Ghi-ta

n ghi-ta (ting Php: guitare; ting Anh: guitar), cn c bit n di ci tn Ty Ban cm, vn xut x l mtnhc c c cch y hn 5000 nm (loi ghi-ta c), sau ny ngi Ty Ban Nha mi ci tin n thnh n ghi-ta ngy nay. n ghi-ta ngy nay c 6 dy, tuy nhin vn tn ti nhng loi n ghi-ta c 4, 7, 8, 10 v 12 dy. N l mt loi nhc c c phm v dy, c ng dng rng ri trong cc loi nhc, c th m cho ht, ha tu hoc chi c tu. Lch s n ghita c mt lch s pht trin lu di, c l khi u t chic dy cung ca nhng ngi th sn c. Ting bt ca dy cung khi mi tn c phng i gi cho ngi xa sng to ra n lia, n hc v n luyt. Nhng chic n ny c lm t g, mai ra v gn ng vt. Hy Lp, th k 7, ngi ta thy xut hin ph bin n lia v n cithara (mt loi n ln cng knh, bt chc c cu ca n lia vi mt g to bn). T "ghita" (guitar) bt ngun t ch cithara. Cy n ghita u tin c l xut hin Ai Cp v Babylon t 1000 nm trc Cng nguyn. Tri qua nhiu bin i, n c nhng o qun xm lc mang n chu u khong th k th 8 v pht trin rc r vo th k 14, c bit ti Ty Ban Nha. Cng vi nhng nhc c biu din lu ng khc, cy n rebec (n violon 3 dy thi c) c bu trn theo chn cc o qun xm lc ti Ty Ban Nha, tr thnh mt nhc c ph bin, lm nn mt ln gi mi cho cuc sng ca nhng ngi dn ni y. Rt nhiu nhc s sng tc Vn bn lin kt da trn thanh m ca n Rebec. Thm ch Gio hi Ty Ban Nha phi ra lnh cm cc nh th c chi loi nhc c ny v tnh cht phng khong x b ca n. Ngi ta khng bit t guitarra xut hin Ty Ban Nha t khi no. Tuy nhin, trong sut th k 14, c hai loi nhc c mang tn guittara l n guittara Latina vguittara Moisca chim ngi v c tn x s b tt. Nhc c b dy c nht c tm thy ti khu vc Alaja Huyuk (thuc bn o Anatoli) c nin i 1400 trc Cng nguyn. Ngi ta cn tm thy mt bc tng c Hy Lp minh ho mt ph n ang m n. im c bit l t th ca nng trng khp vi t th chi n ca cc ngh s ghita ngy nay. Vo th k th 15 vihuela l nhc c u tin mang y nhng c trng ca cy n ghita. Nhng bn nhc vit cho nhc c ny cn lu gi c cho thy s hon thin ng kinh ngc. Nhng cy n u tin ti mang li nhng ci tin ng k, lm nn c trng ca cy ghita ngy nay. n c mt l thot m duy nht, mt cn n v cc kho. Dy n thng gm 4 dy i (nh n mandoline) v mt dy n. Hp n c hnh s 8 v di hn so vi cy n ghita hin i. Tuy nhin, phi i n th k 19, di bn tay ti hoa ca ngh nhn bc thy Antonio de Torres Jurado (1817-1892) cy n ghita mi tm c s hon ho ca mnh: n gin v thanh thot. u tin phi k n t l cn xng. Trong thng n, de Torres thay cho 4 hoc 5 thanh ngang truyn thng bng mt h thng 7 thanh g hnh d qut. Chng c phn chia t l mt cch chun xc n mc sau ny khng ai c th vt qua v nh nhng cy n ca de Torres lun c m thanh mt m, truyn cm v sc ngn vang rt m, rt su. De Torres cng l ngi tm ra di chun mc ca dy n l 65 cm. C th ni cho n nay, kh ai c th vt qua s mu mc v thanh m v hnh dng ca cy n ca de Torres.

Mt trong nhng giai on pht trin tt bc ca cy n su dy l thi vua Ludwig XIV. Ngi ta c th thng thc ting n t trong cung nh giu sang ti nhng gc ch nh ca nhng ngi bnh dn. Ai ai cng say m ghita cho d h giai tng no ca x hi. Tuy nhin, chnh v ngh k qui ca tng lp qu tc rng h ang cng thng thc m nhc vi gii bnh dn m cy n ghita c mt thi gian di khng h xut hin ni cung nh. D th, cy n ghita vn m thm pht trin. Vi cm hng ngh thut t cuc sng bnh dn, ha s Michelangelo Merisi da Caravaggio sng lp ra mt trng phi ngh thut pha trn gia tnh vt v phn thc m tm im ca n l ting n ghita phng khong v nhng bc nhy vui nhn bn bn tic ca nhng c nng hu gi v nhng anh chng nng phu hn hu. C th ni y cng l tin dn hnh thnh nn dng nhc flamenco v cng quyn r, c trng Ty Ban Nha. Nhng tn tui nh Ferdinando Carulli (1770-1841), Fernando Sor (1778-1839), Mauro Giuliani (1781-1829), Matteo Carcassi (1792-1853) v c bit l Francisco Trrega (1852-1909) gp phn a ting n ghita tr li i sng m nhc hn lm. Nhng bn nhc kinh in khng ch m phm m cn trn y tnh biu cm v s tinh t. Vi mong mun cy ghita c mt v tr trong dn nhc giao hng, Trrega khng ngng pht trin k thut chi nhc ghita, chuyn son cc tc phm ca Frdric Chopin, Robert Schumann, Johann Sebastian Bach cho ghita. Sau ny, tip ni con ng ca Francisco Trrega, Andrs Segovia (1893-1987) cng vi cy lc huyn cm ln lt chinh phc tt c cc phng ha nhc. Bn cnh s pht trin ca dng nhc hn lm, cy ghita cng r nhnh sang dng m nhc bnh dn m ng k nht phi ni n flamenco. Kt hp gia ting ghita chau chut, nhp iu nhanh, nhng bc nhy, ting v tay hay l dm gt ca cc v cng, flamenco thc s mang n cho ngi thng thc s ti p ca tm hn Ty Ban Nha. Bit bao th h ngh s flamenco ni tip nhau gi gn v m rng dng nhc ny. Tuy nhin, h k nghip nhau ch yu bng cch hc truyn khu nn tn tui v m nhc ca h cng ch c "truyn khu" trong dn gian. Ramn Montoya (1880-1942) l ngi duy nht a c flamenco ti cc phng ha nhc. Lm c iu ny l do ng kt hp mt cch hi ho s thun khit ca flamenco v tnh k thut ca ghita c in. Sang u th k 20, cy ghita su dy c s pht trin mnh m trong mi tng lp x hi. Cng vi nhng bin chuyn mi trong i sng ngh thut, kinh t, x hi, chnh tr, ting n ghita r sang cc nhnh mi nh nhc rock, nhc jazz v tr thnh nhc c ph thng nht trong i sng m nhc hin i Cu to B phn quan trng nht ca n l dy n v thng n. Thng c tc dngcng hng v khuch i m thanh. Khi ta gy dy n tc l lm cho dy n rung ng, thng n s cng hng vi tn s rung ng ca dy n, lm cho lp khng kh xung quanh mt thng n dao ng vi cng tn s v tai ta nghe c m thanh. Ty theo tn s dao ng ca dy n m tai ta nghe c cc m thanh trm bng khc nhau Phn loi Theo dng pht trin ca thi gian, cng vi nhng bin i tt yu ca x hi, t tng, thc ca con ngi m cy n ghita cng c nhng ci bin ng k. Xt theo dng nhc, ghi-ta c phn chia thnh 2 dng chnh thng: ghita c in v ghita nhc nh. Ghita c in thng l n g, c 6 dy, i khi c thit k thnh 12 dy. Trong nhc

nh, c nhiu th loi phong ph hn nn ngi ta cng ng thi chia ghita thnh cc dng nh ghita flamenco, jazz hay rock. Xt v cu to, n ghi-ta c chia thnh ghi-ta in, ghi-ta Hawaii, ghi-ta phm lm, ghi-ta m (bass), ghi-ta hai cn, ghi-ta 4 dy, 7 dy, 12 dy. Nhng thng thng ghi-ta c chia lm 2 nhm ln: ghi-ta thng (acoustic guitar) v ghi-ta in (electric guitar Cc ngh s ghita c in

Ferdinando Carulli Fernando Sor Mauro Giuliani Matteo Carcassi Francisco Trrega Ramn Montoya Andrs Segovia Miguel Llobet

Cc ngh nhn lm n ghita c in

Antonio de Torres Manuel Ramirez Herman Hause Jose Luis Romanillos Werner Schar