Saysal Karasal TV Yayn

Prof. Dr. Avni Morgl

Boazii niversitesi
Elektrik-Elektronik Mhendislii Blm
retim yesi

GR
3 ubat 2006 tarihinde Saysal Karasal deneme yaynlar Ankarada 31. kanal ve stanbulda 23.
kanalda resmen balad. Bu yazda Saysal TV, zellikle de karasal saysal TV yayn ile ilgili genel
teknik bilgileri bulacaksnz. Konu ok kapsaml olduundan burada sadece genel teknik biligiler her
teknik elemann anlayaca ekilde verilmeye allacaktr. Daha geni bilgi iin yaznn sonundaki
eklere ve kaynaklara bavurulabilir.
Bilgisayar teknolojilerinin gelimesi, ok byk lekli saysal tmdevrelerin (VLSI) ucuzlamas
sayesinde grntnn saysallatrlmas ve saysal olarak ilenmesi kolaylam ve her alanda olduu
gibi TV alannda da saysal teknolojilere gei balamtr. Son 10-15 yl iinde bu konuda ok youn
aratrmalar yaplm ve standartlar gelitirilmitir.
Saysal televizyonun ge kalmasnn iki nedeni vardr. Bunlardan ilki teknik zorluklardan
kaynaklanmakta idi ki bu tamamen almtr. kinci zorluk ise mehur tavuk/yumurta hikayesidir.
Yaynclar saysal TV yaynna balamak iin, saysal TV alcsna sahip yeterli bir seyirci kitlesinin
olumasn beklemekte, seyirciler ise saysal TV alcs almak iin yeterli sayda yaynn balamasn
ve cihazlarn ucuzlamasn beklemekte idiler. Buna paralel olarak TV alc imalatlar da yeterince
mteri olmadndan saysal TV alcs yapmakta fazla hevesli olmadlar ve bu yzden saysal alc
fiyatlar ucuzlayamad.
Sonunda gene i teknik zorunluluklarn sktrmas ile zlmeye balamtr. Bu gn pek ok
blgede TV yaynlarna tahsis edilecek kanal kalmamtr. Buna karlk her gn yeni yaynclar ortaya
kmakta ve kanal talebi hzl bir ekilde artmaktadr. Saysal TV yayn buna iyi bir zm
getirmektedir. Standart kalite yaynda bugnk teknoloji ile bir analog TV kanalna yerel yaynlarda
drt, uydu yaynlarnda alt veya daha fazla saysal kanal sdrlabilmektedir. Bu adan saysal
teknolojiye gemek yaynclar iin ok avantajl olmaktadr. Buna karlk izleyici, iki ila on misli
daha fazla para deyerek satn alaca saysal TV veya saysal set st cihazndan (Set-Top-Box) CD
kalitesinde bir ses dinleyecek fakat imdiki ile ayn kalitede (bazen daha kt) bir grnt elde
edecektir. Yani iin faturas izleyiciye kmtr.
Yksek znrl TV (HDTV) yayn kullancya daha kaliteli bir resim seyretme imkan
vermektedir. Fakat bunun iin de kullanc, normal TV alcsn deitirip ok daha pahal bir HDTV
alcs satn almak zorundadr. Bir analog TV kanalna bir saysal HDTV yayn smaktadr.
Ayrca saysal televizyon yayn ok daha kolay ve gvenilir bir ekilde ifrelenebilir ve istenen
filmi gsterme (Video-on-Demand), Paral TV (Pay-TV) imkanlar kolayca salanabilir.
SAYISAL GRNTNN RETLMES VE LETLMES
Analog iaretlerin Saysala dntrlmesi, rnekleme, basamaklama ve kodlama olmak zere
aamada yaplr.
Analog sinyaller zaman ve genlik olarak srekli sinyallerdir. Bunlar saysallatrabilmek iin nce
belli aralklarda rnekler alnmas gerekir. rnekleme skl saysallatrlmak istenen sinyalde
bulunan en yksek frekans bileeninin iki katndan fazla olmaldr. Aksi halde spektrum rtmesi
(aliasing) yznden bozulmalar meydana gelir ve orijinal sinyal tekrar elde edilemez.

2
Alnan rneklerin genlikleri herhangi bir deerde olabilir. Buna karlk iaretin saysala
evrilebilmesi iin kullanlacak seviye saysnn snrl olmas gerekir. Bu say, her bir rnek iin
kullanlacak kod uzunluu ya da bit says tarafndan belirlenir. rnek olarak 8-bitlik bir kodlama
yaplacaksa 256 seviye, 3-bitlik bir kodlama yaplacaksa sadece 8 seviye kullanlabilir. Seviye veya
basamak saysnn artmas alc tarafta saysal/analog dntrc knda elde edilecek sinyalin
kalitesini belirler. Daha iyi kalite iin daha ok bit ve daha ok basamak kullanmak gerekir.







ekil 1. Analog iaretin saysala dntrlmesi
rnek olarak 0-0,7V aras deien bir sinyali 3-bitlik bir kodlama ile saysallatrmak istiyorsak
basamak says 8, aralk says ise 8-1=7 dir. 0,7 volt 7 arala blnrse iki basamak aras 0,1V olur.
Basamak says belli olduktan sonra her basamaa kar den bir kod oluturulur. Bu, genelde,
basamak numarasnn ikili say sistemindeki karldr.
Tablo 1. Analog iaretin saysala dntrlmesi
Gerilim (V) 0-0.05
0,05-
0,15
0,15-
0,25
0,25-
0,35
0,35-
0,45
0,45-
0,55
0,55-
0,65
0,65-0,7
Basamak 0 1 2 3 4 5 6 7
Kod 000 001 010 011 100 101 110 111
letilenSinyal

Kodlama ilemini gerekletirmek iin alnan rnein genliine baklr. Bu genlie en yakn
basamak hangisi ise o basaman kodu gnderilir. 3. rnekteki sinyal genlii 0,62 volt olsun. Bu
deere en yakn basamak 0,6V seviyesine kar den 6. basamak olduundan onun kodu olan 110
kodu ka iletilir.
Alcda ters ilem yaplr. nce, seri olarak gelen bit dizileri ikili sayya dntrlr. Bu say bir
saysal/analog dntrc yardm ile gerilime evrilir. Elde edilen basamakl gerilim szlerek
analog iaret tekrar elde edilir.
Standart TV yayn kalitesinde bir grnt iin 13MHz civarnda rnekleme hzlar ve renkli resim
iin rnek bana 24 bitlik kodlama gerekir. Bu durumda saysal olarak kodlanan (PCM) bir
grntnn iletilmesi iin gerekli veri hz basit bir hesapla bulunabilir;
r
n
= 13x24=312Mb/s
Grld gibi standart bir resim iin bile veri hz saniyede 300Mb (300 milyon bit)in zerine
kmaktadr. Yksek znrl Televizyon sistemlerinde (HDTV) ise veri hz 1Gb/sden fazla
olacaktr. Bu kadar yksek bir veri hznda TV iaretlerinin iletilmesi ve saklanmas pratik olarak
uygulanabilir deildir. Bu durumda yaplacak tek i saysallatrlm iaretin zel tekniklerle
sktrlarak veri hznn makul seviyelere ekilmesidir. Standart TV iin 3-8Mb/s , HDTV iin 18-
20Mb/s gibi makul hzlara inebilmek iin 100:1, 50:1 gibi oranlarda bir sktrmaya gerek vardr.
Elde edilen kodlanm saysal iaretin kablo veya uzaydan iletilmesi iin bir saysal kipleme
(modlasyon) ilemine tabi tutulmas gerekir. Bu i iin her tr saysal kipleme kullanlabilirse de
saysal TV yayn iin aadaki kiplemeler standart olarak kabul edilmitir.
zaman
0,7V
0V
0,35V
0 1 2 3 4 5 (ms)
0 1 2 3 4 5 (ms)
7
6
5
4
3
2
1
0
0,35V
G
e
n
l
i
k

G
e
n
l
i
k

b
a
s
a
m
a
k
l
a
r

0,7V
0V
0 1 2 3 4 5 (ms)
zaman
rneklenm sinyal Basamaklanm sinyal Analog sinyal
zaman

3
Btn standardlarda grnt sktrma yntemi olarak MPEG-2 kullanlmaktadr. Avrupadaki
saysal TV yaynlarnda DVD standardnn (ISO/IEC1318, ITU-R601) deiik kipleme biimi
kullanlmaktadr.
DVB-T: Yerel yaynlar iin COFDM (Coded Orthogonal Frequency Division Modulation:
Kodlu Dikgen Frekans Blmlemeli Kipleme)
DVB-S: Uydu yaynlar iin QPSK (Quadrature Phase Shift Keying: Dikgen Faz telemeli
Anahtarlama)
DVB-C: Kablo yaynlar iin QAM (Quadrature Amplitude Modulation: Dikgen Genlik
Kiplemesi)
A.B.D.de yerel yaynlar iin COFDM yerine tek yan band ksmen bastrlm bir genlik
kiplemesinin (bugn analog yaynlar iin kullanlan kipleme) saysala uyarlanm ekli olan 8-seviyeli
VSB (Vestigial Side Band: Kuyruklu Yan Band) kiplemesi tercih edilmitir. Amerikan standardnda
VSB kiplemesi trellis kodlamas ve Reed-Solomon tipi hata kodlamas ile birlikte kullanlmaktadr.
Bylece dnyada tek bir TV yayn standardna gemek iin ele geen altn bir frsat daha heba
edilmitir.
COFDMin UYGULANII
Avrupa lkeleri saysal TV yer yaynlar (DVB-T) iin VSB sistemine gre daha karmak olan fakat
zellikle yansmal olarak yaylan sinyallerde daha hatasz alan Kodlu Dikgen Frekans Uzay
oullamal (Coded Orthogonal Frequency Division Multiplex, COFDM) kipleme sistemini kabul
etmilerdir. Bu tr yaynlar ilk olarak 1999 ylnda ngilterede balamtr.
OFDM kiplemesi saysal kelimelerin her birine ayr bir taycnn tahsis edilmesi esasna dayanr.
Bu kiplemenin teknik ayrntlar Ek-1de verilmitir. Bu kiplemenin avantajlar ylece zetlenebilir:
rtmeye izin verdiinden frekans spektrumunu daha etkin olarak kullanr.
Frekans blgesini dar bantl ve dzgn pekok alt kanallara bldnden frekansa bal
baylmaya (frequency selective fading) tek taycl sistemlere oranla ok daha fazla dayankldr.
ereveler arasna fazladan bitler konularak semboller aras (ISI) ve ereveler aras (IFI)
karma nlenebilir.
Hzl Fourier Dnm (FFT) teknikleri sayesinde kipleme ve kip zme ilemleri kolaylkla
uygulanabilir.
Kanal frekans dzeltmesi (Equalization) adaptif teknikler kullanlmasna gerek kalmadan
kolaylkla yaplabilir.
rnekleme zaman kaymalarna kar daha az duyarldr.
Yan kanal karmalar ve parazitik grltlerden daha az etkilenir.
Bunlara karlk OFDM kiplemesinin kt yanlar da vardr. Bunlar:
OFDM iaretinin genlik deiimi grlt sinyali gibi ani ykselmeler ve dmeler gsterir. Yani
iaretin tepe deeri ile ortalama deeri arasnda 6/1 hatta bazen 8/1 gibi byk oranda farklar
vardr. Bu da kullanlacak RF g kuvvetlendiricilerinin byk dinamik seviyeye sahip olmalarn
ve dk verimli olmalarn gerekli klar.
Tayc frekans kaymalarna ok duyarldr.

Saysal karasal TV yaynlarnda kullanlan OFDM kodlamasnda 2048 (2k) ve 8192 (8k) tayc
olmak zere iki farkl yayn modu kullanlr.
2k Modunda tayc says az olmakla beraber ereve hz daha fazladr. Sonu olarak her iki
moddaki veri hz yaklak olarak ayndr. 2k Modunda tayclar arasnda yaklak 4kHz aralk
vardr ve sembol uzunluu 250us dr. Buna karlk 8k modunda tayclar arasnda yaklak 1kHz
aralk vardr ve sembol uzunluu 1ms dir. 8k Modu frekans kaymalarna kar ok duyarldr. Buna
karlk 2k modu frekans kaymalarna dayankl olmakla beraber uzun gecikmelerden daha ok

4
etkilenir. Bu yzden 8k modu sabit sistemler iin, 2k modu ise doppler etkisine dayankl olduundan
hareketli sistemler iin daha uygundur.
Bu tayclarn hepsi veri iletiminde kullanlmaz. Bunlardan bir ksm sinyal gcn ve iletim
ortamnn zelliklerini belirlemek iin (TPS:Transmission Parameter Signalling) ve kanaldaki
yansmalarn yok edilmesi iin kullanlr. Bir ksm hi kullanlmaz. Bir ksm da pilot olarak
kullanlr.

2k Modu 8k Modu
Toplam tayc says 2048 8192
Sembol Uzunluu 250us 1ms
Tayc aral 4kHz 1kHz
Kullanlan tayc says 1705 6817
Dalm pilot tayc 142/131 568/524
Srekli pilot tayc 45 177
TPS tayc 17 68
Sinyal tayan tayc 1512 6048

Gnderilecek sinyalin nemine gre tayclar 4QAM(QPSK), 16QAM veya 64QAM olarak
kiplenir. MPEG kodlama parametreleri, yayn balklar gibi nemli parametreler QPSK olarak
kiplenir. Buna karlk bozulmas halinde hayati bir kayp olmayan grnt bilgileri ise grltye kar
daha dayanksz olan fakat daha ok veri tama kapasitesi bulunan 64QAM yntemiyle kiplenir.








ekil-2 COFDM kiplemesinin blok emas

MPEG Transprt dizisi OFDM kipleyiciye verilmeden nce bit dizileri zerinde Enerji Datc
blok yardm ile deiiklikler yaplarak elde edilecek sinyalin her frekanstaki enerjilerinin mmkn
olduu kadar eit yaplmasna allr. Daha sonra d ve i hata kodlayc ve harmanlayc devreler
yardm ile saysal iaretler iletim hatalarna kar korunur. Uydu yaynlarnda olduu gibi d
kodlaycda Reed-Solomon kodlamas i kodlaycda ise Evriimli kodlama (Convolutional coding)
kullanlr. Evriimli kodlamada R=1/2 ile 7/8 aras kod oranlarnlarndan herhangi biri seilebilir. En
sonunda veri bitleri ereveler halinde OFDM kipleyiciye uygulanr.
Kipleyici knda ereveler arasna ereve uzunluunun ila 1/32si kadar koruma (guard)
aralklar braklr ve bu aralklar erevenin son ksmndaki sinyalin ayns ile doldurulur. Bylece
alcda bu sinyalin kendisi ile evriimi (otocorrelation) kullanlarak sembol ezamanlamas kolayca
yaplr.
Eleyici
Pilot ve
zaman
sinyalleri
D
Harman-
layc
D
Kodla-
yc
MPEG-2
Transport
bitdizisi Enerji
datc

Harman-
layc

Kodla-
yc
Frekans
Harman-
layc
ereve
uyarlayc
g
e
r

e
l

s
a
n
a
l

IFFT Saysal
Szgeler
I/Q
kipleyici
Koruma
aral
sokucu
D/A
evirici
Kiplenmi
IF k
OFDM

5

ekil-3 COFDM kiplemesinin zaman ve frekans uzaynda grn
Karasal OFDM TV sinyali 6-7-8Mhz band geniliklerinde yaynlanabilir. Kullanlacak band
geniliine gre sembol sreleri, tayc frekans aralklar ve IFFT rnekleme frekanslar ayarlanr.

2k modunda kanal bant geniliine gre ayarlanan parametreler
Kanal Bandgenilii (MHz) 8 7 6
Sinyal Bant genilii (MHz) 7,612 6,661 5,709
rnekleme frekans (MHz) 9,142857 8,0 6,8571
Sembol sresi (s) 224 256 298,7
Tayc aral (kHz) 4,464 3,906 3,348

8k modunda kanal bant geniliine gre ayarlanan parametreler
Kanal Bandgenilii (MHz) 8 7 6
Sinyal Bant genilii (MHz) 7,608 6,657 5,706
rnekleme frekans (MHz) 9,142857 8,0 6,8571
Sembol sresi (s) 896 1024 1194,7
Tayc aral (kHz) 1,11607 0,97656 0,8370

SAYISAL TV ARETLERNN OULLANMASI
Saysal TV iaretlerinin yaynlanmas iin saysal ses ve grntye ait verilerin nce paketler
haline getirilmesi, sonra bu paketlerin harmanlanarak birletirilmesi (zaman oullamas) ve tek bir
bit-dizisi haline getirilmesi gerekir. Bu dizi kullanlacak yayn standardna uygun bir ekilde
kiplenerek yayna verilir.
MPEG grnt ve ses kodlaycsndan ayr ayr gelen paketler ardarda eklenerek transport katman
oluturulur. Ses ve grnt paketlerinin saylar ve uzunluklar eit deildir. Hangi paketin hangi
bilgiyi tad bandaki Paket Bal ksmna baklarak anlalr.

Koruma aral
ninci sembol
n+1inci sembol
Zaman
590 600 610
Frekans (MHz)
8MHz)

6
TV Progr. 1
TV Progr. 2
MPEG-2
Video Enc.
MPEG-2
Video Enc.
MPEG-2
Video Enk.
MPEG-2
Audio Enc.
MPEG-2
Audio Enc.
MPEG-2
Audio Enk.
MPEG-2
Video Enc.
MPEG-2
Video Enc.
MPEG-2
Video Enk.
AC-3
Audio Enc.
AC-3
Audio Enc.
AC-3
Audio Enk.
Packetization
Paketleme
Ezamanlama
Outer
Hata
Kodlamas

u
l
l
a
y

Harmanlayc
Digital
Saysal
Kipleme
Carrier
Tayc
reteci
V1
A1
V2
A2
An

ekil-4 Saysal TV iaretlerinin paketlenerek yaynlanmas
ou zaman saysal TV yayn irketleri birden fazla TV yaynn ayn yayn paketi iinde
gnderirler. Bu durumda sadece bir takm ses ve grnt iaretleri deil, birden fazla stdyodan gelen
iaretlerin birletirilmesi gerekir.

TEK FREKANSLI YAYIN SSTEMi
(Single Frequency Network)

Saysal karasal yaynn dier bir avantaj da belli bir blgede kullanlabilecek verici saysn
arttrmaktr. Analog TV yaynlarnda bir verici belli bir kanalda, rnek olarak UHF 60. kanalda, yayn
yapyorsa bu vericinin kapsama alan iinde ayn kanalda ve komu 59. ve 61. kanallarda ve bu
kanaldan 39MHz tedeki 66-67. kanallarda baka bir verici yayn yapamaz. Aksi takdirde bu vericiler
birbirinin iaretini kartrp bozar. Bu yzden zellikle stanbul, Ankara gibi byk ehirlerde ayn
yaynlar baka blgelerde farkl kanallardan yayn yaparlar. Bu da bir blgede yayn yapabilecek
program saysn byk lde snrlar.
Saysal karasal yayn sisteminde ayn blgedeki vericiler ayn frekanstan ezamanl yayn
yapabilirler. Bu sisteme tek frekansl yayn sistemi (single frequency network) ad verilir. Bu
sistemde deiik vericilerden gelen sinyaller alc tarafndan tpk yansm iaretler gibi alglanr.
Yansm sinyaller yansma sresi belli bir deerden az olduu zaman OFDM kiplemede bir sorun
yaratmaz ve temiz bir grnt elde edilebilir.

8k ve 2k modunda kanal bant geniliine gre vericiler arasndaki en uzak mesafeler
8/7MHz kanal
Mod
Koruma
aral
oran
Sembol
sresi s
Koruma
aral
s
Verici
uzakl
km
2k 224/256 56/64 16,8/19,2
2k 1/32 224/256 7/8 2,1/2,4
8k 896/1024 224/256 67,1/76,7
8k 1/32 896/1024 28/32 8,4/9,6
Transport dizisi

7
Yansmalarn ve ayn frekanstaki dier vericilerden gelen sinyallerin bozucu etki yapmamas iin
en uzun gecikme sresinin OFDM paketleri arasndaki koruma aral (guard) sresinden ksa olmas
gereklidir. Bu da ayn frekanstaki vericiler arasndaki en uzak mesafeyi snrlar. Elektro-manyetik
dalgalar k hznda yayldna gre bu mesafe kolayca hesaplanabilir. Tabloda eitli yayn modlar
iin bu mesafeler verilmitir.
Grld gibi 8k modunda 2k moduna gre daha geni bir kapsama alan elde edilmektadir.
Ayrca kanal band genilii azaldka da mesafe artmaktadr. Bu tr yaynn en zor taraf vericiler
arasnda ezamanll salamaktr. Bunun iin Kresel Yerbulum (GPS) Uydularndan yararlanlr.
Bu uydulardan bir saniye aralkl ezamanlama sinyalleri yaynlanr. Profesyonel GPS alclar bu
sinyalleri kullanarak 10MHzlik bir referans frekans retir. Vericiler de bu referans frekans
kullanarak birbirine kenetli, faz ve frekans ayn olan, tayc frekanslar retirler. Ayrca 1
saniyelik referanslar kullanlarak mega paketlerin ayn anda yaynlanmas salanr.

.
ekil-5 Tek frekansl yayn sistemi
SAYISAL TV ALICILARI
Saysal TV alcs normal bir analog TV alcsna saysal kod zcnn eklenmesi ile elde
edilebilir. Nitekim saysal TV sistemlerine geite ilk aama eski analog TV alclarna Set-st-Cihaz
(Set-Top-Box) ad verilen saysal/analog dntrc cihazlarn dardan eklenmesi eklinde
olmutur. (ekil-6). Yeni nesil saysal TV alclarnda kod zc de cihazn iine konacaktr.
SET-ST-CHAZI
Set-st-cihaz antenden veya kablodan gelen kiplenmi saysal iareti zerek analog ses ve
grnt iaretini elde etmeye yarayan bir dntrcdr. Kiplenmi iaret nce Tuner/Kipzc
blokundan geirilerek MPEG-2 veri dizisi elde edilir. stenirse bu noktada ifre zme devresi
kullanlarak ifreli yaynlarn izlenmesi salanr. Elde edilen dizi MPEG kodzcye uygulanarak
saysal ses ve grnt iareti elde edilir.
Verici1
f
1

GPS
uydusu
Yayn
stdyosu
Verici2
f
1

Verici4
f
1

Verici3
f
1


8
Analog TV Alcs
Set st Cihaz (Set -Top- Box)
Yerel TV Anteni
Kablo
Uydu Anteni
LNB

ekil-6 Set st Cihaz ile saysal yaynlarn alnmas
Elde edilen saysal ses bir saysal-analog ntrc (Audio DAC) yardm ile analog iki veya be
kanall sese dntrlr.
Saysal grnt iaretinin zerine men yazlar (OSD) ve dier istenen ek grntler eklenir.
stenirse bu iaret bir video kodlayc yardm ile PAL veya NTSC standardnda bileik video iaretine
dntrlr. Saysal video iareti saysal-analog dntrcden (Video DAC) geirilerek analog
grnt iareti elde edilir. stenirse analog ses ve grnt iaretleri yeniden kiplenerek VHF veya UHF
bandnda standart TV sinyali haline getirilerek TV alcsnn anten giriine uygulanabilir. Ama daha
kaliteli bir grnt elde etmek iin anten girii yerine, varsa, televizyonun SCART veya A/V giriini
kullanmak gerekir.
Set-st-cihazn iinde bu fonksiyonlar kontrol eden, sinyalleri birbirinden ayran ve MPEG
kodzme ilemini kontrol altnda tutan ok gl bir mikroilemciye gerek vardr. Bu ilemci ayn
zamanda cihazn d dnya ile olan iletiimini salar.











ekil-7 Setst cihaz blok emas
Cihaz iki ana niteden oluur:
1- Front End denilen Tuner ve Kipzc bloku
2- Ayrc ve MPEG Kodzc bloku
Tuner
Kipzc
(PAL/NTSC)
Y,U,V
SDRAM
16Mbit
SDRAM
4Mbit
OSD
Video
kodlayc
PAL-NTSC
Video
DAC
Analog ses
Kiplenmi
analog RF
(VHF/UHF)
RF
modlatr
32-bit
Sistem CPU
FLASH ROM
Dolby AC-3
Ses Kodzc
Audio
DAC
Modem
RS 232
tekta
tmdevre
MPEG
Transport
Ayrc
(Demultiplexer)
MPEG2
Ses Kodzc
MPEG2
Video Kodzc
8-bit
Kontrol CPU
ifre kart
(opsiyon)
Dmeler
IR Kumanda
I
2
C
Sync.
Gsterge

9
Set-st-Cihazn en nemli ksm ayrc ve MPEG kodzc ksmdr. Kipzcden gelen
oullanm paketlerin ayklanarak her paketin hangi programa ve programn hangi ksmna (ses veya
grnt) ait olduu tesbit edilerek ayklanmas gerekir. Bu ayklama ii sinyal gelir gelmez annda
yaplmaldr. Bunun iin ok hzl ve gl bir mikroilemci ve bir tampon bellek DRAM (Dynamic
Random Access Memory) veya SDRAM (Synchronous DRAM) gereklidir. Gerek zamanl bir iletim
sistemi altnda alan en az 32-bitlik mikroilemcinin en nemli ii bu paketleri tanyp ayklamaktr.
Saysal/Analog eviricinin kndan elde edilen video iareti analog TV alcsnn video giriine
uygulanr. Burada ezamanlama ve grnt iaretleri birbirinden ayrlr. Grnt iareti
kuvvetlendirilerek resim tbne (veya baka tip bir gsterme elemanna), ses k da
kuvvetlendirildikten sonra hoparlrlere verilir. Daha iyi bir zm, kodlanm resim iareti yerine
dorudan R,G,B klar ve ezamanlama sinyallerinin alnarak alcnn ilgili devrelerine verilmesidir.
Bu durumda PAL/NTSC kodlama ve kodzme devreleri iin iine girmeyeceinden ok daha kaliteli
bir grnt elde edilecektir. Bu zmn uygulanabilmesi iin saysal ksmn set-st-cihaz yerine
TV alcsnn iinde olmas veya bir SCART balant eleman kullanlmas gerekmektedir.
TUNER DEVRELER
Tuner yksek frekansl iaretleri szer ve frekansn drr. Bu devrenin knda alak frekansl
kiplenmi saysal iaretler vardr. Bu k daha sonra gelen Kipzc (Demodulator) devresine
verilir. Bu iki blokun tamam Digital Tuner ad altnda tek bir kutu olarak satlmaktadr.
Saysal karasal, uydu ve kablo yaynlar iin deiik kipleme kullanldndan her tip yayn
alnacaksa ayr tuner devresi gereklidir. ekil-8de bir saysal karasal tuner devresi grlmektedir.
Antenden gelen UHF sinyal nce 36 MHz ara frekansa daha sonra da senkron bir demodlatr devresi
ile 0-4,5 MHz aras temel bant analog sinyale dntrlr. Analog sinyal A/D eviriciden geirilerek
OFDM kipzcye verilir. Tuner kutusunda bunlardan baka hata bulma ve dzeltme devreleri ile
ezamanlama devresi bulunmaktadr. Bu tr saysal uydu tuner devresi bir yksek frekans (analog)
devre ile tek bir tmdevre kullanlarak gereklenebilmekte ve tek bir kutu halinde satlmaktadr.





ekil-8 Saysal karasal alc Tuner devresi
RF
Kuvv.
Kartrc
SAW
Szge
A/D
evirici
Saat reteci
460-865MHz
giri
496-901 MHz
36 MHz
4,571 MHz
PLL Osilatr Osilatr
18,2857MHz
AG
Szge
OFDM
kipzc
Saysal k
IF
Kuvv.

10
Ek1: SAYISAL KPLEME (Digital Modlasyon)

Saysal kiplemede (modlasyon) temel olarak analog kipleme tekniinden bilinen, genlik faz veya
frekans kipleme teknikleri kullanlar. Kiplemeyi saysal yapan zellik; kipleyen sinyalin saysal
olmas, yani sadece nceden belirlenmi snrl sayda deerler alabilmesidir. rnek olarak eer ikili
(binary) bir saysal kipleme szkonusu ise giri sinyali sadece 0/1 gibi iki farkl deer alabilir.
Kipleme sonunda da sadece iki farkl tayc sinyali kar. letiim sistemlerinde zellikle de saysal
TV sistemlerinde frekans bant geniliinin mmkn olduunca az yaplabilmesi iin ikili sistemler
yerine oklu saysal kipleme teknikleri tercih edilir. rnek olarak 4-seviyeli genlik kiplemesinde 0-1-
2-3 volt genlik seviyeleri kullanlabilir. Frekans bant geniliini daha da azaltmak iin ayn frekansta
birbirine dik iki tayc (sins ve kosins) kullanlrsa bu tr kiplemeye de Dikgen Kipleme
(Quadrature Modulation) ad verilir.
Saysal giri sinyalleri 0 ve 1 seviyesine kar den kare dalgalar biimindedir. Byle bir kare
dalgann frekans bant genilii teorik olarak sonsuzdur ve iletilebilmesi iin sonzuz bant geniliine
gerek vardr . Bu ise pratik olarak imkanszdr. Dolays ile saysal sinyalleri sonlu bant genilii olan
iletim kanallarndan geirebilmemiz iin bunlarn frekans snrlayc szgelerden geirilmesi gerekir.
Bu szgelerin bant geniliinin uygun seilmesi ok nemlidir. Semboller aras karmay nlemek
iin zaman uzayndaki sinyalin sfrdan getii anlar iaret peryodunun tam kat olmaldr. Bu
durumda, ekil 1.1'de grld gibi, 2. semboln rneklendii tepe noktasnda 1. semboln kuyruu
tam sfrdan geer. Bylece semboller aras karma nlenm olur.







ekil -1.1 Saysal giri iareti, Nyquist szgeci ve frekans band snrlanm saysal k iareti

DKGEN GENLK KPLEMES
QAM (Quadrature Amplitude Modulation)
Saysal kablo TV yaynlarnda 16 veya 64 seviyeli QAM kiplemesi kullanlmaktadr. Bu
kiplemede iki giri sinyali vardr. Bu sinyaller birbirine dik yani aralarnda 90 faz fark bulunan iki
taycy kipler. Eer tayclardan birisi cos
0
t
eklinde ise dieri sin
0
t eklinde olacandan k
iareti:
s(t) = a cos
0
t + b sin
0
t

eklinde ifade edilebilir. Burada a, b katsaylar
saysal giri sinyalleri olan 1 ve 0 lardan oluur
(giri kelimesi).
Bunu gerekletirmek iin iki arpma devresi ve
Tayc
reteci
cos
0
t
I(t)
Q(t)
90
sin
0
t
QAM
k
ekil 1.2 Dikgen kiplemenin yapl
0 0,5 1
0
1
0,5
=0,5
=0,35
=0,2
Bal frekans =
f
f
0

f
0
=
Szge frekans cevab
T
T -T 0
0
1
-1
giri
1.iaret
2.iaret
0 T 2T 3T -T -2T
k
=0,5
=0,35
=0,2
1. sembol
2. sembol
-3T
1
T

11
bir faz kaydrcdan oluan ekil 1.2 deki devre kullanlabilir. Karmalar nlemek iin giri
sinyalleri bir alak geiren szgeten (tercihen Nyquist szgeci) geirilmelidir. 16 QAM kodlamada
16 deiik kelime szkonusu olduuna gre her kelime 4-bit uzunlukta ve a, b katsaylar da ikier
bit uzunlukta olmaldr.







ekil 1.3 QAM kiplenmi iaretin zamanla deiimi
Alc tarafta sinyalin en az hata ile zlebilmesi iin elde edilecek 16 deiik vektrn birbirine
eit uzaklkta olmas gerekir. Bu uzakla 2 birim dersek, a, b katsaylarnn -3;-1;+1 ve +3 olarak
seilmesi gerekir. a ve b nin her biri drt ayr deer alabildiine gre 4x4=16 deiik vektr
tanmlanabilir. ekil 1-4a.
ekil 1.4 16 ve 64 QAM kiplemede k vektrler
Benzer ekilde 64-QAM kodlamada a, b katsaylarnn her biri 8 farkl deer alabilir (3-bit) ve
vektrlerin yerleimi ekil 1.4bdeki gibi olur.
DKGEN FAZ KAYDIRMA ANAHTARLAMASI ( QPSK)
(Quadrature Phase Shift Keying)
Faz bilgisinin gelen saysal bilgiye gre deitirilmesi esasna dayanr. Faz deiiklii bir deerden
dier deere ani olarak deitirildiinden bu tr kiplemelere genellikle Faz Kaydrma Anahtarlamas
(Phase Shift Keying, PSK) ad verilir. PSK bir sinyal:
)
2
cos( ) (
M
k
t A t s
c

+ = k = 0,1,,M-1
eklinde gsterilebilir. Burada M says fazn ka deiik deer alabileceini gsterir ve saysal faz
kiplemesi de M-PSK eklinde ifade edilir. En basit faz kaydrmal kipleme M=2 iin elde edilen
ikili PSK kipleme olup Binary PSK olarak adlandrlr. En ok kullanlan ise M=4 iin elde edilen
Dikgen Faz Kaydrmal Anahtarlama (QPSK) kiplemesidir. Bu kiplemede faz deiimleri 90lik
atlamalarla olur (ekil-1.5a).

(sin)
(cos)
Q
I
(11,10)
(10,01)
16-QAM
Q
I
64-QAM
1011 1010 0010 0110 1010
GENLK
FAZ
GR

12




ekil 1.5 PSK kiplemede k vektrleri ve QPSK kiplenmi iaretin deiimi
QPSK kiplemede kod zme srasnda oluacak hatalar ve frekans band geniliini en aza
indirmek iin GRAY kodlamas kullanlr. GRAY kodlamasnda her seferinde en ok bir bit
deiimine izin verilir. Yani 00dan 11e atlanmaz. rnek olarak 2-bitlik GRAY kodlamas
00,01,11,10 eklinde 4 kelimeden oluur.

KODLU DKGEN FREKANS UZAYI OULLAMASI
(COFDM) KPLEMES
Frekans bandn etkin bir ekilde kullanan Dikgen Frekans Uzay oullamal (Orthogonal Frequency
Division Multiplex, OFDM) kiplemesi aslnda 1970li yllarda bulunmutu. Ancak o yllarn
teknolojisi ile uygulanmas zor olduundan 25 yl kadar kullanm alan bulamad. Son yllarda saysal
sinyal ileme tekniklerinin ve ok geni apl tm-devrelerin (VLSI) gelimesi ile Saysal Radyo-TV
yaynlar ile Telsiz Yerel Veri letiimi (Wireleses LAN) sistemlerinde baar ile kullanlmaya
balanmtr.
Dikgen Frekans Uzay oullamal (OFDM) sitemin temeli gelen veri dizisini ok sayda paralel
kk dizilere ayrarak her bir kk diziyi ayr tayclarla, paralel bir ekilde, iletmek esasna
dayanr. Bu tayclarn frekanslar ve fazlar uygun seilerek bunlarn birbirine dikgen (orthogonal)
olmas salanr. Bu durumda yanyana gelen tayclarn tayflarnn rtmesi (spectral overlapping)
iarete bir zarar vermez . Bu da tayclarn birbirine daha yakn seilebilmesini salar ki sonuta
frekans band daha etkin bir ekilde kullanlm olur. Yani ayn frekans bandna daha fazla tayc
yerletirilebilir. Bilinen ve saysal iletiimde yaygn olarak kullanlan Frekans oullamal Sistemler
(FDM) ile OFDM arasndaki en nemli fark budur. ekil1.6da bu iki sistemin karlatrlmas
verilmitir. Aka grld gibi FDM kiplemede frekans bant genilii, W
FDM
=2R=2(N/T
s
), tayc
saysndan bamszdr. Buna karlk OFDMde tayc says arttka bant genilii azalarak ok
sayda (N>100) tayc iin FDMn yarsna der.

W
OFDM
= R = N/T
s
(N >100 iin)


Q
I
(00)
(01)
(11)
(10)
Q
I
8-PSK
(0011)
QPSK

00 01 11
10
t

13











ekil 1.6 OFDM ve FDM kiplemelerinin frekans spektrumlar
Genel anlamda bir OFDM sinyali N tane dikgen alt taycnn paralel olarak iletildii bir sinyaller
kmesi olarak dnlebilir. Bu sinyalin matematiksel ifadesi:

=
|
.
|

\
|
=
n
N
k
s k k n
nT t g C t s ) ( ) (
1
0
,


[ )
iin ler ' diger 0
0
2
t
T , t
t f
e
) t ( g
s
k
j
k

( =
f f
k
T
k
s
= +
0
k = 0,1,,N-1
eklinde yazlabilir. Burada;
C
n,k
; kinci tayc tarafndan ninci zaman aralnda her T
s
sresince gnderilen sembol
N; alt tayclarn says
f
k
ise kinci alt taycnn frekansn gstermektedir.
ninci zaman aralnda iletilen sinyale ninci OFDM erevesi dersek ve bunu F
n
(t) ile gsterirsek ilk
banty daha basit olarak
s t F t
n
n
( ) ( ) =
=

) ( ) (
1
0
,

=
=
N
k
s k k n n
nT t g C t F
eklinde gsterebiliriz. Burada F
n
(t), N tane C
n,k
sembolun toplamndan oluan kmeye kar
dmektedir ve her sembol f
k
frekansl ayr bir alt tayc g
k
ile gnderilmektedir. Alc tarafta kod
zme ilemi bu taclarn dikgen (orthogonal) olma zelliinden yararlanlarak kolayca
yaplabilmektedir. Alnan sinyal g
k
taycs ile zldnde sadece o taycnn tad bilgi elde
edilir.
C
T
s t g t dt
n k
s
k
nT
n T
s
s
,
*
( )
( ) ( ) =
+
}
1
1

-R R
W=2R
-R R
W=2R
-3R
4
W=3R/2
3R
4
-R
4
R
4
-R R
W=2R
-R
2
R
2
-R R
-R
2
R
2
W=2R
-2R
3
2R
3
-R
3
R
3
W=4R/3
OFDM FDM
N=1
N=2
N=3

14

ekil 1.7 OFDM kiplemenin yapl. (a) Tanma dayal teorik gerekleme, (b) Ters Fourier Dnm
yntemi.
Bu tanma gre OFDMin uygulanmas iin binlerce taycnn retilmesi ve her tayc iin bir
genlik kipleyicisi (arpma devresi) gerekir (ekil 1.7) ki bu da pratik olarak uygulanabilir bir zm
deildir. Bunun yerine Fourier dnm teknikleri kullanmak pratik bir zm getirmekedir.

|
|
|
.
|

\
|
= =


=
+ =

=
1
0
2
,
2
) (
1
0
,
0
) ( ) (
N
k
N
m
k j
k
n
N
m
T f j
s
T
N
m
n t
N
k
s k
k
n n
e C e nT t g C m F
s


{ }
k n n
C IDFT N m F
,
) ( =
Bu formlden grlecei gibi OFDM sinyalini ele etmek iin C
n,k
sembollerinin ters Fourier
dnmn (IDFT veya IFFT) almak yeterli olmaktadr. Tayc says ters Fourier dntrcnn
(IFFT) nokta says ile belirlenir.
Saysal sinyal ileme teknikleri kullanarak ve mikro ilemciler veya zel sinyal ileyici, VLSI
tmdevrelerle bu i kolayca yaplabilmektedir. deal halde tayclar biribirine dik olduu iin frekans
rtmesi yznden emboller aras karma olmaz. Fakat eer iletim kanal ideal deilse (ki durum
ou zaman byledir) alcya gelen sinyal bir miktar bozulur ve semboller aras bir karma meydana
gelir.
OFDM sinyalinde semboller erevelere kar dtnden bu da ereveler aras bir karma
demektir. Bu karmann sresi kanaldaki deiik gecikmeler (yansmalar) arasndaki fark kadardr.
Bunu nlemek iin ereveler arasna bu sre kadar bir boluk konur veya bu aralk bilgi tamayan
bitlerle doldurulur. Bu bitler zel olarak dnml (syclic) biimde kodlanarak ve alcda bu bitler
sinyal bitleri ile evritirilerek (convolution) bir ereve iindeki bitler arasndaki karma da
engellenebilir. Btn bu ilemlerin gereklendii bir COFDM kipleyicisinin blok emas ekil 1.9da
verilmitir.

ekil 1.8 OFDM sinyalinin ters Fourier dnm ile elde edilmesi. (a) Frekans uzaynda bileenlerin
oluturulmas, (b) Zaman uzayndaki sinyal






ekil 1.9 COFDM Kipleyici
S
e
r
i
/
P
a
r
a
l
e
l

D

IFFT
P
a
r
a
l
e
l

/

S
e
r
i

D

ereve
Koruma
aral

AG
Szge
d
0

d
1

d
N-1

s
0

s
1

s
N-1

d
0
d
1
d
N-1

s(t)
C
n,0

IFFT
C
n,N-1




F(0)
F(N-1)



P/S
paralel
/seri
dn-
trc
s(t)
s
T
N
m
n t ) ( + =
C
n,0

C
n,N-1




e
j
0
t

e
j
1
t

s(t)

(b) (a)
C
n,k


k
0 1 2 N-1
F(m)

m

N-1 -L ... -1

ninci ereve
0 1 2
N-1
-2 -1
t/T
s

n
+
m
/
N

n
+
1
/
N

n
+
2
/
N

n
+
3
/
N

n



(a) (b)

15

Ek:2 LETM PROTOKOLLER
Saysal TV yayn iaretleri hiyerarik bir yap iinde ele alnrsa, bu iaretler drt farkl katman
halinde dnlebilir. Bu blmde saysal verilerin yayna hazrland Transport ve iaretlerin
verici taraftan alc tarafa gnderildii letim katmanlarnda yaplan ilemler incelenecektir.









ekil-2.1 MPEG saysal TV yaynda hiyerarik katmanlar
Transport paketlerinde ses ve grnt bilgileri dnda dier yardmc bigileri (Program bilgileri, alt
yazlar v.s.) de iletmek gerekir. Ayrca bu saysal bilgileri iletim srasnda meydana gelebilecek
bozulmalardan korumak iin Hata Bulma ve Dzeltme Kodlamas gerekir. Hata dzeltmesi, her
paket iin belli sayda bit eklenerek salanr. Eklenen bit says ne kadar ok olursa o orandaki
bozulmu veri bitleri dzeltilebilir. Bazen ani bozulmalar veya karmalar yznden ayn paketin
iindeki ok sayda bit bozulabilir (hata patlamas: error burst). Byle bir durumda hata bitlerini
kullanarak dzeltme yapma imkan ortadan kalkar. Bu durumu nlemek iin ard arda gelen paketlerin
bitleri belli kurallara gre harmanlanarak yeni bir byk paket oluturulur. Bu harmanlanm
paketlerde bir hata patlamas olursa bu sadece bir paketteki bitleri bozmaz. Ard arda gelen paketlerin
her birinden az sayda bit bozulmu olur ve bunlar da dzeltilebilir.
MPEG kodlaycdan gelen Temel Dizi (Elementary Stream, ES) nce paketler haline dntrlr.
Bu paketlere Paketlenmi Temel Dizi (Packetized Elementary Stream, PES) ad verilir. Her MPEG
paketi bir Paket Bal (Packet Header) ile veri bitlerinden oluan paket ile biti kodundan meydana
gelir.

ekil-2.2 PES paketlerinini iletim (Transport) paketlerine dntrlmesi
PES Paketleri
Transport
paketleri
PES Paketi-1 PES Paketi-2
184-byte 184-byte 122-byte 184-byte
Transport Paket Bal
PES Paket Bal
Veri (grnt, ses, v.s.)
Ayarlama bitleri
BO BO
188-byte
TP1 TP2 TP3 TP4 TP5 TP6 TP7
BO
Grnt
Sktrma
Katman



Deiken Uzunlkta Kodlar
Balk Hareket
Vektrleri
Renk ve Aydnlk
DCT Katsaylar

MPEG-2
Dizisi

Transport
Katman

Paket
Bal
Resim
Paketi
MPEG-2
Paketleri

Ses
Paketi
Paket
Bal
Yardmc
veriler
eitli Resim
Formatlar
Ve ereve hzlar
Resim
Katman

PCM
Dizisi

eitli modlasyon
Ve yayn standartlar
letim
Katman
Kiplenmi
sinyal


16
Elemanter dizi paketlerinin (PES) uzunluu deiken olabilir. Bu paketler 184 bytelk sabit
uzunluklu transport paketlerine dntrlrken bir ayarlama yaplmas gerekir. Eer PES paketinin
uzunluu 184 byte veya daha kkse bir PES paketi bir transport paketine dntrlr. Eer 184
bytedan bykse 184 bytelk ksmlara ayrlarak birden fazla transport paketi halinde iletim ortamna
verilir. Burada ISO/IEC 13818-1 standardnn getirdii baz snrlamalar vardr; Her transport paketi
sadece bir PES paketinin verilerini tayabilir ve her PES paketi daima transport paketinin yk
ksmnn banda balamak ve sonunda bitmek zorundadr. ekil-2.3de rnek bir paketleme grl-
mektedir. 184 byte'den daha ksa kalan paketler "ayarlama bitleri" ile doldurulur. Bu ayarlama bitleri
ayn zamanda ezamanlama saat bilgisini de tarlar.
Her MPEG-2 transport paketi balk (header) ve yk (payload) olmak zere iki ana ksmdan
meydana gelir. 4-bytelk Transport Paket Bal (Transport Packet Header) ksmnda paket
ezamanlamas (packet sync.), tanan bilginin cinsi veya Paket Tantma Bilgisi (Packet Identification
Data, PID), paketin karmas veya kaybolmasn nleyen bilgiler ve ifreleme bilgileri bulunur.
Deiken uzunluktaki Video Ayarlama Balnda (Video Adaptation Header) zaman ayarlamas,
medya ezamanlamas ve dier balang ve iaret bilgileri (flag) bulunur. Bundan sonra, paketi 188
bytea tamamlamak zere hibir bilgi tamayan uzunluk ayarlama bitleri ve arkadan sktrlm
grnt veya ses bilgisini tayan bitler gelir.
Her PID numaras ilgili paketin tad bilginin cinsini kanc paket olduunu gsterir. 8-bitlik
PID numarasnn ilk drt biti bilginin cinsini belirler. PID=0000 paketin Program Eleme Tablosu
(PMT), PID = 0001 grnt, PID = 0100 ses ve PID =1010 data bilgisi olduunu gsterir. En bata
gnderilen Program liki Tablosu (PAT) ise 0 numaral paketin ne tadn, her programn program
numarasn ve bu programn eleme tablosunun (PMT) hangi pakette olduunu gsterir. Program
Eleme Tablosunda (PMT) ise bir program oluturan paketlerin PID numaralarnn ne olduu bilgisi
yer almaktadr.














ekil-2.3 MPEG-2 yayn paketleri dizisi ve bir transport paketinin yaps

Yeni sistemler eklendike PID numaralarnn ilk drt bitlik ksm deitirilecek, bylece yeni
sistemlerin eskilerle uyumluluu salanacaktr. Mevcut kodzcler bu yeni numaralar ileme
sokmayarak karkl nlemi olacaktr. Yeni kodzcler ise yeni ve eski numaralar ileme
sokacaktr. rnek olarak ilerde 3-boyutlu TV yayn balarsa grnty boyutlu hale getirmek iin
eklenen paketlerin bana yukarda belirtilen drt numaradan farkl bir numara konulacak, bylece
standart zcler bu paketleri atlayarak grntnn sadece 2-boyutlu ksm ile ilgili yerlerini
alabileceklerdir.
Ses sinyalleri grntden daha nceliklidir. nk grntdeki ksa sreksizlikler insan fazla
rahatsz etmez. Buna karlk sesteki en kk kesilme veya bozulma ok rahatsz edici bir etki yapar.
Bir transport paketi sedece bir cins (ses, grnt veya data) bilgiyi tar ve bunlar ard arda dizilerek
Program Paket Dizisi elde edilir.

Video data Ses1 Video Video Ses2 data Video Video data Ses1
..
ayarlama bitleri bilgi bitleri
4-byte
Transport paket
bal
Deiken Video
uyarlama bal
(opsiyonel)
188-byte Transport Paketi
184-byte Yk

17












ekil-2.4 Saysal TV sinyallerinin oullanarak program paketi haline getirilmesi
Transport paketinin balk ksm anm ekil-2.5de grlmektedir. 188 bytelk her transport
paketi 1-byte (8-bit)lik bir ezamanlama sinyali (47hex) ile balar. 2. Byte drt ksma ayrlmtr.
Birinci ksmda hata kodlamas bilgisi, ykn kanc bitde balad ve paketin ncelik derecesi,
ikinci ksmda ise paket tantma bilgisinin (PID) ilk
ksm bulunur. Paket tantma bilgisinin ikinci ksm
3. byte dadr. 4. Byte ifreleme ile ilgili bilgileri,
ayarlama blgesinin uzunluunu ve verilerin srekli-
liini kontrol etmek iin gerekli olan bilgileri saklar.
Ard arda gelen ses ve grnt paketleri deiik
programlara ait olabilirler. Hangi paketin hangi
programa ait olduunu belirtmek zere ses ve
grnt paketlerine ek olarak drt deiik tablo
iletilir. Program zel bilgileri (Program Specific
Information, PSI) ad verilen bu tablolar program
paketlerinin (PES) banda yer alr. Bu tablolar
nemlerine gre her biri1024 bytelk bir veya en ok
256 ksmdan meydana gelirler.zel blmlerde her
ksmdaki byte says 4096ya kadar kabilir. Tablolarn tekrarlanma hz standartta belirtilmemekle
beraber kanaldaki deiikliklerde abuk adaptasyon iin saniyede 1050 defadan az olmamaldr.
MPEG-2 Tablolar unlardr:
a) Program liki Tablosu (Program Association Table veya Program Allocation Table PAT) :
PID=0 numaral paket olarak gnderilmesi zorunlu olan bu paket arkadan gelen paketlerin hangi
bilgiyi tad ve hangi numaral paketin hangi programa ait olduunu gsteren bilgileri tar.
Dizideki dier btn bilgiler ifrelenmi olsa da program iliki tablosu mutlaka ak yani ifresiz
olarak gnderilmelidir.
b) Program Eleme Tablosu (Program Map Table, PMT): Dizideki her program iin bir tane PMT
tablosu bulunur. Bir program oluturan ses ve grnt paketlerinin hangi PID numaralar ile
iletildiini gsterir. Paket numaralar ifresiz olmaldr. Buna karlk bu pakette baka zel bilgiler de
gnderilebilir ve bunlar ifrelenebilir. Bunlara rnek olarak kstl kullanm ifresini zmek iin
gerekli iki bilgiden biri olan Lisans Kontrol Bilgileri (Entitlement Control Messages: ECM) ve Lisans
Denetim Bilgileri (Entitlement Management Messages: EMM) gsterilebilir.
c) Kstl Kullanm Tablosu (Conditional Access Table, CAT): Eer iletilen dizide bir tane bile
ifreli veya kstl kullanml program varsa bu tablo da gnderilmelidir. PID=1 numaral paket olarak
gnderilir ve kstl kullanm sistemlerine ait Lisans Denetim Bilgileri (Entitlement Management
Messages: EMM) bilgisini tayan paketlerin numaralar bu tabloda yer alr.
PID=1
PID=2
PID=3
PID=n
PID=n+1
Video-1
Audio-1
Audio-2
Data-k
ESM (PMT) PID=0
Program transport dizisi 1
PSM(PAT)=
Program transport dizisi 2
Program transport dizisi 3
Program transport dizisi 4
Sistem seviyesinde
oullanmi veri dizisi
(Tranport Stream)
ESM:Elementary Stream Map (Temel Dizi Haritas), PMT:Program Map Table (Program Yerleim Tablosu)
PSM:Program Stream Map (Program Dizisi Haritas), PAT:Program Assosiation Table (Program Balant Tabl.)

P
I
D

PAT
P
I
D

PMT
P
I
D

Video1
P
I
D

Video2
P
I
D

audio1
P
I
D

Video2
P
I
D

data1
Ezamanlama (47hex)
hata
yk
ba
ncelik PID (5bit) (1. byte)
PID (8bit)
ifreleme
kontrol
Ayarlama blgesi
kontrolu
Sreklilik sayac
opsiyonel video uyarlama ve alcnn zaman
ayarlama bilgileri
YK
(1 byte)
(1 byte)
(1 byte)
ekil 2.5 Transport paketinin balk ksmnn
anm
(184 byte)

18
d) zel Tablolar: Bu tablolarda yaynlarla ilgili zel bilgiler ve bunlarn hangi numaral paketlerde
bulunduu bilgileri yer alr. Uzunluu 4096 byte kadar olabilir.
Bu tablolara ek olarak DVB Servis Bilgileri (DVB Sevice Information, DVB-SI) tablolar da
iletilebilir. Bu ek tablolar sayesinde hzl bir ekilde kanal deitirme ve yaynlarla ilgili bilgi alma
imkanlar elde edilir.
Alc tarafta alnan oullanm transport dizinin (Transport Stream) ayrtrlmas iin ters ilemler
yaplr. Yeni bir kanal seilip ezamanlama salandktan sonra MPEG transport dizisi gelmeye balar.
oullama zme ilemi iin u ileri yapmak gerekir:
1) leme balamak iin PID=0 numaral paketin gelmesi beklenir. Bu paket geldiinde
zmlenerek istenen programn Program Yerleim Paketinin (PMT) PID numaras kartlr
ve bu paketin gelmesi beklenir. Bu paket alndnda artk zlecek paketler belli olmutur.
Seenekler kullancya sunulur.
ekil 2.6 oullanm saysal TV sinyallerinin ayrtrlmas
2) Kullanc hangi program izleyeceini belirleyince ilgili paketin PID numaras yardm ile PMT
tablosu elde edilir. PMT tablosunda Program Saat Referans (Program Clock Reference, PCR)
bilgisinin bulunduu paketin PID numaras bulunarak PCR kartlr ve sistem saati (STS)
ezamanlanr.
3) Eer birden fazla ses veya grnt seenei varsa bu izleyiciye iletilir.
4) zleyici seimini yaptktan sonra ilgili paketlerin numaralar belirlenir ve paketler geldike
ayklanarak hafzaya atlr ve bunlar uygun biimde sralanarak grnt, ses ve data ile ilgili
bamsz bit dizileri elde edilmi olur. Bu diziler ilgili kod zc bloklara iletilir MPEG-2 kod
zlerek ses ve grnt elde edilir.
Kanal deitiinde dizilerin ayrlmas ve kod zme ilemi yaklak bir saniye kadar zaman alr.

PID=1
PID=2
PID=n
Video-1
Audio-1
Kullanlmayan
Paketler
PID=0
Program Yerleim
Tablosunun
bulunduu paket
numarasn kar
Sistem seviyesinde
oullanmi veri dizisi
(Transport Stream)
P
I
D

n
u
m
a
r
a
l
a
r

P
M
T

p
a
k
e
t
i
n
i
n

P
I
D

n
u
m
a
r
a
s

Program Bileenlerinin
PID numaralarn kar

19
Ek3: SAYISAL YAYINDA GRNT FORMATLARI
Saysal TV yayn iin grnt sktrma yntemi olarak hernekadar MPEG2 standard kabul
edilmise de elde edilmek istenen resim kalitesi ve kullanlacak lkelere gre deiik resim formatlar
szkonusudur. Bu standartlamalar resim kalitesine gre Yksek znrl (HDTV) ve Standart
znrl (SDTV) olmak zere ve lkelere gre de 50 ve 60 Hz olmak zere drt ayr katagoride
dnlebilir.
Tablo 3-1 Saysal grnt formatlar
50Hz 60Hz
HDTV SDTV HDTV SDTV
1920x1080 720x576 1920x1080 704x480
BenekSatr
1280x720 544,480,352x576 1280x720 640x480
En:Boy 16:9 16:9,4:3 16:9 16:9,4:3
Srekli (P) Srekli (P) Srekli (P) Srekli (P)
Tarama
Gemeli (I) Gemeli (I) Gemeli (I) Gemeli (I)
50I, 25P 50I, 50P, 25P 60I,30P, 24P 60I, 60P, 30P, 24P
ereve/s
50P, 25P 50I, 25P 60P, 30P, 24P 60I, 60P, 30P, 24P

1. Avni Morgl - Dijital Televizyon, Anten Dnyas yaynlar, stanbul, 2002
2. Walter Fisher - Digital Television, Rohde&Schwarz, Springer, 2004
3. Hazy Laszlo, Introduction to OFDM, http://www.sce.carleton.ca/, 13.7.1999
4. Herv Benoit - Digital Television MPEG-1, MPEG-2 and principles of the DVB system, John
Wiley & Sons Inc (Arnold), New York, 1997
5. Thomas Sikora - MPEG digital Video Coding Standards, IEEE Signal Processing Magazine, pp:82-
100, Sept. 1997
6. Avni Morgl, Adnan Ataman - Televizyon Teknii, Boazii niversitesi yaynlar, YN:610,
stanbul, 1997
7. Avni Morgl - Ortak Anten, Uydu ve Kablo TV Sistemleri, Yenikarar Matbaas, stanbul, 1993
8. H.V. Simms, Principles of PAL Colour Television, Newnes Technical Books, 1983
9. Murat Tekalp, Digital Video Processing, Prentice Hall, 1995
10. Martyn J. Riley, Iain E. G. Richardson - Digital Video Communications, Artech House, 1997
11. Bernard Grob - Basic Television and Video Systems, Mc. Graw-Hill, 1986