Ch ng 1.

SNG NH SNG
Quang h c l m t ngnh c a v t l nghin c u v s lan truy n c a nh
sng trong cc mi tr ng.
V nh sng ch l m t tr ng h p ring c a b c x i n t , quang h c c
th coi nh l m t lnh v c trong i n t h c v nhi u k t qu c a quang h c c th
m r ng ra cho cc b c x i n t khc. Tuy v y do y u t l ch s , quang h c ngy
nay v n c v tr nh m t ngnh v t l ring.
Quang h c c ng d ng r ng ri trong nghin c u v cng ngh nh trong o
l ng , cng ngh i n t , y h c ...
1.1. B N CH T I N T C A NH SNG
B n ch t i n t c a sng nh sng c thi t l p nh s so snh cc tnh
ch t gi ng nhau gi a nh sng v sng i n t theo l thuy t Maxwell. Cc tnh ch t
l:
1. Sng nh sng v sng i n t u l sng ngang tuy t i.
2. Sng nh sng v sng i n t u truy n trong chn khng v i v n t c
b ng c = 3.10
8
m/s.
3. Khng c ranh gi i gi a sng quang h c v sng v tuy n trong mi n h ng
ngo i cng nh gi a sng quang h c v tia x trong mi n t ngo i.
4. Vi c ng nh t gi a sng quang h c v sng i n t lm cho cho vi c gi i
thch cc hi n t ng quang h c m t cch n gi n, r rng. Ch ng h n gi i thch
cc hi n t ng ph n x , khc x , hi n t ng tn s c, phn c c nh sng
Ni tm l i cc sng quang h c g m cc nh sng th y c, h ng ngo i, t
ngo i v m t d i sng trong thang sng i n t th ng nh t.
Ph i n t :
Sng radio, vi ba, h ng ngo i, quang ph , t ngo i, tia X, tia gamma,
Nhn th y: , da cam, vng, xanh l cy hay l c, xanh l , xanh lam, chm, tm
1.2. QUANG L - NGUYN L FERMAT - NH LU T MALUS
1.2.1. Hm sng nh sng - Quang l .
nh sng l sng i n t , ngha l m t tr ng i n t bi n thin v lan
truy n, tuy nhin th c nghi m ch ng t r ng h u h t cc hi n t ng quang h c
x y ra l do tc d ng c a vect i n tr ng. Do dao ng sng l dao ng
vect i n tr ng
E

c a sng i n t :
Gi s t i 0 dao ng sng c d ng:

t E E cos
0

(1.1)
Sng nh sng truy n n M cch 0 m t kho ng 0M = d, dao ng sng t i
M c d ng:
,
_

L
t E E
2
cos
0

(1.2)
Trong L = n.d: c g i l quang l , n: chi t su t c a mi tr ng,
Gi s trong kho ng th i gian

, nh sng i c trong chn khng l:
c L , trong mi tr ng chi t su t n, nh sng i c l: v d

v
d
, thay
vo L
5
ta c: c L nd d
v
c
v
d
c (1.3)
V y quang l l kho ng ng nh sng i c trong chn khng trong
cng m t kho ng th i gian m n th c s i trong mi tr ng.
1.2.2. Nguyn l Fermat.
Pht bi u: Gi a hai i m AB, nh sng s truy n theo con ng no m
quang l l c c tr .
1.2.3. nh l Malus.
Pht bi u: Quang l c a cc tia sng gi a hai m t tr c giao c a m t chm
sng th b ng nhau.

1.3. GIAO THOA NH SNG CHO B I HAI NGU N K T H P
1.3.1. T ng h p hai dao ng cng ph ng, cng t n s .
Gi s hai dao ng sng cng ph ng, cng t n s :
( )
1 01 1
sin + t E E
( )
2 02 2
sin + t E E

ch ng ch t ln nhau t i m t i m M no trong khng gian. E
01
, E
02
l cc bin
dao ng,
1
,
2
l pha ban u c a chng. Theo nguyn l ch ng ch t, v hai dao
ng cng ph ng, nn ta c th s d ng php c ng i s :

( )
1 01
sin + t E E ( )
2 02
sin + + t E (1.4)
Dao ng t ng h p cng s l m t dao ng sin c cng t n s

.

( ) + t E E sin
0
(1.5)
Bin E
0
v pha ban u xc nh b i cng th c:
) cos( 2
2 1 02 01
2
02
2
01
2
0
+ + E E E E E (1.6)

2 02 1 01
2 02 1 01
cos cos
sin sin

E E
E E
tg
+
+

(1.7)
Ni chung ch c n n bi u th c (1.6) v n xc nh c ng t ng h p
m ta c n kh o st.
1.3.2. Hi n t ng giao thoa, dao ng k t h p v khng k t h p.
V r ng c ng t l v i bnh ph ng bin nn c th vi t (1.6) theo
c ng nh sau:

( )
2 1 02 01 02 01 0
cos 2 + + I I I I I (1.8)
trong
2
0 0
E I ;
2
01 01
E I ;
2
02 02
E I
6
A2
1
H2
A1 i1
n
1
I2 (P)
n
2
I
1
B2
i2
H1 2
B1
Hnh 1.1
Xt chm sng song song truy n qua
m t phn cch (P) hai mi tr ng c chi t
su t n
1
v n
2
, 1 v 2 l hai m t tr c giao.
G i L
1
= (A
1
I
1
B
1
)= n
1
A
1
I
1
+n
2
I
1
H
1
+n
2
H
1
B
1

L
2
= (A
2
I
2
B
2
)= n
1
A
2
H
2
+n
1
H
2
I
2
+n
2
I
2
B
2
Theo hnh 1.1 v nh lu t khc x ta
rt ra c:
n
1
H
2
I
2
= n
2
I
1
H
1

K t qu L
1
= L
2
: ngha l quang l
gi a hai m t tr c giao th b ng nhau.
Ta bi t khng c m t ngu n sng thng th ng no pht ra sng nh sng
hon ton n s c, ngha l sng c bin v pha lun lun khng i. S d nh
v y l nguyn t ch pht x trong m t kho ng th i gian ng n ch ng 10
-8
s. Do
m i l n pht x m i nguyn t pht ra m t xung sng ng n lan truy n c d ng m t
o n sin. M i o n sin nh th c g i l m t on sng. di c a on sng
c xc nh b i th i gian pht x c a nguyn t .
Bin v pha c a cc on sng do m t nguyn t pht ra t l n pht x
ny sang l n pht x khc, cng nh do cc nguyn t khc nhau pht ra trong m t
l n pht x c th r t khc nhau khng c lin h g v i nhau, ngha l cc pha ban
u lun lun thay i v c m i gi tr b t k. Do c ng t ng h p cng thay
i r t nhanh m t cch h n lo n n n i khng m t my thu nh sng no d l
nh y nh t l i c th ghi nh n c nh ng tr ng thi t c th i ny c a c ng .
Trong th c t cc my thu nh sng (k c m t) ch c th ghi nh n c gi tr
trung bnh c a c ng trong th i gian quan st t. V v y c n ph i l y trung bnh
bi u th c (1.8) theo t.

( )
2 1 02 01 02 01 0
cos 2 + + I I I I I
V r ng
2
01
2
01
E E ,
2
02
2
02
E E . Do :
( )
2 1 02 01 02 01 0
cos 2 + + I I I I I
Theo nh ngha v gi tr trung bnh ta c:

( )
2 1
cos =
( )dt
t
t

0
2 1
cos
1

(1.9)
Do:
02 01 02 01 0
2 I I I I I + + ( )dt
t
t

0
2 1
cos
1

(1.10)
Nh v y
I
ph thu c vo hi u s pha ban u c a cc dao ng thnh
ph n. Ta xt hai tr ng h p c bi t sau y:
a) Gi s hi u s pha ban u (
2 1
) = h ng s . Khi theo (1.9) ta c:
( )
2 1
cos
( )dt
t
t

0
2 1
cos
1


( )
2 1
cos = h ng s , do :

( )
2 1 02
0
02 01 0
cos 2 + + I I I I I

(1.11)
t c l
02 01 0
I I I +
Nh v y, c ng sng t ng h p khng b ng t ng c ng c a cc dao
ng thnh ph n m c th l n h n hay b h n t ng tu thu c vo hi u s pha
ban u (
2 1
) c a chng.
Cc dao ng ban u th a mn i u ki n: hi u s pha ban u c a chng
l m t i l ng khng i theo th i gian c g i l dao ng k t h p. D nhin
cc dao ng x y ra v i t n s khc nhau khng th l dao ng k t h p, nh ng
cng khng ph i t t c cc dao ng c cng t n s u l dao ng k t h p. Cc
dao ng i u ha c cng t n s bao gi cng l dao ng k t h p. Ngu n pht ra
cc dao ng k t h p l ngu n k t h p.
Khi t ng h p hai hay nhi u nh sng k t h p s d n n s phn b l i nng
l ng trong khng gian: c nh ng ch nng l ng t i c gi tr c c i, c nh ng
ch nng l ng t i c gi tr c c ti u. Hi n t ng c g i l s giao thoa
nh sng. Trong bi u th c (1.11) chnh s h ng th ba gy nn hi n t ng ny v
v y s h ng ny c g i l s h ng giao thoa.
7
b) Gi s hi u s pha ban u (
2 1
) thay i m t cch h n lo n theo th i
gian. Khi hi u s pha (
2 1
) l y m i gi tr t 0 n 2 trong kho ng th i gian
quan st. V v y:

( ) 0 cos
2 1

Do :
02 01 0
I I I + (1.12)
Nh v y, trong tr ng h p ny c ng t ng h p b ng t ng c ng c a
cc dao ng thnh ph n, t c l khng x y ra hi n t ng giao thoa. Cc dao ng
trong tr ng h p ny l dao ng khng k t h p. Cc dao ng pht ra t cc
ngu n sng thng th ng hay t nh ng i m khc nhau c a cng m t ngu n sng
u l nh ng dao ng khng k t h p.
Tm l i mu n quan st c hi n t ng giao thoa nh sng th cc sng giao
thoa v i nhau ph i l cc sng k t h p v dao ng c a chng ph i th c hi n cng
ph ng.
1.3.3. Kh o st giao thoa nh sng gy b i khe Young.
M

r
1
x
S
1
r
2

0
S
2
H



D
Hnh 1.2
Gi s hai dao ng sng t i S
1
, S
2
c d ng:
E
1
= E
01
cost v E
2
= E
02
cost. Th t i M s nh n c hai dao ng sng
m hm sng c d ng:

,
_

1 01 1
2
cos L t E E
M

v
,
_

2 02 2
2
cos L t E E
M

trong L
1
, L
2
l
quang l trn o n ng r
1,
r
2
. Theo (1.11) bin dao ng sng t ng h p t i M
ph thu c vo hi u pha (
2 1
), t c l ) (
2
2 1
L L

c a hai dao ng.

- N u
k 2
, ngha l L =
2 1
L L = k
(1.13)
k = 0,
,... 2 , 1 t t
g i l b c giao thoa, th bin dao ng sng t ng h p v do
c ng sng s t gi tr c c i (vn sng).
- N u
) 1 2 ( + k
, ngha l L =
2 1
L L = (2k+1) /2 (1.14)
th bin dao ng sng t ng h p v do c ng sng s t gi tr c c ti u
(vn t i).
Trn hnh 1.2 ta c: L =
2 1
L L
= r
1
r
2
= S
2
H = l sin, v nh nn
L = l sin ~ l tg =
D
x
l
. N u t i M l vn sng, ta c: k
D
x
l L

l
D
k x

(1.15)
8
. N u t i M l vn t i, ta c:
D
x
l L
2
) 1 2 (

+ k

l
D
k x
2
) 1 2 (

+ (1.16)
G i i l kho ng cch gi a hai vn sng, (hay hai vn t i) lin ti p, ta c:

l
D
x x i
k k


+1
(1.17)
1.4. GIAO THOA NH SNG DO PH N X
1.4.1. Th nghi m Lloyd.
G ng ph ng G v ngu n sng i m n s c O c t kh xa G. Mn E
t vung gc v i G, m t i m M trn mn s nh n c hai tia sng t ngu n O
g i t i, tia OM g i th ng t O v tia OIM g i t i sau khi ph n x trn G hnh 1.3.

O M
G
I (E)

Hnh 1.3
t OIM = r
1
v OM = r
2

Theo i u ki n (1.13), (1.14):
M s l i m sng, n u tho mn:
2 1
L L = r
1
r
2
= k
M s l i m t i, n u tho mn:
2 1
L L = r
1
r
2
= (2k+1) /2
Tuy nhin th c nghi m l i xc nh n r ng t i nh ng i m m l thuy t d
on l sng th th c t l t i, v ng c l i. Nh v y h th ng vn d i i m t n a
kho ng vn.
i u bu c ta ph i th a nh n r ng hi u pha c a hai dao ng t i M khng
ph i l ) (
2
2 1
L L

m s l + ) (
2
2 1
L L

. Nh v y pha dao ng c a
m t trong hai tia ph i thay i m t l ng l

. V r ng pha dao ng c a tia OM
truy n tr c ti p t O n M khng c l do g thay i, do ch c th k t lu n
r ng khi ph n x trn g ng, pha dao ng c a tia OIM thay i m t l ng l

,
t ng ng trn qung ng quang l thay i m t l ng b ng m t n a bu c
sng. K t lu n ny ng cho cc tr ng h p nh sng ph n x trn mi tr ng c
chi t su t l n h n mi tr ng nh sng t i . Cn khi ph n x trn mi tr ng km
chi t quang h n th quang l c a nh sng khng thay i.
1.4.2. Sng d ng nh sng.

Hnh 1.4
Cn v tr c a cc b ng xc nh b i i u ki n:
9
Xt chm n s c song song r i vung
gc v i m t m t kim lo i nh bng. Chm tia ph n
x s giao thoa v i chm tia t i v t ng t nh
sng c h c, ta s c c sng ng nh sng -
hnh 1.4. G i kho ng cch t i m M n g ng l d
th nh ng i m nt c a sng ng c xc nh b i
i u ki n:
d = k /2
d
M
G

4
) 1 2 (

+ k d
Nh v y qu tch c a cc nt l m t h m t ph ng song song v i m t g ng
v cch nhau
2

, cn qu tch c a cc b ng cng l m t h m t ph ng cch nhau

2

v n m xen k v i cc m t nt. M t ph ng g ng l m t ph ng t i.
1.5. GIAO THOA NH SNG CHO B I M T B N M T SONG SONG -
B N M NG C B DY THAY I
1.5.1. Giao thoa nh sng cho b i m t b n m t song song.
Chi u n b n m ng c b dy khng i d, chi t su t n tia sng SI.



V y:
2
sin 2
cos
2
i dtgr
r
nd
L , m t khc sini = nsinr, ta rt ra:
L = 2ndcosr -/2 (1.18)
(1.18) cho th y L ch ph thu c vo gc khc x r, t c gc t i i, t ng ng
v i cng m t gc t i i (cng nghing) ta c m t gi tr c a L , cho ta m t tr ng
thi giao thoa (m t vn giao thoa) do vn giao thoa cho b i b n m ng c b dy
khng i c g i l vn cng nghing.
1.5.2. B n m ng c b dy thay i vn cng dy.
Nm khng kh l m t l p khng kh hnh nm, gi i h n b i hai m t th y tinh
t nghing m t gc r t nh - hnh 1.6. S
1
, S
2
l hai m t c a nm, CC c nh nm.
- N u L = 2d + /2 = (2k +1) /2,
t i M cho ta vn t i.
Suy ra: d = k /2, v i k = 1, 2, 3,.. (1.21) Hnh 1.6
10
S R
1
R
2

i H
K
I I K
d n


Hnh 1.5
Ta th y hai tia IR
1
v IJKR
2
u xu t
pht t m t tia SI nn l hai tia k t h p. T K
k ng KH vung gc v i IR
1
. Ta c:
quang l c a tia IR
1
:
L
1
= (IR
1
) + /2
quang l c a tia IJKR
2
:
L
2
= n(IJ + JK) + (KR
2
)
v do hi u quang l c a hai tia:
L = n(IJ + JK) - IH - /2
T hnh 1.5 ta c: IJ = JK = d /cos r
v IH = IKsini = 2d.tgr.sini
S
R
1
R
2
C
S
1
M
S
2

H C
Chi u tia sng n s c SM vung gc
v i m t S
2
. T hnh v ta th y hai tia MR
1
v
MHMR
2
u xu t pht t SM nn l tia k t
h p cho hi n t ng giao thoa t i M.
Hi u quang l c a hai tia t i M:
L = 2d + /2 (1.19)
d l chi u dy nm t i M.
N u L = 2d + /2 = k
t i M cho ta vn sng. Suy ra:
d = (2k 1) /4, v i k = 1, 2, 3,.. (1.20)
I
n
J
V qu tch nh ng i m cng b dy l nh ng ng th ng song song c nh
nm. Nn trn m t S ta s quan st th y hnh d ng vn giao thoa l cc vn sng
t i xen k nhau v song song c nh nm. T i c nh nm CC l m t vn t i.
1.6. NGUYN L HUYGHEN - FRESNEL - NHI U X NH SNG T O B I
SNG C U
Hi n t ng nh sng b l ch kh i ph ng truy n th ng khi i g n cc v t c n
c g i l hi n t ng nhi u x nh sng.
1.6.1. Nguyn l Huyghens Fresnel.
C s gi i thch hi n t ng nhi u x nh sng l nguyn l Huygens-
Fresnel c pht bi u nh sau:
B t k m t i m no m nh sng truy n n u tr thnh ngu n sng th
c p pht nh sng v pha tr c n. Bin v pha ngu n th c p l bin v
pha c a ngu n th c gy ra t i i m .
1.6.2. Bi u th c dao ng sng t i M.

S
Gi s dao ng sng t o 0 l: E = E
0
cos t
Theo nguyn l Huyghen-Fresnel: Dao ng sng c a ngu n th c p t i dS
l:

,
_

v
r
t dS k
r
E
dE
1
1
1
0
cos

Trong k
1
ph thu c vo gc
1
.
Dao ng sng t i M do dS gy ra l:

,
_

+

v
r r
t kdS
r r
E
dE
M
2 1
2 1
0
(
cos

Trong k ph thu c vo gc
1

,
2
v s l n nh t khi 0
2 1

Dao ng sng t ng h p t i M s l:


( )
dS
v
r r
t
r r
kE
E
S
M


,
_

+

2 1
2 1
0
cos

(1.22)
xc nh dao ng sng t i M, ta th c hi n tch phn trn.
Tuy nhin vi c tnh ton tch phn ny l kh ph c t p. Do , n gi n
h n, ng i ta s d ng ph ng php i c u c a Fresnel.
11

2


M

Hnh 1.7
S
O
r
1

2

r
2
Theo nguyn l Huyghen-Fresnel tc
d ng c a ngu n sng i m 0 gy ra t i i m
M c th c thay b ng tc d ng c a cc
ngu n sng c u th c p pht i t cc ph n t
dS c a m t kn S bao quanh O. Cc sng th
c p trn m t S l cc sng k t h p. Khi n M
chng s giao thoa nhau.

1.6.3. Ph ng php i c u Fresnel.

b + /2
M
B b

b + 2 /2
Hnh 1.8. Cch chia i c u
Xt ngu n i m 0 v i m chi u sng M, d ng m t c u S bn knh R < 0M
bao quanh 0, t MB = b. T M lm tm v cc m t c u bn knh l n l t b, b+ /2,
b+2/2, b+3/2, chia S thnh cc i c u Fresnel.
Cc i c u Fresnel c di n tch b ng nhau v b ng:

b R
Rb
S
+
(1.23)
Cn bn knh r
k
c a i th k, l:
k
b R
Rb
r
k
.
+

(1.24)
Theo nguyn l Huyghen Fresnel, m i i xem nh m t ngu n th c p v
dao ng sng do cc i c u sng gy ra t i M t ng ng v i dao ng sng
c a ngu n 0 gy ra t i M. V di n tch cc i l b ng nhau, nn bin dao ng
sng do cc i gy ra t i M ch ph thu c vo kho ng cch t cc i t i M v gc
nghing .
Khi n tng th kho ng cch t i t i M v gc nghing cng l n. V y khi n
tng th E
0
cng gi m. Ta c:
E
1
> E
2
> E
3
> E
4
>...
V s bi n thin kho ng cch v gc nghing gi a hai i lin ti p l nh ,
nn c th xem:
2
1 1 +
+

n n
n
E E
E , khi n kh l n th: E
n
~ 0
V hi u quang l c a hai sng xu t pht t hai i lin ti p gy ra t i M l
2 / L . Nn hi u pha c a hai sng l

. V y hai sng do hai i lin ti p
gy ra t i M ng c pha nhau. Do bin dao ng sng t ng h p do cc i c u
gy ra t i M:
E = E
1
E
2
+ E
3
E
4
+ E
5
E
6
+

+ +

,
_

+ +

,
_

+ + ...
2 2 2 2 2
5
4
3 3
2
1 1
E
E
E E
E
E E
12
R

0

'

2 2
2
1 n
n
n
n
E
E
E
E

2 2
1 n
E E
t
C ng sng t i M:
2
1
2 2

,
_

t
n
E E
I (1.26)
p d ng k t qu trn, chng ta c th nghin c u nhi u x qua l trn gy
b i ngu n i m g n: gi a ngu n sng i m 0 v i m c chi u sng M c m t
mn ch n (F) c khot m t l trn, tr c c a l trng v i ph ng 0M:
b
0 R F M

(S)
Hnh 1.9
L y M lm tm v cc i c u Fresnel trn m t (S).
Khi gi a 0 v M khng c F (v t c n) th n r t l n. E
n
~0. Khi (1.26):

0
2
1
4
I
E
I
- N u l trn ch a s l i:
2 2
1 n
E E
E + v do c ng sng:
2
1
2 2

,
_

+
n
E E
I > I
0
: M sng h n lc khng c
mn, v sng g p 4 l n khi n = 1:
0
2
1
2
1 1
4
2 2
I E
E E
I

,
_

+
- N u l trn ch a s ch n i:

2 2
1 n
E E
E v do c ng sng:
2
1
2 2

,
_

n
E E
I < I
0
: M sng y u h n lc
khng c mn, v t i khi n = 2:
0
2 2
2
2 1

,
_

E E
I
Tm l i c ng sng t i M ph thu c vo kch th c l trn, cng nh
kho ng cch t ngu n 0 n l v kho ng cch t l n mn.
1.7. NHI U X NH SNG T O B I M T SNG PH NG QUA M T KHE
H P - NHI U KHE H P SONG SONG - CCH T NHI U X
1.7.1. Nhi u x nh sng t o b i sng ph ng qua m t khe h p.
13
+ : n u n l
- : n u n ch n
(1.25)
1.7.1.1. M t th nghi m.
sin

S F
0
0 I
0
I
L
1
F L
2

E
Hnh 1.10
M t khe h p F c b r ng AB = b. Chi u n khe m t chm tia sng n s c
song song c b c sng . Sau khe cc tia nhi u x theo cc ph ng nhi u x khc
nhau. quan st nhi u x , ta dng L
2
h i t cc chm tia ln mn E t t i m t
ph ng tiu c a L
2
. Nh ng chm tia nhi u x c gc

khc nhau s h i t t i nh ng
i m khc nhau. Ty theo gi tr c a

m i m M c th sng hay t i.
1.7.1.2. S phn b c ng sng trn mn.
A
dx
I C

B

Hnh 1.11
Gi s sng t i m t khe c d ng:
t E E cos
0

. Khi bin dao ng sng

c a ngu n th c p pht ra t m t n v b r ng c a d i s l: E
0
/b. Do bin
dao ng sng pht ra t m t d i c b r ng dx l: E
0
dx/b.
N u dao ng sng c a d i ngu n th c p mp A gy ra t i m t i m trn
mn c d ng: t
b
dx E
dE
A
cos
0
, th dao ng sng c a d i b t k i cch A m t o n
x gy ra t i m t i m trn mn c d ng:

,
_

L
t
b
dx E
dE
i
2
cos
0
L : hi u quang l c a hai tia nhi u xa theo gc

t i mp A v t i I.
L = IC = xsin
V y:
,
_

sin 2
cos
0
x
t
b
dx E
dE
i
.
Suy ra dao ng sng c khe gy ra t i m t i m trn mn:



,
_

b b
i
dx
x
t
b
E
dE E
0
0
0
sin 2
cos

14
xc nh c ng sng trn
mn, ng i ta chia khe thnh nh ng d i
c b r ng dx. Theo nguyn l Huygen
Fresnel, m i d i s tr thnh ngu n th
c p cng pha, c bin xc nh.

( ) [ ]
( ) [ ]

,
_

sin
cos
/ sin
/ sin sin
0
b
t
b
b E
E
(1.27)
Bin :
( ) [ ]

/ sin
/ sin sin
0
b
b E
E
, t
( ) [ ] a b / sin (1.28)

a
a
E E
sin
0

(1.29)
C ng sng theo ph ng nhi u x

:

2
2
0
sin
a
a
I I

C ng sng trn mn ph thu c vo gc nhi u x

, t c ph thu c vo
v tr i m quan st.
1.7.1.3. C c i nhi u x .
I
max
khi
( ) [ ] / sin b a = 0, t c sin = 0, hay = 0. Th c v y khi a

0, ta c
sina/a = 1: V y
0 0
I I

. i v i ph ng nhi u x = 0 chng s h i t t i tiu
i m F
0
trn mn. Vn sng t i F
0
g i l c c i gi a (c c i chnh).
hai bn c c i gi a, hnh nh quan st c cn c cc c c i g i l c c
i ph , lc gc nhi u x th a mn i u ki n:
( ) [ ] / sin b a
( )
2
1 2

+ k hay
sin ( )
b
k
2
1 2

+ v i k = 0, ,... 2 , 1 t t (1.30)
( )
2 2
0
1 2
4

k
I
I
(1.31)
k k = 1 k = 2 k = 3

I
I
1
= 0,045I
0
I
2
= 0,016I
0
I
3
= 0,008I
0
C ng sng c a c c i gi a l r t l n so v i cc c c i ph hai bn
(hnh 1.10).
1.7.2. Nhi u x nh sng t o b i sng ph ng qua nhi u khe h p song song -
Cch t nhi u x .
Cch t l m t h nhi u khe h p b r ng b song song, cch u nhau v
n m trn cng m t m t ph ng. Kho ng cch d gi a hai khe lin ti p g i l chu k
cch t . Nhi u x nh sng qua m t cch t gy b i chm tia n s c song song
cng t ng t nh nhi u x qua m t khe h p.
V v tr c a vn nhi u x qua m t khe h p trn mn E khng ph thu c
vo v tr c a khe trn m t ph ng ch a khe. Nn cc vn nhi u x c a cc khe c a
cch t s ch ng kht ln nhau trn mn E. Tuy nhin do c s giao thoa c a cc
chm tia qua cc khe c a cch t nn s phn b c ng sng trn mn quan st
s thay i.
Tr c h t ta xt s giao thoa c a hai chm tia c a hai khe lin ti p. y
chnh l s giao thoa c a hai khe Young.
Hi u quang l : L = IC = dsin
C ng sng c c i khi: L = dsin = k
Suy ra: sin
d
k
, k = 0, t 1, t 2, t 3, (1.32)
15
y l c c i chnh nhi u x qua cch t . V th c ch t n l vn sng giao
thoa c a hai chm tia lin ti p.
Ta th y c c i chnh trn mn ch ph thu c vo gc nhi u x

m
khng ph thu c vo v tr c a khe trn cch t . Do , cc c c i chnh do s giao
thoa c a t ng c p khe lin ti p c a cch t s ch ng kht ln nhau trn mn E.
1.8. PHN C C NH SNG - PHN C C DO L NG CHI T
1.8.1. nh sng t nhin.
Nh ta bi t dao ng sng l dao ng vect c ng i n tr ng
E

c a sng i n t . nh sng t cc ngu n sng pht ra (M t tr i, bng n i n,)
c vect c ng i n tr ng dao ng theo t t c m i ph ng vung gc v i
ph ng truy n sng.
nh sng c vect c ng i n tr ng dao ng u n theo m i ph ng
vung gc v i ph ng truy n nh sng c g i l nh sng t nhin.
ph ng truy n nh sng
(tia sng)
Hnh 1.12. nh sng t nhin
1.8.2. nh sng phn c c.
Khi cho nh sng t nhin i qua m t mi tr ng b t ng h ng v m t
quang h c, th trong nh ng i u ki n nh t nh no , tc d ng c a mi tr ng ln
nh sng t nhin, vect c ng i n tr ng ch cn dao ng theo m t ph ng
nh t nh. nh sng c vect c ng i n tr ng
E

ch dao ng theo m t
ph ng xc nh c g i l nh sng phn c c th ng hay nh sng phn c c ton
ph n.

Hnh 1.13. nh sng phn c c Hnh 1.14
M t ph ng ch a tia sng v ph ng dao ng c a
E

g i l m t ph ng dao
ng. M t ph ng ch a tia sng v vung gc v i m t ph ng dao ng g i l m t
ph ng phn c c.
nh sng c vect c ng i n tr ng dao ng theo m i ph ng vung
gc v i tia sng, nh ng c ph ng dao ng m nh, ph ng dao ng y u c g i
l nh sng phn c c m t ph n.
nh sng c u mt vect c ng i n tr ng quay tr n m t ng trn
(hay ellip) c g i l nh sng phn c c trn (hay ellip) - hnh 1.14.
1.8.3. Phn c c do l ng chi t.
Khi chi u nh sng t nhin qua mi tr ng b t ng h ng th tnh ch t phn
c c c a nh sng t nhin b thay i. Mi tr ng b t ng h ng l mi tr ng m
16
tnh ch t v t l theo nh ng h ng khc nhau th khc nhau. Ch ng h n nh tinh th
th ch anh, tinh th bng lan.
Khi chi u m t chm nh sng t nhin qua mi tr ng b t ng h ng th ta
c hai tia khc x . Hi n t ng ny c g i l hi n t ng l ng chi t.
Trong tinh th c m t ph ng c bi t m khi truy n theo tia sng khng
b tch thnh hai tia. Ph ng c bi t ny g i l quang tr c c a tinh th (ph ng
AA
1
n i li n hai nh ng v i ba gc t).
A C
1

S
Tia sng
t nhin tia e

tia o
Quang tr c C A
1
Hnh 1.15. Phn c c do l ng chi t

Hai tia khc x trong hi n t ng l ng chi t:
. M t tia tun theo nh lu t khc x sini / sinr = n
0
= const. c g i l tia
th ng, k hi u tia o.
. M t tia khng tun theo nh lu t khc x sini / sinr = n
e
const. c g i l
tia b t th ng, k hi u tia e.
R rng v n t c tia th ng trong tinh th khng i theo m i ph ng. Cn
v n t c tia b t th ng trong tinh th thay i theo ph ng truy n.
Dng b n tuamalin phn tch, ng i ta nh n th y r ng tia th ng v tia
b t th ng u l nh sng phn c c ton ph n.
Tia th ng vect c ng i n tr ng vung gc v i m t m t ph ng c
bi t g i l m t ph ng chnh c a tia (m t ph ng ch a tia th ng v quang tr c),
cn tia b t th ng vect c ng i n tr ng n m trong m t ph ng chnh c a n
(m t ph ng ch a tia b t th ng v quang tr c).

17