.4) l O(h2).
b) o hm ti cc im trong.
Khi x=xi l cc im trong (i=1,2,..,n-1) ta dng cng thc ni suy bc 2 c
xi l im gia

y ( x) yi 1 + t yi 1 +

t (t 1) 2
yi 1
2

(3.5)

vi x = xi-1 +ht
o hm (3.5) theo x ta c:

http://www.ebook.edu.vn

2t 1 2

1
y i 1 .
y ' ( x) = y t' t x' y i 1 +
2

thay x=xi hay t=1 vo cng thc trn ta c:


1
1

1
1
y ' ( xi ) y i 1 + 2 y i 1 . = y i 1 + (y i y i 1 )
2
2
h

h
1
(yi +yi 1 )
y ' ( xi )
2h

hay

y ' ( xi )

yi +1 yi 1
2h

(3.6)

vi i=1,2,,n-1.
tnh c lng sai s ta c cc cng thc:

h 2 ''
'
y
y
hy
y i + O(h 3 )
=
+
+
i
i
i +1
2

2
y = y hy ' + h y '' + O(h 3 )
i
i
i
i 1
2
Do vy:

y i +1 y i 1
= y i' + O(h 2 )
2h
hay cng thc (3.6) c sai s l O(h2).
1.2 o hm cp 2.
tnh o hm cp 2 ta dng cng thc ni suy cp 2 tnh y(xi). o
hm hai ln lin tip biu thc (3.5) ta c:

y ' ' ( xi )

1 2
1
yi 1 = 2 ( yi +1 2 yi + yi 1 )
2
h
h

ta c cc cng thc sau:

h 2 '' h 3 ( 3)
'
y
y
hy
yi +
y i + O(h 4 )
=
+
+
i
i
i +1
2
6

2
3
y = y hy ' + h y '' h y (3) + O(h 4 )
i
i
i
i
i 1
2
6

t ta c:

http://www.ebook.edu.vn

(3.7)

1
( yi +1 2 yi + yi 1 ) = yi'' + O ( y 2 )
2
h

(3.8)

Vy sai s c bc O(h2).
Ch :
Chng ta c cng thc tnh o hm cp 1 v cp 2 ti cc mc ni
suy. tnh o hm ti cc im khng l mc ta li p dng phng
php ni suy Lagrange.
Sai s khi tnh o hm ngoi sai s ca cng thc cn phi tnh n
sai s lm trn, v cc bc ni suy h phi nh.
V d: Hm y=f(x) c cho ti cc mc s c o hm cp 1 v cp 2 ti cc
mc ny c tnh v cho trong bng sau:
i

xi

yi

yi

yi

1,0

1,266

0,6

1,1

1,326

0,635

0,7

1,2

1,393

0,715

0,9

1,3

1,469

0,8

0,8

1,4

1,553

0,89

1,0

1,4

1,647

0,94

II.TNH GN NG TCH PHN XC NH


2.1 Cng thc hnh thang.
Gi s chng ta bit gi tr ca hm y=f(x) ti cc mc cch u xi trn on
[a,b]. Hy lp cng thc tnh tch phn hm f(x) trn [a,b] qua cc gi tr ti
mc.
Chia [a,b] thnh n phn bng nhau. Kh ta c:
h= (b-a)/n; x0=a; xn=b; xi= a+ih; yi= f(xi);

(3.9)

Cng thc hnh thang da trn tng sau.Trn mi on [xi, xi+1] ta thay
din tch hnh thang cong bi din tch hnh thang tng ng. iu c
ngha l:

x i +1

xi

f ( x) dx =

yi +1 + yi
h
2

(3.10)

http://www.ebook.edu.vn

y=f(x)
yi+1
yi

x0 =a

xi

xi+1

xn =b

Ly tng trn cc on [xi,xi+1] (i=0;n-1) ta c:

n 1

yi +1 + yi

i =0

f ( x) dx

hay
a

f ( x) dx

ba
( y0 + 2 y1 + . . . + 2 y n1 + y n )
2n

(3.11)

c lng sai s:
Thc cht ca cng thc (2.11) l thay hm f(x) trn on xi bi cng thc
ni suy bc nht ca n trn on ny. Vi i=0 ta c:
f ( x) = y 0 +

y1 y 0
( x x0 ) + R( x)
x1 x0

f '' ( c )
| R( x) | =
( x x0 ) ( x x1 )
2

M2
( x x0 ) ( x x1 )
2

vi M2 = max | f(x)| ; vi mi x[a,b]


Vy sai s ca tch phn trn on x0 l

x1

x0

y + y0
M
f ( x) dx 1
h 2
2
2

M 2h3
x0 ( x x0 ) ( x x1 ) dx = 12
x1

trn n on ta c sai s ton phn:

M 2 h 3 M 2 (b a) h 2
R1 (n) n
=
12
12
V d: Tnh

(3.12)

e x dx . Ta lp bng gi tr ca hm y = e x
2

http://www.ebook.edu.vn

xi

x2i

yi

0,0

0,00

1,0000

0,1

0,01

0,9900

0,2

0,04

0,9608

0,3

0,09

0,9139

0,4

0,16

0,8521

0,5

0,25

0,7788

0,6

0,36

0,6977

0,7

0,49

0,6126

0,8

0,64

0,5273

0,9

0,81

0,4449

10

1,0

1,00

0,3679

Vi

y ' ' ( x) = 2(2 x 2 1) e x

9
1
( y 0 + y10 ) + y i = 7,4620
2
i =1

Vy
1

e x dx 0,7462
2

| f(x) | t max ti x=0 l M2 = 2. Vy

R10

2(0,1) 2
< 0,002
12

Nn sau khi lm trn ta c:


1

e x dx 0,746
2

2.2 Cng thc Simson (Cng thc parabol)

a) Xy dng cng thc.


Chia on [a,b] thnh 2n on bng nhau, khi h=(b-a)/2n; Trn mi on
[x2i, x2(i+1)] thay hm f(x) bi cng thc ni suy bc hai v din tch hnh

http://www.ebook.edu.vn

thang cong gii hn bi ham f(x) bi din tch hnh thang cong gii hn bi
parabol ni suy.
y=f(x)

x0=a

x2i x2i+1 x2i+2

Ta c:

f ( x ) y 2 i + t y 2 i +
t=

vi

t (t 1) 2
y 2i
2

x x2i
h

nn

2i+2

x2 i

f ( x) dx

h
( y2i + 4 y2i+1 + y2i+2 )
3

(3.13)

Ly tng theo i=0,..,n-1 ta c:

f ( x) dx

ba
( y0 + 4 y1 + 2 y 2 + 4 y3 + 2 y 4 + . . + 4 y 2 n1 + y 2 n )
6n

c) c lng sai s.

Ngi ta chng minh cng thc sc lng sai s nh sau:

R2 (2n) =

(b a )
M 4 h4
180

(3.15)

trong
M4 = max |f(4)(x) | vi x [a,b]

http://www.ebook.edu.vn

(3.14)

V d. tnh

dx .. Chia on [0,1] thnh 10 phn bng nhau. Khi ta

x2

c 2n=10. Cc gi tr ca hm
i

xi

y=e

x2

cho trong bng sau:

x2i

y = e xi
i=0 v i=10

0,0

0,00

0,1

0,01

0,2

0,04

0,3

0,09

0,4

0,16

0,5

0,25

0,6

0,36

0,7

0,49

0,8

0,64

0,9

0,81

10

1,0

1,00

i l

i chn

1,0000
1,0101
1,0408
1,0942
1,1725
1,2840
1,4333
1,6329
1,8965
2,2479
2,7189

o hm 4 ln lin tip ta c:

y ( 4) = 4(4 x 4 + 12 x 2 + 3) e x

Hm ny t gi tr cc i ti x=1 v M2= 76.e


Vy:
76e
. 0,14 0,000115 < 0,00012
180
1
1
x2
0 e dx 30 (3,7188 + 4. 7,2685 + 2. 5,4441) = 1,46268 1,4627
R2

http://www.ebook.edu.vn

You might also like