Board Maker

Bask devre ve ema izim yazlm (Boardmaker 1.5 - 2.
42)
A. Giri Boardmaker (BM), bask devre izimi, elektrik ve elektronik devre emas hazrlamada kullanlan bir yazlmdr. Elektronik devreler bread board (deney bordu), delikli pertinaks, bakrl plket gibi aralar zerine kurulur. Uzun mrl ve dzgn alma istenen yerlerde kullanlan devreler bakrl plket zerine lehimlenerek retilir. Bakrl plket zerine kurulacak devrenin balant yollar bakrdandr. Bir ya da iki yzeyi ince bakr ile kapl plket zerine izilen bask devre kuruduktan sonra plket, eritici asit (1 lek perhidrol, lek tuz ruhu karm) iine atlr. Eritici zellikteki asit plket zerindeki boyasz blmlerde bulunan bakrlar eritir. Eritme ileminden sonra bask devre hatlarnn zerindeki boya mekanik toz deterjan, toprak ya da ince zmpara ile silinir. Devre elemanlarnn montaj iin gereken delikler 1-2 mm apl matkap ucuyla delindikten sonra lehimleme ilemi yaplarak devre retilir. Plket zerine yaplmak istenen bask devre elle izilebilecei gibi bask devre emas karma yazlmlar da kullanlabilir. Bask devre karma yazlmlarndan birisi de Boardmaker'dr. Boardmaker yazlm daha ok amatr almalar iin yeterli olabilmektedir. Profesyonel (seri retim) amal almalarda genellikle Orcad, Protel, Quickroute, Multisim, Ultiboard vb. gibi yazlmlar kullanlmaktadr. Bilgisayarda Boardmaker yazlmn altrabilmek iin en az 640 kB RAM bellekli bir bilgisayar gerekir. BM tek disketlik olduu iin en dk zellikli (rnein 80286 ilemcili) bilgisayarda bile alabilir. B. Yazlmn zellikleri Tek disketlik bir yazlm olan Boardmaker (BM) bilgisayarn disket srcsne (A ya da B) taklp direkt olarak altrlabilir. Yazlmn biraz daha hzl almas isteniyorsa sabit diskin (C ya da D) altna BM adl bir klsr aldktan sonra disketin ierii buraya kopyalanarak altrlabilir. Boardmaker'da bask devre emasnn hazrland PCB Editor (Printed Circuit Board Editor), bask devre bordu dzenleyici) elektrik ya da elektronik devre emalarnn izildii Schematic Editor (ema dzenleyici), simge ve malzeme klf ekillerinin retildii ve kullanld Library Editor (ktphane, simge dzenleyici) blmleri vardr. C. BM yazlmnn altrlmas 1. DOS altnda A srcsnden altrma Disket bilgisayarn A srcsne (floppy driver) taklr. A srcs aktif hle getirildikten sonra, A:\>BM komutu yazlp klvyeden Enter'a baslr. 2. DOS altnda C srcsnden altrma Yazlm nce C srcs altna alm olan BM klsrne kopyalanr. Kopyalama ileminden sonra, C:\CD BM komutu yazlp klvyeden Enter'a baslr. Bu ilem yaplnca ekranda, C:\BM> satr grlr. C:\BM> komut satrna C:\BM>BM yazldktan sonra klvyeden Enter'a baslrsa yazlm alr. 3. Windows 95/98/ME/XP iletim sistemi altnda altrma Windows Gezginine girilir. Fareyle A srcsne tklanr. Disketin ierii kopyalanr ve C srcsnn altndaki BM klsrne yaptrlr. Fareyle BM klsrne tklanr. Windows Gezgininin sa stununda grlen BM.exe adl uygulama dosyasna tklandnda Boardmaker almaya balar.
Dersin ad: Snf: Blm: Tarih: Konular: Sre: Amalar: Yntem ve teknikler: O Anlatm O Soru-cevap O Gzlem O Uygulama O Gezi O dev O Tekrar O Deney
BLM 3
Kaynak, aragereler:
Plann ileniine ilikin grler:

O Konu renildi O Sre yetti O Tekrar anlatlacak
Ders retmeni
Deerlendirme:
Uygundur .../.../... Okul mdr
Boardmaker ile yaplan tm bask devre ve ema izimlerinin ayn alt klsrde saklanmas doru deildir. Bu nedenle BM klsrnn altnda PCB, SCH ve LIB adl klsrler oluturularak yaplan alma ilgili klsrn iine kaydedilir. Bask devreleri PCB klsrne, ema almalarn SCH klsrne, simge dosyalarn ise LIB klsrne kaydetmek gerekir. . BM yazlmnn ana mensnn tantlmas Yanda grld gibi Boardmaker yazlmnn ana mensnde PCB Editor, Schematic Editor, Library Editor ve Exit to DOS olmak zere drt seenek vardr. Fare imleci (kl bant) hangi satr zerine getirilirse o seenek alr. rnein, imle PCB Editor komutunun zerine getirildikten sonra farenin sol tuuna ekil 1: Boardmaker yazlmnn ana mensnn grnm tklanr ya da klvyeden Enter'a baslrsa bask devre emas hazrlamaya yarayan uygulama alr. 1. PCB Editor (bask devre dzenleyici): PCB Editor, Boardmaker'n bask devre hazrlamaya yarayan blmdr. PCB (Printed Circuit Board, bask devre bordu) yazlmyla iki tarafl ve sekiz kata kadar bask devre tasarm yaplabilir. 2. Schematic editor (ema dzenleyici): BM'nin Schematic Editor seeneine tklannca alan yazlm kullanlarak elektrik ve elektronikle ilgili devre emalar izilebilir. 3. Library Editor (ktphne dzenleyici): BM'nin Library Editor seeneine girildiinde simge ve klf ekilleri retilebilir ya da ktphanede var olan simge ile klflar deitirilebilir. Library Editor seeneine tklandnda PCB Library ve Schematic Library adl iki alt men alr. Bask devre izimlerinde kullanlmak zere yeni bir klf ekli oluturmak ya da var olan klf deitirmek iin PCB Library seeneine girilir. emalarda kullanlan simgeleri oluturmak ya da var olan simgeyi deitirmek iin ise Schematic Library seeneine girilir.
ekil 2: Library Editor seeneine tklandnda alan alt menler
4. Exit to DOS (DOS'a k): Boardmaker'dan klmak isteniyorsa bu seenee tklanr. BM yazlm DOS altnda altrlyorsa Exit to DOS seeneine tklannca ekranda C:\> promp'tu grlr.
Dersin ad: Snf: Blm: Tarih: Konular:
Sre: Amalar:
Yntem ve teknikler: O Anlatm O Soru-cevap O Gzlem O Uygulama O Gezi O dev O Tekrar O Deney
Kaynak, aragereler:

Ders retmeni
Deerlendirme:
Eer BM yazlmna Windows 95/98/ME/XP iletim sistemlerinden biri kullanlarak girilmise Exit to DOS seeneine tklandnda yeniden Windows iletim sistemi almaya balar. D. BM yazlmnn tasarm ekran BM'nin herhangi bir blm (PCB Editor, Schematic Editor, Library Editor) altrldnda ekranda ekil 3'teki alma alan grlr.
ekil 3: BM yazlmnn tasarm (alma)ekran
1. Mesaj satr: BM yazlmnn yapt uyarlarn ve ngilizce hata mesajlarnn ekil 4: Mesaj satr, satr editr, durum satr grntlendii yerdir. Mesaj satrnda kan aklamalar uzun sre kalmaz. (Config mensnden ayarlanan sre kadar grnr.) rnein bir almay kaydetmeden yeni bir sayfa almak istenildiinde mesaj satrnda, mesaj belirir. izim alann silmek mi istiyorsunuz? Y (Yes, evet) ya da N (No, hayr) tuuna basnz anlamna gelen mesaja gre ilem yaplr. 2. Satr editr: Ekrann sol altnda, mesaj satrnn bulunduu yerdedir. Kayt edilecek dosya, simge isimleri gibi klvyeden bilgi girilecei zaman kullanlr. Sol alt kedeki bu yerde bazen mesaj grntlenirken, bazen de satr editr olarak kullanlr. 3. Durum satr: Ekrann sol alt kesindeki blge, mesaj satr ve satr editr olarak kullanlrken ayn zamanda durum satr olarak da kullanlr. Bu satrda, normal alma durumunda, imlecin o andaki koordinat lleri, modu, yaklatrma seviyesi (Zoom) grntlenir. 4. Mod bilgi satr: Ekrann sa alt kesinde bulunan satrdr. Herhangi bir mod seiliyken, izgi kalnl, seviye kodu gibi ekil 5: Mod bilgi satrnda grlen bilgi rnekleri bilgiler burada grlr. Herhangi bir mod seili deilse bu satrda herhangi bir bilgi olmaz (ekil 5). 5. alma (tasarm) alan: Ekrann ortasnda kesik izgili kare eklindeki blge BM yazlmnn alma alandr. Yazlm altrldnda ilk anda grlen alma alan ok kktr. alma yaparken bu
Sre: Amalar:
Kaynak, aragereler:

Ders retmeni
Deerlendirme:
alann bytlmesi gerektiinde, Zoom (yaknlatrma uzaklatrma) ayar yaplr. Klvyedeki 1 tuuna basldnda alma alan en byk, 7 tuuna basldnda ise en kk konumu alr. BM yazlmnn alma alan 431,8x431,8 mm llerindedir. alma alannn balang noktas sol alt kedir. mle sol alt keye gtrldnde mesaj satrnda Inch (in) ya da mm cinsinden rakamlar grlr. Sol alt ke ls Sa alt ke ls Sol st ke ls Sa st ke ls mm 0.00, 0.00 431.80, 0.00 0.00, 431.80 431.80, 431,80 in 0.0 17.0 0,17 17,7
ekil 6: alma (tasarm) alan
nch (in) ngiltere'de kullanlan uzunluk birimidir. 1 in 2,54 cm (25,4 mm) dir. alma alannn bykl sabittir. eitli Zoom seviyeleri kullanlarak ekrandaki grnt bytlp kltlebilir. Zoom ayarn bir cisme bytele bakmaya benzetebiliriz. BM'de Zoom ayar klvyedeki 1 ile 7 arasndaki tular kullanlarak yaplr. 1 tuu grnty en byk, 7 tuu ise en kk olarak gsterir. alma yaplrken ounlukla 3 ya da 4 numaral tulara baslarak elde edilen grnt tercih edilir. 6. Alt men satr: BM'deki ekil 7: mlecin bulunduu noktaya gre File, Edit, Add, Tools, Options, mesaj satrnda grlen ller Config ve Library komutlarna men satr denir. Bu menlerin her biri alt komutlara sahiptir. BM'deki komutlar fareyle alacaksa imle men zerine gtrlp sol tua tklanr. File mensn altrmak ve komutlarn grmek iin Ctrl+F tularna da baslabilir. Herhangi bir men kapatlaca zaman Esc tuuna ya da farenin sa tuuna baslr. E. Tasarm ekran menleri BM yazlmnda bulunan PCB, Schematic ve Library Editor seeneklerinin menlerindeki komutlar hemen hemen ayndr. Yalnzca Options mensnde farkllk vardr. Tasarm ekrannn menlerinin zellikleri unlardr: 1. File (dosya) mens Klvyeden Ctrl+F tularna ya da farenin sol tuuna tklanarak alan File mens dosyalarla
Sre: Amalar:
Kaynak, aragereler:

Ders retmeni
Deerlendirme:
ilgili temel ilemlerin yaplmasnda kullanlr. File mensndeki komutlarnn zellikleri unlardr: a. Load (ykle): nceden kaydedilmi bir dosyann almasnda kullanlan komuttur. Load komutu ekilde altrlabilir. I. Ikl bant (imle) bu komut zerindeyken Enter'a baslr. II. mle Load zerine getirilip farenin sol tuuna tklanr. III. Klvyeden Alt+L tularna baslr.
ekil 8: File menLoad komutu altrldnda mesaj satrnda Enter file snn komutlar name (dosya adn giriniz) mesaj grlr. Dosya ad biliniyorsa yazlr ve Enter tuuna baslr. Eer dosya ad bilinmiyorsa Enter file name mesaj grlnce klvyeden Enter tuuna baslr. Bu durumda ekranda yazlmdaki tm dosyalar gsteren pencere alr. Alan listeden istenilen dosya seilerek Enter'a baslr. Not: Load komutu Library Editor'de almaz. Yalnzca PCB Editor ve Schematic Editor'de grev yapar.
b. Save (kaydet): Save komutu ema ya da bask devrenin kaydedilmesini salar. Save komutu altrldnda mesaj satrnda, Enter file name NONAME.xxx eklinde bir mesaj grlr. Yaplan almaya verilecek ad belirlendikten sonra nce klvyeden Backspace tuu kullanlarak NONAME.xxx yazs silinir. Ardndan dosyaya verilecek ad yazlr. BM'de bask devreler kayt edildiinde dosya uzants PCB, emalar kaydedildiinde ise dosya uzants SCH olur. c. Dir: File mensnn komutu olan Dir altrldnda BM'de kaydedilmi olan dosyalar gsteren liste alr. . Restore Backup (nceki hle getirip yedekleme): Yedekleme ilemini yapan komuttur. PCB Editor'de bir bask devre izip bunu deneme.pcb olarak kaydedelim. Daha sonra bu bask devre zerinde deiiklik yapp yeniden Save (kaydet) komutuna basarsak devre yeni ekliyle eskinin yerine geer. Restore Backup komutu altrldnda ise zerinde deiiklik yaplan dosya asl, ilk dosya ise yedek olarak kaydedilir. Yedek dosyalar l, 2, 3... olarak numaralandrlr, l numaral yedek en gncel olan son yedektir. d. Symbol Library (simge ktphanesi): Symbol Library komutu altrldnda ekranda ekil 10'da verilen iletiim kutusu alr. Bu kutudaki komutlar kullanlarak BM yazlmnn iinde bulanan ktphanedeki simgeler zerinde alma yaplabilir. ekil 10'da grlen Library penceresindeki komutlarn anlamlar yledir:
ekil 9: BM yazlmnn PCB Editor'nn File mensnn Dir komutu altrldnda ekranda grlen PCB uzantl dosyalar listesi
ekil 10: PCB Editor'nn File mensnn Symbol Library komutu altrldnda ekranda grlen iletiim kutusu
Sre: Amalar:
Kaynak, aragereler:

Ders retmeni
Deerlendirme:
I. View library: Ktphaneyi gster. II. Add to library: Ktphaneye ekleme yap. III. Erase symbol: Simge sil. IV. Update symbol: Simge gelitir. V. Export symbol: Simgeyi gnder. VI. Rename symbol: Simgeyi yeniden adlandr. e. New (yeni): izim alannda yeni bir sayfa amak iin kullanlan komuttur. Bu komut altrldnda mesaj satrnda, Clear drawing area? confirm (Y/N) (izim alan siliniyor onaylyor musunuz?) yazs grlr. Y tuuna baslrsa, yeni bir izim alan (bo sayfa) oluturulur. N tuuna baslrsa eski izim alan ekranda kalr. f. Output (kt): Output komutuyla yaplan almalarn (ema, bask devre) hangi aygtla baslaca belirlenebilir. BM'de hazrlanan dosyalar yazc (printer), izici (plotter), ya da saysal (nmerik) kontroll matkap ile kda vb. aktarlabilir. g. Exit Editor (editrden k): Tasarm ekranndan ana menye dnmeyi salayan komuttur. Bu komut altrldnda mesaj satrnda Exit? Please confirm (Y/N) (ltfen, kmak istediinizi evet (Y) ya da hayr (N) tularna basarak onaylaynz) mesaj grlr. Y tuuna basldnda yaplan almann kaydedilmediini belirten ve kmay onaylayan, Artwork not saved! Abondon (Y/N) mesaj belirir. Bu mesajdan sonra Y tuuna baslrsa ana menye dnlr. N tuuna baslacak olursa ayn yerde kalnr. 2. Edit (dzenleme) mens Edit mens izgi (track), lehimleme noktas (pad), yaz (text) ile simge (symbol) dzenleme ve deitirmede kullanlr. 3. Add (ekleme) mens Add mens izgi (track), lehimleme noktas (pad), yaz (text) ile simge (symbol) eklemede kullanlr. 4. Tools (aralar) mens BM ile alrken yazlmla ilgili komutlar ieren mendr (ekil 14). Tools mensnn komutlarnn zellikleri unlardr:
ekil 13: Add mensnn komutlar
ekil 11: PCB editor'nn file mensnn output alt komutu altrld zaman ekranda grlen pencere
ekil 12: Edit mensnn komutlar
a. Hilight (klandrma): Eleman balantlarnn doru yaplp yaplmadn kontrol etmede kullanlan komuttur. Hilight komutunu altrmak iin iki yntem vardr: I. Tools mensnden Hilight komutuna tklandktan sonra imle kontrol edilecek hattn (track) zerine getirilip klvyeden Enter'a baslr.
Sre: Amalar:
Kaynak, aragereler:

Ders retmeni
Deerlendirme:
II. mle kontrol edilecek hattn zerine getirildikten sonra klvyeden F9 tuuna baslr. ekil 15'teki ekilde bask devrenin bir hattnn klandrlmas gsterilmitir.
ekil 15: Hilight komutu altrlarak bask devrenin bir hattnn klandrlmas
ekil 14: Tools mensnn komutlar
b. Block: Birden ok eleman grup iine almak iin kullanlan komuttur. Block komutu altrldnda imle blok olarak tanmlanacak blgenin kesine ekil 16: Block komutu altrlarak bask devrenin bir blmnn bloklanmas gtrlr. Farenin sol tuuna basl tutularak srkleme ilemi yapldnda ekranda ekil 16'da grld gibi bir drtgen oluur. stenen elemanlar bu dikdrtgen iinde kaldktan sonra Enter tuuna ya da farenin sol tuuna baslarak blok oluturulur. Bu ilemden sonra altrlacak tm komutlar oluturulan blok ile ilgili olur. c. Zoom (yaknlatrma): alma alannn grntsn bytmek amacyla kullanlan komuttur. Tools mensnden Zoom komutuna her tklanta alma alan bir kat byk grnr. Ekrandaki grnty bytmek iin klvyenin sol st kesinde bulunan 1 ile 7 arasndaki rakamlar da kullanlabilir. En fazla bytme 1 tuuna baslarak yaplr. alma alannn en kk grnmesini salayan tu ise 7'dir. . Unzoom (uzaklatrma): alma alannn grntsn kltmek amacyla kullanlan komuttur. mle Tools mensnden Unzoom komutuna tklandktan sonra alma alanna gtrlp farenin sol tuuna baslacak olursa bu alan bir kat klr. Unzoom ilemi klvyeden 1 ile 7 aras tulara baslarak da gerekletirilebilir.
Sre: Amalar:
Kaynak, aragereler:

Ders retmeni
Deerlendirme:
d. Pan: mlecin bulunduu noktann ekrann merkezine yerletirilmesini salayan komuttur. Pan komutunun yapt ilem Zoom komutuyla da gerekletirilebilir. e. Set Origin: BM'de orijin noktas ekrann tam ortasndaki kare biimli alann sol alt kesidir. Set Origin komutuyla tasarm alannn herhangi bir noktas orijin (balang) noktas yaplabilir. Herhangi bir noktay balang noktas olarak belirlemek iin ilk nce bu komut altrlr. Daha sonra imle istenilen noktaya gtrlp Enter'a baslr. Byle kullanc tarafndan yaplan yeni balang noktas Relative Origin'dir. Mesaj satrnda A harfi varsa Absolute Origin (yazlmn kendi balang noktas olarak kabul ettii yer) R harfi varsa Relative Origin olduu anlalr. f. Go to Origin: mlecin Set Origin komutuyla belirlenen balang noktasna gitmesini salamak iin kullanlr. g. Rubberband: Rubberband komutu altrldnda On durumunda olan seenek Off, Off durumunda olan On durumuna geer. BM'de izilen izgilerin ekranda grlebilmesi iin Rubberband komutunun On konumunda olmas gerekir. izilen izgi, izim srasnda grlemiyorsa Rubberband Off konumundadr. . Quasi-track: Bu komut On durumundayken rehber grnt izgi normal kalnlndayken, Off konumunda rehber izgi yine grntlenir ancak grnts ok incedir. izginin normal kalnla gelebilmesi iin izilen izginin tamamlanmas gerekir. Quasi-track komutu Rubberband komutuyla beraber alr. Rubberband On konumundayken bu komut aktif, Rubberband Off konumundayken ise Quasi-track komutunun herhangi bir etkisi yoktur. h. Grid on/off: izim alannda kk kk noktalar oluturmak iin kullanlan komuttur. Ekrandaki kk noktalar elemanlarn hizalanmasna ve izgilerin dzgn olarak izilmesine yardmc olur. Grid on/off komutu Off konumuna alndnda noktalar grlmez.
. Angle assist: izgi izerken ay belirlemeye yarayan komuttur. Tools mensnn komutu Angle assist'e tklandnda ekranda ekil 17'de verilen iletiim kutusu grlr. ekil 17'deki iletiim kutusunda Assist off seeneine tklanrsa izilen ke as serbest olarak izilir. 45 90 only seenei seilirse 45 ya da 90 lik dnler gerekletirilir. 90 only seenei seilirse yalnzca 90 lik dnler gerekletirilir.
i. Grid snap: Bu komutla imlecin ilerleme birimi deitirilir. Grid snap komutu altrldnda ekil 18'deki iletiim kutusu grlr. ekil 18'de grlen iletiim kutusundaki deerler th (thou) cinsindendir. Th, inch'in % 1'i kadardr. Iletiim kutusundaki seeneklerden hangisi seilirse, imle ok tularna her basta o kadar ilerler. mlecin daha hassas ilerlemesi iin freehand seenei yelenmelidir.
ekil 17: Tools mensnn alt komutu olan Angle Assist'e tklandnda ekranda grlen iletiim kutusu
Sre: Amalar:
Kaynak, aragereler:

Ders retmeni
Deerlendirme:
j. Cursor mode (imle modu): mlecin Absolute (mutlak) ve Relative (greceli) olmak zere iki modunun olduunu Set Origin komutunda aklamtk. Bu komut imleci bir moddan dier bir moda geirmek iin kullanlr. k. Cursor type (imle tipi): Bu alt komutla imle tipi deitirilir. Cursor type komutu birinci kez altrldnda imle kk (+), ikinci kez altrldnda byk (+) eklini alr.
ekil 18: Tools mensndeki Grid Snap komutuna tklandnda ekranda beliren iletiim kutusu
l. Units (birimler): Units komutu BM yazlmnn l biriminin milimetre ya da in olarak deitirilmesini salar.
5. Config mens Kullancnn BM'de baz deiiklikleri yapmasn salayan mendr. Config mensne farenin sol tuuyla tklandnda ekranda ekil 19'daki iletiim kutusu grlr. Iletiim kutusunda Status (durum), Options (seenekler), Usage (kullanm) ve Last error message (son hata mesaj) olmak zere drt adet pencere vardr. Status (durum) penceresinde, File name (dosya ad), Library (kullanlan ktphane dosyas), Edit mode (edit modu) ve Edit option (edit seenei) grntlenir. Options (seenekler) penceresinde Track and pad sizes (izgi ve pad boyutlar), Layer selection (kat seimi), Layer/Via setup (kat ayarlar), Block options (blok seenekleri), Mouse settings (fare ayarlar), Printer settings (yazc ayarlar), Backup settings (yedekleme ayarlar), Message timer (mesaj sresi), Cursor settings (imle ayarlar), Directory setup (dizin ayarlar), Design rules (dizayn kurallar), Keyboard setup (klvye ayarlar), Back annotation (aklama notlar), Option auto save (tercihleri otomatik olarak kaydetme), Save options (tercihleri kaydetme) komutlar vardr. Usage (kullanm) penceresinde ise, dosyann bellekte kaplad alann yzde olarak deeri ve zerinde allan emann toplam eleman says grntlenir.
ekil 19: Config mensne tklandnda ekranda grntlenen iletiim kutusu
Sre: Amalar:
Kaynak, aragereler:

Ders retmeni
Deerlendirme:
Config mensnn Options seeneinde bulunan komutlarn yapt grevler unlardr: a. Track and pad sizes: Pad, devre elemanlarnn Pin'lerinin (balant ularnn) dnda kalan dier balant noktalarnn addr. Track balant yollardr. Track and pad sizes seenei kullanlarak track ve pad'ler llendirilebilir. Bu alt komutun altrlmasyla ekrana ekil 20'de verilen iletiim kutusu gelir. ekil 20'de pad'in d ap Outside, i ap ise Inside stunundan ayarlanabilir. b. Layer selection: Bask devre editrnde (PCB Editor) alrken bu seenein ad Layer selection iken ema editrnde (Schematic Editor) Schematic colours olarak grlr. Layer selection seeneiyle, 8 katl olarak tasarlanabilen bask devrenin her katnn rengi ekil 20: Config mensndeki Options'ta yer alan Track and pad belirlenir, l .....8 olarak sizes seeneine tklandnda ekranda grlen iletiim kutusu numaralandrlan yerlerle elemanlarn hangi katta olduu belirtilirken Silk screen seeneiyle simgelerin rengi belirlenir. (Okey, tamam) iareti her bir kat iin seilen rengi gsterir. Renk deitirirken katn hizasna gelinerek Enter tuu ya da farenin sol tuu kullanlr. Schematic colours seeneinde track ve pad renklerinin seimi yaplr. c. Layer/Via setup: ok katl bask devre tasarmlarnda katlar arasndaki gei yerlerine konulan pad'lerin otomatik ve istee bal pad'siz olarak yaplmasn belirlemek iin kullanlan seenektir. Layer/Via setup seeneine tklandnda ekil 21'de verilen iletiim kutusu grntlenir. ekil 21'deki iletiim kutusunda Auto via (otomatik gei) On olarak seilirse, layer (kat) deitirirken mesaj satrnda bir uyar alnr. Bu uyar alndktan sonra kat geilerinde gei delii (Via hole?) isteniyorsa Enter tuuna baslr. Gei delii istenmiyorsa Esc tuuna baslr. Auto via seenei No confirm konumuna getirilirse, gei delii otomatik olarak yazlm tarafndan verilir. Layer pair seenekleri ile katlar eletirilir. rnein, Layer pair l 3 ekil 21: Layer/via Layer pair 3 l seeneine tklandnda eklinde uygulanrsa birinci katta izim ilemi yaplrken Space ekranda grlen iletiim tuunu kullanarak nc kata geilir ve izime burada devam kutusu edilir. Tekrar Space tuuna baslarak birinci kata geilir. Bu
Sre: Amalar:
Kaynak, aragereler:

Ders retmeni
Deerlendirme:
seenekler ok katl bask devre tasarmlarnda kullanlr. . Block options: Fareyle Block options seeneine tklandnda ekil 22'de verilen iletiim kutusu alr. ekil 22'deki seeneklerin karsnda Pickup ve Leave tercihleri vardr. Bir bloktaki izgi ve simgeleri brakp yazlarn silinmesi istenebilir. Hangi elemanlarn bloklanaca bu komutla belirlenir. Blok iinde tanmlanmas istenenler Pickup, tanmlanmas istenmeyenler ise Leave ile belirlenir. mle ile ilgili seenee gidilir ve Enter tuuna baslrsa Pickup ya da Leave durumlar tercih edilebilir. d. Mouse settings (fare ayarlar): Farenin hzn ve tipini ayarlamak iin kullanlan bir seenektir. Mouse settings iletiim penceresinden Sensitivity'ye tklanrsa imlecin hznn deitirilebilmesini salayan bir iletiim kutusu alr. Type alt komutu altrldnda ise farenin iki ya da tulu olup olmad belirtilebilir. e. Printer settings (yazc ayarlar): Yazc ayarlar iin kullanlan komuttur. f. Backup settings (yedekleme ayarlar): allan dosyann diskete kaydedilmesinde hatrlatma uyars iin sre bu seenekle belirlenir. Bu seenek off konumuna alnrsa yazlmn hatrlatma uyars vermesi nlenir. g. Message timer (mesaj zaman): 0,5 saniye ile 3 saniye arasnda durum satrnda grlen mesajn bekleme sresi belirlenir.
ekil 22: Block options seeneine tklandnda ekranda grlen iletiim kutusu
ekil 23: Mouse settings seeneine tklandnda ekranda grlen iletiim kutusu
. Cursor settings (imle ayarlar): mlecin ekrandaki bykl ya da grnts deitirilir. Byk (large), orta (medium) ve kk (small) seeneklerinden birisi tercih edilir. h. Directory setup (dizin ayarlar): Yazlm ve kullanc dosyalarnn nerede bulunduunun tanmlanmasnda kullanlan seenektir. . Desing rules (dizayn kurallar): Track-track, track-pad ve pad-pad aralklarnn ayarlanmasnda kullanlan seenektir. i. Keyboard setup (klvye ayarlar): Klvye tipi (XT, AT), ngilizce (UK), Almanca (Germany) ve Franszca (France) dillerini semeye yarayan seenektir. j. Option auto save (seenekleri otomatik kaydetme): Bu seenein On konumuna alnmasyla, yazlmdan karken dosyann Config.bm dosyasna kaydedilmesi salanr. k. Save options (seenekleri kaydetme): Yukarda aklanan Option auto save seenei Off olarak tanmlanmsa, Config mensndeki deiikliklerin kalc olmas yani Config.bm dosyasna kaydedilmesi iin tanmlama ilemleri bitip Config mensnden kmadan nce Save options mens altrlmaldr.
ekil 24: Printer settings seeneine tklandnda ekranda grlen iletiim kutusu
Sre: Amalar:
Kaynak, aragereler:

Ders retmeni
Deerlendirme:
6. Library mens BM'nin ktphanesinden simge silinmesi, simgelerin ktphaneye eklenmesi, dosyalarn ekranda grntlenmesi, simgelerin ktphaneden izim alanna yklenmesi ilemlerinde kullanlr. Fareyle Library mensne tklandnda ekil 25'te verilen komutlar grlr. Library mensnn komutlarnn zellikleri unlardr: a. View library (ktphaneyi gster): Library dosyasndaki simge isimlerini grntleyen komuttur. Fareyle View library komutuna tklandnda ekranda aada ekil 26 grnr.
ekil 25: Library mens
ekil 26: View Library komutuna tklandnda ekranda grlen sembol listesi
b. Browse libraries (ktphaneleri aratr): Simge isimlerini Option mensnn altndaki pencerede gsteren komuttur. Fareyle Browse libraries komutuna tklandnda ekranda ekil 27'de verilen liste grnr. c. Add to library (ktphaneye ekle): Yeniden oluturulan ya da zerinde deiiklik yaplan simgeleri Library dosyasna eklemek iin kullanlan komuttur. . Erase symbol (simge silme): BM yazlmnn Library Editor seeneini ilettiimiz zaman simge silmek iin kullanlan komuttur. d. Update symbol (simge yenileme): Bir simgenin deiiklikler yaplarak yeniden kaydedilmesi iin kullanlan komuttur. e. Export symbol (simge gnderme): Tasarm alannda bulunan devredeki bir simgeyi simge ktphanesine eklemek iin kullanlan komuttur.
ekil 27: Browse Libraries komutuna tklandnda ekranda grlen sembol listesi
f. Rename symbol (sembl yeniden adlandrma): Simge ktphanesindeki bir simgenin adn deitirmek iin kullanlan komuttur.
Sre: Amalar:
Kaynak, aragereler:

Ders retmeni
Deerlendirme:
BM yazlmnn modlar ve altrmalar Bu blmde BM yazlmyla tasarm alanna izgi (track), balant noktas (pad), yaz (text) simge (symbol) ekleme konular aklanacaktr. A. Track mode (izgi modu) Track, devrede kullanlan elemanlar arasndaki balantlarn yaplmasn salar. 1. Track'lerin yaps BM'de track, bask devre ya da emalarda malzemeleri birbirine balamada kullanlan izgilere verilen addr. BM ile izilen izgiler, dz ya da al olabilir. alma alanna izilen her bir izgi parasna track segment (izgi paras) denir. 2. Track mode option mens izim alanna bir track izilecei zaman nce Add mensnden Track komutuna tklanr. Bu ilem yapldktan sonra farenin sol tuuna baslrken imle hareket ettirilirse izim alannda track izilmeye balanr. izim alanna izilen bir track'in zelliklerinin deitirilebilmesi iin Edit mensnden Track komutuna tklanr. alma alanna izilen bir track'in zelliklerini ayarlamak iin imle Add/Track konumundayken Options mensne tklandnda ekranda ekil29'daki seenekler grlr. Track modunun Options mensndeki komutlarn grevleri unlardr: I. Insert/move (araya girme/tama): izgilerdeki (track) balang, biti, krlma noktalarna mode denir. Bu komutun altrlmasyla Insert ya da Move modlarndan birisi seilmi olur. Insert moduyla track iki izgi arasna eklenir. Move moduyla aktif olan modun yeri deitirilebilir. II. Home node: Balang node'u anlamna gelen komuttur. Bu komut altrlnca izginin balang noktas (node) aktif olur. Yani imle bu noktaya gider. III. Back a node: nceki node anlamna gelen komuttur. Bu komut altrlnca imle bulunduu node'dan bir nceki node'a geri dner.
ekil 28: alma alanna izilmi Track rnei
ekil 29: Add mensnden Track komutuna tklanp izim alanna bir Track izildikten sonra Options mensne tklandnda ekranda Track ile ilgili seenekler belirir.
IV. Next node: Bir sonraki node anlamna gelen komuttur. Back a node komutunun aksine imle bulunduu node'dan, bir sonraki node'a gider. V. End node: Son node anlamna gelen komuttur. Bu komut altrlnca imle izginin biti noktasna (end node) gider.
ekil 30: Track'in Home (balang) ve End (son) Node'u
Sre: Amalar:
Kaynak, aragereler:

Ders retmeni
Deerlendirme:
VI. Arc/circle (kavis/daire): Dz bir izgiyi (track), yay (arc) ve daire (circle) ekline getirmek iin kullanlan alt komuttur. VII. Current node: Aktif node anlamna gelen alt komuttur. mlecin aktif node zerinde konumlanmasn salar. VIII. Delete node (nod silme): Aktif olan node'u silmek iin kullanlr. IX. All layer (tm katlar): ok katl bask devre tasarmlarnda bir izginin yer ald kat deitirmek iin kullanlr. X. Segment layer (izgi kat): All layer seeneinden farkl olarak izginin tm deil, seilen izgi parasnn (track segment) bulunduu kat deitirilir. XI. All width (tm genilik): izgi kalnlnn deitirilmesinde kullanlan komuttur. XII. Segment width (izgi parasnn genilii): Biz izginin tm deil yalnzca seilen izgi parasnn kalnln deitirmede kullanlan komuttur. XIII. Split (ayrma): Bir izgi parasn ikiye ayrmaya yarayan komuttur. Split-track please confirm (Y/N)? mesaj grnnce Y harfine baslarak ayrma ilemi yaplr. XIV. Repeat: Tekrar etme ilemi yapan komuttur. Seilen bir izginin yeniden izilmesinde kullanlr. . XV. Invert order: Normalde bu komut altrlmyorken izginin ilk noktas Home node, son noktas End node olur. Bu komut node'lar ters evirir. Yani Home node, End node olurken End node, Home node olur. XVI. Shift track: izgi kaydrma ilemi yapan komuttur. Tama (move) ilemi bu komutla gerekletirilir. XVII. Kill: izgi silme ilemi yapan komuttur. Track seildikten sonra bu komut altrlrsa mesaj satrnda Please confirm, Type (Y)es or(N)o mesaj grntlenir. Silme ilemini onaylamak iin Y tuuna baslr. XVIII. Nearest pad: En yakn pad'e balama anlamndadr. Bir izgiyi en yakn durumdaki pad'e balamak iin kullanlan komuttur. XIX. Layer pair: ok katl bask devre izimlerinde kullanlan komuttur. Kat eleme ilemini yapmaya yarar. B. Track mode (izgi modu) ile ilgili altrmalar 1. Track yerletirme BM yazlm altrlp PCB Editor'e girilir. Ekranda kesik izgili bir kare grlr. alma alannn bytlmesi isteniyorsa klvyeden, Zoom ilemi yapan l ile 7 arasndaki tulara baslr. Tasarm alanna track (izgi) yerletirmek iin Add (ekle) mensnn altndaki Track komutu
Sre: Amalar:
Kaynak, aragereler:

Ders retmeni
Deerlendirme:
altrlr. Add/Track komutu altrlnca mesaj satrnda Position imle and press [return] mesaj grntlenir. Bu mesajla imle izim alannda istenilen yere getirilir ve Enter tuuna baslmasnn gerektii anlalr. mlecin konumlandrld nokta izilecek track'in balang noktas (home node) olur. Fare hareket ettirildiinde ya da klvyeden sasol ve yukar-aa oklarna basldnda izgi izimi balar. Track istenilen uzunlua geldikten sonra klvyeden Enter tuuna ya da farenin sol tuuna ekil 31: Add mensnden Track baslarak track'in biti noktas olan End node komutuna tklandktan sonra izilmi belirlenir. Track rnekleri Track'in biti noktas belirlendikten sonra ilemin sonlandrlmas gerekir. izginin devam etmemesi isteniyorsa Esc ya da farenin sa tuuna baslr. Tasarm alanna bir ka tane daha track eklemek iin bir daha Add mensnden Track komutunu altrmaya gerek yoktur. nk tasarm alannda track yerletirme ilemi tamamlansa bile yazlm Add/Track modunda almay srdrr. Baka bir track izme ileminde imle istenilen balang noktasna getirilir ve Enter tuuna baslarak izim ilemleri srdrlr. 2. Track kalnlnn ayarlanmas mle Config mensne getirildikten sonra Enter ya da farenin sol tuuna tklanr. Alan User configuration adl iletiim penceresinden Options stununda bulunan Track and pad sizes seeneine girilir. ekil 32'de grlen Track and pad sizes adl iletiim kutusunda grlen Track widths ve Pad widths lleri mm cinsindendir. Bu birimi thou'ya evirmek ve byklklerin bu ekilde ekranda grlmesi iin klvyeden U tuuna baslr. Track widths llerini deitirmek iin imle (kl bant) 1. 0.05 yazsnn zerindeyken (+) ya da (-) ekil 32: Track and Pad Sizes adl iletiim kutusu tularna baslr. Config mensnden kp normal tasarm alanna dnmek iin ard arda Esc tuuna iki kez baslr. Normal tasarm alanna dnmek iin Edit mensnn altndaki Track komutu altrlr. mle daha nceden tasarm alanna izilmi track'in zerine getirilir. zerine getirilen track'i semek iin Enter tuuna baslr. Track seildikten sonra Option mensnden All width komutuna tklanr ya da imle bu seenein zerindeyken Enter tuuna baslnca, Enter width number for the whole track yazs mesaj satrnda grlr. Burada klvyeden l tuuna basarsak izgi kalnl 0,05 mm olarak seilmi olur. nk daha nceden User configuration options penceresinde 1 numaral track widths'de kalnl 0,05 mm olarak ayarlamtk.
Sre: Amalar:
Kaynak, aragereler:

Ders retmeni
Deerlendirme:
3. Track parasnn kalnlnn deitirilmesi izim alanna bir ka paral bir track izilir. mle kalnl deitirilecek track parasnn zerine getirilir. Kalnl deitirilecek track paras seildikten sonra Option mensne girilir. Bu mennn komutlarndan Segment width komutu seilir. Mesaj satrnda grlen Please enter the width number (1-8) mesaj ile klvyeden 1 ile 8 aras kalnlk kodu girilir. Bu yaplnca seilen segment parasnn deitii grlecektir. 4. Track katnn deitirilmesi ok katl bask devre tasarmlarnda kullanlr. ekil 33: Drt paral bir Track'ler deiik renklerde seilerek tasarmdaki karklk Track'in ikinci diliminin nlenir. Track katn deitirmek iin fareyle Config mensne kalnlnn deitirilmesi tklanr. Ekrana gelen User configuration options adl pencerenin Options blmnden Layer selection komutu altrlr (ekil 34). Layer selection komutunun iletiim kutusunda istenilen dzenlemeler yaplabilir. Renk seimi yaplrken imle istenilen renge getirilir ve Enter tuuna baslr. Bu dzenlemeler yapldktan sonra Add/Track komutuyla tasarm alanna track izilir. Kat deitirilecek izginin zerine fare getirilir ve Enter'a baslarak seilir. Seme ileminden sonra Option ekil 34: Layer selection adl iletiim kutusu mensnn altndaki All layer komutu altrlr. Mesaj satrnda grntlenen mesajla izginin tamamnn hangi kata geirilmek istendii sorulmaktadr. Klvyeden istenen kat numaras girildikten sonra Esc tuuna baslr. 5. Track'i iki paraya ayrma Bir izgiyi istenilen bir node'dan ikiye ayrmak iin Option mensndeki Split seenei kullanlr. Tasarm alanna U eklinde bir track izelim. Bu U track'inin sol kesine imleci getirerek bu node'u aktif duruma getirelim. Daha sonra Option mensnn altndaki Split komutunu altralm. Mesaj satrnda, Split track please confirm (Y/N)? mesaj grlr ve ayrma ileminin onay evet ya da hayr olarak istenir. Klvyeden N tuuna baslrsa ilemden vazgeilir. Y tuuna baslrsa ayrma ilemi onaylanr. Yaplan ilemlerin sonucunda U eklinin grnmnde herhangi bir deiiklik olmaz. Yalnzca U eklinin en altndaki dz izginin balang ve biti node'larnn yeri deiir.
ekil 35: Track katnn deitirilmesine ilikin rnek
ekil 36: U eklinde izilmi Track rnei
6. Node silme Node (nod), herhangi bir izginin krlma noktasdr. Node silme ilemi Option mensndeki Delete node komutuyla yaplr. Bu ilemin gerekletirilebilmesi iin silinmesi istenen node'un seilerek aktif hle getirilmesi gerekir. izim alanna U eklinde bir track izelim. Edit mensnden Track seeneini altralm. mleci U
Sre: Amalar:
Kaynak, aragereler:

Ders retmeni
Deerlendirme:
eklinin sa kesine getirerek bu node'u aktif hle getirelim. lgili node'u silmek iin klvyedeki D tuuna basmak yeterlidir. Bu node'un silinmesiyle tasarm alanndaki U track'inin grnts L gibi olacaktr (ekil 37). 7. Track izim asnn ayarlanmas Track izim asnn ayarlanmas Tools mensnn Angle assist adl komutla ayarlanr. mle Tools mensnn altndaki Angle assist komutunun zerine getirilip Enter tuuna basldnda ekranda yanda grlen iletiim kutusu belirir (ekil 38). Iletiim kutusundan 45, 90 only komutu seilipp izgi izilirse izilen izgilerin as 45 ve 90 olur. Iletiim kutusundan Assist off komutu seilip izgi izilirse izilen izgilerin as serbest olur.
ekil 37: Delete Node komutuyla U eklindeki Track'in L ekline dntrlmesi
ekil 38: Angle Assist komutuna tklandnda ekranda grlen iletiim kutusu
(a)
(b)
ekil 39: a) 45, 90 only b) Assist off seenekleri tercih edilerek izilmi Track rnekleri
8. izilmi bir track'in tekrarlanmas Track tekrarlama ilemi, Option mensndeki Repeat komutunun altrlmasyla yaplabilir. Bu ilem Windows uygulamalarndaki Copy (kopyalama) komutuna benzer. Track kopyalamak (tekrarlamak) iin ilk nce tasarm alanna bir track izilir. Daha sonra bu track seilerek aktif hle getirilir. Option mensndeki Repeat altrlr ve mesaj satrnda, Position cursor and press return mesajyla imle track'in kopyalanaca yere konumlandrlp Enter tuuna baslr ve imlecin konumlandrld yerde ayn biimli bir track'in olutuu grlr. Bu ilemi sonlandrmak iin de klvyedeki Esc tuuna baslr. 9. Bir track'in silinmesi Track'in silinmesi iin Option mensndeki Kill komutu altrlr. Bu ilemin yaplabilmesi iin tasarm alanna bir izgi izilir. Edit mensndeki Track komutuyla silinmesi istenen track zerine imle getirilir ve Enter tuuna baslr. Bylece, silinmesi istenen track seilerek aktif hle getirilmi olur. Daha sonra Option mensndeki Kill komutu altrlr. Mesaj satrndaki, Please confirm. Type (Y)es or (N)o mesaj ile onay beklenmektedir. Klvyedeki Y tuuna baslarak seilen track silinmi olur. 10. Bir track'in kaydrlmas Track kaydrma ilemi Option mensnn Shift track adl komutuyla yaplr. nce Add/Track komutuyla bir track izilir. Daha sonra Edit/Track ile track seilir. Option mensnn Shift track adl komutu altrlr. mle track'in kaydrlmas istenen yere gtrlr ve Enter tuuna baslr. Track imlecin konumlandrld yeni yere kaydrlm olur. Kaydrlan track hl seili durumdadr. Bundan kurtulmak iin klvyeden Esc tuuna baslr. C. Dosya kaydetme Hazrlanan dosyalarn A srcsndeki diskete ya da C srcsndeki sabit diske kaydedilebilmesi iin File mensnden Save'e tklanr. Mesaj satrndaki Enter file name noname.pcb mesajyla zerinde allan dosyaya ait bir adn verilmesi istenecektir. Dosya adnn verilebilmesi iin noname.pcb yazsnn silinmesi gerekir. Silme ileminden sonra izime ad
Sre: Amalar:
Kaynak, aragereler:

Ders retmeni
Deerlendirme:
(rnein devre1.pcb) verilip Enter tuuna baslr. Dosyann A srcsndeki diskete ya da C srcsndeki sabit diske kaydedilebilmesi iin Config mensnn Directory setup komutu altrlarak ayarlanr. kinci satr A olarak deitirirsek zerinde allan dosya diskete kaydedilecektir. . Pad mode (pad modu) 1. Pad'lerin yaps Pad devre elemanlarnn bask devre plketi zerine lehimlenmesini salayan balant noktasdr. Pad'in i (inside) ve d (outside) apn deitirmek iin, Config mensnn altndaki Track and pad sizes komutu altrlr. ekil 42'de verilen User configuration options adl iletiim kutusundaki Pad widths ksmndan Inside (i ap) ve Outside (d ap) deerleri mm ya da tho l birimlerinden birine ayarlanabilir.
ekil 40: PCB uzantl bir BM dosyasnn kaydedilecei srcnn A (disket) olarak deitirilmesi
ekil 41: Pad (ped) rnekleri
2. Pad mode option ekil 42: Pad'lerin i ve d aplarn mens deitirmek iin alan iletiim kutusu Pad mode option mensnn ekranda grlebilmesi iin herhangi bir pad'in seili olmas gerekir. Pad mode options mensnn komutlarnn grevleri unlardr: I. Anticlockwise (saat ynnn tersi dn): Bu komutun altrlmasyla seilerek aktif hle getirilen pad saat ynnn tersine 90 dner. Daire eklinde seilen pad'lerde bu komutun altrlmas etkisizdir. II. Current: Edit/Pad komutu altrldnda hangi pad'i seili duruma getirmek isteyip istediimiz sorulur. mleci, seili hle getirmek istediimiz pad'in zerine gtrp Enter tuuna basarsak o pad seili hle gelir. Bir pad'i seili hle getirdikten sonra imleci
ekil 43: Edit/Pad ilemi yaplnca alan Pad mode options mensnn komutlar
Sre: Amalar:
Kaynak, aragereler:

Ders retmeni
Deerlendirme:
baka bir yere gtrmsek Option mensndeki Current komutunu altrdmzda imlecin tekrar seili durumdaki pad'in zerinde konumlandn grrz. III. Delete: Bu komutla seilen aktif pad silinir. Komut altrlnca mesaj satrnda onay istenmez. IV. Layer: Seili pad'in bakrl yzey kat deitirilir. Layer komutu yalnzca bask devre tasarmlarnda alrken PCB Editor'de grlr. Option mensnn altndaki Layer komutu altrldnda mesaj satrnda, Please enter the layer number mesaj alnr ve kullancdan 1-8 aras kat numaras girmesi istenir. Girilen say ile pad'in konumlandrlaca kat belirlenir. V. Width: Bu komutla seili durumdaki pad'in genilii ve bykl deitirilir. lk nce Config mensndeki Track and pad sizes komutu altrlr. Ekrana gelen User configuration options penceresindeki l'den 16'ya kadar numaralandrlm Pad widths deerleri klvyedeki (+) ve (-) tular kullanlarak mm ya da thou cinsinden deitirilir. Bylece pad'in i ap (inside) ve d ap (outside) belirlenmi olur. Daha sonra Width komutu altrldnda mesaj satrndan alnan, Please enter the width number (1-16) mesaj ile kullancdan 1-16 aras say girmesi istenir. VI. Shape: Bu komutla seili durumdaki pad'in ekli (biimi) deitirilir. Shape komutunun altrlmasyla ekranda 14 ayr pad ekli grlr. mle istenen pad'in zerine getirilip Enter'a baslrsa pad o biimde olur.
ekil 44: BM yazlmnn PCB Editor'ndeki pad (ped) ekilleri
VII. Repeat: Seili durumdaki pad kopyalanr. nce kopyalanacak ped (pad) Edit/Pad komutuyla seilir. Mesaj satrndan, Position cursor and pres [return] mesaj alndktan sonra imle tasarm alannda kopyalanacak yere konumlandrlr ve Enter tuuna baslr. Kopyalama ilemi bittikten sonra mesaj satrnda, Copied item is now current item mesaj ile kopyalanan pad'in hl seili durumda olduu belirtilir. Bu durumdan kurtulmak iin Esc tuuna baslr. VIII. Mirror: Pad'in ters grnts elde edilir. IX. Nearest node: Pad'in en yakn node'a konumlandrlmas salanr. En yakn node'a konumlandrlacak pad seilerek aktif hle getirilir. Daha sonra Option mensnden nearest node komutu altrlr. Mesaj satrndan alnan, Position the cursor, izginin hangi node'una konumlandrlmas isteniyorsa o node'a yaklatrlr ve Enter'a baslr. Henz pad seili durumdan kurtulmamtr. Klvyeden Esc tuuna baslarak ilem tamamlanr. X. Matrix: Matrix komutunun altrlmasyla birden ok pad dzenli olarak yerletirilir. Elde edilecek pad matrix'in ekli kare ya da dikdrtgen olabilir. Bu ilemin gerekletirilmesi iin Add mensnden Pad komutu altrlarak tasarm alanna bir pad eklenir. Edit mensnden pad komutuna tklanarak pad seilip aktif hle getirilir. Eer tasarm alannda bir pad varsa pad matrix oluturmak da mmkndr. Option mensnden matrix komutunun altrlmasyla mesaj satrndan X ve Y deerlerine gre say girilmesi istenir. Bu saylar teker teker girilerek Enter tuuna baslr ve pad matrix oluturulur.
Sre: Amalar:
Kaynak, aragereler:

Ders retmeni
Deerlendirme:
XI. Kill: Kill komutunun altrlmasyla aktif olan pad silinebilir. lk nce silinecek pad seilir. Kill komutunun altrlmasyla mesaj satrnda, Please confirm. Type (Y)es or (N)o ile silme ilemi iin kullancdan onay istenir. Y tuuna baslarak silme ilemi gerekletirilir. Kill ilemi klvyeden K tuuna baslarak da yaplabilir. D. Pad mode ile ilgili altrmalar 1. Pad yerletirme BM'de PCB Editor altrlr. Add mensnden pad altrlr. izim alannda pad'in yerleecei yere imle getirilir ve klvyeden Enter tuuna baslr. Bu yaplnca izim alannda bir pad belirir. Oluturulan pad'i seili durumdan karmak iin klvyeden Esc tuuna baslr. 2. Pad eklini deitirme Tasarm alanna yerletirilen pad'i aktif hle getirilir. Daha sonra Option mensnden Shape komutu altrlr. Bu komutun altrlmasyla ekranda 14 deiik pad grnr. mle istenen pad zerine getirilir ve klvyeden Enter'a baslr. 3. Pad lsn deitirme Add/Pad komutuyla tasarm alanna bir pad eklenir. Daha sonra Config mensnden Track and pad sizes komutu altrlr. Ekrana gelen, User configuration options [track and pad sizes] penceresinden mm cinsinden Pad widths seenei grlr. Outside (pad'in d ap) ve inside (pad'in i ap) deerleri l'den 16'ya kadar numaralandrlmtr. Pad l deerleri (+) ve (-) tularn kullanarak deitirilebilir. Ekrandaki pencereden kmak iin iki kez Esc tuuna baslr. Tasarm alannda konumlandrlm seili durumda bir pad varken Option mensnden Width komutu altrlrsa mesaj satrnda, Please enter width number (1-16) mesaj alnr. Klvye kullanlarak 1 ile 16 aras bir say girilip Enter'a baslr. 4. Pad'lerin bakrl yzey katn deitirme Tasarm alanna bir ka pad eklenir. Config mensnden Layer selection komutu altrlr. mlele istenilen renk seildikten sonra Enter'a baslr. Bir pad seildikten sonra Option mensnden Layer komutu seilir. Mesaj satrndan, Please enter the layer number mesaj alnr. Pad'in kat numaras klvye kullanlarak girilir. 5. Pad matrix oluturma Matrix oluturmak iin nce bir adet balang pad'i oluturulur. Balang pad'i referans alnarak Pad matrix ilemi yaplr. rnek olarak dikeyde 2, yatayda 2 ve aralarnda 4 mm aralk bulunan 4 pad'lik bir matrix oluturalm. izim alannda bir pad oluturulur. Ardndan Option mensnden matrix komutu altrlr. Mesaj satrna srayla 4, 2, 4, 2 saylar yazlr. Bu ilemlerden sonra ekranda ekil 45'teki pad matrix grlr. 6. Pad'lerin ters yn grntsnn alnmas Pad'lerin ters grntsn oluturmak iin pad seiliyken Option mensnden Mirror'a tklanr. E. Text mode (yaz modu) Bask devreye ya da emaya yaz yazmak iin kullanlan moddur. 1. Text mode option mens Tasarm alannda yaz yazmak iin Add mensnden Text komutu altrlr.
ekil 45: Drt pedli Matrix rnei
Sre: Amalar:
Kaynak, aragereler:

Ders retmeni
Deerlendirme:
ekil 46'da PCB Editor Text modunda alrken Option mensnn komutlar gsterilmitir. Mesaj satrndan alnan Position cursor and press [return] mesajyla imle tasarm alannda yaznn yazlaca yere gtrlr ve Enter'a baslr. Bu ilemden sonra mesaj satrndan Editing text mesaj alnr ve tasarm alannda olmas istenen yaz bu ksma yazlp Enter tuuna baslr. Text mode option mens tasarm alanna yazlan yazda deiiklik yapmak iin kullanlr. Text mode option mensnn komutlarnn zellikleri unlardr: I. Current: Bu komuta tklannca imle aktif durumdaki yaz zerine gider. II. Text content: Yaz ierii anlamna gelen bir komuttur. Yaznn ierii deitirilecei zaman kullanlr.
ekil 46: Text Mode Option mensnn komutlar
III. Increment: Bu komutla harf ya da rakam sras bir artrlr. Seili (aktif) yaz bir rakam ise bu komutun altrlmasyla rakamn deeri bir artar. Eer aktif (seili) yaz bir harf ise harf bir ileri harf eklinde deiir. IV. Decrement: Increment komutunun ters ilemini yapar. Rakam ya da harf srasn bir azaltr. V. Layer: Bu komutla yaznn ait olduu katn yeri deitirilir. Bask devre izim yazlmnda (PCB Editor) kullanlan bir seenektir. VI. Size: Size komutuyla yaz boyutu belirlenir. Yazlar iin 8 farkl ykseklik tanmlanm ve bu ykseklikler 1-8 rakamlar arasnda kodlanmtr. VII. Width: Bu komutla text (yaz) kalnl belirlenir. Kalnl deitirilecek yaz seilir ve Width komut altrlr. Mesaj satrndan mesaj alndktan sonra girilen 1-4 saylaryla seilen yaznn kalnl belirlenir. VIII. Anticlockwise: Seilen yaz saat ibresi dn ynnn tersine dndrlr. Bu komutun st ste iki kez altrlmas hlinde seilen yaz 180 dner IX. Mirror: Seilen yaznn ters yn grnts elde edilir. X. Repeat: Seilen yaz tekrarlanabilir ya da kopyalama ilemi yaplabilir. XI. Kill: Seilen yaz silinir. Yaz silinmeden nce mesaj satrndan kullanc iin onay istenir. F. Text mode ile ilgili altrmalar 1. Tasarm alanna yaz eklenmesi Add mensnden Text komutu seilir. Mesaj satrndan Position cursor and press [return] mesaj alnr. Bu mesaj alndktan sonra imle tasarm alannda herhangi bir yere getirilir ve Enter'a baslr. Bu kez ekrann sol alt kesindeki satr editrnde Editing text yazs grlr. mlecin bekledii yerden itibaren Trke karakterler (, , , , ) kullanlmadan yaz yazlr. rnein Ali Ozdemir text'ini yazalm. Yaz klvye kullanlarak yazldktan sonra Enter'a ya da farenin sol tuuna baslr. Bu text'i tasarm alannda sabitlemek iin klvyeden Esc tuuna ya da farenin sa tuuna baslr. 2. Yaz ieriinin deitirilmesi Bu ilem Option mensnn altndaki Text content komutuyla yaplr. Tasarm alanna yerletirilen yazya ekleme yapmak, yazlan kelimeden harf karmak, yazlan text'i deitirmek
Sre: Amalar:
Kaynak, aragereler:

Ders retmeni
Deerlendirme:
iin bu komut kullanlr. ekil 47'deki Ali Ozdemir text'ini deitirip devre 1 yazalm. Bu ilemi yapmak iin Edit/Text komutuyla Ali Ozdemir yazs seilir. Daha sonra Option mensnden Text content komutuna tklanr. Sol alt kede bulunan bir nceki yaz deitirilerek devre 1 yazs yazlp Enter'a baslr. Esc tuuna baslarak ilem tamamlanr. 3. Yaz yksekliinin deitirilmesi Yaz ykseklii Option mensndeki Size komutuyla gerekletirilebilir. Yaz yksekliini artrmak iin nce devre 1 text'i Edit/Text komutuyla seilir. Daha sonra Option mensnden Size'a tklanr. Ekrann sol alt kesinde Please enter text size number, (1-8) mesaj grnr. Klvyeden 1 ile 8 aras bir rakam girilir. Rakam girildikten sonra klvyeden Enter ardndan Esc tuuna baslr. 4. Yaz kalnlnn deitirilmesi Bu ilemi yapabilmek iin tasarm alanna yerletirilen yaz Edit/ Text komutuyla seilerek aktif hle getirilir. Text seildikten sonra Option mensnden Width komutu altrlr. Ekrann sol alt kesinde Please enter the width number (1-4) mesaj alnr. Bu mesaj alndktan sonra istenilen yaz kalnlnn rakam girilir. rnein 4 tuuna baslrsa en kaln yaz seilmi olur. Text'i seili durumdan karmak iin Esc tuuna baslarak ilem tamamlanr.
ekil 47: Tasarm alanna eklenmi Text (yaz) rnei
ekil 48: Ali Ozdemir adl Text'in devre 1 olarak deitirilmesi
ekil 49: Devre 1 adl Text'in yksekliinin artrlmas
ekil 50: Devre 1 adl Text'in kalnlnn artrlmas
ekil 51: Devre 1 adl text'in ters evrilmesi
5. Yaznn ters grntsnn elde edilmesi Edit/Text komutuyla tasarm alanndaki yaz seilerek aktif hle getirilir. Daha sonra Option mensnden Mirror komutu altrlr. Bu komutun altrlmasyla seilen text'in ters grnts elde edilir. Esc tuuna baslarak ilem tamamlanr. G. Symbol mode (simge modu) BM yazlmnn PCB Editor'nde simge moduyla izim alanna eitli devre elemanlarnn malzeme klflar eklenebilir. Schematic Editor'de ise elektronik malzeme simgeleri eklenebilir. 1. Symbol mode option mens PCB ve Schematic Editor'de bu mennn seenekleri ayndr. Yalnzca Library Editor'de kullan ynnden biraz fark vardr. Symbol mode options mensnn komutlar (Current, Anticlockwise, Mirror, Repeat ve Kill) pad ve text modlarnn yapt ilemlerin aynsn yapar. I. Symbol mode ile ilgili altrmalar 1. Simge yerletirme Add/symbol altrlr. Mesaj satrndan alnan, Position cursor and press [return] mesajyla
ekil 52: Symbol Mode Options mens
Sre: Amalar:
Kaynak, aragereler:

Ders retmeni
Deerlendirme:
imle tasarm alannda simgenin yerletirilecei yere gtrlp Enter'a baslr. Bu ilem yaplnca mesaj satrnda Symbol name yazs grlr. Eer arlan simgenin ad biliniyorsa bu ad klvye kullanlarak girilir. Simgenin ad bilinmiyorsa simge adlarnn grntlenmesi iin Enter'a baslr. stenilen simge seilir ve tasarm alanna yerletirilir. Esc tuuna baslarak ilem sonlandrlr. ekil 53 ve 54'te PCB Editor ile Schematic Editor kullanlarak eitli eleman klf ve simgelerinin alma alanndaki grnmleri verilmitir. 2. Simge renginin deitirilmesi PCB Editor'de tasarm alanna yerletirilen simgenin rengini deitirmek iin Config mensnden Layer selection komutu altrlr. Ekrana gelen pencerede Upper silk screen hizasndaki Okey (tamam) iareti sa sol oklaryla hareket ettirilir. mle istenilen rengin zerine getirilip Enter tuuna basldktan sonra iki kez Esc tuuna baslr. Tasarm alanndaki klf renginin deitii grlr. 3. Bir simgenin ters evrilmesi Tasarm alanndaki tersyz edilecek simge Edit/ Symbol komutuyla seilerek aktif hle getirilir. Option mensnden Mirror'a tklanr. Esc tuuna baslarak ilem tamamlanr. 4. Bir simgeye deer vermek Add/Symbol komutu altrlarak izim alanna bir simge yerletirilir. rnein bir direnci ekil 56'daki gibi izim alanna yerletirdiimizi varsayalm. Dirence deer vermek iin Edit/Symbol komutu altrlarak bu eleman seili hle getirilir. Daha sonra Option mensnden Value komutu altrlr (ekil 57). Not: Value komutu BM'nin 2.0 ve st srmlerinde vardr. Mesaj satrndaki Editing value mesajyla diren simgesine bir deer (22 k, 33 k gibi) verilir. Sembole verilen deer semboln yannda grlmez. Ekrann sa alt kesindeki mode bilgi satrnda grlr (ekil 58).
ekil 53: PCB Editor ile izim alanna yerletirilmi led, diyot ve hoparlr klflar
ekil 54: Schematic Editor ile izim alanna yerletirilmi diyot ve transistr simgeleri
ekil 55: Klf rengini deitirmede kullanlan Layer selection adl iletiim kutusu
ekil 56: izim alanna yerletirilmi diren simgesi
ekil 57: Edit/Symbol komutu altrldktan sonra Option mens aldnda grlen komutlar
ekil 58: Mode bilgi satrnda grlen diren deeri
Sre: Amalar:
Kaynak, aragereler:

Ders retmeni
Deerlendirme:
5. Bir sembol dier bir sembol ile deitirmek Bu ilemi yapabilmek iin deitirilecek simge Edit/Symbol komutuyla aktif hle getirilir. Daha sonra Option mensndeki Local update komutu altrlr. Not: Local update alt komutu BM'nin 2.0 ve st srmlerinde vardr. Mesaj satrndan Enter symbol name mesaj alnnca ad bilinen baka bir simgenin ad yazlr ve Enter tuuna baslr. Bu ilem yapldktan sonra mode bilgi satrna baklacak olursa simge adnn haricinde dier bilgilerin deimedii grlr. 6. Designator ile ilgili ilemler Designator komutu BM'nin 2.0 ve st srmlerinin Option mensnde bulunur. izim alanndaki bir simge Edit/Symbol komutuyla aktif hle getirildikten sonra Option mensnden Designator'a tklanrsa ekil 59'da verilen iletiim kutusu alr. Designator alt komutuyla zerinde R 1 yazan diren simgesinin R2 olarak deitirelim. Bu ilem ekil 59: Designator komutuna designator/text komutu altrlarak yaplabilir. tklandnda alan iletiim nce ierii deitirilecek simge seilerek aktif hle kutusundaki seenekler getirilir. Daha sonra Designator'daki Text content komutu altrlr. Mesaj satrndan alnan Editing designator:R1 ifadesi R2 olarak deitirilir. Bu ilemden sonra direncin zerindeki R1 yazs R2 olarak deiir. Designator komutunun seeneklerinin grevleri unlardr: I. Position, eleman zerine yazlan ifadenin (rnein R1) izim alannda istenilen yere konulmasn salar. II. Anticlockwise, eleman zerine yazlan ifadenin (rnein R1) saat dn ynnn tersi ynde 90 dnmesini salar. III. Hide/show, eleman zerine yazlan ifadenin (rnein R 1 ) grnmesini ya da grnmemesini ayarlar. IV. Size, eleman zerine yazlan ifadenin (rnein R1) yaz bykln ayarlar. V. Width, eleman zerine yazlan ifadenin (rnein R1) yaz kalnln ayarlar. . Block mode (block modu) izim alannda bulunan almann birden ok elemannn kopyalanmas, kaydrlmas, silinmesi, saa sola dndrlmesi, ters grntsnn alnmas gibi ilemleri yapan komuttur. Bir almann belli bir blmnn bloklanmas iin nce Tools mensnden Block'a tklanr. Ardndan imle ile devrenin istenilen ksm drtgen iine alnr (bloklanr). Bloklama yapldktan sonra Enter'a baslr. Son olarak Option mensnden istenilene
ekil 60: Tools/Block'a tklandktan sonra bask devredeki direnlerin bloklanmas ve bu konumdayken Option mensnn komutlarnn grnm
Sre: Amalar:
Kaynak, aragereler:

Ders retmeni
Deerlendirme:
tklanarak bloklama ile amalanan ilem gerekletirilebilir. 1. Block mode option mens ekil 61'de blok modunun Option mensnde bulunan komutlar grlmektedir. imdi bu komutlarn ilevlerini inceleyelim. a. Block origin: Blok iinde origin (orijin, balang) noktasnn tanmlanmasnda kullanlr. Daha nceki Set origin'den fark buradaki balang noktas blok iin geerlidir. b. Shift: Tasarm alanndaki bir bloun bir noktadan baka bir noktaya kaydrlmasnda kullanlr. c. Repeat: Seilen bloun kopyalanmasnda kullanlr. . Clockwise: Blou saat ibresinin dn ynnde 90 dndren komuttur. d. Anticlockwise: Clockwise komutunun tersine blou saat ibresinin dn ynnn tersine 90 dndrr. e. Mirror: Tanmlanan blok yatay dorultuda ters evrilir. f. Print block: Tanmlanan bloun yazcdan alnmasn salar. g. Penplot block: Tanmlanan bloun izici (plotter) araclyla kda aktarlmasnda kullanlan komuttur. . Kill: Seilen blou siler. h. Flood fill: Bask devre uygulamalarnda ase alannn geniletilmesinde kullanlr. Baka bir deyile bloun bir blgesinin bakr hatlarla doldurulmas ileminde kullanlr. H. Block mode ile ilgili altrmalar 1. Block oluturmaya hazrlk BM'de PCB Editor'e girilir. Add mensnden Symbol komutu altrlr. Tasarm alanna DIP8 adl yani 8 ayakl bir entegre simgesi yerletirilir. Bu simge tasarm alanna yerletirildikten sonra seilir ve aynsndan Repeat komutuyla kopyalanr. 2 adet entegre tasarm alanna yerletirildikten sonra Add mensnden Track komutu altrlr ve iki entegre birbirine balanr (ekil 62). stenildii takdirde iki entegre arasndaki track'lerin renkleri deitirebilir. Bylece blok oluturmak iin gerekli hazrlklar yaplm olur.
ekil 61: Block Mode Options mensnn komutlar
ekil 62: ki entegre klfnn birbirine balanmas
2. Block oluturma ekil 63: ki entegre Blou oluturacamz devre ekil 62'de grlen devre klfnn bloklanmas olsun. Blok oluturmak iin Tools mensnden Block komutu altrlr. Mesaj satrndan alnan Position cursor and press [return, enter] mesaj ile oluturulacak bloun sol st kesine imle getirilip Enter tuuna baslr. mlecin getirildii bu nokta oluturulacak bloun sol st kesi olacaktr. Fare ya da klvyedeki yn tular ile devredeki entegreler ve
Sre: Amalar:
Kaynak, aragereler:

Ders retmeni
Deerlendirme:
track'ler bloun iinde kalacak ekilde dikdrtgen izilir (ekil 63). Blok ilemi tamamlannca Enter tuuna ya da farenin sol tuuna baslr. 3. Bir bloun kaydrlmas ekil63'teki bloklama ilemini farenin sa tuuna basarak iptal edelim. Daha sonra yalnzca ikinci entegreyi (IC2) ekil 64: Bloklanan entegre bloklayalm. klfnn kaydrlmas Bloklama yapldktan sonra Option mensnden Shift komutu altrlr. Position cursor and press [return] mesajyla imle bloun kaydrlaca yere getirilir ve Enter tuuna baslr. Bylece blok tanmlanan yere kaydrlm olur. Bloun tanmlanaca yerde sabitlenmesi iin Esc tuuna baslmas gerekir. 4. Bir blou silmek Bloklanan devreyi silmek iin Option mensnden Kill komutu seilir. Ekrann sol alt kesinde, Please confirm. Type (Y)es or (N)o mesaj grlr. Eer Y tuuna baslrsa blok iindeki tm elemanlar silinir. 5. Bir bloun tekrarlanmas Seilen bloun kopyalanmas iin Option mensnden Repeat komutu altrlr. Mesaj satrnda Position cursor and press [return] yazs grlr. Bu yaz grlnce imle, bloun kopyalanaca yere getirilip Enter tuuna baslr. Bylece blok tasarm alannda imlecin bulunduu yerde kopyalanm olur. Esc tuuna baslarak ilem tamamlanr. 6. Bir bloun ters evrilmesi (mirror) Blok iindeki elemanlarn ters grntsnn elde edilmesi iin Option mensnden Mirror'a tklanr. Mesaj satrnda Position cursor and press [return] (imleci konumlandrp Enter'a basnz) cmlesi grlr. mle izim alannda istenilen yere gtrlp Enter'a baslrsa blok ters evrilmi olarak grnr (ekil 65). 7. Bir bloun saa-sola dndrlmesi Devre bloklandktan sonra Option mensnden clockwise ya da anticlockwise altrlr. Clockwise komutu blou saat ibresinin dn ynnde, anticlockwise komutu ise saat ibresi dn ynnn tersi ynnde dn salar. 8. Bir bloun doldurulmas PCB Editor'de gerekletirilebilen bir ilemdir. Bu ilemle bask devrede, devreyi etkileyebilecek parazit ve grlt sinyallerinin etkilerini engellemek iin zgara eklinde kafes ekil 66: Bloklanan entegre (ekran) oluturulur. Bu ilem devreyi istenmeyen d etkilerden klfnn doldurulmas kurur. Ekran (kafes) yksek frekanslarda alan devreler iin nem tar. Bu uygulamada, kafes rg baka renkte seilebilir. Option mensnden Flood fill komutu altrlr. Mesaj satrndan alnan Position cursor and press [return] mesaj ile imle izim
ekil 65: Bloklanan entegre klfnn ters evrilmesi
Sre: Amalar:
Kaynak, aragereler:

Ders retmeni
Deerlendirme:
alannda bo bir yere konumlandrlr ve Enter tuuna baslr. izim alannda oluan kafes ile bask devre hatlarnn birbirine demedii grlecektir (ekil 66). BM ile Elektronik devre emas izimi A. Uygulama l BM yazlmyla elektronik ve elektrikle ilgili devre emas izebilmek iin Schematic Editor seeneinin altrlmas gerekir. Schematic Editor'de birok elektronik devre elemannn simgeleri vardr. Devre emas izimine balamadan nce Config mensndeki Options penceresinden Schematic Colours seenei altrlr. ekil 67'de grld gibi emalardaki unsurlarn renkleri kullancnn tercihlerine gre ayarlanabilir.
ekil 67: Schematic Editor ile izilecek emalarn hat, Pad, Text gibi unsurlarnn renklerinin Config mensnn Options penceresinin Schematic Colors alt mensne girilerek ayarlanmas
imdi ekil 68'de grlen orta ulu trafolu tam dalga dorultma devresini BM yazlmnn Schematic Editor blmn kullanarak izelim. 1. izim penceresinin llendirilmesi lk nce tasarm alan ya da izim penceresini 100x50 mm eklinde ayarlayalm. Bu tasarm alann da track kullanarak hazrlayalm (ekil 69). 2. izim penceresinin etiketlendirilmesi izim penceresine etiket koymak iin add/ text komutu altrlr. mle yaznn konulaca yere gtrlp farenin sol tuuna tklanr. Ekrann sol alt kesine Tam dalga dogrultmac yazs yazlp klvyeden Enter tuuna baslr (ekil 70). Yaznn yeri tam olarak belirlendikten sonra yazy izim penceresinde sabitlemek iin Esc tuuna baslr. izim penceresine kullanc adn yazmak iin yeniden add/text komutu altrlr. mle pencerenin sa alt kesine gtrlp farenin sol tuuna tklanr. Mesaj satrna izimi yapan kiinin ad yazlr (ekil 71).
ekil 68: Orta ulu trafolu tam dalga dorultma devresi
ekil 69: Add/Track komutu altrlarak izilmi 100x50 mm llerindeki izim penceresi
ekil 70: Add/Text komutu altrlarak izim penceresinin etiketlendirilmesi
Sre: Amalar:
Kaynak, aragereler:

Ders retmeni
Deerlendirme:
ekil 71: Kullanc adnn izim penceresine yazl
3. Elemanlarn seilip yerletirilmesi Orta ulu trafolu tam dalga dorultma devresini izebilmek iin izim penceresine transformatr, diyot ve diren simgelerinin yerletirilmesi gerekir. Add mensnden Symbol komutu altrlarak transformer, diode, ve res simgeleri izim penceresine yerletirilir (ekil 72).
4. Hatlarn izimi ve balant noktalarnn belirlenmesi Simgeler izim penceresine yerletirildikten sonra Add/Track komutu altrlr. izgi kalnl Config mensne girilerek ayarlandktan sonra simgeler izgilerle birletirilir. Add/Pad komutu altrlarak devredeki giri-k ve balant noktalarna pad eklenir. Add/Text komutu altrlarak devrenin etiketleri yazlr. Devre emas izildikten sonra File/Save komutu altrlr. Enter file name mesaj ile devreye bir isim (tamdalga.sch) ad verilir (ekil 73).
ekil 72: Add/Symbol komutu altrlarak izim penceresine Transformer (transformatr) diode (diyot), Res (resistance, diren) yerletirme
5. allan bir dosyann yedeklenmesi Yedekleme ilemini yapabilmek iin allan dosya (rnein orta ulu trafolu tam ekil 73: Orta ulu trafolu tam dalga dorultma dalga dorultma devresi) izim alanna devresinin Schematic Editor'de izilmi emas getirilir. Yedekleme (backup) dzenlemeleri iin Config mensnden Backup settings komutu altrlr. Backup settings komutu altrldnda iki seenekli bir iletiim kutusu alr. Backup timer seenei off, 5, 10, 15, 20, 25 ve 30 minutes komutlarn ierir. Backup timer 10 minutes olarak seilirse, BM yazlm yaplan her deiiklikten 10 dakika sonra almann yedeinin alnp alnmayacam soracaktr. Backup copies seenei ise l'den 9'a kadar saylardan oluur. ekil 74: Backup mle bu seenekteyken Enter'a her basta bu say bir basamak settings komutu ilerler. Backup copies seenei 4 olarak seilirse, tanmlanan sre dikkate alnarak yedekleme adedinin 4 olduu belirlenecektir. Save new version? Please confirm (Y/N) sorusuna N olarak cevap verilirse yazlm yedekleme yapmayacaktr.
ekil 75: Backup settings komutunun alt seenekleri
Sre: Amalar:
Kaynak, aragereler:

Ders retmeni
Deerlendirme:
6. Yedeklenmi bir dosyann yeniden yklenmesi Yedeklenmi bir dosyann yeniden yklenmesi File mensnden Restore backup komutuyla yaplr. Boardmaker yazlmnda, daha nceden belirlenen sre ile izim penceresine izilen elektronik devre emasn ilk aamasndan son aamasna kadar adm adm yedekleme olana vardr. File mensnden restore backup altrldnda listeden dosya seilir ve enter tuuna baslr. Restore from which backup 123 ....? mesaj ile bir say seilir. Ekrana gelen ekil daha nceden zerinde deiiklik yaplan ekil olacaktr. B. Uygulama 2 Uygulama l'de yaplan tm ilemleri ekil 78'de grlen emiteri ase ykselte devresi iin yapnz. BM ile bask devre emas izimi A. Bask devre iziminde dikkat edilecek hususlar Bask devre ile yaplan devreler salam, dzenli ve sade olur. Bu nedenle bask devre zerine yaplm cihazlarn arzalarnn bulunmas da kolaydr.
ekil 76: Backup timer seeneinin alt komutlar
ekil 77: Backup copies seeneinde bulunan 1-9 aras rakamlar
Bask devre izerken dikkat edilecek hususlar unlardr: I. Uygulamas yaplacak devredeki elemanlarn fiziksel boyutlar birebir alnmaldr. Bu yaplmazsa tasarlanan bask ekil 78: Emiteri ase ykselte devresi devreye elemanlar smaz. II. Elemanlarn karta balanmasn salayan delikler tasarm annda belirtilmelidir. III. Yksek akm geecek bakr yollar daha kaln izilmelidir. IV. Yksek frekansta alan alc verici devrelerinin tasarmnda balant hatlarnn mmkn olduu kadar ksa olmas salanmaldr. Yksek frekansta alan devrelerdeki uzun hatlar bobin etkisi gsterir ve devrenin hatal almasna yol aar. V. Elemanlar bask devreye rastgele yerletirilmemelidir. VI. Transistr, tristr gibi elemanlar dik, diren, diyot gibi elemanlar yatk olarak monte edilmelidir. VII. Yksek frekansl devrelerde birden ok bobin varsa bunlar birbirine ok yakn olarak monte edilmemelidir. IX. Yksek gl transistr, reglatr entegresi, diyot gibi elemanlarn soutucular da dikkate alnmaldr. B. Uygulama l Orta ulu trafolu tam dalga dorultma devresinin bask devresinin izilmesi Bask devre izimine balarken PCB Editor seenei altrlr. Config mensnn Options blmndeki Layer selection seenei altrlr. Ekrana gelen penceredeki renkler istenilen ekilde dzenlenir. Esc tuu ile bu pencereden klr. Confg mensnn Options penceresindeki Layer/Via setup seenei altrlr.
Sre: Amalar:
Kaynak, aragereler:

Ders retmeni
Deerlendirme:
ekil 79: Layer selection seenei
ekil 80: Layer selection seeneine tklandnda alan iletiim kutusundan bask devre katlarnn renklerinin ayarlanmas
ekil 80'de verilen iletiim kutusunda grld gibi Layer/ Via Setup seenekleri ayarlanr. Auto via (otomatik gei) On olarak seilirse, layer (kat) deitirirken mesaj satrnda bir uyar alnr. Gei delii istenirse Enter, istenmiyorsa Esc tuuna baslr. Birinci layer pair seenei l 8 yaplarak, 1. kat 8. kat ile eletirilir. Yani 1. katta izim ilemi yaplrken Space tuu kullanlarak 8. kata geilir ve izime burada devam edilir. Tekrar Space tuuna baslarak 1. kata tekrar geilir. Layer/Via setup seenekleri bu ekilde seildikten sonra Esc tuuna baslr. Config mensnden Block options seenei altrlr. Block options seenein altrlmas ile ekrana gelen pencere ekil 82'deki gibi dzenlenir. Block options penceresinden kabilmek iin iki kez Esc tuuna baslr. Config mensnden message timer seenei 1,5 seconds olarak seilir ve ESC tuuna baslr (ekil 83).
ekil 82: Block options seeneinin komutlarnn ayarlanmas
ekil 81: Layer/Via setup seeneine tklandnda alan iletiim kutusu
ekil 83: Message timer seeneinin komutlarnn ayarlanmas
Config mensnden design rules seenei altrlr. Design rules altndaki DRC ignore layers seenekleri ekil 84'teki gibi dzenlenir. Yaplan bu ayarlamalar bask devredeki elemanlarn arasndaki minimum (en az) yaklam mesafesinin ayarlanmasnda kullanlr.
ekil 84: Design rules seeneinin DRC Ignore Layers alt komutlarnn ayarlanmas
Sre: Amalar:
Kaynak, aragereler:

Ders retmeni
Deerlendirme:
BM yazlmnn durum satrnda R (relative mode) grebilmek iin Tools mensnden Cursor mode komutu altrlr. Tools mensnden Units komutunun altrlmasyla durum satrndaki llerin birimi mm (milimetre) olarak ayarlanr. izim penceresinin llendirilmesi konusunda akland gibi tasarm alannn boyutlar 100x50 mm olacak ekilde dzenlenir. Simge ktphanesinden transformatr, diyot ve diren elemanlarnn tasarm alanna yklenmesi iin Add/Symbol komutu altrlr. Orta ulu trafolu tam dalga dorultmacn bask devresi ekil 85'te grld gibi izilir. Bu dzenleme henz kda aktarlmaya hazr deildir. ereve dahil emann tm bloklanr. Option/Mirror komutu altrlarak bask devrenin ters grnts elde edilir.
a) st grnm
b) Alt grnm ekil 85: Orta ulu trafolu tam dalga dorultmacn bask devre emasnn st (dz) ve alt (ters) grnm
Bask devre track'lerine Highlight fonksiyonunun uygulanmas Bask devrenin track ve pad ekil 86: Orta ulu trafolu tam dalga dorultma devresinin bir blmnn klandrlmas balantlarnn tam olarak yaplp yaplmadn denetlemek iin Tools mensnden Hilight (klandrma) komutu altrlr. Bu komut altrldktan sonra imle balantnn kontrol edilecei track zerine gtrlp Enter tuuna baslr. Bu ilemle birlikte track ile irtibat olan tm izgiler klandrlr. Highlight alt komutuyla track ve elemanlarn yeterli uzaklkta olup olmad da incelenebilir. Devredeki elemanlar arasndaki mesafe iyi ise No violation found mesaj alnr. C. Uygulama 2 1. ift katl bask devre iziminde dikkat edilecek hususlar I. ki yzdeki geiler (via) kar karya gelmemeli, herhangi bir yzdeki eleman ayak balant deliinin, dier bir yzdeki track zerine gelmemesine dikkat edilmelidir. II. Herhangi bir katta kullanlacak track ve pad'ler ayn renkte olmaldr. Bylece track ve pad'lerin ayn katta olduu daha iyi anlalr. III. Yazcdan kt alnrken katlar ayr ayr alnmaldr. IV. Config mensndeki Layer/Via setup seenei dzenlenirken kullanlacak layer numaralar
Sre: Amalar:
Kaynak, aragereler:

Ders retmeni
Deerlendirme:
birbirini 9 saysna tamamlayacak biimde seilmelidir. rnein l 8, 2 7, 3 6 gibi. ift katl bask devre izimine balamadan nce Config mensnden Track ve pad genilikleri dzenlenir. ift katl bask devre hazrlarken kat renkleri ekil 87'deki gibi ayarlanr. Layer via setup seenei ekil 88'deki gibi dzenlenir. Backup timer 20 minutes olarak seilir (ekil 89). Backup copies 5 olarak belirlenir (ekil 90). Message timer seenei ise 2,5 seconds olarak seilir (ekil 91). Yukarda aklanan dzenlemeler yapldktan sonra ift katl bask devre tasarmna geilir. 2. Katlar arasna Via (gei pad'leri) konulmas 16 ayakl bir entegrenin l numaral pin'iyle 8 numaral pin pad'lerinin balanmasnda kullanlan izginin iki ayr kata izilii zerinde duralm. Katlar arasna Via'nn otomatik ya da kullancnn onay ile konulmas Config mensndeki Layer/Via setup seenei ile mmkndr.
ekil 92: 16 ayakl entegre klf ekil 87: ift katl bask devre hazrlarken Config mensnden Layer selection alt komutunun ayarlan
ekil 88: Layer/Via setup seeneinin ayarlanmas
ekil 89: Backup timer alt komutunun 20 minutes olarak ayarlanmas
ekil 90: Backup copies alt komutunun 5 olarak ayarlanmas
ekil 91: Message timer alt komutunun 2,5 seconds olarak ayarlanmas
ekil 93'te grld gibi Auto via On konumundayken Via, kullanc onayyla katlar arasna yerletirilir. mle Auto via seeneindeyken Enter tuuna her basta konum deiir. Auto via seenei Off konumundayken Via yerletirilemez. Auto via seenei No confirm konumundayken kullancya sorulmadan Via otomatik olarak
Sre: Amalar:
Kaynak, aragereler:

Ders retmeni
Deerlendirme:
yazlm tarafndan yerletirilir. 3. Katlarn birbirinden ayr grntlenmesi Bu uygulamayla izilen iki katl bask devrenin katlar ayr ayr grntlenebilir. Grlmesi istenmeyen Layer rengi Off olarak seilir ve o katn rengi siyah yaplr. Config mensndeki Layer selection penceresi ekil 94'teki gibi dzenlenir. izilen ift yzl bask devrenin malzeme yzn yani alt katn grntlemek iin Layer selection seenei ekil 95'teki gibi dzenlenir. Bu dzenlemelerden sonra katlar birbirinden ayr ayr grntlenebilir.
ekil 93: Layer/Via seeneinin ayarlan
Library Editor ve simgelerle ilgili almalar A. Schematic Library Editor'de bir simgenin Edit edilmesi 1. Uygulama l Schematic Library Editor ile ktphanede var olan bir simge zerinde deiiklik yaplabilir ve yeni bir simge oluturulabilir. Simge ktphanesiyle ilgili almalar yapabilmek BM'nin Library Editor yazlm altrlr. Library Editor, PCB Library ve Schematic Library olmak zere iki alt seenekten oluur. PCB Library'de bask devre izimlerinde kullanlan simgeler oluturulurken, Schematic Library'de ise devre emas izimlerinde kullanlan simgeler oluturulur. a. Sekonder sarm iki ulu olan transformatrn orta ulu transformatr hline getirilmesi I. Config mensndeki Track and pad sizes seenei altrlarak track ve pad genilikleri ekil 97'deki gibi seildikten sonra Esc tuuyla bu
ekil 96: Library Editor yazlmnn seenekleri
ekil 94: Katlarn birbirinden ayr grntlenmesi iin Layer selection seeneinin ayarlanmas
ekil 95: ki katl bask devrenin alt katnn grnmesi iin Layer selection seeneinin ayarlan
Sre: Amalar:
Kaynak, aragereler:

Ders retmeni
Deerlendirme:
pencereden klr. II. Options penceresindeki Schematic colours seenei altrlarak ekil 98'de grlen ayarlamalar yaplr. Esc tuuna baslarak bu menden klr. III. Tools mensndeki Cursor mode komutu altrlarak Absolute moduna geilir. Bu moda geilebilmesi iin durum satrnda A harfinin grlmesi salanr (ekil 99). IV. Tools mensnden Units altrlarak mm l birimi seilir (ekil 100). V. Config mensne girilerek Options penceresindeki Save options seenei altrlr (ekil 101). VI. Zoom deerini uygun bir duruma getirmek iin klvyeden l ya da 3'e baslr. VII. Add mensnden Track komutu altrlr. mle sekonder sargsnn tam ortasna getirilip Enter tuuna baslarak sekonder sargsna orta u ilave edilir (ekil 102).
ekil 98: Schematic colours deerlerinin ayarlanmas
ekil 97: Track and Pad Sizes deerlerinin ayarlanmas
ekil 99: Yazlmn modunun Absolute (A) olarak ayarlanmas sonucu ekrann sol alt kesinde A harfi grlr.
2. Edit yaplm bir simgeyi ekil 100: BM yazlmnn biriminin mm olarak ayarlan Library'e kaydetme zerinde deiiklik yaplan transformatr simgesini ktphaneye (library) kaydederken bu simgenin orijin noktasn iyi belirlemek gerekir. mle yeni transformatr simgesi zerindeki track'in sol ucuna getirilerek Tools mensndeki
ekil 101: Config mensnn Options penceresinden Save Options komutunun altrlmas
ekil 102: Trafonun sekonder sarmnn orta ulu hle getirilmesi
Sre: Amalar:
Kaynak, aragereler:

Ders retmeni
Deerlendirme:
Set origin komutu altrlr. Bylece simgenin ve tasarm alannn yeni orijin (balang) noktas tespit edilmi olur. Library mensnden Add to library seenei altrlr (ekil 103). Mesaj satrndan alnan Have you set the origin? (Y/N) mesajyla yeni balang noktas oluturulup oluturulmad sorulmaktadr. Y tuuna baslrsa ileme devam edilir, N tuuna ekil 103: Library mens baslrsa yeni orijin (origin) noktas oluturmak zere Edit'e geri dnlr. Y tuuna basldktan sonra mesaj satrndan alnan Enter symbol name mesajyla simgeye isim verilmesi istenir. Satr editrnde grntlenen isim silinmeden Enter tuuna baslrsa ayn isimle kaydedilir. Eer isim deitirilirse yeni ismiyle kaydedilir. Simgeye yeni bir isim verildiini varsayalm ve Enter tuuna basalm. Bu kez mesaj satrndan alnan enter Library file name mesajyla simgenin kaydedilecei library dosyasnn ad sorulur. Eer yeni bir library dosyas ekil 104: Yeni oluturulan sembole trafo2 adnn verilmesi almsa bu yazlarak Enter tuuna ya da farenin sol tuuna baslr. Bu kez mesaj satrndan alnan Create new library? (Y/N) mesaj ile yeni oluturulan dosyann diskette olmadn yeni bir dosya oluturulmak istenip istenilmedii onaylanr. Eer Y tuuna baslrsa simge, oluturulan dosyann altna kaydedilir (ekil 105). B. Schematic Editor'de simge oluturmak 1. Uygulama 2 BM'nin yazlm ktphanesinde olmayan SCR (tristr) simgeini ktphaneye ekleyelim. lk nce Library Editor'den Schematic Library seenei altrlr. Tools mensnden Angle assist'in Assist off seenei benimsenir. Cursor (imle) modu olarak da Relative modu tercih edilir. Add mensnden track komutu altrlp imle balang noktasna getirilerek Enter tuuna baslr. stenilen llerde track'ler izerek tristr simgeyi oluturur. Library mensnden Add to library komutuyla simgeye SCR ad verilerek Enter tuuna baslr. Enter library name mesaj ile dosya ad seilerek yeni oluturulan simge kaydedilmi olur.
ekil 105: Add/Symbol komutu altrlnca listede grlen trafo2
ekil 106: Yeni oluturulan tristr sembol
2. Simge oluturmada orijin (origin) noktasnn nemi izgilerin simge pin'leriyle ayn eksende olmas ve simgelerin uygun eksenlerle uygun yerlere yerletirilmesiyle dzenli bir devre emas ve bask devre izilebilir. Orijin noktas referans noktasdr. Eer bir simge kaydrlacaksa orijin noktas gz nne alnarak kaydrlr.
Sre: Amalar:
Kaynak, aragereler:

Ders retmeni
Deerlendirme:
C. PCB Library Editor'de bir simgenin edit edilmesi (dzenlenmesi) Schematic Library Editor'de yaplan ilemlerin ayns yaplarak ktphanede bulunan bir simge yeniden dzenlenebilir. Edit ilemi iin Library Editor'den PCB Library seenei altrlr. Simge zerindeki pad'leri deitirmek istersek Edit/Pad komutu altrlr. Deitirilecek pad genilikleriyle istenilen deerlerde ayarlama yaplp Esc tuuna baslr. Deitirilen simge ayn ya da farkl bir isimle kaydedilir. . PCB Library Editor ile bir simge oluturmak stenen deer ve llere gre pad ve track'ler izim alan iinde uygun bir yere yerletirilir. BM'den kt almak A. Yazc kyla ilgili dzenlemeler ve seenekler komutu altrldnda BM yazlmyla hazrlanan bir devrenin tm ya da bir ksm Option mens altnda yazcdan alnabilir. alan iletiim kutusu Tasarm yaplan devrenin tmn yazcdan alabilmek iin File mensnden Output komutu altrlr. Output komutu ekil 107'de grld gibi deiik seeneklere sahiptir. ekil 107'deki iletiim kutusundan Print all komutu altrldnda ekrana Printer output options penceresi gelir (ekil 108). Print all seenei ekil 108: Print All alt komutuna tklandnda dosyann tmnn vurmal (dot ekranda grlen iletiim kutusu matrix) ya da lzer yazcdan alnmasn salar. 1. Yazc k pencereleri ve seenekleri Printer output options iletiim penceresindeki Options seenekleri ekil 108'de grld gibi yedi seenekten olumutur. Yazcdan alnacak ktlarla ilgili dzenlemeler Options penceresinden yaplr. a. Layers to print (katlar yazdrma): Bu seenekle yazdrlacak katlarn seimi yaplr. ekil 109'da grld gibi ekil 109: Layers to Print Layers to print seeneinin alt seenekleri vardr. komutunun alt seenekleri Upper silk screen ve Lower silk screen malzemelerin yerletirildii yzeyler, Copper layer l, 2, .... 7, 8 ise bakr yollarn izildii katlardr. Ekrana gelen bu pencereden yazdrlmak istenen katn karsnn On konumuna alnmas gerekir. Kullanlmayan layer'da kda aktarlarak bir devre tasarm yaplmadndan On ya da Off konumu herhangi bir anlam tamaz. Tasarlanan bask devrede elemanlar bask devrenin bir yznde, bakr yollar ise dier yzde ise Upper silk screen Off, Copper layer l seenei ise On konumuna getirilir. Bu tercih sonucu klflar ktda grlmez.
ekil 107: Output alt
Sre: Amalar:
Kaynak, aragereler:

Ders retmeni
Deerlendirme:
b. Printer settings: Yazc ile ilgili ayarlar bu seenekle yaplr (ekil 110). Printer type ile dot matrix (vurmal) ya da lzer yazc seilir (ekil 111). Printer width seeneiyle kullanlan yazc genilii 7 inch ile 16 inch arasnda ayarlanabilir (ekil 112). Printout scale seeneiyle yazcdan alnacak emann bytme oran (4:1, 2:1, 1:1) belirlenir (ekil 113). Print mode seenei Normal ya da Bold seeneklerinden birisi tercih edilir (ekil 114). Output to seeneiyle izilen ema, LPT1 paralel porta, COM1 seri porta ya da File dosyasna gnderilir. Burada seenekleri (LPT1, COM1, File) deitirmek iin Enter tuuna baslr (ekil 115). Laser scaling ile lzer yazcda X ve Y eksenlerine bal olmadan leklendirme yapmak mmkndr (ekil 116).
ekil 110: Printer Settings komutunun seenekleri
ekil 111: Printer Type komutunun seenekleri
ekil 112: Printer Width komutunun alt seenekleri
ekil 113: Print out scale komutunun alt seenekleri
ekil 114: Printer mode komutunun alt seenekleri
ekil 115: Output Mode komutunun LPT1 olarak ayarlanmas
ekil 116: Laser Scaling komutu altrldnda Laser Scaling Factor adl iletiim kutusu alr.
Sre: Amalar:
Kaynak, aragereler:

Ders retmeni
Deerlendirme:
c. Output mode: Output mode seeneiyle k modu seilir (ekil 117). Bu komut altrldnda Normal, Drilling template ve Solder resist mask olmak zere seenek grlr. kt normal ya da aydnger ktta olacaksa Normal seenei tercih edilir. Drilling template seilirse yalnzca emadaki pad'ler kda aktarlr. Eer Solder resist mask seilirse pad'lerin iindeki boluklar doldurularak bask yaplr. . Resist clearance: Lehim yaplacak alanlar bu seenekle glendirilir. Bu seenek ekil 118'de grld gibi deiik llerde seilebilir. d. Group layers: Kat gruplama ilemini yapan komuttur (ekil 119). Together ya da Separately olmak zere iki trl tanmlanabilir. Together seilirse birden ok katta bulunan izgiler ayn kda baslr. Separately seilirse her kattaki izimler ayr ayr ktlara baslr. e. Print style (yazma stili): Print style alt seeneiyle yazcnn stili (tr) seilebilir (ekil 120). Print stili Normal ya da Inverted olmak zere iki eit olabilir. Print style seenei Normal olarak seilirse zemin beyaz, track, pad, simge ve yazlar siyah baslr. Inverted seilirse zemin siyah, track, pad, simge ve yazlar beyaz baslr. f. Start printing: Bu seenekle bask iine balanr. Bask ileminden vazgemek iin Esc tuuna baslr.
ekil 117: Output mode komutu altrldnda alan iletiim kutusu
ekil 118: Resist clearance komutu altrldnda alan iletiim kutusu
ekil 119: Group layers seeneinin Together olarak ayarlan
B. Yazcdan k almayla ilgili uygulamalar 1. Bir bloun yazcdan alnmas BM'de PCB Editor'e girilir. alma alannda istenilen llerde bir izim penceresi izilir. izilen pencere iine birka simge yerletirilir. Bloun yazcdan alnabilmesi iin blok tanmlamas yaplr Daha sonra Block option mensnden Print, File mensnden Output komutuna tklanr.
ekil 120: Print style seeneinin Normal olarak ayarlan
ekil 121: File mensnn Output komutu
Sre: Amalar:
Kaynak, aragereler:

Ders retmeni
Deerlendirme:
ekil 122: Output komutu altrldnda Option mensnn altnda alan iletiim kutusu
ekil 123: Option mensnden Print all komutuna tklannca alan iletiim kutusundaki Layers to print seeneinin komutlarnn tmnn On yaplmas
ekil 124: Printer Settings seeneinin komutlar
Print all'dan layers to print seenei altrlr. Buradaki tm seenekler On yaplarak Esc tuuna ya da farenin sa tuuna baslr (ekil 123). Printer settings seeneinden uygun yazc tipi belirlenir (ekil 124). Dot matrix yazc iin 9 pin ya da 24 pin seenei, lzer yazc iin ise Laser seenei altrlr.
ekil 125: Printer width seeneinin komutlar
ekil 126: Printer out seeneinin komutlar
ekil 127: Printer mode seeneinin komutlar
Printer width penceresinden 10 inches seenei altrlr (ekil 125). Printout scale seeneinden 1:1 bytme oran seilir (ekil 126). Az mrekkep (toner) harcanmas iin iin Print mode, Normal seilir (ekil 127). Output to seenei genellikle paralel port iin LPT1 olarak seilir (ekil 128). Output mode normal seilir (ekil 129).
ekil 128: Output to seeneinin LPT1 olarak ayarlanmas
ekil 129: Output mode seeneinin normal olarak ayarlanmas
Sre: Amalar:
Kaynak, aragereler:

Ders retmeni
Deerlendirme:
ekil 130: Resist clearence seeneinin 8 thou olarak ayarlanmas
ekil 131: Group layers seeneinin Together olarak ayarlanmas
Resist clearance seenei 8 tho clearence olarak seilir ve Enter tuuna baslr (ekil 130). Group layers seenei Enter tuu kullanlarak Together olarak ayarlanr (ekil 131). Print style seenei Enter tuu kullanlarak Normal konuma ekil 132: Print style seeneinin ekil 133: Start printing seenei normal konuma getirilii getirilir (ekil 132). Start printing seeneine tklanarak baskya balanr (ekil133). Yukarda aklanan ilemlerden sonra yazdrlacak ema blou kttan bykse Block selected exceeds paper width eklinde bir hata mesaj alnr. Bunu nlemek amacyla yazdrlacak alan azaltmak iin bloklama yaplr. C. Bir dosyann yazcdan alnmas Bir bloun yazcdan alnmas konusunda anlatlanlar burada da geerlidir. . Plotter (izici) ile ilgili dzenlemeler ve seenekler File mensnn Output komutu altrldnda alan iletiim kutusundan Penplot seenei aktif hle getirilir. Penplot seenei altrlnca Penplot processsor adl bir iletiim kutusu ekrana gelir. Pencere Drawing details, Optios ve Current plot setup olmak zere ayr seenekten oluur. Not: Plotter (izici) ok az kullanlan bir kt aracdr. Gnmzde daha ok reklamclar tarafndan kullanlmaktadr. Net mode ve otomatik bask devre izimi A. Net mode Net mode, BM yazlmnn 2.0
ekil 134: Sembollerin geici olarak birbirine balanmasn salayan Net rnekleri
Sre: Amalar:
Kaynak, aragereler:

Ders retmeni
Deerlendirme:
srmnde bulunur. Bu mod kullanlarak otomatik bask devre izimi yaplabilir. 1. Net ve yaps Simgeleri geici olarak birbirine balayan dorusal hatlara net (a) denir. 2. Net mode options mens Net mode options mens Add/Net ya da Edit/Net komutlar altrld zaman grlebilir. ekil 135'te grlen Net mode options mensnn komutlarnn zellikleri unlardr: a. Current: mleci son yerletirilen ya da Edit'i yaplarak seilen Net'in zerine konumlandr. b. Delete: Net'in balang ya da biti Node (nod)'u silinir. c. Home node: mleci balang Node'unda konumlandrr. . Back a node: Bir nce izilen Node'un bulunmasn salar. d. Next node: Bir sonraki Node'un bulunmasn salar. e. Kill: Tanmlanan Net'i siler. f. Optimize: izilen Net'lerin yazlm tarafndan uygunlatrlmasn salar. g. Desing rules: Tanmlanan Desing rule deerlerinin deitirilmesini salar. . Add to by name: Dorudan tanmlanan simge pin'ine yani node'una balant yapmay salar. h. Nominal width: Uygun Net kalnlnn seilebilmesini salar. . Minimum width: En az net kalnl seilebilmesini salar. Via size ile katlar aras gei pad'leri llendirilir. i. Net type: Net tipini belirler.
ekil 135: Net Mode Options mensnn alt komutlar
3. Net mens BM yazlmnn Net mensnn (ekil 136) komutlarnn zellikleri yledir: ekil 136: Net mensnn a. Import netlist ve export netlist: BM yazlmyla dier bask komutlar devre hazrlama yazlmlar arasnda Netlist alverii yapmak iin kullanlan komutlardr. b. Create netlist: Elde edilen Net'leri Boardrouter ile otomatik olarak izdirmeden nce balantlar son kez gzden geirilir. c. Clear netlist: Tm Net'lerin silinmesini salar. . Edit net: Tanmlanan Net'i Edit edebilmeyi salar. d. Merge net: Tanmlanan Net'i Edit etmeye yarar. e. Merge nets: Net'lerin birbirine balanmasn salar. f. Show net ve hide net: Bu komutlarla Net'ler grntlenir ya da gizlenir. g. Optimiz netlist: Net balantlarn uygunlatrr. . Next net ve back net net: Bu komutlarla nceki ya da sonraki Net'ler grntlenir. h. Component renumber: Eleman numaralarnn yeniden atanmasn salar. . Find component: Eleman bulmaya yarar. i. Full DRC: Bu komut ile tm kontroller gerekletirilir.
Sre: Amalar:
Kaynak, aragereler:

Ders retmeni
Deerlendirme:
j. Boardrouter: Otomatik bask devre izim yazlmna girilmesini salar. B. Net mode ile ilgili altrmalar 1. Net komutuyla ilgili altrma Boardmaker 2.0 yazlmna girilerek PCB Editor ekil 137: Add/Net komutu altrlarak izilmi Net rnekleri altrlr. izim alanna kpr diyot, hoparlr, diren gibi elemanlarn simgeleri ekil 137'de grld gibi rastgele yerletirilir. Add mensnden Net komutu altrlr. Kpr diyot, kondansatr, diren gibi elemanlar birbirine irtibatlandrlr. Mesaj satrndan kullanlan Net'e isim verilmesi istenecektir. Yazlm tarafndan verilecek ismi kabul edebileceimiz gibi ad deitirmemiz de mmkndr. 2. Option mens ile ilgili altrma Net komutuyla ilgili altrma konusunda yapld gibi ilk olarak eleman simgeleri izim alanna yerletirilir. Add mensnden Net komutu altrlr. Position cursor and press [return] mesajyla Net balantlar yaplr. stenildii takdirde yazlm tarafndan Net'lere verilen isimler deitirilir. sim deitirme Option mensnn Netname komutu kullanlarak yaplabilir. Add to by name komutuyla da eleman ismine gre Net balants yaplr. Balanan Net geilerinde uygunluk bulunmas iin Optimize komutu altrlr. C. Otomatik izim (boardrouter) Boardrouter, BM'nin 2.0 srmnde bulunan otomatik bask devre izimi yapmaya yarayan bir yazlmdr. Boardrouter'a File/Net/Boardrouter ya da Net/Boardrouter komutlar altrlarak girilebilir. Boardrouter' klvyeden altrabilmek iin ise F10 tuuna baslr. Boardrouter alnca ekranda Autoroute tasarm ortam belirir. Tasarm ortamnda File, Route, Net, Layer ve Config menleri bulunur. File mensnde Save ve Exit olmak zere iki alt komut vardr. Save komutuyla otomatik olarak yaplan bask devre PCB dosyas olarak kaydedilir. Exit komutuyla Autoroute ortamndan PCB Editor ortamna dnlr. Route mensyle Net'lerin track balants otomatik olarak yaplr. Route mensnn By net ve Board olmak zere iki komutu vardr. Net mensyle ileme alnmas ya da alnmamas istenen Net'ler tanmlanr. Alnacak Net'in banda onay iareti bulunur. Enter tuuna baslarak onay iareti X olarak deitirilirse ilgili Net ileme alnmaz. Layer mensyle katlar yatay ya da dikey olarak dzenlenir. Autoroute ileminin yaplabilmesi iin bir katn yatay, dier bir katn dikey olarak seilmesi gerekir. Kullanlmayacak katlar Not used olarak tanmlanmaldr. Config mensyle gerekli dzenlemeler yaplr. Config mensnn Cursor grid, Backup timer ve Extra via clearance olmak zere komutu vardr.
Sre: Amalar:
Kaynak, aragereler:

Ders retmeni
Deerlendirme:
Uygulama 1 Aada verilen basit polarmal emiteri ase ykseltecin bask devresini Boardrouter kullanarak elde ediniz.
ekil 138: Basit polarmal emiteri ase ykselte devresi
ekil 139: 555 entegreli kare dalga reteci devresi
Uygulama 2 Yukarda verilen 555 entegreli kare dalga retecinin bask devresini Boardrouter kullanarak elde ediniz.
sigorta
Elektrik devre emalarnn izimi anahtar A. rnek izimler BM yazlmnn Schematic ekil 140: Komtatr anahtarl lmba tesisatnn ak emas Editor' altrlarak elektrikle ilgili emalarn izimi yaplabilir. Eer, Schematic Editor yazlmnn simge ktphanesinde istenilen elektrik devre simgeleri yok ise nce Library Editor yazlm altrlarak simgeler oluturulur. ekil 140, 141 ve 142'de Schematic Editor yazlm kullanlarak izilmi elektrik tesisat emalarna ilikin rneklere yer verilmitir.
motordan
ekil 141: DC nt (paralel) dinamo deney balant emas
ekil 142: Kontaktrl otomatik kumanda devresi rnei
Sre: Amalar:
Kaynak, aragereler:

Ders retmeni
Deerlendirme:

Board Maker

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Board Maker

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Bask devre ve ema izim yazlm (Boardmaker 1.5 - 2.

Plann ileniine ilikin grler:

Uygundur .../.../... Okul mdr

ekil 2: Library Editor seeneine tklandnda alan alt menler

Dersin ad: Snf: Blm: Tarih: Konular:

Plann ileniine ilikin grler:

Uygundur .../.../... Okul mdr

ekil 3: BM yazlmnn tasarm (alma)ekran

Dersin ad: Snf: Blm: Tarih: Konular:

Plann ileniine ilikin grler:

Uygundur .../.../... Okul mdr

ekil 6: alma (tasarm) alan

Dersin ad: Snf: Blm: Tarih: Konular:

Plann ileniine ilikin grler:

Uygundur .../.../... Okul mdr

Dersin ad: Snf: Blm: Tarih: Konular:

Plann ileniine ilikin grler:

Uygundur .../.../... Okul mdr

ekil 12: Edit mensnn komutlar

Dersin ad: Snf: Blm: Tarih: Konular:

Plann ileniine ilikin grler:

Uygundur .../.../... Okul mdr

ekil 14: Tools mensnn komutlar

Dersin ad: Snf: Blm: Tarih: Konular:

Plann ileniine ilikin grler:

Uygundur .../.../... Okul mdr

Dersin ad: Snf: Blm: Tarih: Konular:

Plann ileniine ilikin grler:

Uygundur .../.../... Okul mdr

ekil 19: Config mensne tklandnda ekranda grntlenen iletiim kutusu

Dersin ad: Snf: Blm: Tarih: Konular:

Plann ileniine ilikin grler:

Uygundur .../.../... Okul mdr

Dersin ad: Snf: Blm: Tarih: Konular:

Plann ileniine ilikin grler:

Uygundur .../.../... Okul mdr

Dersin ad: Snf: Blm: Tarih: Konular:

Plann ileniine ilikin grler:

Uygundur .../.../... Okul mdr

ekil 25: Library mens

Dersin ad: Snf: Blm: Tarih: Konular:

Plann ileniine ilikin grler:

Uygundur .../.../... Okul mdr

ekil 28: alma alanna izilmi Track rnei

ekil 30: Track'in Home (balang) ve End (son) Node'u

Dersin ad: Snf: Blm: Tarih: Konular:

Plann ileniine ilikin grler:

Uygundur .../.../... Okul mdr

Dersin ad: Snf: Blm: Tarih: Konular:

Plann ileniine ilikin grler:

Uygundur .../.../... Okul mdr

Dersin ad: Snf: Blm: Tarih: Konular:

Plann ileniine ilikin grler:

Uygundur .../.../... Okul mdr

ekil 35: Track katnn deitirilmesine ilikin rnek

ekil 36: U eklinde izilmi Track rnei

Dersin ad: Snf: Blm: Tarih: Konular:

Plann ileniine ilikin grler:

Uygundur .../.../... Okul mdr

ekil 37: Delete Node komutuyla U eklindeki Track'in L ekline dntrlmesi

Dersin ad: Snf: Blm: Tarih: Konular:

Plann ileniine ilikin grler:

Uygundur .../.../... Okul mdr

ekil 41: Pad (ped) rnekleri