T.C.

MLL ETM BAKANLII

MUHASEBE VE FNANSMAN

MENKUL KIYMETLER
344MV0013

Ankara, 2011

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme materyalidir. Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir. PARA LE SATILMAZ.

NDEKLER
AIKLAMALAR ...................................................................................................................iv GR ....................................................................................................................................... 1 RENME FAALYET 1 ................................................................................................... 3 1. YATIRIM VE PYASALAR ............................................................................................... 3 1.1. Yatrm .......................................................................................................................... 4 1.1.1. Yatrm ve Risk...................................................................................................... 4 1.1.2. Yatrmn zellikleri.............................................................................................. 4 1.1.3. Yatrm Trleri....................................................................................................... 5 1.2. Piyasalar........................................................................................................................ 6 1.2.1. Tanm.................................................................................................................... 6 1.2.2. Mali Piyasa ............................................................................................................ 6 1.2.3. Sermaye Piyasas Faaliyetleri ................................................................................ 6 1.2.4. Sermaye Piyasas Kurumlar.................................................................................. 6 UYGULAMA FAALYET ................................................................................................ 8 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 10 RENME FAALYET 2 ................................................................................................. 13 2. HSSE SENED.................................................................................................................. 13 2.1. Tanm ......................................................................................................................... 14 2.2. Trleri ......................................................................................................................... 14 2.2.1. Hamiline ve Nama Yazl Hisse Senetleri ........................................................... 14 2.2.2. Ad ve mtiyazl Hisse Senetleri .......................................................................... 15 2.2.3. Primli ve Primsiz Hisse Senetleri ........................................................................ 15 2.2.4. Bedelli ve Bedelsiz Hisse Senetleri ..................................................................... 15 2.2.5. Kurucu ve ntifa Hisse Senetleri.......................................................................... 15 2.3. Hisse Senedinin Getirileri ve Sorumluluklar ............................................................. 16 2.3.1. Temett (Kr Pay) Hakk ................................................................................... 16 2.3.2. Rhan Hakk ...................................................................................................... 16 2.3.3.Ynetime Katlma ve Oy Hakk ........................................................................... 16 2.3.4. Bilgi Alma Hakk................................................................................................. 16 2.3.5. Sr Saklama Sorumluluu .................................................................................... 16 2.3.6. Taahhtleri Yerine Getirme Sorumluluu ........................................................... 16 2.3.7. Szleme artlarna Uyma Sorumluluu............................................................. 16 2.4. Hisse Senedinde Fiyat ve Deer ................................................................................. 17 2.4.1. Nominal (tibari) Fiyat......................................................................................... 17 2.4.2.hra Fiyat............................................................................................................ 17 2.4.3. Piyasa Fiyat ........................................................................................................ 17 2.4.4. Borsa Fiyat.......................................................................................................... 17 2.4.5. Defter Deeri ....................................................................................................... 17 2.4.6. Tasfiye Deeri ..................................................................................................... 17 2.4.7. leyen Teebbs Deeri...................................................................................... 17 2.4.8. Gerek Deer ....................................................................................................... 17 2.5. Hisse Senedinin ekli.................................................................................................. 18 2.6. Hisse Senedi Piyasas.................................................................................................. 19 2.6.1. Ulusal Pazar......................................................................................................... 20 2.6.2. kinci Ulusal Pazar............................................................................................... 20

2.6.3. Yeni Ekonomi Pazar........................................................................................... 20 2.6.4. Gzalt Pazar ...................................................................................................... 20 2.6.5. Fon Pazar ............................................................................................................ 20 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 23 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 25 RENME FAALYET 3 ................................................................................................. 28 3. TAHVL ............................................................................................................................. 28 3.1. Tanm ......................................................................................................................... 28 3.2. Trleri ......................................................................................................................... 28 3.2.1. Devlet Tahvilleri ve zel Sektr Tahvilleri ........................................................ 28 3.2.2. Primli Tahviller ve Baa Ba Tahviller................................................................ 29 3.2.3. Hamiline ve Nama Yazl Tahviller..................................................................... 29 3.2.4. kramiyeli Tahviller ............................................................................................. 29 3.2.5. Garantili Tahviller ve Garantisiz Tahviller.......................................................... 29 3.2.6. Paraya evrilme Kolayl Olan Tahviller .......................................................... 29 3.2.7. Sabit Faizli ve Deiken Faizli Tahviller ............................................................ 29 3.2.8. ndeksli Tahviller................................................................................................. 30 3.3. Tahvilin Getirileri ve Sorumluluklar.......................................................................... 30 3.4. Tahvilde Fiyat ve Deer Kavramlar........................................................................... 30 3.4.1. Nominal (tibari) Deer ....................................................................................... 30 3.4.2. hra Deeri ......................................................................................................... 30 3.4.3. Piyasa Deeri....................................................................................................... 30 3.5. Tahvilin ekli.............................................................................................................. 30 3.6. Tahvil Piyasas ............................................................................................................ 31 3.7. Hisse Senedi ve Tahvilin Farklar ............................................................................... 32 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 33 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 35 RENME FAALYET 4 ................................................................................................. 38 4. DER MENKUL KIYMETLER...................................................................................... 38 4.1. Repo ............................................................................................................................ 39 4.2. Varla Dayal Menkul Kymet................................................................................... 39 4.3. Gelir Ortakl Senedi ................................................................................................. 40 4.4. Menkul Kymet Yatrm Ortakl .............................................................................. 40 4.5. Gayrimenkul Yatrm Ortakl................................................................................... 40 4.6. Menkul Kymet Yatrm Fonlar ................................................................................. 41 4.7. Altn ............................................................................................................................ 41 4.8. Mevduat Faizleri ......................................................................................................... 42 4.9. Dviz........................................................................................................................... 42 4.10. Kr Zarar Ortakl Belgesi....................................................................................... 43 4.11. Katlma ntifa Senedi ................................................................................................ 43 4.12. Oydan Yoksun Hisse Senedi..................................................................................... 43 4.13. Hazine Bonolar ve Devlet Tahvilleri ....................................................................... 43 4.14. Banka Bonolar ve Banka Garantili Bonolar ............................................................ 43 4.15. Finansman Bonolar .................................................................................................. 44 4.16. Gayrimenkul Yatrm ............................................................................................... 44 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 45 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 47

ii

MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 50 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 55 NERLEN KAYNAKLAR.................................................................................................. 58 KAYNAKA ......................................................................................................................... 59

iii

AIKLAMALAR AIKLAMALAR
KOD ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI MODLN TANIMI 344MV0013 Muhasebe ve Finansman Alan Ortak Menkul Kymetler Muhasebe ve Finansman hizmetleri alannda hisse senedi, tahvil ve dier menkul kymetlerin zellikleri ile bu kymetlere yatrm yapma kurallarnn yer ald renme materyalidir. 40/16

SRE N KOUL YETERLK

Menkul kymetleri semek. Genel Ama Gerekli ortam salandnda Trk Ticaret Kanunu ve Sermaye Piyasas Kurumu mevzuatlarna gre menkul kymetleri ayrt ederek, setiiniz menkul kymete yatrm yapabileceksiniz. Amalar 1. Yatrm kavram ve piyasalar tanyarak, gerektiinde yatrmlarnza yn verebileceksiniz. 2. Hisse senedi kavram, zellikleri ve eitlerini tanyarak hisse senedine yatrm yapabileceksiniz 3. Tahvil kavram, zellikleri ve eitlerini tanyarak tahvile yatrm yapabileceksiniz. 4. Finansal piyasalardaki dier yatrm aralarn tanyarak yatrm yapabileceksiniz. Bilgisayar laboratuvar, bilgisayar, bilgisayar masas, sandalye, yazc, sarf malzemeleri, Trk Ticaret Kanunu, Sermaye Piyasas Mevzuat, hisse senedi, tahvil ve dier menkul kymet rnekleri. Modln iinde yer alan her faaliyetten sonra, verilen lme aralaryla kazandnz bilgi ve becerileri lerek kendinizi deerlendireceksiniz. retmen; modl sonunda lme arac uygulayacak, modl ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek, deerlendirecektir.

MODLN AMACI

ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

LME VE DEERLENDRME

iv

GR GR
Sevgili renci, nsanlarn yaamsal faaliyetlerini devam ettirmeleri byk lde ekonomik kaynaklara baldr. Bu nedenle insanlar amatrce yapmay sevdikleri ilerin dnda para kazanmak iin bir meslek edinmeli ve insanla hizmet ederek retken bir yaam srdrmelidirler. Kazanan ve reten insanlarn ekonomik kaynaklarn idare etmek ve gerekirse bu kaynaklara yn vermek aamasnda muhasebe ve finansman meslekleri devreye girmektedir. Kiilerin her konuda uzman ve yeterli olmas beklenemez. Siz bu aamada devreye girerek insanlarn finansal kaynaklarn idare edecek, gelir ve gider dengesini salayacak ve varsa gelir fazlas durumunda onlar adna yatrm yapacaksnz. Yatrm ok ynl bir davrantr. Doru zamanda, doru miktarda, doru kaynaa yatrm yapmak nemlidir. Bu nedenle yatrm aralar, bu aralarn getiri ve riskleri iyi bilinmelidir. Bu modl notlarnn amac yatrm aralarndan biri olan menkul kymetleri size tantmak ve gerek kendi yatrmlarnz, gerekse size gvenen ve paralarn emanet eden mterilerinizin yatrmlarn en iyi ekilde deerlendirmenizi salamaktr.

RENME FAALYET 1
AMA

RENME FAALYET 1

Bu renme faaliyeti ile yatrm kavram ve piyasalar tanyarak, gerektiinde yatrmlarnza yn verebileceksiniz.

ARATIRMA
Bu faaliyet ncesinde yapmanz gereken ncelikli aratrmalar unlardr: evrenizde bulunan bir bankaya gidip mterileri iin hangi yatrm alternatiflerini sunduklarn renerek snfta arkadalarnz ile paylanz. evrenizde bulunan birka bankaya giderek repo faiz oranlarn reniniz ve snfta arkadalarnz ile oranlar karlatrnz. nternet aracl ile bir hafta boyunca setiiniz be irketin hisse senedi deerlerini takip ediniz ve deerleri kaydedip snfta bir borsa panosu oluturarak panoya asnz. Bir miktar birikiminiz olduunu var sayarak deiik yatrm alternatiflerine yatrm yapnz ve snfta dier yatrm aralarn seen arkadalarnz ile getirilerinizi karlatrnz. Ayrca neden bu yatrm aracn setiinizi aklaynz. nsanlarn yatrm yaparken hangi ltlere dikkat ettii ile ilgili on sorudan oluan bir anket hazrlaynz ve anketi evrenizdeki be kiiye uygulaynz. Daha sonra tm snfn sonularn grup almas ile deerlendiriniz. Hisse senedi ve tahvilin farklarn aratrnz ve snfta arkadalarnz ile paylanz. Bir ktphane veya finansal kurulua giderek fon, piyasa, portfy, eksper kavramlarnn anlamlarn aratrnz.

1. YATIRIM VE PYASALAR
Kiilerin yaptklar i karlnda elde ettikleri gelirden harcama ve giderlerini dtkten sonra geriye kalan tutara tasarruf denir. Kiilerin tasarruf yapmalarnn nedenleri unlardr: leride karlalacak beklenmedik durumlara kar hazrlkl olmak Bir i kurmak amac ile birikim yapmak Yaplacak byk bir harcama iin para biriktirmek (rnein ev, araba, arsa vb. almak iin) Yallkta sknt yaamamak

Gelirin tm tketim harcamalarna kullanlmayp bir ksm da gelecei gven altna almak iin tasarrufa dnrse yatrm miktar artar. Tasarruf halk arasndaki tabirle yastk altnda bekletilmeyip baz finansal aralara ynlendiriliyorsa yatrma dnr.

1.1. Yatrm
Faaliyetler sonucu elde edilen kazantan giderler karldktan sonra kalan tutarn eitli aralar ile deerlendirilmesine yatrm denir. Tasarruf ve birikimlerini deerini kaybetmemesi ya da daha fazla kazan elde etmek amac ile yatrm aralarna balayanlara yatrmc denir.

2.000 YTL Aylk Gelir (1.500 YTL)Aylk Harcama 500 YTL Tasarruf

Resim 1.1: Yatrm alternatifleri

1.1.1. Yatrm ve Risk

Yaplacak finansal yatrmlar kazan salayabilecei gibi kayplara da neden olabilir. Kazan ya da kayp tutarn nceden belirlemek mmkn olmayabilir. Zarara urama tehlikesine risk denir. Doada, ekonomide, yaamda, lkenin siyasal yapsnda ve her alanda risk mevcuttur. Riskten korunmak iin kararlar aratrma yaplmadan ve profesyonel yardm alnmadan verilmemelidir. Aksi halde yatrma ayrlan kaynak kaybedilebilir.

1.1.2. Yatrmn zellikleri

Finansal yatrm karar alan bir kii aadaki ltleri gz nnde bulundurmaldr: Yatrm iin ayrlan tutar ihtiya duyulmayacak tasarrufu ifade etmelidir.(Resim 1.2.)

Resim 1.2: Yatrm tasarruf ile yaplr

Yatrm iin bor ya da kredi kullanlmamaldr. Yatrm fikrinde kararl olunmal ve gerekli pazar aratrmas yaplmaldr.

Yatrm sonucunda elde edilecek kazan nceden hesaplanmaldr. Yatrm uzun vadeli olmaldr. (Resim 1.3.)

Resim 1.3: Uzun vadeli yatrm daha kazanldr

Ani ekonomik deiikliklerde yatrm kararlar deitirilmemelidir. (Resim 1.4.)

Resim 1.4: Ani karar verilmemelidir

1.1.3. Yatrm Trleri

Altn Repo Mevduat Faizleri Dviz Hisse Senedi Kar Zarar Ortakl Belgesi Katlma ntifa Senetleri Oydan Yoksun Hisse Senedi Tahvil Hazine Bonolar ve Devlet Tahvilleri Gelir Ortakl Senedi Banka Bonolar ve Banka Garantili Bonolar Finansman Bonolar Varla Dayal Menkul Kymet Menkul Kymet Yatrm Fonlar Gayri Menkul Yatrm

1.2. Piyasalar
Tasarruf sahipleri yatrmlarn piyasalarda deerlendirir. Piyasalarda ok eitli yatrm alternatifi bulunur.

1.2.1. Tanm
Alc ve satcnn karlat ve fonlarn el deitirdii yere piyasa (rgtl pazar) denir.

1.2.2. Mali Piyasa

Fon arz eden ve fon talep edenleri eitli aralar kullanarak bir araya getiren, hukuki ve idari kurallar ile ynetilen ve denetlenen piyasalara mali piyasa denir. Mali piyasann unsurlar unlardr: Yatrmclar (fon talep edenler) Tasarruf sahipleri (fon arz edenler) Yatrm aralar Arac kurulular Gerekli dzenlemeler

Mal piyasalar ksa vadeli ise para piyasas, orta ve uzun vadeli ise sermaye piyasas ad verilir. Sermaye piyasalar birincil ve ikincil piyasalar olarak ikiye ayrlmaktadr.

1.2.3. Sermaye Piyasas Faaliyetleri

Kayt altna alnan piyasa aralarnn tasarruf sahiplerine ulamasn salamak Piyasa aralarnn alm satmna araclk etmek Yatrm danmanl yapmak Portfy ynetmek (Birden fazla kymete yatrm yaplarak oluturulan toplam deere portfy denir.)

1.2.4. Sermaye Piyasas Kurumlar

Arac kurulular Yatrm fonlar Yatrm ortaklklar SPK tarafndan izin verilen dier kurulular

Resim 1.5: Yatrm karar almak

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

lem Basamaklar nsanlar tasarrufa tevik eden nedenleri tespit ediniz.

Yatrm seeneklerini deerlendiriniz.

neriler nsanlar tasarrufa tevik eden nedenleri renmek amac ile evrenizde bulunan gelir sahibi be kiiye anket uygulaynz. Anket hazrlarken u sorularn cevabn araynz: Tasarruf yapabiliyor musunuz? Yatrm karar alrken nelere dikkat ediyorsunuz? Yatrmlarnz hangi alanlarda deerlendirmeyi tercih ediyorsunuz? Hangi yatrm trlerini biliyorsunuz? Elinizde u anda ihtiya duymadnz 5.000 YTL tutarnda tasarrufunuz var. Bu paray bir ay iin deiik yatrm alternatiflerini kullanarak deerlendiriniz ve yatrm kararnz veriniz. Bir ay vadeli banka mevduat hesabna yatrm yapnz (Faiz oran aylk net % 15) Bir ay sre ile dolara yatrm yapnz (Aylk dolar kur art net % 5). Bir ay iin X irketinin hisse senedine yatrm yapnz (Hisse senedinin aylk deer azal net %7). Bir ay sre iin altna yatrm yapnz (Altnn bir aylk deer art net %2). Hesaplamalarnzda aadaki forml kullannz: Sermaye x Oran Kazan(Zarar)= ---------------------------100 Setiiniz be bankann yatrmclarna sunduklar aralar iin nerdikleri kazan tutarlarn reniniz. 1 aylk, 3 aylk, 6 aylk ve yllk faiz oranlarn sorunuz. Repo faiz oranlarn sorunuz. Yatrm fonlar faiz oranlarn sorunuz. Sunduklar dier yatrm alternatiflerini ve getirilerini sorunuz.

Yatrm seeneklerinin kazanlarn belirleyiniz.

 Piyasalar takip ediniz.

Borsada ilem gren irket seiniz ve bir hafta boyunca irketin gidiatn takip ederek en krl irketi seiniz. irketin durumunu borsa haberlerinden, gazetelerin ekonomi sayfalarndan, borsa sreli yaynlarndan ve internetten takip ediniz. evrenizde bulunan bir bankaya veya arac kurulua giderek piyasalar hakknda bilgi toplaynz ve snfta arkadalarnz ile paylanz. Mali piyasann ne anlama geldiini sorunuz. Birincil ve ikincil piyasann ne demek olduunu reniniz. Sermaye piyasasnda hangi kurulularn faaliyet gsterdiini sorunuz. Sermaye piyasalarnda hangi ilemlerin yapldn sorunuz.

Piyasalarda yaplan ilemleri tespit ediniz.

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

A- OBJEKTF TESTLER
Aadaki sorularn cevaplarn doru veya yanl olarak deerlendiriniz. Doru 1 2 3 4 5 Yatrm tasarruflarn eitli aralar ile deerlendirilmesine denir. nsanlar ok zengin olmak iin yatrm yapar. Yatrm ileriye dnk beklentiler iin yaplr. Yatrmda kullanlacak kaynak gelirin tamam olmaldr. Fon arz edenler ile fon talep edenlerin karlat ve alm satm yaptklar yere piyasa denir. Yanl

Aadaki oktan semeli sorulardaki doru seenei iaretleyiniz. 1. Hangisi yatrm aralarndan biri deildir? A) Mevduat faizi B) Devlet tahvili C) Yastk alt birikimi D) Repo Hangi ilem sonucu tasarruf hesaplanr? A) Kar Zarar B) Gelir Gider C) Aylk Kazan Faiz D) Gelir + Gider Hangisi yatrm riskli klar? A) Yatrm bor ile yapmak B) Tasarrufla yatrm yapmak C) Yatrm ncesi aratrma yapmak D) Olas getirileri hesaplamak Hangisi mali piyasasnn unsurlar arasnda yer almaz? A) Tasarrufu olmayanlar B) Yatrmclar C) Yatrm aralar D) Arac kurulular

2.

3.

4.

10

5.

Hangisi sermaye piyasas faaliyetlerinden biri deildir? A) A)Alm satma araclk yapmak B) B)Danmanlk yapmak C) C)Bankaclk ilemleri yapmak D) D)Portfy ynetmek

DEERLENDRME
Sorulara verdiiniz yantlar modl sonundaki cevap anahtaryla karlatrnz. Bu faaliyet kapsamnda hangi bilgileri kazandnz belirleyiniz. Yanl cevaplandrdnz sorularla ilgili konular tekrar inceleyip renmeye alnz.

11

B- UYGULAMALI TEST
Aada listelenen davranlar, davranlarnzn her birinde uyguladysanz evet, uygulamadysanz hayr kutucuklarn iaretleyiniz. rencinin Ad Soyad: Snf ve Nu:

Modl Ad: Menkul Kymetler Uygulama Faaliyeti: Yatrm ve Piyasalar

Aklama: Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz becerileri Evet ve Hayr kutucuklarna (X) iareti koyarak kontrol ediniz. Deerlendirme ltleri Tasarrufun nasl olutuunu belirlediniz mi? Bir bankaya gittiniz mi? Bankann dviz ve YTL faiz oranlarn sordunuz mu? Yatrm alternatiflerinin isimlerini rendiniz mi? evrenizdekilere niin yatrm yaptklarn sordunuz mu? Yatrmn zelliklerini kavradnz m? Mali piyasalarda faaliyet gsteren kurulular rendiniz mi? Mali piyasalarda yaplan ilemleri biliyor musunuz? nternetten veya borsa haberlerinden bir irketin hisse senedi verilerini bir hafta boyunca takip ettiniz mi? Evet Hayr

DEERLENDRME
Uygulama faaliyetinde kazandnz davranlarda iaretlediiniz Evet ler kazandnz becerileri ortaya koyuyor. Hayr larnz iin ilgili faaliyetleri tekrarlaynz. Hepsi Evet ise bir sonraki renim faaliyetine geiniz.

12

RENME FAALYET 2 RENME FAALYET 2

AMA
Bu renme faaliyeti ile hisse senedi kavram, zellikleri ve eitlerini tanyarak hisse senedine yatrm yapabileceksiniz.

ARATIRMA
Bu faaliyet ncesinde yapmanz gereken ncelikli aratrmalar unlardr: evrenizdeki halka ak anonim irketlerden birini ziyaret edip piyasada ilem gren senetlerinin miktarn, fiyatn, irketin faaliyet alann, faaliyet kar ya da zararn aratrnz. evrenizde bulunan birka kiiden hi hisse senedi alp almadklarn nedenleri ve sonular ile renerek arkadalarnz ile paylanz. Basn-yayn kurulularndan hisse senetleri hakknda yazlan bilgileri takip ediniz. nternetten borsa ve hisse senetleri hakknda kan bilgileri snf ortamna tayarak arkadalarnz ile paylanz. Kendinize MKBden bir hisse senedi seerek senet ve irket hakknda bilgi toplaynz.

2. HSSE SENED

Resim 2.1: eitli yatrm aralar

Kiilerin yatrm amac ile edindikleri, ortaklk veya alacak hakk salayan ve karlmas iin Sermaye Piyasas Kurulundan izin alnan kymetli evraklara menkul kymet denir. Menkul kymetlerin zellikleri yle sralanabilir: Yatrm amac ile alnr. Belirli ekil artlarn tamas gerekir. Sahibine ortaklk veya alacak hakk salar. Nama veya hamiline dzenlenmi olabilir.

13

Menkul kymetlerin zerinde yazl olan deerleri (nominal deer) ve piyasa deerleri vardr.

Menkul kymet yatrm aralarndan bir tanesi de hisse senedidir.

2.1. Tanm
Sermaye irketlerinin ortaklarna sermaye paylarn belgelendirmek amac ile verdikleri kymetli evraklara hisse senedi denir. Her sermaye irketi hisse senedini karma yetkisine sahip deildir. Sermaye Piyasas Kurulundan izin alan sermaye irketleri hisse senedi karabilir. Hisse senedi karma yetkisi olan kurum ve kurulular unlardr: Anonim irketler Sermayesi paylara blnm komandit irketler zel kanunla kurulmu kurumlar (T.C. Merkez Bankas, Kamu ktisadi Teekklleri, sigorta irketleri, bal ortaklklar)

2.2. Trleri
Hisse senetleri yatrmclara salad imknlar ve karlma ekillerine gre deiik isimler altnda gruplandrlabilir.

2.2.1. Hamiline ve Nama Yazl Hisse Senetleri

Kymetli evrak zerinde sahibinin ismi belirtiliyorsa nama yazl, isim belirtilmiyor ve elinde bulunduran kiiye alacak hakk tanyorsa hamiline yazl hisse senedidir. Nama yazl kymetli evraklar daha gvenlidir. Senet kaybedilirse ya da kt niyetle baka birinin eline geerse hamiline yazl senet kolaylkla elden karlabilir. nk senedin hak sahibi onu elinde bulunduran kiidir. Hamiline yazl senetlerin devri teslim ile nama yazl senetlerin devri ciro ile olur. Kymetli bir evrak zerindeki hakkn bakasna devredilmesi iin yaplan ileme ciro denir. ki tr ciro vardr: Tam Ciro: Devir edilen kiinin ad ve soyad yazlarak deyiniz yazlr ve devreden kii tarafndan imzalanr. Beyaz Ciro: sim belirtilmeden, sadece deyiniz yazlr ve devreden kii tarafndan imzalanr. BEYAZ CRO deyiniz mza

TAM CRO Sayn Bircan BULUTa deyiniz mza

Nama yazl senetler ciro ile devredildikten sonra pay defterine kaydedilir.

14

2.2.2. Ad ve mtiyazl Hisse Senetleri

Sahiplerine eit haklar tanyan hisse senetlerine ad hisse senedi denir. Ana szleme ile oy hakk, kra itirak vb. alardan sahiplerine dierlerine gre daha zel haklar salayan hisse senetlerine imtiyazl hisse senetleri denir.

2.2.3. Primli ve Primsiz Hisse Senetleri

Senedin zerinde yazl olan deere nominal (itibari) deer denir. Hisse senedi zerinde yazl deerden daha yksek bir bedel ile karlyorsa primli hisse senedi, zerinde yazl bedel ile karlyorsa primsiz hisse senedi denir.

2.2.4. Bedelli ve Bedelsiz Hisse Senetleri

Kurulu ya da sermaye artrm esnasnda karlan senetler bedelli senetlerdir. Bu sayede sermayedarlar dndaki kii ve kurululardan fon temin edilir. letmenin baz varlklarndaki deer artlarnn sermayeye eklenmesi ile karlan hisse senetlerine bedelsiz hisse senetleri denir. Bedelsiz hisse senetlerini iletme ortaklar alabilir.

2.2.5. Kurucu ve ntifa Hisse Senetleri

Kuruluta emei geenler iin karlan, ortaklk ve irket ynetimine katlma hakk vermeyen senetler kurucu hisse senetleridir. Sadece irket krnn bir ksm iin alacak hakk verir. ntifa hisse senetleri ise baz kiiler iin alacak ya da hizmetleri karl karlan ve ortaklk hakk salamayan hisse senetleridir.

Resim 2.2: Hisse senedi

15

2.3. Hisse Senedinin Getirileri ve Sorumluluklar

Yatrm arac olarak hisse senedini seen kii ve kurulular kazan salamak yannda baz sorumluluklar da yerine getirmelidirler. Bu hak ve sorumluluklar u ekilde sralanabilir.

2.3.1. Temett (Kr Pay) Hakk

letme kr ettii zaman hisse senedi sahibi olan ortak bu kra hissesi orannda ortak olur. Ancak risk gz nne alnrsa iletmenin her zaman kr etmeyecei de bilinmelidir. letme krndan kanunen ayrlmas gereken tutarlar ayrlmadka ortaklarn temettleri datlamaz.

2.3.2. Rhan Hakk

letmenin bedelli sermaye artrmna gitmesi halinde mevcut ortaklarn artrmdan ncelikle pay alma hakkna rhan hakk denir. Bu haktan faydalanabilmek iin eski hisse senedinin Sermaye Piyasas Kurulu tarafndan belirtilen sre iinde ibraz edilmesi (sunulmas) gerekir.

2.3.3.Ynetime Katlma ve Oy Hakk

Hisse senedi sahibi olan yatrmc irket ynetim kurulu seimlerinde semen ve aday olarak ynetime katlabilir. Ancak oy kullanm hisse ile orantl olduu iin iletmede her zaman fazla hissesi bulunan kiilerin sz hakk daha fazladr. Her hisse bir oyu ifade eder. Bu durumda %51 hisseyi elinde bulunduranlar ynetime sahip olabilirler.

2.3.4. Bilgi Alma Hakk

Pay sahipleri istedikleri zaman irket srlar dndaki genel bilgileri edinme hakkna sahiptirler. Bu hak engellenemez ve snrlanamaz.

2.3.5. Sr Saklama Sorumluluu

Pay sahibi hem ortakln devam srasnda hem de ortaklktan ayrldktan sonra irket srlarn saklamak ve aklamamakla mkelleftir.

2.3.6. Taahhtleri Yerine Getirme Sorumluluu

Pay sahibi iletme kuruluunda ve sermaye artrm esnasnda taahht ettii tutarlar zamannda demekle sorumludur. Aksi halde cezai ileme maruz kalabilirler.

2.3.7. Szleme artlarna Uyma Sorumluluu

Pay sahibi ortaklk szlemesinde belirtilen ve altna imzasn att tm kurallara uymak ve sorumluluklarn yerine getirmek zorundadr.

16

2.4. Hisse Senedinde Fiyat ve Deer

Yatrm alternatifi olarak hisse senedi tercih edilmi ise getirinin takibi iin hisse senedi fiyat ve deer tanmlarn bilmek gerekir.

2.4.1. Nominal (tibari) Fiyat

Hisse senedinin karlmas srasnda belirlenen ve zerinde yazl olan deere nominal deer denir.

2.4.2.hra Fiyat
Hisse senedinin sata sunulduu fiyattr. Hisse senedi nominal fiyat ile karlabilecei gibi farkl bir fiyat ile de karlabilir.

2.4.3. Piyasa Fiyat

Hisse senedinin arz ve talep piyasasnda ilem grd fiyattr. Piyasa fiyat iletmenin durumuna gre yksek ya da dk olabilir.

2.4.4. Borsa Fiyat

Borsada ilem gren hisse senetlerinin bu piyasadaki arz ve talep durumuna gre oluan fiyattr. Hisse senedine talep fazla ise senedin deeri artar.

2.4.5. Defter Deeri

letmenin z sermaye toplamnn hisse senedi saysna blnmesi ile bulunan tutardr.

2.4.6. Tasfiye Deeri

irketin dalmas halinde tm varlklardan borlar dldkten sonra kalan tutarn hisse senedi saysna blnmesi ile bulunan tutardr.

2.4.7. leyen Teebbs Deeri

letmenin alr halde devri durumunda salayaca gelir hesaplanarak bulunan deerdir.

2.4.8. Gerek Deer

Yatrmcnn tm koullar dikkate alarak hisse senedi iin belirledii deerdir.

17

Resim 2.3: Borsadan bir grnm

2.5. Hisse Senedinin ekli

Trk Ticaret Kanununun 413. Maddesine gre hisse senedinde bulunmas gereken ekil artlar unlardr: irket unvan ve yetkili imzalar Esas sermaye miktar irketin tescil tarihi Senet tr Senedin nominal deeri

Zorunlu olan bu artlarn dnda ihtiyari (istee bal) olarak aadaki hususlar da yer alabilir: Senet k tarihi irket szlemesinin nemli maddeleri Pay (sermayenin blnm paralar) adedi Kuruluu onaylayan mahkeme kararnn tarih ve numaras Senetlerin seri ve sra numaras

18

Resim 2.4: Eski Hisse senedi rnekleri

2.6. Hisse Senedi Piyasas

Belli kurallara gre ve bir dzen iinde menkul kymet alm satmnn yapld organize olmu piyasalara borsa denir. SPK' dan yetki belgesi alm olan; Arac kurumlar, Ticari bankalar, Yatrm ve kalknma bankalar borsada ilem yapabilirler.

Borsann zellikleri unlardr: Ekonomiye kaynak yaratr. Sermayeyi tabana yayar. Likidite (hemen kullanlabilir para) salar. Ekonominin gstergesidir. Tasarruflarn deerlendirilmesini salar. Gven salar. Bilgilere kolay ulamay salar.

Hisse senetleri birincil ve ikincil piyasada ilem grmektedir. Birincil piyasalarda irketler ile tasarruf sahipleri dorudan kar karya gelir ve alm satm yaparlar. Halka arz ileminin borsada yapld piyasadr.

19

Birincil piyasalardan alnan menkul kymetlerin el deitirmesi ile oluan piyasalar ise ikincil piyasalardr. kincil piyasa ilemleri Borsada Ulusal Pazar, kinci Ulusal Pazar, Yeni Ekonomi Pazar, Gzalt Pazar ve Fon Pazarnda yaplr.

Resim 2.5: Borsa verileri

2.6.1. Ulusal Pazar

MKBnin temel pazardr. stikrarl irketlerin ilem grd pazardr.

2.6.2. kinci Ulusal Pazar

Gelimekte ve bymekte olan kk ve orta lekli iletmelerin hisse senetlerinin ilem grd pazarlardr.

2.6.3. Yeni Ekonomi Pazar

Biliim, elektronik, telekomnikasyon, bilgisayar, internet, donanm, medya vb. irketlerin hisse senetlerinin ilem grd pazarlardr.

2.6.4. Gzalt Pazar

Bilgilendirme grevlerini yerine getirmeyen, dzenlemelere uyum salamayan irketlerin hisse senetlerinin ilem grd pazarlardr.

2.6.5. Fon Pazar

Yatrm fonlarnn ilem grd pazarlardr.

20

Resim 2.6: MKB Endeksleri

Sermaye Piyasas Kurulundan yetki belgesi alan arac kurumlar ve bankalar hisse senedi piyasasnda alm satma araclk ederler. Bunlara yetkilerine gre borsa yesi ya da ye temsilcisi denir. Hisse senedi piyasas basit olarak u ekilde ilemektedir: Mteri borsa yesine alm satm iin mteri emri verir. ye temsilcisi emri bilgisayara aktarr ve mteri emri borsa emrine dnr. Borsa ilemleri seans saatleri iinde yaplr. Borsada ilemlerin balamas ve bitmesi arasnda geen sreye seans denir. Hisse senedi piyasasnda ilem birimi lot tur. Bir lot bin adet hisse senedini ifade eder. Alm iin verilen en son emir iptal edilebilir veya dzeltilebilir. Borsa ile ilgili sorgu ekranlar kullanlarak bilgi toplanabilir. Sahip olunan menkul kymetin sat emrinin verilmesi ya da satlmasna aa sat denir. Borsa verilerini takip edilmesinde gstergeler (endeks) kullanlr. Hisse senetlerinin fiyat ve getirilerini, oransal deiimleri yanstan gstergeye endeks denir. Hisse senedi piyasasnda takas ve saklama hizmetleri de verilmektedir.

21

Resim 2.7: Endeks ve ilem hacmi

22

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

lem Basamaklar Hisse senedinin eklini grnz. neriler Bir hisse senedi ekli veya rneini temin ederek snfa getiriniz ve snfta arkadalarnz ile inceleyiniz. Bir arac kuruma giderek rnek talebinde bulunabilirsiniz Bir bankaya giderek rnek belge talebinde bulunabilirsiniz. Borsa ile ilgili sreli yaynlar edinerek belge rnekleri temin edebilirsiniz. Medya, internet veya dier iletiim aralarn kullanarak borsada ilem gren evrenizdeki bir iletmeyi tespit ediniz ve iletmeden borsa verileri toplaynz. letmenin sermayesini reniniz. letmenin borsada ilem grmek iin hangi ilemleri yerine getirdiini sorunuz. letmenin hisse senetlerine ne kadar talep olduunu sorunuz. letmenin borsadaki deer art ve azallarn sorarak son bir haftalk verilerini kaydediniz. letmenin hisse senetlerini hangi ekilde kardn sorunuz. evrenizde bulunan bir banka ya da arac kurulua giderek borsa seans saatlerini reniniz. Ulusal pazar seans saatlerini sorunuz kinci ulusal pazar seans saatlerini sorunuz. Yeni ekonomi pazar seans saatlerini sorunuz. Fon pazar seans saatlerini sorunuz. Birincil piyasa seans saatlerini sorunuz. Gzalt pazar seans saatlerini sorunuz. Toptan satlar pazar seans saatlerini sorunuz.

Hisse senedi piyasasndan irket seiniz.

Hisse senedi piyasasnn seans saatlerini takip ediniz.

23

 Hisse senedi piyasasndaki pazar eitlerini ve pazarda ilem gren irketleri takip ediniz.

Grsel aralardan, arac kurumlardan, sreli yaynlardan faydalanarak ulusal pazarda, ikincil ulusal pazarda, gzalt pazarnda, fon pazarnda, yeni ekonomi pazarnda ilem gren birer tane irket ismi belirleyiniz Ulusal Pazarda ilem gren bir irket ismi reniniz. Yeni ekonomi pazarnda ilem gren bir irket ismi reniniz. Fon pazarnda ilem gren bir irket ismi reniniz. kincil ulusal pazarda ilem gren bir irket ismi reniniz. Gzalt pazarnda ilem gren bir irket ismi reniniz.

24

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

A- OBJEKTF TESTLER
Aadaki sorularn cevaplarn doru veya yanl olarak deerlendiriniz.

Doru Yanl
1 2 3 4 5 Kolektif irketler hisse senedi karma yetkisine sahiptir. Hisse senedi karlmas srasnda belirlenen ve zerinde yazl olan deere nominal deer denir letmenin kr elde etmesi durumunda hisse senetleri sahiplerinin alaca paya temett denir. Hisse senedinin zerinde senedin k tarihi bulunmak zorundadr. stikrarl irketler gzalt pazarnda ilem grr. Aadaki oktan semeli sorulardaki doru seenei iaretleyiniz. Hangisi hisse senedinin sahiplerine salad haklardan biri deildir? A) Temett (Kar Pay) B) Faiz C) Bilgi alma D) Ynetime katlma Hangisi hisse senedi karma yetkisine sahip deildir? A) zel kanunla kurulmu kurulular B) Anonim irketler C) Sermayesi paylara blnm komandit irketler D) Limitet irketler Bilgilendirme grevlerini yerine getirmeyen, dzenlemelere uyum salamayan irketlerin hisse senetlerinin ilem grd pazar hangisidir? A) Birincil pazarlar B) Fon pazar C) Yeni ekonomi pazar D) Gzalt pazar Borsada ilemlerin balamas ve bitmesi arasnda geen sreye ne denir? A) Lot B) Emir C) Seans D) Endeks

1.

2.

3.

4.

25

5.

Ana szleme ile oy hakk, kra itirak vb. alardan sahiplerine dierlerine gre daha zel haklar salayan hisse senetlerine ne denir? A) Nama yazl hisse senedi B) mtiyazl hisse senedi C) ntifa hisse senedi D) Primle hisse senedi

DEERLENDRME
Sorulara verdiiniz yantlar modl sonundaki cevap anahtaryla karlatrnz. Bu faaliyet kapsamnda hangi bilgileri kazandnz belirleyiniz. Yanl cevaplandrdnz sorularla ilgili konular tekrar inceleyip renmeye alnz.

26

UYGULAMALI TEST
Aada listelenen davranlar, davranlarnzn her birinde uyguladysanz evet uygulamadysanz hayr kutucuklarn iaretleyiniz. rencinin Ad Soyad: Snf ve Nu:

Modl Ad: Menkul Kymetler Uygulama Faaliyeti: Hisse Senedi

Aklama: Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz becerileri Evet ve Hayr kutucuklarna (X) iareti koyarak kontrol ediniz. Deerlendirme ltleri Hisse senedi karma yetkisi olan kurum ve kurulular rendiniz mi? Hisse senedi trlerini ayrt ettiniz mi? nternetten MKB veya SPK sitelerini ziyaret ettiniz mi? Seans kelimesinin anlamn rendiniz mi? Bir lotun ka hisse senedi olduunu biliyor musunuz? Endeks kelimesinin anlamn rendiniz mi? Bir arac kurulua giderek hisse senedi piyasalar ile ilgili bilgi topladnz m? Piyasalarn seans saatlerini rendiniz mi? Nominal deer ile piyasa deeri kavramlarn ayrt ettiniz mi? Evet Hayr

DEERLENDRME
Uygulama faaliyetinde kazandnz davranlarda iaretlediiniz Evet ler kazandnz becerileri ortaya koyuyor. Hayr larnz iin ilgili faaliyetleri tekrarlaynz. Hepsi Evet ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

27

RENME FAALYET 3 RENME FAALYET 3

AMA
Bu renme faaliyeti ile tahvil kavram, zellikleri ve eitlerini tanyarak tahvile yatrm yapabileceksiniz.

ARATIRMA
Bu faaliyet ncesinde yapmanz gereken ncelikli aratrmalar unlardr: 1. evrenizdeki banka ya da yatrm kurulularndan birini ziyaret ederek piyasada ilem gren tahvillerin miktarn, fiyatn, irketin faaliyet alann, faaliyet kar ya da zararn aratrnz. evrenizde bulunan birka kiiden tahvil alp almadklarn nedenleri ve sonular ile renerek arkadalarnz ile paylanz. Basn yayn kurulularndan tahviller hakknda yazlan bilgileri takip ediniz. evrenizde bulunan bir bankaya giderek tahvil faiz oranlarn reniniz ve snfta arkadalarnz ile paylanz. Bir finansal kurumdan zel tahvil ve devlet tahvili arasndaki farklar reniniz. Hisse senedi ve tahvile yatrm arasnda ne tr farklar olduunu aratrnz.

2. 3. 4. 5. 6.

3. TAHVL
Tasarruf sahiplerinin yatrm yapabilecei alternatiflerden bir tanesi de tahvildir.

3.1. Tanm
irketlerin fon ihtiyalarn karlamak iin kardklar borlanma senetlerine tahvil denir. Anonim irketler genel kurul karar ile tahvil karabilir. karlan her tahvilin deeri ayn olmaldr. Ayrca irket denmi sermayesinden fazla tahvil karamaz. Tahvil karmak isteyen irketler SPKden izin almak zorundadr.

3.2. Trleri
Tahviller yatrmclara salad imknlar ve karlma ekillerine gre deiik isimler altnda gruplandrlabilir.

3.2.1. Devlet Tahvilleri ve zel Sektr Tahvilleri

Devlet tarafndan i borlanma (istikraz) yoluyla karlan tahviller devlet tahvili veya hazine bonosu adn alr.

28

Devlet ihtiyacna gre vade belirler. zel sektr tarafndan belirli amalar ile deiik vadeler ile karlan tahviller ise zel sektr tahvilleridir.

3.2.2. Primli Tahviller ve Baa Ba Tahviller

Tahvil zerinde yazl (nominal) deer ile piyasaya karlyorsa baa ba, zerinde yazl deerden daha aa bir tutarda piyasaya karlyorsa primli tahvil denir. Hisse senetleri iin nominal deerin altnda bir sat sz konusu olamaz. Tahvil en ok nominal deerin % 5i kadar dk deerle karlabilir.

3.2.3. Hamiline ve Nama Yazl Tahviller

Kymetli evrak zerinde sahibinin ismi belirtiliyorsa nama yazl, isim belirtilmiyor ve elinde bulunduran kiiye alacak hakk tanyorsa hamiline yazl tahvillerdir. Ancak uygulamada hamiline yazl tahviller daha yaygn kullanlmaktadr.

3.2.4. kramiyeli Tahviller

Daha ok tahvil sat yapabilmek iin tahvil sahibine ek menfaatler salayan tahvillerdir. Ancak lkemizde tahvil sahibine hak ettii faiz dnda ek bir menfaat salanamaz.

3.2.5. Garantili Tahviller ve Garantisiz Tahviller

Sat arttrmak iin tahvile bir banka ya da irket garantisi veriliyorsa garantili, tahvil normal ekilde karlyorsa garantisiz tahvil denir. Garantili tahviller insanlara daha fazla gven verdii iin ve riski daha dk olduu iin daha ok tercih edilir.

3.2.6. Paraya evrilme Kolayl Olan Tahviller

Tahvillerin zerinde yazl vadeleri vardr. Vade sonunu beklemeden istendii zaman ileyen faizi ile nakde evrilebilen tahvillere paraya evrilme kolayl olan tahviller denir. Tahvillerin geri demesine itfa ad verilir.

3.2.7. Sabit Faizli ve Deiken Faizli Tahviller

Tahvil faizleri piyasadaki tahvil talebine ve arzna gre piyasalar tarafndan gnlk belirleniyorsa buna deiken faizli tahvil denir. SPK tarafndan yaplan son dzenleme ile deiken faizli tahvil yerine 3, 6 aylk veya 1 yllk dnemli sabit faiz uygulamasna geilmitir.

29

3.2.8. ndeksli Tahviller

Altn ya da dviz kuru art yzdesine gre tahvilin anaparas artrlarak sahibine denir. Tahvilin karld gn ile vade gn arasnda kalan sreler iin altn ya da dviz art yzdeleri hesaplanr.

3.3. Tahvilin Getirileri ve Sorumluluklar

Yatrm arac olarak tahvili seen kii ve kurulular kazan salamak yannda baz sorumluluklar da yerine getirmelidirler. Bu hak ve sorumluluklar u ekilde sralanabilir. Tahvil sahibi irketin kar zarar riskine katlanmaz. Sadece irkete faiz karlnda bor vermi olur. Tahvil sabit getirili menkul kymettir. Bu nedenle tahvilin getirisi nceden bilinir. Tahvil sahibinin faiz ve anapara alaca dnda irket zerinde baka bir hakk yoktur. Tahvil sahibi irket ynetimine katlamaz. irkette kar datmndan nce tahvil sahiplerinin alacaklar denir. Kalan tutar datlr.

3.4. Tahvilde Fiyat ve Deer Kavramlar

3.4.1. Nominal (tibari) Deer
Tahvilin zerindeki yazl deere nominal deer denir. Vade sonunda tahvil sahibinin eline geecek anapara tutardr.

3.4.2. hra Deeri

Tahvil irket tarafndan sata karldnda gelen talebe gre belirlenen sat bedelidir. Genellikle nominal deerin altnda olur.

3.4.3. Piyasa Deeri

Tahvilin piyasalarda ilem grd deerdir.

3.5. Tahvilin ekli

Trk Ticaret Kanunu 425427. maddelerine gre tahvilde bulunmas gereken ekil artlar yledir: irket unvan, konusu, merkezi, sresi Ticaret sicili tescil numaras

30

Esas sermaye miktar Ana szleme tarihi ve varsa deiiklik tarihleri Tasdik edilmi son bilnoya irket durumu nceden karlm ve yeni karlacak tahvillerin nominal deerler, itfa ekli, faiz oran ve vadesi Tahvil karmaya dair genel kurul kararnn tescil ve ilan tarihi irket menkul ve gayri menkullerinin herhangi bir sebepten dolay rehin veya teminat gsterilmi olup olmad irketi temsile yetkili en az iki imza.

Resim 3.1: Tahvil rnei

3.6. Tahvil Piyasas

Tahvil piyasasnda T.C. Merkez Bankas, borsa yeleri ve SPKden yetki belgesi alan bankalar ilem yapabilir. Yatrmclar borsada ahsen ilem yapamaz. Yetki belgesine sahip arac kurulu yardm ile ilem yaparlar. Arac kurulularn verdikleri hizmetler unlardr: Halka arza araclk Alm satma araclk Yatrm danmanl Portfy yneticilii Menkul kymetleri geri alma ve satma (repo-ters repo) taahhd ile alm-satm

31

lem yapacak arac kurulu tahvil ve bono piyasas mdrln arayarak emirlerini iletir. Arac kurum yetkilisi kendisine verilen kodu piyasa eksperine syledikten sonra kesin alm satm pazarnda ilem yapmak iin ilem tr, mteri hesap kodu, nominal tutar, fiyat ve emir tipini bildirir. Verilen bilgileri eksperler sisteme girer. Pazardaki benzer tm emirler piyasa izleme ekranndan takip edilebilir. En iyi teklif en stte yer alr ve o ilem grdkten sonra sradaki en iyi teklif ekrana gelir. Piyasada ilem yapan taraflar birbirini tanmaz. Emir gerekleirse ileme ait dkmler her iki tarafa da fakslanr. Karlanmam emirler iptal edilir. Karlanmayan emirler deitirilebilir. Yaplan ilemler sonucu kaydedilen fiyat ve oranlar sonraki gn borsa blteninde ilan edilir. Sermaye piyasasnn nemli yatrm aralarndan olan tahvil iin vadenin uzun olmas yatrmc asndan sorun yaratr. Bu nedenle yatrmc daha ksa vadeli, benzer getirili, riski dk baka yatrm alternatiflerini tercih edebilir. Bu nedenle gnmzde tahvil vadeleri giderek ksalmaktadr.

Resim 3.2: Finansal gstergeler

3.7. Hisse Senedi ve Tahvilin Farklar

Hisse senedi sahibine ortaklk, tahvil ise alacak hakk salar. Hisse senedi sahibi ynetime katlr, tahvil sahibi katlamaz. Tahvilde vade varken hisse senedinde vade yoktur. Tahvil sabit, hisse senedi ise deiken getirilidir. Tahvilde risk yoktur. Hisse senedinde risk vardr. Hisse senedini anonim irketler ve sermayesi paylara blnm komandit irketler karabilirken tahvilleri bunlarn yannda tzel kiilie sahip kamu kurulular da karmaktadr.

32

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

lem Basamaklar Tahvilin eklini grnz. Tahvil karma artlarn tespit ediniz. Tahvil ve hisse senedini karlatrnz. neriler Bir tahvil ekli veya rneini temin ederek snfa getiriniz ve snfta arkadalarnz ile inceleyiniz. Bir arac kuruma giderek rnek talebinde bulunabilirsiniz Bir bankaya giderek rnek belge talebinde bulunabilirsiniz. Borsa ile ilgili sreli yaynlar edinerek belge rnekleri temin edebilirsiniz. Tahvil eklini inceleyerek zerinde yer alan bilgileri kontrol ediniz. evrenizde bulunan bir anonim irketi ziyaret ederek tahvil bilgilerini alnz. letmeye daha nce tahvil karp karmadn sorunuz. letmenin denmi sermaye tutarn sorunuz. letmenin ne zaman ve ne amala tahvil kardn sorunuz. letmenin kard tahvilin vadesini reniniz. letmenin kard tahvilin faiz orann sorunuz. evrenizde bulunan bir finansal kuruluu ziyaret ederek hisse senedi ve tahvilin farklarn sorunuz. Risk asndan hisse senedi ve tahvilin farklarn sorunuz. Getiri asndan hisse senedi ve tahvilin farklarn sorunuz. karan kurulular asndan hisse senedi ve tahvilin farklarn sorunuz. Hak ve sorumluluklar asndan hisse senedi ve tahvilin farklarn sorunuz. karan kurulularn sorumluluklar asndan hisse senedi ve tahvilin farklarn sorunuz.

Tahvilde fiyat ve deer kavramlarn ayrt ediniz.

evrenizde bulunan bir banka ya da arac kurulua giderek tahvil piyasasnn ileyii hakknda bilgi alnz ve snfta

33

arkadalarnz ile paylanz. Tahvil piyasasnda kimlerin ilem yapabildiini sorunuz. Piyasa eksperinin kim olduunu sorunuz. Tahvil piyasasnda alm satm ilemlerinin ne ekilde yapldn sorunuz. Tahvil piyasasnda emir trlerini sorunuz.

Tahvil piyasasnda yaplan ilemleri takip evrenizde bulunan bir banka, irket ya ediniz. da ktphaneye giderek tahvil trleri ve tahvil deerleri hakknda bilgi toplaynz ve snfta bilgileri arkadalarnz ile paylanz. Tahvil trlerinin neler olduunu sorunuz. Tahvil trlerinin birbirlerine gre farkl ynlerini aratrnz. Tahvilde nominal deer kavramn sorunuz. Tahvilde piyasa deeri kavramn sorunuz. Tahvilde ihra deeri kavramn sorunuz.

34

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

OBJEKTF TESTLER (LME SORULARI)
Aadaki sorularn cevaplarn doru veya yanl olarak deerlendiriniz.

Doru Yanl
1 2 3 4 5 Kamu kurulular tahvil karma yetkisine sahip deildir. Tahvil sahibi vade sonunda ne kadar getiri elde edeceini bilir. Tahviller irket kr ya da zararna katlma hakk verir. Tahviller sermaye piyasalarnda alnp satlabilirler. Tahvilin sat bedeli, vadesi ve faiz oran gz nne alnarak belirlenir. Enflasyonun yksek olduu lkelerde tahvil geerli bir yatrm aracdr. Aadaki oktan semeli sorulardaki doru seenei iaretleyiniz. 1. Hangisi tahvil trlerinden biri deildir? A) Primli tahviller B) kramiyeli tahviller C) Devlet tahvili D) Trev tahviller Hangisi tahvilin zelliklerinden biridir? A) Sabit getirilidir. B) Ynetime katlma hakk salar. C) Kar- zarar ortakl salar. D) Risklidir. Hangisi tahvilin ekil artlarndan biri deildir? A) irket unvan B) Yetkili iki imza C) Sermaye miktar D) Pay adedi Tahvilin zerindeki yazl deere ne denir? A) A)hra deeri B) Nominal (tibari) deer C) Piyasa deeri D) Primli deer

2.

3.

4.

35

5.

Hisse senedi, tahvil ve dier menkul kymetlerin ilem grd rgtl pazarlara ne denir? A) Pazar B) Piyasa C) Borsa D) Banka

DEERLENDRME
Sorulara verdiiniz yantlar modl sonundaki cevap anahtaryla karlatrnz. Bu faaliyet kapsamnda hangi bilgileri kazandnz belirleyiniz. Yanl cevaplandrdnz sorularla ilgili konular tekrar inceleyip renmeye alnz.

36

UYGULAMALI TEST
Aada listelenen davranlar, davranlarnzn her birinde uyguladysanz evet, uygulamadysanz hayr kutucuklarn iaretleyiniz. rencinin Ad Soyad: Snf ve Nu:

Modl Ad: Menkul Kymetler Uygulama Faaliyeti: Tahvil

Aklama: Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz becerileri Evet ve Hayr kutucuklarna (X) iareti koyarak kontrol ediniz. Deerlendirme ltleri Tahvil karma yetkisine sahip olan kurulular rendiniz mi? Borsa kelimesinin anlamn ve burada hangi ilemlerin yapldn kavradnz m? Tahvil trlerini ve farklarn kavradnz m? Kr ve faiz kavramlarn ayrt edebiliyor musunuz? Hisse senedi ve tahvilin farklarn biliyor musunuz? Eksper adnn kimlere verildiini biliyor musunuz? Nominal deer ile piyasa deeri arasndaki fark ayrt edebildiniz mi? Bir bankaya giderek arac kurulularn grevlerinin neler olduunu sordunuz mu? nternetten SPK sitesine girerek bilgi topladnz m? Evet Hayr

DEERLENDRME
Uygulama faaliyetinde kazandnz davranlarda iaretlediiniz Evet ler kazandnz becerileri ortaya koyuyor. Hayr larnz iin ilgili faaliyetleri tekrarlaynz. Hepsi Evet ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

37

RENME FAALYET 4 RENME FAALYET 4

AMA
Bu renme faaliyeti ile finansal piyasalardaki dier yatrm aralarn tanyarak yatrm yapabileceksiniz.

ARATIRMA
Bu faaliyet ncesinde yapmanz gereken ncelikli aratrmalar unlardr: evrenizdeki banka ya da yatrm kurulularndan birini ziyaret ederek piyasada ilem gren dier menkul kymetleri aratrnz. evrenizde bulunan birka kiiden hangi menkul kymetlere yatrm yaptklarn ve neden o menkul kymeti tercih ettiklerini renerek arkadalarnz ile paylanz. Basn-yayn kurulularndan menkul kymetler hakknda yazlan bilgileri takip ediniz. evrenizde bulunan bir bankaya giderek eitli menkul kymetlerin getirileri ile ilgili bilgi alnz ve snfta arkadalarnz ile paylanz. Bir finansal kurumdan menkul kymetleri ve arasndaki farklar reniniz. Bir ktphane veya finansal kurulua giderek fon, piyasa, portfy, eksper kavramlarnn anlamlarn aratrnz.

4. DER MENKUL KIYMETLER

Hisse senedi ve tahvil dnda kullanlan baka yatrm alternatifleri de bulunmaktadr. Bu alternatiflerin bazlar aada anlatlmtr (Resim 4.1. ve 4.2).

Resim 4.1: Dolar

Resim 4.2: Kle altn

38

4.1. Repo
Ellerinde menkul kymet bulunan ve paraya ihtiya duyan kii ve kurumlarn bu gereksinimlerini karlamak iin belli bir fiyattan, bir sre sonra geri almak zere menkul kymetlerini satmalarna repo denir. Elinde nakit olan ve yatrm yapmak isteyenlerin geici olarak menkul kymetleri satn almalarna ise ters repo denir. Repoya konu olan menkul kymetler unlardr: Hazine bonolar, Devlet tahvilleri Varla dayal menkul kymetler Banka bonolar

Repo ksa vadeli bir yatrm aracdr. Vadesi 1 gn ile 1 ay arasnda deiir. Piyasada dolaan para miktarna gre repo faiz oranlar belirlenir. Piyasada para ok ise faiz der, para az ise faiz oran ykselir. Risksiz bir yatrm aracdr. SPKden yetki belgesi alan arac kurulular ve bankalar repo pazarnda ilem yapabilirler. Arac kurumlar vade ve tutarn borsa eksperine bildirerek repo talebinde bulunur. Talep karlanrsa ilem gerekleir. Bylece menkul kymet geici olarak el deitirmi olur.

4.2. Varla Dayal Menkul Kymet

Ticari ilemlerden doan alacaklar karlnda SPK dan izin alnarak karlan kymetli evraka varla dayal menkul kymet denir. VDMK lere konu olan alacaklar unlardr: Konut kredileri Tketici kredileri hracattan doan alacaklar Finansal kiralamadan doan alacaklar Dier alacaklar

Varla dayal menkul kymet karabilecekler unlardr: Bankalar Finansman irketleri Finansal kiralama irketleri Gayrimenkul yatrm ortaklklar SPK mevzuatna gre varla dayal menkul kymetlere konu olan alacaklar baka amala kullanlamaz, teminat gsterilemez, rehnedilemez ve haczedilemez.

39

4.3. Gelir Ortakl Senedi

Kamuya ait olan baraj, kpr, karayolu, havayolu, demiryolu, elektrik santrali, telekomnikasyon sistemleri ile sivil deniz ve hava limanlar gelirlerine yatrmclar ortak etmek amac ile karlan senetlerdir. GOS tesislerin gelirleri ile ilgilidir. Bu tesislere ortaklk, ynetime katlma ya da mlkiyet hakk vermez. GOSun balca zellikleri unlardr: Devlet btesine kaynak salar. Vergi avantaj ve teminat olarak kullanlabildii iin tercih edilmektedir. Deiken faizlidir. Enflasyon oran zerinde gelir salama garantisi vardr.

4.4. Menkul Kymet Yatrm Ortakl

Borsa ve dier organize piyasalarda ilem gren menkul kymetleri iletmek zere anonim irket eklinde kurulan kurululara yatrm ortaklklar denir. Grevleri: Portfy oluturmak, ynetmek ve gerektiinde deiiklik yapmak, (Birden fazla kymete yatrm yaplarak oluturulan toplam deere portfy denir.) Riski yatrmclar gz nne alarak en az ekilde datmak Gelimeleri izleyerek gerekli nlemleri almak Portfyn deerini arttrmak

Yatrm ortaklklar araclk yapamazlar, mevduat toplayamazlar, ticar, zira, sna faaliyette bulunamazlar ve bor para veremezler. Yatrm ortakl katlmclar kar payndan yatrmlar orannda eit olarak faydalanrlar.

4.5. Gayrimenkul Yatrm Ortakl

Gayrimenkullere dayal aralara ve gayrimenkullere yatrm yapmak zere kurulan sermaye piyasas kurumlarna gayrimenkul yatrm ortakl denir. Ortaklk sreli veya sresiz kurulabilir. GYOnun grevleri unlardr: Portfy oluturmak, riski datmak ve gerekli tedbirleri almak, Gelimeleri izleyerek tedbir almak Portfy deerini arttrmak Portfydeki varlklarn gvenirliini aratrmak Portfy varlklar ile ilgili raporlar hazrlamak

Gayrimenkul yatrm ortaklklar mevduat toplayamazlar, ticar, zira, sna faaliyette bulunamazlar, inaat ii yapamazlar ve bor para veremezler.

40

4.6. Menkul Kymet Yatrm Fonlar

Katlma belgesi karlnda halktan para toplamak ve riski datarak portfy oluturmak amac ile oluturulan sermaye piyasas aralarna menkul kymet yatrm fonu denir. Yatrm fonu trleri unlardr: Hisse senedi fonu Tahvil ve bono fonu Sektr fonu tirak fonu Grup fonu Yabanc menkul kymetler fonu Kymetli madenler fonu Karma fon Likit fon Deiken fon Endeks fon

Bankalar, arac kurulular, sigorta irketleri ve SPKden izin alan kurulular yatrm fonu kurabilirler. Fona katlanlara haklarn ve fon miktarn gsteren katlma belgesi verilir. Katlma belgesi fona iade edildii zaman paraya evrilir. Yatrm fonlar ve yatrm ortaklklarnn tercih edilmesinin nedenleri unlardr: Kk sermayedarlara yatrm imkn salamas Deiik alternatifler sunmas Gvenilir ve uzman kiilerce ynetilmesi.

4.7. Altn
Halk tarafndan en ok kullanlan yatrm aracdr. Bu kadar talep grmesinin en nemli sebebi her yerde kolaylkla paraya evrilebilmesidir. Enflasyon, mevduat faizi, yabanc paralarn kur deiimleri, hisse senedi fiyatlar, petrol fiyatlar altn fiyatlar zerinde etkili olmaktadr. Yatrmclar altna kendileri satn alp elde tutarak ya da stanbul Altn Borsasna ye olup alm satm emri vererek yatrm yapabilirler (Resim 4.3.).

41

Resim 4.3: Altn

4.8. Mevduat Faizleri

Belli bir sre sonunda ekilmek zere banka ya da dier kredi kurulularna yatrlan paraya vadeli mevduat denir. Vade yatrmcnn tercihine baldr. 1 ay, 3 ay, 6 ay, 1 yl vb. vadeler seilebilir. Belirlenen vade dolmadan para ekilirse yatrmc faiz hakkndan vazgemi olur (Resim 4.4.).

Resim 4.4: Banka

4.9. Dviz
Enflasyon dnemlerinde ok tercih edilen bir yatrm aracdr. Dvizi tercih eden yatrmclarn getirisi kur artlardr. Ayrca vadeli dviz tevdiat hesab atrarak faiz geliri de elde edilebilir. Dviz, uluslararas gelimelerden ve bankalarn faiz oranlarndan etkilenir (Resim 4.5 ve 4.6).

42

Resim 4.5: Dviz Brosu

Resim 4.6: eitli yabanc paralar

4.10. Kr Zarar Ortakl Belgesi

Faizsiz kazanc tercih eden yatrmclarn tercih ettii bir yatrm trdr. Sermaye Piyasas Kurulunun iznine baldr. Yatrmcnn oy hakknn olmamas ve vade bulunmas nedeniyle hisse senedinden farkldr. Kar ya da zarara ortak olunmas nedeniyle hisse senedine benzemektedir.

4.11. Katlma ntifa Senedi

irket ile ilgisi olan kiilere yarar salamak amac ile karlan, kr pay ya da yeni karlacak hisse senetlerinden alma hakk tanyan hisse senedi eididir. Ortaklk, oy hakk ve ynetime katlma sz konusu deildir.

4.12. Oydan Yoksun Hisse Senedi

Kr pay ve istenirse tasfiye sonucuna itirak hakk veren ancak oy hakk tanmayan hisse senedi trdr.

4.13. Hazine Bonolar ve Devlet Tahvilleri

Devlet ve kamu kurulularnn ksa veya uzun vadeli fon ihtiyacn karlamak iin kardklar sahibine alacak hakk tanyan senetlerdir. Devlet yeni yatrm yapmak ya da bte aklarn kapatmak amac ile hazine bonosu ya da devlet tahvili karabilir. Risksiz bir yatrmdr ve faizi vergiden muaftr.

4.14. Banka Bonolar ve Banka Garantili Bonolar

Kalknma ve yatrm bankalarnn finansman temin etmek iin kardklar senetlerdir. Ortaklk deil sadece alacak hakk salar.

43

4.15. Finansman Bonolar

Anonim irketlerin ksa vadeli kaynak temini iin kardklar, alacak hakk salayan borlanma senetleridir.

4.16. Gayrimenkul Yatrm

Altna benzeyen geleneksel bir yatrm aracdr. Riski yoktur. Ayrca gayrimenkulun deerinde art olabilir. Ancak kolayca paraya evrilemez ve tahribat durumunda gayrimenkulun deeri azalabilir (Resim 4.7.).

Resim 4.7: Gayrimenkul yatrm

44

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

lem Basamaklar Menkul kymetleri ayrt ediniz. neriler Bir yatrm kuruluu, ktphane ya da bankaya giderek menkul kymet yatrmlar ile ilgili bilgi toplaynz. Risk tamayan yatrm alternatiflerini sorunuz. Riskli yatrm alternatiflerini sorunuz. Deiken getirili yatrm alternatiflerini sorunuz. Sabit getirili yatrm alternatiflerini sorunuz. Yatrm karar alrken tasarruf sahiplerinin hangi aratrmalar yapmalar ve nelere dikkat etmeleri gerektiini sorunuz. Repo yatrmn aratrnz. Bir bankaya girerek repo hakknda bilgi toplaynz. Repoda uygulanan vadeleri reniniz. Repo faiz oranlarn reniniz. Repo yatrmnn avantajlarn reniniz. Repo yatrmnn dier yatrm trlerine gre tasarruf sahipleri tarafndan tercih edilme orann kyaslaynz. Gelir ortakl senedine yatrm aratrnz. Bir ktphaneye giderek gelir ortakl senedi ile ilgili bilgi toplaynz. Gelir ortakl senedinin getirileri ve risklerini aratrnz. Gelir ortakl senedinin zelliklerini aratrnz. Gelir ortakl senedini kimlerin karabileceini aratrnz.

45

 Dier menkul kymetlere yatrm aratrnz.

Varla dayal menkul kymete yatrm aratrnz.

SPK, banka, arac kurulu ya da bir finans kuruluuna giderek menkul kymet yatrm fonu, menkul kymet yatrm ortakl ve gayrimenkul yatrm ortakl hakknda bilgi toplaynz. Menkul kymet yatrm ortaklnn grevlerinin neler olduunu sorunuz. Gayrimenkul yatrm ortaklnn faaliyet alanlarn sorunuz. Yatrm fonu trlerini sorunuz. Yatrm fonu kurma yetkisine sahip olanlar sorunuz. Yatrm fonu ve yatrm ortaklklarnn yatrmclar tarafndan tercih edilmesinin nedenlerini sorunuz. Portfy ve eksper kavramlarnn ne anlama geldiini sorunuz. Bir banka, finansman irketi, finansal kiralama irketi veya gayrimenkul yatrm ortakl irketine giderek varla dayal menkul kymet hakknda bilgi toplaynz,. Varla dayal menkul kymete konu olan alacaklarn neler olduunu sorunuz. Varla dayal menkul kymet karma yetkisine sahip olanlar sorunuz.

Dviz ve altna yatrm aratrnz.

Dviz ve altna yatrmn lkemizde neden ok yaygn olduunu yatrmclara sorarak aratrnz. nsanlarn neden altn yatrmn tercih ettiklerini sorunuz. Dviz yatrmnn nedenlerini reniniz. Dviz ve altna yaptklar yatrmlardan kiilerin bekledikleri getiriyi elde edip edemediklerini sorunuz.

46

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

OBJEKTF TESTLER (LME SORULARI)
Aadaki sorularn cevaplarn doru veya yanl olarak deerlendiriniz. Sorular 1 Altn lkemizde ok tercih edilen bir yatrm aracdr. 2 3 4 5 Belli bir sre sonunda geri ekilmek zere bankaya yatrlan paraya mevduat denir. Repo uzun vadeli bir yatrm aracdr. Gelir ortakl senedi sahibine ortaklk ve mlkiyet hakk salar. Menkul kymet yatrm ortaklklar mevduat toplama yetkisine sahip deildir. Aadaki oktan semeli sorulardaki doru seenei iaretleyiniz. 1. Hangisi reponun zelliklerinden biridir? A) Uzun vadelidir. B) Ynetime katlma hakk salar. C) Faiz oran piyasa artlarna gre belirlenir. D) Risklidir. Hangisi menkul kymet yatrm fonu kurmaya yetkili deildir? A) Bankalar B) Sermayesi olan ahslar C) Arac kurulular D) Sigorta irketleri Birden fazla kymete yatrm yaplarak oluturulan toplam deere ne denir? A) A)Yatrm B) Para C) Yatrm fonu D) Portfy Hangisi yatrm fonlar ve yatrm ortaklklarnn tercih edilme nedenlerinden biri deildir? A) A)Kk yatrmclara frsat vermesi B) B)Getirisinin belli olmas C) C)Deiik alternatifiler sunmas D) D)Uzman kiilerce ynetilmesi Doru Yanl

2.

3.

4.

47

5.

Ksa sreli paraya ihtiyac olan ve elinde menkul kymet bulunduran kii ya da kurumlarn bu menkul kymetleri bir sre sonra geri almak zere satmalarna ne denir. A) Gelir ortakl senedi B) Altn C) Repo D) Gayrimenkul

DEERLENDRME
Sorulara verdiiniz yantlar modl sonundaki cevap anahtaryla karlatrnz. Bu faaliyet kapsamnda hangi bilgileri kazandnz belirleyiniz. Yanl cevaplandrdnz sorularla ilgili konular tekrar inceleyip renmeye alnz.

48

UYGULAMALI TEST
Aada listelenen davranlar, davranlarnzn her birinde uyguladysanz evet, uygulamadysanz hayr kutucuklarn iaretleyiniz. rencinin Ad Soyad: Snf ve Nu:

Modl Ad: Menkul Kymetler Uygulama Faaliyeti: Dier Menkul

Kymetler
Aklama: Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz becerileri Evet ve Hayr kutucuklarna (X) iareti koyarak kontrol ediniz. Deerlendirme ltleri evrenizde en ok tercih edilen yatrm alternatifinin ne olduunu rendiniz mi? Elinizde olduu varsaylan belli bir miktar para ile deiik yatrm alternatiflerine yatrm yaptnz m? Yatrm alternatiflerinin getirilerini kyasladnz m? Yatrm alternatiflerinin risklerini kyasladnz m? nternet ve ya borsa verilerinden yatrm getirilerini karlatrdnz m? Yatrm alternatiflerinin neler olduunu biliyor musunuz? Bir bankaya giderek repo faiz oranlarn sordunuz mu? Dviz kurlarnn bir haftalk seyrini izlediniz mi? Tasarrufunuzu verimli ekilde kullanabiliyor musunuz? Evet Hayr

DEERLENDRME
Uygulama faaliyetinde kazandnz davranlarda iaretlediiniz Evet ler kazandnz becerileri ortaya koyuyor. Hayr larnz iin ilgili faaliyetleri tekrarlaynz. Hepsi Evet ise bir sonraki renim faaliyetine geiniz.

49

MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME

Modl ile kazandnz yeterlii aadaki kriterlere gre doru yanl olarak deerlendiriniz. Doru Yanl Orta ve uzun vadeli mali piyasalara sermaye piyasas denir. 1 2 Sermaye irketlerinin ortaklarna sermaye paylarn belgelendirmek amac ile verdikleri kymetli evraklara tahvil denir. Menkul kymetler yatrm amac ile kullanlr. Hisse senedi sahibi irket ynetimine katlr ancak tahvil sahibi ynetime katlamaz. Dviz, uluslararas gelimelerden ve bankalarn faiz oranlarndan etkilenmez. Alc ve satcnn karlat ve fonlarn el deitirdii yerlere banka denir. Arac kurulular sermaye piyasasnda faaliyet gsterir. Konut kredileri ve tketici kredileri varla dayal menkul kymetlere konu olan alacaklardandr. Sat arttrmak iin tahvile bir banka ya da irket garantisi veriliyorsa buna indeksli tahvil denir. Belli kurallara gre ve bir dzen iinde menkul kymet alm satmnn yapld organize olmu piyasalara borsa denir Aadaki oktan semeli sorulardaki doru seenei iaretleyiniz. 1. Hangisi deiken getirili bir yatrm aracdr? A) Hazine bonosu B) Repo C) Tahvil D) Dviz Hangisi varla dayal menkul kymet karma yetkisine sahip deildir? A) Bankalar B) Sermaye Piyasas Kurulu C) Gayrimenkul yatrm ortaklklar D) Finansman irketleri Kymetli evrakn zerinde yazl olan deere ne denir? A) A)Piyasa deeri B) hra deeri C) Toplam tutar D) Nominal deer

3 4 5 6 7 8 9 10

2.

3.

50

4.

MKB.nin temel pazar olan istikrarl irketlerin ilem grd pazar hangisidir? A) Uluslar aras pazar B) Gzalt pazar C) Ulusal pazar D) Yeni ekonomi pazar irket kr ettii zaman irket ortaklarnn aldklar paya ne denir? A) Rhan hakk B) Temett C) Faiz D) Prim

5.

51

UYGULAMALI TEST
Aada listelenen davranlar, davranlarnzn her birinde uyguladysanz evet, uygulamadysanz hayr kutucuklarn iaretleyiniz. rencinin Ad Soyad: Snf ve Nu:

Modl Ad: Menkul Kymetler Uygulama Faaliyeti: Menkul Kymetler

Aklama: Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz becerileri EVET ve HAYIR kutucuklarna (X) iareti koyarak kontrol ediniz. Deerlendirme ltleri Yatrm aralarn tandnz m? Sabit getirili yatrm aralarn ayrt edebiliyor musunuz? Deiken getirili yatrm aralarn ayrt edebiliyor musunuz? Yatrmda riskin nemini kavradnz m? Belli miktar tasarrufunuz olduunu kabul ederek yatrm karar alp yatrm yaptnz m? Yatrm ncesi piyasa aratrmas yaptnz m? nternet veya medyadan borsa verilerini takip edebiliyor musunuz? MKB veya SPK sitelerini ziyaret ettiniz mi? leride elde edeceiniz kazancnz ile yatrm yapmaya hazr msnz? Evet Hayr

DEERLENDRME
Uygulama faaliyetinde kazandnz davranlarda iaretlediiniz Evet ler kazandnz becerileri ortaya koyuyor. Hayr larnz iin ilgili faaliyetleri tekrarlaynz. Hepsi Evet ise bir sonraki renim faaliyetine geiniz.

52

PERFORMANS TEST
Aada listelenen davranlar, davranlarnzn her birinde uyguladysanz evet, uygulamadysanz hayr kutucuklarn iaretleyiniz. rencinin Ad Soyad: Snf ve Nu:

Modl Ad: Menkul Kymetler Uygulama Faaliyeti: Menkul Kymetler

Aklama: Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz becerileri Evet ve Hayr kutucuklarna (X) iareti koyarak kontrol ediniz. Deerlendirme ltleri Tasarrufun nedenlerini aratrdnz m? Yatrmda riskin nemini kavradnz m? Bir bankaya gittiniz mi? nterneti kullanarak MKB sitesini ziyaret ettiniz mi? Borsa verilerini takip edebiliyor musunuz? Deiik yatrm alternatiflerini tandnz m? Yatrm karar verebilir misiniz? Hisse senedinin eklini grdnz m? Hisse senedi seans saatlerini biliyor musunuz? Bir irket seerek piyasadaki durumunu takip ettiniz mi? Hisse senedi piyasasndaki pazar eitlerini biliyor musunuz? Tahvilin eklini grdnz m? Hisse senedi ve tahvil karma artlarn biliyor musunuz? Bankaya giderek mevduat faiz oranlarn sordunuz mu? Bankaya giderek repo faiz oranlarn sordunuz mu? Hisse senedi piyasasnn ileyi esaslarn biliyor musunuz? Tahvil yatrmnn zelliklerini biliyor musunuz? evrenizde en ok tercih edilen yatrm alternatiflerini aratrdnz m? Evet Hayr

53

DEERLENDRME
Uygulama faaliyetinde kazandnz davranlarda iaretlediiniz Evet ler kazandnz becerileri ortaya koyuyor. Hayr larnz iin modl tekrarlaynz. Modl tamamladnz, tebrik ederiz. Alm olduunuz eitimle menkul kymetleri renmi oldunuz. Edindiiniz bu bilgi ve tecrbeleri Muhasebe ve Finansman alannda alarak pekitirebilirsiniz. Artk tasarruflarnza doru ekilde yn verebilirsiniz. Anlayamadnz bir nokta olursa konuyla ilgili faaliyeti tekrar ediniz. lme ve deerlendirmedeki sorular ve ilemleri yapabilirseniz bu modl baaryla tamamlarsnz. Bylece bu modlle ilgili tam renmeyi salayarak dier modle geebilirsiniz. lme sorular ve performans testinden baarl olamazsanz bu modl tekrar etmeniz sizin iin daha yararl olacaktr.

54

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET-1 CEVAP ANAHTARI Doru-Yanl Sorular
Soru 1 2 3 4 5 Cevap DORU YANLI DORU YANLI DORU

oktan Semeli Sorular

Soru 1 2 3 4 5 Cevap C B A A C

RENME FAALYET-2 CEVAP ANAHTARI Doru-Yanl Sorular

Soru 1 2 3 4 5 Cevap YANLI DORU DORU YANLI YANLI

oktan Semeli Sorular

Soru 1 2 3 4 5 Cevap B D D C B

55

RENME FAALYET-3 CEVAP ANAHTARI Doru-Yanl Sorular

Soru 1 2 3 4 5 Cevap YANLI DORU YANLI DORU DORU

oktan Semeli Sorular

Soru 1 2 3 4 5 Cevap D A D B C

RENME FAALYET-4 CEVAP ANAHTARI Doru-Yanl Sorular

Soru 1 2 3 4 5 Cevap DORU DORU YANLI YANLI DORU

oktan Semeli Sorular

Soru 1 2 3 4 5 Cevap C B D B C

56

MODL DEERLENDRME CEVAP ANAHTARI Doru-Yanl Sorular

Soru 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Cevap DORU YANLI DORU DORU YANLI YANLI DORU DORU YANLI DORU

oktan Semeli Sorular

Soru 1 2 3 4 5 Cevap D B D A B

57

NERLEN KAYNAKLAR NERLEN KAYNAKLAR

Arac Kurulular Bankalar Borsa ve finans dergileri Gazi niversitesi Ktphanesi / Beevler Finansal Kurulular SERMAYE Piyasas Kurulu Mevzuatlar SPK Ktphanesi SPK Eitim Yaynlar www.spk.gov.tr www.imkb.gov.tr

58

KAYNAKA KAYNAKA
BULUT, Bircan, Karikatrler Borsac Dergisi, Say 15. Ekonomist Dergisi, Say 2006/13. MKB Yaynlar. Osmanldan Gnmze Trk Finans Tarihi, 1. ve 2. Cilt, MKB, Yaynlar 1999, MKB. Sermaye Piyasas Kurumu Mevzuat 25. yla Girerken SPK, Mart, 2006, ANKARA. www.spk.gov.tr www.imkb.gov.tr

59