1

Ispitivanje proizvoda
Elektrootporne mjerne trake
doc.dr. Samir Leme <slemes@mf.unze.ba>
Ispitivanje Ispitivanje
proizvoda proizvoda
Elektrootporne mjerne trake 2/46
Elektrootporne mjerne trake
Oblasti primjene mjernih traka
Veza napona i deformacije
Fizikalni princip rada mjerne trake
Postavljanje mjerne trake
Wheatston-ov most
Oprema za mjerenje i analizu
Ispitivanje Ispitivanje
proizvoda proizvoda
Elektrootporne mjerne trake 3/46
Elektrootporne mjerne trake
Senzori za mjerenje deformacija
pomou promjene elektrinog
otpora
Ispitivanje Ispitivanje
proizvoda proizvoda
Elektrootporne mjerne trake 4/46
Oblasti primjene
Analiza napona u konstrukcijama:
Jednoosno naponsko stanje
Ravansko naponsko stanje
Zaostali naponi
Termiki naponi
Gradijenti napona
Ispitivanje Ispitivanje
proizvoda proizvoda
Elektrootporne mjerne trake 5/46
Oblasti primjene Ispitivanje Ispitivanje
proizvoda proizvoda
Elektrootporne mjerne trake 6/46
Oblasti primjene
2
Ispitivanje Ispitivanje
proizvoda proizvoda
Elektrootporne mjerne trake 7/46
Oblasti primjene Ispitivanje Ispitivanje
proizvoda proizvoda
Elektrootporne mjerne trake 8/46
Oblasti primjene
Konstrukcija mjernih pretvaraa za
mjerenje mehanikih veliina:
Mjerenje dilatacija i napona
Mjerenje sile i mase
Mjerenje obrtnog momenta
Mjerenje pritiska
Mjerenje pomjeranja
Mjerenje vibracija
Statika, kvazistatika i dinamika
mjerenja na konstrukcijama
Ispitivanje Ispitivanje
proizvoda proizvoda
Elektrootporne mjerne trake 9/46
Oblasti primjene
Pretvarai sile, mase, momenta i
pritiska
Ispitivanje Ispitivanje
proizvoda proizvoda
Elektrootporne mjerne trake 10/46
Veza napona i deformacije
A - povrina poprenog presjeka
F - sila
o
n
- normalni napon
c
n
- deformacija
c
p
- popr. deformacija
- Poissonov koef.
d0
d
F
F
( )
n n
p
o
p
o n
F l
A l
d d
d
o c
c
c
c
A
= =

= =
Ispitivanje Ispitivanje
proizvoda proizvoda
Elektrootporne mjerne trake 11/46
Veza napona i deformacije
E: modul elastinosti
n n
E c o =
Napon o
Deformacija c
Ispitivanje Ispitivanje
proizvoda proizvoda
Elektrootporne mjerne trake 12/46
Veza napona i deformacije
Jednoosno naponsko stanje:
Raspored napona u aksijalno
optereenom tapu:
0 15
30
45
60
75
90
75
60
45
30
15 0
15
30
45
60
75
90
75
60
45
30
15
o=f(o)
0 15
30
45
60
75
90
75
60
45
30
15 0
15
30
45
60
75
90
75
60
45
30
15
c=f(o)
o o
o
o
o
0
o
0
o
-90
o
90
o
3
Ispitivanje Ispitivanje
proizvoda proizvoda
Elektrootporne mjerne trake 13/46
Veza napona i deformacije
Naponsko stanje je jednoosno,
dok je stanje deformacija
ravansko:
( )
( )
max
1
( ) 1 cos 1
2
( ) 1 cos
o
f
f
c o c o
o o o o
( = = + +

= = +
Ispitivanje Ispitivanje
proizvoda proizvoda
Elektrootporne mjerne trake 14/46
Veza napona i deformacije
Dvoosno naponsko stanje:
U uslovima ravanskog stanja
napona, ekstremni NORMALNI
NAPONI o
1
i o
2
javljaju
se u meusobno
okomitim
pravcima 1 i 2
Ispitivanje Ispitivanje
proizvoda proizvoda
Elektrootporne mjerne trake 15/46
Veza napona i deformacije
Naponi o
1
i o
2
se nazivaju
GLAVNI NAPONI, a odgovarajui
pravci (1 i 2) GLAVNI PRAVCI.
U ovim pravcima
SMICAJNI
NAPONI su
jednaki nuli
(t=0).
Ispitivanje Ispitivanje
proizvoda proizvoda
Elektrootporne mjerne trake 16/46
Veza napona i deformacije
Dvoosno naponsko stanje
1 2 1 2
1 2 1 2
1 2
cos 2
2 2
cos 2
2 2
sin 2
2
x
y
xy yx
o o o o
o
o o o o
o
o o
t t
+
= +
+
=

= =
Ispitivanje Ispitivanje
proizvoda proizvoda
Elektrootporne mjerne trake 17/46
Veza napona i deformacije
Dvoosno naponsko stanje
Odreivanje glavnih napona kad
su glavni pravci poznati
( )
( )
1 1 2 2
2 2 1 2
1
1
E
E
o c c

o c c

= +

= +

Ispitivanje Ispitivanje
proizvoda proizvoda
Elektrootporne mjerne trake 18/46
Veza napona i deformacije
Odreivanje glavnih napona kad
glavni pravci nisu poznati:
Mjerenje deformacija
se vri u tri razliita
pravca za svaku
mjernu taku
(c
a
, c
b
, c
c
).
( )
( ) ( )
2 2
1,2
1 2
2 1
a c
a b c b
E E c c
o c c c c

+
= +

+
4
Ispitivanje Ispitivanje
proizvoda proizvoda
Elektrootporne mjerne trake 19/46
Fizikalni princip rada
Mjerna traka je provodnik definisane
otpornosti koji je privren za
povrinu mjernog objekta.
Svaka deformacija mjernog objekta
usljed optereenja izaziva
odgovarajuu deformaciju mjerne
trake
To sve zajedno omoguuje mjerenje
promjene otpora mjerne trake.
Ispitivanje Ispitivanje
proizvoda proizvoda
Elektrootporne mjerne trake 20/46
Fizikalni princip rada
U neoptereenom stanju:
el. otpor R
o
U optereenom stanju:
el. otpor R
o
+AR
4 2
2 o
l l l
R
F d V

t
= = =
l
d
l+
l
l
d+ d
Ispitivanje Ispitivanje
proizvoda proizvoda
Elektrootporne mjerne trake 21/46
Fizikalni princip rada
Promjena otpora usled deformacije
Promjena geometrije
Promjena u mikrostrukturi
( ) 1
o
dR d
R

= + +
Ispitivanje Ispitivanje
proizvoda proizvoda
Elektrootporne mjerne trake 22/46
Postavljanje mjerne trake
Mjerna traka se najee lijepi za
podlogu
Preko trake
se nanosi
sloj silikona
za zatitu od
vanjskih
uticaja
Ispitivanje Ispitivanje
proizvoda proizvoda
Elektrootporne mjerne trake 23/46
Postavljanje mjerne trake
Postavljanje mjerne trake ukljuuje:
ienje (mehaniko, hemijsko)
Vezivanje (razliitim ljepilima)
Lemljenje (kontrola temperature pomou
terminala za lemljenje)
Provjera (vizuelna, otpor izolacije)
Zatita
(mehanika,
hemijska)
Ispitivanje Ispitivanje
proizvoda proizvoda
Elektrootporne mjerne trake 24/46
Postavljanje mjerne trake
5
Ispitivanje Ispitivanje
proizvoda proizvoda
Elektrootporne mjerne trake 25/46
Postavljanje mjerne trake Ispitivanje Ispitivanje
proizvoda proizvoda
Elektrootporne mjerne trake 26/46
Postavljanje mjerne trake
Ispitivanje Ispitivanje
proizvoda proizvoda
Elektrootporne mjerne trake 27/46
Wheatston-ov most
Wheatston-ov
most se koristi za
mjerenje el.
otpora:
za mjerenje
apsolutnog
iznosa otpora,
poreenjem s
poznatim
otporom
za mjerenje
relativne
promjene
elektrinog
otpora
Ispitivanje Ispitivanje
proizvoda proizvoda
Elektrootporne mjerne trake 28/46
Wheatston-ov most
Omoguava mjerenje promjene
otpora u granicama 10
-4
do 10
-7
O/O
sa odlinom tanou.
etiri grane
mosta se
formiraju od
otpornika
R
1
do R
4
1 4
2
3
Vo
Vs
R4 R1
R2 R3
Ispitivanje Ispitivanje
proizvoda proizvoda
Elektrootporne mjerne trake 29/46
Wheatston-ov most
U takama 2 i 3 se spajaju grane za
napajanje mosta V
S
jednosmjernim ili
naizmjeninim naponom
U takama 1 i 4
se skida izlazni
napon V
o
koji
predstavlja
mjerni signal
1 4
2
3
Vo
Vs
R4 R1
R2 R3
Ispitivanje Ispitivanje
proizvoda proizvoda
Elektrootporne mjerne trake 30/46
Wheatston-ov most
Da bi se od mjernih traka napravio
Wheatston-ov most koriste se:
Aktivne mjerne trake aplicirane na
objekat ispitivanja ili mjerni pretvara
Kompenzacione mjerne trake (pasivni
elementi koji slue za kompenzaciju
uticaja temperature ili drugih efekata)
Metalni (folijski) otpornici velike tanosti
i stabilnosti.
6
Ispitivanje Ispitivanje
proizvoda proizvoda
Elektrootporne mjerne trake 31/46
Wheatston-ov most Ispitivanje Ispitivanje
proizvoda proizvoda
Elektrootporne mjerne trake 32/46
Wheatston-ov most
Aksijalno
optereenje
Veza u
1/4 most
Mjerni
signal je
porporcionalan deformaciji
Nema automatske temperaturne
kompenzacije
Ispitivanje Ispitivanje
proizvoda proizvoda
Elektrootporne mjerne trake 33/46
Wheatston-ov most
Aksijalno
optereenje
Veza u
2/4 most
Mjerni
signal je
uvean za faktor 2 (u odnosu na 1/4)
Automatska kompenzacija
optereenja na savijanje
Nema temperaturne kompenzacije
Ispitivanje Ispitivanje
proizvoda proizvoda
Elektrootporne mjerne trake 34/46
Wheatston-ov most
Aksijalno
optereenje
Veza u
1/2 most
Mjerni
signal je
uvean za 30% (u odnosu na 1/4)
Automatska kompenzacija
optereenja na savijanje
Mogua temperaturna kompenzacija
Ispitivanje Ispitivanje
proizvoda proizvoda
Elektrootporne mjerne trake 35/46
Wheatston-ov most
Aksijalno
optereenje
Veza u
puni most
Mjerni
signal je
uvean za faktor 2,6 (prema 1/4)
Automatska kompenzacija
nesimetrinosti i optereenja na
savijanje
Mogua temperaturna kompenzacija
Ispitivanje Ispitivanje
proizvoda proizvoda
Elektrootporne mjerne trake 36/46
Wheatston-ov most
Savijanje
Veza u 1/4 most
Mjerni signal je proporcionalan
momentu savijanja
Nema temperaturne kompenzacije
1 4
2
3
Vo
Vs
R4 R1
R2 R3
Sg1
L
x
Fb
7
Ispitivanje Ispitivanje
proizvoda proizvoda
Elektrootporne mjerne trake 37/46
Wheatston-ov most
Savijanje
Veza u 1/2 most
Mjerni signal je 2x vei
Kompenzacija aksijalnog optereenja
Temperaturna kompenzacija
1 4
2
3
Vo
Vs
R4 R1
R2 R3
Sg1
x
Fb
Sg2
Ispitivanje Ispitivanje
proizvoda proizvoda
Elektrootporne mjerne trake 38/46
Wheatston-ov most
Savijanje
Veza u puni most
Mjerni signal je 4x vei
Kompenzacija aksijalnog optereenja
Temperaturna kompenzacija
1 4
2
3
Vo
Vs
R4 R1
R2 R3
Sg1,Sg3
x
Fb
Sg2,Sg4
Ispitivanje Ispitivanje
proizvoda proizvoda
Elektrootporne mjerne trake 39/46
Wheatston-ov most
Smicanje
Veza u 1/4 most
Mjerni signal je proporcionalan
naponu smicanja
Nema kompenzacije
1 4
2
3
Vo
Vs
R4 R1
R2 R3
Fb
45
0
Ispitivanje Ispitivanje
proizvoda proizvoda
Elektrootporne mjerne trake 40/46
Wheatston-ov most
Smicanje
Veza u 1/2 most
Mjerni signal je proporcionalan
naponu smicanja
Temperaturna kompenzacija
1 4
2
3
Vo
Vs
R4 R1
R2 R3
Fb
45
0
Sg2 Sg1
Ispitivanje Ispitivanje
proizvoda proizvoda
Elektrootporne mjerne trake 41/46
Wheatston-ov most
Torzija
Veza u 1/2 most
Mjerni signal je proporcionalan
momentu torzije
Temperaturna kompenzacija
1 4
2
3
Vo
Vs
R4 R1
R2 R3
45
0
Sg2
Sg1
Md
Ispitivanje Ispitivanje
proizvoda proizvoda
Elektrootporne mjerne trake 42/46
Oprema za mjerenje
Modularni ureaji
Kompletni
mjerni
sistemi
8
Ispitivanje Ispitivanje
proizvoda proizvoda
Elektrootporne mjerne trake 43/46
Oprema za mjerenje Ispitivanje Ispitivanje
proizvoda proizvoda
Elektrootporne mjerne trake 44/46
Oprema za mjerenje
Ispitivanje Ispitivanje
proizvoda proizvoda
Elektrootporne mjerne trake 45/46
Oprema za mjerenje Ispitivanje Ispitivanje
proizvoda proizvoda
Elektrootporne mjerne trake 46/46
Oprema za mjerenje