LAHYAT SERS

HTABET TEKN VE HUTBELER

M. Ali KAYA
2010- TURHAL
www.fikirbahcesi.org malikaya33@gmail.com

BLM-1 DL VE HTABET Din adam doru, anlalr, az ve z konuur. Dini kelimeleri, tabirleri ve terimleri yaatmasn bilir, kullanr, kullandrr. Bismillah, Azizallah, Rahmetullahi Aleyh, Esselam- Aleykm, nna llah ve nna leyhi Racin, Maallah, nallah gibi fadesi doru ve dzgndr. Argo kelimeler asla kullanmaz. Dilinde samimidir. Laubalilikten hi holanmaz. Konuurken sade ve ak ifadelerle, mahalli leheyi, tabii bir ekilde, tekellf ve gsteriten uzak, basit ifadelerle kullanr. Nitekim: Kelam fasih syleye, mphem sylemeye, azn daldrp, avurt iirerek, klfetli, adal bir dille konumamaya, sz tatl ve gzel syler. 1 Ssl ifadeler kullanmaz, edebiyat yapmaz ve gerei olduu gibi ifade eder. Zira hadiste Tekellf haramdr, tekellften men olunduk2 buyrulmutur. nsanlarn anlayaca ekilde, seviyelerine inerek konumamz gerektii peygamberimizin (sav) nsanlarn akllarna ve seviyelerine gre hitap ediniz3 hadisinden anlyoruz. ayet insanlarn anlamadklar eyleri konuuyorsanz, onlar fitneye sevk edersiniz. Sorulan suallere de ksa ve z cevap vermelidir. Uzatrsanz, insanlarn kafalarn kartrrsnz. slamiyet, insaniyet-i kbra olduundan, nsana hizmet, slama hizmettir. Bunu elimizle, dilimizle, en gzel ekilde yapmalyz. Kimseye zararmz dokunmamal, herkese rnek ve faydal olmalyz. 1. Peygamberimiz (sav) Hitabeti: Hitabet: Shulet ve fesahatle, inad- nutk etmek hassesidir. Konuma satandr. Fikir ve duygularn en gzel ekilde ifadesidir. En gzel sz Kelamullah olan Kuran Kerimdir. Sonra onun tercman olan Peygambermizin (sav) sz olan Hadis-i mebeviyedir. Sonra onlarn asrmza hitab olan Bedizzaman Said Nursinin SZLER i dir. tina ile yazlm 500 sahifelik, bir eserle sylenebileceinden daha fazlasn, hakiki bir hitabe ile bir saatte sylemek mmkndr.4 Keza retim de filhakika sca scana sylenmi bir sz ile, yazlm laf arasnda keyfiyet farknda toplanmtr. Musikiyi de canlandran, ihatas deil icraasdr. Hitabet de resim, mzik, mimari gibi bir sanattr. Sanatkr ile insann i ie olduu tek sanattr. Hitabeler: Siyasi, Askeri, Hukuki ve Dini olmak zere drt ana grupta toplanr. Kuran ve Hadislerde bunun en gzel rnekleri mevcuttur. Peygamberimiz (sav) hutbe okuduu zaman cemaate, konuya ve durumun ehemmiyetine, mevzunun durumuna gre sesini ykseltir, bazen fkesi artar ve gzleri kpkrmz olurdu. O kadar canl ve heyecanl konuurdu ve ahretten, cehennem azabndan ve insan bekleyen tehlikelerden yle haber verirdi ki dinleyenler Medinenin hemen yan banda dalarn arkasnda dman Medineyi basmak ve kendilerini ldrmek iin bekliyor gibi lmden ve ahretten korkard. Ben ve kyamet u iki parmak gibiyiz derken parmaklarn iaret eder ve gsterirdi. Sk sk Hidayetin ve iradn en gzeli Muhammedin hidayeti ve iraddr. lerin en erlisi
1 2

Mevzuatl-Ulum s. 1:97 Keful-Hafa; 1:314 3 Ebu Davut, Edep, 20 4 De Kayserliky Herman Comte, s.20

sonradan icat edilen ve snnetin yerine geen adetlerdir. Her bidat sapklktr ve her sapklk insan cehenneme gtrr buyurarak sahabelerini ikaz ederdi.5 2. Hitabetin Unsurlar: 2.1. Giyim-Kuam-Kyafet: nsanlar, kyafetleri ile karlanr; liyakatlerine gre uurlanrlar. Hatip kyafeti rfe uygun ve temiz olmal. Dinleyici hatibin szne nce kyafetine bakarak deer verir. Dzenli ve temiz bir giyim, szn deerini arttrr. Nitekim Peygamberimiz (sav): Bulabilen kimse i elbisesinden hari Cuma gn iin bir elbise tahsis etse ne gzel olurdu! 6 buyurmulardr. Peygamberimiz (sav) ayrca koku srnmeyi de ihmal etmezdi.7 2.2. Ses Tonu: Hz. Ali (ra): Tatl szl olan sevmemek mmkn deildir der. Peygamberimizi (sav) Kuran yle vyor: Ey Habibim! Muhakkak ki Sen en gzel ahlak zeresin!8 Kiinin ahlak ve gzellii dilinin gzelliinde ve tatllndadr. Resulullah (sav) tatl ve yumuak konuurdu. Dinleyiciyi usandrmamak iin istekli olduklar zaman sz sylerdi. Nefret ettirmemek iin sz unutmazd. Ses tonunu da dinleyiciye ve mevzua gre ayarlard. Baz szlerini er defa tekrar ederdi. Din nasihattir. Din nasihattir. Din nasihattir. ahit ol Ya Rab derken er defa tekrar ederdi. Nasihat isteyene fkelenme, fkelenme, fkelenme demitir ve bunu defa tekrar etmitir. Soru sormu ve cevap vermitir? Dikkatlerini ekmitir. Ya Muaz! diye defa arm ve Allahn kullar zerindeki hakk nedir? Biliyor musun? Hayr! diyince Ona irk komadan ibadet etmek! demitir.9 Peygamberimiz (sav) sesini ayarlamtr: rnek olarak defa: Allahn resulne biat etmiyor musunuz? dedi. Ne zere biat edelim dedik. Allaha ibadet etmek, ona hibir eyi ortak komamak, namaz klmak dedi, sonra hafife Kimseden bir ey istememek zere biat edin! buyurdular.10 Abdullah bn. mer (ra) anlatyor: Resulullah (sav) hutbede: Allah- Aziman kyamette gkleri toplar, drer ve sa eline alr: Melik benim! Nerede cebbarlar, nerede mtekebbirler? Sonra yerleri sol eline alr, drer ve Melik benim! Nerede cebbarlar, mtekebbirler der. Resul-i Ekrem bunu yaparken ellerini ap, kapatyordu. Minber de kknden sallanmaktayd. O derece ki, Resulullahla beraber devrilecek sandm11 diyerek peygamberimizin (sav) mevzuya gre sesini ve jestlerini ayarladn ifade etmitir. 2.3. Jest ve Mimikleri: Szn tesirini artrmak iin yaplan hareketlere jest, yz ifadelerine de mimik ad verilir. Peygamberimiz (asv): Mmin, mminler iin binann kemerli talar gibi birbirine yardmcdr derken parmaklarn birbirine geirmitir.12 Yetimin kefili olanla ben cennette u ikisi gibiyiz13 derken ehadet parma ile orta parma gstermitir. Muaz bn. Cebele tavsiye ederken dilini tutarak: Bunu muhafaza et buyurmutur.14

5 6

bn-i Saad, Tabakat, 1:376; M. Yusuf Kandehlevi, Hayat- Sahabe, 3:174 Ebu Davut, Cuma 1:387 7 Ebu Davut, Tereccl 4:197 8 Kalem, 68:4 9 Mslim, man, 10 10 Mslim, Zekat, 108 11 Buhari, lim, 28; Mslim, Mnafkun, 24-25 12 Buhari, Salat, 88 13 Buhari, 6:178 14 Tirmizi, man, 8

Resulullah (sav) sabah namazna Hz. Ali ve Hz. Fatmay kaldrmaya gelince Hz. Ali (ra) Ya Resulullah, ruhumuz Allahn elindedir, dilerse o kaldrr diyince Resulullah (sav) eliyle dizine vurarak nsan ne kadar mcadelecidir ayetini okumutur.15 Mimik olarak da Resulullahn (sav) sevindii zaman yz nurlanr, sanki ay paras gibi olurdu. Bundan, onun sevinli olduunu anlardk16 derlerdi. Holanmadn da konumaya balamadan nce yz hatlarndan anlardk.17 Bir gn minberde Cehennemden bahsetmi, gzleri kzarm, Cehennemden Allaha snm, holanmad bir eyden yzn evirir gibi yzn evirmi, Bir hurmann yars ile de olsa kendinizi Cehennemden kurtarmaya aln demitir.18 Zeyd bn. Harisenin, (ra) Cafer bn. Ebu Talibin, (ra) Abdullah bn. Revahann (ra) ahadetini gzya iinde haber vermiti.19 Konuurken, yksek sesle konuulmamaldr. Zira Yce Allah bunu Yrynde mtedil ol, sesini ks, seslerin en irkini eeklerin sesidir20 ayeti ile kerih grmtr. Muhatabn iitecei ekilde aheste, aheste sylemelidir. Sessizlii esas almaldr. 3. Peygamberimizin (sav) Sohbetleri ve Hutbeleri: Resulullah (sav) kelimeleri arka arkaya sralayarak konumazd. Kelimeleri tek tek telaffuz ederdi. O kadar ar konuurdu ki, biri kelimeleri saymak isterse sayabilirdi. 21 Hz. Cabir (ra): Resulullahn (sav) konumalarnda tertil ve tersil vard diyor.22 Yani kelimeleri tane tane, ar ar telaffuz ederdi. Kuran da harf harf, tane tane okurdu.23 3.1. Az ve Seyrek Konuurlard: Dinleyen tene olursa, konuanda nee olur. Marifet iltifata tabidir. Mterisiz meta zayidir.24 nsanlara akllarna ve seviyelerine gre kunuun kurallarna uyan Resulullah (sav) her gn vaaz isteyenlere: Usandrmamak iin ara sra vaaz ederdi.25 Araplar edip ve airdiler. Sz ustasydlar. Onlar Hayrul kelmi kalle ve ma delle Szn hayrls az ama, mdellel olandr derlerdi. Sz de deerli eya gibidir, israf etmek caiz deildir demilerdir. Hz. Cabir: Resulullahn (sav) hutbesi de namaz da itidal zere idi26 diyordu. Cuma gn ezan okunur okunmaz vaaz kesmek, hutbeyi ksa kesmek dinin ahkmndandr.27 Peygamberimiz (sav): Namazn uzun, hutbenin ksa olmas bir kimsenin bilgili ve anlayl olmasndandr. Artk namaz Hucurat suresi okunacak kadar uzatn, hutbeyi de Brc suresi kadar ksaltn. Gerekten baz szler, sihir gibi kalplere tesir eder28 buyurmulardr. Peygamberimize (sav) ben sz ssleyenlerden deilim29 demesi emredilmitir. Ve peygamberimiz (sav) buna azami riayet etmi Cevmiul-Kelim olarak gnderildim30

15 16

Buhari, Tevhid, 31 Buhari, Meazi,, 79 17 Buhari Edep, 72 18 Buhari Edep, 94 19 Buhari, Megazi, 44 20 Lokman, 31:19 21 Takprlzade, Mevzuatul-Ulum, 1:99; brahim Hakk, Marifetname, 522 22 Buhari Mslim, Mustatl-Mesabih, 3:143 23 Mikatl- Mesabih, 3:143 24 Mevzuatul-Ulum, 1:99 25 Acluni, Kef, 1:438 26 Buhari, man, 3 27 Acluni, Keful-Hafa, 1:196 28 Mslim, Cuma, 62:13-47 29 Sad, 38:86 30 Buhari, Cihad, 122; Mslim, Nesacid, 6

buyurmulardr. Yani, peygamberimiz (sav) az ve z konuur, bu nedenle szleri veciz, yani az ama manas ok geni olurdu. 3.2. Seviyeye Gre Konuurlard: Peygamberimiz (sav) Biz peygamberler halkn dnce seviyesine gre hitap ederiz31 buyurmulardr. Yine, Halka anlayacaklar dilde, anlayacaklar eyler konuun. Allah ve Resuln tekzib etmelerini mi istersiniz?32 buyurmulardr. Muhteva olarak Hz. Peygamberin (sav) hutbesi, iman esaslarna, cennet ve cehenneme, Allahn dostlar iin hazrlad nimetlere, dmanlarn bekleyen azaplara ait olurdu. Onu dinleyenlerin gnlleri iman, tevhid ve marifetullah ile dolar taard.33 bn-i Mesud (ra): Bir toplulua akllar yetmeyecei eyleri anlatrsanz, bu onlarn bazs iin fitne olur34 demitir. 3.3. Hutbelerinde, Konumalarnda ahsiyet Yapmazd: Hutbe makam tebli makamdr. Bu makamda vahiy ve vahyin aklamas olan peygamber snneti ve hadisleri tebli edilir ve inananlara aklanr. Hutbe ve rat makam tenkit, eletiri, sulama, tekfir ve ahsiyet yeri deildir. Siyaset, vs. de yaplmaz. ahslar ve kurumlar hedef alnamaz. Hutbe ve vaazlarda, Emr-i bilmaruf ve Nehy-i anil-Mnker grevi ifa edilir. Burada emredilmesi gereken btn insanl ve btn toplumu ilgilendiren hususlardr. Bunlar da Allah'n emirleri olan Farzlar ve yasaklar olan haramlardr. Farzlar emredilir ve haramlar yasaklanr ve bunlarn hikmet ve faydalar anlatlr. Peygamberin snneti ise tavsiye edilir. Haramlarda Esas olan zemm-i fail deil, zemm-i fiildir. Yani Bedizzamann ifadesi ile Muhabbete muhabbet, husumete husumet ve husumet askerini hedef almak gerekir. Yani, kiyi ien deil iki, gybeti yapan deil, gybet ktlenmelidir. Peygamberimiz (sav) iftarda acele etmeyi emir buyurmutur. Bir ksm sahabe bunu takva amacyla yapmadlar. Bu durum Resulullaha intihal edince yle buyurdu: Bazlar var ki, yaplmasna msaade ettiim ii, i kendine geldiinde bundan holanmyorlar, verdiim ruhsattan yz eviriyorlar. Vallahi Allah en iyi biliniz ve Ondan en ok korkannz benim35 buyurarak, umumi konutu. Peygamberimiz (sav) yine bazlarnn fahi hatalar kendisine iletildii zaman onu ahsn hedef almaz, umumi konuurdu. Bazlarnz yle yle yapyorlar bu doru deildir, dorusu yle yledir buyurarak umumi irad esas alrd. ayet yaplan fiil toplumu ilgilendiriyorsa bunu yapar, sadece ahs ilgilendiriyorsa Ashabmn ahsi hatalarn bana getirmeyin, ben ashabm hakknda yanl bir dnceye kaplmak istemem buyurur ve bu gibi tenkitleri ve hatalarn kendisine sylenmesini asla kabul etmezdi. Siz kendiniz gidin ve bu grevi bizzat ahsna syleyerek ona yardmc olun. Zalime de mazluma da yardm edin buyururdu. Zalime nasl yardm edebiliriz? diyenlere Zulmne ve hakszlna engel olmanz ona yardmdr buyururlard. Yce Allah Kuran- Kerimde ve peygamberimiz (sav) hadislerinde ahstan deil, vasftan bahseder. Faili deil, fiili ktler. Mminlerin vasflar bunlardr. Kfilerin vasflar unlardr ve mnafklarn vasflar unlardr buyurarak bu vasflara sahip olanlarn cennetlik veya cehennemlik olacan ifade buyurmaktadrlar.

31 32

Acluni, Kef, 1:96-352 Buhari, lm, Acluni, 1:196-352 33 Seyid Sabk, Fikhusu-Snne, 2:275 34 Acluni, Kef, 1:196 Mslim, Cuma, 13 35 Buhari, Edeb, 72; Mslim, Fezail, 36; KeflHafa, 1/200

3.4. Resulullah (sav) Hutbede Vahyi Tebli Ederdi: Ayet ve hadislerde yer vermeyen hutbe asla dnlemez. Hz. Peygamber (sav) hutbe olarak baz sureleri okurdu. O sk sk Kaf Suresini okuduu olurdu da bu yzden Kaf suresini Peygamberimizin (sav) hutbelerinde dinleyen ve ezberleyen sahabeler olmutur.36 Muhteva olarak Resulullah (sav) genellikle iman esaslarndan bahsederdi. Bu hutbeleri dinleyenlerin imanlar artar, pheleri gider ve mescitten ayrld zaman bambaka bir insan olarak ayrlrlard. Not: rticali hutbe okumak ok sakncaldr. Hutbeler daima yazl metinlerden okunmaldr.

36

Mslim, Cumaa, 50-51; erhi, IV/540-542

BLM-2 ETKL BR DN HZMET N: Ebu Eyyabil- Ensari (ra) rivayet ediyor: Bir sahabe Resul- Ekreme (sav) geldi ve: Bana nasihat et, zl olsun dedi. Peygamberimiz (sav) buyurdu: Namaza balaynca, sanki son namazn klarm gibi kl. Yarn zr beyan edecein szleri syleme. nsanlarn ellerindeki imknlardan bsbtn midi kes, bir ey bekleme buyurdu.37 1. mam- Rabbaniden (ra) Vaizlere tler: mam- Rabbani Hazretleri etkili bir hizmet iin peygamberimizin (sav) u mealdeki hadislerini tlemitir: Vaaz etmekte, nasihat vermekte gzetilecek, Mslmanl retmede uygulanacak birka hadis-i erif yazyoruz: 1. Allah- Teala refiktir, rfk yumuakl sever. Sertlikten vermediini, baka hibir eyle vermediini yumuak davranana ihsan eder. 2. Yumuak davran, sertlikten sakn. irkin eylere yanama. Yumuaklk insan ssler, irkinlii giderir. 3. Yumuak davranmayan, hayr yapmam olur. 4. inizde en ok sevdiim kimse, huyu gzel olandr. Huy gzellii, yumuaklktadr. 5. Kendisine yumuaklk verilen kimseye, dnya ahiret saadeti verilmitir; iyiliklerin tm ihsan edilmitir. 6. Hay imandadr. man ise Cennettedir. Fuhu ktlktr, ktlk ise Cehennemdedir. 7. Cehenneme girmesi haram olan ve Cehennemin de onu yakmas haram olan kimseyi syleyeyim. Dikkat ediniz! Bu kimse insanlara kolaylk, yumuaklk gsterendir. 8. Yumuak olanlar ve kolaylk gsterenler, yularn ipini tutan kimselerdir. Hayvan ona uyar. pi taa balarsa hayvan sessiz durur. 9. Kzd zaman istediini yapabilecek kimse eer kzmaz ise, Allah- Teala onu kyamet gn herkesin arasndan arr, Cennette istediin hrinin yanna git! der. 10. Sar sabr maddesi, bal bozduu gibi, fke de iman boar. 11. Bir kimse dilini tutsa, Allah, onun utanacak ayplarn rter; gadabn tutarsa kyamet gn Allah ondan azabn eker. Bu kimse Allaha yalvarrsa onun duasn kabul eder.38 2. Bedizzaman Said Nursiden (ra) tler: Asrmzn imam ve hastalklarnn tedavi edici doktoru olan Bedizzaman Said Nursi hazretleri de dine hizmet amac ile sohbet ve vaaz edenlere tavsiyeleri de yledir: Vaizleri dinledim. Nasihatleri bana tesir etmedi. Kasavet-i kalbimden baka sebebi var dedikten sonra izah ediyor: Birincisi: imdiki zaman eskiye kyas ederek ele aldklar bir konuyu parlak ve mbalaal ekilde tasvirlerle anlatyorlar. Tesir iin isbat- mddea ve muhatab ikna lazm gelirken ihmal ediyorlar. Halbuki, biz ehl-i haliz, namzed-i istikbaliz, tasvir-i mddea zihnimizi iba etmez. Brhan isteriz. kincisi: Yaadmz devrin problemlerine are ve zm getirmek, gnn ihtiyalarna cevap vermek yerine, insanlar eski zaman kelerine eken konumalar yapyorlar. ncs: nsanlara tergib ve terhib iin nem sras gz etmesi lazm gelirken eriatn mizanlarn, llerini ihlal ediyorlar. Farzlar snnetlerle kartrp, haram ve farzlarn nemini ihlal ediyorlar. Bir eyden sakndrrken dierini nemsiz hale getiriyorlar.
37 38

Msnet A.Hanbel, 5:412; bni Mace, Zht, 15 Mektubat, 1:98. Mektup

Vaizlerimiz, hem alim-i muhakkak olmal, ta ikna ve ispat etsin. Hem hakim-i mudakkik olmal, ta muvazene-i eriat bozmasn. Hem beli-i mukni olmal, ta muktezay- hal ve ilcaat- zamana muvafk sz sylesin ve mizan- eriatle tartsn.39 3. Ktip elebiden tler: Ktip elebi yaad dnemde taassubun yaygnlatn ve din adamlarnn akl bilimlerden uzaklatn grerek onlara yle nasihatlerde bulunmutur: Din ve fen ilimlerini beraberce mezcetmi akl, kalp ve vicdann doyurmu bir lime gerektir ki, ifrat ve tefritten kana. slam srat- mstakim, hadd-i vasattr. frat ve tefrit, her ikisi de mezmumdur. stenen istikamettir... 1. dareci: mdi idarecilere gerektir ki, farz ve vacipleri bilip yapmal, haramlardan da saknmal ve sakndrmaldr. slam inanlarn bilecek derecede ilimle yetinip, kendilerine ait olan ilm-i hali, kendilerini ilgilendiren sahadaki emir ve yasaklar bile ve bilen insanlar i bana getire. Halkn tresini ve rfn bilip, nceki idarecilerin koyduu gzel adetleri devam ettireler. 2. Vaizlere de gerektir ki: Vaznda ehrin rfne, adetine, tresine aykr sz sylemeye. Bu dedikoduya ve karkla sebeptir. Halkn arasndaki uyumazl ve dmanl yumuaklkla, gnl alc szlerle, gzel tlerle gidermeye almal. Sert szler dmanl krkler. Farz ve vacipleri yerine getirme konusunda halka evk vere. Hayrlar vadedip, cezalar ne srerek mjdeleyip korkutma yolunda ifrat ve tefrit etmeyip, hakimane orta yolu bula... Halk ne tamamen gven bulmal, ne de mitsizlie dmeli. Beynel havf ver-Reca olmal. Korku ar olabilir. Bu faydaldr. Zamann ve yerin gerektirdii ne ise yaplmaldr. Gnlerin, aylarn stnlkleri, gecegndz ibadetlerinin faziletleri hakknda hadisler varsa bunlar anlatlmaldr. Bu konuda zayf hadisler de sylenebilir. Yalnz dete, treye dayanan namaz ve ibadetler anlmamal. Bu konuda nne kt da konsa susmaldr. Halkn anlamayaca ince konulardan veya tasavvuf stlahlarndan bahsetmemeli. mam Rap Isfahani, Zeria ve Tafsl-i Neeteynde demitir ki: Vaaz halk iindir, yksek tabaka iin deildir. Yemekte tuz gibi vaaza uygun gzel fkralar hikyeler, latifeler ve beyitler sylenmelidir. Fazla olmamaldr. Halk tatl anlatan, gzel ifadeler kullanan vaaz sever, dinlerler. Vaazda tat yok ise kp konumasn. Bunda da herkese lazm iman, itikad, ibadet, ahlak, namaz, oru gibi lzumlu bilgilerden bahsedilsin. 3. Halka yaraan odur ki: Allahn birliini tasdik edip, namaz klp, oru tuta. Zengin ise zekt verip, hacca vara... Yalan sylemeye, kimsenin can, mal ve namusuna kastetmeye... Doruluk zerine ola. Geimi ne ise onun helaline baka... Haftada bir gn vaaz dinleye ve elinden geldike tuta... Anlad kadar ile yetinip, filan vaiz yle, bu mesele byle, falan vaiz yle dedi diye zerine lazm olmayan ilere karmaya. Cahil iken ilim bahsi eylemeye... 4. Talebeye gereken odur ki: nce temel bilgileri elde etmeli. Sonra kabiliyeti varsa bir konuyu gzelce renmeden dierine gememeli. Bu minval zere yava yava rene... retimini tamamlamadan kimi makam ve mansplara gz dikmeye... nk makam, mansp ve evlilik ilme manidir. Vazifenin gerektirdii ilerle megul olmak gerekir. Snnet ehlinin akidesini gzelce renip, Kitap, snnet, icma-i mmet kalesine gire.

39

Divan- Harbi rfi, s. 88

Kuran, snnet ve evliya, szn kendisine tart ve l edine... Sonra hukemann ve sufiyenin eserlerini inceleye ve Huz m sef da m keder Sana yararl olan al, zararl olan brak kaidesince her birinden doru dnce ve gr alarak yararlana... Hi birini red ve inkr etmeyip, taassup derdine dmeye... 3. Bedizzamann Talebesi Dava Adam, Zbeyir Gndzalpn Tavsiyeleri:40 A-Bu Gn Yaamak: 1. u yaadm andan evvelki mazidir. En yakn mstakbel. Mesela; yarn ise madumdur. yle ise btn Kur'an, man hakikatlar okumamda, ubudiyetimde, btn himmet ve alakam bu ana veya bu gne hasredeceim. Zira frsat bu frsat, dem bu demdir. Yarna, sonraya kalan, dona kalr. Yalnz bugn veya bu saat iin alacam. Vazife-i ftratmn muktezas olan fil ve amelimi, fa ve mes'ud olmak iin, yalnz bu gn iin, yalnz u hazr zaman iin alacam. Mazi olan gn ve saat geti ve madumdur. yle ise, yalnz elimde bulunan u hazr vakitte neye alacaksam, ona alacam ve alyorum. 2. Btn ruh, zihn ve beden g ve kuvvetimi, btn dikkat ve alakam u anda almakta olduum i, okumakta olduum eser, yazmakta olduum bu mevzu, ifa etmekte olduum ibadet ve taat ve okumakta olduum evrad ve ezkar, dnmekte olduum mes'ele, tefekkr ettiim sr- lh ve sanat- Rabbani zerinde toplayacam; teksif ve temerkz ettireceim. Evet hizmet ve istfademe, himmet ve faaliyetime amade bulunan u hazr zaman, u gn ve u saat iin alyorum. 3. Btn gayret ve himmetimi, btn dikkat ve alakam, btn beden, zihn, ruh ve kalbi g ve kuvvetimi, u andaki meru megalem zerinde teksif ve temerkz ettiriyorum ve ettirmeliyim. 4. Bu fiil ve amel, dnce ve tefekkr ve bu mesai tarzna riayet etmek, yle gl, yle mcbir ve messir bir tarzdr ki, zeka ve himmete geri olan kimseleri bile, deha sahibi olup da bu mesai dsturuna kendini altramayan adamlarn meydana getiremeyecei ilere, hizmetlere, inanlmaz baarlara, tahayyl edilmez muvaffakiyet, zafer ve galebelere eritirir. Saadet ve selametler, meserret ve bearetler, nee ve neveler, srur ve huzurlar iinde yaatr. Ve byle bir yaamann zengin bir imkan kayna budur. Ebed refah ve saadete ve rza-i lahiyeye nail ve mazhar olmann himmet ve kuvvet vesilesi, bu tarz- mesaidir. 5. Yalnz bugn iin mes'ud ve mesrur olacam. Yalnz bugn ve bu andaki olan meru fiil ve amalimi yapmaya ve bitirmeye kendimi altracam. Yalnz bugn iin ibadet, taat ve hizmetime medar olacak bir bakmla vcudumla megul olacam, meru idmanlar yaptracam. Ak havada yalnz bugn iin yarm saat yryeceim. Benim olmayan, ancak bana emanet edilen bu vcudu ne fena ve gnah eylerde kullanacam; ne de ihmal etmeyeceim ki, ibadet ve itaata, Risale-i Nuru mtalaaya, hizmet-i Kur'an ve man istihdaf eden, mrm ifa edebilecek bir makine olsun. 6. Yalnz bugn iin zihnimi kuvvetlendirmeye alacam. Bunun iin, batan baa maarif-i lahiye ile meml ve mlemma Nur Risalelerinden bir miktar okuyacam ve ezberleyeceim. Zira hafzay parlatan ve harikulade bir ekilde kuvvetlendiren kanun budur. Zihnen tembel olmayacam. Zihni tembellie atan ve krleten basit eyleri okumak basitliine almayacam. alma, gayret, himmet, cehd, dnce ve tefekkr isteyen, beni kalben ve aklen ve ruhen tenevvr eden, beni tahkiki bir man kuvveti ve yakn bir itikada malik ve sahip
40

http://www.zubeyirgunduzalp.com/DEFAULT.ASP

klacak, kuvvetli ve ciddi meyyal ve seyyal bir eser olan Risale-i Nuru okuyacam. Ve ancak bundan ezberleyip, dimam Kur'an, man, islam, kuds ve lahi hakikat ve malumatlarla dolduracam. Bylece, hafzamda gayr-i meru, fani, pis ve mlevves, lzumsuz ve malayani bilgi ve dncelere, byle tahayyl ve tasavvurlarn girip yerleecei bir boluk brakmayacam. 7. Yalnz bugn iin ruhuma be trl idman yaptracam: 1. nsanlara ve Mslmanlara en byk ve en elzem, en ehem, en gzel ve en hazl bir hizmet olan man kurtarmak ve muhafaza etmek, islam yceltmek ve ilerletmek, vazife-i Kur'aniyesini ifa eden Risale-i Nurun bir hizmetini yapacam. 2. Nefsime zor gelen, istemediim eylerden veya terakm etmi hizmetlerimden, en az ikisini yapacam. 3. Namazlarm ilk vaktinde eda edeceim. 4. Risale-i Nurdan srf kendi ebedi kurtuluum, nefsimi slah ve iinde yaamakta olduum hayat itimaiyenin ve bu dehetli asrn fitne ve fesadndan, helaket ve felaketinden kendimi muhafaza niyetiyle bir mddet okuyacam. 5. Yalnz, bugn iin taat ve hizmetle mesrur ve mes'ud, mtebessim ve mteheyyi olacam. Hakk'a minnet ve kran, islam cihad ve zafer mjdeleri ldayan, Risale-i Nurun neriyat ve ftuhat haber ve mjdeleriyle hizmet, faaliyet, ihlas ve sadakat bearetleriyle parlayan, halelenen bir gzel yzle gler yzl olacam. 8. Yalnz, bugn iin hayatmn yegane gayesi, vazife-i ftratmn mes'eleleri, manzumesi olan Risale-i Nurla, ibadet ve taatmla, bu uurda almak iin, gelecek gnleri dnp veya yapacam yarna havale edip, kendime zafiyet iras ettirmeyeceim. Hizmet-i Kur'aniye ve meagil-i kudsiyemin okluunu dnp, kendimi ylgnlk ve miskinlie, atalet ve tembellie, mklpesent ahmaklna mptela ve duar etmemek iin ancak bu gn yaamay, ancak u yaadm vakitteki lah hizmetimi ifay dneceim. Beni yldracak, 'Yapamayacam, vakit bulamyorum" vehmini verecek ok i ve hizmetim dahi olsa, onlarn hepsini bugn yapabilirim ve yapmak g ve kuvvetine inayet ve kudretine mazharm. 9. Yalnz bugn iin yarm saat istirahat edeceim. Zira dinlenmesini bilen, en zaif ve aresiz anlarnda semeresiz ve muvaffakiyetsiz almas karsnda zulm ve malubiyet hengamnda, yere yuvarlan ve srtst ykl zamanlarnda manev varlndan beklenen ibadat ve taatnda, hizmet-i maniye ve Kur'aniyesinde mazhar olduu muvaffakiyetlerde akllara durgunluk verecek ve insanlar hayret ve hayranlklar iinde brakacak, muvaffak ve muzaffer adamdr. Ben de byle olacam, byle yapacam ve byleyim. Hem meru gnlk alma mddeti iinde yorulmadan dinlenmek, bitkinlie dmeden istirahata gemek, alma g ve kuvvetine harika kuvvetler kazandran, mesai zevkini tehyi eden, gayret ve faaliyet evkini uyandran ve daim klan sihirkar arelerden bir are-i yektadr. B. Okumann nemi: 1. Btn beden ve ruh hastalklarn sebebi, iman ve slam bir eser okumamaktr. Allah bu muvakkat mr, ebed bir hayat kazanmak iin vermitir. Bu fani dnyada baki dnya ve ahiret saadetlerini kazanabilmenin aresi Allah' bildiren, tantan, Onun emirlerini yapp nehiylerinden kaarak, gnahlar ilemeye mani olacak tahkiki iman dersi veren kitaplar okumaktr. Bu eserlerin bu zamanda en yksei, en tesirlisi, en by; Risale-i Nur Klliyatdr.

2. nsan vcudunun sal iin yemek, imek, hava almak nasl en ehemmiyetli bir ihtiyasa, insan kafas, kalbi, ruhu iin de tahkiki bir iman ve slamiyete sahip klan, Allah' ve Peygamber Efendimizi hakkyla tantan ve bildiren bir marifetullah kitab olan Nur Risalelerini de okumak da ite yle bir ihtiyatr. 3. man, slam bir eseri okumamak en muzr bir hastalktr, okuyamamak saysz madd ve manev kazan ve faziletlerden mahrum olmann, yoksun kalmann en aikar bir numunesidir. Din, mill ve itima bakmlardan knt ve fenalklar netice vermenin en bariz ve en ak bir sebebidir. 4. Her Mslman ve insan, her gen ve ihtiyar, her erkek, her kz ve kadnn Risale-i Nur gibi, insan insan eden, Mslmana Mslmanca hayat zevkini veren iman ve slamiyet dersleriyle maneviyatn kuvvetlendiren ve nurlandran, din, dnyev felaketlerden kurtaran bir aheseri okumas; ftratnn, yaradlnn arzu ettii en zengin, en gzel, en deerli bir maneviyat hazinesidir. Bunun iindir ki. Nur Talebeleri, Nur Risalelerini defalarca okuya okuya, bu okumay brakamayacak bir hale gelmilerdir, insan ebed zevk ve lezzetlerle coturan bu feyyaz okumay terk edemeyecek ruhi ve ulvi bir haslete nail olmulardr. 5. Cisman ve ruhan varlmz Kur'an Nurlarla Nurlandran ve ehl-i iman lahi bir cazibe ile kendine cezbeden, eken bu Nur Efan mtalaa, Nur Talebelerinde alkanlk haline gelmitir. 6. Nur Talebeleri, belki ekmeksiz yaamann mmkn olaca, fakat Nur Risalelerini okumadan yaamann, hayattar kalmann mmkn olamayaca inancn veren bir i'tiyad gzelliine eritikleri kanaatlerine sahip olmulardr. Kitapsz bir kimsenin, faydasz basit bir adamdan daha basit ve baya olduu neticesine varmlardr. C. nsann Vazifesi Taallmle Tekemmldr: 1. Siz daima ileriye doru yrmelisiniz. Her gn terakkiler kaydeden hamleler yapmalsnz. Ruh kuvvetinizi hilkat-i hikmet yolunda ykseltmede ve iman hakikatleri massetmede bugn dnden ziyadeletirmelisiniz. Bu uurda ve hizmet-i Kurniye meydannda ve ubudiyette hareket ve faaliyet kabiliyetinizi her gn artrmaya uramalsnz. 2. Mcadele ve mcahede, sava ve ahlan gndelik ve daimidir. Cehd ve cidale, yepyeni bir gle, ter taze bir sevgi ve tutkunlukla ve nihayette galebenin inanc ile sarlmaldr. 3. nsan her gn yepyeni bir kuvvet ve kudret, mnev bir haz ve zevk, gzel bir huy ve ahlk, himmet ve gayretle uyanmaldr. Cenab- Hakkn bir fazl- lh olarak hamlettii fazilet-i asliyenizi ve hizmet-i kudsiyenizi ifa etmek azmi ve sebatyla ile yatanzdan frlamalsnz. 4. Atalet ve tembellik deinde zelilane yatyorsanz, irade ve gayretinizi kamlaynz. Madd ve mnev hayatnz yeni batan kurmal ve dzen vermelisiniz. 5. Kendini, yaamann seline ve intizamsz ve babo seyrine kaptran adam kendi kendini lme veya meyyit-i mteharrik olmaya srklemi olur. Yaratanna, sahip ve malikine ibadet ve taat ve hizmet iin cehd etmeyen kimse, kendi kendisini helket ve felaketlere, hastalk ve sakatlklara uratm ve mptela etmi olur. 6. demolu, daha balangtan beri hep savat. Din ve dnyev hayatnn beks iin fni hayatn, mcahedelerle mebbed eyledi. Demek demolu, dnyaya geldii gnden itibaren mcahedeye hazr olmal ve bunu yaad mddete devam ettirmelidir. manla kfrn, din ile dinsizliin dem Aleyhisselmdan balayp devam etmekte olduunu ve kyamete kadar da devam edeceini hatrdan karmamaldr. 7. Mttakinin alametleri unlardr: Hudud-u eriyeyi muhafaza etmek. Kendi zaruri ihtiyacndan fazlasn slama feda etmek. Ahidlerine vefa etmek. Mevcut durumuna kanaat edip ikayet etmemek.

D. lmi retmek ve Yaymak in: 1. Sadece Allahn rzasn kazanmak iin ilim yayma urunda tesadf edilecek mihnet ve meakkatlere tahamml etmek. 2. Halim ve sakin olmak. 3. Vakar ve heybet ile oturmak. 4. Haktan ayrlanlarn dnda, btn kullar hakknda kibir ve azametten kanmak. 5. lim ve irfan meclislerinde tevazudan ayrlmamak. Zira, mmin tevazuyu kabul eder, zilleti ise reddeder. 6. Sonu gcenmeyi veya utanmay mucib olan her trl aka ve ltifelerden saknmak. 7. lim ve hner renmek isteyenlere kar yumuak davranmak. 8. Talkat ve feshat- lisandan mahrum olmas dolaysyla kaba konuan kimseleri mazur grerek iddet gstermemek. 9. Kt huylu ve kt tabiatl olanlar gzel idare etmek suretiyle doru yola sevk etmek. 10. Gabi, kaln kafal ve anlaysz kimselere darlmamak. 11. Bilmediin bir eyi, bilmiyorum demekten utanmamak. 12. Bir mesele sormak iin mracaat eden kimsenin mkln lyk ile halledip memnun brakmak. 13. retecein bilgi ve marifete ve hizmetine mukabil bir menfaat beklememek, 14. Herhangi bir eyde hata ettiin zaman, hatada srar etmeyip, hemen hakka dnmek. 15. lim arayann hakknda zararl olabilecek bilgileri renmekten men etmek. 16. En mhim olan daha az mhim olana tercih etmek. E. Dine Hizmet Etmek in Kendini Eitmek: 1. ey kalbe nasihat tesir ettirmez: uyku sevgisi, rahat sevgisi, taam sevgisi. 2. Okumak, okumak, okumak... Yine okumak. Okumaktan yorulunca ne okuduunu okumak. Veya kitab- kebir-i kainat okumak. 3. nsan yalandka enaniyet genleir. nsan yalandka imtihan iddetlenir. 4. Her hatay yapabilirsin, fakat bir hatay iki defa yapma. 5. Menfi bir ey dyunca i aleminde mdafaat le onun uur altna ve stne tesirini izale et. 6. Nefsini kusurlarla lde bil. O zaman yz kusurunu yirmiye indirebilirsin. Birisi bir ey yapsa ve o sana yklsa, "Benim kusurumun cezasdr" de. 7. Her sohbette dinleyici ol. Daima renmeye al. Yetimeye muhta olduun uurunu muhafaza et. Mevzu hakknda fazla malumatn olsa da, sus. 8. Sana, bana, ona faydal ise, konu. 9. Konumamak zararl ise konu. Fakat ihtisar et. Tafsilata geme. 10. Muvazeneli, satrdan, kitab konumak. 11. Kim ne ekerse dilinden eker. 12. Her sohbette mstem ol. Daima, "renmeye, yetimeye muhtacm" diye dinle. 13. Herkesin kaldraca ekilde konu. 14. Az konumak, z konumak. 15. Dinleyiniz; hitap ettiiniz kimseye ehemmiyet veriniz; zarif iltifatta bulununuz. 16. Kendinizden bahsetmeyiniz. Sizi dinleyene bahsettiiniz eyler onu ilgilendirsin. lk adm, az konumaktr. Sizi dinleyen kimseye onu ilgilendiren eylerden bahsetmektir. 17. Karnzdakini konuturunuz, dilini znz. Onun sevdii mevzulardan bahsediniz. 18. Her insann iki ciheti vardr. Bir cihetini gren insan krdr. 19. Dn, syle. Evvel dn, sonra syle. Muhakemesiz szler krc ve datcdr.

20. nlerine kan insanlara srlarn syleyen, hosohbet deildir. 21. nsan ne kadar lim olursa olsun, cahillerin yannda cahildir. 22. Cahilin krldn grnce selamet, ona kar tatllk gstermek ve "evet" demektir. 23. Konumada dikkat edilecek hususlar: kide bir nasihat etmeye kalkmayn. Palavra atmayn. Atei krkleyecek mevzulardan saknn. Mnakaadan saknn. nmeyin. Konuurken gsteri yapmayn. Ziyaretinizi seyrek yapn. 24. Hitabn tesirlisi, gze bakp kalbe hitap etmektir. 25. Hitap ederken eyi bilmek ve kullanmak gerekir: Vuzuh ile ap ak beyan etmek ve anlatmak. Hakikati sylemek, mspet ilimlere mstenid en faydal bilgileri sylemek. Gzel okumak, kelimenin manasna gre sese ahenk vermek. 26. Mnakaa ile hibir dava kazanlmaz. 27. Davasn "ifade eden" kazanr. 28. Sadrdan deil, satrdan konu; kitab olsun. 29. Konumalarda, en kk bir alayl kelime dahi kullanmaktan saknnz. 30. Alay, alay edilende kapanmaz bir yara aar. 31. Kalbler krlnca ruhta kin ve adavet balar. 32. akac olmaynz. Zira aka muhabbetin sonu, adavetin balangcdr. 33. ekva etmek ve arkadan ekitirmek, iradesiz kiilerin iidir. 34. Tenkit bir zehr-i katildir. 35. Ciddiyeti esas tut. 36. Glmemek ciddiyetin badr. aka muhabbetin kezzabdr. 37. Sarlarn en beteri, kusurunu iitmek istemeyen insandr. 38. Dnyada marur olan, din yolunda gidemez. 39. Bykle kaplan kimse kibreder. Bilmez ki, byklk hilm ve yumuaklktr. 40. En byk nisyan, bir insann kendisini kusursuz bilmesi, mesa arkadalarn kusurlu bilmesidir. Kendini beenmek gururdan, kibirden, kskanlktan ileri gelir. 41. Dedikodu ile, arkadan ekitirmekle mesele halline almak ya safdillik veya uuralt yahut st garaz ve muhalefet niandr veyahut can sklmn intikam kokusudur. 42. Byk bir mevki ve makam sahibi olduun zaman, akll isen, dkn kimselere glme. nk nice makam sahibi kimsenin dt; dknn, onun yerine getii grlmtr. 43. Allah'a kul olan insanda benlik olmaz. 44. Bu hizmette, "Birisi bana tahakkm ediyor" diyen, kendisi mtehakkim kimsedir. Tahakkm etmek ister. 45. Hilm ve teenn kyassz derecede sertlikten fazla lazm. 46. Tehevvr eden daima haksz grlr ve grnr. 47. Hiddet eken nefret bier. 48. Gya kendisi kusurdan mberra olmu, hata ve yanltan kurtulmu gibi, oklarn ve iinde yaad muhitteki ehl-i imann kusurlar ile fiilen, amelen ve hayalen uramak merhametsizliktir. Bu fena huya sahip olanlar, bu tehlikeli merhametsizlii ileyenler, nisyan- nefs illetine tutulmu ve nefsinin marm olmasndan titresin. 49. Ey nefsim, sen titre, kendine bak, kendini gr, kendini bil, kendini anla, kendini tecesss et. Ancak nefsine mfetti, nefs-i emmarene murakp olmak yksekliine k.

50. Ara kmak istidadnda olanlarn ayaklar altna omuzlarmz koyarz. 51. En kt iradesizlik, ibirlii halinde alanlarn birbirlerini sabit fikirlilikle itham edip, kendinin sabit fikrinden habersiz olmasdr. 52. Cemaat ruhundan istifade etmek. 53. Dman mehul olduu zaman daha zararl olur. Kandrc olursa daha habis olur. Aldatc olursa fesad daha edit olur. Dahil olursa zarar daha azm olur. nk dahil dman kuvveti datr, cesareti azaltr. Haric dman ise, bilakis, asabiyeti iddetlendirir, salabeti arttrr. 54. Nifakn cinayeti slam zerine pek byktr. Alem-i slam zelzeleye maruz brakan, nifaktr. Bunun iindir ki, Kur'an- Aziman ehl-i nifaka fazlaca teniat ve takbihatta bulunmutur. 55. Bakasnn sznden ziyade, iinde beraber altmz, yaknen tandmz arkadalarmzn szn dinlemeliyiz. 56. Sabr insana nce zehir gibi olur, fakat ftrata yerleince bal olur. 57. Kuds uhuvvetin tesisi iin oklua lzum yoktur. -be kii kfidir. 58. nsandaki kuvve-i gadabiye, kuvve-i eheviye ve kuvve-i akliyenin hepsinin istikametli olmasyla, ancak insan srat- mstakimde bulunabilir. Bir tanesinin ifrat ve tefriti istikameti bozar. Maazallah, insan dalalete atar. 59. Hizmeti-i Nuriyenin esiri olan, esaret zincirinden kurtulmak istemeyen bir esirdir. 60. Hastalklara su-i ihtiyarmz sebep olursa, mes'ul oluruz. Deilse kader-i lahi der, sabrederiz. 61. Aman shhatinize dikkat ediniz. Yoksa hizmet ksa olur. 62. Namazn hakkn vermek iin 9. ve 21. Sz sk sk tekrar ediniz 63. Evrad, hizmetin zevk ve tesirini oaltr. Gnlk evrada ihtimam, azam ihtimam ediniz.

BLM-3 PEYGAMBERMZN HUTBELER 1. Peygamberimizin (sav) lk Cuma Hutbesi: Ey insanlar! Kendinizi kurtaracak amelleri takdim etmeye bakn. Gerek olarak bilin ki sizden her biriniz yere yklacak ve srsn obansz brakacaktr. Sonra kyamette Rabbi kendisine tercmansz, arada bir engel olmakszn yle diyecek: Benim Raslm sana gelip tebli etmedi mi? Ben mal verip ihsanda bulunmadm m? Kendin iin neler yaptn? Bunun zerine o kul saa bakacak bir ey gremeyecek, soluna bakacak bir ey bulamayacak. O halde gc yeteniniz bir hurmann yars olsun vermek sureti ile de olsa kendisini ateten korumaya alsn. nk orada iyiliklere on isli ile karlk verilir, ta yediyi misline kadar... Bilmi olun ki, iinde bulunduunuz bu yln, bu ayn bu gnnde ve burada kyamete kadar Allah size Cuma namazn farz klmtr. Ben hayatta iken ve benden sonra banzda adil ve zalim de olsa bir devlet bakan varken kim Cuma namazn kmseyerek ve farziyetini inkar ederek terk ederse Allah onun iini dzene koymasn ve iinde ona bereket vermesin. Yine bilmi olun ki tvbe etmedike byle birisinin ne namaz, ne de hibir hayr kabul edilmez. Kim tvbe ederse Allah tvbesini kabul eder.41 2. Peygamberimizin (sav) Medinede lk Hutbesi: Kesinlikle hamd Allaha mahsustur. Ona hamd eder, ondan yardm taleb ederim. Nefislerimizin erlerinden ve kt amellerimizden Allaha snrz. Allah kimi hidayet ederse, onu hi kimse saptamaz. Kimi de saptrrsa, hi kimse onu hidayete getiremez. ahadet ederim ki, Allahtan baka ilah yoktur, biriciktir, orta yoktur. phesiz szn en gzeli Allahn kitabdr. Kimin kalbinde Allahn kitabnn sevgisi yerleirse, Mslman olup Allahn kitabn szlerin en stn sayarsa, o felaha kavumutur. O kesinlikle szlerin en gzeli ve en beliidir. Allah kim severse onu seviniz. Btn kalbinizle Allah seviniz. Allahn zikrinden ve kelamndan usanmaynz. Kalbiniz ondan uzaklamasn. nk Allah kimi severse onu, amellerden en hayrlsna, kullardan en hayrlsna ve szn en elverilisine, insanlara vermi olduu helal ve haramn en hayrlsna ulatrr ve kendisine onlar nasip eder. Allaha kulluk yapnz, hibir eyi ona ortak komaynz. Gerei gibi ondan korkunuz ve azlarnzla sylediiniz gzel szlere bal kaln ve Allahn honutluu yolunda birbirinizi sevin. Kesinlikle Allah ahdinin bozulmasndan fkelenir. Allahn selm, rahmeti ve bereketi zerinize olsun! min! Ey insanlar! Ahiret iin azk toplayn. Allaha yemin ederim ki, ne hazrlarsanz ahirette onu greceksiniz. Herkes lecek ve srlerinizi obansz brakacaktr. Sonra Rabbi ona, tercman olmadan ve onu Rabbinden saklayacak hi bir arac olmad halde Peygamberim sana gelip teblide bulunmad m? Sen kendin iin ne gnderdin? diyecektir. Kul o zaman sana soluna bakar bir ey gremez. nne baktnda cehennemi grr. yle ise kim yzn ateten korumak istiyorsa, bir hurmann yars ile de olsa korumaya alsn. Eer verecek bir eyi yoksa hi olmazsa gzel bir sz sylesin. nk gzel szn de karl vardr. yiliin karl on ile yedi yz kat arasndadr.42
41 42

bn-i Mce, kme, 78 M. Yusuf Kandehlevi, Hayat- Sahabe, 3:143-144

Allahn selm, rahmeti ve bereketi sizin ve elisi Muhammedin (as) zerine olsun min! 3. Peygamberimizin (sav) Takva Konusunda Hutbesi: Peygamberimiz (sav) Medinede Ben Salim b. Avf kabilesinde kld bir Cuma Hutbesinde yle buyurdu: Hamd Allaha mahsustur. Ona hamd ediyor ondan yardm, mafiret ve hidayet taleb ediyorum. Ona iman ederim, onu inkr edenlere dmanlk yaparm. ahitlik ederim ki, Allahtan baka ilah yok. Biriciktir, orta yoktur. Muhammed Onun kulu ve Rasldr. Muhammedi hidayet, nur ve mevize ile Peygamberlik zincirinin kesildii, ilmin azald, sapknln yayld, zamann sonu geldii, hayatn son bulup kyametin yaklat bir zamanda, insanlara doru yolu gstermek, aydnlatmak ve irad etmek iin gndermitir. Kim Allaha ve Raslne itaat ederse doru yolu bulmutur. Kim de onlara isyan ederse, doru yoldan km, kendine zulmetmi ve derin bir sapkla dmtr. Size Allahn kahrndan, azabndan korkmay tavsiye ediyorum. nk bu, bir mslmann dier mslman tevik edecei eylerin en hayrlsdr. yleyse Allah sizi nelerden sakndrdysa onlardan saknn. Bundan daha hayrl bir t ve daha stn bir hatrlatma olamaz. phesiz takva, Allahtan korkarak amel yapan bir kimse iin, istediimiz ahiret iin doru bir yardmcdr. Kim Allah ile arasndaki gizli ve ak ilikilerini dzeltir ve bunu da Allahn rzasn gzeterek yaparsa, bu davran onun iin dnyada gzel bir isim brakt gibi, lnce de, aza ihtiya duyduu ahirette kendisine gzel bir sermaye olur. nsan ahirette, bunun haricinde hi bir eye sahip olmay istemez ve bunun haricindeki eyler iin Ne olurdu, aramzda uzun bir mesafe olayd der. Allah sizi azabndan sakndryor. nk Allah kullarna kar ok merhametlidir. Allah her sznde dorudur ve szn yerine getirir. O vadinden asla caymaz. nk Allah Benim katmda sz deitirilmez. Ben kullarma zulmedici deilim (Kaf, 50:29) buyurmutur. O halde gizli-ak hi bir iinizde takvadan ayrlmayn. nk kim Allahtan saknrsa, byk bir kazan elde eder. Kukusuz takva Allahn azabndan korur, Allahn dargnln nler, yzleri aartr, Allah raz eder ve dereceyi ykseltir. O halde nasibinizi alnz, kulluk etmede kusur etmeyin. Allah size kitabn retmi ve yolunu gstermitir ki, dorularla yalanclar belli olsun. Allahn size ihsan ettii gibi siz de ihsan edin. Allahn dmanlarna dman olunuz. Allah yolunda gerei gibi cihad edin. O, sizi semi ve mslman adn vermitir. Bunu da, helk olanlar bilerek helak olsunlar, yaayanlar da bilerek yaasnlar diye yapmtr. G ancak Allaha mahsustur. O halde Allah ok ann ve ahiret iin aln. nk kim, Allah ile ilikisini dzeltirse, Allah da onun insanlar ile olan ilikilerini dzeltir. nk Allah insanlara hkimdir, insanlar ise Allaha hkmedemezler. nsanlar Allah idare eder, insanlar ise Allah idare edemezler. Allah en ycedir, btn g ve kudret Onundur.43 Kendim iin ve sizler iin Allahtan af ve afiyet dilerim. 4. Peygamberimizin (sav) Sava Konusunda Hutbesi: Peygamberimiz (sav) bir Gazvede dmanla karlat zaman mcahitlere Allaha hamd ettikten sonra yle hitap etti: Yce Allah peygamberimize (sav) Cebraili (as) gndererek yle buyurdu: Onlar Mescid-i Haramdan alkoyarken ve orann bakmna ehil olmadklar iin Allah neden onlara azap etmesin? Orann hizmetine layk olanlar ancak Allaha kar gelmekten saknanlardr. Onlarn Kbedeki dualar slk alp el rpmaktan ibarettir. Mallarn insanlar Allah
43

El-Bidaye, 3:214; Tefsir-i Kurtub, 18:98; Taber, Tarih, 2:115; Kandehlev, Hayat- Sahabe, 3:144-145

yolundan alkoymak iin harcayacaklar ama bu onlarn yrek acs ve pimanlk olacak, sonunda da cehenneme srleceklerdir. Ya Muhammed! nkr edenler syle: ayet iman edip dmanlktan ve savatan vazgeerlerse gemi gnahlar balanr. ayet dmanla ve savaa devam ederlerse ncekilere uygulanan ilh kanun devam edecek, onlar da uygulanan ilhi kanundan kurtulamayacaklardr44 ayetlerini inzal buyurdu. Peygamberimiz (sav) nazil olan bu mjdeli ayetleri okudu ve sahabelerine nasihatlerde bulundu. Dmanla karlamay ve savamay temenni etmeyiniz ve Allahtan fiyet dileyiniz. Ama dmanla karlama zorunda kalrsanz sabrediniz ve sebat ediniz45 ve Ey man edenler! Bir dman grubu ile karlarsanz sebat edin. Allah oka zikredin ki kurtulua eresiniz46 ayetini okudu ve yle devam etti: nsan savaa girmekle lmez. Hasta olmakla lmez, ancak eceli gelirse lr. Sizler ayet lmnz burada takdir edilmise Allah size bir ihtiya karr yine buraya gelir ve lrsnz buyurdular. Sonra: Allaha ve Resulne itaat edin ve birbirinizle ekimeyin. Sonra geversiniz ve gcnz, devletiniz elinizden gider. Sizler marp bbrlenmek, insanlara gsteri yapmak ve halk Allah yolundan alkoymak iin yurtlarndan karanlar gibi olmayn. Allah onlarn yaptklarn kuatcdr47 ayetlerini okuyarak taknlk yapmamalarn ve arya kamamalarn tledi. Sonra konumasn yle tamamlad: Ey insanlar! Siz yeil, sar ve krmz mallar arasndasnz. Yklerinizde daha birok eyler var. Siz dmannzla kar karya geldiinizde saldrn. nk Allah yolunda ehid den bir kimseye muhakkak ela gzl cennet hurilerinden ikisi sratle gelir. ehid dtnde onun yere den ilk damla kan sayesinde Allah Tel onun btn gnahlarn affeder. Huriler onun yzndeki tozlar silerek Kesinlikle biz senin iiniz! derler. O da cevab olarak Ben de sizin ikiniz iinim der.48 5. Peygamberimizin (sav) Tebkten dnerken Okuduu Hutbe: Allaha hamd ve Resulne Selat- Selam olsun! Ey insanlar! Allahn size emrettiini size emrediyor, Allahn sizi nehyettiinden de nehyediyorum. yleyse rzknz ararken onu gzel bir ekilde edinmeye gayret sarfediniz. Ebl-Kasmn nefsini elinde tutan Allaha yemin ediyorum, herhangi birinizin eceli onu nasl arayp buluyorsa, rzknz da sizi arar bulur. Rzknz ararken zorlukla karlasanz da, Allaha itaat etmekten ayrlmayn.49 Ey insanlar! Szlerin en dorusu Allahn kitabdr. Kulplarn en salam takvadr. Dinlerin en hayrls, brahimin dinidir. Snnetlerin en hayrls, Muhammedin snnetidir. Szlerin en gzeli, Allahn zikridir. Kssalarn en gzeli, Kurndr. Amellerin en hayrls, farz olanlardr. erlerin en kts, sonradan icat edilen bidatlardr. Hidayetin en gzeli, Peygamberlerin hidayetidir. lmn en gzeli, ehidlerin lmdr. Krln en kts, hidayetten sonra sapkla dmektir. lmin en gzeli, faydal olandr. Hidayetin en gzeli, emirlere uyulandr. Krln en kts, kalp krldr.

44 45

Enfal, 8:34-38 Drim, Siyer, 6; Ebu Davud, Cihad, 98 46 Enfl, 8:45 47 Enfal, 4:46-47 48 Heysem, Mecmauz-Zevid, 5:275; Kandehlev, Hayat- Sahabe, 3:146 49 Mnzir, Tergib ve Terhib, 3:196; Kandehlev, Hayat- Sahabe, 3:146-147

Veren el, alan elden stndr. Az olup hidayet eden mal, ok olup azdran maldan daha iyidir. En kt ey, lrken mazeret gstermek ve pimanln en kts, kyamet gn duyulan pimanlktr. Baz kimseler namaz, vaktin sonunda klar. Bazs da Allah az anar. Hatalarn en by, yalan sylemektir. Zenginliin hayrls, kalp zenginliidir. Azklarn hayrls takvadr. Hikmetin ba Allah korkusudur. Kalpteki eylerin en hayrls, kesin inantr. phe ve kararszlk kfrdendir. ller iin yksek sesle alayp dvnmek, cahiliye adetlerindendir. Ganimet malna hiyanet etmek, cehennemden ate almaktr. Altn ve gm biriktirip zektn vermemek, deriyi cehennem ateiyle dalamaktr. iir, iblisin alglarndandr. ki, ktlklerin anasdr. Kadnlar eytann tuzaklardr. Genlik, deliliin bir eididir. Kazanlarn en kts, ribadr. Yiyeceklerin en kts, yetim mal yemektir. Bahtiyar, bakasndan ders alandr. Bahtsz ise, annesinin karnnda bahtszdr. Sonunda hepiniz drt ziralk bir yere gireceksiniz. Btn iler sonularyla llr. nemli olan, amelin sonudur. Haber yayanlarn en kts, yalan haber yayanlardr. Gelmesi muhakkak olan bir ey, uzak da olsa yakndr. Mmine kfretmek fsktr. Mmini, mmin olduu iin ldrmek, kfrdr. Bir mmini gybet etmek, Allaha kar gelmektir. Mminin mal da, kan kadar haramdr. Kim kt bir i iin Allah adyla yemin ederse, Allah onu yalanc karr. Balayanlar Allah da balar. fkesini yutanlara Allah ecir verir. Bellara sabredenlerin kaybn Allah doldurur. Dedikodulara kulak verenleri Allah rezil eder. Sabredenlerin sevabn Allah fazlasyla verir. Allaha kar gelenleri Allah cezalandrr. Yarab! Beni ve mmetimi affet. Yarab! Beni ve mmetimi affet. Yarab! Beni ve mmetimi affet. Bana ve size Allahtan mafiret dilerim.50 6. Peygamberimizin (sav) Mekke Fethindeki Hutbesi: Peygamberimiz (sav) Mekkeyi fethettikten sonra hutbe okudu ve yle buyurdu: Hamd o Allaha mahsustur ki vaadini dorulad, kuluna yardm etti. Hizipler ordusunu tek bana malup etti. unu bilin ki, kazaen ldrlen kimsenin diyeti, ki bu sopa ve krba gibi eylerle ldrlen kimsedir, krk tanesi gebe olmak artyla yz devedir. unu bilin ki, Kbenin hizmetilii ve haclara zemzem datma vazifesi hari, cahiliye devrinin iftihar ettii btn gelenekler u iki ayamn altndadr. Kbe hizmetilii ve haclara zemzem datma grevini eskiden kim yrtyorsa, yine o kimseler devam edeceklerdir. Ey insanlar! Allah sizden cahiliyetin kibrini, gururunu silmitir. Aba ve ecdatla bbrlenmeyi tamamen kaldrmtr. nsanlar iki ksmdr. Birisi doru, muttaki, Allah katnda erefli ve namusludur. Dieri de facir, aki ve Allah katnda rezil bir kimsedir. nk Allah Tel Ey insanlar! Sizi bir erkekle bir kadndan yarattk ve birbirinizi tanmanz iin sizi ubelere ve kabilelere ayrdk. Allah yannda en stn olannz, Allahtan en ok ittika edeninizdir. Allah bilendir, haber alandr (Hucurat: 49:13) buyurmutur. Ey Ns! Bilmelisiniz ki chiliye devrine ait olan ve iftihar sebebi saylan her ey, kan ve mal davalar hepsi ayamn altndadr, ortadan kaldrlmtr ve yasaklanmtr. unu bilmelisiniz ki btn insanlar demden dem ise topraktan yaratlmtr. Allah- Tel buyuruyor ki: Ey nsanlar! Biz sizi bir erkek ve bir diiden yarattk, sonra da birbirinizi tanyp yardmc olasnz ve hayat- itimaiyenizi temin edesiniz diye sizleri kabilelere ve milletlere ayrdk. Allah katnda en deerliniz, onu en iyi tanyannz ve ondan en ok
50

Feyzl-Kadir, 2:179; Zadl-Med, 3:7; Kandehlev, hayats-Sahabe, Aka Yaynlar, 3:169-170

korkannzdr. Muhakkak ki Allah her eyi hakkyla bilir ve her eyden hakkyla haberdardr.51 Ey Kurey topluluu! imdi benim sizin hakknzda ne diyeceimi tahmin edersiniz? diye sordu. Onlar Sen kerem ve iyilik sahibi bir kardesin. Senden ancak iyilik bekleriz. Hayr ve iyilikten baka bir ey ummayz dediler. Bunun zerine peygamberimiz (sav) nbarek azn at ve: Benim hlimle sizin hliniz Yusuf ile kardelerinin hali gibidir. Onlar yusufun canna kastederek kuyuya attlar. Allah onu hkmdar yapt. Sonra kardelerini Allah ona muhta etti de o kardelerine af ve msamaha ile muamele etti. Bu gn ben de Yusufun kardelerine dedii gibi sizlere diyorum ki: Bu gn sizin iin bir knama ve ayplama szkonusu deildir. Bizden size bir zarar ve bir sknt gelmez. Allah sizleri affetsin. Siz Allaha ynelin ve ondan balama dileyin. Siz bana deil, Onun dinine kar ktnz. Siz iman ile ona ynelir ve istifar ile Ondan af dilerseniz Allah sizleri affedecektir. O merhamet edenlerin en merhametlisidir. imdi gidiniz, sizler serbestsiniz! Ey nsanlar! phesiz Allah yeri, gne ve ay yaratt gnden itibaren Mekkeyi haram ve dokunulmaz klmtr. Kyamet gnne kadar bu haramlk devam edecektir. Bu nedenle Allaha ve ahret gnne iman edenlerin Mekke hareminde kan dkmeleri, aa kesmeleri helal deildir. Mekkede kan dkmek benden nce hi kimseye helal olmad gibi, benden sonra da hi kimseye helal olmayacaktr. Bu sylediklerimi dinleyenler burada bulunmayanlara duyursunlar! u bulunduum andan itibaren kim ldrlrse, ldrenin ailesi iin u iki eyden birisi vardr. Ya ksas veya kan bedelini demek Muhakkak ki insanlarn Cenab- Hakka kar en hrmetsizi, en azgn ve takn olan Allah'n hareminde adam ldren veya cahiliye adeti olarak intikam almak iin adam ldrendir. nsann ana-babasndan veya baba tarafndan akrabasndan bakasna intisap etmesi yoktur. Doan ocuk dein sahibine aittir. ddiasn ispatlamak iin delil getirmek davacya, yemin de inkr edene der! Bundan sonra ne cahiliye anlamalar vardr, ne de hicret etmek vardr. Ancak cihad ve niyet kyamete kadar geerlidir. Mslman mslmann kardeidir, dolaysyla btn Mslmanlar kardetir. Mslman olmayanlar da insanlkta etir. Mslmanlar kendilerinden olmayanlara kar da tek bilek ve tek yrektir; el birlii ile hareket ederler. Ben szm sylyor, hem kendim iin, hem de sizler iin Allahtan af talep ediyorum.52 7. Peygamberimizin (sav) Ramazan Ayna Ait Hutbesi: Peygamberimiz (sav) aban aynn son gnnde bir hutbe irat ederek yle buyurdu: Ey insanlar! Ramazan ay ile karlamak zeresiniz. Dikkat ediniz, kble ehlinden hi kimse kalmaz ki ramazann ilk gecesinde affolunmasn. Allah cinlerden olan dmanlarnzdan sizi korudu ve sizin duanzn kabul edilmesini de vaad etti. Beni arnz, size icabet edeyim (Gafir: 40:60) buyurdu. Dikkat ediniz! Allah her saldrgan eytan yedi melek tarafndan durdurmutur. Ramazan ay bitip gidinceye kadar onlar braklmayacaktr. Dikkat ediniz, gklerin kaplar, Ramazann ilk gecesinden son gecesine kadar aktr. Ramazanda yaplan dualar makbuldr. Ey insanlar! Ramazan ay byk ve bereketli bir aydr. Sizin kapnza gelimitir. Bu yle bir aydr ki, onda bir gece vardr, bin aydan daha hayrldr. Allah bu ayn gndznde orucu farz, gece ibadetini nafile klmtr. Kim ki hayrdan bir hasletle bu ayda Allaha yaklarsa, tpk baka aylarda farz vazifesini yerine getiren bir kimse gibi olur. Kim ki bu
51 52

Hucurat, 49:13; bn-i Hiam, Sre, 4:59; Msned-i Ahmed, 3:410; Tirmiz, 5:389; Snen-i Hkim, 4:185 Snen-i bn-i Mce, s.487; Tefsir-i bn-i Kesir, 4:218; Kandehlev, Hayat- Sahabe, 3:147-148

ramazan aynda bir farz yerine getirirse baka aylarda yetmi farz yerine getiren bir kimse gibidir. Bu ay sabr aydr. Sabrn karl da cennettir. Bu ay yardmlamann, hal hatr sormann aydr. Bu yle bir aydr ki, mminin rzk bu ayda artar. Kim ki bu ayda orulu bir kimseye iftar yemei verirse, onun gnahlarna mafiret olur. Onun boynunun ateten azad edilmesine vesile olur ve onun ecri gibi iftara gelene de ecir verilir, onun ecrinden de hi bir ey eksilmez. Sahabiler sordular: Ey Allahn Rasl! Hepimizin yannda birisine iftar yemei yedirecek gte deiliz! dediler. Peygamberimiz (sav) Allah bu sevab bir hurma ile bir insana iftar ettirene, bir bardak su iirene, bir yudum st iirene de verir buyurdu ve sonra yle devam etti: Ramazan aynn balangc rahmet, ortas mafiret, sonu da ateten azad edilmektir. Bu ayda klelerin vazifesini hafifleten bir kimseyi Allah af eder, ateten azad eder. O halde bu ayda drt hasleti ok yapnz; bunlardan ikisiyle Allah raz edersiniz. Dier ikisine de muhtasnz. Allah raz edecek iki ey Allahtan baka ilah olmadna ehadet etmeniz ve Allahtan af talebinde bulunmanzdr. Son ikisi ise, Allahtan cenneti ve Allahtan cehennem azabndan korunmay istemenizdir. Kim ki orulu bir kimseye su iirirse, Allah benim havzmdan ona yle bir su iirir ki, artk o cennete girinceye kadar susamaz. Szm burada tamamlarken kendime ve size Allahtan af ve afiyet diliyorum.53 8. Peygamberimizin (sav) Cuma Namaz Konusunda Hutbesi: Biliniz ki, u bulunduum yerde, iinde bulunduum gnde, iinde bulunduum ayda ve iinde bulunduum u ylda Allah Tel size kyamete kadar Cuma Namazn farz klmtr. Kim Cuma Namazn, benim salmda veya benden sonra -adil olsun, zalim olsunbanda bir imam varken, kmseyerek veya farz olduunu inkr ederek terk ederse, Allah onun iini rast getirmesin ve hi bir iini bereketlendirmesin. unu bilin ki, o kimse tevbe etmedike, namaz namaz, zekt zekt, hacc hac, orucu oru ve iyilii iyilik saylmaz. Ancak kim tvbe ederse, Allah onun tvbesini kabul eder. Dikkat edin, bir kadn bir erkee, bir bedevi bir muhacire bir facir bir mmine imam olamaz. Eer o facir kl ve sopasndan korkulan bir kiiyse, o zaman deiir.54 Ey nsanlar! lmeden nce tvbe edin ve Allaha dnn. ler sizi megul etmeden nce acele edin ve Salih amel ileyin. Allah oka zikrederek, gizli ve ak oka sadaka vererek Allah ile olan banz glendirin ki Allah da size rahmetiyle muamele etsin, rzknz artrsn ve yardm etsin.55 Size Allah'n azabndan korkmay tavsiye ediyorum. Bunun iin Allah sizi neden sakndrm ve size neyi haram klmsa ondan kesinlikle saknn. Bundan daha hayrl ve gzel bir t olamaz. Bir Mslman da dier bir Mslman sakndraca en nemli hususlar bunlardr. phesiz haramdan kanmak takvadr ve takva Allahtan korkanlar iin en deerli amel ve ahret iin en doru yardmcdr. Kim Allah ile arasndaki gizli ve ak ilikilerini dzeltir ve bunu da Allahn rzasn gzeterek yaparsa, bu davran onun iin dnyada gzel bir isim brakt gibi, lnce ve yardma ihtiya duyduu ahirette kendisine gzel bir sermaye olur. Allah sizi azabndan sakndryor. nk Allah kullarna kar ok merhametlidir. Allah'n sz hak ve hakikattir ve asla deimez. O hayrl kullarna ettii vadinden asla caymaz. nk Allah Benim katmda sz deitirilmez. Ben kullarma zulmedici deilim (Kaf: 50:29) buyurmutur.

53

Mnzir, Tergib ve Terhib, 2:218; Aliyyul-Muttak, Kenzul-Ummal, 4:323, 325; Kandehlev, Hayat- Sahabe, 3:149-150 54 Snen-i bn-i Mce, Cuma, 172 55 Hayatus-Sahabe, 3:150

O halde gizli-ak hi bir iinizde takvadan ayrlmayn. nk kim Allahtan saknrsa, byk bir kazan elde eder. Kukusuz takva Allahn azabndan korur, Allahn dargnln nler, yzleri aartr, Allah raz eder ve dereceyi ykseltir. O halde nasibinizi alnz, kulluk etmede kusur etmeyin. Allah size kitabn retmi ve yolunu gstermitir ki, dorularla yalanclar belli olsun. Allahn size ihsan ettii gibi siz de ihsan edin. Allahn dmanlarna dman olunuz. Allah yolunda gerei gibi cihad edin. O, sizi semi ve mslman adn vermitir. Bunu da, helk olanlar, bilerek helak olsunlar, yaayanlar da bilerek yaasnlar diye yapmtr. G ancak Allaha mahsustur. O halde Allah ok ann ve ahiret iin aln. nk kim, Allah ile ilikisini dzeltirse, Allah da onun insanlar ile olan ilikilerini dzeltir. nk Allah insanlara hkimdir, insanlar ise Allaha hkmedemezler. nsanlar Allah idare eder, insanlar ise Allah idare edemezler. Allah her eye kadirdir. G ve kuvvet, eref ve izzet, byklk ve azamet Allaha aittir.56 yle kimseler olacak ki, evi Medineden bir mil mesafede olduu halde cuma namazna gelmeyecektir. yle kimseler olacak ki, iki mil mesafede evinde oturduu halde cuma namazna gelmeyecektir. yle kimseler olacak ki, Medineye mil mesafede olduu halde cuma namazna gelmeyecektir. Allah Tel byle kimselerin kalbini mhrlemitir.57 9. ldkten Sonra Dirilme Hakknda Hutbesi: Ey nsanlar! Sizler yaln ayak, plak ve snnetsiz bir ekilde Allah'n huzurundan har olup toplanacaksnz. Allah- Tela O gn gkleri kitaplarn yapraklar gibi ap kapatr ve toplarz. Tm kinat ilk yaratmaya baladmz gibi yeniden iade eder, yeniden yaratrz. Bu bizim szmzdr; mutlaka yapacaz (Enbiya, 21:104) buyurur.58 yle ise yarm hurma da olsa sadaka vererek kendinizi cehennem azabndan kurtarmaya baknz. nk o yarm hurma alktan iki bklm olan dorultur ve insan lmden kurtarr. Bu da alar doyurmu gibi deerlendirilir.59 Kim cehennemden korunmay ve cennete girmeyi istiyor ve seviyorsa Allaha iman etmi olduu halde lmeye baksn. Halkn kendisine nasl davranmasn istiyorsa o da insanlara yle davransn.60 Ashabm! Sizler benim bildiklerimi bilmi olsaydnz kesinlikle az gler ok alardnz.61 Peygamberimiz (sav) bunu dedi ve gzlerinden ya boand. Sahabeler bunu grnce onlar da alamaya baladlar. Hatta ilerinden hkrarak alayanlar oldu. Sonra peygamberimiz (sav) ban kaldrd ve Ey nsanlar! lemlerin Rabbi olan Allah hakknda hsn- zan sahibi olun. nk Allah kulunun zann zeredir62 buyurdu. Sonra yle buyurdu: Ey nsanlar! Cennetliklerle cehennemlikleri veya hayrllarla erlileri birbirinden ayrt edebiliriz buyurdu. Ensardan bir zat Ey Allah'n Resul! Nasl ayracaz? dedi. Peygamberimiz (sav) Birbiriniz hakknda sylediiniz iyi ve kt szlerden. nk sizler birbirlerinize ahitlersiniz. yi insan iyi sz getirir, kt insan kt sz getirir63 buyurdu.

56 57

Hayatus-Sahabe, 3:144-145 Mnzir, Terib ve Terhib, 2:31 58 Hayatus-Sahabe, 3:165 59 Mnzir,Tergib, 2:135 60 Aliyyul-Muttak, Kenzul-Ummal, 1:76 61 Mnzir, Tergib ve Terhib, 5:226 62 Kenzul-Ummal, 2:143 63 Hkim, Mstedrek, 4:436

10. Peygamberimizin (sav) Hacdaki Hutbeleri: Nasr suresi Minada Raslullaha indi. Peygamber tam terik gnlerinin ortasnda ve Haccul-vedadayd. Hz. Peygamber anlad ki, bu artk bir vedadr. Devesine bindi ve etrafnda toplanan insanlara yle hitap etti: Ey insanlar! Rabbiniz birdir, babanz da birdir. Dikkat ediniz. Hi bir Arabn Arap olmayana Arap olmayann da Arap olana, siyahn krmzya, krmznn da siyaha takvadan baka hi bir stnl yoktur. Allah katnda en stnnz, en fazla takva sahibi olannzdr. Kim ki ahireti hedefine alr da oras iin alrsa, Allah onun iini rast getirir. Onu tok gzl yapar. stemedii halde dnya onun eline gelir. Kimin hedefi de dnya ise, Allah onun ilerini datr. Onu a gzl yapar. Dnyada, ancak ona taksim-i ezelide taksim edilen rzk gelir.64 Allah, benden bir hadisi dinledikten sonra onu baka bir kardeine nakleden bir kimsenin yzn nurlandrsn. ey vardr ki, bir mslmanda bulunduu zaman onun kalbine hiyanet girmez. Onlar da udur: Ameli halisen Allah iin yapmaktr. darecilere nasihatta bulunmak ve mslmanlarn cemaatinden ayrlmamak. nk onlara, mslmanlarn dualar arkalarndan siper olur.65 te bu gnnz, bu aynz, bu beldeniz nasl haram ise, canlarnz, mallarnz ve namuslarnz da Allaha kavuacanz gne kadar birbirinize haramdr. Bundan sonra zulmetmeyin, zulmetmeyin, zulmetmeyin. Bir mslmann mal, rzas dnda bakasna helal deildir. Cahiliye devrinden kalan kan, mal ve stnlk davalar kyamete kadar u ayamn altndadr. Kaldrdm ilk kan davas Rabia b. Haris b. Abdulmuttalibin kandr. Cahiliye devrinin faizleri de kaldrlmtr. Allah Telnn hkmsz kld ilk faiz Abbas b. Abdulmuttalibin faizidir. Siz sadece anaparanz alabilirsiniz. Bylece zulmetmemi ve zulme de uramam olursunuz. Zaman, Allah Telnn gkleri ve yeri yaratt ilk gnk ekline dnmtr dedi ve Gkleri ve yeri yaratt gndeki yazsna gre Allahn katnda aylarn says on ikidir. Bunlardan drd haram aylardr. te doru din budur. O aylar iinde kendinize zulmetmeyin ve ortak koanlar sizinle nasl topyekn savayorlarsa, siz de onlarla topyekn savan ve bilin ki Allah korunanlarla beraberdir (Tevbe: 9/36) Ey insanlar! eytan artk bu topranzda kendisine ibadet edilmekten kyamete kadar midini kesmitir. Fakat kk gnahlar ilemek suretiyle de onu sevindirmeyin. Ey insanlar! Ben sizin aranzda yle bir ey braktm ki, ona sarldka dalalete dmezsiniz. O da Allahn kitabdr. Onunla amel ediniz. Her Mslman dierlerinin kardeidir. Mslmanlar kardetirler. Hibir kimseye kardeinin maln yemek hell deildir. Ancak kardei isteyerek verirse olabilir. Birbirinize zulmetmeyin ve benden sana tekrar kfre dnp birbirlerinizin boynunu vurmayn.66 Hazr olanlar olmayanlara iletsinler. Benden sonra peygamber, sizden sonra da mmet yoktur. Sonra ellerini kaldrarak Yarab! Sen ahid ol67 11. Peygamberimizin Ahir Zaman ve Deccal ile lgili Hutbesi: Ashabm! Allahn gnderdii her peygamber mmetini deccaldan sakndrmtr. Hz. Nuh ve ondan sonra gelen peygamberler mmetlerini onun errinden sakndrmlardr. Ancak onun hibir eyi gizli deildir. Kesinlikle sizin iin gizli olmayacaktr.68

64 65

Aliyyul- Muttak, Kenzul-Ummal, 8:202 Kenz, 8:223 66 Hkim, Mstedrek, 1:93 67 Bidaye, 5:202; Kenz, 3:26; Terib, 4:392 68 Heysemi, Mecmauz-Zevid, 7:338

Her peygamber mmetini deccaldan uyard gibi ben de sizi deccal hakknda uyaryorum. nk mmetini deccal hakknda uyarmayan bir peygamber yoktur. Ey mmetim! Deccal sizin aranzdan kar. O ksa sal, esmer ve sol gz kr bir adamdr. Yannda cennet ve cehennemi vardr. Onunla beraber ekmekten meydana gelen birka da ve sudan meydana gelen nehirler vardr. O yamur yadrr. Fakat o bitki yeertemez. O sadece bir kiiyi ldrr. Fakat ondan bakasn ldremez. O yeryznde krk sabah kalacak, her eye yetiecektir. Ancak drt mescide yaklaamayacaktr: Mescid-i Haram, Medine Mescidi, Tr-i Sina mescidi ve Mescid-i Aksa.69 Ben Peygamberlerin sonuncusuyum. Siz de mmetlerin sonuncusunuz. O kesinlikle sizin aranzdan kacaktr. Eer ben hayattayken o karsa ben her mslmann vekili olarak onunla mcadele eder, onu sustururum. Eer benden sonra sizin aranzdan karsa her kii kendi nefsinin koruyucusudur. Benden sonra her mslmann yardmcs Allahtr. O, Irak ile am arasnda bulunan bir yoldan kacaktr. Bulunduu yerin halkn bozmakla yetinmeyip saa-sola askerlerini gnderecektir. Ey Allahn kullar! Onun karsnda uyank bulunun. nk o Ben Peygamberim diyecektir. Halbuki benden sonra peygamber yok. kinci kez Ben rabbinizim diyecektir. Halbuki siz lnceye kadar rabbinizi gremeyeceksiniz. Bir de onun iki gznun arasnda kafir kelimesi yazldr. O kelimeyi her mmin okur. Sizden kim deccalla kar karya gelirse onun yzne tkrp Kehf Suresinin balangcndaki ayetleri okusun. O, demoullarndan bir nefse musallat olur. Onu ldrr, sonra diriltir. Ondan sonra hi kimseye artk herhangi bir fenalk yapamaz. Onun fitnesindendir ki, onun beraberinde cennet ve cehennem vardr. Onun atei cennet, cenneti de atetir. Kim onun ateine atlrsa, iki gzn kapatsn, Allaha yalvarsn, o ate o kimse iin serinlik ve selamet olur. Atein Hz. brahime serinlik ve selamet olmas gibi. Onun fitnesinden birisi de udur: Bir kabilenin yanndan geer. O kabile ona iman eder, onu tasdik ederler. Onlar iin dua eder de akama kadar yamur yadrr ve yeryznde bolluk olur. Onlarn hayvanlar her zamankinden daha semiz, daha iri ve memeleri stle dolu olur. Baka bir kabilenin yanndan geer. O kabile halk onu inkr eder, yalanlar. O da onlara beddua eder. Onlarn btn hayvanlar lr. Onun gnleri krk gndr. Bir gn bir sene kadar uzundur. kinci gn bir ay, bir gn de bir hafta kadar uzundur. Bin gn de dier gnler gibidir. Onun gnlerinin sonuncusu da serap gibidir. Kii ehrin bir kapsndayken sabah olur, teki kapya varmadan akam olur. Sahabeler: Ey Allahn Rasl! Biz o ksa gnlerde nasl namaz klalm? dediler. Peygamberimiz (sav) Uzun gnlerde nasl takdir ediyorsanz, ksa gnlerde de ylece takdir eder namazlarnz klarsnz buyurdular.70 Allaha yemin ederim ki, namaza baladmdan beri dnya ve ahirette karlaacanz her eyi gryorum. Allaha yemin ederim ki, otuz tane yalanc ortaya kmadka kyamet kopmaz. Bunlarn sonuncusu sol gz kr olan deccaldir. Deccal ortaya ktnda kendisinin Allah olduunu iddia eder. Kim ona inanr, onu dorular ve ona uyarsa, onun yapm olduu btn amelleri boa gider. Kim de onu inkr edip yalanlarsa, gemiteki gnahlarndan tr cezalandrlmaz. Deccal, Harem ve Beytl Makdisden baka her eyi ele geirir. Mslmanlar Beytl-Makdisde kuatr, mslmanlar byk sknt ve zorluk ekerler. Sonra Allah onu helak eder.71

69 70

Heysemi, Zevid, 7:343, 346 Mstedrek-i Hkim, 4:536; Kandehlev, Hayat- Sahabe, 3:158-159 71 Heysemi, Zevid, 7:341

13. Peygamberimizin Gzel Ahlak ve irk Konusundaki Hutbesi: Raslullah bize, evlerinde oturan gen kzlara iittirecek ekilde, yle bir hutbe irad etti: Ey dilleriyle iman edip kalbine iman girmeyen kiiler! Sakn mslmanlarn gybetinde bulunmayn, onlarn gizli hallerini aratrmayn. Mslman kardeinin gizli hallerini ortaya karmaya alann Allah gizli hallerini ortaya karr. Allah kimin iyzn insanlara gstermek isterse, o, evinin ortasnda dahi olsa, Allah onu rezil eder. Mminlere eziyet vermeyiniz. Onlarn kt taraflarn aratrmaynz. nk mslman kardeinin kt tarafn aratrann perdesini Allah yrtarak onu rezil eder.72 Ey insanlar! Allah Marufu emrediniz, mnkerden nehyediniz. Bunu da dua edip duanz kabul olunmadan, istediklerinizi Allah vermezden, yardm taleb ettiiniz halde size Allahn yardm gelmezden evvel yapn buyurmaktadr.73 Zulmden saknnz. nk zulm kyamet gnnde stste karanlk olur. Sakn ktlk etmeyin ve kt olmayn. Sakn hrsl olmayn. nk sizden ncekiler hrs yznden helak olmulardr. Hrs, onlar akrabalk balarn gzetmekten alkoydu, onlar da gzetmediler. Onlara cimrilii emretti, onlar da cimrilik yaptlar. Onlara gnaha dalmay emretti, onlar da gnaha daldlar. O srada bir adam Ey Allahn Rasl! slmn hangi ibadeti daha stndr? dedi. Hz. Peygamber (sav) Halkn senin elinden ve dilinden selamette kalmasdr deyince, ayn kii Ey Allahn Rasl! Hicretin hangisi daha stndr? dedi. Hz. Peygamber (sav) Rabbinin sevmedii eyleri terketmen daha stndr. Hicret de ehirlinin ve bedevinin hicreti olmak zere iki eittir. Bedevinin hicreti, arldnda gelmesi ve emredildiinde itaat etmesidir. ehirlinin hicreti ise, hem daha zor hem de sevab daha byktr buyurdu.74 Ey insanlar! Yalanc ahidlik ile Allaha irk komak denktir buyurdu. Bu cmleyi defa tekrarladktan sonra Artk o pis putlardan ve yalan szden kann (Hac: 22:30) ayetini okudu. Ey insanlar? irkten kannz. nk o karncann ta zerinde brakt izden daha gizlidir. Ey Allahn rasl, bu kadar gizli ise, biz ondan nasl saknacaz? diye soruldu. Hz. Peygamber: Ey Allahm! Bildiimiz halde irk komaktan sana snyoruz. Bilmediklerimizden tr de senin affn talep ediyoruz deyin buyurdu.75 14. Hz. Peygamberin kr Hakkndaki Hutbesi: Ashabm! Aza kretmeyen kimse oa kretmez. Halka kretmeyen Allaha kretmez. Allahn nimetlerinden bahsetmek krdr. Onu terk etmek nankrlktr. Cemaatte rahmet, ayrlkta, azap vardr. Ey Davud ailesi, kredin! Kullarmdan kreden azdr (Sebe: 34:13) ayetini okuduktan sonra Kime ey verilmi ise, Davuda verilen stnlk ona da verilmitir. O hasletten birincisi, Allahtan gizlide ve akta korkmak. kincisi, fkeliyken de, sevinliyken de adaletten ayrlmamak. ncs, fakirlik ve zenginlikte tutumlu davranmaktan ayrlmamaktr.76 unu bilmelisiniz ki, hayatta, ancak dinleyen, tatbik eden, konuan bir lim iin hayr vardr. Ey Nas! Siz sulh ve skn zamanndasnz. Zaman abuk gemektedir. Gryorsunuz ki, gece ve gndz, her yeniyi rtr, her uza yaklatrr, her vaadedileni gerekletirir. yleyse byk meydanda cihad iin hazrlann!
72 73

Mnziri, Terib ve Terhib, 4:12 Terib, 4:12 74 Terib, 4:12 75 Kenz, 1:169 76 Heysemi, Zevid, 5:218; Kenz, 8:226

Mikdad (ra) Ey Allahn rasl! Hdne nedir? dedi. Hz. Peygamber (sav) Hdne, bela ve imtihandr. Karanlk gecenin paralar gibi, karanlk meselelerle karlatnz zaman Kurna yapn. nk Kurn efati kabul olunan bir efati, szne inanlan bir davacdr. Kim Kurn kendine nder edinirse, onu cennete gtrr. Kim onu arkasna atarsa, onu da cehenneme gtrr. Btn iyilik yollarnn klavuzu odur. O asldr, aklaycdr. Ciddiyetsiz bir aka deildir. Onun srt ve karn vardr. Srt yakn, karn da ilimdir. Denizi derindir, acayiplikleri tkenmez ve onu anlayanlar ona doyamazlar. Dosdoru yol odur. Cinler onu dinlediklerinde Biz harikulade gzel bir Kurn dinledik. Doru yola iletiyor, ona inandk (Cin: 72:1-2) demekten kendilerini alamadlar. Onunla syleyen doru sylemi, onunla amel eden sevap kazanm, onunla hkmeden adaletle hkmetmi, ona uyan doru yolda yrmtr. Onda hidayet kandilleri, hikmet nianeleri ve en byk hccet vardr buyurdular.77

77

Kenz, 1:118

15. Peygamberimizin (sav) Dnyann Fanilii Konusundaki Hutbesi: Ey insanlar! Sanki lm bizden baka insanlar zerine yazlmtr. Sanki oradaki hak bize deil de baka insanlar zerine yazlmtr. Sanki oradaki hak bize deil de bakasna vacip klnmtr. Sanki ller yaknda dnecek yolcularm, biz de onlardan sonra dnyada ebediyyen kalacakmz gibi onlarn miraslarn yiyoruz. Her nasihati unutmu ve bamza belalarn gelmesinden korkmuyoruz. Kendi kusurlaryla uramaktan bakalarnn kusurlarn grmeyen kimseye ne mutlu! Helal kazanan, davranlar gizlide iyi olan, akta da faydal ve yolu doru olan kimseye ne mutlu! Kendini kk drmeden, tevaz gsteren, malndan gnah ilemeksizin Allah yolunda harcayan, din ve hikmet sahipleriyle oturup kalkan, fakir ve yoksullara merhamet eden kimseye ne mutlu! Malnn fazlasn harcayan, fakat sznn fazlasn tutan, snnete sarlp bidate dnmeyen kimseye ne mutlu!78 Ey insanlar! Allahtan gerei gibi utann dedi. Ashabdan biri Biz Allahtan utanyoruz dedi. Hz. Peygamber Sizlerden kim Allahtan utanyorsa, lm unutarak bir gece bile geirmesin. Karnn, kafasn ve dier azalarn haramdan korusun. lm ve rmeyi hatrlasn. Dnya ssn terk etsin!79 16. Peygamberimizin (sav) Har ve Kader Hakkndaki Hutbesi: Ey insanlar! Siz yaln ayak, plak ve snnetsiz bir ekilde Allahn huzurunda har olunacaksnz. Allah Tel O gn g yaz tomarlarn drer gibi toplarz. lk yaratmaya baladmz gibi onu iade ederiz. zerimize sz; biz bunu mutlaka yapacaz (Enbiya: 21:104) buyuruyor. unu bilin ki, mahlklar iinde ilk giydirilen kii Hz. brahimdir. Benim mmetimden Baz kimseler getirilip sol tarafa ayrlacaktr. Ben Ey rabbim! Bunlar benim ashabmdr diyeceim. Rabbim bana Onlarn senden sonra ne icat ettiklerini bilmezsin der. Ben de, Allahn salih kulu Hz. sann dedii gibi derim: Ben onlara benim ve sizin rabbiniz olan Allaha kulluk edin, diye senin bana emretmi olduundan baka bir ey sylemedim. Ben onlarn iinde olduum srece onlar kolladm, fakat sen beni vefat ettirince onlar gzetleyen yalnz sen oldun. Sen her eyi grensin (Maide: 5:117) Allah Tel Sen onlardan ayrldktan sonra onlar topuklarnn zerinde dndler buyurur. Ben de Benden uzak olsunlar, benden uzak olsunlar, benden uzak olsunlar derim.80 Bir kitap vardr ki, Allah orada cennet ehlini isimleriyle, nesepleriyle yazmtr. Bu cennetlik kimseler devaml saylmakta ve kyamete kadar bunlarn saylarnda ne eksilme, ne de fazlalk yaplmaz. Bir kitap vardr ki, Allah ona da cehennemliklerin isim ve neseplerini yazmtr. Bunlar da devaml saylr, kyamete kadar saylarnda eksilme ve artma yaplmaz. Cennetlik bir kimse, hangi ameli ilerse ilesin sonunda cennetliklerin amelini yapar. Cehennemlik kimse de hangi ameli ilerse ilesin, sonunda cehennemliklerin amelini yapar. Bazen saadet ehli, ekavet ehlinin yolundan yle yrr ki, bunlar akilere ne kadar benzerler. Hatta Bunlar akilerdir denilir. Fakat sonunda saadet onlara yetiir ve onlar kurtarr. Bazen da aslnda aki olanlar, saadet yolunda o kadar yrrler ki, bunlar saadet ehline ok benzerler. Hatta Bunlar saadet ehlidir denilir. Sonunda ekavet onlara yetiir ve onlar saadet ehli arasndan karr. Allah Tel, kitapta saadet ehlinden yazd kimseyi, eceline devenin iki sam arasndaki zaman kadar bile kalsa, o kimseyi bahtiyar edecek bir ameli ona yaptrmadka vefat ettirmez. Kitapta aki yazd kimseyi de, ecelinden nce, devenin iki
78 79

Ebu Nuaym, Hilye, 3:202 Terib, 5:200; Kandehlev, Hayat- Sahabe, 3:164 80 Mnzir, Terib, 5:345

sam arasndaki zaman kadar bile kalsa, onu bahtsz edecek ameli ona yaptrmadka vefat ettirmez. Ameller sonularyla deerlendirilir.81 17. Peygamberimizin (sav) Vali ve dareciler Hakkndaki Hutbesi: Ey insanlar! Memur tayin ettiim baz kimseler geliyor bize, Bu mal sizin, bu mal da bana hediye edildi diyorlar. Eer bunlar anne ve babalarnn evinde otursalar, yine de hediye verilir miydi verilmez miydi diye beklemiyorlar. Muhammedin hayatn elinde tutan Allaha yemin ederim ki, kim bu mala hyanet ederse, ald eyi, kyamet gn boynuna dolanm olarak getirir. Eer ald deve ise, getirirken kkreyecek, inek ise brecek, koyun ise meleyecek. Tebli ettim mi? dedi. Sonra, Hz. Peygamber, koltuk altlar grnecek kadar ellerini kaldrd.82 Allahn Rasl bir adam zekat memuru tayin etti. Adam grevini yaptktan sonra Raslullaha gelerek Ey Allahn Rasl! u mal sizindir. u mal da bana hediye edilmi bir maldr dedi. Hz. Peygamber fkelenerek: Eer sen anne ve babann evinde otursaydn. Bunlar sana yine de hediye edilir miydi? dedi. Akam namazndan sonra kalkp ehadet getirdi. Allaha, layk olduu ekilde hamd ve sena ettikten sonra: Ben yakn bir zamanda belki de Allahn huzuruna arlrm ve icabet ederim. Benden sonra sizi idare eden baz idareciler olacaktr ki, bunlar, bildiiniz hkmlerle amel eden ve tandnz bir idare ekliyle sizi idare ederler. Bunlara itaat etmek taat saylr. Bir mddet byle gider. Onlardan sonra banza bilmediiniz eylerle amel eden ve yabancs olduunuz bir idare ekliyle sizi idare eden Baz idareciler geecektir ki, kim onlara hizmet eder ve onlara yardmc olursa, hem kendileri helk olur hem de bakalarn helke srklerler. Onlarla oturup kalkn, ama amellerinizle onlardan ayrln. yilere iyilikle, ktlere de ktlkle ahitlik ediniz buyurdular.83 Dier insanlar benim d elbisem gibiyse, ensar benim i elbiselerim gibidir. Dier insanlar bir vadiye, ensar da bir vadiye ynelse, ben ensarn vadisine ynelirim. Eer hicret olmasayd, ben de ensardan bir kii olurdum. Kim ensarn bana geerse, onlarn iyilik yapanlarna iyilik yapsn. Onlarn ktlk yapanlarn da suunu affetsin. Kim onlar korkutursa -iki tarafnda bulunanlar iaret ederek- u iki adam arasndaki kiiyi korkutmu olur. Ensar benim sndm ve srrm paylatm insanlardr. Ensarn iyilik yapanlarna iyilik yapnz, ktlk yapanlarndan da vazgeiniz, affediniz84 18. Peygamberimizin (sav) Bir Hutbesi: Kim ki ateten uzaklamay, cennete girmeyi istiyor ve seviyorsa Allaha ve son gne iman ettii halde lsn ve halktan beklediklerini, kendisi halka yapsn. Yarm hurma ile dahi olsa sadaka verip ateten kendinizi koruyunuz. nk o yarm hurma alktan iki bklm olan dorultur. nsan lm tehlikesinden kurtarr. Bu alar doyurmu gibi deerlendirilir. Cennet ve cehennem bana gsterildi. Ben bugnk gibi hayr ve er grmedim. Eer bildiklerimi siz bilmi olsaydnz kesinlikle az gler, ok alardnz. (Bunu iitir iitmez, ashab yzlerini kapadlar, hkra hkra aladlar.) Kim Rabbine sulu olarak gelirse, onun iin cehennem vardr; orada ne lr ne de yaar (Taha: 20:74) ayetini okuduktan sonra Cehennemin esas halk orada ne lr, ne de yaarlar. Fakat cehennemin esas halk olmad halde orada bulunanlara ate dokunur. Fakat efaat sahipleri efaat ederek onlar kurtarr. Bylece cehennemden karlp Hayat veya
81 82

Aliyyul Muttaki, Kenz, 1:87 Sahih-i Buhari, 2:982 83 Heysem, Zavid, 5:237; Kandehlev, Hayat- Sahabe, 3:166-167 84 Heysemi, Zevid, 10:35-36

Hayalen denilen bir nehre gtrlrler. Orada nehir kenarnda biten otlar gibi yeniden taze bir vcuda sahip olurlar. Ey insanlar! Siz, cennetliklerle Cehennemlikleri, veya hayrllarnzla erlilerinizi birbirinden ayrt edebilirsiniz dedi. Bu esnada bir kii Ey Allahn Rasl! Neyle bunu ayrd edeceiz? dedi. Hz. Peygamber Birbiriniz hakknda sylediiniz iyi ve kt szlerden. nk siz birbirinizin ahitlerisiniz Ey insanlar! lemlerin Rabbi hakknda mitvar olun. nk Allah Tel; kulunun zann zeredir.85 19. Peygamberimizin (sav) Bir Hutbesi: Kesinlikle rabbim bana emretti ki, size bana bugn retilenlerden bilmediklerinizi reteyim. Rabbim yle buyuruyor: Kullarma verdiim her mal helaldir. Ben kullarmn tamamn batldan hakka gelecek ekilde yarattm. eytanlar onlar sonradan dinlerinden saptrdlar. Onlara helal kldklarm onlara haram kldlar. eytan onlara benim herhangi bir delil, indirmediim eyleri bana ortak komay emretti! Allah yeryzndeki insanlara bakp Arap ve Arap olmayanlara- ehl-i kitap kalntlarndan baka herkese gazap etmi, bana da Ben seni denemek, bakalarn da seninle denemek iin gnderdim. Sana su ile silinmeyen, uykuda ve uyankken hafzanda olan bir kitap verdim buyurdu. Allah bu kitab bana indirdikten sonra, Kureylileri yakmam emretti. Ben Ey Rabbim! Eer byle bir ey yaparsam, bam ezer, ekmek paras gibi yaparlar dedim. Allah Tel Onlar seni nasl yurdundan kardlarsa, sen de onlar kar. Onlara sava a, biz sana yardm edelim. O yolda harca, masrafn karlayaym. Onlara asker gnder, biz onun be katn gndeririz, Sana isyan edenlere kar, sana itaat edenleri kullanarak onlar sindir. Cennetlikler, adil, muvaffak klnm ve muhtalardan yardmn esirgemeyenler olmak zere gruptur. Cehennemlikler ise be gruptur: 1- Kendisini uygun olmayan davranlardan alkoyacak akla sahip olmayanlar. 2- ocuk ve mal istemeyen aranzdaki taklitiler. 3- Her eye heveslenen ve en kk bir eye gz dikenler. 4- Malnza ve ailenize sabah akam hile dnenler. 5- Kt ahlakl, cimri ve yalanclar.86 20. Peygamberimizin zl Bir Hutbesi: Ey insanlar dnya yemyeildir, tatldr. Allah dnyada sizi halife klacaktr. Nasl amel edeceksiniz diye bakacaktr. O halde dnyadan kannz. Kadnlardan kannz. nk srailoullarnn ilk fitnesi kadnlar hususunda olmutur. Ey insanlar! Ademoullar deiik tabakalardan yaratlmlardr. Kimisi mmin olarak yaar, mmin olarak lr. Kimisi kfir olarak doar, kfir olarak yaar, kfir olarak lr. Kimisi mmin olarak doar, mmin olarak yaar, fakat kfir olarak lr. Kimisi kfir olarak yaar, fakat mmin olarak lr. Ey insanlar! fke Ademolunun karnnda tututurulan bit ate korudur. Bakmaz msnz, insan fkeli olduunda kpkzl oluyor, damarlar iiyor, Herhangi biriniz fkelenirse derhal otursun. Dikkat ediniz. nsanlarn en hayrls ge fkelenen, fkesi abuk geen kimsedir. En erlisi ise abuk fkelenen, fakat ge vazgeendir. yleyse ge fkelenen ve fkesi ge geen kimse ile abuk fkelenen ve fkesi abuk geen kimse orta vasfl kimselerdir.
85 86

Terib, 2:135, 160; 5:226; Kenz, 1:76; 2:143; 4:436; Kandehlevi, Hayat- Sahabe, 3:167-168 Kandehlev, Hayat- Sahabe, 3:170-171

Ey insanlar! Tccarlarn en hayrls alacak ve vereceklerini en gzel ekilde yerine getirenlerdir. En erlisi de alaca ve verecei kt olandr. Eer deyii gzel, isteyii kt veya deyii kt, isteyii gzel olursa o kimse orta vasfldr. Ey insanlar! Btn zalimlerin kyamette, yapt zulme gre bir bayra vardr. Kukusuz zulmn en by, devlet bakanlarnn zulmdr. Ey insanlar! Korku, bildiiniz bir eyi sylemekten sizi alkoymasn. Kukusuz cihadn en stn, zalim bir sultana kar doruyu sylemektir.87 21. Peygamberimizin (sav) Bir Hutbesi: Hz. mer, ama geldiinde Allaha hamdu senalar ettikten sonra nasihat etti. yilii emir ve ktl de nehyettikten sonra Allahn Rasl imdi aranzda benim ayakta olduum gibi ayaa kalkarak bize u hutbeyi okudu: Cematten ayrlmayn. nk Allahn eli cemat zerindedir. eytan tek kiiyle beraberdir. Tek kiiye gre iki kiiye daha uzaktr. Bir erkek bir kadnn yannda sakn yalnz olarak kalmasn. nk ncleri eytan olur. Mmin ve mslman kiinin alameti, yapt ktle zlmek, yapt iyilie sevinmektir. Mnafn alameti ise yapt ktle zlmemek ve yapt iyilie sevinmemektir ki, bir iyilik yaptnda, onun sevabn ummaz ve ktlk yaptnda da cezasndan korkmaz. Dnyadan nasibinizi ararken orta yoldan ayrlmayn. nk Allah rzknza kefil olmutur. Balanan bir i yarm kalmaz. Btn ilerinizde de Allahdan yardm isteyin.88 Kim be vakit farz namazlar cemaatle klmak hususunda dikkatli olursa, o akan imek gibi srat kprsn geenlerin n safnda olur. Allah onu tabiinlerin ilk kafilesi iinde hareder. Be vakit namaz cemaatle kld her gn ve her gece iin, Allah yolunda ehid edilen bir kiinin ecri kadar ecir verilir89 22. Peygamberimizin (sav) Safa Tepesindeki Hitabesi: Kureyliler! Ben size u tepenin arkasnda veya u vadide dman atllar var, size saldracaklar dersem bana inanr msnz? Beni tasdik eder misiniz? -Evet! Sen yalan sylemezsin. Sana elbette inanrz... yle ise ben size haber veriyorum ki, nnzde iddetli bir azap gn vardr. Sizi bu byk azaba kar uyaryorum. Allahn birliine inanmayanlar o gnde byk azaba urayacaklardr. Ben sizleri bu etin azaba kar uyarmak iin Allah tarafndan gnderilmi bir peygamberim. Sizi o etin azaptan sakndrmak iin gnderilmi bulunuyorum. Kureyliler! Sizler uykuya dalar gibi lecek uykudan uyanr gibi dirileceksiniz. Kabirlerinizden kalkarak Allahn huzuruna varacaksnz. Dnyadaki tm yaptklarnzn hesabn vereceksiniz. yi amellerinizin mkfatn, kt amellerinizin de cezasn greceksiniz. O mkfat ebedi cennet, ceza da ebedi bir cehennemdir. 23. Resulullahn Minadaki Hutbesi: Ey nsanlar! Muhakkak ki zaman, Allahn gkleri ve yerleri yaratt gndeki ekline dnmtr. Bir yl on iki aydr. Bunlarn drd haram aylardr. Haram aylarn pe peedir. Zlkade, Zlhicce, Muharrem, Bir de Mudar kabilesinin riayet ettii Receb aydr. Bu hangi aydr?
87 88

Mnav, Feyzul-Kadir, 2:181; Kandehlev, 3:171 Kenzul-Ummal, 8:207; Kandehlev, 3:172 89 Heysemi, Zevid, 2:39

......................... Zlhicce deil midir? Evet Ya Resulullah. Bu hangi ehirdir? .............................. Belde-i Haram (Mekke) deil midir? Evet!.. Bu hangi gndr? ................................ Kurban kesme gn deil midir? Evet O halde biliniz ki, kanlarnz, mallarnz, namuslarnz, bu gnnzde, bu ehrinizde, bu aynzda haram olduu gibi bir birinize haramdr.90 Sizler Rabbinize kavuacaksnz. O da size amellerinizden hesap aacak. Sakn benden sonra, birbirinizin boynunu vuran, yolunu saptm kfirler olarak bu yolunuzdan dnmeyin. Dikkat edin. Burada bulunmayanlara szlerimi tebli etsin. Umulur ki kendilerine tebli edilenlerden bir ksm benden dinleyenlerden daha anlayl oluverir. zerinizde burnu kesik siyah bir kle bile emir yaplm olsa, Allahn kitab ile size yn vermeye alt mddete onu dinleyin, itaat edin. u drt mhim emre dikkat ediniz: Allaha hibir eyi ortak tutmayn. Allahn haksz yere ldrmeye haram kld cana kymayn. Zina etmeyin. Hrszlk yapmayn.91 24. Peygamberimizin (sav) Veda Hutbesi: Ey nsanlar! Szm iyi dinleyin. Bilmiyorum belki bu seneden sonra burada sizinle bir daha hi konuamam. Ey nsanlar! Kadnlarnz, mallarnz, namuslarnz Rabbinize kavuuncaya dek birbirinize kar; bu gnnzn, bu aynzn haram olduu gibi haramdr. Hi phe yok ki siz Rabbinize kavuacaksnz. O da size amellerinizden hesap soracak. Ben size tebli yapm bulunuyorum. Kimin yannda emanet varsa o emanetini teslim etsin. Cahiliye adetlerinden olan her ey ayaklarmn altndadr; iptal edilmitir. Btn faizler kaldrlmtr. Sizin sadece sermayeniz vardr. Ne zulmedin, ne de zulme urayn. Allah Faiz yoktur hkmn koymutur. Ayrca cahiliye adetlerine gre yerlemi bulunan kan davalar kaldrlmtr. lk kaldrdm faiz Abbas b. Abdulmuttalibin faizidir. lk kaldrdm kan davas Rabia b. Haris b. Abdlmuttalibin oluna aittir. Ey nsanlar! Biliniz ki eytan bu yurdunuzda kendisine ibadet edilme midini tamamen kaybetmitir. Fakat aranzda fitne karma midindedir. badetin haricinde kalan ve deer vermediiniz amellerle de kalan ve deer vermediiniz amellerle itaat edilirse ona da razdr. Dilinize zarar vermesinden korkarak ondan saknnz. Ey nsanlar! Sizin kadnlarnzn zerinde hakknz vardr; onlarn da sizin zerinizde haklar vardr. Sizin onlar zerindeki haklarnz; evlerinize holanmadnz kimseleri almamalar, ayrca ak bir edepsizlik yapmamalardr. ayet yaparlarsa Allah size onlar yatakta terk etmenize, yaralanma olmadan hafife dvmenize izin vermitir. Eer yaptklarna son verirlerse maruf ekilde yiyecek ve giyeceklerini temin etmeniz onlar iin bir haktr. Dikkat ediniz, onlarn
90 91

Peygamberimiz (sav) bu cmleyi drt defa tekrar etmitir. Sahih-i Buhari, 2:191; Sahih-i Mslim, 3:1305; bn-i Kesir, Sire, 3:391

sizin zerindeki hakk onlara iyi muamele etmeniz, onlar giydirmeniz, yiyeceklerini temin etmenizdir. Kadnlar hakknda hayr olan birbirinize tavsiye ediniz. Onlar size emanet edilmi olan insanlardr. Kendileri iin bir eye malik deillerdir. Siz onlar Allahn emaneti olarak aldnz, onlar Allahn kelimeleri ile size helal klnd. Ey nsanlar! Szlerimi hatrnzda tutunuz. Ben size tebli etmi bulunuyorum. Size smsk sarldnz takdirde ebediyen aknla dmeyeceiniz ak bir emir halinde Allahn kitabn ve Peygamberinin snnetini brakyorum. Ey nsanlar! Szm dinleyin ve aklnzda tutunuz. yice bilin ki; bir Mslman, dier bir Mslmann din kardeidir. Btn Mslmanlar birbirinin kardeidir. Byle olunca bir kii iin dier bir Mmine ait olana gnl holuu ile vermedike maln almak, taarruz etmek helal deildir. O halde kendinize zulmetmeyiniz. Allahm tebli ettim mi? Allah iin evet, tebli ettin. Allahm ahid ol. Ey nsanlar! Muhakkak ki Allah her hak sahibine hakkn vermitir. Byle olunca varis olana hakkndan ayr olarak vasiyet etmek yoktur. ocuk kimin yatanda dodu ise ona aittir. Zina edene ise mahrumiyet vardr. Kim ki babasn reddederek babasndan bakasna kendisini nispet ederse yahut klesi olmayan kle edinmeye kalkar ise, Allahn, meleklerin ve btn insanlarn laneti onun zerinde olsun. Allah ondan azab evirecek olan bir efaati ve fidyeyi kabul etmeyecektir. Kadn da kocasnn evinden, kocasnn izni olmadan harcayp sadaka veremez. Yiyecek de mi veremez Ya Resulullah? O bizim malmzn en deerlisidir. Emanet alnan sahibine teslim edilir. Salmak zere braklan hayvanlar teslim edilir, geri verilir, bor denir, kefil borlu saylr. Size benden sorulacak, ne diyeceksiniz? ahadet ederiz ki, sen tebli ettin. Vazifeni yerine getirdin. Samimiyetle grevini yaptn. ahit ol Ya Rab! ahid ol Ya Rab! ahid ol Ya Rab!92 25. Peygamberimizin (sav) Son Hutbeleri: Ey nsanlar! u anda sizinle birlikte bulunmaktan dolay, kendisinden baka kullua layk mabud olmayan Allaha hamdediyorum. phesiz aranzdan ayrlma zamanm yaklat. Bu sebeple kimin srtna haksz yere vurmusam ite srtm, gelsin vursun. Kimin ahsna hakaret etmisem, ite ahsm. Kimin maln almsam, ite malm gelsin alsn. Benim tarafmdan kin ve endie yaplacak diye endielenmesin. Zira kin ve dmanlk benim iim deildir. Dikkat ediniz! Bana en sevimli olannz benden hakkn alan ve helal edendir. Bylece ben Rabbime gnl rahatl ile kavuurum. Ey nsanlar! Kimin yannzda birisinin bir hakk varsa onu hemen desin ve bu davranm dnyada bir rezalettir demesin. Dikkat edin, dnyada rezil olmak, ahirette rezil olmaktan ok daha iyidir.

92

bn-i Kesir, Siyer, 4:341

phesiz ki Allah, bir kulu dnya ile kendi yanndakilerine tercih etmekle serbest brakt. O kul da Allah nezdinde olan nimetleri tercih etti. Bu sz zerine Hz. Ebu Bekir (ra) alad. Canmz, anne-babamz size feda olsun ya Resululah! dedi. Peygamberimiz (sav) Ya Ebu Bekir alama dedi ve devam etti: Gerek arkadal, gerek mal fedakrl itibariyle bana en ok vefal olan Ebu Bekirdir. mmetimden birini kendime dost edinseydim phesiz Ebu Bekiri edinirdim. Lakin din kardelii ahsi kardelikten efdaldir. Mescitte Ebu Bekirin kapsndan baka kapatlmadk hibir kap kalmasn. Bu kaplarn hepsini tarafmda verilen emirle kapatnz. Ey nsanlar! same b. Zeydin emaretine itiraza ettiinizi iittim. Bundan nce babas Zeydin de emaretine itiraz etmisiniz. Allaha yemin ederim ki Zeyd emaretine nasl layksa ve Zeyd bana nasl sevimli ise ite olu same de o kadar sevimli kimselerdendir. Ey Nas! Size Ensar hakknda hayrl olmanz tavsiye ederim. Onlar benim has cemaatim ve mahrem-i esrarmdr. Ey Nas! Bu gn halk Medinede gnden gne oalmakta, hlbuki Ensar yemek iindeki tuz gibi azalmaktadr. Sizden biriniz i bana geer de iyilik veya ktlk edebilecek kadar nfus sahibi olursa, Ensarn iyilerinin iyiliklerini alsn, kusurlularn kusurlarn da balasn. Ashabm! lk muhacirlere de hrmet etmenizi isterim, vasiyet ederim. Btn muhacirlerde birbirlerine hakl ve hayrl olsunlar. Her i Allahn izni ile, iradesi ile cereyan eder. Allahn iradesine galebe etmeyen alanlar en sonunda malup olurlar. Allah aldatmak isteyenler de muhakkak aldanrlar. Ey Nas! Peygamberinizin irtihalini dnp de tela ettiinizi iittim. Hangi peygamber ba olunduu mmet iinde ebedi kalmtr ki ben sizin iinizde ebedi kalaym? Biliniz ki ben Rabbime kavuacam. Yine biliniz ki siz de bana kavuacaksnz. Buluacamz yer de Kevser havuzunun yandr. Orada benimle bulumak isteyenler, ellerini dillerini gnahta eksinler.93 Ey nsanlar! Gnah nimetin kaybolmasna sebep olur. Eer insanlar Allahn emirlerine boyun eerlerse, onlarn amirleri de yle olur. nsanlar asi olurlarsa da, onlarn amirleri de yle olur. Son olarak: mmetim! Namaz klmay ihmal etmeyiniz. Namaz kldnz mddete zerinizden rahmet eksik olmaz. buyurdular. 26. Peygamberimizin (sav) Mjdelenen Kimseleri Haber Verdii Hutbesi: Ey nsanlar! Dnyada lm, sanki bizden baka kimseler zerine yazlm; hak-hukuk ilahi emir ve yasaklar sanki bakalar zerine farz klnm, ahiret yolculuuna uurlamakta olduumuz ller ksa bir sre sonra sanki geri gelecekler, lleri kabirlerine koyuyor, miraslarn yiyoruz ve onlardan sonra biz bu dnyada sonsuza kadar kalacakm gibi davranyoruz. Btn bu ibret verici misalleri unutarak, canlarmza ve mallarmza gelecek felaketlerden emin grnyoruz. Ne mutlu o kimseye ki; helalinden lekesiz ve gnahsz olarak kazand mal, Allah yolunda infak eder, ilim ve hikmet sahibi kimselerle yatp kalkar, onlarla sohbet eder. Ne mutlu o kimseye ki; kendi hata ve kusurlar ile megul olmas onu bakalarnn ayplarn aratrmaktan alkoymutur.
93

Buhari, Vefatun-Neb, 3:145

Ne mutlu o kimseye ki; dnyann aldatc kibir ve gururunu bir kenara iterek fakr-u zaruret ierisinde kvranan ve bu hallerinde sabreden kimselerin arasna katlr ve onlarla birlikte yaar. Ahlak temiz ve gzel; gnl tertemiz insanlara ktlk yapmaktan saknan kimselere mjdeler olsun! Malnn fazlasn ksz ve gszlere infak edene, verdii sz tutana, Allahn Resulnn snneti kendisini kuatp, bidat ve hurafelerden uzak bulunan kimselere mjdeler olsun!94

94

Sahih-i Mslim, Cuma, 13, 47; Cemhir-i Hutebi- Arab

BLM -4 SAHABELERN HUTBELER 1. Kuss b. Saidenin Nbvvetten nce Kureye Hutbesi: Ey nsanlar! Geliniz, dinleyiniz, reniniz ve ibret alnz. Her yaayan lr, len fena bulur. Olacak her ey olur. Yamur yaar, otlar biter, ocuklar doar, byr, analarnn ve babalarnn yerini tutar. Sonra hepsi yok olur gider. Olaylarn ard arkas kesilmez. Birbirini takip eder. Kulak veriniz, dikkat ediniz, iyi dinleyiniz. Gkte haber, yerde ibret alnacak ok ey var. Yeryz bir sarayn demesi, gkyz bir tavan. Yldzlar yrr, denizler durur, gelen kalmaz, giden gelmez. Acaba vardklar yerden memnun olup ta m kalyorlar? Yoksa orada braklp uykuya m dalyorlar? Yemin ederim, Allahn bir dini vardr ki, imdi bulunduunuz dinden daha sevgilidir ve Allahn gelecek bir peygamberi vardr ki gelmesi pek yakndr. Glgesi bamzn stne geldi. Ne mutlu o kimseye ki ona inanacak, o da doru yolu gsterecek. Ne yazk o kimseye ki, Ona isyan edecek ve kar gelecek. Yazklar olsun mr gaflette geen mmetlere! Ey yad topluluu! Hani babalarnz ve dedeleriniz, hani ssl kkler, tatan konforlu evler yapan Ad ve Semud milleti. Hani dnyevi varlna aldanp da banda bulunduu milletine: Ben sizin en byk Rabbiniz deil miyim? diyen Firavun ile Nemrud! Onlar zenginlik ve kuvvet bakmndan sizden daha fazla deil miydi? Bu toprak onlar da deirmeninde tp toz etti. Yedi bitirdi. Kemikleri bile ryp gitti. Evleri ykld, ssz kald. Yerlerini yurtlarn imdi kpekler enlendiriyor. Sakn onlar gibi gaflete dmeyin. Onlarn yanndan gitmeyin. Her ey geicidir. Bki ancak Cenab- Allahtr. O birdir. Ei, benzeri yoktur. badete layk olan ancak Odur. Domam, dourmamtr. Evvelce gelip geenlerden bizim ibret alacamz eyler oktur. lm rmann giri yerleri ok ama k yoktur. Byk kk hep gp gidiyor. Giden geri gelmiyor. yice inandm ki, herkese olan bana da olacaktr.95 2. Hz. Ebubekirin (ra) Halife Seildii Gnk Hutbesi: Ey nsanlar! Sizin en hayrlnz olmadm halde size emir ve halife tayin edildim. Beni hak ve hakikat zere grrseniz bana yardmc olunuz. Batlda ve yanlta grrseniz dorultunuz. Aranzda Allaha itaat ettiim srece bana itaat ediniz. Allaha isyan edersem bana itaat etmeniz gerekmez. Dikkat ediniz! Yanmda en kuvvetli olannz hakszla uram zayf kimsedir. En zayfnz da, haksz ve zalim olduu halde kuvvetli olan kimsedir. Zira mazlumun hakkn zalimden alacam. Bu szm syler, kendim ve sizler iin Allahtan af ve mafiret niyaz ederim.

95

Bu hutbeyi peygamberimiz (sav) 38 yanda Kuss b. Saidein azndan dinlemitir. Daha sonra ondan bahsedilince Onun hutbesini iinizde iiten var m? buyurmu, Hz. Ebubekir (ra) Y Resulallah! Ben ezber biliyorum demi ve okumutur. Peugamberimiz (sav) Kuss b. Saide ahrette kurtulmutur ve tek bir mmet olarak haredilecektir buyurmulardr. (bn-i Hian, Sre, 4:221; bn-i Sa`d, Tabakt, 5:560; Taber, Tarih, 3:161; Ahmed Cevdet Paa, Ksas- Enbiya, 1:6)

3. Hz. Ebubekirin (ra) Bir Hutbesi: Allaha hamd olsun. Ona hamd eder, ondan yardm ister ve Ondan affm dilerin. Yalnz Ona inanr ve Ona gvenirim. Hidayeti ondan ister, sapklk ve helaketten, phe ve krlkten ona snrm. Allahn hidayete erdirdii kii ancak doru yoldadr. Allahn sapkla sevk ettii kimse iin doru yola iletici bir mrit bulamazsn. Allahtan baka ilah olmadna kesin olarak inanrm. O tektir, ei ve orta yoktur. Mlk onundur, hamd ona mahsustur. O diriltir, O ldrr. Dilediini yceltir, dilediini alaltr. Onun gc her eye yeter. Hz. Muhammedin, onun kulu ve resul olduuna ahadet ederim. Mrikler istemese de Allah onu btn dinlere galip klmak ve tm insanlara rahmet ve yol gsterici olmak iin hidayet ve hak dinle gndermitir. O zamanlar insanlar cahiliye karanlklar iinde ve kt bir durumda idiler. Dinleri bidat ve davetleri yalan ve uydurma eylerdi. Ey Mminler! Allah, Hz. Muhammed (asv) ile bu dini yceltti ve kalplerimizi birbirine sndrd. Allahn bu ltf sayesinde kardeler oldunuz. Tam ate ukurunun kenarnda idiniz. Allah sizi o ukura dmekten korudu. Doru yolu bulmanz iin Allah size ayetlerini gstermektedir. Allah ve resulne itimat ediniz. nk Allah Resule itaat eden phesiz ki Allaha itaat etmitir. Kim de yz evirirse zaten biz seni onlarn bana beki dikmedik ya buyuruyor. Ey nsanlar! Size her hususta ve her halde Allahtan korkmanz, houna giden ve gitmeyen eylerde Hakka yapmanz tavsiye ederim. Zira doru szn dndaki hibir eyde hayr yoktur. Yalan syleyen fask olur. Bbrlenmekten saknn. Topraktan yaratlm ve yine topraa gidecek olan insann bbrlenmesi neden? Bu gn diri ise yarn l. alnz ve kendinizi llerden kabul ediniz. zm zor gelen ilerinizi Allahn kitabna havale ediniz. Kendiniz iin nden hayr ve iyilikler gsteriniz ki onlar Allah katnda hazr bulunuz. Yce Allah yle buyurmaktadr: O gn hatrlayn ki, herkes dnyada ne hayr iledi ise karsnda onu hazrlanm bulacak. Ne de ktlk yaptysa, onunla kendi arasnda uzak bir mesafe olmasn arzu edecek. Allah sizi kendi emirlerine kar gelmekten sakndrr. Allah kullarn pek esirgeyicidir. (Al-i mran, 3:30) Ey Allahn Kullar! Allahtan korkun ve onun emirlerini gzetin ve sizden nce gemi olanlardan ibret alnz. yi biliniz ki mutlaka Rabbinizle konuacak, byk, kk amellerinizle cezalandrlacaksnz. Ancak Allahn baladklar hari. Zira o ok balayc ve merhamet edicidir. Kendinize dikkat ediniz, aman dikkat ediniz. Yardm istenecek yer ancak Allahtr. Masiyetten evirici g, hakka sevk edici kuvvet ancak Allah iledir.96 4. Hz. merin (ra) Adaletle lgli Hutbesi: Ey nsanlar! yle zamanlarm oldu ki, ben her Kuran Kerim okuyanlarn bu okuyuuyla, Allah ve onun katndaki nimetleri istediini zannediyordum. Fakat bana imdi yle geliyor ki, Kuran Kerimi okuyan baz kiiler, bununla insanlardan bir eyler istiyorlar. Dikkat ediniz! Kuran tilaveti ve amellerinizle Allah ve onun rzasn isteyiniz. Biz sizi Allahn resul aramzda, vahiy ediyorken tanyorduk. Hlbuki imdi Hz. Peygamber gitti, vahiy kesildi.

96

Cemahir-u Huteba-i Arab, 1: 184-185

Dikkat ediniz! Bize kim hayr ve iyilik ortaya koyarsa, onun hakknda hayr dnr ve onu hayrla hatrlar ve veriz. Kim de ktlk ortaya koyarsa, onun hakknda kt eyler dnr, ona kin tutar ve buz ederiz. Nefislerinizin ktlklerine mani olunuz. Zira nefisler arzularna ok dkndrler. Siz nefislerinizi helak edici ktlklerden alkoymazsanz, onlar sizi neticesi felaket olan bir hsrana srklerler. phesiz ki hak ar, fakat sonu gzeldir. Batl ise hafif, fakat neticesi pek ackldr. Hatay batan tvbe etmek, onu ileyip de ardndan tvbe ile megul olmaktan daha hayrldr. Birok baklar, ehvet tohumu ekerler, bir anlk ehvetler, uzun hzn ve skntlara sebep olur. Dikkali olunuz! Ben sizlere dininizi ve peygamberimizin snnetini retmeleri iin valiler gnderiyorum, yoksa sizi dvsn ve malnz alsnlar diye deil. Bu konuda bir valinin adaletinden kim phe ederse, meseleyi derhal bana ulatrsn. Nefsim kudret elinde olan Allaha yemin ederim ki, hakszla urayan kimsenin hakkn sizden alrm. Bunun zerine Amr bn. As ayaa kalkarak yle dedi. Ya Emirel Mminin, valilerden birisi tebaasn terbiye iin dverse ona da ksas uygular msn? Hz. mer (ra): Evet, merin nefsi kudret elinde olan Allaha yemin ederim ki, o mazlumun hakkn ondan alrm. 5. Hz. Osmann (ra) Hutbesi: Ey nsanlar! phesiz Allah dnyay size; kendisi ile ahireti istemeniz ve kazanmanz iin yaratmtr. Yoksa ona bel balayp, kendinizi kaptrasnz diye deil... Gerek udur ki; dnya geici, ahiret ise bakidir. Aldatc ve fani olan dnya sizi martp, ebedi ahiretten alkoymasn. O halde baki olan ahireti, fani olan dnyadan tercih ediniz. Zira dnyann sone ereceinde hi phe yoktur, dn Allahadr. Allahtan korkunuz. Allah korkusu, Onun azabna kar koyucu bir kalkan ve nezdinde bir kurtulu vesilesidir. Allahn gnderecei felaketlerden saknnz. Cemaate devam ediniz. eitli hizip ve gruplara ayrlarak birlik ve btnl bozmaynz. Allahn zerinizdeki nimeti hatrlaynz ki, sizler birbiriniz ile dmanken, Allah kalplerinizi birbirlerinize kar sndrd ve siz Allahn ltf ile karde oldunuz. 6. Hz. Alinin (ra) Hutbesi: Ey Allah'n Kullar! Aziz ve Celil olan Allah, sizleri korkun bir azaptan kurtaracak bir ticaret gstermitir. Sizleri hayra; Allaha ve Resulne imana ve Allah yolunda savaa yneltmitir. Bunlarn karlnda ecir olarak gnahlarnz affetmeyi ve sizleri Adn Cennetlerinde ok gzel kkler vaad etmitir. Sonra kendi urunda kenetlenmi binalar, gibi birbirlerine smsk bal, saf halinde savaanlar sevdiini de bildirmitir. yle ise saflarnz dzgn tutunuz. Zrhllar ne geirin, zrhsz ve mifersizleri arka saflarda tutunuz, diinizi sknz. Ey Allahn kullar! Size ne oluyor da savaa komanz emrettiim zaman yere mhlanp kalyorsunuz? Zelil ve rezil olmay, erefli yaamaya ye mi tutuyorsunuz? Cihada her armda, sanki lm baygnlnda imisiniz gibi gzleriniz doluyor; kalpleriniz kapal imi gibi hibir eyi dnemez, gzleriniz kr gibi hibir eyi gremez hale geliyorsunuz. Sizler Allaha kulluk iin yaratlmnz. Sulh ve bar zamanlarnda ise aslanlara benziyorsunuz. Savaa arldnz zaman akn tilkilere dnyorsunuz. Hibir zaman bana gven ve itimat telkin

edemediniz. Siz saldrya urayan bir kafile deilsiniz. Kendisine snlan eref sahibi kimseler de olamazsnz. Yemin ederim ki siz sadece ortal kartrmakta mahirsiniz. Siz kimseyi tuzaa dremez ama kolayca tuzaa dersiniz. evrenizdeki topraklar igal edilse aldr bile edemezsiniz. Ama siz gaflet uykusuna dalm uyurken, dmanlarnz uyumaz. Savaan kimse uyank olmal ve akln kullanmasn bilmesi gerekir. Sava terk eden zillete der. Birbirine den mutlaka malup olur. Malubun tm haklar elinden alnr ve zulmedilir. Benim sizin zerinizde baz haklarm ve sizin benim zerimde bir takm haklarnz vardr. Bendeki haklarnz; Sizinle beraber olduum mddete sizlere nasihat etmek, ganimetlerinizi oaltmak, bir ey renmeniz iin eitim ve retiminizi salamaktr. Benim sizdeki haklarma gelince; Bana ettiiniz biata ballk, gerek yanmda ve gerekse benden uzakta bana kar samimi olmak, sizi ardmda itaat etmek ve emrettiimi yapmaktr. Allah sizin iyiliinizi ister. yle ise benim holanmadm eylerden vazgeip, sevdiim eyleri yapmaya bakn O zaman arzularnza ulap, emellerinize kavuursunuz... 7. Hz. Alinin (ra) Allah ven Bir Hutbesi: Hamd, Allah'a ki venler onu lykyla vemezler; nimetlerini sayp dkenler, onlar syleyip bitiremezler; alp abalayanlar, hakkn ed edemezler. yle bir ma'buddur ki derin dnceler onu idrk edemez; akl-fikir, denizine dalanlar, ztnn knhne eremez. Bir snr yoktur ki sfatn snrlayabilsin; bir vasf yaratlmamtr ki zatna lyk bulunsun. Yoktur ona sayl bir an; yoktur onun iin ertelenmi bir zaman. Yaratlanlar, kudretiyle o yaratmtr; rzgarlar, rahmetiyle o estirmitir; yaratt yer yzn, dalarla perinlemi, pekitirmitir. Dinin evveli onu tanmaktr. Tanyn kemli, onu tasdik etmektir. Tasdik ediin kemli, onu bir bilmektir. Bir biliin kemli, ona kalben inanmaktr. Kalben inanmann kemli onu noksan sfatlardan tenzh etmektir. nk bilmek gerekir ki ne sfat sylenirse sylensin, o sfatla vasfedilemez; her sfat, vasfedilenden gayridir; onunla bilinemez. Onu vasfetmeye kalkan, onu bir bakasna eit etmi saylr. Bakasn ona eit sayan, ikilie dm olur. kilie den, tecezzsini kaail olur; tecezzsini kaail olan, onu tanmam olur. Onu tanmayan, ona cihet isnat eder, ona iaret eyler. Ona iaret eden, onu snrlar. Snrlayan, sayya sokar. Her nerde derse, onu bir yerde sanr, ona mekn isnat eder; bir yerde diyense, baka yeri ondan hl sanr. Allah vardr, yaratlmakszn. Mevcuttur, yokluktan var olmakszn. Her eyle biledir, beraber deil. Her eyden gayrdr, ayr deil. ler yapar; harekete, lete muhta olmadan. Grendir, grlen yokken. Birdir, bir varla muhta bulunmadan, hi bir varn yokluunu garipsemeden. Halk yaratt, yaratmaya koyuldu, dnp kurmadan, ie deneyiten faydalanmadan, bir harekete, lete muhta olmadan ie koyulmadan, koyulup yorulmadan. Her eyi vaktinde yaratt, birbirlerine aykr olan eyleri birletirdi, uzlatrd. Her eyde bir istdat, bir tabiat yaratt; her eyin maddesini ona gre dzd-kotu. O her eyi olmadan bilendir O; snrlarn, sonlarn kavrayp kapsayandr O; her eyin gizli, ak, her yann bilendir O. Tenzh ederim O'nu noksan sfatlardan, dima, yarattklarna, erat sahibi bir peygamber gndermitir; yahut bir kitap indirmitir; yahut gerekli bir huccet tantmtr; yahut da doru yolu bildirmitir. ylesine peygamberlerdir onlar ki ne saylarnn azl yznden buyruklar bildirmede bir kusurda bulunmulardr, ne yalanlayanlarn okluu yznden bir taksre dmlerdir. Kimisi gelip gemitir; kendisinden sonra gelecein adn bildirmitir; kimisi kp gelmitir; ondan nceki onu tantmtr.

Bu yol-yordam zere alar gemitir, zamanlar amtr; atalar geip gitmilerdir, oullar, yerlerine geip yetmilerdir. Sonunda, noksan sfatlardan mnezzeh olan Allah, va'dini yerine yetirmek, eliliini tamamlamak iin Rasulullah Muhammed'i gndermitir; Allah'n slat ona ve soyuna. Onu tanmak, tantmak iin peygamberlerden sz almtr; sfatlar tannmtr; doumu ve doduu yer ve zaman yceltilmitir. O gn yeryzndekiler, ayr-ayr yollara sapmlard; darmadan dileklere sarlmlard; dank yollara saptmlard. Kimisi, Allah', onun yaratt eylere benzetmedeydi; kimisi adn anarken batl yola gitmedeydi; kimisi de ona irk koup sapklk etmedeydi. Derken onunla sapklktan kurtard onlar, vcudunun bereketiyle bilgisizlikten hals etti onlar; sonra da, Allah'n slt ona ve soyuna olsun, Muhammed'e noksan sfatlardan mnezzeh olan Allah kendisine kavumay seti; katnda ihsanda bulunmay diledi; dnya yurdundan almakla ikrm etti ona; bellara e olmay reva grmedi ona. Kerem sahibi onu kendi katna ald; Allah'n slt ona ve soyuna olsun. O, sizin aranzda, peygamberlerin mmetleri iinde braktn brakt. nk peygamberler, mmetlerini babo brakmadlar; apak bir yol brakmadan gitmediler; bir bayrak dikmeden onlar terketmediler. Rabbinizin kitb sizdedir, yannzdadr; hellini de apak gstermededir, harmn da. Farzlarn da apak bildirmededir, stn ilerini de. Bir hkm kaldran yeti de aklamtr, hkm kaldrlan yeti de. Ruhsatlarn da bildirmitir, azimetlerini de. Anlam huss olan da apaktr, umm olan da. bretleri de meydandadr, rnekleri de. Mutlak olan da bildirilmitir, mukayyet olan da. Anlam herkese anlalan da beyan edilmitir, anlalmayan da. Ksaca anlatlanlar tefsir edilmitir, mkl anlalanlar aklanm, bildirilmitir, yle hkmleri vardr ki, o kitabn, mutlaka bilinmesi iin ahit alnmtr, yle hkmleri de vardr ki kullarn, onlar bilmemesi de ciz saylmtr. yle yetleri vardr ki kitapta farzdr da neshedilii, snnetle bildirilmitir. yle yetleri de vardr ki snnetle vcip olmutur, kitaptaysa terk edilmesine ruhsat verilmitir. Baz hkmleri vaktinde vacptir, ileri zamanlarda hkm geer. Haramlarnn da hkmleri eit eittir; yle byk haramlar vardr ki onlar yapana cehennem vardr; yle kkleri de vardr ki onlar yapanlarn sularn rter, balar. yle hkmleri vardr ki en az da makbldr, en ou da yaplabilir. 8. Hz. Alinin (ra) Allah'n Tantan Dier Bir Hutbesi: Hamd Allah'a ki ksmak, vermemek, nimetini oaltmaz; vermek ve cmertlikte bulunmak, hayrn ltfn azaltmaz. nk O'ndan baka her verenin nimeti azalr ve O'ndan baka her vermeyen ktlkte kalr. O'dur nimetlerle kullara bata bulunan; O'dur nimetlerin faydalaryla onlar faydalandran. O'dur ihtiyalarndan fazla veren, haketmediklerini ltfeden, halk ayli saylr O'nun, O'dur rzklarn vermeyi vaadeden; O'dur rzklarn takdir eyleyen. Kendisine ynelenlerin yollarn, O'nun nimetlerini dileyenlerin hareketlerini apak bildirmitir; belli-beyan anlatmtr. Kendisinden isteyene kar ne kadar cmertse o kadar cmertlikte bulunur. yle bir evveldir ki O'ndan nce hibir var yoktur; yle bir hrdr ki O'ndan sonra hibir var yoktur. Gzbebekleri, ztn grmekten, knhn anlamaktan ciz klmtr. Ztna nisbetle bir a yoktur ki halden hale dnsn, bir mekn yoktur ki ordan ayrlp bir baka yere gitmesi mmkn grnsn. Dalardaki madenler, ne kadar soluk alp veriyorlarsa, denizlerdeki sedefler, ne kadar az ap glyorlarsa, onlarn saysnca gm ve altn balasa, inciler sasa, mercanlar devirip verse, gene de bu ba, cmertliine tesir etmez, katndaki hazneler bitmez; katndaki btn halkn dileklerine yetecek nimetler ylesine mevcuttur ki tkenmez de tkenmez. nk O yle bir cmerttir, yle bir vericidir ki, isteyenlerin istekleri nimetini azaltmaz; srarla dileyenlerin dilekleri O'nu aciz klmaz. Bir bak

da gr, Kur'an, O'nun sfatlarndan sana ne bildiriyorsa ona uy ey soru soran, O'nun doru yolu gsteren ile klan. eytann, sana bilmeni teklif ettii bilgi, kitapta sana farz edilmemitir; Peygamber sallallahu aleyhi ve lih ve sellem'in, ve hidyete gtren immlarn snnetinde de eseri belirmemitir. O'nu bilmeyi, noksan sfatlardan mnezzeh olan Allah'a brak; gerekten de budur Allah'n sana ykledii hak. Bil ki bilgide ileri olanlar, o kiilerdir onlar, rtlp gizlenmi eyleri tefsr etmekteki btn bilgisizliklerini ikrr onlar gizlenmi eylerin yzne ekilen perdeleri amak, o perdelerin ardnda neler olduunu bilmek hevesinden alkor. Yce Allah da bilgi bakmndan kavrayamadklar, anlayamadklar eylerdeki acizlerini sylemeleri yznden onlar ver ve knhnden bahsetmeleri emrolunmayan eylerde derine gitmemelerine, bilgide ileri gidi adn takar. Artk bu kadarn yeter say; noksan sfatlardan mnezzeh olan Allah'n bykln aklnla lmeye kalkma; yoksa helk olanlara katlrsn; sen de onlardan biri olur, kalrsn. yle bir kudret shibidir ki vehimler, kudretinin sonunu bilmeye atlp kosa, vesveselerden arnm dnceler, O'nun kudret lemindeki gizliliklere dalp gitmeye kalksa, gnller, aka kaplp sfatlarnn niteliine ermeye urasa, akllar, sfatlarn da varamayaca ztn bilmeye zenip inceden inceye kavramaya alsa bile, onlar geri evirir; noksan sfatlardan mnezzeh olun Allah, onlar gizliliklerinin kapkaranlk derinliklerine ba aa dmekten kurtarr; onlar da anayoldan kp baka yollara-bellere sapmakla onun ztn bilmenin, dncelere dalmakla stnlndeki ululuu lmenin imkn bulunmadn anlarlar; bunu da sylerler, anlatrlar. yle bir yaratcdr ki kendinden nce bir yaratc mbud yoktu ki onun rneine uysun da yaratsn, onun takdirini rnek alsn. Yaratan O'dur ancak, O'ndan baka yaratc yoktur mutlak. Bizlere kudretinin tedbr ve tasarrufunu gstermitir; hikmetinin eserleri, alacak eyleri sylemitir, yaratlmlarn O'na muht olduklarn sylemeleri ancak O'nun kudretiyle var olabileceklerini bildirmitir; aczimiz O'nun kudretini, noksanmz O'nun kemlini bize tantmtr; O'nu ikrr etmekten baka bir ey yapamayacamz izhr etmitir; esiz-rneksiz yaratt, yoktan var ettii eylerde, sanatnn eserleri, hikmetinin delilleri belirmitir; her yarattn, varlna bir tank, birliine bir delil klmtr. Yaratt, sussa da yaratcsnn onu tedbir ve tassarrufu bir delildir ki syler, durur; esiz-rneksiz yaratcsna delleti de ylece durur, kalr. ahadet ederim ki, gerekten de sen, yle bir Allah'sn ki, akllara smazsn; hatrlara gelen dncelere girmezsin; bu yzden de snrlanmazsn, bir hlden bir hle dnmezsin. 9. Hz. Alinin (ra) Peygamberi ven bir Hutbesi: Sen de tertemiz olan Peygamberinin huylaryla huylan; nk O'nda uyulacak huylar, yaslanacak kiiye yaslanacak eyler vardr. Kullarn Allah'a en sevgilisi, Peygamberine benzemeye alan, O'nun izini izleyen kiidir. O, dnyada az dolusu bir lokma yemedi, dnyaya gznn ucuyla bile bakmad. Dnya ehlinin en zayfyd bedence; karn en ayd yemek bakmndan. Dnya ona arzedildi, O kabl etmedi bile. Noksan sfatlardan mnezzeh olan Allah'n buzettii eyi bildi, ona buzetti; horlad eyi bildi, horlad; kk grd eyi kk grd, kltt. Bizde hi bir ayp olmasa da yalnz Allah'n Raslnn buzettiini sevsek, Allah'n ve Rslnn klttn byltsek, Allah'a kar durmak, Allah'n emrinden kmak iin bu yeter bize. Yeryznde yemek yerdi; kul gibi otururdu; ayakkabsn kendi tmir ederdi; elbisesini kendi yamard; eersiz merkebe binerdi; biri daha varsa ardna bindirirdi. Evinin kapsna, stnde resimler bulunan bir perde aslmt; zevcelerinden birine, unu kaldr buyurmutu; baktka dnya ziynetlerini hatrlyorum. Dnyay gnlnden karmt; onu anmay

hatrndan geirmezdi; ziynetini gnlnden yitirmiti; dnyay o kadar gzden karmt ki ne gnl balayaca gzel bir elbisesi vard, ne stnde oturaca beenilecek bir yaygs. Dnyay gnlnden srp atm, gznden yitirip gitmiti. Bir eyi sevmeyen kii byledir; ne onu grmek ister, ne adnn anlmasn diler. Allah'n salt ona ve soyuna olsun, Allah katnda bu kadar yce mertebesi varken, dnya ve dnyadakiler, onun yz suyu hrmetine yaratlmken; Raslullah, dostlaryla beraber dnyada a yaard; bu da dnyann ktlklerine, ayplarna dellet eder bence. Bakp grenin, aklyla dnmesi, can gzyle grmesi gerek: Allah Muhammed'e (asv) bu ekinmeyi vermekle onun kadrini mi yceltti, yoksa onu alaltt m? Alaltt diyen, andolsun ulular ulusu Allah'a; iftira eder, yalan syler. Kadrini yceltti denirse bilinmesi gerektir ki dnyay O'nun iin yayp dedii halde O'na ve O'na en yakn olanlara, dnyay hor hakir gstermitir. u halde Peygamberin yolunu tutan kiinin de O'nun izini izlemesi, O'nun konduu yere konmas gerekir, yoksa helk olmaktan kurtulamaz. Gerekten de Allah, Muhammed'i, Allah'n salt O'na ve soyuna olsun, kymete bir delil, cennete mjdeci, azaptan korkutucu olarak gnderdi; O'ysa dnyadan karn bo olarak kp gitti; hirete ayplardan, sulardan korunmu olarak vard; bir ta bir ta stne koymadan yolunu tuttu, Rabbinin dvetine icbet etti. Allah bize ne byk bir ltufta bulunmutur ki Onu bize mukted olarak gndermitir; O'nun izini izlemekteyiz; yolunda gitmekteyiz. Onu apaydn kla, grnp duran, pheleri gideren, delille apak yolda, insanlar sapklktan kurtaran, doru yola sevkeden kitapla gnderdi. Mensp olduu boy, en hayrl boy; aac en hayrl aa, dallar, budaklar gzel ve doru; dileyenler meyvelerinden kolayca yiyebilirler. Doduu yer Mekke, gt yer, tertemiz ehir, Medne. Anlay orada yceldi; n ordan duyuldu. O'nu, yeter bir delille, ifa veren tle, halk dzene sokacak bir dvetle gnderdi; bilinmeyen ilh hkmleri O'nunla belirtti, bildirdi; noksan ve ayplanacak bid'atlar, daletleri, onunla skt, att; uyulmas gereken eyleri O'nunla tebli etti. slm'dan baka bir din arayann ktl meydandadr; onun kutluluk balar kopar; ba aa der gider, uzun bir hzne daldktan, etin bir azba uradktan sonra belki dner gelir. 10. Hz. Alinin (ra) Kurn- Kerimi ven Bir Hutbesi: Allah'n beyanyla faydalann; Allah'n dyle tlenin; O'nun dn kabl edin, tutun. nk Allah, sizin zrler getirmenize kar ak deliller serdetti; sevdii ileri size bildirdi; holanmad eyleri anlatt; btn bunlar da buyruklarna uymanz, nehyettii eylerden kanmanz iin izhr etti. Gerekten de Allah'n Rasl, Allah'n salt O'na ve soyuna olsun, phe yok ki cennet hoa gitmeyen eylerle kaplanmtr, cehennem de isteklerle kaplanmtr buyurmutur. Bilin ki hi bir tat yoktur, ancak tabiatn holanmad eye dayanr ve hi bir isyn ve su yoktur, ancak nefsin isteine, dileine balanr. Allah rahmet etsin ehvetinden kanan, nefsinin dileini skp atan kiiye; nk u nefis, insan olmayacak eylere srkler, gtrr; insan, onun dileklerini skp atmadka boyuna onun dileine uyar, sua, isyna der gider. Bilin ki Allah kullar, inanan, nefsinden zanlara derek, onun dzeninden emin olmadan sabahlar, akamlar; boyuna nefsini ayplar, onu knar durur. Sizden ncekiler gibi olun; sizden nce gidenlere uyun; onlar, dnyada, gecek kiiler gibi adr kurdular, konaklardan gen kiiler gibi konaklar brakp gtler. Bilin ki u Kur'n, dnde aldatmayan, yol gstermede insan azdrmayan, syleyite yalan sylemeyen bir tdr. Kur'n'la oturup kalkan, dorulukta, fazla bir eye ulamayan, krlkte noksana erimeden oturup kalkar. Bilin ki hi kimseye Kur'n'dan sonra

bir ihtiya, bir yoksulluk gelip atmaz; hi kimseye ona uyduktan sonra bir zenginlik ulamaz. Dertlerinize O'ndan if dileyin; glklerinize O'ndan yardm isteyin; nk O en byk derde bile devdr ki o da kfrdr, nifktr, azgnlktr, sapklktr. Allah'tan Kur'n'la dileinizi dileyin; O'nunla Allah'a ynelin; O'nu vesile ederek halktan bir ey istemeyin; nk kullar, Allah'a, O'na benzer, O'nun deerine denk deerli baka bir eyle ynelemezler. Bilin ki O efaatidir, efaati kabl edilir; ylesine bir sz syleyendir ki sz tasdik olunur; Kur'n kymet gnnde kime efat ederse efati kabl olur ve Kur'n, kymet gnnde kimin aleyhinde sz sylerse sz makbl saylr. nk kymet gn bir nid eden nid eder de der ki: Bilin, Kur'n'dan baka bir ey eken, ektiini bierken bellara urar. Artk siz de O'nu ekin, O'na uyun; Rabbinize O'nu delil eden; nefislerinize O'nu t yapn; kendi reyleriniz O'na uymazsa reylerinizi thmetleyin; dilekleriniz O'na aykrysa dileklerinize hynette bulunun. yi ie koyulun, iyi ie; sonra da sona dek aln, sona dek. Doru olun, doru; sonra da dayann da dayann; saknn da saknn. Bilin ki size bir son vardr, sonunuza ynelin. Bilin ki size almetler dikilmitir, onlara uyun da yol aln; bilin ki slm iin bir son durak vardr; o duraa yryn. Allah'a, size hakkndan vcip ettii eyleri ed ederek, bildirdii vazifeleri yaparak ulan. Ben ahidim size, kymet gnnde de hccet getiren, delil izhr edenim size. Bilin ki kader, olup biter, kaz gelir atar. Ben Allah'n vaadiyle, deliliyle konuuyorum sizinle. Yce Allah buyurmutur ki: "Rabbimiz Allah'tr diyen, sonra da doru yryen kiilere melekler inerler de korkmayn, mahzn olmayn, mjdeler size, size vaadedilen cennetle derler." Siz de Rabbimiz Allah'tr dediniz ya, o halde kitabna uyun da doru olun; emrine uyup kulluunda doru yola gidin de dorulukta bulunun. Sonra da o doru yoldan ayrlmayn; o yolda bidatler meydana getirmeyin; o yola aykr harekette bulunmayn. nk ayrlanlar, gerekten ayrlrlar; kymet gnnde, Allah katnda, rahmetine ulaamazlar. Bundan sonra da halk ayrmaktan saknn, dilinizi tutun; gnlnz baka dncede, diliniz baka szde olmasn. Herkesin dilini zaptetmesi gerektir. nk bu dil, serketir; shibini eri yola gtrr, saptrr. Andolsun Allah'a ki ben, ekinen kulun, dilini zaptetmedike ekinmesinden faydalandn grmedim. nk inanann dili, gnlnn ardndadr; mnafn gnlyse dilinin ardnda. nanan, bir sz sylemek istedi mi, nce gnlnden geirir o sz, bir dnr, hayrsa syler, erse vazgeer. Mnfksa diline gelini syler; hangi sz kendisine fayda verir, hangi sz zarar, dnmez bile. Allah'n salt O'na ve soyuna olsun, Raslullah, "Bir kulun mn, gnl doru olmadka doru olmaz; gnl de, dili doru olmadka dorulmaz" buyurmutur. Kim yce Allah'a, avucu Mslmanlarn kanlarndan, mallarndan tertemiz olarak ulamak isterse, dilini onlarn ayplarndan korusun, bunu yapsn. Bilin ey Allah kullar, gerekten de inanan bu yl hell bildiini geen yl da hell bilir; geen yl hram saydn bu yl da hram sayar. Harm olan eylerden, insanlarn hell saydklar, size hell olmaz; hell, Allah'n hell ettii eydir, harm da Allah'n harm ettii ey. lerde tecrbeniz var, onlarda tedbirde bulundunuz; tler verildi sizden ncekilerin halleriyle, rnekler gsterildi size; apak ie arldnz; bunu ancak sar duymad, kr grmedi. Allah'n bellarla snad, tecrbelerle denedii kiiye hi bir t fayda veremez, tanmad, inkr ettii kusr, nne kagelir; tand ey, nnde belirir; o vakit inkr ettiini anlar, ikrr ettiini tanr, bilir. nsanlar iki blktr: Bir bl eriata uyar; br bl bidate sapar. Bu ikinci bln, noksan sfatlardan mnezzeh Allah'tan ne bir delili vardr, ne bir . Noksan sfatlardan mnezzeh olan Allah, hi bir kimseye Kur'an'a benzer baka bir eyle t vermez; nk Kur'n, Allah'n salam ipidir, emin sebebidir; gnllerin bahr ondadr; bilgilerin

kaynaklar onda; gnle ondan baka bir eyle cil olamaz; ondan baka bir ey gnl parlatamaz. Byle olmakla beraber gene de ondan t alanlar, ona uyup yol almlardr; unutanlar, unutmaya kaplanlar, yolda kalakalmlardr. Bir hayr grdnz m, ona yardm edin, bir er grdnz m, brakn onu, gidin. nk Allah'n salt O'na ve soyuna olsun, Rahslullh: "Ey demolu, hayr ile, erri brak; o vakit cmert olur, orta yolu bulursun" buyurmutur. Bilin ki zulm ksmdr: Bir zulm var, balanmaz, bir zulm var, terk edilmez; cezs verilir; bir zulm var, balanr, cezas aranmaz. Balanmayan zulm. Allah'a irk komaktr. Yce Allah, "Gerekten de Allah kendisine irk koan balamaz" buyurmutur. Balanan zulm, kulun bz kk eylerde, ho olmayan ilerde kendisine zulmetmesidir. Terk edilmeyen zulmse, kullarn birbirlerine zulmdr. Ahirette kss pek etindir; o da bakla yaralamak, kamyla vurmak deildir; bunlar, onun yannda pek kk kalr, pek ehemmiyetsiz saylr. Saknn Allah dininde renkten renge girmekten. nk geree ait olup holanmadnz, fakat birleerek yaptnz ey, batla dir severek, fakat birbirinizden ayrlarak yaptnz eyden hayrldr. Gerekten de, noksan sfatlardan mnezzeh olan Allah, ayrlkla ne gemi kavimlerden birine hayr vermitir, ne imdiki topluluklardan birine hayr verir. Ey insanlar, ne mutlu o kiiye ki kendi ayb, onu insanlarn ayplarn grmekten alkor; ne mutlu o kiiye ki evinde oturur, rzkn yer, Rabbinin kulluuyla megul olur, kendi hatlarna alar, kendisiyle urar; halk ondan rahattr, esendir. 11. Hz. Alinin (ra) slam ven bir Hutbesi: Sonra bilin ki bu slm dini, Allah'n setii, kendi inyetiyle ltfettii, teblii iin halknn en hayrlsn seip gnderdii, direklerini, sevgiyle ycelttii Allah dinidir. Eski ve hurfelerle karm dinleri, onun yceliiyle alaltmtr; eratlar, onu ycelterek neshetmitir. Ona olan ltfyle dmanlarn hor, hakir klmtr; kar duranlar, o dine yardm ederek aalk bir hle getirmitir; onun salam temeliyle, kuvvetli direiyle sapklk ve azgnlk direklerini ykmtr; o dinin havuzlarndan susuzlar suya kandrmtr; o suyu ienler tketememilerdir; onlarn itikleri kadar da o havuzu tekrar doldurmutur. Sonra da onu, ylesine pekitirmitir ki kulpunun kopmasna, halkasnn koparlmasna imkn yoktur; mmkn deil harb olmaz yaps; yklmaz direkleri, kmez yaps. Meyveler veren aac rmez; zaman dolmaz; hkm eskimez; dallar, budaklar kopmaz. O dinin yollar daralmaz; o dmdz yolu ne sarplk sarar; ne aydnl karanlk kaplar; ne sehil gidiini aykrlk kavrar. Ne o yolda erp vardr, ne bir aykrlk grnr; ne ak yoluna bir kumluk kar, ayaklar batrr, ne klar sner o yolun, ne de tatlln bir aclk bozar. slm, yle bir dindir ki direklerini Allah, gerek zerine kurmu, o direklere salam dayanaklar yapmtr. Sularla dolu kaynaklar var, coup kprerek akar; klar var, yalm yalm parlar. Dikilmi iaretleri, almetleri var, dileyene yol gsterir; gidenler yol bulur, oraya varr; saraklar var, gidenlere sunulur, ienleri kandrr. Allah razlnn en stnn, direklerinin en ycesini, itatinin en kabl edilenini o dine balamtr. Mslmanlk, Allah katnda direkleri salam, yaps yce, nru aydnlatc, kudreti stndr; nineleri uzaktan da grlr; yol bulmak, oraya varmak isteyenler grr, bulur. Yerinden oynatlamaz; knanmasna imkn bulunmaz. O dini yce tanyn, ona uyun; o dinin hakkn verin, lyk olduu mevkiye koyun. Sonra, noksan sfatlardan mnezzeh olan Allah, gerekten de Muhammed'i, Allah'n salt O'na ve soyuna olsun, dnyann geip gitmek, hiretin doup mak zere bulunduu bir ada, gerek zere gnderdi. Dnya aydnlandktan sonra karanlklara brnmt;

mihnet, diz boyu ycelmi, grnmt. Dnyann yumuak dei sertlemiti; mr sona ermiti; mddeti bitmiti; kymet almetleri belirmiti. Dnyadakiler mit kesmilerdi, ondan yz evirmilerdi; halkas kopmak, dm zlmek zereydi. Nimetleri bozulup gitmi, ayplar ortaya km, uzun srecek sanlan zaman ksalmt. Byle bir ada Allah, haberlerini ulatrmak, uyanlara ltfetmek, an ilkbahara evirmek, yardmclarn yceltmek, yardm edenlere eref vermek zere Muhammed'i gnderdi. Sonra da ona bir kitap indirdi ki o, bir nurdur, snmez; bir ktr, yalm tkenmez; bir denizdir, dibine inilmez; bir yoldur, tutan sapmaz, yol yitirmez; bir yalmdr, alevi kararmaz. Hakk, batl ayrr; delili reddedilemez. Bir yapdr, direkleri yklamaz. Bir ifdr, hastalananlarn, onunla iyilemeyeceklerinden korkulmaz. Bir stnlktr, yardmclar bozguna uramaz. Bir gerektir, ona uyanlar, horlua dmez. O, mnn mdenidir, orta yoludur. lmin kaynaklardr, denizleridir. Adaletin balar, baheleridir, kaynaklar, sulardr. slm'n essdr, yapsdr. Gerein vadleridir, dmdz ovasdr. Bir denizdir, ne kadar su alan olursa olsun, tkenmez. Kaynaklardr ki su alanlar, dibine varamazlar; saraklardr, doldurulduka doldurulur, gelenlere sunulur, suyu bitmez. Konaklardr, yolcular, yol yitirmezler. Dikilmi almetler, yaklm, yandrlm ateler, yol alanlar, onlar grmezlikten gelemezler. Uyulacak kudrettir, ona uyanlar, ondan dnmezler. Allah, onu bilginlerin susuzluklarn gidermek, din hkmlerini bilenlerin gnllerine ilkbahar gzelliini vermek, temiz kiilerin yollarn gstermek iin sebep klmtr. Bir iltr ki onu kullanana artk hastalk gelmez; bir ktr ki onunla beraber karanlk hkm srmez. Yaplacak dm salam bir iptir; ycesi sarp bir kaledir; ona dost olana stnlktr; oraya girene eminliktir; ona uyana yol gsterendir; ona mensp olana makbl zrdr; onunla konuana burhandr; ona uyup dmanyla savaana tanktr, furkandr; onu ykleneni yklenir; onunla amel edeni tar. Kim onu kendisine bir almet, bir nian olarak alrsa delil olur ona; kim onu tarsa kalkan kesilir ona, dinleyip belleyene bilgi olur; O'ndan rivyet edene szdr o, onunla gerek zere hkm verene hkmdr o. ehdet ederim ki Allah tam adalet sahibidir; adaletle muamele eder; tam hikmetle hkmedendir, hakla batl tefrik eyler ve ehdet ederim ki Muhammed, O'nun kuludur; kullarnn ulusudur. Allah kullarn deitirdike, geenler geip, gelenler geldike onlar iki ble ayrmtr; O'nun vcudunu o iki bln hayrl ksmna vermitir. Soyunda ne zin eden vardr, ne ktlk yoluna giden. Bilin ki Allah, hayr ilemeye ehil olanlar, emrine uyup hayra ynelenleri semitir; Hakk'n direkleridir onlar, itati, kulluu koruyanlardr onlar. Sizin iin de her kullukta, Allah'tan bir yardm var, onu dillerden syler, gnllere ilhm eder; yeter bulanlara bunda yeterlik vardr; if arayanlara if vardr. Bilin ki Allah'n ilmini koruyan kullar vardr ki onu siynet ederler; kaynaklarn aktp dururlar. Birbirleriyle uzlaarak buluurlar, birbirlerine sevierek kavuurlar. Birbirlerine ilim ve hikmet saran sunarlar; onu iip vef ve nasihatle kanarlar. Onlar phe bulandrmaz; gaybet onlara yol bulmaz. Yaratllar, huylar byledir; bu huylarla seviirler; bu huylarla, birbirleriyle uzlarlar. Onlar, ekin iin ayrlm en gzel tohumlardr; ktleri ayklanm, atlmtr; iyileri seilmi, alnmtr. z doruluu onlar semitir; snanmalar, onlar denemitir. u halde insann, Allah emirlerini yce bilerek kabl etmesi; her eyi krp geiren, ykp dken kymet gelip atmadan ondan ekinmesi gerek. nsann mddeti az gnlerde, duruluu, konaklan, ksa yerde, gp brakaca, varp konaca yer iin hazrlkta bulunmas gerek. Ne mutlu o kiiye ki selm bir kalbe shiptir, gll-u g yoktur da kendisine doru yolu gsterene uyar; onu ktle sevk etmek isteyenden, kaar; ona yol gsterene uyup, onu hidyete sevk edene itat edip esenlik yolunu bulur, o yolu tutar; kaplar kapanmadan, sebepleri yitip gitmeden hidyete koar; tvbe kapsn amak ister; kendisinden

sular atmak ister. Elbette bu kii hidyet yoluna sevkedilmitir, doru ve aydn yola ynelmitir.97

97

Hz. Alinin (ra) hutbeleri Nehcl-Bela isimli Hz. Aliye (ra) ait olan kitaptan alnmtr.

BLM 6 KURN-I KERMDEN HUTBELER 1. Hadid Suresinin Mesaj Muhterem Mslmanlar! Cenab- Hak Teala (Azze ve Celle) Kuran- Kerimde Hadid Suresinde melen yle buyurmaktadr: Gklerde ve yerde olan her ey Allah-u Tealay btn noksan sfatlardan tenzih ederler. O gldr, hikmet sahibidir. Gklerin ve yerin hkmranl ona aittir. O Allah diriltir, ldrr. Her eye kadirdir. O Allah her eyden ncedir. Kendisinden baka kendisinden sonraya hibir eyin kalmayaca sondur. Varl aikrdr. Her ey onun varlna delildir. Gerek mahiyeti insan iin gizlidir. O her eyi bilir. Gkleri ve yeri alt gnde yaratan, sonra ara hkmeden, yere gireni ve kan, gkten ineni ve oraya ykseleni bilen odur. Nerede olursanz olun, O sizinle beraberdir. Gklerin ve yerlerin hkmranl onundur. Btn iler Allaha dndrlr. Geceyi gndze evirir, gndz geceye evirir. O, kalplerde olan bilendir. Ey nsanlar! Allaha ve peygamberine inann. Size varis kld eylerden hayr yolunda sarf edin. Aranzdan inanp da, Allah iin sarf eden kimselere byk mkafat vardr. Peygamber sizi, Rabbinize inanmaya ard halde niin inanmazsnz? Hem o sizden sz almt. Eer inanyorsanz bu davete koun. Sizi karanlktan aydnla, nura karmak, cehaletten ilme, hidayete erdirmek iin kulu Muhammede (sav) apak ayetler indiren odur. Dorusu Allah size kar efkatlidir, merhametlidir. Gklerin ve yerlerin asl sahibi ve mirass Allah olduu halde, Allah yolunda siz niin sarf etmiyorsunuz? inizden Mekkenin fethinden nce sarf eden ve savaan kimseler, daha sonra sarf edip savaan kimselerle bir deildirler. Berikiler daha stn derecededirler. Allah hepsine cenneti vaat etmitir. Allah ilediklerinden haberdardr. Kim Allaha gzel bir dn takdiminde bulunursa, Allah karln kat kat verir. O kimseye cmerte verilecek bir ecir de vardr. nsanlarn gnllerinin Allah anmas ve ondan inen geree, Kuran- Kerime iten balanma zaman gelmedi mi? Onlar daha nce kendilerine kitap verilenler gibi olmasnlar. Onlarn zerinden ok zaman geti de, kalpleri katlat. ou yoldan kt, fasklar gurubuna dahil oldu. Allahn insan lmden sonra, ktan sonra bahar dirilttii gibi dirilttiini bilin. Size dnesiniz diye ak ak deliller getirdik, anlattk. Dorusu sadaka veren erkek ve kadnlara, Allaha gzel bir takdimde bulunanlara hem dnyada hem ahirette kat at karlk verilir. Onlara cmerte verilecek mkfatlar da vardr. Allaha ve peygamberlerine inananlara, dosdoru olanlara, ehit denlere Rableri katnda nur ve ecir vardr. nkr edip ayetlerimizi yalanlayanlar, ite onlar da cehennemlik olanlardr. Bilin ki: Dnya hayat oyun, oyalanma, sslenme, aranzda vnme ve daha ok mal ve ocuk sahibi olmaktan ibarettir. Bu yamurun bitirdii ve ekincilerin de houna giden bir bitkiye benzer. Sonra kurur, sapsar olduu grlr. Sonra erp olur. Ahirette de etin bir azap vardr. Allahn balamas da vardr. Dnya hayat ise sadece aldatc bir geinmedir. Ey nsanlar! Rabbiniz tarafndan balanmaya, Allaha ve peygamberlerinde inananlar iin hazrlanm, genilii yerle gn genilii kadar olan cennete kouun. Bu, Allahn dilediine verdii bir ltuftur ve Allah byk ltuf sahibidir.

Ey iman edenler! Allahtan saknn, peygamberine inann ki, Allah size rahmetini iki kat versin. Size nda yryeceiniz bir nur versin. Sizin gnahlarnz balasn. Allah sizin gnahlarnz balayan, affedendir. Size acyan ve merhamet edendir. 2. Mlk Suresinin nsanla Mesaj: Yce Allah Mlk Suresinde melen yle buyurur: Kinatn mlk ve hkmdarl elinde olan yce Allah, her eye kadirdir. Medih, muhabbet, minnet ve kran yalnz onadr. O yce Allah hangimiz hayrl bir amel ileyecek diye bizleri denemek iin bu imtihan yerini am, lm ve hayat yaratmtr. O izzet ve azamet sahibidir. Tvbe edenleri balayan yalnz Odur. Gznz an da bir bakn, semay yedi kat yaratan Odur. Rahmeti ile yaratt mevcudatta hibir noksanlk ve eksiklik var mdr? Hibir eksik ve noksanlk bulamazsnz. Aratrn, inceleyin, bakn bir atlaklk grebilir misiniz? Hayr! Aksaklk bulmak iin ne kadar gayret gsterirseniz gsterin, bulursanz da bitkin dersiniz. Andolsun ki biz gkyzn kandillerle donattk. Oraya kmak isteyen habis eytanlar da kudretimizin azametini gstermek iin yldzlar ile talyoruz. Onlar iin de alevli, lgn bir Cehennem azab hazrladk. Rablarn inkr edenler iin de bu Cehennem azab vardr. mtihan kaybedip de Cehenneme atlmak, ne kt bir dntr. Oraya atldklar zaman Cehennemin kaynarken kard uultuyu iitirler. Saki Cehennem kfirlerin inkrlarna ve Allaha isyanlarna fkelenmesinden dolay paralanacak hale gelir. Cehenneme her atlan toplulua Cehennem zebanileri sorarlar: Size uyarc peygamber gelmemi mi idi? Siz bu azab iitmemi mi idiniz? Onlar: Evet, dorusu bize Peygamber gelmiti; fakat biz onlar yalanladk. Allah size hibir ey indirmemitir. Asl siz yanl yoldasnz demitik derler. Sonra da: Eer biz kulak verse idik, eer dnseydik, Cehennemlikten olmazdk diyerek pimanlklarn ifade ederler, ama artk i iten gemitir. Bylece gnahlarn itiraf ederler. Ne ackl bir durum! Ne acnacak bir haldeler! Grmedikleri halde Allahtan korkan ve ktlkten, gnahtan nefsini sakndranlara Allah af ve mafiret, ahirette de ok byk ecir ve mkfat vardr. Sizler szlerinizi ve fiillerinizi gizleseniz de gizlemeseniz de Allah sizin kalplerinizi bilir. nk sizi yaratan O dur. Hi yaratc bilmez olur mu? Yapan yaptn her yn ile bilmez mi? Allah her yerde hazr ve nazrdr, latiftir. Kalplerin gizliliklerini bilir ve her eyden haberdardr. Yeryzndeki her eyi sizin emrinize veren, size boyun ediren O dur. yle ise yeryznde dolan. Allahn verdii rzklardan bolca yiyin ama Ona isyan etmeyin nk nihayet Onun huzuruna hesap vermek iin dndrleceksiniz. Bundan ka da mmkn deildir. Ey nsanlar! Allahn kudreti ile sizi yerin dibine geirmesinden emin misiniz? Zemininizin sarslmasn nasl nleyeceksiniz? O emir vermeyi grn, yeryznde sarslr da sarslr. Yoksa banza ta yamasndan da m eminsiniz? Allah dilerse zaten zerinize yaan ve Allahn sizin iin rahmet olarak gnderdii meteor talar, atmosferden geerken ufalanmaz, toz olmaz da talar olarak balarnza yaar. Ant olsun ki bundan nceki kavimlerden bir ksmn biz byle azaba der etmitik. Sizler de nasl emin olabilirsiniz? Gkte uan kular, hzla gezen gezegenleri, yldzlar, ay ve gnei ve sizi zerinde tayan dnyanz kim drmeden durduruyor? Feza boluunda kim tutuyor? Evet! Onlar rahman olan yce Allahtan baka kimse durduramaz. Her eyi grp gzeten Odur.

Allahn dnda size yardm edecek bir yardmcnz var m? nkr edenler sadece kendilerini aldatmaktadrlar. Allah size verecei rzk keserse, bahar getirmez ise, kim size rzk verecek? Nereden yiyecek bulacaksnz? nkarclar maalesef azgnlk ve nefretle direnmektedirler. Hibir dayanaklar ve tutanaklar yoktur. Yzkoyun srnen mi, yoksa doru yolda dzce yol alan m doru yoldadr? te inkarclar srnen mahluklar gibidirler. Ey Muhammed! De ki: Sizi yaratan, size gz, kulak, akl ve kalp veren Odur. Ne kadar az krediyorsunuz! Sizi yaratp yeryzne yerletiren Odur. Nihayet huzurunda toplanacaksnz. yle ise iman edin ve salih amellerde bulunun ki; Allaha layk bir kul olma gayreti iinde Onun rahmet ve keremine eresiniz. 3. Kalem Suresinin nsanla Mesaj Yce Allah Kalem Suresinde melen yle buyurdu: Nun. Kalem ve onunla yazlan satrlara yemin ederim ki Ey Peygamber sen Rabbinin nimetine ve rahmetine mstarak olmu bir Peygambersin. Sana deli diyenler gerekte akldan istifa etmi mecnunlardr. Dorusu biz sana en gzel ahlak verdik, onun karl olarak da ahirette sonsuz bir ecir, mkafat vereceiz. Kimin daha akll olduunu ve kimin mecnun olduunu sen de greceksin, onlar da grp anlayacaklar. Doru yolda olan da, yanl yola sapan da Allah bilir. Ey Peygamber! Dili ile ineleyen, kouculuk edip laf tayan, daima iyilii nleyen, ar giden, su ileyen, ok ve yok yere yemin eden, alak ve zorba olan, bunlarla beraber soysuzlukla damgalanan kimselere mallar ve evlatlar oktur diye nem verme. Aldrma. Onlar senin kendilerine yumuak davranman ve senin iman davandan vazgemeni isterler. Hem de indirdiimiz ayetleri yalanlarlar. Ayetlerimiz okununca ncekilerin masallar derler. Biz onlarn havada olan burunlarn srteriz. yle ki: Vaktiyle bir baheyi beraberce eken ve devirme zamanna kadar gerekli itinay gsteren kii bir akam vakti beraberce Yarn rnlerimizi toplayalm, erkenden gidelim ki kimseye bir ey kaptrmayalm. Bizi grerek hibir dknn yanmza sokulmasna frsat vermeyelim derler. Yoksula yardm etmeye gleri yettii halde byle diyerek erken yola karlar. Ama onlar daha uykuda iken Rabbin katndan gsterdii bir hastalkla o baheyi kapkara kesmiti. Baheyi grdklerinde Herhalde biz yolumuzu ardk da yanl baheye geldik veya rnlerimizden mahrum brakldk dediler. Ortancalar ise: Ben size bu nimeti bize baheden yce Allah anmamz gerekir, ona kretmek icap eder dememi mi idim? dedi. Birbirlerini eletirmeye baladlar. Nihayet: Rabbimizi tenzih ederiz ki biz kendimize yazk ettik. Yazklar olsun bize, biz gerekten Yce Allah unuttuk ta nimeti kendimizden bildik. Azgnlk ettik dediler. Sonra: Belki Rabbimiz bize daha iyisini verir. Artk biz rzkmz Allahtan bilmeliyiz ve sadece ondan istemeli, ona yalvarmalyz diye tvbe ettiler; nadim oldular. te bizim dnyadaki azabmz byledir. Ahiretteki azabmz daha byktr. Keke bilseler! Allaha kar gelmekten saknanlara, Rabler katndan Cennet nimetleri vardr. Hi, kendilerini Allaha verenlerle, sulularla bir tutar myz? Ama; size ne oluyor da bunun tersine hkmediyorsunuz? Yoksa bu konuda sizin ayr bir deliliniz veya bir kitabnz m var? Yoksa sizi lmden ve azabndan koruyacak veya kurtaracak gcnz veya ilahlarnz m var?

Ey Muhammet! Sor onlara: Bunu kim yapabilir? Kimin gc btn bunlara yetebilir? Doru sylyorlar ise o zaman eriklerini getirsinler; lmden kendilerini kurtarsnlar; kyametin kopmasn engellesinler... Kyamet koptuu zaman gzleri bu dehette dner, yzlerini zillet brr. Secdeye arrlar, ama gleri yetmez. nk onlar daha nce imana davet edilmiler de, reddetmiler. Ey Peygamber! Kuran ve seni yalanlayanlar bize brak. Biz onlar bilmedikleri yerden yavaa azaba yaklatrrz. Biz onlara zaman tanyoruz. Dorusu onlar o zaman da azaba yaklayorlar. Benim tuzam salamdr. Ey Muhammet! Yoksa sen onlardan ar bir bor istiyorsun da altnda m kalyorlar? Elbette ki hayr! Yoksa gelecei biliyorlar da kendileri mi geleceklerini tespit edip yazyorlar? Gelecekte neler olduunu onlar m biliyorlar? Ey Muhammet! Sen Rabbinin hkmne kadar sabret. nkrclar Kuran okunurken dinledikleri zaman nerdeyse seni gzleriyle ykp devireceklerdi. O delidir diyorlard. Aldrma okumana devam et! Zira Kuran lemlere gnderilmi bir tten baka bir ey deildir. Btn bunlar Yce Allahn size bir d, bir hatrlatmasdr. 4. Kyame Suresinin nsanla Mesaj: Muhterem Mslmanlar! Yce Allah Kuran Kerimde, Kyame Suresinde melen yle buyuruyor: Kyamet gnne yemin olsun ki, ben insanlar babo yaratmadm. nsanolu zanneder mi ki biz insan ldkten sonra tekrara diriltemeyiz? Hayr! Biz insan parmak ularna kadar, parmandaki izler dahil yeniden yaratmaya kadiriz. Gnah ileme arzusuyla insan soruyor ki Kyamet ne zaman kopacak da biz dirileceiz? Gzlerin kamat, ayn karard, Ay ve Gnein bir araya topland zaman insan diyecek ki Eyvah! Artk nereye kap da kurtulalm? Hayr! O gnde hibir yardmcnz olmayacaktr. Sizler o gn Rabbinizin huzurunda durdurulacaksnz ve size dnyada yaptklarnzn hepsi tek tek haber verilecektir. nsanolu o gn her ne kadar bahaneler uydursa da kendisinin hata ve gnahlarn bilecektir. Bunun sebebi; Sizler dnyay seviyorsunuz, ahireti ise geriye brakyorsunuz. te o gn baz yzler vardr ki Rablarna bakarak srur ve nee iinde parlayacaklardr. Baz yzler de kararacak ve zerlerindeki nedamet ve pimanln verdii arlk ile kemikleri krlacak gibi olacaktr. Dnyada gaflet ierisinde yaarken anszn lmle can boaza geldii zaman Bu lme, bu ayrla bir are yok mu?diye rpnacaksnz. Rabbinizin huzuruna sevkiyat balad zaman da ayaklarnz birbirine dolanacaktr. Ne yazk ki; ite bunlar dnyada Allaha ve Allahn vadine inanmadlar. Namaz da klmadlar. Allahn nimetini inkr ettiler, kudretini hafife aldlar ve dinini yalanladlar. Sonra da dnp kurula kurula ilerini takip ettiler. te bunlara yazklar olsun! Byle olmaya alanlara da tekrar tekrar yazklar olsun! nsan zanneder mi ki babo kalacak? Elbette hayr! nsan ebede namzettir. Ebet iin yaratlmtr. Biz onu bir damla sudan yarattk. Sonra ona en gzel ekil, en sevimli suret giydirdik. Gerei grsn diye gz verdik; hakk iitsin diye kulak. Dinini renip anlasn diye akl verdik, kalp verdik. Gerei bulsun diye kitap verdik, yanla sapmasn diye peygamber gnderdik. Kinat yaratan, insan yaratp ondan erkek ve kadnlar karp oaltan Yce Allah, ldkten sonra tekrar diriltemez mi? nsan yoktan, hiten yaratan kudrete, onu ldrp tekrar diriltmek hi zor gelir mi?

5. Mrselt Suresinin nsanla Mesaj: Aziz, muhterem Cemaat-i Mslimin! Yce Allah Kuran Kerimde Mrselat suresinde melen yle buyuruyor: Yeryznde vazifeli olarak gnderdiimiz, rzgr gibi esip her tarafa yaylan, bulutlar yeryzne datan, tvbe edenlere mjde, inkr edenlere tehdit olmak zere peygamberlere vahy getiren meleklere ve hak ile batl ayranlara yemin ederim ki; Sizlere vad edilen kyamet muhakkak vuku bulunacaktr. O gn geldii zaman yldzlar kararacak, gkler yarlacak, dalar yerlerinden kopup arparak un gibi dalacaklardr. Biz ondan sonra mmetleri hakknda ahitlik etmek zere aracaz. Onlara denecek ki, sznze inanan ve sizlere gvenenler kimler, inkr edip yalanlayan kimlerdir? Bu ahitlik hangi gnde mi olacak? Hkm gn olan Mahkeme-i Kbrada... Keke o gn bir tasavvur edebilseniz! Tm insanlarn, meleklerin ve cinlerin huzurunda yaptklarnzn hesabn verirken bir dnseydiniz! Keke anlayabilseydiniz!... Yazklar olsun o gn inkar edenlere!... Sizden ncekileri biz helak etmedik mi? Nerede aba- ecdadnz? Nerede gemileriniz? Sizleri ve sizlerden sonrakileri de ayn akbete der edeceiz. Yazklar olsun o gn inkar edip gnahlara dalanlara! Biz sizi basit ve kokumu bir damla sudan yaratmadk m? Sonra o suyu karanlk iinde anne rahmetine yerletirip kudretimizle orada en gzel surette ekil vermedik mi? En gzel bir ekilde takdirimizle suret giydirmedik mi? Biz ne gzel yaratc ne gzel takdir ediciyiz!... Bunu grp yaadnz halde, ldkten sonra tekrar kudretimizle diriltip yeniden yaatamayacamz zannedenlere yazklar olsun! Yeryznde eitli bitkiler ve eitli hayvanlar yaratp, bir arada yaattmz, hibirisini unutmadan rzklandrdmz grmyor musunuz? Yine yeryznde yce dalar ve o dalardan fkran tatl tertemiz rmaklar, sular yaratp kardmz ve istifadeniz iin akttmz grdkleri halde ahireti inkar edenlere yazklar olsun!.. Madem grerek ve bilerek inkra sapyorsunuz! Biz de Haydi girin o inkar ettiiniz atee! Tadn o elim azab diyeceiz. O Cehennemin azabn grdnz zaman dilleriniz tutulacak, ayaklarnzn ba zlecektir. Eyvahlar olsun o gn inkr edenlere! Mcrimler ve gnahkrlar o gnde ne yapacaklarn ara dursunlar, takva sahibi mttakiler gklerin altnda, pnarlarn banda ve canllarn istedii meyvelerin arasndadrlar. Onlara Dnyadaki hayrlarnzn karl olarak burada afiyetle yiyip iin denilir. yilik yapan ve ihlsla kullukta bulunanlara biz byle mkfat veririz. Yazklar olsun o gn inkr edip bu nimetlerden mahrum kalanlara! Ey mcrimler! u fani dnyada birazck nasiplenin bakalm. Yazk ki sizin ahirette nasipleriniz olmayacaktr. Onlara Allahn vadine itimad edin denilince inanmaz, huzurunda namaz ve niyaz ile eilin diyince kibirlerinden balarn dikerler. Ey Habibim! Brak onlar! Ne halleri varsa grsnler. Sana ve Kurana inanmazlarsa nasl doruyu bulacaklar? 6. Amme Suresinin nsanla Mesaj: Muhterem Mslmanlar! Yce Allah melen yle buyuruyor: nsanlar neyi soruyorlar? Ahiretin gelemeyecei, ldkten sonra bizim kudretimizle onlar diriltemeyeceimizi mi tartyorlar?

Hayr! Onlar grecekler ve kesinlikle bilecekler Onlar bizim kudretimizle yeryzn bir beik, dalar bir direk olarak yarattmz grmyorlar m? Biz yeryz gemisini sema denizinde nasl yzdryor, gemi direi eklinde dalarla da onun dengesini nasl koruduumuzu bilmiyorlar m? Sonra biz sizleri ift ift yarattk. Geceyi bir rt yaptk, uykunuzu bir dinlenme vesilesi kldk, gndznz de Allahn fazlndan rzknz aramanz iin geim vakti kldk. zerinizde yedi salam gk bina ettik. Sonra orada sizi aydnlatp, yiyeceklerinizi piirmesi iin gne yerletirdik. Sonra yeryznde hububat, bitkiler, aalar ve gzel gzel baheler karmak iin bulutlar yaratp sicim gibi bol bol yamurlar yadrdk. Bu yamurla kurumu lm yeryzn tekrar dirilttik. Kudretimizle tm bunlar yaptmz gibi tespit ettiimiz, vaadettiimiz, Ahiret gnn de yaratacaz. Ve sizleri ey insanlar, tekrar diriltip huzurumuza karacaz. Sura frld zaman huzurumuza blk blk gelirsiniz. te o zaman gkler alacak, dalar serap olacaktr. Cehennem gnahkrlar bekleyeceklerdir. Ki o Cehennemde kaynar sular ve irinler dnda ne bir serinlik ne de bir iecek bulamayacaklardr. nk onlar hesaba ekileceklerini ummazlard. Bizim ayetlerimizi de yalanlayp durdular. Biz ise her eyi yazyoruz. O gn onlara diyeceiz ki: Tadnz bu Cehennem azabn. Bundan byle siz azabnzn hafiflemesini istedike, biz ancak artracaz! man ederek salih amel ileyen mttaki kullarma gelince onlar tm bu skntlardan kurtulacaklar. Ayrca amellerine mkfat olmak zere kendilerine Cennet baheleri ve balar verilecek, Cennetin gzel hizmetileri tarafndan her trl nimetlerle donatlacaklard. Orada ne bir bo sz, ne de bir yalan sz iitmeyeceklerdi. te btn bunlar, gklerin ve yerlerin ve ikisi arasndaki tm lemlerin Rabbi olan Yce Allahn ehl-i imana fazl ve ltfunun eseridir. O yce Allahn katnda kimse konuamaz, O Rahmandr ve Rahimdir. Ltuf ve keremi sonsuzdur. O kyamet gnnde Cebrail ve tm melekler Rabbinizin huzurunda saf saf duracaklardr. Rahman olan Allahn izni olmadan huzurunda hi kimse konumayacaklard. zin verilince de ancak doruyu syleyeceklerdir. te gerekler ve gerek gn budur. Dileyen Rabbine gtrecek bir yolu tutar. Bir vesileyle Allahn rzasn kazanmaya bakar. Ey insanlar! Sizi yakn gelecekteki bir azapla uyardk. O gn kii eliyle ne yaptysa onu bulacaktr. nkrclar ise bu durumu grnce Keke toprak olsaydk diyeceklerdir. 7. Naziat Suresinin nsanla Mesaj: Muhterem Mslmanlar! Yce Allah Naziat Suresinde melen yle buyurur: Ruhlar iddetle olan azap meleklerine, ruhlar kolayca alan rahmet meleklerine and olsun. Havada, karada, denizde yce Allahn emrini ifa iin yaran ve ileri yneten meleklere and olsun ki kyamet mutlaka kopacaktr! O gn bir sarsntdr, kopar. Birok sarsntlar pe pee gelir. Kalpler titrer, gzler tersine dner. Mrikler diyorlar ki: Biz ldkten sonra yeniden dirilip eski halimize mi dndrleceiz. rm kemikler tekrar nasl diriltilecek. ayet yeniden dirileceksek bizim iin bu zararl bir dn olacaktr. Dorusu onlarn tekrar dirilmeleri iin bir tek sayha, bir tek an yeterlidir. srafil (as) sura fleyince hepsi birden dirilip hair meydanna dklecektir. Ya Muhammed! Musann (as) haberi sana ulamad m? Rabbi Ona Tuva vadisinde, Tur danda yle vahyetmiti: Firavuna git. Gerekten o azmtr. Ona de ki: Ycelmeye niyetin varsa Rabbine giden yolu gstereyim. Ta ki Ona sayg duy ve ondan kork ki ycelesin.

Ama Firavun yalanlad. Ba kaldrd. Geri dnp adamlarn ard ve onlara Sizin Rabbiniz benim dedi. Musa (as) ona en byk mucizeyi gsterdii halde bunda inat ve srarna devam etti. Bunun zerine Allah onu dnya ve ahiret azabna uratt. Dorusu bunda Allahtan korkan kimselere dersler vardr; ibretler vardr. Ey Mminler! Sizi yaratmak m zor yoksa gkleri yaratmak m? Allah o gkleri bina edip ykseltti. Ona ekil verdi. Gecesini karanlk, gndzn aydnlk etti. Yeryzn dzeltti. Yerden sular kartt ve vadilerde, dalarda otlak yerleri meydana getirdi. Btn bunlar sizin ve hayvanlarnzn geimleri iin yapt. Kyamet kopup, mahkeme-i kbra ald zaman insan ne urunda altn anlar. Sadece dnyaya nem verenler, bo yere rpndklarn o gn anlarlar. Cehennem herkesin grebilecei ekilde kurulur. te azp da dnya hayatn tercih edenlerin urayaca yer kesinlikle cehennemdir. Kim ki Rabbinin azametinden korkar, kendisini ktlkten alkorsa onun varaca yer de Cennettir. Ey Peygamber! Senden soruluyor ki: Kyamet ne zaman kopacak? Sen onu nereden bileceksin? Onu ancak yaratan Allah bilir. Sen sadece iman edip kyametten korkan kimseleri uyarabilirsin. Ne yazk ki onlar: Kyameti grdkleri zaman dnyada bir akam vakti veya kuluk vakti kaldklarn sanarlar... 8. Abese Suresinin nsanla Mesaj: Muhterem Mslmanlar! Yce Allah Abese Suresinde melen yle buyuruyor: Ey Yce Peygamber! Yannza kr birisi geldi diye niin yzn asp evirdin? Ne bilirsin belki de o t alacakt, bu nasihatin tesiriyle gnahlarndan arnacak ve temize kacakt. Ama sen kendini nasihatten mstani gren, nasihat istemeyen kimseyi karna alyorsun; onunla ilgileniyorsun. Allahtan korkarak sana gelen kimse ilgilenmeye, t vermeye daha layktr. Dierinin temize kmak istememesi, dn kabul etmemesinden sana ne! Dikkat et! Bu Kuran, lemlerin Rabbi olan Yce Allah katnda bir t, bir nasihattir. Dileyen bu nasihati kabul eder. Dileyen kabul etmez. O Kuran kutsal sahifeler zerindedir. yi kimseler ve saygya layk eliler tarafndan yazlmtr. Kahrolsun nasihati kabul etmeyip nefsinin istedii gibi hareket eden, eytana diledii gibi uyan o nankr insan! O kendi haline baksn. Allah onu neden yaratt? Bir dnsn. Bir damla sudan. O hibir eye layk ve malik deilken Allah ona ekil verdi, merhaleden merhaleye geirdi. Sonra ona hayat kolaylatrd. Yol gsterdi, mal verdi, eref verdi, mevki verdi. Sonra onu ldrr, kabre koyar, sonra tekrar diriltir. Hlbuki o insan, Allahn kendisinden istedii bir kelimeyi La lahe llallah kelamn sylemekten imtina eder, ekinir. Bir buyruunu yerine getirmemekte direnir. O insan yiyeceine bir baksn! Biz gkyznden bolca su indirmekteyiz. Sonra yeryzne taneli ekinler, zmler, sebzeler, zeytin ve hurma aalar, meyve baheleri ve hayvanlar iin de ayrlar, otlar bitirmekteyiz. Bunlar sizin ve hayvanlarnzn iin birer geim yoludur. Biz kudretimiz ve rahmetimizle bunlar size vermezsek, siz ne yaparsnz? Dnyada Kurann dne kulak vermeyen bu insan kyamet koptuu zaman kardeinden, anasndan, babasndan, karsndan ve ocuklarndan kaacaktr. O gn herkesin kendisine yetecek derdi vardr. Kimsenin kimseye faydas dokunamaz. O gn Kuran okuyup dn dinleyen ve gereini yapanlara gelince onlarn yzleri glecek, sevineceklerdir.

Yine o gn nasihat dinlemeyen, Kurana kulak asmayanlarn ise yzleri kararr, kendilerini zulmet kaplar. te bunlar inkrc olanlar ve Allahn buyruuna, Kurann dne kulak asmayanlardr. 9. Kuvvirat Suresinin nsanla Mesaj: Yce Allah Kvvirat Suresinde melen yle buyuruyor: Gnein drlp n topland, yldzlarn derek snd, dalarn yerlerinden koparlp yrtld, evcil hayvanlarn babo brakld ve yabani hayvanlarn bir araya topland zaman haliniz nice olur? Denizlerin kaynad ve ruhlarnzn tekrar bedenlerinize iade edilerek kz ocuklarn hangi gnahlarndan dolay ldrdnz size sorulduu zaman haliniz nice olur? Amel defteriniz alarak dnyada yaptklarnz birer birer size gsterildii, gklerin yerlerinden oynatld, Cehennem atelenerek zerinize geldii, Cennetin salih ve muttaki kullar iin sslendii zaman insanolu kendisi iin neler hazrlandn grecektir. Gndzleri kaybolup, geceleri ortaya kan yldzlara yemin olsun ki Cennet ve Cehennem gznzn nnde hazrdr; ancak siz gndz yldzlar grmediiniz gibi onu da grememektesiniz. Kararmaya balayan geceye, aarmaya balayan gndze yemin olsun ki uyur gibi lecek, uyanr gibi dirileceksiniz. Ayn ekilde dnyanz da, bir gn gibi, akama girer gibi kaybolacak, sabaha girer gibi yeniden yaratlacaktr. Bu Kuran ar- azamdan, ism-i azamdan ve her ismin mertebe-i azamndan gelen, deerli, gl bir kitaptr. Onu size tebli eden eli de sz dinlenen erfli ve deerli bir elidir. Bu szler onun tebli ettii ayetlerdir. Siz de bilirsiniz ve ocuklarnz gibi tanrsnz ki, Kuran size tebli eden o yce Peygamber asla ne syleyeceini bilemeyen bir mecnun deildir. O peygamber Cebrail (as) grm ve Kuran Kerimi ondan renerek size tebli etmitir. Sizden daha akll, daha doru szl ve sizin tereddtsz gvendiiniz o peygamber sizin grmediiniz eyler hakknda size syledikleri eyler yznden asla thmet altnda tutulamaz. Bu Kuran ki siz onu okuyorsunuz. Ona yle hakikatler vardr ki, onlar ancak Rabblleminden, Kinatn Halk- Zlcelaline sizlere bildirilen gereklerdir. O szlerle hibir tenakuz, bir karklk veya bir eksiklik yoktur. Elbette bu Kuran Allah katndan kovulmu eytann sz olamaz. Ey nsanlar! Nereye gidiyorsunuz! Neyin peinden kouyorsunuz? yiyi, gzeli ve gerei aryorsanz, samimi iseniz unu bilin ki; Bu Kuran ancak aranzda hak ve hakikati arayana, doru yola girmek isteyenlere ve lemlere bir ttr. unu da unutmayn: lemlerin Rabbi olan Allah, bir eyi istemedike siz onu dileyemezsiniz ve yapamazsnz 10. nfitar Suresinin nsanla Mesaj: Yce Allah Kuran Mbinde nfitar suresinde melen yle buyurdu: Gkler yarld ve yldzlar dalp dkld, denizlerin bu s ile kaynayp buhar haline geldii, kabirlerin ii dna kt zaman insanolu ne yaptn ve neyi yapamadn ok iyi anlayacaktr. Ey nsan! Seni yaratp, sana ekil veren, azalarn yerli yerinde ve en gzel ekilde yaratan, akl, kalp gibi duygularla tehiz eden ve sana en gzel manada bir ruh cevheri veren, diledii ekilde sizi ayr ayr yaratp birbirine benzer klmayarak hukukunuzu muhafaza eden, ihtiyacnz iin verdii saysz nimetlerle sizi besleyip cmertliini gsteren Rabbinize kar seni aldatan nedir?

Hayr! Siz dini hafife alyorsunuz! nemsemiyorsunuz! Halbuki yaptklarnz bilen ve yazan yazc melekler, Kiramen Katibin sizi gzetlemekte, yaptklarnz yazmakta ve bir nshay da hafzasna kaydetmektedir. Ta ki size yaptklarnz hatrlatlsn. tiraza mahal kalmasn. yilik yapanlar phesiz nimetler iindedir. Allahn buyruklarna kar gelenler ve aldrmayanlar ise Ahiret gn Cehenneme girecek, yaptklarnn cezalarn ekeceklerdir. Cehennemin ne olduunu, Ahiretin nasl bir gn olduunu siz nereden bileceksiniz. O gn hi kimse kimseye bir fayda salayamaz. Herkes kendi derdi ile meguldur. O gn i, hkm ve sz ancak Allahndr. Bu gerei bilin ki ona gre hazrlann... 11. Mutaffifn Suresinin nsanla Mesaj: Yce Allah ly ve tarty noksan yapanlar iin mutaffifun suresinde melen yle buyurur: nsanlardan kendilerine aldklar zaman lerek tam alan, ama verdiklerinde eksik tutup verenlerin vay haline! Bunlar ahirette tekrar dirilerek hesap vereceklerini bilmiyorlar m? O gn insanlar Rablerinin huzurunda dururlar. Kyamet gnn inkr ederek Allahn buyruklarna aykr hareket eden tccarlar Siccin de kaytldr. O kitapta yazlm olarak gelenlerin vay haline! Mtecaviz gnahkrlardan baka kimse ahireti inkr etmez. Bizim ayetlerimiz okununca onlar ncekilerin masallar derler. Hayr. yle deildir. Onlarn bunu demelerinin sebebi, gnahlar kalplerini paslandrm ve kreltmi olmalarndandr. te onlar ahirette yce Allahn nimetlerinden mahrum kalacaklardr. Sonra da cehenneme atlacaklar ve ite inkr edip durduunuz burasdr denecektir. yilik yapan ve iyilikte yaran mminler ise, iyilerin yazld lliyyn da kaytldrlar. Mukarrep melekler onlarn tm yaptklarn o deftere yazarak muhafaza ederler. yilik ve hayrl hizmet peinde koanlar phesiz kyamet gn hibir sknt ekmeyeceklerdir. Nimetler iince ve yce tahtlar zerinde etraf temaa ederler. Siz onlarn yzlerindeki parlaklklarndan tanrsnz. tikten sonra misk gibi gzel koku brakan az kapal temiz ieceklerden de ierler. Saadet, mutluluk ve zenginlik isteyenler ite bu nimetler iin yarsnlar. Gerek saadet budur, saadet-i ebediyedir. Gerek mutluluk ve saadet yce Allahn ltfettii gelip de asla gitmeyen ahirette ve cennetteki zenginlik ve saadettir. Dnyada inkr edenler ve su ileyenler, gnah peinde koanlar, inanan ve iyilik peinde koanlara glerlerdi. Yanlarndan getikleri zaman da birbirlerine gz krparak alay ederler ve onlarla elenirlerdi. Mminleri grdkleri zaman gerekten bunlar saptm ve yoldan kmlardr derlerdi. Mminlerin her yaptklarn gzlerler, sanki onlarn vazifeleri mminleri gzlemek ve iyilikten, ibadetten ve doruluktan vazgeirmekmi gibi bununla megul olurlard. Hlbuki onlar dnyaya bunun iin gnderilmemilerdi. te ahirette de mminler kafirlerin ve kendilerini yoldan karmak iin uraan kiilerin hallerine glerler. Allahn kendilerine ltfettii yce tahtlar zerinde inkrclarn yaptklarna karlk nelerle karlatklarn grr ve Allaha krederler.