Trang

1
GIA CNG POLYMER
Chuong I GIOI THIU CHUNG
I. Djnh ngha va muc dich cua ky thut gia cng polymer
Cng nghip hin ai cua cac cht cao phn t bt u vi s kham pha ra ky thut
bin tnh hoa hoc cac polymer thin nhin, trong cac kham pha quan trong na y la vic lu
hoa cao su va acetat hoa cellulose.
Trong nh ng nm gn y polymer (P) tng hp a chim vai tro chu ao trong cng
nghip. V i vic san xut c nhiu loai polymer co tnh cht hoa hoc, hoa ly thay i, co
nhiu ng dung trong thc t, tng h p polymer a tr thanh hoat ng bc nht cua cng
nghip hoa hoc.
Cung vi s phat trin polymer tng hp va nhn tao ro rang la phn phai phat trin
song song mt nganh bin i cac vt liu polymer thanh cac san phm s dung vao cac
vic cn thit. Cho nn trong lnh vc polymer cn phai phat trin ng thi ca hai mt la
tm ra cac vt liu polymer mi va cai tin hoc a ra cac phng phap gia cng thch hp
vi loai vt liu va yu cu s dung. Kha canh th 2 nay chnh la cac vn ma mn ky
thut gia cng polymer phai giai quyt, y cung la mt lnh vc quan trong cua cng
nghip polymer. Trong nhng nm gn y, s lng loai polymer mi tm ra t hn so vi
nhng nm u tin cua s phat trin cua nganh. V vy, cac nha khoa hoc a c gng tm ra
cac bin phap s dung hiu qua cac loai polymer hin ang co.
S b, ta co th nh ngha ky thut gia cng polymer nh sau: Ky thut gia cng
polymer la mt nganh cua ky thut hoc, nghin cu cac qua trnh va thit b dung tng
tnh cht cua vt liu polymer va gia cng chung thanh nhng san phm s dung theo yu
cu oi hoi. Trong qua trnh gia cng, trong nguyn liu co th xay ra cac phan ng hoa ho c,
cac bin dang va cui cung la s thay i bt thun nghch cac tnh cht vt ly cua vt liu.
Song co mt im cn lu y la nhng pha n ng xay ra trong qua trnh tng hp polymer
khng lp lai trong qua trnh gia cng chung. (tt nhin co mt s trng h p ngoai l)
Vic nghin cu cac qua trnh gia cng nhm muc ch tm ra phng phap va thit b
thch hp gia cng loai vt liu polymer thanh cac san phm mong mun. Phng phap
gia cng co anh hng rt ln n cht lng san phm va n l ng no , phng phap gia
cng b chi phi bi tnh cht cua vt liu polymer cung nh yu cu v hnh dang, tnh cht
cua san phm cui cung.
Vic chon la mt phng phap gia cng thch hp noi chung la rt phc tap, phai chu
y n nhiu kha canh nh tnh cht cua vt liu ban u, yu c u v cht lng san phm,
yu cu v li ch kinh t... Noi chung phai am bao thu c san phm co tnh nng tt va
co li ch v kinh t.
i vi nha nhit rn, phng phap gia cng thch hp va co li hn ca la phng
phap ep no ng, v qua trnh ep nhanh va co th at nng sut cao, iu kin nhit khng
cao thch hp cho vic ong rn vt liu, khi ep xong khng cn phai lam ngui vt liu
trong khun.

Trang
2
Trai lai i vi nhit nha deo th phng phap ep no ng noi chung la khng thch hp
v sau khi thanh hnh phai lam ngui vt liu trong khun, nn qua trnh nay khng th tin
hanh nhanh v nh th se tao ra nhng ng sut ni lam giam cht lng san phm. gia
cng nha nhit deo ngi ta thng du ng cac phng phap nh un, uc d i ap sut... Tuy
nhin cung phai tuy theo tnh cht vt liu ma ap du ng phng phap gia cng. V du PE va
PS th phng phap uc di ap sut la thch hp, con i vi PVC, do nhit chay nht
cua nha gn vi nhit phn huy nn loai nha nay thng c gia cng bng phng
phap un.
i vi cac loai nha epoxy, ngi ta thng gia cng bng phng phap khun
(hay uc khng ap sut). i vi cac loai celluloid, phng phap gia cng thng dung la
tao hnh nhit trang thai mm cao.
Kch tht, hnh dang va s n nh kch tht, hnh dang san phm trong qua trnh s
dung cung la nhng yu cu quan trong va chu anh hng cua phng phap gia cng. Mt
khac, tac dung cua nhit co anh hng rt ln n tnh cht cua san phm, co loai nha di
tac dung cua nhit tnh cht khng i, nhng cung co loai nha khng bn nhit. Do o,
vic chon phng phap gia cng cn pha i am bao ch nhit thch hp tnh cht san
phm thu c tt nht.
II. Phn loai cac phuong phap gia cng
Phng phap gia cng gn lin vi thit b dung thc hin qua trnh gia cng va co
lin quan n s bin i trang thai cua vt liu trong thit b. V vy cho n nay cha co
cach phn loai nao co th nu ln y u cac yu t trn c.
Trong cng nghip d nm bt cac qua trnh gia cng, ngi ta tam thi xp cac qua
trnh gia cng tng nhom theo nhim vu cua qua trnh hoc trang thai vt ly cua nguyn liu
trong qua trnh gia cng.
Cac qua trnh gia cng thng c xp thanh 3 nhom nhim vu chnh la:
1. Nhom cac phng phap tao hnh: co nhim vu tao cho vt liu co hnh dang san phm s
dung thuc nhom nay gm cac phong phap gia cng nh ep, ep uc, uc di ap sut,
un, tao hnh nhit, ct got...
2. Nhom cac phng phap lp ghep: co nhim vu tao lin kt gia cac chi tit cua san phm
vi nhau. Trong nhom nay co th k n phng phap gia cng nh: han va phu b mt
(bao gm dan hoc phun).
3. Nhom cac phng phap bin tnh: co nhim vu thay i cu truc cu truc polymer bng
phng phap vt ly hoc bng phan ng hoa ho c nh cac phng phap trn, hoat hoa
mt, bin tnh polymer...
Trong qua trnh gia cng, di tac dung cua nhit va ap sut, trang thai vt liu b
bin i. Tuy theo, trangt thai vt liu va iu kin gia cng, cac qua trnh gia cng polymer
cung c chia thanh 6 nhom chnh:
- Nhom 1:

Trang
3
Gm cac phng phap gia cng iu kin nhit , ap sut cao, vt liu trang thai
chay nht trong qua trnh gia cng. Thuc nhom nay g m cac qua trnh chu yu nh sau:
+ Ep
+ uc di ap sut
+ un
Trong o qua trnh u c di ap sut c tin hanh ap sut cao hn ca (ap sut ln n
100 MPa), con qua trnh ep va u n co th tin hanh ap sut thp hn.
- Nhom 2:
Gm cac phng phap gia cng iu kin nhit va ap sut, vt liu trang thai mm
cao, ph bin nht la cac phng phap gia cng v t liu dang tm. Phng phap tao hnh
nhit tuy theo b day tm vt liu ma ap sut s du ng be hn 10 100 ln so vi cac phng
phap nho m 1, nhit gia cng cung thp hn.
- Nhom 3:
Gm cac phng phap gia cng iu kin nhit , a p sut gn nh bnh thng, vt
liu gia cng cung gi nguyn cac cu trnh ban u nh qua trnh gia cng c kh.
- Nhom 4:
Thuc nho m nay gm cac phng phap gia cng sau:
+ uc khng ap sut
+ uc li tm
trong o vt liu gia cng trang thai long hoc mm cao nhit thng hoc nhit
khng cao lm (tr ng hp co t nong s b).
- Nhom 5:
y la nho m cac qua trnh gia cng bng cach nu chay va khun, th ng c s
dung gia cng san phm co kch tht ln va PE la loai polymer thng c gia cng
bng phng phap nay.
- Nhom 6:
Bao gm phng phap han va dan polymer, nhm muc ch lin kt cac chi tit san
phm. Trong qua trnh han, lin kt tai b mt tip xuc c tao bi qua trnh khuch tan cua
cac mach phn t tai b mt tip xuc nh vao s hoa tan trong dung mi nhit thng.
Nh a noi trn, qua trnh gia cng gn li n vi thit b, cho nn ngi ta con phn loai
theo cach ch tao san phm nh gia cng bng phng phap ep, uc, un, tao hnh nhit
...







Trang
4
Chuong II CU TRUC VA TINH CHT CUA POLYMER

I. Tinh cht luu hoa bin (co hoc) cua polymer
Lu bin la nganh khoa hoc khao sat s bin dang va s chay cua vt th.
Theo nh ngha, s bin dang la s thay i hnh dang, kch tht cua vt th khi chu tac
dung cua ngoai lc, con s chay la trang thai bin dang lin tuc, bt thun nghch, khng
gii han cua lu cht khi chu tac dung cua ng sut.
Tnh cht lu bin cua vt th polymer chu anh hng cua c trng cu truc cua no, o
la:
- Hnh dang bt i xng (chiu dai rt ln so vi chiu ngang) va tnh cht mm deo
cua ma ch phn t polymer.
- Lc tac du ng tng h gia cac phn t ln. i vi mt s polymer co cu tao mang
li, s hin din cua cac ni ngang khng nhiu lm va ngn hn so vi mach phn t se
han ch s dch chuyn tng i gia cac mach phn t vi nhau.
1. Duong cong chay
ng cong chay cua polymer nong va dung dch polymer dang y u nh hnh
2.1.
Cac ng gach t biu din 1 gia tr cua nht.
ng cong chay c chia lam 3 oan ng vi 3 vung:
- Vung t trt thp (vung 1):
ng cong chay th hi n tnh cht newton, ng vi biu din
.
log theo lg oan
ng thng. Vu ng nay con c goi la vu ng chay Newton vi nht cao nht.


- Vung vn tc trt cao (vung 3):
1
2
3
.
log
log
Tng nht
Hinh 2.1: duong cong chay

Trang
5
ng biu din
.
log theo lg vn la ng thng va c goi la vung chay Newton co
nht thp nht.
- Vung co trt trung gian (vung 2):
y s chay co s sai lch so vi nh lut Newton va c goi la vu ng chay phi
Newton. vung nay nht biu kin giam khi vn tc trt gia tng. Nhanh nay c goi
la nhanh cu truc.
2. D nhot
nht la mt thng s quan trong trong qua trnh gia cng polymer, no th hin kha
nng chng lai s chay cua lu cht. V ban cht, nht th hin hiu qua cua vi c truyn
ng l ng gia cac lp trong qua trnh chay cua lu cht.
nht phu thuc chu yu vao cac yu t sau:

Hnh 2.2:Cac yu t anh hng n nht
phn trc, ta a xet s anh hng cua tc trt va ng sut trt ln nht cua
h thng polymer. Trong phn nay, chung ta xet n 2 yu t khac, o la ap sut va nhit ,
hai thng s quan trong cua qua trnh gia cng, chung anh hng n nht i khi rt
manh me va a n nhng bt ng nu chung ta khng lu tm n no.
- S phu thuc vao ap sut cua nht:
Anh hng cua ap sut ln nht cua polymer la mt vn r t quan trong trn ly
thuyt cung nh trn thc t.
Trong thc t, khi gia cng, h polymer chu ap sut ln n vai trm (nh trng hp
trn), co khi ln n vai ngan (nh uc ap sut) atm, cho nn anh hng cua ap sut n
nht cua h polymer co th dn n cac sai lch cac thng s ky thut cua qua trnh nu ta
s du ng s liu nh t ap sut thng tnh.
Kt qua nghin cu s phu thuc cua nht vao ap sut cua polymer cho thy ap sut
khng cao lm, kt qua tng t nh hp cht thp phn t:
( ) 1 2 .
.
0
=
p
p
e
: ,
0

p
nht ap sut p va ap sut thng.
: h s ap sut cua nht, s thay i ap sut con anh hng n nhit hoa thuy tinh
cua h polymer. Khi tng ap sut, noi chung Tg tng, do o iu kin nhit xac nh,

Trang
6
c trng nht cua h thay i theo P va co th xay ra cac qua trnh nh hoa thuy tinh,
kt tinh, lam thay i tnh cht vt ly cua h.
- S phu thuc cua nht vao nhit :
Nu khng co bin i hoa hoc xay ra th khi nhit tng, nht cua h thng se
giam
3. Su bt n djnh cua dong chay
i vi nhiu polymer gia tr ng sut trt khoang 2.10
5
Pa. thng xut hin hin
tng bt n nh cua dong chay cua polymer nong chay va dung dch polymer, biu hin
vic xut hin nh ng vt sn trn b mt san phm va nhiu hn na la s bin dang hoan
toan dong nha (do ng nha b xon qun queo) (melt fracture) khi khao sat bng nht k
mao quan ap sut khng i. iu nay, co ngha la hin tng chay Newton vung vn tc
trt cao him khi thc hin c trn toan khi polymer.
Hin tng rn trn b mt cua dong nha c giai thch la do s bt n nh cua
dong chay sat b mt thanh mao quan, nguyn nhn la do co s trt cua lp lu cht tip
xuc vi thanh mao quan.
Hin tng dong nha b xon la do s bt n nh cua dong nha u vao mao quan
va c keo dai n u ra khi tng vn tc chay cua lu cht. Do o, hin tng nay co th
c khc phuc bng cach tng chiu dai mao quan.
4. Su phu thuc cua tinh cht luu bin cua Polymer vao vn tc bin dang va nhit d
Noi chung khi tng vn tc bin dang th vt liu tr nn cng hn, ng sut keo t
tng, bin dang d khi t giam, con khi tng nhit th vt liu tr nn deo hn, bin
dang khi t tng trong khi o ng sut keo t giam.
II. Yu t cu truc anh huong dn tinh cht cua polymer
Cu truc cua polymer se quyt nh tnh cht cua chung. S thay i cu truc se lam
thay i tnh cht cua polymer. Do o, vic hiu bit mi quan h gia cu truc va tnh cht
la iu cn thit. Tuy nhin, ni dung nay c trnh bay mn ho c ly hoa polymer. y
ch cn cp mt s yu t quan trong va tng tac cua chung, ta co mt cai nhn tng
th cho vn .
Trong cac yu t cu truc quyt nh tnh cht cua polymer co th k n:
1, Kh i lng phn t trung bnh va a phn tan
2, kt tinh cua polymer
Polymer trn quan im nhit ng hoc la mt h thng khng ng nht, trung
hp cua cac phn t trong h thng polymer khac nhau, cho nn cac phng phap xac nh
khi lng phn t cua polymer ch cho bit gia tr trung bnh cua chung. Ngoai ra cac
phng phap xac nh khac con cho bit a phn tan cua polymer.
V mt cu truc, polymer c chia thanh 2 loai: polymer tinh th va v nh hnh
(polymer thuy tinh).

Trang
7
c tnh quan trong cua polymer v nh hnh trang thai thuy tinh la h s gian n
th tch be so vi trang thai mm cao.
i vi polymer kt tinh th thng cac polymer khng kt tinh hoan toan trn toan
khi ma co xen ln nhng vung v nh hnh. Cho nn v phng din nay chung cung la
mt h khng ng nht trn quan im nhit ng hoc.
Ty l gia vung kt tinh so vi toan khi polymer trong polymer rn goi la kt tinh.
Cac yu t thun li cho vic kt tinh cua polymer la polymer co s cn xng phn t, mach
thng, t phn nhanh, nu co nhom th th nhom th phai khng cng knh.
Qua s khao sat a nh hng cua cac yu t cu truc n tnh cht cua polymer co th
nhn xet nh sau:
1,
P
M tng th tnh cht c ly tng, nht cua polymer nong chay cung nh dung
dch polymer va khi lng ring polymer cung tng t. Trai lai mt s tnh cht cua
truyn sang, hoa tan giam.
2, Polymer kt tinh co tnh cht c ly cao hn polymer v nh hnh. Khi kt tinh
tng th hoa tan trong dung mi, tng hp vi cht hoa deo giam. Qua trnh nh
hng (keo cng) se h tr cho vic kt tinh lam tng tnh cht cua vt liu theo hng keo
va tnh cht ng h ng cua vt liu cung se tng ln trong qua trnh nh h ng.
Ngoai cac yu t trn, con co mt s yu t khac cung anh hng n tnh cht cua
polymer nh:
- S hin di n cua tnh cht tao lin kt ngang, tnh n tng cng (co tac dung nh
nhng ni ngang vt ly gia cac mach phn t polymer) trong polymer v nh hnh se
lam tng tnh cht c ly cua chung. Tuy nhin i vi polymer kt tinh nu cac hiu ng
nay qua ln se can tr s kt tinh va lam giam tnh cht c ly.
- S hin din gia cac nhom phn cc trong mach phn t lam tng nng l ng lin kt
gia cac mach phn t, tnh cht c ly tng ln, hoa tan trong cac dung mi phn cc
giam.
Tom lai, cu truc cua polymer co anh hng n tnh cht cua chung. Do o , no se la
mt yu t quan trong gi i han pham vi s dung cua polymer cung nh phng phap gia
cng chung.
III. Nhung tinh cht ky thut chu yu cua vt liu polymer
Trong qua trnh gia cng polymer, mt s tnh cht ky thut cua nguyn liu co y
ngha quan trong, chung khng nhng quyt nh vic la chon cac thng s ky thut cua
qua trnh san xut ma con quyt nh vic la chon phng phap gia cng va tnh toan thit
b. V vy, tuy cac nguyn liu a vao nha may gia cng thng co kem theo bang cac
thng s ky thut cua nguyn liu do cac nha san xut cung cp nhng vic xac nh cac
tnh cht ky thut kim tra s liu la mt vic cn thit trc khi a nguyn li u i gia
cng, va cng vic nay i khi khng th bo qua c nht la i vi qua trnh gia cng
trong o o i hoi vic phi liu thch hp.

Trang
8
1. Khi luong ring gp
ai lng nay con go i la trong lng y, ch co y ngha vi vt liu ri, y cung
la dang thng gp cua cac nguyn liu polymer. Theo nh ngha khi lng ring gp
bng ty s gia khi lng cua vt liu va th tch gp ma khi vt liu chim ch.
( ) 5 2
3

=
m
kg
V
m
g
g

Khi lng ring gp khac vi khi lng ring tht cua vt liu, th du khi lng
ring gp cua cat kh la 1200 kg/cm
3
trong khi o khi lng ring tht la 1500 kg/cm
3
.
g
phu thuc vao hnh dang, kch tht, mc sp xp cht che cua vt liu. y la mt s
liu khng th thiu khi tnh toan th tch phn cha nguyn liu cua thit b nh th tch
bung nap nguyn liu cua may uc ap sut, xilo,...
2. H s nen ep
H s nen ep K th hin s bin i th tch cua khi lng vt liu khi a vao qua
trnh gia cng. Theo nh ngha K bng ty s gia th tch cua mt lng nht nh nguyn
liu dang cha tao hnh va th tch cua no dang tao hnh:
( ) 6 2

=
b
K
: khi lng ring cua san phm
b
: khi lng ring gp cua nguyn liu
H s nen ep K phu thuc rt nhiu vao ap sut ep v s gia tng ap sut lam cho vt
liu b nen cht hn, hu qua la khi lng ring cua san phm tng ln. Ngoai ap sut,
nen ep con phu thuc vao trang thai cua vt liu va s liu nay rt cn thit khi tnh toan
thit k cac may un
3. Thanh phn co hat - kich thuot hat
i vi cac vt liu dang hat th s khac nhau v kch tht hat, ng knh hat la
yu t quan trong khi gia cng vt liu. c trng nay c bit qua thanh phn c hat hay
con goi la phn b c hat va thng c xac nh bng phng phap ry.
Nguyn liu co kch thct hat ng u se thun li khi gia cng nh trn ln vi cac
cht u hn, s gia nhit d dng nht hn...
4. Ham luong m va cac cht d bay hoi
Khi hi m va cac cht d bay hi hin din trong nguyn liu ln hn mt gii han
nao o no se co anh hng xu n cht lng san phm nh san phm cong vnh, b mt
sn sui, co long lanh anh bac trn b mt... ng thi no cung anh hng n qua trnh gia
cng nh keo dai thi gian duy tr ap sut trong khi ep, c bit la khi ep khng nng chay
ep.
Ham lng m va cac cht d bay hi uc xac nh bng chnh lch khi lng
cua mu trc va sau khi sy iu kin nhit va thi gian xac nh. Thng thng trong
nha may gia cng vt liu polymer, vt liu at yu cu v ham lng m va cht d bay

Trang
9
hi, cac vt liu thng c sy trc khi gia cng, iu kin nhit va thi gian c ghi
trong cac tai liu h ng dn ky thut cua cac nha san xut nguyn liu cung cp.
5. D linh dng
linh ng la mt ai lng c trng cho kha nng chay cua vt liu di tac dung
cua ap sut va nhit . No co mt y ngha quan trong i vi kha nng gia cng vt liu.
linh ng cao th vt liu chay vao khun nhanh, ap sut oi hoi khng cao, khun
lu mon, kch thuc, hnh dang sa n phm chnh xac, cht lng san phm ng u. Nhng
vt liu co linh ng qua cao se cho san phm co nhiu ba via do vt liu thoat ra mt
giap khun hoc cac khe gia loi tao hnh va khun.
linh ng cua vt liu phu thuc vao:
+ Ban cht, hnh dang, kch tht cua phu gia
+ Ban cht cua nha
+ Ty l gia nha va phu gia
+ Nhit gia cng
+ Ham lng cht bc hi, cht hoa deo, cht bi trn
+ Vn tc chuyn trang thai
+ B mt khun ep
Mt cach tng quat linh ng cua polymer giam khi tng ham lng cht n, nht
la cac cht n dang si dai, dang hat ln. tng linh ng cua vt liu ng i ta thng
thm vao polymer nhng cht hoa deo, cht bi trn.
Bit c n linh ng cua nguyn liu cho phep chung ta chon u ng ch gia cng
(ap sut, nhit ...). khi gia cng cac san phm co hnh dang phc tap, cac cht ct gia c,
chung ta nn chon nguyn liu co linh ng cao.
Sau y la mt s phng phap xac nh linh ng cu a vt liu polymer:
- Phng phap Rasiga
Phng phap nay th ng du ng i vi nha nhit rn.
Ranh tao hnh cua khun Rasiga co dang elip (tit din), u trn cung 4x6 mm, u di
1x4 mm va chiu cao 250 mm.
xac nh d linh ng thng vt liu c ep thanh mi n nhit thng vi ap
sut 500 kg/cm
2
, ly 7,5 g vt liu sau khi a ep cho vao khun, t nong n nhit 150
160
0
C, ep trong 3 phut di ap sut 300 kg/cm
2
.
Chiu cao cua thanh san phm trong khun th hin linh ng cua vt liu. Chiu
cao can ln, linh ng cang cao.
- Phng phap dung nht mao quan ap sut khng i:
i vi cac loai nha nhit deo ngi ta thng dung ai lng goi la ch s nong chay
(
I
) o la s gam nha deo un c trong 10 phut iu kin chun nh bng nht k
mao quan ap sut khng i.
Tai trong thng s du ng chu yu cho cac loai nha chu yu la:

Trang
10
( ) g G G 10 2160
0
=
G: Tai trong cua Piston
i vi cac loai nha khng n nh nhit, nhit cao ngi ta s du ng cac gia tr tai
trong sau y:
( )
( )
( ) g G G
g G G
g G G
20 21600
15 10000
10 5000
3
2
1
=
=
=

iu kin nhit va tai trong cho cac loai nha khac nhau th ng cho bi cac tai liu ky
thut lin quan hay theo cac tiu chun t chon:
Diu kin Nhit d Tai trong (g) Ap sut (kg/cm
2
)
A
B
C
D
E
F
G
H
I
J
K
L
125
125
150
190
190
190
200
230
230
265
275
230
325
2160
2160
325
2160
21600
5000
1200
3600
12500
325
2160
0,457
3,041
3,041
0,457
3,041
30,41
7,031
1,687
3,343
17,50
0,457
3,041
Bang 2-1: Cac ch o ch s nong chay
Loai nhua Diu kin do (theo ky hiu o bang 2-5)
Acetal
Acrylic
Acrylonitril - Butadien - Styren
Cellulose ester
Nylon
Polyetylen
Polypropylen
Polystylen
C
H, I
G
D, E, F
K
A, B, D, E, F
L
G, H, I
Bang 2-2: Ch o ch s chay cua mt s nha
ASTM Standard, Plastic - General Menthods of testing, Part 17, 1964
giam sai s trong vic xac nh linh ng, ngi ta thng dung cac mao quan dai
(L/D = 15 30).

Trang
11
- Phng phap du ng de o k:
i vi cao su va h n hp cao su, ngi ta thng dung khai nim deo. Theo nh
ngha, deo cua vt liu biu din kha nng bin dang cua vt th di tac dung cua ngoai
lc va duy tr bin dang nay khi giai phong lc.
deo cua cao su va hn h p cao su thng c xac nh theo 2 loai ch s:
1, Ch s deo: Biu din kha nng bin dang cua vt liu di tac dung cua ngoai lc.
2, Ch s hi phuc: Biu din kha nng duy tr bin dang khi bo tai trong.
Vic xac nh deo cua hn h p cao su v mt nguyn tc ch co tnh cht quy c,
va gia tr cua no phu thuc vao phng phap chun c chon o. Cac phng phap
thng s dung i vi cao su la:
1, Khao sat s thay i chiu cao cua mu di tac dung cua tai trong gia 2 b mt
song song, th du nh trng hp deo k Wallace.
2, Khao sat bin dang trt cua vt liu gia b mt chuyn ng va b mt ng yn,
th du dung nht k Mooney.
Ngoai ra, deo cua cao su cung co th o bng nht k mao quan ap sut khng i.
Trong phng phap o deo bng deo k Wallace, ngi ta o b day cu a mu sau khi
chu tac dung cua lc nen 10 kg nhit 100
0
C trong 15 giy, b day mu trc khi nen la
1mm. Ch s Wallace la b day mu sau khi nen tnh theo 1/100 mm. Do o, mu cao su
cang deo th ch s Wallace cang be.
6. Vn tc dong rn, thoi gian dong rn
Thi gian ong rn cua nha nhit rn hay thi gian lu hoa cua cao su la thi gian cn
thit vt liu di tac dung cua nhit va ap sut chuyn bin thanh trang thai co tnh cht
s dung tt nht. Vn tc ong rn biu th tc chuyn trang thai cua vt liu, ch phu
thuc vao ban cht cua vt liu. Tuy nhin, thi gian ong rn con phu thuc vao b day cu a
san phm gia cng do trong qua trnh ong rn cn co s dn nhit ma cac vt liu nay dn
nhit kem cho nn san phm cang day th thi gian ong rn cang dai.
Thi gian ong rn cua nha nhit rn c o bng nh t k canavec, con thi gian lu
hoa cao su thng c o bng lu hoa k va t dung hn vi nht k Mooney.
Nht k canavec va nht k Mooney thuc loai nht k Roto, trong o Roto quay
tng i so vi khun vn tc khng i. Trong khi vt liu trong khun mu, cho Roto
chuyn ng, do anh hng cua nht vt liu Roto se chu tac dung cua mt ng sut
trt. ng sut trt nay c ghi nhn trn thit b ghi.
Trong qua trnh ong rn vt liu, do s hnh thanh mang li khng gian, nht cua
vt liu se tng do o ng sut trt ghi nhn c se tng theo qua trnh ong rn. Tuy
nhin, i vi mt s vt liu bn canh qua trnh ong rn con co qua trnh phn huy nhit
lam giam nht cua vt liu. Do o, gian t
T
(ng sut trt - thi gian) la mt
ng cong co cc ai (trong trng hp co phn huy nhit) hoc la ng cong co tim cn

Trang
12
ngang (tr ng hp khng co s phn huy nhit). Thi gian o ng rn se la thi gian ma gia tr
T
at cc ai hoc bt u nm ngang.

Hnh 2.3: ng cong lu hoa
Ngoai ra, thi gian ong rn, t gian chung ta con co th xac nh c thi gian
hoat hoa t
hh
o la thi gian ma vt liu cha xay ra qua trnh ong rn ang k va vn tc
ong rn bng dc cua oan thng trn gian : tg .
Vic xac nh thi gian lu hoa bng lu hoa k va lu bin k i vi hn hp cao su
cho kt qua chnh xac hn dung nht k Mooney. i vi 2 loai thit b nay, thi gian lu
hoa c xac nh bng cach theo doi tnh nng cua vt liu khi chu tac dung cua ng sut
(hoc biu din) thun nghch chu ky xac nh.
Ngoai vic xac nh thi gian ong rn bng cac thit b trn, thi gian ong rn con
co th xac nh bng phng phap ep tng bc. Theo phng phap nay, mu vt liu c
tin hanh iu kin nhit va ap sut xac nh, nhng thi gian khac nhau, sau o tin
hanh o tnh nng s dung cua cac mu nay va thi gian o ng rn se la thi gian ep cua mu
co tnh nng s dung cao nht.
7. D co th tich
co th tch biu din s giam th tch san phm so vi kch thc c ban cua vung
tao hnh cu a khun sau khi at ti nhit bnh thng.
co th tch co 2 anh hng ngc nhau: lam d dang ly san phm ra khoi khun va
gy ra s thiu kch thc cua san phm. Ngoai ra, khi nhit co rut qua ln con gy nhiu
khuyt tt khac nh cong vnh, ra n nt.
Hin tng th tch b giam i khi a v nhit ban u do 2 nguyn nhn chu yu:
+ S gia n n nhit cua san phm:
+ i vi cac nha nhit rn, trong qua trnh nh hnh trong khun, xay ra phan ng
ong rn tao mang khng gian va thng qua trnh nay xay ra kem theo s co rut th tch
(th tch chim ch cua polymer be hn cua monomer hoc prepolymer).
t
hh
t
r
t
hh
: th i gian hoat hoa
t
r
: thi gian ong rn

t

Trang
13
co th tch c tnh bi cng thc:
( )
Kh Sp Kh
V V V / . 100 % =
V
Kh
, V
Sp
: th tch cua khun va cua san phm nhit phong.
co th tch phu thuc vao nhiu yu t, trong o co th k n:
+ Ban cht cua polymer: mi loai polymer co gii han co th tch khac nhau. i vi
loai nha nhit rn, co th tch con phu thuc vao mc trung hp hoc trung ngng
cua cac Prepolymer.
+ S hin din cua cac cht n thng lam giam co th tch
+ iu kin gia cng (nhit , thi gian lam ngui) co anh h ng n co th tch
cua san phm.
+ Ban cht vt liu lam khun.
Ngoa i ra, con phai k n s co th tch do s mt m va cht d bay hi trong qua
trnh gia cng, loai phng phap gia cng. Thc t cho thy ap sut gia cng va thi gian
lu lai trong khun cua cac nha nhit rn khng anh hng n co th tch va hnh dang
cua san phm, ch chu anh hng cua s bin dang gy ra do s co th tch xay ra trong san
phm.
Vt liu (1) D co (%) Vt liu (1) D co
(%)
Nha nhit deo
PMMA
Cellulose acetat (CA)
- Cellulose
- Cellulose acetobutirat (CAB)
- Cellulose propionat (CP)
Polyamid
- Loai 6
- Loai 6 - 6
- Loai 6 - 10
- Loai 11
- Loai 11 n si thuy tinh
- Loai 12
Polycarbonat
PVC
- Khng hoa deo
- Hoa deo 50% DOP
- PVC clo hoa
Polyformandehit (poly acetal)

2 8

3 10
2 9
1 9

10 15
20 30
10
7 25
3
12
5 7

1 4
10 50
3 7

Nha nhit rn
Amino plast
- Melamin formandehit
+ n - xenlulo
+ n aming
- Melamin - phenol - formaldehid
- Ureformandehit n - xenlulo
Diallyl phtalat (DAP)
- n thuy tinh
- khoang
- n si tng hp
EPOXY
- Khng n
- n silic
- n thuy tinh
Phenolplast
- n khoang, bt
- n khoang, vay
- n bt g



4 8
3 6
4 10
6 14

1 5
5 7
4 9

1 4
0,5 2
1 5

4 8
3 6
6 9

Trang
14
Vt liu (1) D co (%) Vt liu (1) D co
(%)
- Polyoximetylen (PCM)
Polyolefin
- PELD
- PEHD
- PP
Styren va copolymer
- PS thng
- PS ?
- Styren - acrylonitril (SAN)
- ABS
- Styren - acrylonitril
- Metacrylat - butadien - styren
(MBS)
20 25

20 50
20 50
10 25

1 6
2 8
2 5
3 8
2 5
2 8
- n cellulo, bt
- n vai, nghin bt
- Phenol - Cao su
Polyestes n si thuy tinh tng
cng
- Tm, dang tm
- Tm, dang hat
Silicon n si thuy tinh
6 9
6 9
6 10


0 2
3 6
0 6
Bang 2.3: co thtch cua mt s loai vt liu
8. Nhit d gia cng
Nhit gia cng trc tin phu thuc vao ban cht cua polymer, cac tnh cht gia
cng cua polymer, hnh dang, kch thc cua san phm. Nhit gia cng con phu thuc
vao phng phap c chon gia cng va loai thit b dung gia cng polymer.
Vic chon ung nhit gia cng khng nhng tao iu kin thu c san phm cht
lng tt ma con co th lam tng nng su t thit b. Trai lai, khi chon nhit gia cng
khng thch hp se dn n nh ng khuyt tt trn san phm nh thiu kch thc, tnh cht
c ly giam va trong nhiu trng h p khng th tin hanh gia cng c.
Nhit gia cng cua cac nguyn liu khac nhau thng c xac nh bng thc
nghim va c cho bi cac tai liu ky thut cua cac nha ch tao nguyn liu. Tuy nhin
co c s cho vic la chon nhit gia cng cua nguyn liu polymer, chung ta cn lu y
i vi nh ng im sau:
1, i vi cac loai nha nhit rn va cao su, nhit gia cng c la chon trn vn
tc ong rn (lu hoa) phu hp v i iu kin thit b va c tnh cua san phm.
2, i vi cac loai nha nhit deo, chung ta cn chu y n cac thng s nhi t nh nhit
chay nht (T
f
), nhit hoa thuy tinh (T
g
) (i vi polymer v nh hnh), nhit nong
chay (T
m
) (i vi polymer kt tinh) va nhit phn huy (T
ph
). Nhit gia cng cac vt
liu polymer trang thai chay nht phai be hn T
ph
va ln hn T
f
(hoc nhit n nong
chay). i vi cac phng phap gia cng vt liu trang thai mm cao nhit gia cng
nm gia T
g
va T
f
. T
g
con la mt thng s quan trong xac nh nhit ly san phm khoi
khun. san phm khng b bin dang khi ly khoi khun th nhit ly sa n phm khoi
khun phai be hn T
g
t 20
0
C 30
0
C.

Trang
15
Cac thng s T
g
, T
f
, T
m
, T
ph
phu thuc chu yu vao ban cht cua polymer, mt s phu
gia co anh hng t nhiu n tnh cht nay nh cht n nh nhit, cac polymer hoa deo...
va la nhng thng s quan trong cua polymer.


































Trang
16
Chuong III NGHIN, TRN, TAO HAT POLYMER

Cac qua trnh nghin, trn, tao hat la nhng qua trnh chun b rt cn thit trc khi
gia cng polymer thanh san phm s dung.
I. Nghin
1. Djnh ngha va muc dich
Nghin la qua trnh lam giam kch thc cua cac phn t vt liu cng. Muc ch cua qua
trnh nghin:
- Tng cng kha nng trn ln gia cac cu t trong qua trnh trn (do tao kch thc nho
hn dn n kha nng phn tan ln).
- Giup cho qua trnh sy va nong chay nhanh hn.
- Lam nho ph liu cho nguyn cng tao hat.
Nu kch thc cua hat qua nho th d b dnh von. Do vy phai iu chnh kch thc
cua hat cho hp ly vi tng loai polymer (dung ry).
2. Thit bj nghin
Co nhiu loai thit b nghin va tuy thuc vao loai vt liu ma s du ng cac loai thit b
khac nhau nghin. Cac may nghin th ng c du ng nht la: may p v hnh tru tron,
may nghin bua, may xay dao, may nghin dinh, may nghin truc can
Da vao kch thc hat, trang thai vt liu, s phn loai kch thc chon cach va
thit b nghin phu hp.
Cac may k trn s dung cac tai trong khac nhau nghin vt liu nh may nghin
tru tron du ng tai trong nen, may nghin dao dung tai trong ct, may nghin dinh dung lc va
p va s cha xat.
Trong cac loai trn, may nghin dao co y ngha hn ca v no thch hp nghin
nhng polymer co ng dung r ng rai nht va dung lam nho ph liu cho nguyn cng tao
hat.
Tc cua may nghin dao t 12 14 m/s, khoang cach gia cac li dao c nh va
li dao di ng t 0,25 0,5 mm. Nng sut nghin phu thuc vao kch thc vt liu cn
at c, no nm trong khoang 10 kg/h 2500 kg/h.
II. Trn
1. Djnh ngha va muc dich
Trn la qua trnh tao ra s dch chuyn tng i gia cac vt liu cn pha trn vi nhau
cho n khi s phn b gia chung c u khp.
- Muc ch:
+ Trn u va phn b cac loai vt liu khac nhau trong hn h p (polymer, phu gia, n,
mau...).
+ Trong khi gia cng qua trnh trn con h tr cho vic truyn nhit giup cho khi vt
liu co nhit ng u.

Trang
17
+ Ngoai ra nu hn hp dang Past th qua trnh trn con lam nhuyn va deo vt liu,
tao iu kin thun li cho qua trnh gia cng nh can.
2. Dc dim cua qua trinh trn
Trong qua trnh trn se xut hin cac ng sut ln sinh ra do cac b phn cua thit b
chuyn ng tng i gy ra. iu nay dn n mt s h qua sau:
+ S gia tng nhit cua khi vt liu do ni nhit sinh ra do ma sat, cung vi s gia
nhit bn ngoai, vt liu t dang ri (thng gp i vi cac loai nha nhit deo va nhit
rn), de o thp (trng hp cao su va nh a) chuyn sang trang thai lin tuc co mm
deo nht nh. Qua trnh nay goi la qua trnh lam mm (con goi la qua trnh deo hoa hay
nha hoa). Thng th ng, 2 qua trnh trn va lam mm xay ra ng thi.
+ Di tac dung cua ng sut c hoc ln, se xay ra qua trnh ct t mach phn t tao
nhng gc t do va qua trnh kt hp cac gc nay lai. iu nay co anh h ng n tnh nng
gia cng va tnh nng su dung cua polymer
+ S chuyn ng tng i gia cac b phn cua thit b se tao nn nh ng bin dang
trt trong khi vt liu giu p cho vic phn tan cac phu gia vao khi thit b polymer. Hiu
qua cua qua trnh phn tan theo kiu nay phu thuc chu yu vao:
Bin dang trt gy ra trong hn hp,
Cht lng cua khi hn hp sau khi trn phu thuc vao tnh nng b mt cua
2 pha: i vi mi loai vt liu polymer, cn phai chon mt ch trn thch hp nhm
am bao 2 yu cu:
+ am bao trn u ma vn duy tr c tnh nng c ly cua san phm mc cao
nht.
+ am bao kha nng gia cng trong qua trnh tip theo thun li nht.
3. Thit bj trn
- Tuy thuc va o muc ch va trang thai vt liu khac nhau ma ngi ta s dung cac
thit b trn khac nhau mt cach hp ly. V du: May trn lch ly tm: PS, PE, PP, PMMA,
may khuy cach khuy ch Z: PVC...
- Cac vt liu dang long hoc bt nhao nh iu ch bt nhao PVC cung c thc
hin trong may khuy. Nhng may khuy nay co kch thc nho, truc khuy thng ng,
quay trong thung tru tron. Tuy thuc vao yu cu cng ngh ma thung khuy co th co 2 lp
un no ng hoc lam ngui.
- Mt s trng hp khi trn cn tranh khng cho khng kh ln vao vt li u, ngi ta
thng trn chung trong cac may khuy kn va co bm chn khng tao chn khng cho
thit b.
- i vi cac vt liu dang hat co kch thc khac nhau, trn cac phu gia dang bt,
ngi ta thng s dung may trn hnh tang quay. Trong qua trnh chung chuyn ng
ngc chiu chung c tch in va nh vy cac phn t phu gia se bam vao cac hat vt
liu. qua trnh trn co hiu qua , s vong quay cua may vao khoang 25 35 vong/phu t.

Trang
18
- tao ra cac hn hp dang b t, ngi ta thng du ng loai may trn nghin phi
hp co s vong quay nhanh.
+ Phn cui cua canh khuy cua thit b nay at vi tc 40 m/s. tc ln co tac dung
tao s nghin.
+ Canh gat co tac dung ngn can s dch chuyn quay dang xon tao su dch chuyn
tng i cua cac phn t vt liu vi nhau tt hn va t o cung tao c nhit do ma sat.
+ Trong trng hp cn thit co th tng nhit bng cach nung nong nh h thng nung.
Tuy thuc vao yu cu cua vic trn ma co th nung n 140
0
C.
+ Nhit cua vt liu trong may khuy ngui khoang 35
0
C ( gi khng cho vt liu b
von lai).
+ Thi gian trn noi chung la ngn, khoang 10 phut.
- lam deo vt liu may trn truc vt (c bit la nhiu truc vt) cung c d dung
rng rai (hnh trang bn).
- phi trn hn hp co lng cht n ln (nh h p phn cao su) ngi ta dung loai
may trn kn. i vi loai nay nhit sinh ra ln do o th tch khng qua 300 lt
- May trn h (con goi la may can 2 truc) c s dung rt nhiu trong gia cng cao su. Ta
se i su vao nghin cu thit b nay:
4. Trn gian doan trn may trn ho :
a. Dc dim
Do cu tao vung lam vic cua may can 2 truc hep nn qua trnh trn trn may can 2 truc
co nhng c im sau:
- Hiu qua trn thp nn thi gian cua mt chu ky trn dai, nng lng tiu tn cho n v
khi lng nguyn liu ln so vi cac thit b khac.
- Cng nhn thao tac nng nhoc, vt va.
- Tnh cht an toan thp, v sinh cng nghip kem: bui nhiu va nong.
Tuy nhin, loai may can 2 truc co mt s u vit ma may trn kn khng co c nh:
- Tnh nng s dung nhiu: co th s dung cho nhiu muc ch khac nhau nh can tm,
tr n, gia nhit... Trong o co nhng chc nng ma may trn kn khng thc hin c
can tm.
- V mt hiu qua kinh t, thc t cho thy may can 2 truc nng sut nho se co hiu qua
kinh t hn.
b. Cu tao va phn loai
Trong cng nghip cao su (cng nghip gia cng) va cht deo, may can 2 truc c s
dung cho nhiu cng vic khac nhau: s luyn cao su, trn va nh a hoa cac hn hp cao su
va cht deo, can tm, gia cng h hp nguyn liu trc khi nhp liu ln may can trang
hoc may un truc vt, nghin mn, loai bo cac vt liu si trong polymer nh khi tai sinh
cao su va nha deo...
* Cu tao:

Trang
19
V mt cu tao, may can 2 truc thuc loai may can truc quay, lam vic gian oan. Cum
chi tit lam vic la 2 truc rng, t song song trn cung mt mt phng nm ngang. Cac truc
nay quay quanh truc cua mnh v i vn tc khac nhau, ngc chiu.
Ty s vn tc dai gia 2 truc c goi la ty tc f:
( ) ( ) 1
1 2
1
2
v v
v
v
f > =
Ty tc nay la mt thng s quan trong cn lu y khi s dung may can 2 truc. Ty tc f
cang ln th ng sut tac dung cang ln, s pha v cu truc cang manh va nhit sinh ra cang
nhiu. V th, i vi cac may co chc nng la nghin, can pha co f rt ln (ln n 4) con
cac may du ng trn cac vt liu polymer th ty tc gn bng 1 nhm giam bt qua trnh ct
t mach phn t khi trn.
Vt liu gia cng khi a vao may b cac truc quay theo chiu gp nhau keo vao
khoang gia 2 truc (cung bin dang) nh cac lc lin k t ni va lc ma sat cua vt liu vi
b mt truc can. Lc ct va lc nen cang gia tng khi vt liu cang i su vao khe truc tng
ng vi s gia tng cua ng sut trt va ng sut nen. Cac ng sut nay gy bin dang
trong khi vt liu va s chay cua vt liu qua khe truc. Cac bin dang truc tao nn b mt
tip xuc mi giup qua trnh phn tan cac phu gia vao khi polymer d dang hn. Cac ng
sut phat minh cang ln, bin dang cang manh me khi ty tc cang cao va khe h truc cang
be. Di tac dung cua ma sa t ni va ngoai, khi vt liu se nong ln d dang tao thanh mt
khi ng nht va lin tuc.
Ra khoi khe truc, tm vt liu thng bam vao khe truc nong hn, nham hn, co vn
tc ln hn (co tai liu ghi vt tc be hn). at c ng nht va s mm deo cn
thit thng khi gia cng trn may can 2 truc vt liu c cho qua khe h truc nhiu ln.
* Phn loai
Vic phn loai may can 2 truc thng da trn muc ch va cach b tr truyn ng gia
cac truc. Tuy theo muc ch s dung, ngi ta chia may can 2 truc thanh nhng nhom chnh
nh sau:
- May can tm: Dung trn h lu hoa va hn h p cao su t may trn kn a sang va
xut tm vt liu. May nay co ty tc t 1 1,07.
- May can t nong: Dung gia nhit cho hn hp vt liu polymer n nhit cn
thit trc khi a sang may can nhiu truc hoc may un truc vt. May can t nong co
ty tc khoang 1,22 1,27.
- May can trn: thng dung vao vic lam mm cao su trc khi h n luyn, trn va nha
hoa h h p nha. May can trn co ty t c 1 1,07.
Trong s dung, 3 loai may can trn c s dung ln ln nh nhau.
- May can p: Dung nghin s b cao su cu, ebonic... trong qua trnh tai sinh nguyn
liu, b mt co ranh, ty tc 2,42 2,55.
- May can nghin: Dung nghin mn cao su cu, ebonic, nha nhit rn... b mt truc
thng lang, ty tc 2,55 4.

Trang
20
- May can loc: Dung laoi cac vt liu si, cac cht bn c hoc trong bt cao su cu trc
khi tin hanh tai sinh, truc can co cu tao c bit ln gia, nho hai u ging nh
qua bom.
- May can th nghim: Dung chun b mu trong cac phong th nghim, c tnh ging
3 loai u nhng kch thc be hn.
c. Co so v t ly cua qua trinh nap liu may can 2 truc
Qua trnh gia cng vt liu polymer trn may can 2 truc ch xay ra trong vung bin
dang, ngha la trong khoang khng gian gii han bi 2 cung A
1
C
1
va A
2
C
2
va

trn sut chiu
dai lam vic cua truc can.


Mt s nh ngha:
- Goc m: la goc tao thanh t nhng ng thng ni lin tm 2 truc can va truc vect keo
t tm truc n v tr ngoai cung., tai o co s tip xuc cua nguyn liu vi b mt truc
) , (
2 1
.
- Cung m: La oan cung nm trn b mt truc can, co goc tm ung bng goc m.
2 2 1 1
, C A C A la cung m.
( ) 2 . . 0175 , 0
360
. . . 2
1
=

=
i
i
i
R R l
R
i
: Ban knh truc
i
: goc m
Nhn chung, qua trnh gia cng trn may can 2 truc la mt qua trnh c nhit phc tap
kem theo cac hin tng hoa hoc, c hoa, ly hoa. Sau y, chung ta ch xet n iu kin
khi vt liu i vao khe h truc cua may can. Do do ng chay doc theo truc cua can khng
ang k, nn chung ta ch xet trn tit din thng goc vi truc can.
Cho h toa Oxy (O la trung im cua O
1
O
2
) nh hnh ve.
Cac lc tac dung ln h gm co:
G: lc trong trng
N
1
, N
2
: phan lc cua 2 truc

Trang
21
T
1
, T
2
: lc ma sat cua vt liu ln b mt 2 truc.
( ) 3 .
.
1 1 1
1 1 1
=
=
tg N T
tg N T

2 1
, : goc ma sat tng ng trn 2 truc
Tng lc tac dung ln khi vt liu la F
r

2 1 2 1
T T N N G F
r r r r r r
+ + + + =
Chiu phng trnh ln h Oxy ta co:
( ) 4 cos . cos . sin . sin .
2 2 1 1 2 2 1 1
+ + = T T N N G F
y

Th (3) vao (4) ta co:
( ) 5 ) . cos (sin ) . cos (sin
2 2 2 2 1 1 1 1
+ = tg N tg N G F
y

Nu ban knh 2 truc bng nhau va tnh cht b mt 2 truc ging nhau th ta co:
( )
N N N = =
= =
= =
2 1
2 1
2 1
6
Khi o (5) tr thanh:
( ) ( ) 7 cos . . 2 = tg tg N G F
y

Trong iu kin gia cng trn may can, lc trong trng G thng khng ang k so vi cac
lc khac, khi o:
( ) ( ) 8 cos . . 2 tg tg N F
y

vt liu i vao khe truc th Fy
y
> 0, t (8) suy ra F
y
> 0 th ( ) 9 > .
T (9) cho thy khi goc m cang be th vt liu cang d dang i vao khe truc, ngha la vi
cung b day th vt liu c gia cng trn may co kch thc ln hn hoc khe h truc ln
se i vao khe truc d dang hn.
Hu ht cac vt liu polymer khi gia cng u tn tai cac bin dang an hi, bin dang
chay. Khi i qua vung an hi v vt liu khng chu nen nn chung se b bin dang theo 3
hng. Nu bt u vao vung bin dang tm vt liu co chiu day H, chiu rng b, tai khe
truc chiu day la h
0
, r ng la b
0
va khi ra khoi vung bin dang chiu dai h
3
, chiu rng b
3
th:
- i vi vt liu na h i tuyt i:
3 3
, b b h H = =
- i vi vt liu mm tuyt i:
3 0 3 0
, b b h h = =
- i vi vt liu polymer th bin dang nm trong trung gian gia 2 thai cc trn, ngha
la:
( ) 10
0 3
h h H > >
d. Phn tich thuy dng
Vic a cac phng trnh toan hoc m ta qua trnh can trn may can 2 truc co th
thc hin theo 2 hng chnh sau y:

Trang
22
1, Da vao cac s liu thc nghim va ly thuyt ng dang quy m hoa.
2, Da vao vic giai cac phng trnh thuy ng hoc cua lu cht khng chu nen trong
vung bin dang cua cac may truc quay.
n gian trong vic giai cac phng trnh thuy ng hoc, ngi ta a ra mt s
quy c nh sau:
+ Lc trong trng khng ang k so vi cac lc tac dung khac.
+ Bo qua thanh phn biu din gia tc trong phng trnh ng lng v dong chay chm,
nht cua lu cht ln.
+ Vt liu gia cng gia s la cht long Newton va qua trnh chay ng nhit.
+ Do khe h truc thng rt nho so v i ban knh truc nn cac gradien vn tc theo hng x
khng ang k vi h ng y.
+ Ap sut ch thay i theo truc x
Vi cac iu kin k trn, phng trnh ng lng cua lu cht tr thanh:
( ) 11 0 .
2
=

y
v
x
P
x

P: ap sut cua phn t lu cht
v
x
: vn tc cua phn t nay theo hng x
: nht cua lu cht


Tnh vn tc va lu lng vt liu qua may can:
Ly tch phn (11) vi cac iu kin bin:
( ) 12 .
2
2
1 2
1
v f v v
h
y
v v
h
y
x
x
= = =
= =

ta c:
( ) 13 .
2
1
. .
1
4
.
2
1
1 1
2
2
v
f
y v
h
f h
y
x
P
v
x
+
+

Lu lng cua vt liu i qua vung bin dang trn n v chiu dai lam vic cua truc can:
( ) 14 .
2
2

=
h
h
x
dy v Q

Trang
23
( ) 15 . .
12
1
. .
2
1
3
1
h
x
P
h v
f
Q

+
=
Tai h = h
3
, tc la tai im ra cua vt liu:
( ) 16 . .
2
1
3 1
h v
f
Q
+
=
So sanh (15) va (16) ta thay khi h = h
3
th 0 =

x
P
tc la ap sut at cc ai. Tai khe h co
chiu day bng h
3
.
Tai im ra cua vt liu th h = h
3
va ap sut at cc tiu (P = 0). Tai im i xng
vi im ra ta cung co h = h
3
va v tr nay ap sut at cc ai. Mt phng vung goc truc x
i qua v tr nay goi la mt phng trung hoa.
Tnh ap sut:
T (15) va (16) ta co:
( ) 17 . 12 .
2
1
. .
2
1
. .
12
1
. .
2
1
3
3
1
3 1
3
1

+
=

+
=

+
h
h h
v
f
x
P
h v
f
h
x
P
h v
f

T biu thc nay qua mt s bin i, ta c:
- Khi x > 0:
( ) [ ] C h h g
h h
R v f
P +
+
=
+ 3 1
0 0
1
. .
.
. .
.
2
3
.
2
1

- Khi x < 0:
( ) [ ] C h h g
h h
R v f
P +
+
=
3 1
0 0
1
. .
.
. .
.
2
3
.
2
1

Vi ( )
( )
( ) 19 .
3 4
.
2 3 4
.
0
0
0
3 0
0
0
2
3 0 3 0
3 1
h
h h
arctg
h
h h
h
h h
h
h h h h h
h h g

+

=

( ) 20
4 3 2 3
0
0 3
0
0 3
0
0 3
3
0 3
h
h h
arctg
h
h h
h
h h
h
h h
C

+

=
t
0
3
h
h
= , ta co:
( ) ( ) 21 1 . 4 3 1
2 3
+

= arctg C
Khi khe h truc rt be so vi ban knh truc va h c tnh bng cng thc ( ) 22
2
0
R
x
h h + =
th 1 va tnh toan ta co th dung cng thc:
( ) ( ) 23 1 5
2
3
C
Gia tr ap sut cc ai tai tit din trung hoa cho bi cng thc: ( )
2
h P P = (th h = h
3
vao
180
n
P- do x<0).
( ) 24 .
.
. . 3
.
2
1
0 0
1
max
C
h h
R v f
P
+
=

Trang
24
Tnh phan lc y cua truc:
Do s hnh thanh ap sut trong khi vt liu khi i qua vung bin dang, cac truc se chu mt
lc y theo h ng tach ri nhau. Lc nay c tnh nh sau:
( ) [ ] ( ) 25 , .
. . .
.
2
1
1
0
1

+
= g
h
R v W f
F
P

Trong o:
( )
( )
[ ]
( ) [ ] ( ) 26 1 1 1 4 3
1 1 1
1 . 2 3
,
1
+ +

+ +

=
arctg arctg
g

can truc cua vic lam dai chiu W
h
H
h
h
: ; ;
0 0
3
= =
Tnh cng sut tiu tn:
( )
( ) ( ) ( ) ( ) 27 , . 1 2 , .
2
1
. . .
4
2
3
2
0
0
2
1

+ +
+

= g f g
f
h
h R v W
P
Vi: ( ) ( )[ ] ( ) 28
1 1
3 1 1 3 4 ,
3

+ = arctg arctg g
( ) ( ) 29 1 1 ,
4
+ = arctg arctg g
Khi ty tc f = 1:
( ) ( ) 30
. . . . . 2
2
0
0
2
1

= g
h
h R v W
P
Trong o: ( ) ( ) ( ) ( ) 31 , . 2 ,
4 3 2
+ = g g g
Cac gia tr
4 3 2 1
, , , , , g g g g c cho bi bang sau:
1,00 1,02 1,05 1,10 1,15 1,18 1,2

1,000 1,086 1,245 1,640 2,428 3,520 5,304
g
1
0 0,0073 0,0467 0,1970 0,4817 0,7491 0,9977
g
2
0 0,0011 0,0135 0,0903 0,3111 0,5991 0,9515
g
3
0 -0,8504 -1,3455 -1,8717 -2,1759 -2,2207 -2,1329
g
4
0 0,4257 0,6796 0,9810 1,2435 1,4099 1,5422
C 0 0,0149 0,0579 0,1593 0,2851 0,3691 0,4281
Profile ap sut va profile vn tc:
T (18), ta co:
( )
( )
( ) 32 0
,
1
2
1
0
,
1
2
1
3
max
3
max
<

=
>

+ =
x
C
h h g
P
P
x
C
h h g
P
P


Trang
25
Phng trnh trn cho thy
max
P
P
phu thuc vao h va h
3
, tc la phu thuc vao x (v h = f(x))
va gia tr
h
h
3
= .
Khi: ( ) 0
max
= = =
P
P
C H g H h
( ) 1
max
2 2
= = =
P
P
C h g h h
( )
2
1
0
max
0 0
= = =
P
P
h g h h
0
max
3
= = =
P
P
C g h h
Trong o h
2
= h
3
dung ch im nm trn mt phng trung hoa ng vi x < 0.
T cac gia tr nay ta ve c profile ap sut nh sau:

Tng t nh vy, ta co profile vn tc trong vung bin dang:

T gian cho thy co s chuyn ng ngc chiu cua lu cht va do o lam tng
hiu qua trn. Vung nay goi la vung xoay. Vung xoay phai lun lun chuyn va cang nho
cang tt tranh hin tng ngui b mt.

Trang
26


e. Su un cong va bin phap hiu chnh
Di tac dung cua lc y truc sinh ra do vt liu i vao may trn, truc can b un
cong theo chiu lc y. Hin tng nay i vi qua trnh trn khng quan trong lm. Tuy
nhin, nu s du ng thit b can tm th vic un cong truc se gy ra s khng ng u b
day cua san phm, gia day hn 2 bn canh:

Mc u n cong truc di tac dung cua lc y cho bi phng trnh:
( ) ( ) 33
16
5
2
. 3 . . 6
2
. 3
24
4 3
2
2
2 2
W W
a Z W a
Z
W Z
EI
F
y
S
+ +

=
y: un tai im cach tm truc mt khoang Z
F
S
: Lc tac dung trn n v chiu dai truc
E: Modun an hi cua kim laoi ch tao truc
I: Mmen quan tnh cua tit din truc
W: chiu dai lam vic cua truc
a: khoang cach t tm hu hiu cua gi n u mc lam vic cua truc
Tai Z = 0, u n cong cc ai
( ) ( ) 34
5
24
1
384
. . 5
4
max
W
a
EI
W
F y
S
+ =
khc phuc s bin thin b day cua tm san phm do s un cong truc gy nn, ngi ta
dung nh ng bin phap sau y:

Trang
27
1, S du ng truc can co profile li:
2, t cheo cac truc can: (i vi truc cui cung).
Khi 2 truc can t cheo nhau vi goc cheo tng i nho, s thay i khe h gia 2 truc
doc theo truc i xng cho bi biu thc:
( ) [ ] ( ) 35 2 . 2 .
2
1
2
0
2 2
R h R Z h
Z
+ + =
h
Z
: khe h trai im cach tm truc 1 khoang Z
h
0
: khe h tai tm truc
R: ban knh truc
: goc hp bi truc i xng cua 2 truc
Khi
0
h R, ta co:
( )
( ) 36
2 4
.
0
2
2
0
h R
Z h h h
Z
+

= =
T (36) cho thy h phu thuc vao Z theo dang parabol trong khi o (33) cung cho
thy y phu thuc theo Z dang parabol (co tai liu noi khng phai parabol). Tuy nhin, gia tr
cua y va h tai cung 1 gia tr Z khng trung nhau do do bin phap t lch truc khng b
sung chnh xac u n cua truc do vt liu can gy ra.
3, Tao mmen chng un trong truc can
c thc hin truc can cui cung bng pitton thuy lc.
f. Trn trn may trn 2 truc
a cac phu gia vao khi polymer bng may trn 2 truc, trc tin khi polymer
phai c can u at c deo nao o va c cun tron theo truc pha trc cua may
(pha thao tac). Kt qua la co mt lp polymer bao quanh truc truc va khi polymer nm
trn khe truc.
Do qua trnh quay cua truc can se co nh ng dong polymer di chuyn ngc chiu quay
cua truc u vao cua vt liu tao nn gp cun phu gia khi o a c rai u doc theo
chiu dai lam vic cua truc, di tac dung cua cac ng sut trt, se gy ra cac bin dang
trt trong khi vt liu giup phn tan phu gia theo chiu chu vi truc (tc la toan b trn b
mt cua lp polymer). Nh vy, vn tc a phu gia vao khi hn hp phu thuc vao tac
ng li cun phu gia cua khi hn hp trn khe truc vao cac np gp cua mnh va qua trnh

Trang
28
phn tan phu gia phu thuc vao tac dung cu a ng sut trt gy ra khi vt liu i vao vu ng
bin dang cua may.
S khao sat tc a phu gia vao khi polymer cho thy trong thi gian u, vn tc
xm nhp cua phu gia la hng s , sau o giam dn va tin n 0. V vy thng khi a phu
gia hoc n vao khi polymer bng may can 2 truc ngi ta thng cho ht vao mt ln.
S khao sat qua trnh trn trn may trn 2 truc cho thy nu khng co s ct ao, s
xm nhp cua phu gia se khng xay ra c trn toan b khi hn hp ma co mt lp
polymer sat mt truc phu gia khng ti c. Lp nay goi la "lp cht". Ngoai ra, kt qua
nghin cu con cho thy trong qua trnh trn khng ct ao, khi hn hp trn khe truc vi
lng nho se hu hiu hn la lng ln. V nu khi nay ln se co t np gp hn va co xu
hng chuyn ng quay tron khi nay quanh mt truc ring, do o tr nn v hiu trong
qua trnh trn.
Tom lai, vi qua trnh trn khng ct ao, tnh ng nht cua khi hn h p se:
- Rt tt theo hng chu vi, do cac bin dang trt trong khe truc gy nn.
- Tt theo hng doc tru c (ngoai tr 2 u lam vic) nu phu gia c rai u theo chiu
dai lam vic cua truc.
- Xu theo hng ban knh, co 1 "lp cht" sat mt truc.
Hepner a nghin cu nh lng qua trnh trn trn may trn 2 truc vi lng nho
lycopodium (dang b t, mau vang, dung lam cht lam kh va hp thu) u nh lng bng
cach m hat n trong cac mu nho ly ra 1 cach co h thng t tm hn hp bng knh
hin vi. Va rut ra mt s kt lun sau:
1, Nu khng co ct ao, mc trn ch at n 71%, ngha la khng bao gi a t
c ng nht toan khi.
2, Qua trnh ct ao se nng mc trn ln 100%, bng cach a "lp cht" ln mt
trn, tc la a vao vu ng hoat ng.
3, Vi ky thut ct ao thng s dung ngha la ct khoang 1/2 n 3/4 b rng tm
polymer trn truc va ao ngc b mt "lp cht" ln trn. Kt qua cho thy vn tc trn gn
nh khng i
4, Nu qua trnh trn c thc hin bng cach ct cun i u th kt qua cho vn
tc trn tng ln 2 ln, nhng phng phap nay thc t khng c ap dung v thao tac nng
nhoc.
5, Vi ch ct ao, s hu hiu cua khi hn hp trn khe truc se khng con, va
thc t khi hn hp nay gy tiu tn nng l ng ma khng gop phn vao vic trn.
V phng phap trn trn may tr n 2 truc co ct ao, Hepner kt lun nh sau:
1, Hiu ng trn theo hng ban knh cua khi hn h p trn khe truc khng c trit
s dung ma qua trnh trn at c phn ln do hin tng cu n, ao va ep.

Trang
29
2, Qua trnh ct ao khng lam tng vn tc trn so vi qua trnh khng ct ao ma oi
hoi thao tac nng nho c hn va phu thuc vao ngi th ng can trn. Ngoai ra, iu kin
an toan khng cho phe p tng vn tc truc can tc la gii han kha nng trn cua may.
Hepner a ngh mt kiu may thoa man cac yu cu (hnh di):
1, Phai xao trn toan th "lp cht".
2, Phai tn dung c kha nng trn theo chiu ban knh cua khi hn hp trn khe
truc.
3, Phai han ch thao tac trn tm hn hp.
Thit b cai tin c ngh nay co thm mt tru c phu quay t do, co th di chuyn
qua lai n cac v tr trn cac truc chnh. Tm hn hp trn truc trc se chay qua truc phu
ri mi vao khe truc.
Khi truc phu v tr trn truc trc (v tr T) th qua trnh trn xay ra nh khi khng
co truc phu. a phu gia vao "lp cht", truc phu se chuyn sang v tr S (sau), phu gia
cho vao khe truc b cun vao "lp cht" trc kia.


Kt qua nghin cu vi bt lycopodium cho thy vic b tr truc phu nay at c
hiu qua trn cao nh trong bang sau:
Loai thit bj Gia trj 3 (phut)
Co ct ao 15 May trn khng
truc phu
Ct cun i u 8
May trn cai tin co truc phu 3,6
3 la thi gian at c mc trn 95% (xem nh la ng nht).
5. Trn trn may trn kin
a. Cu tao va hoat d ng
May trn kn con go i la may trn Roto, trn nguyn tc thuc loai thung trn.
Thng may gm 2 vo hnh tru ghep vao nhaum mi phn co mt canh trn quayquanh truc
ring cua mnh. Cac canh trn nay goi la Roto. Khi Roto quay quanh vt liu b ao trn,
manh nht la vu ng 2 Roto gp nhau. Phn vt liu nm nh Roto va vach bung trn se
xut hin cac ng sut trt, gy nn cac bin dang tr t, giup s phn tan cac cht c d
dang. Cac ma sat ngoai va ni trong khi vt liu se lam nong khi vt liu tao thanh mt

Trang
30
khi ng nht va lin tuc. iu chnh nhit khi vt liu khi trn, vo may co h thng
giai nhit, con Roto th rng co th cho n c giai nhit hoc hi nc gia nhit vao.
Cac Roto co th la cac loai canh trn dang hoc Z, hoc dang xon c. Tit din
cua Roto khng i, vi may trn kn thng dung th tit din la 1 hnh elip.
Cac phu gia va polymer c cho vao may qua ca nap liu. Sau mt thi gian trn
nht nh, hn hp c thao ra ca thao liu di dang khi.
thun tin cho vic gia cng tip theo, khi v t liu nay th ng phai a qua may
can 2 truc can thanhtm. V th, thng trong cac nha may gia cng polymer, may trn
kn thng c trang b thm may can 2 truc.
Hiu sut trn cung nh nng sut cua may trn kn cao hn may trn h. V an toan
v sinh cng nghip th may trn kn cung tt hn.
May trn kn thng c s du ng hn luyn cao su va nha hoa cht deo.
Trong qua trnh trn do cac lc ma sat nhit khi vt liu tng ln lam cho nht
giam => ng sut trt giam lam cho hiu qua trn kem. nhit khng i trong qua
trnh trn phai giai nhit cho h thng. Tuy nhin, vn tc truyn nhit ty l vi din tch b
mt truyn nhit, tc ty l vi K
2
(K: ty s ng dang) con cng sut tiu tn (lng bin
thanh nhit) ty l vi th tch bu ng may, t c la ty l vi K
3
. V vy, vic duy tr nhit
khng i la kho khn, c bit la i vi may co th tch bung ln. Do o , thng th tch
cac may nay b gii han.
b. Phn tich thuy dng
Vic s du ng cac phng phap thuy ng va giai cac phng trnh nay co nhng cng
thc tnh toan cho may trn kn phc tap hn nhiu so vi may can 2 truc do nh ng ly do
sau:
- Cac bin dang vt ly trong bung may khng ng nht. Phn vt liu gia nh Roto
va vach may co bin dang chay mm cac phn khacth chu yu la bin dang dao va
bin dang an hi.
- Cac dong chay b xao trn do th tch cua bung trn thay i bt thng, va co luc ap
sut vt liu bn trong tng manh y np nap liu ln.
Tuy nhin, trong vu ng bin dang manh me nht, tc la khe h gia nh Roto va vach
bung may, ng sut trt va v tc trt bin thin n nh hn va toan th khi vt liu
u i qua vung bin dang nay do s lch pha trong s chyn ng cua 2 Roto. S lch pha
nay se lam cho cac hat phn tan dn dn b cun theo do ng vt liu va i vao vung bi n dang
gia khe h Roto va vach may. Cho nn cac kt qua thu c t vic phn tch thuy ng
hoc trong khe h gia Roto va vach bung may cho phep c tnh c cac thng s ky
thut cua may trong mc chp nhn c.
Cung ging nh trong trng hp may trn h , vic phn tch thuy ng hoc may trn
kn c thc hin trong mt s iu kin n gian hoa bai toan nh sau:
1, Lu cht la cht Newton.
2, Qua trnh trn ng nhit , nhit nh Roto va vach bung may bng nhau.

Trang
31
3, B day khe h gi a nh Roto va vach may khng i va rt nho so vi b r ng
nn ch bin thin cua v
x
theo hng y la ang k.
4, Ban knh cong cua vach bung may rt ln so vi b mt rng cua nh Roto, do
o co th ap dung m hnh phng khao sat dong chay.
May trn kn c m hnh hoa co tit din nh sau va thn tin cho vic khao sat
ta xem Roto ng yn con bung may quay vi vn tc N vo ng/phut, tc la vi vn tc dai:
N R v . . 2 = .

Chon h truc toa nh hnh ve, chiu (+) hng theo chiu quay cua vo bung may.
Phng trnh ng l ng ap dung cho vng khe h gia nh Roto va vach may trong
cac iu kin nu trn co dang:
( ) 2 0 .
2
=

y
v
x
P
x

Ly tch phn (2) vi: y = 0; v
x
= 0
y = h; v
x
= v
Ta c: ( ) ( ) 3 . .
2
1
2
y
h
v
y h y
x
P
v
x
+

=
Lu lng cua lu cht vung nh Roto:
( ) 4 .
12 2
.
.
12 2
.
.
2 1
3
3
0
P P P vi
x
P h h v
Q
x
P h h v
Q
dy v Q
h
x
=

+ =

=
=

Bng phng phap tnh tng t cho cung bn ngoai khe h gia nh Roto va vach bung
may, ta co:

Trang
32
( )
( ) ( )
( )
( )
( ) ( )
( )
( )
( )
( )
( )
h
H
vi
h
v
x
P
h
h H
h
h
h
h H
v
h H
h H v
x
P
h H
v
H h
x
P
x
X
t h H
v
x
X
H h
x
P
h H
v
X x
P x H h
x
P
h
v
H
v
X
P H h
x
P
X
P H H v
x
P h h v
X
P H H v
Q
=
+

=

=
+

=

= +

= =

=
6
1 . . 6
.
.
. . 6
.
. . 6
2
.
12
1
.
;
2
. 12
12
2 .
.
.
12 12
.
.
2 2
.
12 12
.
.
12 2
.
.
12 2
.
5 , 4
3 .
12 2
.
3 2
3 3
2
2 3 3
3 3
3 3
3 3
3 3
3 3
3

Th (6) vao (3):
( )
( )
[ ]
[ ] ( ) 7 . .
1
.
. 6
. .
1 . . 6
.
2
1
2
3 2
2
3 2
y
h
v
y h y
h
v
y
h
v
y h y
h
v
v
x
+
+

=
+
+

=

Goi

V la vn tc trt trung bnh. Theo nh ngha ( ) 8

. . 2
h
N R
h
v
V

= =

ng sut trt trung bnh:
( ) 9
. . . 2
.
.
.
h
N R
h
v
V

=

= =


Bin dang trt cua lu cht:
x oan trt cht lu gian thi la t t V 1 .

=
x x
v
x V
v
v
t
.

= =
Trong o:

= =
h
x x
Q
h
dy v
h
v
0
.
1
.
1

Th (6) vao (4), ta co:
( )
( )
( )

+

+ =
+
+

+ =
3 3 2
2 3
1
1
2
. . . 6
.
12 2
. h v
h
v h h v
Q

Trang
33
( )
+
+
=

+
+ +
=
3
3
3
3
.
2
. .
2
. h v h v

( )
( )
( )
( )
( ) 10
.
2
.
2
.
. . . 2 .
.
2
.
2
3
2
3
3
2
+
+
=
+
+
= =
+
+
=

h
x
x v h
x N R
v
x V
v
v
x
x

Trong 1 n v thi gian din dang trt lp lai N ln. Vy bin dang trt trong n
v thi gian la:
( )
( )
( ) 11
.
. 2
2
3
+
+
=
h
x N

T (8), (9), (10), (11) cho ta tnh c cac gia tr cua vn tc trt trung bnh, ng
sut trt trung bnh va bin dang trt trong n v thi gian. y la cac thng s quyt
nh tnh nng cua qua trnh trn. Nu 2 may co cung

V, va . N se hoat ng h u hiu
nh nhau.
Da vao cac kt qua phn tch thuy ng trn y ta se co quy m hoa thit b nay.
V qua trnh trn kn gm 2 may nh hnh trn ghep lai va ta xem 2 may nay la ng dang
nhau vi ty s ng dang la K.
( ) 12
0 0 0 0 0 0
B
B
h
h
H
H
x
x
X
X
R
R
K = = = = = =
R, X, x, H, h nh trn, B la chiu dai cua Roto.
Xet trng hp 2 may co cung vn tc, N = N
0
va gia s T = T
0
. T (9), (11), (12) ta c:
(T, T
0
: nhit ):
( )
0
0
0
. .
13
=
=
=

N N
V V

T (13) => ca 2 may trn se co tac dung ging nhau trong qua trnh trn.
Nng lng tiu tn trn n v th tch cua hn hp cung co th c chng minh la
bng nhau cho ca 2 may.
c,Qua trinh phn tan phu gia trong may trn kin:
Qua trnh trn thng c phn bit ra lam 2 loai: trn n gian va trn phn tan.
Trong qua trnh trn phn tan chung ta xet n s ng nht cua hn h p mc
cu tao ( texture) tinh hn, trong o co s giam kch thc cua cac khi tp kt vt liu n,
co khi n kch thc cua tng hat n.

Trang
34

May trn kn c xem la may trn phn tan hiu qua v ng sut bin dang tac dung
rt manh me nn co kha nng pha v c cac khi tp kt hat n thanh nh ng hat ri rac
trong khi polymer.
Mac Kelvey a nghin cu s phn tan cua phu gia va a ra kt lun:
1, ng sut trt ln se h tr cho vic phn tan. Vi mt h thng cho sn se co mt
gia tr gii han dui cua ng sut
min T
, ma di gia tr nay khng xay ra qua trnh phn tan.
Khi ng sut trt ln hn
min T
th ch co cac tp hp cac hat n co s nh hng ban u
thun li (truc cua chung thng go c vi dong chay) mi phn tan c.
2, Nu dong chay trong may trn la n h ng th ch co nh ng tp hp hat n co s
nh hng ban u thun li mi b pha v . Cac tp hp co s nh hng ban u theo
chiu dong chay se khng b pha v. Tuy nhin, vi may trn co dong vt liu lin tuc i
hng th qua trnh trn se giup phn tan cac hat n. Vi thi gian u cn thit, cac tp hp
dn dn c nh h ng thun li va s pha v tp h p se xay ra.
3, Trong trng h p lc hut gia cac hat la lc hoa tr th cp (cac lc vandeval) va
din tch tip xuc gia cac hat t phu thuc kch thc hat th lc hut gia cac hat se khng
phu thuc kch thc hat va hat co kch thc ln se d b phn tan hn hat co kch thc
nho.
JONE va SNYDER a nghin cu qua trnh trn trn may trn kn va co kt qua thc
nghim cho trng hp phn tan bt ZnO trong mt loai cao su nh sau:



Nhit d vo
may (
0
C)
Nhit d cui
cung (
0
C)
Thoi gian
trn (phut)
Vn tc Roto
(vong/phut)
Nng luong
tiu hao (Wh)
Muc d phn
tan tuong di
50
65
80
50
50
50
92,5
100
107,5
80
94,5
105
3
3
3
4
3
2
69
69
69
35
69
137
398
380
379
268
398
532
1
2
3
3
1
2
S phn tan ZnO trong cao su GR-S trn may trn kn
Trong bang nay, 3 th nghim u ng vi vn tc Roto khng i, tc vn tc trt tai
nh Roto khng i, kt qua cho thy mc phn tan ty l nghch vi nhit . iu nay

Trang
35
la do s giam nht khi nhit tng, hu qua la ng sut trt giam a n mc phn
tan giam.
Kt qua 3 th nghim cui cho thy vic tng vn tc Roto lam tng vot nhit , mc
phn tan i qua 1 cc ai ri giam xung. Hin tng nay la do anh h ng cua nhit sinh
ra lam tng nhit khi vt liu, nht giam xung gy anh hng ngc vi s tng ng
sut trt khi tng vn tc Roto.
Tom lai:
- Khi tng nhit hiu qua trn giam
- Khi tng vn tc Roto th thi gian trn at c mc phn tan na o o se rut ngn
lai tuy nhin cn phai co h thng giai nhit cho may tt tranh hiu ng tng nhit
cua khi vt liu khi vn tc Roto tng.
- Dang cua nh Roto co anh hng ln n bin dang trt cua khi vt liu, do o anh
hng n cng sut tiu tn va mc phn tan.
6. Trn va nhua hoa trn may dun truc vit
Kt qua phn tch cua Mac Kelvey cho thy u hin din cua dong chay ngang tao s
lun chuyn trong tit din ranh vt ong vai tro quan trong trong qua trnh trn khi vt
liu. Bng phng pha p tnh Mac Kelvey a tm c phng trnh tnh bin dang tr t tng
cng cua khi vt liu nh sau:
( ) ( )
( ) *
3
,
cos . 3
2
1
1

=
Sin
a G a F
H
L
T

L: chiu dai truc vt
H: b su ranh vt
: goc xon cua rng vt
D
P
Q
Q
= : ty s dong chay ap sut vi dong chay nht
H
y
a = : vi y khoang cach t ay ranh vt n im khao sat
( )
( ) ( )
( ) ( )( )
( )
( ) ( )
( ) ( )( )
0 0
0
0 0
0
1 1
3 1 6 3 1 1
,
1 1
3 1 3 1 1
a a a a b a a
a b a b
a G
a a a a b a a
a b a b
a F
+
+ + +
=
+

=

H
y
a
0
0
= vi y
0
la v tr tng ng cua y trn vong lun chuyn trong tit din ngang cua
ranh theo chiu ngc lai vi chiu chuyn ng cua y.
b: Phn thi gian lu cht trong vung trn cua ranh so vi toan b thi gian lu cht nm
trong ranh.
T phng trnh () chung ta co th rut ra nh ng kt lun sau:

Trang
36
1, Vt co ranh can se tao s trn hu hiu hn la vt co ranh su. Hiu qua trn ty l vi
chiu dai cua truc vt.
2, S lam ngui truc vt se lam tng hiu qua trn v no lam giam b su hu hiu cua
ranh vt.
3, S gia tng ap sut vn tc vt khng i cung tng hiu qua trn v vn tc vt
khng i s gia tng ap sut lam tng va tng
T
.
4, S gia tng ap sut mt xut lng khng i cung tng hiu qua trn nhng
khng bng tng ap sut vn tc vt khng i. iu nay la do tng ap sut xut lng
khng i oi hoi phai gia tng vn tc vt => Q
D
gia tng, cho nn tng nhng khng
nhiu nh trng h p trn.
III. Tao hat polymer
Muc ch: Vic tao hat polymer nhm cac muc ch chu yu sau:
- Tao iu kin d dang cho qua trnh gia cng
- d bao quan, vn chuyn, han ch tht thoat do ri vai.
Qua trnh tao hat thng c thc hin bng 2 phng phap: Tao hat luc con nong va tao
hat luc ngui.
- tao hat luc con nong ngi ta lp thm u un ( u bep) nhiu l, ma qua o cht
deo lam nhuyn c y ra khoi ming u lep th c dao quay ct thanh hat theo
kch thc nh t nh. Hat oc tao ri xung khoang cha o no c lam ngui bng
nc hoc bng khng kh lanh. Cac hat c lam ngui bng nc khi em i sy va
ong goi, cac hat vt liu c tao khi con no ng co dang det, trn hoc dang cu.
- tao hat khi ngui, ngi ta tach cac si c un ra khoi u lep, keo qua b nc
lanh lam ngui. Cac si vt liu c b phn vn chuyn a vao b phn tao hat
c dao ct thanh hat co dang tru tron, chiu dai 2 3 mm.

Trang
37
Chuong IV: GIA CNG SAN PHM B NG PHUONG PHAP DU N
I. Dc dim
un la mt phng phap gia cng chu yu dung cho nha deo va cac vt liu an hi
nh cao su, trong o vt liu trangt thai chay nht c y lin tuc qua 1 khe h co tit
din nht nh goi la u tao hnh.
Phng phap un lin tuc ch ap dung cho nha nhit deo va vt liu an hi, con i
vi nha nhit rn th ch ap dung c phng phap gian oan trn may un piston.
c im cua phng phap un lin tuc la:
- Nng sut may rt cao.
- San phm ch c nh hnh theo 2 chiu. Do o, m c chnh xac cua kch thc san
phm phu thuc vao nhiu yu t nh ch gia cng (nhit , ap sut...), ch x ly
sau khi san phm ra khoi u tao hnh (keo cng, nh hnh...) (take off).
- Bng cach thay i u tao hnh hoc kt hp vi cac b phn x ly phi u n khac nhau,
may un co th san xut ra nhiu mt hang khac nhau nh: mang mong, tm phng, si,
thanh, ng, boc cap va dy dn, cac san phm rng, li...
Ngoai ra, thit b un truc vt con co th s dung nh a hoa, tao hat, trn...
II. May dun truc vit
1. Phn loai
May un truc vt co nhiu loa i, tuy theo cng dung, loai vt liu gia cng ma ngi ta
chon loai may thch hp. Vic phn loai may un cung cha c thng nht, ai th may
un co th c phn loai trn cac c s sau:
- Theo s vt hoat ng
- Theo cng dung
a. Phn loai theo s truc vit hoat dng
May un truc vt co th co 1 hay nhiu vt (thng la 2 hoc 3 vt). i vi may un
nhiu truc vt, cac truc vt co th quay n khp hoc khng n kh p, cung chiu hoc ngc
chiu. Do cu tao phc tap, nht la b truyn ng nn may un nhiu truc vt t c s
dung trong cng nghip u n ta o hnh ma thng c dung trn va nha hoa hn hp
nhiu cu t.
b. Phn loai theo cng dung:
Theo cng dung th c chia lam nhiu loai nh: may un gia cng cht deo, may un
gia cng cao su, may un san xut mang mong, ng... i vi m i loai cng dung, oi hoi
phai co 1 cu tao thch hp am bao tnh nng gia cng tt nht. Vic dung ln ln cho
nhau, khng nhng khng co hiu qua kinh t ma i khi khng thc hin c cac qua
trnh ky thut theo yu cu.
2. Cu tao may dun truc vit
a. Cua nap liu

Trang
38
Ca nap liu co th co tit din tron, oval, ch nht hoc vung, thanh dng, xin, tip
xuc .. Sau y la mt s v du v ca nap liu:

Chiu dai cua ca nap liu khng c be hn kch thc cua 1 b c vt.
b. Truc vit
y la b phn chnh cua may, quay trong xi lanh, nhim vu cua no la lam mt b
phn tip nhn nguyn liu tai ca nap liu, tai n vung nha hoa, tao ma sat trt nh a
hoa va trn, tac dung nh mt bm nha long nhm tao mt ap sut nao o y nha
long thoat khoi u tao hnh.

Trang
39
Nguyn liu trong vt co th chia lam 3 vu ng:
- Vung vn chuyn hat rn: Nguyn liu dang hat rn trong vu ng nay.
- Vung nha hoa (vung nen): Nguyn liu dang bt nhao, gm h n hp ln ln polymer
nong chay va cac hat rn.
- Vung phi liu (vung o lng): Nguyn liu vung nay dang chay nht.
Nh vy, khi di chuyn t cua nap liu n u tao hnh, khi lng ring cua nha thay
i lin tuc va do o vt cn phai co mt h s nen nao o. thc hin iu nay co th th c
hin mt trong cac giai phap sau:
- Thay i b su ranh vt
- Thay i bc rng vt
- Kt hp ca 2 phng phap trn
Xet v mt c hoc th truc vt co b su ranh vt khng i bn hn. Trai lai, xet v mt
thit k ch tao va tnh nng ky thut th vt co bc rng khng i n nh hn v khi thay
i bc rng se a n s thay i goc xon. T o keo theo s thay i ang k mt loat
cac thng s ky thut khac ngoai vic kho khn khi ch tao.
Cac thng s c ban cua truc vt:
L: Chiu dai
D: ng knh
t: bc vt (thng t = D)
: Goc nging ca nh vt
h
1
, h2: Chiu su cua rang vt
h: b rng ranh vt (w)
e: B day canh vt (e = 0,1D)
Mt trong nhng thng s hnh hoc co anh hng nhiu n cht lng san phm la
chiu dai truc vt v no anh h ng n thi gian lu cua nguyn liu trong may. Tuy theo
muc ch s dung, chiu dai cua vt thay i trn mt khoang rng. gia cng cao su th ty
l 4 3 =
D
L
, con gia cng nha nhit deo th ty l nay ln n 15 20.
Chiu dai cua cac vung phn chia trn truc vt tuy co tnh quy c nhng rt quan
trong nht la chiu dai vung phi liu. Nu chiu dai vung phi liu (metering section) ngn
se rt bin ng (trong vung lam vic) nhit va ap sut, nng sut thay i nhiu. Trai
lai, may co chiu dai vung phi liu ln cac thng s trn se n nh hn, ng thi ap sut
cung ln hn.
tng nhuyn, ng nht cho cht deo, ngi ta cung co th s dung cac truc
vt c bit.



Trang
40
Truc vt thng c ch tao bng thep khng g, co cng cao va h s ma sat i
vi nguyn liu phai be v mt trong nhng yu t am bao nng sut cao la h s ma sat
cua truc vt i vi polymer phai be hn cua xi lanh i vi polymer. B cao cua rng vt
c tnh toan u am bao bn cua truc vt va n nh cua dong chay. Chiu cao
nay khng vt qua 0,1 ln b rng ranh vt. Mt s gia tr b cao ranh vt nh sau:

Trang
41
Ty l L/D 15 20 25 30
B cao rng vt (mm) 4 4,5 4,5 5,3 5,6 6 5,5, 6,5
Cac vt un thng c gia cng vi h s nen ep t 1,5/1 n 4/1 (la ty s gia th
tch cua phn u vung nap liu chia cho th tch vung o lng, c xac nh bng cach
chia chiu su ranh vt 2 vung tng ng) am bao khng kh b loai ra hoan toan.
Nhng dang vt liu co s kt khi cang kem (bt...) th s dung truc vt co ty s nen cang
cao. Sau y la mt s thng s c ban cua truc vt khi s dung cho cac loai nh a khac nhau:
.
c. Xi lanh
La mt ng hnh tru, thng c ch tao 2 lp, lp ngoai chu lc, lp trong chu ma
sat va n mon va co th thay th d dang.
Tuy theo cach t nong, lp ngoai co th co 1 hay 2 vo . Nh ng may dung gia cng
cao su thng co 2 vo co th gia nhit bng hi nc hoc tac nhn hoi nhit khac, v oi
hoi nhit khng cao nhng yu cu kim soat nhit chc che. i vi gia cng cht deo,
vo ngoai thng 1 lp c t nong bng in tr hoc in cam ng t v yu cu nhit rt
cao.
Gia xi lanh va u canh vt co khe h rt nho v th xi lanh va truc vt khng tip uc
vi nhau. Trong qua trnh quay, thc t truc vt "bi" trong khi cht deo nong chay.
tng nng sut vn chuyn, v t liu cua may un trn oan nap liu ng i ta cn va
cac ranh ( cn co tac dung tng khi lng vt liu c nap con cac ranh ngn can s
quay qun cua vt liu. Chiu dai cua cac ranh khoang
3. Qua trinh hoat dng cua may dun truc vit
Qua cua nap liu, nguyn liu ri vao ranh vt. Khi truc vt quay, nguyn liu se c
tai dn v pha trc n vu ng nha hoa. Trong qua trnh vn chuyn, nguyn liu se nh n
nhit cung cp t bn ngoai va do ma sat chuyn t trang thai ri sang mm cao va cui
cung la dang chay nht lin tuc:

Trang
42


(chu y: trong hnh trn, vung A nha chay do nh n nhit t bn ngoai, vung B do ma
sat)
vung phi liu, nh ma sat ma nha long c y ti trc, tao mt ap lc u
vt y nh a thoat khoi u tao hnh. Ra khoi u tao hnh, hnh dang cua san phm c
hnh thanh va nh hnh san phm cn c lam ngui n trang thai thuy tinh.
Khng kh vao may cung vi vt liu se c y ngc ra sau nh ap sut trong may,
qua khoang liu va ra ngoai.
San phm sau khi c nh hnh dang lin tuc, tuy theo muc ch s dung va loai
sa n phm, ngi ta ct thanh tng oan cn thit.
Vic lam ngui khi thoat ra khoi u tao hnh co th bng nc hoc khng kh.
thay th nguyn liu th tt nht nn chu y mt s nguyn tc sau:
- thay th nha co nht thp bng nha co nht cao (nha co nht thp c
gia cng trc)
- thay th nha co mau sang hn bng nha co mau ti hn (rt tt trong trng hp
cung loai nha)
- s dung tac nhn lam sach.
- S dung mt loai nha co nhit gia cng trung gian gia 2 loai nha.
Tac nhn lam sach ph bin la cast acrylic va PE - based compounds. Nha cast
acrylic no ng chay khng hoan toan va thch hp vi a s loai nha, con PE-based
compound cha cac tac nhn mai mon c hoc va cac tac nhn lam giam s bam cua nha cu
va cn bn trong may un thch hp vi cac loai nha olefin, styren, PVC.. C ch lam sach
cua cac tac nhn nay la co ra va y cac loai cn bn ra ngoa i. Lng dung khoang
18g/mm ng knh truc vt.

Trang
43



Trang
44

4. Su bin di trang thai va chuyn dng cua nguyn liu trong ranh vit
Nh a noi trn, trong qua trnh chuyn ng trong ranh vt t cua nap liu n u vt,
do ma sat ngoai, ma sat ni va nhit cung cp, nguyn liu thay i trang thai t rn sang
long nht. Tng ng vi s thay i trang thai cua vt liu, chc nng cua vt va cac nh
lut chi phi chuyn ng cua vt liu cung thay i.

Trang
45
vung cp liu: vung cp liu nay gia cha nng vn tai cua vt liu. Chuyn ng
cua mt liu tun theo quy lut ma sat kh va s ao ln khi vt liu cha ro rang. Qua
trnh chuyn ng cua vt liu mang c im chuyn ng khi, khi lng ring vt liu
thay i do vt liu b nen ep trong ranh vt.
Vung lam chay: vt gi chc nng nha hoa khi hn hp. Nguyn liu vung nay la
hn hp nha long va bt nha. Chuyn ng cua vt liu tun theo quy tc vt rn co bi
trn. Hin tng ao ln xut hin ro ne t hn.
Vung phi liu: con goi la vung nha long, y vt ong vai tro nh mt may bm.
Nguyn liu a hoan toan chuyn sang trang thai chay nht. Tuy chuyn ng mang tnh
cht chuyn ng kh i, nhng khac vi vung nap liu y chuyn ng tun theo cac quy
lut ma sat nht vi s hnh thanh cac lp long.
Tnh nng cua may u n truc vt phuc thuc vao vic thc hin 3 nhim vu nay nh th
nao. Trn nguyn tc tnh nng tng quat cua may u n co th xac nh bng s phn tch
tnh nng tng vung sau o kt hp lai. Tuy nhin, khi vung phi liu khng b qua tai th
chung ta co th s du ng cac kt qua phn tch vung phi liu phn tch, tnh toan iu
hanh may. Ngoai ra, t cac kt qua phn tch nay chung ta co th rut ra c mt s kt lun
tng quat v cac c trng nh ng nhtv nhit cua san phm, v vn tc un... Do
vy, trong cac phn sau chung ta ch phn tch vung phi liu cua may trong o may c
xem nh mt bm loai vt.
III. dc dim dong chay cua nhua long trong ranh vit
1. M ta dong chay
Dong nha long di chuyn trong vt un la do s chuyn ng tng i cua vt so vi
xi lanh. tnh toan d dang, thng chu ng ta xem nh vt ng yn, con xi lanh th quay
vi vn tc N R V . . 2 = .
Khi xi lanh quay, lp nha mong tip cn vi thanh xi lanh co vn tc cua thanh xi
lanh, vn tc nay giam dn theo b su ranh vt va bng 0 tai b mt truc vt.
Do cac rng vt nghing so vi truc quay cua xi lanh nn khao sat, vect vn tc v
r

c phn thanh 2 thanh phn vung goc:
z
v
r
: hng doc theo truc vt
x
v
r
: nm trong mt ct ngang cua truc vt (ranh vt)
Nu u ra cua vt h, ta co 2 dong chay:
1, Do ng chay doc truc, tng ng vi
z
v
r
se quyt nh lu lng cua nha long c
un ra.
2, Dong chay ngang, tng ng vi
x
v
r
, dong chay nay khng anh hng n lu
lng cua nha nhng no co tac dung ao tr n cht long trong ranh vt, giup tao s ng u
khi vt liu.

Trang
46
Dong chay khi u ra cua vt h goi la dong chay nh t v no c hnh thanh do s
chuyn ng tng i cua xi lanh. Lu lng dong chay nay la lu lng cc ai cua may
un.
Khi u ra cua vt c can tr (do li loc, u tao hnh) th ap sut c hnh thanh
t u vt. Do gradien ap sut, chung ta co th xem nh co mt dong chay nghch (hay con
goi la dong chay ap sut) c hnh thanh. Thc t khng co dong chay nay ma dong chay
doc truc se b giam khi u ra b can tr. d phn tch, vi khai nim dong chay ap sut
ta co th xem do ng chay doc truc cua vt la tng dong chay nht va dong chay ap sut, tc la
lu lng cua dong chay doc truc bng hiu cua lu lng chay nht va dong chay ap sut.
Khi u ra b bt kn hoan toan, lu lng doc truc cua nha bng 0. Ngha la hiu ng
2 dong chay thun va nghc bng nhau. Khi o, ap sut hnh thanh tai u ra cua vt la cc
ai.
Ngoai 2 thanh phn dong chay thun va do ng chay nghch anh hng n lu lng
cua vt un con co dong chay ro gy nn do s sai lch ap sut cua nha long 2 bn rng
vt. Dong chay nay cha y qua khe h gia nh rng vt va xi lanh. No lam giam lu lng
chung cua vt un. Tuy nhin, khe h be va nha long co nht cao nn tn tht cua lu
lng do chay ro la khng ang k, nn khi tnh toan thng t chu y n dong chay nay.
2. Cac phuong trinh xac djnh dc tuyn cua vit
a. Dong chay doc truc
La tng cua dong chay nht (Q
D
) va dong chay ap sut (Q
P
).
tnh toan lu lng va ap sut, ngi ta dung m hnh phng, dong chay trong ranh tit
din ch nht. Kt qua phn tch thuy ng ho c cho:
( ) 1 4 .
2
. .
=
D
Z
D
H V W
Q
( ) 2 4 . .
12
.
3

=
P P
Z
P H W
Q
H: Chiu cao ranh vt
W: B rng ranh vt
: nht cua nha long trong ra nh
V
Z
: vn tc (mt bin) xi lanh phu thuc vao ty l
W
H
. Chung co gia tr bang sau:
W
H

0 0,05 0,1 0,2 0,3 0,4
D

1 0,971 0,943 0,887 0,822 0,769
P

1 0,963 0,937 0,874 0,804 0,744

W
H

0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 1

Trang
47
D

0,718 0,669 0,623 0,579 0,538 0,5
P

0,686 0,63 0,576 0,523 0,471 0,425
Vic s dung m hnh phng giai quyt bai toan vt un cho kt qua tt i vi vt
co ranh can. i vi vt co ranh su, kt qua sai lch nhiu. iu nay co th thy ro khi vit
lai cac phng trnh (4-1) va (4-2) bng cach thay cac gia tr W va V
Z
.
=
=
cos . . .
sin . .
N D V
e D W
z

( )
2
. sin . . cos . . . H e D N D
Q
D

=
Qua mt s bin i ta co:
( )

=

=
Z
P H D
Q
Z
P e D H
Q
N H D
Q
P
D
D
.
12
sin . . .
.
12
sin . sin . .
2
cos . sin . . . .
2 3
3
2

Trong o Q phu thu c vao D va . Ma trong m hnh phng ta khng co c s
chon va D cho ung (D chon la ng knh cua rng vt hay ly ng knh trung bnh va
thay i theo chiu su ma tai o goc c o. Do

=
D
t
arctg
.
).
Khi chon ng knh nh rng vt tnh toan, chung ta co th a vao tha s hiu
chnh v cong cua xi lanh. Tha s nay c tnh nh sau: Nu goc xon nho , ta co th
dung m hnh tru ng truc. Vi m hnh nay th lu lng dong chay nht c tnh:
( )
1
2 1
1
2 1
1
ln
2
1
2
cos sin . .
. .
2

=

=
=
D
H
D
H
D
H
D
H
e H D
N Q
CD
CD D

Gia tr cua

= = 5 , 0 ; 0 1 1
D
H
khi
CD CD
, ngha la gia tr ng knh s dung m hnh
phng phai ln hn ng knh nh rng khi tnh toan. V gia tr cua
CD
, cho n nay cha
tnh c.

Trang
48
Nu nh t thay i theo chiu su ranh vt, iu nay thc t thng gp do khi un
nong va lam ngui xi lanh hay truc vt. tnh toan trng h p nay, ta xet trng h p
thay i tuyn tnh theo b su cua ranh vt. Trng hp nay lu lng tnh theo cng thc:
P
m
D
Z
P
N Q

= . . .
Vi:
( )
( )
( ) ( )
[ ]
vt ranh ay nht
lanh xi thanh tai nht
S
b
e D H
bnh trung nht
e D H D
Z
b
D P
D
m
:
: ,
1
1
1 3
ln
1
1
2 1
1
1 3
ln
1
1
2
12
sin . . . sin .
: ;
2
cos sin . . . .
3

=


+
=

+
=

=

=

Khi lam ngui truc vt giam tng
S
va be hn 1 giam
P
. Trai lai, khi
be hn 1 th
P
tng, tc dong chay nghch tng, => Khi lam ngui truc vt th lu lng
giam nu vn tc gi khng i, cung nh nht trong bnh (
m
) khng tng qua mc.
Khi t no ng truc vt,
D
tng va
P
cung tng, ngha la dong chay thun va nghch
u tng. Tuy nhin, dong chay thun chim u th. V th, khi t nong truc vt th lu
lng co th se tng trong vung 100 1 < < .
Phng trnh biu din c tuyn cui cung cua vt cho bi:
P D
Z
P
N Q

= . . . .
Phng trnh nay goi la phong trnh c tuyn khi do ng chay ro khng ang k, biu din
mi quan h gia lu lng va ap sut hnh thanh.
b. dong chay ngang
Phng trnh cua dong chay ngang:

=
H
y
H
y
V V
x
2 . 3 .
2

H: chiu su ranh vt
y: khoang cach t ay ranh vt n im xet.
T phng trnh nay, ngi ta ve c Profil vn tc cua dong chay ngang
c. Dong chay ro

Trang
49
Xut hin chu yu do s sai bit v ap sut 2 bn thanh rng vt. Khi tnh n anh h ng
cua dong chay ro thanh rng vt. Khi tnh n anh hng cua dong chay ro i vi lu lng
cua may un th phai a vao h s hiu chnh (thng la 1,2 trong thc t) va phng trnh
c tuyn cua vt trong trng hp tng quat la:
( )
( )
lanh xi va vt rng nh H
h khe cao chiu
e
D
e D H
e D H D
Z
P
Z
P
N Q
ro chay dong Q Q Q Q Q
L L P D
:
: ;
10
. sin . .
12
sin . . sin .
2
cos sin . . . .
.
: ;
3 2 2
3

=

=

=

=
+ + =

Nu sin . .D e :
12
sin . . .
;
2
cos . sin . .
2 3 2 2

=

=
H D D

3. Cac yu t cn luu y khi thit k, lua chon tinh nng cua may dun truc vit
Khi la chon may u n, cn c c ban u tin la loai san phm va nng sut. Nng
sut cua may un Q
e
(pound/gi) co th tnh theo ng knh truc vt (n v inch) D
b
nh
sau:

2 , 2
) ( 16
b e
D Q =
Nng sut va san lng may un c t lng bng nhiu phng phap ly thuyt
khac nhau. Tuy nhin cac gia tr tnh c ch la gn ung v nng sut cua may phu thuc
vao iu kin vn hanh. V vy nng sut thc cua no ch c xac nh trong mt iu kin
vn hanh thc t cu th nao o. Mt yu t quan trong anh h ng n nng sut may khi vn
hanh la nhit . Mi quan h gia s thay i nng sut va nhit nh sau:
T n b Q = ). / .( 100 (%)
Trong o s thay i nng sut tnh bng %; b la h s nhit (
0
C
-1
hoc
0
F
-1
) noi
ln mc thay i nht theo nhit , n la ch s mu (power law index) noi ln mc
thay i nht theo tc trt.

Trang
50

T cng thc trn ta thy, i v i mt s loai nha, khi nhit thay i se dn n s
thay i nng sut rt ln (V du PVC). iu nay lam cho ap sut tai u tao hnh cung dao
ng. Ngoai ra s thay i vn tc nap liu va vn tc lam chay cua 2 vu ng nap liu va lam
chay cua vt cung se lam ap sut thay i. S bin ng v ap sut tai u tao hnh cung co
th la do s thay i tr lc cua dong chay trong thi gian hoat ng, v du l i loc dn dn
b tt. Tt ca nh ng yu t trn lam cho ap sut trong thi gian hoat ng dao ng chung
quanh gia tr trung bnh P , o la gia tr o c va dung tnh toan.
i vi vt co ranh can se n nh trong hoat ng hn la i vi vt co ranh hoat ng
su.
Mt yu t quan trong cn lu y la thi gian lu cua nh a trong may. y la yu t c
bit quan trong i vi nhng polymer nhay nhit:

=
sin .
. .
Q
L H W
t
res

Khi thit k may un, thng th ng la xac nh kch thc cua may thoa man mt
loat cac yu cu chi ph ti thiu. Cac yu cu nay gm: Cac tnh cht cua vt liu c
un, vn tc un. Nhit va ap sut cua polymer nong chay u ra cua vt va cac yu cu
v s trn ln, ng nht, tnh n nh. Nh vy ro rang chung ta khng th lp cac phng
thc thit k hoan toan co h thng ma mt thtit k thanh cng se la kt qua cua s phi
hp gia ly thuyt va kinh nghim. Thng ngi ta thit k ma y u n bng cach quy m hoa
mu may th nghim.

Trang
51
IV. Du ta o hinh
1. Djnh ngha - Phn loai
nh ngha: u tao hnh la mt b phn c lp vao pha trc cua may u n tao hnh
cho san phm.
- Yu cu quan trong i vi du tao hnh la trn bt ky mt ct ngang nao do ng vt
liu dch chuyn vi mt tc khng i va cac v tr thay i khng c phep t ngt.
Bi v tai cac v tr nay dong chay co th b ngng tr gy ra s phn huy nhit.
- tng thm ap lc trong may, gia u tao hnh va truc vt phai lp thm chi tit
tao ra sc can.
- Trong u tao hnh co th phn bit mt cach c ban ba giai oan:
+ Giai oan chuyn dong: trong giai oan nay cht deo c chuyn t mt ct ngang
hnh vanh khm sang mt ct ngang gn vi bin dang b ngoai cua profil san phm.
+ Giai oan tao hnh: lam cho hnh dang do ng chay cht deo tip nhn hnh dang mt
ct ngang cua san phn cn san xut.
+ Giai oan la phng (chut): lam cho hnh dang cua dong cht deo n nh.
Phn loai u tao hnh: Gm 1 s loai c ban sau:
- u un ng va cac san phm tao hnh:
san xut ng va ca c san phm nh hnh rng ngi ta s du ng cac u tao hnh bn
trong co loi. Cac chi tit c nh koi se tach dong chay gy ra s bt ng h ng do ng chay.
khc phuc ngi ta thu hep mt ct ngang cua dong chay sau cac chi tit nay. Khng kh
c thi vao gia loi vi ap lc cao tao ng knh trong.

Trang
52


- u tao hnh co khe rng san xut tm va mang

Trang
53




Kho khn nht la lam sao cho trong sut b rng cua khe dong chay co tc khng i.
x ly vn nay ngi ta thng s dung 2 kt cu c ban:
+ u tao hnh co khe rng co thanh y iu chnh (hnh).
+ u tao hnh co knh phn phi.
u tao hnh khe rng co thanh y iu chnh c t vung goc vi ng tm cua truc
chnh.
co th iu chnh b rng cua tm ngi ta s dung u tao hnh nh sau:

Trang
54

- u tao hnh thi mang mong

Trang
55



Trang
56
u tao hnh thi mang mong c lp trn u un ch thp. Vic sp xp mang thi
co th bng cach keo ti theo phng thng ng ln hoc xung.
thi cac tui mang loai nho va trung bnh va chu yu i vi cac cht deo, t nhay
nhit, ng i ta thng s du ng u tao hnh co dong vt liu chay vao theo phng hng
knh.
Vi cac vt liu nhay v nhit, ngi ta dung u tao hnh co phng dong chay vao
chnh tm.
Ngoai ra, con co nhiu loai u tao hnh thi mang khac va loai co kt qua tt la loa i
co knh dn hnh xon c co kch thc giam dn.
- u tao hnh tao lp phu:

Trong u tao hnh, chiu dai cua phn la phng (die land) rt quan trong v phn nay
giup cho dong nha n nh tr c khi thoat ra khoi u tao hnh. V nguyn tc th phn nay
cang dai cang tt. Tuy nhin no khng c vt qua gia tr tai o s qua nhit xay ra va
mc tiu thu nng lng ln. Chiu dai cn thit cua phn nay khng ch phu thuc vao loai
va nhit cua nha nong chay ma con phu thuc vao tc chay cua dong nha. Co nhiu
quy tc khac nhau v chiu dai cua phn nay: Mt quy tc cho rng chiu dai nay phai u
ln sao cho thi gian lu cua cht nong chay trong phn nay v i vn tc chay trung bnh
phai bng vi thi gian hi phuc. Mt quy tc khac th lai cho rng chiu dai nay phai am
bao tao ra ap sut pha sau u ln. Thng thng chiu dai ti thiu bng 10 ln b rng
khe (die opening) hoc bng ng knh khe (nu u tao hnh san xut thanh tron va ng).
Goc ln nht cua phn vut thon (pha trc die opening) la 30 . Vic giam goc nay
se giam c s ngng tr dong chay va thi gian lu cua nha.
c lng chiu dai cua die opening co th s dung ca c cng thc sau y:

Trang
57

Cac phng trnh trn ap dung i vi cac profile thanh tron, khe va dang giot l (tear
drop, c s du ng trong u tao hnh san xut tm)
2. Mt s im quan trong khi thit k u tao hnh cn lu y:
- i vi a s vt liu Polymer co mt gia tr ng sut trt ti han khoang 4.10
5
Pa,
nu vt qua gia tr nay se co nhng hiu ng xu i vi cht lng san phm nh nt ne
b mt, san phm b xon hay t oan... Do o, khi thit k u tao hnh, tt hn ht la gi
cho ng sut trt < 4.10
5
Pa. Ngoai ra tranh tao ra nhng im dng cua dong chay va
tng gii han trn cua ng sut trt khi gia cng, u vao cua b phn dn nha khng nn
vung goc ma phai gia cng theo dong chay, thng vi 1 goc 20
0
.
- Hiu ng u vao co th keo dai n u ra, gy ra hin tng xu i vi san phm
nn chiu dai b phn nay phai u ln dong chay n nh lai trc khi n u ra.
- Khi nha i qua u tao hnh th phn ap nng se chuyn 20 25% cho vic tiu tn
s gian n, phn con lai se tiu tn di dang nhit ma sat ni, khoang 1,6
0
C cho 70 kg/cm
2
.

Trang
58
Phn ln nng lng nay tiu tn vu ng co vn tc trt cao, tc gn thanh u tao hnh.
Hu qua la nhit vu ng nay cao hn phn con lai, a n giam va nng sut un tng.
nh lng khoang 7% cho s giam ap 70 kg/cm
2
. S gia nhit do ma sat cua lu cht ngoai
vic tng nng sut may u n, no con lam giam ap sut trong u tao hnh (ap sut u vt).
co s liu cho vic tnh toan ban u ch hoat ng cua may un, ngi ta thng s
dung dang phng trnh chay cho lu cht Newton m ta c tuyn cua u tao hnh:
D D
W
P P K
Q

=
.
.

K: Hng s u tao hnh, phu thu c dang hnh hoc cua u tao hnh
W: Tr lc cua u tao hnh
K
W
1
= i vi u tao hnh gian n
i vi u tao hnh hnh tru:
L
R
K
8
.
4

=
i vi u tao hnh khe hep:
L
H W
K
12
.
3
=
i vi u tao hnh san xut ng :
( )( )
L
R R R R
K
12
3
1 0 1 0
+
=
D
: nht biu kin cua nha long trong u tao hnh.
tnh toan, ta xac nh
D
nhit va vn tc trt thch hp khi chay qua cac b
phn u tao hnh. i vi u tao hnh phc tap th vn nay gy kho khn va lam cho
bai toan phai tnh toan nhiu.
V. chon lua ch d hoat dng cua may dun - Vung hoat dng cua may dun
Trong cac phn trc, ta a xet cac phng trnh c tuyn cua vt un va u tao hnh.
im hoat ng cua may un se la giao im cua 2 c tuyn nay, xac nh lu lng Q va
ap sut P cua nha long. Tuy nhin, ch hoat ng nay ch c chp nhn khi thoa man
c cac yu c u c ban cua thc t san xut, nu khng chung ta cn phai thay i cac
thng s iu hanh nh vn tc quay N, tr lc u tao hnh, tr lc cua cac b phn cn
dung, ch cp va thai nhit vt va u tao hnh... co c im hoat ng thoa man
cac yu cu sau:
1, Polymer uc gia cng nhit thch hp: Nu nhit qua thp, tnh cht c ly
cua san phm se thp, tn tai nh ng ng su t d trong san phm. Nu nhit qua cao th
san phm se b phn huy nhit, Oxy hoa ct mach. Gii han di cua nhit t quan tro ng,
nht la trong trng hp s du ng vt un chun b nguyn liu (trn, tao hat). Trai lai,
gii han trn cua nhit rt quan trongtrong qua trnh gia cng san phm bng phng
phap un, v ngoai ly do vt liu b giam tnh cht do oxy hoa, ct mach, phn huy con
nhiu ly do khac nh dong chay mt n nh, khng kim soat c dong chay do nht
qua be... cho nn rt him trng hp chp nhn nhit nha long qua cao, ch trong mt
s trng hp khi thi gian lu tru cua nha trong u tao hnh nhit ngn va vt liu
c lam ngui hu hiu khi ra khoi u tao hnh.

Trang
59
2, San phm phai ng nht, ngha la phai c lam chay ng u va cac cu t cua
nguyn liu phai phn b ng u sau khi gia cng.
3, Lu lng phai cang cao cang tt, khng c be hn gia tr nng sut ti thiu (nu
di gii han nay th khng kinh t).
4, Lu lng (san lng phai n nh trong cac iu kin cho phep cua san phm cui
cung.
Cac yu cu nay i khi mu thun nhau va cn phai c dung hoa at c mt
lu lng ti a, ng thi at yu cu v cht lng.
ng v mt yu cu cht lng san phm va kinh t, vung hoat ng chp nhn c
cua may u n c gii han bi 4 c tuyn trn gian P Q sau y:


1: T
max
: ng gii han trn cua nhit cho phep
2: T
min
: ng gii han di cua nhit co th chp nhn c
3: Q
Kt
: ng gii han lu lng (xut lng) thp nht ma vic s du ng may gia cng
con kinh t
4: Q
u
: ng phm cht hay la ng trn ln. ng nay chia mt phng thanh 2 vu ng.
Vung bn trai tng ng vi s trn ln cha y u, cht lng sa n phm khng ng nht
va vu ng bn phai tng ng vi cht lng san phm ng nht.
S
1
: c tuyn cua vt quay vi vn tc N
1

S
2
: c tuyn cua vt quay vi vn tc N
2
> N
1

K
1
: c tuyn cua u tao hnh co tr lc
1

K
2
: c tuyn cua u tao hnh co tr lc
1 2
>
Thng vu ng hoat ng chp nhn c cua may un la mt hnh hn tap, xac nh bi
cac c tuyn T
max
, Q
Ky
va
u
, c tuyn T
min
thng nm ngoai vung nay.
K
1
P
B
C
A
T
min
K
2
Q Q
u
N
max
S
1
S
2
Q
KT
T
max

Trang
60
Ngoai ra, t gian P Q trn ta con co th thy rng:
1, Khoang hoat ng chp nhn c cua may u n thay i theo vn tc vt. Vung vn
tc cao, thng khoang nay nho , dn n d co rui ro v cht lng san phm mc du xut
lng cao. Cho nn ta khng nn hoat ng ch tng ng v i cac im nm cn cac
ng bin va mt s la chon thch hp v ap sut trong iu kin chay may nao o co th
gia tng nng sut ma con ng thi cai thin c tnh cht san phm.
2, Co 1 gia tr N
max
trn o chung ta khng th tranh c s qua nhit du s dung bt
ky u tao hnh nao. Gia tr N
max
nay co th c nng cao bng ch giai nhit tt hn
na cac may thng thng. Tuy nhin, cung con lu y sc bn cua vt liu ch tao vt cung
co anh h ng n N
max
va thng yu t nay quan trong hn, ngha la khi gia tng vn tc
quay cua vt th truc vt se b gay trc khi tm c mt u tao hnh thch hp. Thng ta
khng chu y n N
max
gy qua nhit ngoai tr khi chay may trong iu kin oa n nhit .
3, Thng khi tng vn tc quay cua vt th i vi u tao hnh co tr lc nho. Cht
lng san phm se b vi pham trc (c tuyn u tao hnh ct Q
u
trc) con i vi u
tao hnh co tr lc ln th gii han cua nhit b vi pha m trc (c tuyn cua u tao hnh
ct T
max
trc).

Trang
61
Chuong V GIA CNG SAN PHM BNG PHUONG PHAP
EP TRUC TIP
I. Dc dim
Phng phap gia cng bng cach ep khun a co t lu, trc cac phng phap gia
cng khac. Phng phap nay co th ap dung c cho ca nha nhit rn va nhit deo. Nhng
ngay nay do co cac phng phap khac dung gia cng nha nhit deo co li hn va cht
lng cao hn nh phng phap uc di ap sut. V vy, phng phap nay chu yu ch
gia cng cac loai nha nhit rn va hn hp cao su.
Cac loai nha nhit rn thng c gia cng bng phng phap nay la PF, UF,
Melamin (dung cac si n tng cng). Cac loai nh a nhit de o th ng c gia cng
bng phng phap nay la cac loai Celluloid nh: Cellulose acetat, Cellulose acetat butirat,
etyl Cellulose, Acrylic, PS, PE, PA...
Phng phap nay co nhng c im quan trong sau:
1, San phm c nh hnh trong khun theo 3 chiu
2, Vu ng nh hnh cua khun c nh bi chay ep va ci khun, c nh hnh dn
dn trong qua trnh ep.
3, San phm c hnh thanh gian oan theo tng chu ky t 10 50 phut hay lu hn,
tuy theo tnh cht cua nguyn liu va kch thc san phm.
4, Thit b tao ap sut giup nha bin dang theo hnh cua khun la may ep, thng la
loai thuy lc.
5, Trong qua trnh gia cng, giai oan thanh hnh, nguyn liu trangt hai chay nht.
c im nay ch la tng i. i vi san phm ep ngui, c im nay khng co.
Trong qua trnh gia cng, vic tao hnh san phm co th chia lam 2 giai oan:
- Giai oan thanh hnh:
Di tac dung cua nhit va ap sut, nguyn liu trong khun se chuyn dn t trang thai
rn sang trang thai chay nht va lp y vung tao hnh cu a khun.
- Giai oan nh hnh:
co th ly san phm ra khoi khun ma khng b bin dang va t n dang s dung
cui cung cua san phm, nguyn liu trong vu ng tao hnh phai c chuyn qua trang thai
rn. i v i nha nhit r n, qua trnh chuyn trang thai nay cthc hin nh cac phan ng
hoa hoc xay ra nhit gia cng tao thanh mang li khng gian. i vi nha nhit
deo th qua trnh chuyn trang thai nay xay ra do qua trnh lam ngui n nhit d i T
g

cua nha.
Tuy theo nhit cua giai oan thanh hnh, ngi ta chia phng phap ep trc tip thanh
2 loai:
- Ep no ng: Nhit giai oan thanh hnh cao: 120 180
0
C
- Ep ngui: Nhit giai oan thanh hnh la nhit thng

Trang
62
Phng phap ep nong thch hp cho gia cng nha nhit rn v nhit cao thun li cho
phan ng ong rn xay ra va khi ly san phm ra khng cn phai lam ngui khun. Do o,
rut ngn c chu ky, tit kim c nng lng.
Noi chung, phng phap ep trc tip co nhiu thun li hn so vi cac phng phap gia
cng khac khi gia cng nha nhit rn va khi kch thc san phm ln (nh mm, khung,
ma...). tuy nhin, i vi nha nhit deo th dung phng phap nay khng kinh t so vi cac
phng pha p khac. Ngoai ra, do c im vung tao hnh c hnh thanh dn trong qua trnh
ep nn kch thc san phm khng chnh xac (nht la vu ng giap khun va trng hp
khun nhiu l khun), va i vi san phm co hnh dang phc tap (vi kt cu khun phc
tap gm nhiu ng g, loi tao hnh... th khi vn chuyn khun se d gy bin dang hoc
lam gay cac b phn cua khun.
II. Ep nong truc tip nhua nhit rn
1. May va thit bj dung d ep
May va thit b chnh dung ep gm co may ep va khun. Ngoai a, con co nhng thit b
phu nh thit b t nong s b...
a. May ep
Dung tao a sut cho qua trnh ep. Co nhiu loai va hoat ng chu yu bng thuy lc, mt
s t lam vic theo nguyn tc c hoc hoc kt hp gia c hoc va thuy lc. Trong o, loai
may ep thuy lc c dung nhiu hn do c cu tao va vn hanh n gian, phu hp cho ca
nng sut ln va nho .
i vi may ep thuy lc, ngi ta thng s dung 2 h thng ap sut:
- Ap sut thp: ong khun ep nhanh, 8 kg/cm
2

- Ap sut cao: tao ap sut u cho qua trnh ep, bin thin t 20 300 kg/cm
2

Cach vn hanh va qua trnh ep nh sau:
Trc khi tin hanh qua trnh ep san phm, ngi ta lp khun ep vao 2 ban ep v tr tng
ng khi ban ep chuyn ng xung th chay ep vao l chnh xac.
Sau khi cho bt ep vao y l khun, t nong u dn nhit d ep. Qua trnh ep bt
u: Nh Piston thuy lc y ban ep co gn chay ep t trn xung. Khi chay ep bt u nen
vt liu th bm cao ap bt u hoat ng tng ap sut nen ep n ap sut cn thit va duy
tr ap sut nay trong sut thi gian san phm lu trong khun. Khi qua trnh e p kt thuc
piston y se y ban ep ln, m khun ep lay san phm khoi ci khun bng cac thanh
y thuy lc.
tng nng sut, ngi ta dung loai may ep 2 tng hay nhiu tng. Loai nay co nhng
u im sau:
- Nng sut ln
- Lc ep c s dung hiu qua hn
- t tiu tn cht long thuy lc
Tuy nhin co nhng nhc im sau:

Trang
63
- C cu ph c tap
- Kch thc ln, nht la chiu cao
- iu khin va phuc vu phc tap
Cac loai may ep nhiu tng thng c s dung ep cac san phm co kch thc ln (?)
b. Khun ep
Co nhiu loai khac nhau va mi loai ch co th dung ep mt s vt liu nht nh. Vic
chon khun phu thuc vao cac yu t sau:
+ Hnh dang san phm
+ Tnh cht vt liu
+ Yu cu cua quy trnh cng ngh
V c ban cu tao khun ep gm 2 b phn chnh la:
- Ci khun
- Chay ep
Ngoai ra con co nhng b phn phu nh thanh y, loi tao hnh, cht nh v, thanh dn...
Vic phn loai khun co th theo nhiu cach khac nhau:
- Theo cach lp khun: Khun thao ri, na c nh va c nh...
- Theo cach khep kn vu ng tao hnh: Khun h , khun kn va na kn
- Theo cach ly san phm:
+ Dung thanh y
+ Thanh y kt hp ma khun
+ Ma khun...
- Theo mt thao ri: Thng ung, nm ngang
- Theo s l khun: 1 l hay nhiu l khun
Loai khun nhiu l khun c chia ra thanh loai co nhp liu chung va nhp liu ring
cho tng l khun
Theo cach l p khun vao ban ep, ta co khun thao ri, c nh va n a c nh. Loai thao ri
co ci khun va chay ep khng bt cht vao ban ep, re tin nhng co nhng bt li sau:
- Vn chuyn, thao lp u c tin hanh nhit cao nn cng nhn thao tac nng
nhoc, i vi san phm co kch thc ln, loai khun nay khng thch hp.
- Nng sut thp hn loai c nh
- Nhit ep khng n nh
- Mau hong khun
- Tiu tn nng lng cao
- Thi gian lp khun lu
khc phuc nhc im trn va i vi san phm l n, ngi ta s dung khun c nh
c bt cht vao ban ep. i khi d thay khun b phn nay c bt cht vao ban ep va
ban khun c lp vao ban ep qua b phn nay. y chnh la loai khun na c nh. Tuy

Trang
64
theo cach khep kn vu ng tao hnh cua khun, ngi ta phn bit khun h , khun kn va na
kn.
- Loai khun h co kt cu n gian nn lu mon. No thng c s dung ep cac
loai nha nhit rn dang bt ri. Vi loai vt liu kt khi th loai khun nay khng thch
hp v th tch phn nap liu khng u . Loai nay cung khng thch hp cho cac san phm co
thanh cao, v ap sut ep khng u lam vt liu chay i xa c. V vy no c dung
gia cng cac san phm can va phng.
Nu vn tc ong khun qua nhanh, vt liu se tran ra ngoai nhi u, tao ra day. Nhng
nu vn tc ong khun qua chm th khi lng ring san phm se thp, bn kem. u
im cua loai khun nay la:
+ Gia khun thp
+ Thch h p cho san phm kch thc nho
+ D t cac vt gia vao san phm.
+ Cac khun th nghim co th du ng ch tao cac san phm mu
- Loai khun kn con go i la khun piston hay khun trt v chay ep trt 1 oa n trn
thanh cua ci khun.
Vi loai khun nay, khe h gia chay va thanh trt cua ci khun rt be nn vt liu khng
tran ra c khoi l khun. V th, lng v t liu cho vao l khun phai chnh xac. Khoang
h gia chay va thanh trt cua l khun 0,05 0,08 mm se tao nn vung ra thng ng
trn san phm. Khun nay rt thch hp cho loai san phm co kt cu chc, thanh cao va phu
hp vi loai vt liu nha nhit rn kt khi. Do khi chuyn ng, chay trt mt oan trn
ci khun nn khun b mai mon. khc phuc nht im nay, ngi ta dung loai khun
na kn
Loai khun na kn thch hp cho loai vt liu kt khi, cng knh. Chay ep ch trt
trn thanh l khun u tng ap sut cui giai oan ong khun, b rng cua vu ng m
khoang 2,5 2 mm va khng c vt qua 7 mm v mt phn ap sut tac dung se tac dung
ln vung m nay. Loai khun n a kn hnh b c s dung nhiu hn v khoang trt ngn
gia chay va thanh l khun am bao c ap sut tac dung ln vt liu.
Thng khi thit k san phm ep trc tip, thanh cua san phm nn gi ng u, nu
khng khi ep cac ch mong se b qua nhit va i mau, c bit la i vi loai UF va
melamin formondehid con khi lam ngui trong khun, ch day se ngui sau, co rut tao nn
cac vt lom b m t.
B day cua san phm thay i tuy theo loai nha. Bang sau cho b day th ng s dung cua
cac san phm ep t cac loai nha nhit rn.
B day san phm ep truc tip
Vt liu
Ti thiu (inch) Trung binh (inch) Ti da (inch)
Alkyd - n si thuy tinh
Alkyd - n cht khoang
0,04
0,04
0,125
0,187
0,5
0,375

Trang
65
Dialyl - Phtalat
Thuy tinh epoxy
Melamin n Cellulose
Ure n Cellulose
Phenolic n si thuy tinh
Phenolic n vai
Phenolic n khoang
Thuy tinh silicon
Polyeste co n
0,04
0,03
0,035
0,035
0,05
0,03
0,06
0,125
0,05
0,04
0,187
0,125
0,1
0,1
0,125
0,093
0,187
0,187
0,125
0,07
0,375
1,0
0,187
0,187
1
0,75
0,375
1,0
0,25
1
c. Loi tao hinh
y la mt b phn cua khun, c dung trong trng hp cn ep nh ng san phm co
l hng bn trong hoc co cu tap c bit vi chiu su thay i. Co 2 loai loi tao hnh
chnh:
- Loi tao hnh trn: Thng c s du ng trong cac trng hp giai quyt vn kt
cu cua khun: vic s du ng loi tao hnh giup d kt cu khun trong trng h p
khun cu tao gm nhiu chi tit ghep lai.
i vi loi tao hnh thng khng phai tnh toan v kch thc chung phu thuc hnh
dang, kch thc l mhun trong san phm. Nhng giam kha nng bi n dang cua loi tao
hnh trong qua trnh ep nn c gng giam chiu dai cua no. giam chiu dai cua loi tao
hnh, co th thay 1 loi thanh 2 loi gn 2 khun i din nhau, nhng cn phai ly chnh
xac, nu kch thc khng i trn sut chiu dai l, th ch ni nn chon la im gia. Khi
l qua su th nn s dung khp ni cn nhng goc phai ln hn 90
0
.
Ngoai ra, vic thit k l cung cn chu y tranh s h hong va bin dang cua loi tao
hnh.
- Loi tao hnh xon c
Cu tao cua loai nay chu yu phu thuc vao dang l hng va co nhiu dang khac nhau,
thng dung tao rng vt. tranh s h hai rng xon c khi ly san phm bng mm
trt th cn co 1 ty l gia ng knh nh rng va chn rng thch ang cho tng loai vt
liu. Bang sau y cho s liu v % bin dang cho phep khi thit k loi tao hnh xon c i
vi mt s nha loai nhit de o: % bin dang = [(D - d)/d]100
Vt liu % bin dang cho phep o 150
0
F
ABS
PS
Acetal
Nylon
PE - LD
8
8
5
9
21

Trang
66
PE - HD
PP
6
5
Khi thit k loi tao hnh xon c nn tranh ng rng chm dt cui chn loi tao
hnh v phn nay kt cu mong, d gay va ng knh cui loi tao hnh phai nho hn hoc
bng ng knh chn rng am bao ly san phm ma khng lam h rng.
2. Chun bj vt liu truoc khi ep
Khu chun b vt liu trc khi ep bao gm nhiu vn , t bao quan vt liu, xac nh
cac thng s ky thut cua vt liu, x ly vt liu at c cac yu cu ky thut, n vic
ong l ng, t nong s b.
- Bao quan bt ep:
Qua trnh ep tin hanh bnh thng, nng sut thit b cao, h hong san phm t va cht
lng san phm tt. Mt phn ln la do vic bao quan vt liu quyt nh.
Thng vt liu ep rt d thay i tnh cht theo iu kin bn ngoai nh m, nhit
mi trng. Ban thn cua vt liu ep thng co kha nng hut m ln vfa s hin din cua hi
nc trong vt liu thng a n nh ng hiu ng xu i vi qua trnh ep va cht lng
san phm nh tng th tch, lam cong vnh, phng rp san phm, tnh cht in mi va bn
nc giam, chm qua trnh ong rn... cho nn phai gi m trong vt liu ung ch tiu
ky thut cua no, thng thng m ti a cho phep la 4%. Cung cn nn nh mt hiu ng
thun li cua ham lng m trong vt liu o la linh ng cua vt liu gia tng theo ham
lng m, cho nn vic sy vt liu qua kh trc khi gia cng khng phai lun lun tt.
am bao vt liu co ham lng m cho phep th phai chu y n khu bao quan, nht la trong
iu kin m trung bnh trong iu kin kh hu n c ta 80 90%. Thng vt liu phai
c ng trong cac thung cha, bao ng y kn va ni kh rao, m mi trng nn
gia t 68 70%.
Nhit bao quan cung la mt thng s cn lu y i vi cac bt ep nha nhit rn co
th xay ra qua trnh o ng rn nhit d khng cao lm, hu qua la linh ng khi gia cng
giam va tnh cht cua san phm cung giam. Thng nhit bao quan bt ep nha nhit rn
t 16 20
0
C.
Mt s loai bt ep nh nha Carbamid cn phai gi sach v san phm se b nhum mau
do phan ng kh cua cac cht bn.
Noi chung trc khi s dung bt ep cn phai qua khu kim tra cac thng s ky thut
x ly trc, tranh lng ph thai tng cao.
- ong lng
Khu ong lng co anh hng n hnh dang, kch thc cua san phm bn canh yu t
khun ep.
Noi chung, vic ong lng chnh xac lng vt liu cho vao l khun la cn thit
am bao kch thc san phm. Co nhiu phng phap ong lng cac vt liu ri nay,
trong vic ong l ng vt liu co th phn thanh 3 loai chu yu:

Trang
67
+ ong l ng theo trong lng
+ ong l ng theo th tch
+ ong l ng theo cach m hat.
Vic ong lng theo trong lng chnh xac hn nhng t s dung v gp mt s kho
khn, nht la nng sut thp. V vy, phng phap nay ch c s dung trong trng hp
oi hoi s chnh xac ln ma cac phng phap khac khng thc hin c.
Vic ong lng theo th tch khng chnh xac v s anh h ng cua nhiu yu t khac
nhau, song phng phap nay lai c s dung ph bin v n gian va nhanh chong, nht la
khi s dung khun nhiu l khun. tng chnh xac th cn phai lam th nao hki
lng ring gp cua v t ly t thay i trong cac ln o lng, tt nht la tao hat v vt liu
hat co khi lng ring gp n nh hn dang bt.
Hin nay trong cac nha may gia cng vt liu polymer, vic ong lng thng c
thc hin bng cach ong th tch cua vt liu dang hat. Vic s du ng vt liu dang hat co u
im sau y:
+ Do khng kh b ui ra khoi vt liu trong qua trnh tao hat (nen ap sut cao) cho
nn vt liu se cht che hn, a n vic truyn nhit hiu qua hn, cho phep rut ngn thi
gian t nong va thi gian lu lai cua san phm trong khun ep di ap sut, cung nh chu
ky ep.
+ Do kt cu chc che hn nn vt liu dang hat nhp bu y khun ep ( am bao
ung kch thc san phm) t hn.
+ Nng su t cao hn do chnh xac cao hn dang bt.
Ngoai ra do s t nong co hiu qua va ng u hn nn san phm gia cng t dang
hat co cht lng tt hn, nng lng t no ng giam 50%, ph phm giam 2 3%.
Nhc im cua vic s dung vt liu dang hat la o i hoi phai co may tao hat. Tuy
nhin nu tnh v kinh t th s du ng vt liu dang hat vn co li hn.
t no ng s b:
Vic t nong s b vt liu trc khi cho vao khun thng c thc hin cac nha
may ep nha nhit rn, v no cho phep ru t ngn chu ky ep va tng cht lng san phm.
Vic t nong s b thng c thc hin trn cac thit b chuyn dung nn hiu qua gia
nhit se tt hn la gia nhit trn khun. Cho nn no se tng cht lng san phm. Va tit
kim nng lng.
t nong vt liu polymer trong cac nha may gia cng thng tin hanh theo cac
cach sau:
+ Gia nhit b mt
+ Gia nhit ni: thng dung nht la dong in cao tn
Khi gia nhit b mt, nhi t b mt cao hn nhit bn trong. Do o , b mt co th
b qua nhit va vt liu b ong rn b mt. tranh hin tng nay cn chon tc gia
nhit thch hp va kim soat nhit cht che.

Trang
68
Tuy theo nhit cua ngu n nhit va thi gian gia nhit, vic gia nhit b mt co th
thc hin theo 2 ch khac nhau:
+ Gia nhit chm nhit thp: ngu n nhit 100 120C, thi gian 15 20 phut
+ Gia nhit nhanh nhit cao: ngu n nhit 170C, thi gian 6 phut.
Vic la chon ch nay tuy theo tnh cht cua vt liu gia cng. V du: i v i bt ep
resolic va carbonid th cn tin hanhgia nhit chm, con bt ep reovolac co th gia nhit
nhanh hn.
i vi cac vt liu khng dn in va phn cc, ta co th tin hanh gia nhit bng
dong i n cao tn. Qua trnh nay da vao nguyn tc di tac dung cua in trng tn s
cao, cac lng cc trong vt liu b i chiu nhiu ln lam xut hin ma sat ni sinh ra
nhit lam nong vt liu. do o, khac vi vic gia nhit b mt qua trnh gia nhit bng dong
in cao tn lam vt liu nong ln t bn trong khi vt liu, nhit trn b mt nho hn
do d mt nhit ra mi trng bn ngoai.
u im cua phng phap nay la:
+ Gia nhit u va nhanh.
+ Co th gia nhit n nhit cao ma khng s qua nhit.
+ Thi gian gia nhit ngn, t 15 60 (s) tuy theo ba n cht cua vt liu.
+ Nhit co th ln n 160 180
0
C
=> Du ng phng phap nay co th rut ngn chu ky ep va thi gian ong rn khng phu thuc
vao b day san phm. Ngoai ra, do nhit ng u trong khi vt liu nn qua trnh ong
rn xay ra cung mc trong toan khi vt liu va do o cht lng san phm c nng
cao.
Tom lai, gia nhit bng dong in cao tn la phng phap kinh t nhng khng phai
vt liu nao cung ap dung c phng phap nay. V du: PS, PE khng ap du ng c
phng pha p nay v tn hao in mi nho, nhit sinh ra khng u t nong vt liu, v cng
sut toa nhit cho bi cng thc:

=

tg
b
V f
G . .
.
10 . 33 , 1
2
2
14

f: Tn s dong in
V: hiu in th
b: khoang cach gia 2 in cc (cm)
: hng s in mi
: goc tn hao in mi
la chon vt liu dung cho phng phap gia nhit bng dong in cao tn, ngi ta
thng dung h s so sanh K.

=
tg
K
.
1


Trang
69
Vt liu co K cang be th cang thch hp cho phng phap gia nhit bng do ng in cao tn.
Bang sau cho gia tr cua mt s vt liu th ng du ng ( tg , ):
o 10
6
Hz

tg o 10
6
Hz
Aminoplast
Melamin formandehid n - Cellulose
Melamin formandehid n aming
Ur formandehid n - Cellulose
Phenolplast
- n bt v c
- n bt Cellulose
- n bt si
- n bt g
Polyester
- n si thuy tinh
- Dang tm tm nha
- Dang paste trn nha
Cellulose acetate
Cellulose acetate thuy tinh
Alkyd n si thuy tinh
PMMA
PS
PEHD

7,2 8,4
6,1 6,7
6,8

4,2 5,2
6 9
4 7
4 7


3,5 5,5
5,2 6,4
3,2 7
3,2 6,2
5,2 6,8
2,2 3,2
2,4 2,6
2,25 2,35

0,072 0,045
0,041 0,05
0,025 0,035

0,005 0,2
0,04 0,2
0,03 0,29
0,03 0,07


0,01 0,07
0,008 0,22
0,01 0,1
0,01 0,04
0,008 0,023
0,02 0,03
0,0001 0,0004
< 0,0003
2. Ep san phm
Sau khi ong lng, vt liu c cho vao khun ep va tin hanh qua trnh ep:
+ i vi vt liu a c t no ng s b cn phai cho vao khun nhanh va cho chay
ep vao ngay tranh s mt nhit va vt liu hut m tr lai.
+ i vi vt liu cha gia nhit th cn phai tin hanh qua trnh t nong trong khun
ep trc khi ong kin khun.
- Vn tc va thi gian ong khun cung la mt yu t quan trong trong qua trnh ep, no
chu anh hng cua tnh cht vt ly vt liu, cung nh hnh dang san phm. Vt liu dang
bt pha i c ong khun tht chm vt liu khng b trao ra khoi khun. i vi vt
liu cha nhiu cht bay hi th cn phai ong m khun vai ln trc khi ep kn cac cht
d bay hi thoat ra. i vi san phm co nhiu chi tit phc tap, phai tin hanh o ng khun
chm vt liu phn phi u vao cac chi tit o.
- Thng thng khi chay ep tip xuc vi vt liu trong khun, may thuy lc se hoat
ng vi ap sut thp, vn tc nhanh cho n khi vt liu kht lai nhau (vt liu b nen cht

Trang
70
lai) th ap sut cua may ep mi tng ln cc ai va gi gia tr nay cho n khi kt thuc qua
trnh ep.
- Cac thng s ky thut quan trong giai oan nay cung la thng s quan trong cua
qua trnh gia cng, o la:
+ Nhit ep
+ Ap sut ep
+ Thi gian lu san phm lai trong khun
3 thng s nay co mi lin h cht che vi nhau va vic chon la b 3 thng s nay la vn
ma nha ky thut phai giai quyt co c mt san phm cht lng cao va hiu qua
kinh t cao nht.
Nhit e p:
Nhit ep quyt nh vn tc ong rn cua vt liu va c ch cua cac phan ng hoa ho c
xay ra trong qua trnh ong rn cho nn anh hng n thi gian ong rn va tnh cht cua
san phm. Nhit con anh hng n ng cong o ng rn cua vt liu: thi gian ong
rn, linh ng cua vt liu thay i theo nhit .
Nhit gia cng tng se rut ngn thi gian ong rn. Tuy nhin, nhit ep co gii han
trn va gii han di:
+ Nu vt qua gii han trn cua nhit , tnh cht cua san phm se suy giam do pha n
ng phn huy xay ra va linh ng giam nhanh theo thi gian nn kho gia cng, lng ph
phm tng.
+ Nu nhit di gii han di th san phm co kt cu khng cht che (do qua
trnh ong rn cha hoan toan) nn tnh cht c ly giam, bn canh o thi gian ong rn keo
dai.
Ap sut ep:
Giup khi vt liu kt dnh thanh khi lin tuc va tao lc y khi vt liu long lp y vu ng
tao hnh cua khun. Trong qua trnh ep cn phai duy tr ap sut ep nhm ngn can s tao xp
san phm do kh thoat ra khoi cac phan ng o ng rn va cac cht d bay hi co trong vt
liu.
Ap sut ep co quan h mt thiwts vi nhit ep va thng c xac nh bng thc
nghim. Ap sut ep phu thuc vao tnh cht vt liu nhit gia cng nh: linh ng,
vn tc ong rn. Ngoai ra, ap sut ep con phu thuc vao hnh dang san phm (cnag phuc
tap => ap sut cang l n).
- Trong iu kin gia cng nht nh, s khim khuyt hnh dang cua san phm, san
phm co khi lng ring thp th mt trong cac nguyn nhn co th la ap sut ep khng at.
Trai lai, ap sut e p qua cao thng tao nhiu ba via trn san phm va lam khun mau h
hong.
- Khi tnh ap sut ep cho qua trnh gia cng, cn chu y la din tch b mt ep se bao
gm din tch b mt chiu ng cua san phm, k lun ca cac b mt chu lc khac. V du:
b mt chiu ng cua vung m trong khun na kn.

Trang
71
- Sau khi khun a c khep kn, ap sut ep gia tng n tr s cn thit va ap sut
nay phai c duy tr trong mt thi gian nht nh ngn can s tao xp trong khun va
san phm c nh hnh chc chn at cac tnh nng cao trc khi ly ra khoi khun.
Thi gian nay goi la thi gian lu san phm trong khun
Thi gian lu san phm lai trong khun
c tnh t luc chay ep tip xuc vi vt liu ep trong khun (khi ap sut cc ai) n
khi ly san phm khoi khun. y la thi gian ong rn cua vt liu, no phu thuc vao vn
tc ong rn cua vt liu va thng th ng phu thuc vao b day cua san phm. Trng hp
vt liu c t nong s b bng dong in cao tn th thi gian lu san phm trong khun
khng phu thuc vao b day san phm va c rut ngn lai rt nhiu.
- Thi gian lu san phm trong khun co anh hng rt ln va quyt nh ch tiu kinh
t cua san phm ep va phu thuc vao iu kin gia cng. Thi gian lu san phm trong
khun c xac nh nh xac nh thi gian ong rn a noi chng III.
- Bang sau y cho bit 1 s thng s ky thut cua qua trnh ep mt s vt liu
phenolplast va aminoplast.
Loai vt
liu
H s
lam y
co rut (%) Nhit ep (
0
C) Ap sut ep
(Kg/cm
2
)
Thi gian ep cho
san phm day
2mm (s)
11
11,5
12
13
13,5
15
16
30
31
32
51
52
54
57
71
74
75
77
R
3

2,2
2,2
3,8
2,2
2,2
6,5
10,0
2,5
2,6
2,6
6,0
3,5
12,0
-
10,0
10,0
4,5
-
5,5
0,2 0,5
0,2 0,5
0,2 0,4
0,2 0,5
0,2 0,5
0,1 0,3
0,1 0,2
0,1 0,2
0,5 0,8
0,5 0,8
0,3 0,6
0,4 0,6
0,2 0,5
0,1 0,5
0,3 0,6
0,2 0,5
0,5 0,7
0,2 0,5
0,5 0,8
150 170
150 170
150 175
150 170
150 170
140 160
150 170
150 170
160 170
150 170
160 170
160 170
150 160
150 160
160 170
160 170
160 170
150 170
150 160
250 500
150 300
250 500
150 400
150 400
300 600
300 600
300 600
200 600
250 300
300 600
200 400
300 600
300 600
300 800
400 800
400 600
300 700
250 400
60 90
120 180
60 90
60 90
60 120
60 120
60 120
90 150
60 90
60 90
60 90
50 60
120 150
120 150
120 180
120 180
90 150
120 150
60 90

Trang
72
R
4

130
131
150
152
153
154
155
156
157

10,0
2,5
4,0
2,5
4,5
8,5
7,0
3,0
4,5
2,5
0,3 0,6
0,4 1,0
0,2 0,8
0,4 1,2
0,3 0,8
0,2 0,6
0,2 0,6
0,2 0,4
0,3 0,6
0,3 1,0
150 160
140 150
140 150
150 160
150 160
150 160
150 160
150 160
140 160
140 160
250 500
160 300
150 400
150 400
150 400
300 600
300 600
200 600
200 600
200 600
90 120
90 150
90 120
60 100
100 200
90 120
90 120
60 90
60 90
60 90

3. Ly san phm
Vic ly san phm co th tin hanh trong hoc ngoai may ep. Cng oan nay cn tin
hanh nhanh tranh khun b ngui. ly san phm ra khoi khun ma khng b bin dang
th phai la chon phng phap ly san phm thch hp, vic la chon nay phu thuc vao:
- S lng khun va cach b tr l khun
- Hnh dang san phm
- Loai khun ep
- B day san phm
Cach ly san phm thng du ng nht la dung thanh y mm trt va kh nen.
Ly san phm bng thanh y
Khi dung thanh y ly san phm, thanh y cn t tai phn co b day nht cua san
phm. Thng th thanh y n su vao san phm khoang 4 mm khng co vt li trn b
mt san phm. i khi thanh y c s dung lam loi tao hnh. V thanh y co th di
chuyn ln xung trong chay ep hoc khun nn se lam mon phn tip xuc gia 2 b phn
nay va co th tao ra do vt liu i vao khe h phn nay.
Ly san phm bng mm trt
i vi san phm oi hoi khng co vt t cua thanh y th ngi ta co th dung mm
trt ly san phm khoi khun. Khi o san phm c thit k dnh lai trn chay ep khi
m khun, mm trt c b tr trn chay ep. Do mm trt tac dung ng u ln san
phm t b bin dang.
Ly san phm bng kh nen
i vi san phm co thanh cao va vach mong, bin phap ly san phm thng dung la
khng kh nen. Khng kh c thi qua van da y san phm khoi khun. Khi cha hoat
ng da van se ong kn ngn khng cho ra trn san phm.
Ngoai 3 cach ly san phm trn, san phm con co th c thao khoi khun bng
phng phap khac nh dung ma khun hoc cac phng phap kt hp khac.

Trang
73
4. Lam sach khun
Sau khi ly san phm ra khoi khun, cn phai tin hanh lam sach khun trc khi chu
ky tip theo. Muc ch cua cng oan nay la lam cho b mt sps bong ep. Mt\c khac,
khun ep sach cung giup cho vt liu d chay vao khun ep. Vic lam sach khun co th
tin hanh bng tay, khng kh nen va i khi khun con c phu thm lp bi trn.
III. Gia cng bng phuong phap ep duc
Phng phap ep uc hay uc truyn (Transfer molding) la phng phap gia cng tng
t nh uc di ap sut. Chu yu la dung cho nha nhit rn. i vi nha nhit deo,
phng phap nay thch hp vi trng hp nng sut nho va cac loai nha d b phn huy
khi gia cng PVC. u im cua phng phap nay so vi phng pha p ep trc tip la vt liu
chay vao khun khi khun a trang thai ong kn nh phng phap uc ap sut, do o
vn ba via b mt giap khun la tranh c.
V nguyn tc, phng phap ep u c va ep trc tip ging nhau cac im:
1, Vt liu phai c t nong n trang thai chay nht trc khi ly y khun.
2, Lc y vt liu do chay ep tao ra va cung tin hanh trn may ep.
Tuy nhin cung co nhng im khac nhau la:
1, Trong phng phap ep uc, chay ep khng i trc tip vao vu ng tao hnh
2, Vt liu phai chay qua cac ranh co kch thc be hn tit din chiu ng vung tao
hnh cua khun rt nhiu, do o cn co ap sut ep ln hn va qua trnh ep xay ra sau khi 2
na khun a khep kn.
3, Khun ep uc la khun kn, co ranh hoc khng co ranh, nhng ca y vt liu vao
vung tao hnh be hn tit din vung tao hnh cua khun rt nhiu.
Nguyn tc gia cng: Vt liu ep c vao ci chuyn va t nong n trang thai chay
nht (su t nong co th thc hin bn ngoai). T ci chuyn vt liu c y vao l
khun ch chay ep sau khi khep kn khun. Trong khun vt liu o ng rn do phan ng hoa
hoc di tac dung cua nhit cung cp t bn ngoai cho khun hoc chuyn sang trangt
hai rn nh qua trnh lam ngui (i vi nh a nhit deo).
Ap sut uc ln hn ap sut uc trc tip t 6 10 ln, nh th mi u sc y vt liu qua
h thng ranh va ca co tit din va khun c.
u im cua phng phap ep uc la:
- Do ma sat ni, s trn ln trong qua trnh chay qua cac ranh nn nhit cua vt liu
u hn, khi vt liu ng nht hn.
- Do t nong nhanh, u nn s ong rn xay ra nhanh va ng nht hn. Th i gian
lu lai trong khun co th rut ngn con 50% so vi phng phap ep trc tip. Tuy qua
trnh ong rn nhanh nh hin tng ong rn trong ranh khun c loai tr v thi
gian vt liu chay qua ranh khun rt ngn.
- Tnh cht san phm ng nht
- Co th tao c san phm co hnh dang ph c tap va thanh mong

Trang
74
- San phm co kch thc chnh xac
- Khun t mon
Cac phng phap ep uc
V nguyn tc co th chia ep uc lam 3 phng phap: ep uc bng chay, ep uc bng piston
va ep uc bng truc vt.
Ep uc bng chay: Trong phng phap nay vt liu c t nong va cho vao ci chuyn
lp trn khun kn. Ci nay con c goi la bu n nap liu ci chuyn. Nh nhit va ap
sut, vt liu c hoa deo, chay nht va c y vao l khun nh ap sut tao ra bi chay
ep. Sau khi o ng rn khun c m ra va san phm c ly ra.
Ep uc bng piston: Phng phap nay ch khac vi phng pha p uc bng chay ep ch
piston tin su n mt tach ri cua khun. Do o giam c tn tht ap sut va co th rut
ngn c thi gian ep.
Ep uc bng truc vt: Vi muc ch tng hiu qua cua qua trnh sinh nhit va tao s
ng nht trong khi vt liu tt hn, ngi ta s dung vt un hoa deo va gia nhit khi
vt liu. Cu tao cua may u n ging nh may uc di ap sut: (hnh ve )

Trong cac phng phap nay lc ong khun phai bng hoc ln hn lc ep va phai duy
tr trong sut qua trnh uc am bao khun lun kn tranh nha chay ra mt giap khun.
Phng phap ep uc thng c s dung cho cac loai nha nh phenolic thng dung,
phenolic co n, melamin, alkyd co n, polyester...
IV. Cac phuong phap ep khac
Ep ngui nhua nhit rn
Qua trnh ep ngui c thc hin theo 2 giai oan: thanh hnh va ong rn trn 2 thit b
khac nhau.
- Nguyn tc gia cng:
Vt liu ep co ham lng m cao, thng g m: nha, du mau kh, cht n va dung
mi, c chun b phi liu ngay tai nha may gia cng tng me, s dung ngay trc khi
kh. co nht thch hp cho vic gia cng thanh hnh, sau khi phi liu, hn hp phai
c u trong mt thi gian trc khi ep sao cho khi ep vt liu khng qua mm hoc qua
cng. Sau khi at c linh ngt hch hp, vt liu c cho vao khun ep va tin hanh
ep vi ap sut t 150 800 kg/cm
2
. Do vt liu kho chay lp y khun.
Sau khi a thanh hnh xong, san phm c ly khoi khun va em sy thc hin
vic ong rn. Do khi ly san phm khoi khun vt liu trang thai cha ong rn nn cn
phai cn thn tranh san phm b bin dang.
Phng phap nay co u im la:
- Gia thanh ha
- Co th cho nng sut cao v khng cn ong rn trong khun ep.

Trang
75
- Tranh c s hoa than va phn huy cua nh a. im nay thun li cho tnh cht cach
nhit cua san phm.
Tuy nhin phng phap nay cung co nhng nhc im:
- Ngoai quan khng hp dn, b mt san phm khng u, khng bo ng, mau m.
- Cng lc kem.
- Trong qua trnh bay hi va ong rn khng th tranh c s co rut san phm, bin
thin t 0,2 2% va i khi gy ra s cong vnh san phm.
- co san phm tt oi hoi su thit k san phm cn thn hn so vi phng phap ep
nong.
Do nh ng c im nay nn san phm ep ngui c s dung nhiu trong lnh vc cach
in va cach nhit.
Ngoai lnh vc nha nhit rn, phng phap ep ngui con c s dung cho h n hp cac
cht kt dnh v c va nha deo. i vi nha nhit deo, co th gia cng th phai dung
dm lam trng vt liu, tng linh ng cua vt liu khi thanh hnh va trong qua trnh
ong rn se co s thoat dm.
Ep nong nhua nhit deo:
Vic dung phng phap ep nong nha nhit deo th trong trng hp bt t d va khi nng
sut qua nho i vi vic u t cac phng pha p gia cng khac nh uc di ap sut.
Nguyn do la sau khi thanh hnh, san phm phai c lam ngui trong khun n nhit
thp hn T
g
cua nha. Mc khac tnh dn nhit cua polymer kem nn qua trnh nay oi hoi
thi gian ln tranh ng sut ni lam giam phm cht cua san phm => Nng sut thp.
Qua trnh gia cng nh a nhit deo bng phng phap ep nong co th tin hanh theo 2 cach:
- Ep no ng trong khun nong
- Ep no ng trong khun ngui
* Ep nong trong khun nong:
Qua trnh nay c chia lam 2 giai oan;
Giai oan 1: t nong va ep: giai oan nay vt liu va khun c t no ng n nhit
gia cng. Nhit nay phu thuc vao ban cht cua vt li u va hnh dang san phm. Sau khi
at c nhit nay, chay ep ha xung tao ap sut lam cho nha chay vao cac chi tit cua
khun. Th i gian nay rt ngn so vi thi gian lam ngu i.
Giai oan 2: Sau khi vt liu a lp y vung tao hnh se tin hanh lam ngui san phm
trong khun. Thi gian lam ngu i lam anh hng rt ln n cht lng san phm.
Do trong qua trnh gia cng khun c t nong va lam ngui nn trong khun phai
co ranh cht tai nhit di chuyn trong khun. t nong, ng i ta thng dung hi nc
con lam ngui th dung nc.
* E p nong trong khun ngui:

Trang
76
i vi cac san phm co hnh dang n gian nh dang phng hoc khi, qua trnh t
nong co th tin hanh n gian hn trong khun ngui. Khi o qua trnh lam ngui xay ra
khi san phm tip xuc vi khun.
Thng trong phng phap gia cng nay, vt liu c t nong n nhit cao hn
trng hp dung khun nong va thc hin trn may u n truc vt. Do qua trnh lam ngui
ngay khi vt liu tip xuc vi khun trong qua trnh nn phai s du ng ap sut cao hn ep.
Cac thng s gia cng thay i theo khi lng, b day va hnh dang san phm.
Do s co rut ang k cua nha nn trong giai oan lam ngui cua nh a ap sut ep gia tng
ln gp 2 3 ln so vi khi thanh hnh.
Bang sau y la mt s thng s gia cng nha nhit deo bng phng phap ep trc tip:
Thng s gia cng
Ap sut ep khi
thanh hinh kg/cm
2
Nhit d (
0
C) Nhit d ly san
phm (
0
C)
PVC cng
PVC mm (20% DOP)
PVC mm (40% hoa deo DOP)
PVC bn va p
PS
PE bn va p
PE
PP
PMMA
PMMA bn va p
25 35
20 30
15 25
10 20
40 70
50 70
15 30
25 50
50 70
50 70
170 180
160 170
150 165
150 160
170 180
170 180
150 170
200 250
160 180
170 200
40 80
40 80
40 80
40 80
60 70
60 70
60 80
60 80
40 60
40 60














Trang
77
Chuong VI
GIA CNG SAN PHM BNG PHUONG PHAP DUC DUOI AP SUT

I. Dc dim
uc di ap sut hay con goi la uc tim la phng phap gia cng chu yu trong cng
nghip gia cng cac polymer nhit deo. i vi nha nhit rn phng phap nay t s dung
hn. Tuy nhin, i vi kt cu va iu kin gia cng thch hp c kim soat cht che
phng phap nay cung co th du ng gia cng nha nhit rn ma khng b ong rn vt
liu khi vao khun.
- Phng phap nay thuc nhom 1 trong cach phn nhom theo trang thai vt liu va iu
kin gia cng.
- Hoat ng gian oan.
- San phm co kch thc chnh xac theo 3 chiu v c tao hnh trong khun kn.
- Qua trnh nha hoa va tao hnh c thc hin theo 2 giai oan ring bit trong
nhng b phn khac nhau cua may: nha hoa trong xi lanh, nguyn liu va tao hnh
trong khun uc.
- Qua trnh tao hnh ch tin hanh sau khi a khep kn 2 na khun lai vi nhau,
- Tuy theo loai nguyn liu uc, ch nhit cua khun uc khac nhau. i vi loai
nhit deo, nhit khun thp hn nhit nha long. i v i nha nhit rn th
nhit khun cao hn nhit nha long.
- Khi vung tao hnh cua khun a c lp y nguyn liu th khun mi chu tac
dung cua lc piston u c gian tip qua nha long.
- Nng sut cua phng phap uc di ap sut cao. Tuy theo kch thc cua san phm,
chu ky co th t my giy n my chuc phut.
- Tit kim c nhiu nguyn liu, ng thi cng oan hoan tt cung t tn thi gian.
- Khng n nh nhit va ap sut. y la 1 c im khng thun li cua phng
phap va cht lng san phm cung chu anh hng rt ln c im nay.
II. Phn loai may duc
Trn c s cua thit b dung cho phng phap ep uc, ngi ta phat trin thit b dung
cho phng pha p uc di ap sut. S phat trin nay tp trung giai quyt 3 vn :
1, Gia cng nhanh
2, Cai thin hiu sut nhit
3, Tng cng sut may
Theo 3 hng trn may uc a phat trin dn, ngay cang hoan thin hn, t loai may uc
piston n may uc truc vt. Theo s phat trin o, may uc di ap sut phn thanh 3 loai
c ban:
May uc piston: Ra i sm nht, da trn c s thit b dung cho phng phap ep uc
nm ngang. Trong o, vt liu nha hoa trong xi lanh nguyn liu, con goi la xi lanh t

Trang
78
nong, bn trong co mt loi gia nhit muc ch tao thanh cac lp nha long tip xuc vi thanh
gia nhit giup cho hiu sut gia nhit tng va nhit ng u hn (hnh ve).





Trang
79


Trang
80

May uc co b ph n nha hoa s b: B phn nha hoa s b c bt k vi xi lanh
nguyn liu. vt liu sau khi nha hoa s b phn ri nay c nap vao xi lanh nguyn
liu va sau o c y vao khun. Do piston uc tac dung ln khi nha long nn khng co
s tn hao ap sut uc. B phn nha hoa s b co th la dang xi lanh t nong vi piston
y hoc dang vt un. Dang vt un co nhiu thun li hn nh:
- Trn vt liu tt hn do tac dung cua cac ng sut trt sinh ra khi vt chuyn ng.
- Hiu qua gia nhit tt hn nn co th dung cac polymer nhay nhit.
- San phm tao c co cht lng tt hn do tnh ng nht cua vt liu trong xi lanh
c gia tng.
May uc truc vt:
y la loai may uc co nhiu cai tin nht, hin nay chim mt v tr quan trong trong
cng nghip cht deo. y la mt loai vt m vi truc vt co th chuyn ng ti lui ngoai
chuyn ng quay quanh truc. Loai thit b nay co nhiu u im nh:
- Nguyn liu c t nong nhanh va u
- Thi gian lu nguyn liu trong xi lanh nguyn liu ngn hn.
- Cu tao go n nhe, nht la b phn nap liu.
- Lng cht bc va khng kh vao khun t do trong qua trnh nha hoa cac cht nay
thoat qua lp vt liu cha nha hoa n l thoat kh thng c b tr ca nap
liu.
- Tn tht ap sut trong vung nguyn liu trc truc vt t do chung a c t nong
n trang thai chay nht.
Cng sut cua may u c thng c biu th bng lng nha PS thng dung ti a ma
may co th y ra khoi khun trong 1 ln uc. May uc nho nht co cng sut khoang 56 (g)
va ln nht at n 28 kg. Cng sut cua may con c biu th bng lng nha co th un
nong n trang thai chay nht trong xi lanh t nong trong 1 n v thi gian. Ngoai ra
ln cua may i khi con c biu th bng tn lc tac dung o ng khun.
III. Cu ta o may duc
Do u im nhiu nn may uc vt c ng dung rt ph bin. Cho nn trong phn nay va
cac phn k tip theo cua chng nay ch cp n may uc truc vt.

Trang
81

May uc truc vt gm co 2 cum ln:
- Cum nha hoa va uc
- Cum ong m khun
1. Cum nhua hoa va duc
Gm nh ng b phn chnh sau y:
- Xi lanh nguyn liu: Co cu tao nh may un truc vt.
- Truc vt: trong may uc truc vt thc hin 2 nhim vu chnh: nha hoa va tao ap sut
ly vt liu vao khun.

Trang
82

thc hin nhim vu th nht truc vt thc hin chuyn ng quay. thc hin
nhim vu th 2 no phai chuyn ng tnh tin.
V vy cu tao cua truc vt se khac vi may un (ng n hn, chuyn ng theo chu
ky...).
Do trong qua trnh y vt liu vao khun, ap sut u vt co th lam cho nha theo
ranh vt chay ngc tr lai. V vy, u tru c vt ngi ta lp mt van can do ng loai bo
hin tng nay i vi mt s nh a co linh ng ln.
- Voi phun: Lam nhim vu dn nguyn liu t xi lanh nguyn liu n ranh khun. Co
nhiu loai voi phun va co cu tao, hnh dang cua voi phun co anh hng ro rt n ap sut
vao nhit cua dong nha, ng thi co anh h ng n thi gian duy tr ap sut, ngha la
anh hng n chu ky uc. Cu tao cua voi phun phai am bao 3 yu cu ky thut sau:
+ Khng co im dng trn dong nguyn liu
+ Tn tht ap sut nho
+ Lp kht vao ng lot ranh chnh trong giai oan uc va co kha nng gi khng cho
nha long trong xi lanh nguyn liu chay ra khi ri khoi ng lot ranh trong giai oan nha
hoa.
2. Cum dong mo khun

Trang
83
Do khi tin hanh uc, khun ep chu tac dung cua ap lc do truc vt tao ra gian tip
thng qua nha long nn cn phai co lc ong khun ln gi khun ep lun kht trong
qua trnh uc. Lc nay thng c tao ra bng h thng thuy lc.
IV. Nguyn ly vn hanh may duc
Noi chung qua trnh uc co th chia lam 2 giai oan:
- Giai oan nha hoa
- Giai oan uc
Giai oan nha hoa:
Tin hanh trong xi lanh nguyn liu, giai oan nay bt u t luc truc vt bt u quay
tron lui v pha sau.
Trong khi quay tron, nguyn liu t phu nap liu ri vao ranh vt va c chuyn v
pha trc, i va o vu ng t nong. Trong qua trnh chuyn dn n u truc vt, do s gia
nhit t bn ngoai qua xi lanh, nhit do ma sat va s trn ln bi tac ng cua dong chay
trong ranh vt nn khi vt liu nong ln va chuyn dn n trang thai chay nht khi n u
vt.
Giai oan uc:
Khi lng vt liu tp trung trc truc vt in y khun va khun a v tr sn
sang th giai oan uc bt u: h thng thuy lc lam vic y truc vt v pha trc tao ap
sut y nha long vao khun. Sau khi a lp y vung tao hnh, ap sut c duy tr khng
i tng ng vi u vt truc vt sat u phun nht. Muc ch cua vic duy tr ap sut la
nha trong cac ranh khun tng dn nht (do qua trnh lam ngui).n gia tr u
gi nha trong khun khng thoat ra ngoai khi u khun tach ri khoi ng lot ranh chnh,
ngha la ng sut trt trong khun phai ln hn lc y do gradien ap sut tao ra.
n thi gian cn thit, vt lui v pha sau, tin hanh nha hoa trong chu ky sau.
Qua trnh uc kt thuc bng cng oan thao khun, ly san phm.



Trang
84

V. Dc dim co ban cua qua trinh nhua hoa trong may duc truc vit
Nh a noi phn m u, c im c ban cua qua trnh nha hoa trong may uc truc
vt chnh la tnh khng n nh cu a qua trnh.
Khi kt thuc giai oan duy tr ap sut, vt ang v tr trn cung. Khi bt u giai oan
nha hoa ranh vt ch cha y nha trn mt oan l
0
v truc vt phai chuyn dch mt oan
L - l
0
v pha trc trong giai oan lam y khun trc o. Khi vt bt u quay, hn hp
nha con lai trong ranh vt tip tuc tin v pha trc, l
0
giam dn theo thi gian ng thi
pha sau, t cua nap liu ranh vt tip nhn nguyn liu, chiu dai ranh vt (h(t)) tip nhn
nguyn liu tng dn theo thi gian. Do voi phun o ng kn nn se tao mt ap sut P
W
u
vt. Ap sut nay lam giam vn tc tin v pha trc cua phn nha con lai trong ranh vt v
tao dong chay ap sut. Do o, vn tc thu ngn l(t) va tng chiu dai h(t) khng ging nhau.
Vn tc tng h (t) nhanh hn vn tc giam l(t) nn sau 1 thi gian, tai thi im t = t
0
th vt
liu 2 vu ng hoa vao nhau, chm dut giai oan nha hoa 2 vung.
Sau khi 2 vung nguyn liu hoa vao nhau, vt tip tuc lui thm 1 oan na va nguyn
liu c y v pha voi phun n khi at c mt lng cn thit cho ln uc tip theo
th ngng lai. Qua trnh nha hoa mt vung kt thuc khi chiu dai ranh vt cha nguyn liu
ung bng l
0
.
Trong giai oan nha hoa 2 vung, gradien ap sut ch tn tai vung 1 va co gia tr bng
( ) t l
P
W
.
Con trong giai oan nha hoa 1 vung tai tip im t = t
0
ap sut phn b phn b trn toan
chiu dai l(t
0
) + h(t
0
) nn tai thi im nay gradien ap sut giam t ngt th
( ) t l
P
W
xung
( ) ( )
0 0
t h t l
P
W
+
. Trong ca 2 giai oan nha hoa 1 vung va nha hoa 2 vung, chiu dai truc vt
cha nguyn liu tip tuc giam nn gradien ap sut tng ln. S bin dang v gradien ap sut
nay se keo theo s bin ng cua 1 loat cac thng s khac (Q, vn tc vt).

Trang
85
Nh vy, c im c ban cua qua trnh nh a hoa nguyn liu trong qua trnh uc di
ap sut trong may u c truc vt la tch cht khng n nh cua cac thng s ky thut cua qua
trnh. iu nay hoan toan trai ngc vi qua trnh un lin tuc.
S khng n nh cua vn tc lui cua vt v(t) chu yu do s bin i gradien ap sut,
c bit tai thi im 2 vung nguyn liu hoa vao nhau, tai thi im nay co s giam t
ngt gradien ap sut nn v(t) tng ln t ngt.
Tnh cht khng n nh nhit, bn canh nguyn nhn chiu dai truc vt cha nguyn
liu thay i, s bin ng dong cha y trong ranh vt con phai k n vic ly thm vao xi
lanh ang nong 1 ng nguyn liu b sung ngui.
VI. Cac qua trinh xay ra trong khun duc khi lam dy vung tao hinh
Tuy theo vt liu gia cng, hnh dang va khi lng san phm, qua trnh xay ra trong
khun uc co th khac nhau khng nh ng v c ch lp y ma ca v qua trnh hoa ly n a.
i vi tt ca cac nguyn liu, sau khi vao khun u phai duy tr trang thai chay chay
nht mt thi gian. Vic chuyn sang trang thai rn co th do 1 trong 2 c ch (ong rn va
lam ngui).
Khi chuyn t trangt hai long sang trang thai rn, nht va khi lng ri n cua nha
thay i lin tuc trong khun uc.
1. Qua trinh lam dy khun voi san phm co thanh day
i vi san phm co thanh day, qua trnh lam y khun th hin 2 giai oan ro rt.
Giai oa n khng ap sut khun
Trong giai oan u, ap sut cua nha cha tac dung ln khun, do ng chay con la dong chay
t do, vn tc cua qua trnh hoan toan do lc can cua voi phung, ranh khun va xi lanh
nguyn liu quyt nh. Do o, giai oan nay ap sut va lu lng khng i. Giai oan nay
kt thuc khi nguyn liu lp y c 80% th tch khun, hay x p cu a nguyn liu
theo khun vao khoang 0,2.
Giai oa n ap sut khun
Trong giai oan nay, trong khun uc hnh thanh ap sut tng dn, ap sut khun can tr
dong chay ng thi tip tuc giam. Tc tng ap sut vung tao hnh cung nh s giam
phu thu c ang k vao ap sut uc.
2. Qua trinh lp dy khun voi san phm thanh mong
Khac vi san phm thanh day, tuy rng ap sut khun ch xut hin giai oan cui
cua qua trnh nhng do ma sat vt liu vao thanh khun nn s tn tht ap sut trong khun
xay ra ngay sau khi bt u qua trnh lam y. Do o oi hoi ap sut cao th san phm m i
co ng nht ln (khi tip xuc khun san phm a b ngui).
VII. Cac thng s ky thut cua qua trinh duc duoi ap sut
Trong qua trnh gia cng bng phng phap uc di ap sut, cac thng s ky thut quan
trong la:
- Nhit xi lanh nguyn liu T
x


Trang
86
- Nhit khun uc T
k

- Chu ky uc t
c

- Ap sut uc P

1. Nhit d khun va nhit d xi lanh nguyn liu
Nhit xi lanh nguyn liu va nhit khun c xac nh t tnh cht c nhit va tnh
cht lu bin cua polymer. i vi nha nhit deo v nh hnh, 2 d kin nhit cn lu y
la: T
g
va T
f
. vi nha nhit deo kt tinh th chu y nhit nong chay T
n/c
.
Thng nhit xi lanh nguyn liu nm gia T
Cmin
va T
Xmax
:
huy phn nhit T C T T
C T T
ph ph X
f X
: 30
20
0
max
0
min
=
+ =

iu kin nay ch co tnh cht tng i, thng thng iu kin quyt nh thi gian gia
cng cua polymer la ( )
ph nc f
T T T < .
Khoang nhit t T
Xmin
--> T
Xmax
c phn ra thanh nhng khoang nho do c theo xi lanh
nguyn liu. Nu xi lanh nguyn liu c chia lam 3 vung kim soat nhit khac nhau th
nhit c b tr cac vung nh sau:
max 3
0
min 3
0
min 2
min 1
40 : 3
20 : 2
: 1
X X
X
X
T T Vi C T T Vung
C T T Vung
T T Vung
+ =
+ =
=

Nhit cua khun u c phai am bao khi thao khun san phm khng b bin dang. Do o,
i vi nh a nhit deo v nh hnh nhit khun cn phai be hn T
Xmax
vi T
Xmax
= T
g
-
30
0
C. Vi nha nhit deo kt tinh nhit khun nh sau:
Nhit d xi lanh nguyn
liu (
0
C)
Nhit d khun (
0
C)
PELD
PEHD
PP
PS
- Trung h p khi
- Trung h p nhu tng
Styren - Metylmetacrylat -
AcryLonitril
Polyamid
Polycarbonat
150 270
200 280
200 230

170 220
190 230
190 220
T
n/c
+ (20 40)
240 320
20 60
40 70
30 90

40 50
55 70
40 45
55 100
90 100
2. Chu ky duc
Chu ky uc cua qua trnh uc di ap sut g m:
- Thi gian chun b t
cb
: la thi gian cn thit m khun, ly san phm, lam sach khun
va o ng khun.

Trang
87
- Thi gian lam y vu ng khun tao hnh: t
t
: thi gian nay phu thuc vao ap sut voi
phun, cu tao ranh va vung tao hnh.
- Thi gian lam ngui: t
ln
: la thi gian cn thit ha nhit xung n nhit ly san
phm.
ln
t t t t
l cb ck
+ + =
Thi gian lam ngui san phm co th tnh bng cng th c:
[ ]
k nh
k sp
T T
T T
A t

= ln ln .
1
2
2
ln

: khuch tan nhit (h s cp nhit)
P
C
K
.
=
K: dn nhit (nhit nha)
C
P
: Nhit dung cua nha
: Khi lng ring cua nha
: B day san phm
T
sp
, T
k,
T
nh
: Nhit san phm, khun, nha
A: hng s thay i tuy theo hnh dang san phm
i vi san phm hnh tru: A = 1
i vi san phm hnh cu: A = 2
i vi san phm tm phng: A = 1,27
Cng thc nay co th dung tnh thi gian duy tr ap sut vi la b day ranh, T
sp
c
thay bng T
g
cua nha:

=
k nh
k g
duytr
T T
T T
A t ln ln .
1
2
2

- Thi gian lam y khun:

=
l
P t . .
0

: hng s biu din hnh hoc, no phu thuc vao hnh dang hnh hoc, kch thc, b day san
phm, nhit khun. Noi chung, khi b day san phm va nhit tng th giam.
( )
nha cua chay s ch n
n
K
:
1
=
0
: nht cua nha tai nhit gia cng vi vn tc trt 0 = . Thng nht
0
phu
thuc vao nhit nh sau:
( )
*
.
*
0 0
T T
e

=
*
0
: la nht cua nha tai T
*
, T
*
thng c chon la 225
0
C.
P

: ap sut uc, tc la ap sut tai voi phun.

i vi san phm co thanh mong, san phm c lam ngui phn ln trong qua trnh
lam y cho nn vic lp y khun thng kho khn. Ap sut va nhit anh hng rt ln
n vc lam ngui polymer trong khun v chung anh hng n nhit nong chay, hu

Trang
88
qua la anh hng trc tip n thi gian lam ngui. i vi san phm nay, th i gian lam y
chim ty l ln trong chu ky uc. Trai lai, i vi san phm thanh day, thi gian lam y va
s nh h ng khng ang k, chu ky uc quyt nh bi thi gian lam ngui.
3. Ap sut duc
Thng thng ap sut uc bin thin trn 1 khoang, khoang nay phu thu c vao tnh
cht lu bin cua vt liu tai nhit gia cng va kt cu cua khun uc. Khoang cap sut
nay co tnh bi cng thc:
max 2 max
min 1 min
.
.
h
h
P K P
P K P
=
=

K
1
, K
2
: h s phu thuc vao cu tao khun va tnh cht lu bin cua nha long. Khun nay
kho lam y, nht cua nha cang cao th K
1
, K
2
cang ln. Khoang cua K
1
, K
2
:
K
1
= 0,6 0,8
K
2
= 1,2 1,4
P
hmax
, P
hmin
: ap sut hiu du ng, phu thuc vao loai polymer.
Gia tr P
h
cua mt s Polymer cho bi bang sau:
Ap sut duc hiu dung Ky hiu
P
hd
min P
hdmax

PS bn va p
Poliacrilic (Polimetacrilat)


Polyamid
Poly carbonat
Polyoxy metylen
PS

PS
PP
PA
PC
POM
400
800
800
700
800
800
800
800
600
1000
1500
1000
1200
1000
1200
1200
VIII. Cac yu t anh huong dn qua trinh duc va cht luong san phm

Trang
89


1. Ban cht nguyn liu
Ban cht cua nguyn liu co anh hng ln n qua trnh uc va cht lng san phm.
Trong chng ep trc tip ta a cp n anh h ng cu a mt s yu t nh m, cht bc,
hnh dang, kch thc hat nguyn liu. trong phn nay ta xet n anh h ng cua cht bi
trn, tnh cht lu bin va tnh cht nhit cua vt liu.
Khi uc, ngoai vic s dung cac cht phu gia nh cht hoa deo, cht n nh, cht n,
mau... con s du ng cht bi trn vi nhim vu giam ma sat gia cac hat vt liu va gia vt
liu vi thanh cac b phan dn nha (xi lanh, ranh khun...).Nh giam ma sat gia cac hat
vt liu nn cac hat vt liu c nen cht hn, tip xuc tt hn giup qua trnh truyn nhit
hu hiu hn, tranh c s qua nhit cua vt liu tip xuc vi thanh gia nhit. Do o giam
c tn hao ap sut khi uc. Nhng khi uc cac san phm khng nhum mau th khng nn
s dung qua nhiu cht bi trn v no co th lam cho san phm bn, m u c hoc tao vt
sm trong san phm.
Trong qua trnh nha hoa cung nh qua trnh uc co s vn chuyn cua nh a long
trong cac b phn dn nha, cho nn kha nng gia cng, mc trn ln phu thuc vao tnh
cht lu bin cua vt liu. Thng iu kin gia cng thun li nht la nht be, tc la
linh ng cua vt liu cao. i vi Polymer v nh hnh du nhit chay nht nht
cung rt cao, cao hn Polymer cung loai kt tinh nhit nong chay, cho nn khi gia cng
Polymer v nh hnh thng nhit xy lanh phai cao hn T
f
va ap sut uc cung cao hn
so vi Polymer kt tinh.

Trang
90
Trong qua trnh uc nha nhit deo co qua trnh t no ng va lam ngui vt liu nn
tnh cht nhit cua vt liu phai c chu y n, trong o co nhit dung va h s truyn nhit
cua vt liu. gian n nhit cung la yu t cn bit khi tnh n co rut cua san phm
Ngoai ra xac nh ch nhit cho qua trnh gia cng chung ta cung phai bi t cac gia tr T
f
, T
g
,
T
ph

2. Nhp liu
Nh a noi, qua trnh uc di ap sut la qua trnh khng n nh, chiu dai cac vung
nhim vu cua truc vt lun thay i theo thi gian. iu kin phai co qua trnh nha hoa 1
vung la cn thit, v nu khng th se co s bt n nh v khi lng vt liu u vt khi
bt u giai oan uc va khng kh se vao khi vt liu trc u vt lam cho san phm b
khuyt tt, cht lng khng ng u.
- Qua trnh nha hoa phai am bao vt liu at trang thai chay nht hoan toan khi ti u
vt, nu khng se hin din vung hat rn trc u vt. Do o, phai dung ap lc ln mi
y c nha vao khun va cht lng san phm xu. Ngoai ra, am bao s ng
nht, qua trnh trn vt liu tt trong ranh vt.
- at c cac yu cu trn cn chu y cac thng s chiu dai vung lam vic, vn tc
quay, vn tc lui cua vt, khoang chuyn ng tnh tin cua vt va cu tao cua ranh vt.
Khoang chuyn ng tnh tin cua vt quyt nh khi lng nha y vao khun. Nu
khi lng nay t hn lng cn thit se gy khuyt tt san phm v khun khng c lam
y u , ap sut uc khng u nen vt liu trong khun th san phm khng am bao hnh
dang va khng th bu nha vao ch nguyn liu b co rut trong qua trnh ngui.
3. Nhit d nguyn liu trong xi lanh
Nhit nguyn liu trong xi lanh phai am bao vic vt liu trang thai chay nht
gia cng nhng khng b phn huy .
V polymer thng la nhng cht dn nhit kem va nhay nhit nn vic kim soat nhit
cua xi lanh nguyn liu rt cn thit. V mt kinh t th thi gian lu tru cua nha trong xi
lanh cang ngn cang co li. Nhit cua nguyn liu trong xi lanh va thi gian lam ngui
san phm co quan h vi nhau. Nu nhit nguyn liu qua cao th thi gian lam ngui san
phm se keo dai.
Thc t chao thy khi san xut cac san phm co kch thc ln nh nhau th yu t han
ch nng sut khng phai la thi gian lam y ma la thi gian cn thit lam ngui san
phm trong khun.
4. Ap sut duc
Ap sut uc cn phai u thng tr lc cua dong chay trong xi lanh, voi phun, ranh
khun, vung tao hnh cua khun va tao kc nen nguyn liu trong khun. Tuy nhin nu
tng ap sut qua cao se keo theo lc ong khun cao, bn vt liu ch tao khun cao...
Thng th ng, ap sut uc phu thuc chu yu vao loai ma y uc, cu tao cua khun va
tnh cht lu bin nguyn liu nhit gia cng.
5. Thoi gian duy tri ap sut

Trang
91
Thi gian nay phai u ln am bao nguyn liu trong ranh khun va khun at n
nht thch hp ngn can do ng chay cua nha t vung tao hnh cua khun ra ngoai di ap
sut khi tach voi phun ra khoi ng lot ranh khun.
6. Cu tao ranh khun
Nh a trnh bay, cu tao cua ranh khun anh hng n tn tht ap sut cua dong
nha long trong qua trnh lp y khun. Do o, anh hng n thi gian lp y khun,
nen cua vt liu trong khun.
Trng hp khun nhiu l, vic b tr cac ranh phu rt qua trong, v no anh hng n
s phn b vt liu vao ca c l khun do o anh h ng n cht lng san phm.
7. Nhit d khun duc
Nhit khun uc anh hng n qua trnh lam ngu i, nhit nay phai am bao
cho nguyn liu chay vao vung tao hnh cua khun ma khng b o ng rn tr c khi lp y.
Nhit khun qua thp se d xay ra hin tng dong vt liu b ong rn trc khi lp y.
Con nhit khun qua cao th san phm khi ly ra khoi khun d b cong vnh.
Ngoai ra, nhit khun con anh hng n co rut khng ng u cua san phm
va qua trnh nh h ng mach phn t khi chay. Hu qua la anh hng n s tao cac vt
lom va tn tai cac ng sut d gy pha huy san phm.

Trang
92
Chuong VII GIA CNG SAN PHM BNG
PHUONG PHAP TAO HINH NHIT
I. Dc dim phuong phap
- y la phng phap gia cng co th noi la c in. Qua trnh gia cng c thc hin
vi nguyn liu nha deo dang tm hoc dang ng g m cac giai oan:
+ Ct hnh s b
+ t nong
+ Tao hnh va lam ngui
+ Ly san phm va hoan tt
- Trong phng phap nay vt liu ch c t nong n trang thai mm cao va qua trnh
tao hnh la qua trnh gy bin dang tm vt liu at n hnh dang cui cung cho nn
tac dung nho hn cac san phm trn.
- Phng phap nay co nhng u im sau:
+ Thi t b n gian, u t thp
+ Phu hp khi san xut vi san lng t, san phm vi kch thc ln, hnh dang n
gian.
Do nhng gii han trn ma san phm tao hnh nhit ch c ap dung ph bin khi
co nhiu loai nha nhit deo va phng phap tao hnh chn khng ra i, cho phep san xut
cac san phm co cht lng cao.
II. Cac phuong phap gia cng
1. Phuong phap dp
La phng phap tao hnh nhit co lc tac dung ln nht. Lc lam bin dang gy nn
bi chay ep cua may ep c s dung gia cng mt s nha nhit rn dang tm nh nha
PE tm vai, giy, nha Epoxy.
Co 3 loai ta o hnh:
Dp trn khun:
Phng phap nay co th ap dung cho tt ca cac loai nha nhit deo nhng thng s du ng
hn vi Cellulose Nitrat v vt liu nay kho gia cng bng cac phng phap ep va uc di
ap sut. Vi cac loai nha nhit deo khac phng phap nay c s dung khi san phm kch
thc ln, n gian va san lng t.
Trong qua trnh dp, chay dp tip xuc vi vt liu trc khi thanh hnh hoan toan nn no
cn phai co nhit thch hp tranh vt liu ngui lai tai cac im tip xuc gy bin dang
khng ng u va ng su t ni gia tng.
Phng phap nay tuy t tin nhng thng c dung nhiu.
Dp keo
Phng phap nay cung co th ap dung cho cac loai nha nhit deo khac nhau. Trong
qua trnh gia cng, sau khi c t nong n nhit thch hp, tm vt liu c lam bin
dang di tac dung cua chay dp trong khi c kep gi trn kep. Do c tnh gia cng nh

Trang
93
vy nn b day san phm khng ng u va nho hn b day tm vt liu ban u. Phng
phap nay ap dung cho cac san phm co b su khng qua 1,5 ln c knh (b rng) tm
vt liu.
co th at c s ng u hn v b day san phm, ngi ta dung b phn kep
sao cho tm vt liu trn kep khi chay dp tac dung trong qua trnh ong khun (ha chay), lo
xo nen va lc kep se tng dn theo b su c keo cho n khi tm vt liu b kep cht. Khi
o nu tip tuc keo th san phm se co du va mong tha nh.
Nhit gia cng bng dp keo cua mt s polymer nh sau:
Vt liu
Nhit d gia cng (
0
C)
Cellulose acetat
Celluloseacetat butirat
Cellulose nitrat
Etyl Cellulose
Acrylic
Vinyl Clorua acetat
ABS
110 135
95 120
90 115
110 135
120 165
35 120
110 165


Dp trn dm dan hi
S tao hnh san phm trong phng phap nay nho va lc ep cua chay dp va tnh an
hi cua cao su. c im cua phng phap nay la ci dp khng co hnh dang cua san phm
ma chay dp co hnh dang san phm.
Trn ci khun co m mt lp cao su tao ra phan lc ep tm vt liu sat vao chay
dp, ly hnh dang chi tit trnchay dp.
Trong qua trnh gia cng, nh ma sat cua tm vt liu va m cao su nn tm vt liu
khng b x dch khi dp. Gii han cua phng phap nay la s lao hoa nhit cua m cao su.
2. Phuong phap tao hinh chn khng
Ky thut nay m rng hng ap dung cua phng pha p tao hnh nhit v yu cu thit
b n gian, nng sut cao, cho san phm nhiu hnh dang khac nhau. Co nhiu ky thut tao
hnh chn khng:
Tao hnh trc tip di tac dung cua chn khng
Dung chn khng tao s sai bit v ap sut 2 bn thanh tm vt liu. phng phap
nay co th thc hin trn khu khi san phm cn co chi tit bn ngoai hoc trn chay khi san
phm cn co chi tit bn trong. Vic tao hnh trc tip trn chay se co nhiu ph liu v phai
ct bo cac thanh bn.
Phng phap nay thch hp vi cac san phm co ty l H/W (ty l ke o) be, thng dung
san xut cac san phm co s khac bit hoan toan v ban knh cong vnh trn b mt
nhng kho tranh c cac vt trn b mt san phm do vic ngui cua vt liu khi tip xu c

Trang
94
vi khun trc khi vic tao hnh hoan tt, v du nh san xut cac ban ni, mt bup b,...
vi cac loai nha nh acrylic, celluloid, vinyl cng...
Tao hnh chn khng kt hp v i chay nong
tranh cac vt trn b mt san phm do s lam ngu i vt liu tai cac tip im u
tin gia tm vt liu va khun, ngi ta s dung chay nong tao dang s b . Phng phap
nay cho san phm u hn va co th s du ng vi ty l keo cao hn san phm tao hnh trc
tip bng chn khng.
Trc khi dung lc chn khng, chay ep ha xung mt oan nh t nh tao hnh s
b cho tm vt liu.
Tao hnh chn khng kt hp v i tm keo trn chay
Phng phap nay co th xem nh la kt hp cua dp keo vi chn khng, giup tao c cac
ng cong ngc va cac dang phc tap ma phng phap dp keo khng thc hin c. Ty
l keo thc hin c co th ln n 1:1.
Tao hnh chn khng kt hp kh nen
Phng phap nay cho phep san xut c nhiu san phm co ng vin ph c tap, cong
khng u nhau. Co nhiu cach kt hp chn khng va kh nen nhm nng cao ng u
cua b da y san phm va kim soat c b day nay. Sau y la mt s kt hp:
- Keo cng s b bng chn khng va tao hnh bng kh nen. Phng phap nay phu
hp vi cac vt liu co tnh an hi cao iu kin gia cng (mm cao iu kin gia
cng), th ng c ap dung cho nha Acrylic, ABS gia cng cac hp cha trong sut.
- Keo cng s b bng kh nen, tao hnh bng chn khng: phng phap nay tng t
nh phng phap trn, giup cho s nh h ng tt.
- Tao hnh vi m khng kh: tranh s tip xuc khng ng u ban u gia
khun va tm vt liu, gy nn cac vt trn b mt san phm. Phng phap tao hnh vi m
kh khc phuc c nhc im nay, trong o khi gia cng, tm vt liu c lam bin dang
gia 2 m kh.
III. Cac thng s ky thut cua qua trinh tao hinh chn khng
1. Ty s keo
Biu din ty s gia b mt ma tm vt liu phai bin dang va b rng c nh cua tm
vt liu ban u H/W. Ty s keo anh hng rt nhiu n ng u cua san phm va la 1
trong nh ng yu t quyt nh vic la chon phng phap tao hnh.
Tuy theo phng phap tao hnh ma ng u v b day san phm ch chp nhn
c khi ty s keo nm di 1 gia tr gii han nao o.
V du: Vi phng phap tao hnh chn khng trc tip nu ty s keo vt qua 1:2 th s
chnh lch b day cac v tr khac nhau trn san phm rt ln, khng th chp nhn c du
co x ly bng bt c cach nao. Trai lai vi phng phap tao hnh kt hp keo tm trn chay,
ty s ti han nay ln n 1:1. Phng phap tao hnh kt hp vi chay y hoc keo s b
cung co gia tr ty s keo la 1:1 con phng phap tao hnh v i m kh th gia tr nay co th
ln n 1,5:1.

Trang
95
Ngoai ty s keo, ng u v b day cua san phm con phu thuc vao hnh dang
khun, cac goc canh...
2. Nhit d tao hinh
Khoang nhit tao hnh bng phng phap nay i vi cac nha nhit deo tng i
rng. Nhit thp nht la nhit ma co th tao c san phm hp vung (hnh hp
vung) vi cac canh sc goc ma khng co nhng khuyt tt nhn thy c bng mt thng
va nhit cao nht la nhit ma tm vt liu bt u chay vo ng xung trn kep hoc
nhit ma vt liu b bin dang hoc b chay do phn huy. Nhit gia cng cung anh
hng n b day cac im khac nhau trn san phm.
Vic la chon ch gia cng, ngoai yu t ng u v b day san phm con anh
hng n cht lng san phm. Noi chung san phm gia cng nhit cao se co cht
lng cao hn san phm gia cng nhit thp v giam c ng sut ni va n nh kch
thc hn.
at c s ng u v b day san phm, i khi ngi ta s dung phng phap
t nong co tnh n hnh dang san phm, trong o cac im ma trong qua trnh gia cng
chu ng sut ln th se c t nong t hn ngha la nhit thp hn. Tuy nhin, san
phm cung t c s dung v phc tap va tao cac sc cng trn b mt san phm lam san
phm d b rang nt khi s dung.
t nong vt liu n nhit gia cng, ngi ta thng s du ng phng phap t
nong b mt vi en hng ngoai t cach tm vt liu t 75 100 mm hoc t nong bng
dong in cao tn. Vic t nong bng dong in cao tn se cho san phm co cht lng tt,
nng su t cao. Tuy nhin, phng phap nay han ch vt liu s du ng.
Trong phng phap tao hnh nhit, thi gian t nong chim t 50 80% thi gian san
xut, cho nn vic la chon phng phap t nong, vn tc t nong se anh hng n nng
sut lao ng.
3. Vn tc bin dang
Tnh cht vt liu thay i theo nhit va vn tc bin dang. Khi tng nhit hoc
giam vn tc bin dang vt liu se tr nn mm hn. Trong qua trnh tao hnh, thng cac v
tr khac nhau trn b mt tm vt liu chu tac dung cu a ng sut khac nhau va tc ngui
khac nhau. Do o, vn tc biu din se anh hng n b day san phm.
Vic la chon vn tc thanh hnh thch hp phu thuc vao nhit gia cng va ca b
day tm vt liu. Noi chung, nu keo chm se gy hin tng xu trn b mt do s lam
ngui khi keo, con n u keo qua nhanh th cac im chu ng sut ln nh cac goc canh se b
mong do vt liu khng chay kp. Vt liu mong th cn keo nhanh hn vt liu day v qua
trnh lam ngui nhanh hn. Thc t cho thy vn tc tao hnh bin thin t 7m/phut i vi
cac loai nha polyolefin (PE, PP), ln n 25 m/phut vi loai Celluloid va 30 m/phut cho
Polycacbonat.



Trang
96
TAI LIU THAM KHAO
Pham Minh Hai; Vt liu cht deo - Tnh cht va cng ngh gia cng; ai hoc Bach
khoa Ha Ni-1991.
Nguyn Vn Dan; Cng ngh vt liu mi; nha xut ban ai hoc Quc gia TP.HCM-
2003.
Hoa ly polymer, b mn hoa hoc cao phn t HBK Ha Ni.
Arie Ram, fundamentals of polymer engineering, Plenum Press-1997
D. V. Rosato, Etruding plastics, Chapman & Hall-1998
Dominick V. Rosato; Donal V. Rosato; Marlene G. Rosato (editor), Injection molding, Kluwer
Academic Publishers-2000
Joel R. Fried; Polymer Science and Technology; Prentice Hall PTR-1997
L. H. Sperling, Introduction to physical polymer science, John Wiley & Sons-2006
.