Nizar Kabbani _ Ben Beyrut UYARI: www.kitapsevenler.com Kitap sevenlerin yeni buluma noktasndan herkese merhabalar...

Cehaletin yenildii, sevginin, iyiliin ve bilginin paylald yer olarak grdmz sitemizdeki tm e-kitaplar, 5846 sayl kanun'un ilgili maddesine istinaden, engellilerin faydalanabilmeleri amacyla ekran okuyucu, ses sentezleyici program, konuan "Braille Not Speak", kabartma ekran ve benzeri yardmc aralara, uyumlu olacak ekilde, "TXT", "DOC" ve "HTML" gibi formatlarda, tarayc ve OCR (optik karakter tanma) yazlm kullanlarak, sadece grme engelliler iin, hazrlanmaktadr. Tmyle cretsiz olan sitemizdeki e-kitaplar, "engelli-engelsiz elele" dncesiyle, hibir ticari ama gzetilmeksizin, tamamen gnlllk esasna dayal olarak, engelli-engelsiz yardmsever arkadalarmzn youn emei sayesinde, grme engelli kitap sevenlerin istifadesine sunulmaktadr. Bu e-kitaplar hibir ekilde ticari amala veya kanuna aykr olarak kullanlamaz, kullandrlamaz. Aksi kullanmdan doabilecek tm yasal sorumluluklar kullanana aittir. Sitemizin amac asla eser sahiplerine zarar vermek deildir. www.kitapsevenler.com web sitesinin amac grme engellilerin kitap okuma hak ve zgrln yceltmek ve kitap okuma alkanln pekitirmektir. Ben de bir grme engelli olarak kitap okumay seviyorum. Sevginin olduu gibi, bilginin de paylaldka pekieceine inanyorum. Tm kitap dostlarna, grme engellilerin kitap okuyabilmeleri iin gsterdikleri abalardan ve yaptklar katklardan tr teekkr ediyorum. Bilgi paylamakla oalr. Yaar Mutlu LGL KANUN: 5846 sayl kanun'un "Altnc Blm-eitli Hkmler" blmnde yeralan "EK MADDE 11" : "ders kitaplar dahil, alenilemi veya yaymlanm yazl ilim ve edebiyat eserlerinin engelliler iin retilmi bir nshas yoksa hibir ticar ama gdlmeksizin bir engellinin kullanm iin kendisi veya nc bir kii tek nsha olarak ya da engellilere ynelik hizmet veren eitim kurumu, vakf veya dernek gibi kurulular tarafndan ihtiya kadar kaset, CD, braill alfabesi ve benzeri formatlarda oaltlmas veya dn verilmesi bu Kanunda ngrlen izinler alnmadan gerekletirilebilir."Bu nshalar hibir ekilde satlamaz, ticarete konu edilemez ve amac dnda kullanlamaz ve kullandrlamaz. Ayrca bu nshalar zerinde hak sahipleri ile ilgili bilgilerin bulundurulmas ve oaltm amacnn belirtilmesi zorunludur."

Bu e-kitap grme engelliler iin dzenlenmitir. Kitap taramak gerekten incelik ve beceri isteyen, zahmet verici bir itir. Ne mutlu ki, bir grme engellinin, dzgn taranm ve hazrlanm bir e-kitab okuyabilmesinden duyduu sevinci paylaabilmek tm zahmete deer. Sizler de bu mutluluu paylaabilmek iin bir

kitabnz tarayp, kitapsevenler@gmail.com adresine gndermeyi ve bu isimsiz kahramanlara katlmay dnebilirsiniz. Bu kitaplar, size gelene kadar verilen emee ve kanunlara sayg gstererek, ltfen bu aklamalar silmeyiniz. Siz de bir grme engelliye, okuyabilecei formatlarda, bir kitap armaan ediniz... Teekkrler. Ne Mutlu Bilgi iin, Bilgece yaayanlara. www.kitapsevenler.com Tarayan Gkhan Aydner Nizar Kabbani _ Ben Beyrut

BEN BEYRUT
-BR KENTN GNLKLER-

NZAR KABBN Trkesi: brahim DEMRC

HECE YAYINLARI
Hece Yaynlar: 13 Deneme: 4 zgn Ad: Yevmiyytu Medine Kne smuh Beyrut Birinci Basm: Mays 1999 Kapak Tasarm; Sarakusta Dizgi-Dzelti: HECE Teknik Hazrlk: HECE Bask: Nurol Matbaas

JSBN: 975-8274-14-7
HECE YAYINLARI Konur Sfc No:39/1 Kzlay / Ankara Yaama: P.K.79 Yeniehir / Ankara Telefon: (0 312)419 69 13 Fax:(0 312)419 6914

r
Ben Beyrut. Ad Beyrut olan bir kent. Gnlklerimi yazyor ve intihar etmeden nce size gnderiyorum. Bu, kalktm beinci intihar. lk drdnde, son anda kurtardlar beni; itiim De-mol hafif gelmiti nk. Aralarnda bedev/airetlerin bulunduu kabileler lmemem gerektii zerinde birlemilerdi nk. Ama bu kez lmm yaklat. nk satn aldm Demol bir kenti ldrmeye yeter. Bana zehri satan nbeti eczac yle syledi; bir de adn anmamam istedi benden. nk kendisi tarafsz blgede duruyor, oysa Demol'Ie lenlerin hepsi hizipi. Ve onun dostlar... Hizipi Demol Beyrut denizini dolduruyor. Byk kk balklar ldryor. Gemileri batryor. Duygularn bekretine tecavz ediyor. Denizde yzen ocuklar yutuyor birer birer... Dnya gazetelerinde mrnn otuzuncu ylnda intihar etmi bir kadnn haberini okursanz bilin ki canna kyan o kadn benim. Beyrut' 8 Ben Beyrut. Uygar olduumu sanrdm. imdi anlyorum ki uygarlktan sz edecek son kii benim. Bilgisizlik ve mmlik ormanndaki biricik eitimli olduumu sanrdm. Olanlar gsteriyor ki tm okullardan kovulmu tek chil benmiim. Dnyann bir yzn oluturmakla, dnyaya bilgi kandilleri yakmakla, akl kentleri kurmakla vnr-dm. Olup bitenler gsteriyor ki btn dnya Lbnan'n aklndan yararlanm. Ve Lbnan aklsz kalmtr.

Ben Beyrut. Size itiraf ediyorum -siz her kadna itiraf etmezsiniz-o hayatmdaki gerek sevgi deildi. Gerek erkek deildi. Tm ilgilerim rzgrl, krlgan, gelge oldu. Tandm erkeklerin hepsi, zerlerine bahis tututuum atlard. Kazanan attan bakasn semezdim. Tandklarmn tm i adamlar, banka mdrleri, byk irketlerin ynetim kurulu yeleri diler, sk sk yolculua karlard, bundan dolay onlarla birlikteyken ok rahattm. Kimseyle uzun ve romantik ilikiler kurmaya vaktim olmad. Limanlarn kadnym ben. Limanlar kalc ilikiler iin gven vermez doal olarak; bir gemiyi uurlar, bir gemiyi karlar, an defterini saklamay asla dnmez. 10 Ben Beyrut. Bir erkek iin tututuumu anmsamyorum veya bir erkee aladm yahut bir erkee sevda mektubu ya da ak iiri yazdm. Sevda mektuplar bo szlerdir. Ak iirleri toyluk, gevezelik, vakit kayb. Hele benim gibi dolu bir kadn iin, gereki bir kadn iin. Kadnlar niin iirle ilgilensin? Niin bir bycnn sesine, bir khinin sesine teslim olur gibi, iirin sesine balansn? Niin onunla srmelenip onunla kokulansn; nne mumlar, adaklar, kurbanlar sunsun? Ben ahsen iire karym; onun etkisine, egemenliine karym. nk ben pratik ve gl bir kadnm; iirin iradem zerinde Rasputn'in kadn akllar zerine kurduu egemenlik gibi bir egemenlik kurmasn kabul edemem. 11 Benim gibi pratik bir kadn, sorunlarnn zm iin iire snmaz. O telefonun almacn kaldrp erkee istedii eyi syler: Ol der ve olur. Sevgisiz, efkatsiz ve iirsiz otuz yldan sonra kendimi yalnz kalm hissediyorum. Btn buharl gemiler gitti. Btn atlar kocad. Aradm telefonlarn hibiri cevap vermiyor.
12

Kozamn iinde ipekbcei gibi uyuyorum. Kireli kaln kabuumun iinde bir deniz hayvan gibi uyuyorum. Ne sesler ulayor bana, ne haykrlar. Ne tarih ulayor bana, ne yangnlarn dili buluyor beni. Sarsak ars yanyor. Nerde bu Sarsak ars? Ben oray bilmiyorum. Ben tm giysilerimi Clemanceau Caddesi'nn yahut El-Hamra'nn Boutique'lerinden alrm. El-Laazariyye binas yanyor. Kk kitaplarnda okul ve halk kitaplarnn satld yap yanyor. Bas-mevleri yanyor. Yaynevi yanyor. Arap Yaynevi burada myd? Arap Yazarlar, Arap Kitaplar var myd burada? Dorusu ben GalUmard'dan, Hachette'den ve Seuil'den baka yaymc iitmedim. Nuriye Pazar yanyor. lk kez iitiyorum. Nuriye
13

Pazar'nda -anladma gre- yoksul kimselere, halk ii fiyatlarla sebze satlrm. Paris'teki 'Halle' gibi bir nevi.

Niin hznleneyim Nuriye Pazar iin? Benim onunla iim yok ki. Ben otomobilimi her cumartesi herhangi bir spermarketin nnde durdururum. Arabay dondurulmu sebzelerle, Arjantin'den gelme etlerle, Fransz peynirleriyle, talyan konserveleriyle doldururum. Yoksullar da niin benim yaptm yapp spermar-kete gitmiyorlar? Tm sebzeler permanganatla korunmu. Tm meyveler selofan torbalara sarlm. stelik arabalar koymanza olanak salayan zel yerler var! Yoksullar niin Nuriye Pazar iin alyorlar? atm kaldm.

14 Ben Beyrut. Kadmos'un tutkuya ve gzel modellere yerlemi Akdenizli bir kahraman ve iyiliin ve sevginin nclerinden Lbnanl bir nc olduunu sanrdm. Ama torunlarnn yaptklar, dlerimi krd; hayalimdeki a brnm suretini sndrd. Bylece Kadmos, soylu tarihsel konumundan, kahraman niteliklerinden syrlyor; bir avcya, bir hayduta, bir gulya-baniye dnyor. 15 Ben Beyrut. Yzklerini, bileziklerini, gerdanlklarn suda yitiren su kraliesi... Ben Akdeniz'in ayak altna den incisi... Ben mitolojinin civa ile zehirlenmi mavi bal... Ben; ilencin, eytanlarn, korsanlarn; denizcilerini boazlamak, hazinelerini yamalamak zere kovalad gemi... Ben particiliin kazurat kanallarnda yzerken boulup len susuz kz ocuu... Ben yavrularna frndan bir kilo ekmek alrken belinden hanerlediiniz ems (Gne). Ben Beyrut. Sizin mermi eridiyle, ahap tabutla, lm ilanyla dei toku ettiiniz, hak etmediini? sevgi iiri...

Ben Beyrut. Arkeoloji ve kaz kitaplar beni de Sodom'u, Ammu-riye'yi, Pompei'yi, Agadir'i, Hiroima'y and gibi anacak. Allah'n "pimi talar atan ebabil kular" gnderdii teki kentler gibi. Gelecek tarihiler Lbnan Masadas'ndan, Yahudi Masadas'ndan sz ettikleri gibi sz edecekler. Bu Yahudi halknn temel bireimine katlan intihar ukdesi-dir; onunla kendini kertmeye, toplu lm deneyimine girmeye kalkr. Ben Beyrut... Gzyalarn sel etmi gemilerin, kumlarna lmn aadaki iiri yazd kynn hatrlad terk edilmi liman:
"Bin dokuz yz yetmi be ylyd. Akdeniz'in omzuna gzel bir kadn uzanmt. Ad Beyrut'tu. Ailesi oybirlii ile onu particilik benziniyle yakmaya; benzersiz bir barbarlk ve vahet treninde kllerini denize savurmaya karar vermiti."

16 17 Ben Beyrut... lk ocukluumdan beri, Fenikeli olduuma inandrdlar beni. Farazdak'tan, mruulkays'tan, Cerir'den korkuttular beni. ocukluumdan beri bana amcaoullarmn Virgjle, Dante, Racine, Victor Hugo olduunu sylediler ve bir kzn amcaoullaryla evlenmesi aile geleneklerinden-di. ocukluumdan beri, denizlerin kz olduumu; dedelerimin Malta'da, Sardunya'da, Marsilya'da, Rodos'ta, Kbrs'ta, Arvad'*da gml olduunu yerletirdiler kafama. Deniz ykleriyle, deniz kulpikleriyle kafam tlediler. yle ki, Akdeniz'den geen her balk kendini aile bireylerinden sayar oldu. Karaya kan her kumral deniz18

ciyi nianlm saydm. le gelince kumamd o benim. rnleri de hurma, Arap ya, koyun yn, ac kahve, akl talar boyunca yryen uzun uzun iirler...

Bu, petrolden nceydi. Petrolden sonraysa, duygularm petrolsleti, yaklamlarm lsleti. Son hatra fotorafmda kefiyem ve agelim bile var. Eski nianlma, nian bozduumu, nk deniz yaamnn bana uygun olmadn, balk etinin bende alerjiye yol atn bildirdiim mektubu gnderel ka yl oldu. Ailem elbette kumral Avrupalyla nian bozmam uygun bulmad ama benliklerinin derinliklerinde yeni petrolc akma da kar kmadlar.
*Arvad, Dou Akdeniz'de Suriye Adas. Fenikeliler Ara-dos dermi.(.n.) 19 10

Kitaplara uramyorum. Yalnzca siyaset adamlaryla, nl sosyete yldzlaryla birlikte resmimin yaynland Lbnan dergilerini alyorum. Siyasal kltrm sfr. Nasl sfr olmasn ki, bu lkedeki tm siyaset adamlar dostlarm ve evimden kmyorlar. Kitaplar keyif vermiyor bana. Hayatmda okuduum en deerli kitap: ek Defteri... Bu sz, dler prensiyle hasr stnde birlikte uyumay kabul eden dleri artmasn. Ben o tr biri deilim. Bir erkekle hasr stnde se-viemem, onunla yerde zeytin ekmek yiyemem. Paris'te Maxim's lokantasnda, Beyrut'ta Vandme ve Saint-George otelinde yemek yemeyen sevgi, kanszlktan lr. Benim kasntl, narsisist, kaprisli bir kadn olduu20 mu, Beyrut snobizminin beni ldrdn sylyorlar. Bu doru olabilir. Ama yeryznde kasntl olmayan kadn var m hi, kaprisli olmayan kadn var m hi u yeryznde? Snobizme gelince, o Lbnan'n tarihsel dmdr; admla, yrymle, gzlerimin rengiyle birlikte miras aldm onu ben. Biliyorum, bu bir yanl; biliyorum iimin derinliklerinde yaamm bir dipnot, ben nesnelerin yzeyinde bir saman p gibi yaylyorum. Biliyorum tadm ek defteri, beni iflstan ve dten koruyacak kutsal bir kitap deil. Burjuvalmn esasl olmadnn farkndaym. Ama otuz yl sonra, beni tarihsel dmlerimden kim kurtarabilir? Buna kimin gc yeter? 21 11 , Ben Beyrut... Ate suyuyla yaklmadan, baklarla kaznmadan nceki eski yzm tanyor musunuz? Tanmyorsanz herhangi bir dnya ansiklopedisinin B maddesinde adm araynz. ocukluuma ait bir resim bulacaksnz orada, yzmn baklarla kaznmdan, asitle yaklndan nceye ait. Krkl yllarda ekilmi bir resimdir o. Denizimin Magdalena'nn gzya gibi saf, bahelerimin tatl m tatl olduu, dalarmn karla rtnd, balklarmn avclarn alarna sevgiyle davrand, portakal ieklerimin kokusunun Kbrs adasnn burnuna ulat; kiraz aalarmn bolluk mevsimlerinde yldzlara: ocuklarn ocuklarm biliyorum; birbirlerine yle benziyorlar ki yldzlarnla kirazlarm ayrt edemiyorum, dedii bir gnde. 22
12

...Sonra kl devri geldi... Haydutlarn, kan dkclerin devri. Asalaklarn, anaristlerin devri. lgnln ve lgnlarn devri.

Kularn gkyzne, bulutun yamura, denizin balklara, elmann sa yanann sol yanana, st dudan alt dudaa, Feyruz'un sesinin Feyruz'a kart olduu devir geldi. Gneim denize dt ite. Sarholardan birinin suya att bo bir rak iesi gibi. Dnya gazetelerinde otuz yalarnda bir kadnn cesedini dalgalarn kynn kumlarna attna dair bir haber okursanz bilin ki canna kyan o kadn benim. Beyrut... 23 Ben Beyrut... Yaknda leceimi bile bile niin gnlk yazdm bana sormak iinizden geiyor olmal. Basite unu diyebilirim size: Birincisi, iimi rahatlatmak in yazyorum; ikincisi aforoz kapsna kar itiraf olsun diye; ncs, benim gibi dnen, benim gibi davranan, benim gibi s m s yaayan teki kentler okusun diye... 24 14 Ben Beyrut. Gzlerimi dnyaya atmdan beri zgrlm verdiler bana. Arap dnyasnda niversiteye giren, mayo giyen, erkeklerle konuan, benliini kefeden, bedenini kefeden ilk gen kz ben oldum. Ancak zgrl kavraym papaanca, bencil, speklatif ve kategorik bir kavraytr. Aynada kendi yzmden baka ey grmedim. Dnyann sorunlar, Arap blgesinin sorunlar, uratrmad beni. Tek derdim gzel kalmakt; gzelliimin mr boyu saygn ve turistik kalmam salamasyd. in banda ok kazandm, geceleri sabahladm, dans ettiimi, ok gldm size itiraf etmeliyim. Kralieler gibi yaadm. Giysilerim dnya modaevle-rinde yaplyordu. Fransz stlistler vcudumun llerini almak iin Paris'ten Beyrut'a uuyorlard. Arap 25 klarm kklerinin, da evlerinin, arabalarnn anahtarlarm ayaklarmn altna atyorlard. Hem de alayarak. .. Ama bir gn alama sras bana geldi. tiraf saati geldi. Ellilerde psikolojik, toplumsal, siyasal deiimlerin iaretisi devrimler Arap lkelerini sarsmaya baladnda ben onlarla alay etmitim. Evet, size itiraf ediyorum; onlarla alay ettim ve olanlar dncesiz ve toy birinin ileri gibi,yorumladm. Yeryznde ezilenlerin ykselen gneini grmemek iin, seslerini duymamak iin perdelerimi kapattm. Yetmilerde uyandmda yeryznn ezilenlerini odamn pencerelerine arbr, yatamn altndan kar buldum. Bana evde, okulda, niversitede rettikleri zgrln Lbnan'da 'High Society' dedikleri yzde bein zgrl olduunu kavradm. Tereya, havyar yiyen, Lamborghini'ye, Maserati'ye binen kesimin zgrl. Kalan yzde doksan bei de Lbnan halk oluturuyor.
26 15

Akdeniz'e ne oldu bu yaz? Niin huyu deiti? Neden sinirli, hrn, vahi dalgal oldu? Onun kollar arasnda geen ocukluumu ok iyi anmsyorum. nce, yumuak, acyan, ocuklar seven, onlar tun omuzlarna alan, onlara ilk yzme derslerini veren, dondurma ve baharatl rekler alveren bir denizdi. Ah, byle konumas kibar, sz airane ka deniz vardr? yle ki bize yazd tm mektuplar mavi kda yazar, mavi gzyalaryla ykard. Sonra deimeye balad bu denizin huylar. Erincin, esenliin deniziyken, suun ve sulandrmann denizi oldu.

Aklarn, avclarn ve airlerin deniziyken, katillerin ve kan iicilerin denizi oldu. Nedir bu denizin bana gelen? 27

Tandmz denizden farkl ikinci bir deniz oldu. Dnceli bir deniz oldu. Beyrut denizi yirmi yl hi dnmeden geirmiti. Mevsimler boyu Aynulmuraysa kysnda yahut Evz kumlarnda mayoyla oturmu, balk avlam, boynuna gm zincir takm, souk bira imiti. Ekvator orman gibi youn kll gsn skandinav bayan turist kafilelerine amt. Belki iler yoluna girer, payna bir ey derdi. Niin Beyrut denizi bu turistik rahat grevini brakt da dnmeye balad? Bu denizin dili de deiti. Siyasal bir deniz oldu. Dalgalar eitli yaklamlara ve ideolojilere dnt. Sayda'nn, Trablus'un ve Ukar'n dalgalar, solcu ve sosyalist partilere katld. Cunye'nin, Cubeyl'in dalga-larysa liberal sa seti. partisel yaklam snrlarn-da durmad. Dalgalar silahl milislere eklendi. Denizin istiridyeleri, midyeleri, salyangozlar iine silh saklanmaya baland. yle ki sahilin sular cephanelik oldu. Lbnanl avcnn tuttuu her balk, elinde 500 mermi, belinde yarm deste el bombas, sava giysisiyle kyordu. Bunun iindir ki, o gnden beri balk satn almamaya, evime balk sokmamaya karar verdim. Lbnan sularnda bulunan her balk silhl bir balk oluyordu nk.
16

Bu sabah gerekten hznlym. Evin hizmetisi kadn, fzelerden birine ait paralarn misafir odasnn penceresini yktn, zerine titrediim tarihsel biblolardan bir ksmn telef ettiini haber verdi bana. Londra'nn, Paris'in, Kahire'nin mezatlarndan pahal mcevherler gibi topladm deerli armaanlarn urad ykm grmek iin yatamdan deli gibi frladm. Benzeri ancak mzelerde ve Osmanl saraylarnda grlebilecek lacivert opalin takmn hatrlyor musunuz? Kral Faruk'un kovuluundan sonra fcddin Kasr'ndan satn aldm ndir Fransz abanoz setini hatrlyor musunuz? Dnya apnda bir uzmann bir milyon dolar deer bitii zgn Cezanne tablosunu hatrlyor musunuz?
28

29 Koyu yeil kk boya Goblen seccadeyi hatrlyor musunuz ki Ondrdnc Louis'nin Versailles saraynday-d? Gerek bir felketti uradm. Felket, mrm boyunca topladm her eyi bir gecede yok etti. Karmda byle uursuz uursuz durmayn. Mumdan heykeller gibi suskun suskun durmayn. Kmldayn. Bir uzman arn. Ortopedi uzman bir doktor arn. Opalin... Opalin.. .Opalin... Ey tm kzlardan ve oullardan daha deerli olan... 30
17

Uzunar yangn kalbimi yakt. Byye brnm dkknlarn yiyen ate beni de yakt. Diiliimin tarihinden bir parayd o. Onun yan diiliimin yandr. Biz kadnlarn arsyd o. Gzelliimizin yapcsy-d o, ivemizi biimlendirendi, velinimetimizdi.

Elli yldr hizmetimizdeydi Uzunar. Bizden biri oraya girince onu dzeltir, onarr, parlatr; ksa boyluysa uzunlatrr, danksa toparlar, par-alanmsa btnletirirdi. Nianna, dnne yahut alveriine Uzunar'nn elinin demedii herhangi bir kadn var mdr? Herhangi bir kadn var mdr ki bir erkei boynundan, kalbinden yahut czdanndan yakalamak istesin de Uzunar ile ilikisi olmasn? Arap dnyasnda herhangi bir erkek var mdr ki, Beyrut'a resm ve cil bir grevle de gelse, kars ona
31

yolculuk ncesinde Uzunar'nn haritasn vermemi olsun? Artk nereye gidelim ey Uzunar? Senden iyi kim anlar kiiliimizi? Senden iyi kim rter kukularmz, zayf yanlarmz? Senden baka ne varsa, yansn ey sevgilim. Kyler, otlaklar, fabrikalar, aalar, ormanlar, kulbeler, mahalleler, seyyar satclar, okullar, hastaneler, gazeteler, matbaalar, kitaplar yansn. Her ey yansn. Sen yanma, sen yanma! Ey klmzn azizi! Ey bize ipek, ss, koku veren! Ey zamanlarn dnmnden bizi koruyan! Ey yalanc ahit! Ey Uzunar... 32
18

te lnetli Karl Marks... Kim izin verdi Lbnan'a gelmesine? Hangi Lbnan konsolosluu giri vizesi verdi ona? Niin kontrol etmediler antalarn havaalan gmrnde? Bu lnetli Karl Marks evimizi ykt, kadnlarmz dul koydu, ocuklarmz yetim kld. Lbnan toplumunun tarihsel balarn kopard. Onu asla sevemem. Asla sevemem onu. Bir gn onu Bur/Kale meydannda halk lokantalarndan birinde fasulye yerken grmler. Sradan insanlarla konuuyormu, onlara brorler ve inanca ilikin kitaplar datyormu. Bu adamn teki turistler gibi br turist olmadn anladm. O ykc bir pln gerekletirmeye; gz kaa kar, aya baa kar Bistat tccarn El-Hamra Caddesi tccarna kar, teneke evleri alminyum evlere kar 33 kkrtmaya gelmiti. Allah'n yarattklarna neden karyor Karl Marks? Neden tanrsal gidii deitirmeye kalkyor? Geceyi ve gndz yaratt gibi yoksulluu ve varsll yaratan da Allah'tr. Acbakla ve sanleblebi yiyenleri yaratan da O'dur; havyar ve atobriyan yiyenleri, Napolyon konya ienleri de. Eekleri yaratan da, Rolse Royce arabalar yaratan da ayn Allah. rme pabular yaratan da, Pierre Cardin mallarn yaratan da O. Hasr zerine doan ocuklar yaratan da O, moket zerine doan ocuklar yaratan da. Gzyaann ienleri yaratan da Cdur, vian ve Vi-chy sularn ienleri de. Lnetli Kari Marks, Beyrut'a gelmeden nce hayat ya le bal idi. Herkes Allah'n verdii ksmete razyd. Yoksullar yoksulluklarna raz, varsllar varsllklarna razyd. Balar ve ayaklar birbirleriyle geiniyor ve Lbnan mucizesine inanyorlard.

Karl Marks bizi ereflendirdikten; seyyar satclarn, inaat iilerinin, liman hamallarnn, servis ofrlerinin, sakz ve piyango bileti satclarnn dostu olduktan sonra; ii sendikalarna, renci birliklerine ye olduktan sonra her ey sarslmaya balad. Ayaklar, dk insanlk koullarnn deimesini istemeye balad. fke patlad. Mazlumlar zulmlerden Allah'n sorumlu olmadn kavradlar. nsana zulmeden, derisini yzp yiyen yine nsand. Havyar ve atobriyan yiyenlerin ortaya kmas iin Beyrut'un yanmas zorunluydu. Yoksulluk kfirdi. Alk kfirdi. Hastalk kfirdi. nsan a kald zaman dilerini ayn etine bile geirirdi. 34
19

Niin Lbnan' Monaco Prenslii gibi mutlu brakmadlar? Monaco Prensi en stn modeldir. O dnyann en nl isizidir. Maara adamlarnn ada rneidir o. Monaco Prensinin Avrupa Ortak Pazar'na, NA-TO'ya, Varova Pakt'na ilikin herhangi bir fikri yoktur. O dolarn niine, sterlinin dne, Nikson'un devriliine dair hibir ey bilmez. Herhangi bir gazetenin orta deildir o. Televizyonda Muhammed Ali Clay'in malarn, izgi filmleri izler sadece. Agatha Christie romanlarndan baka bir ey okumaz. Ynetim grevi anayasada yazldr. K bu, ei Grece Kelly'nin gsne yaslanmaktr. Evde uzun oturur. Elbiselerini giyerken yiitleiyorsa, ocuklarn okula gtrmek iindir. Yahut Monte-Carlo Casinosu'na yeni gelmi bir rulet makinesini karsnn huzuruna takdim 35 etmek iin. Bana bu karikatr prensliin, su yzeyindeki mantar andrdn syleyebilirsiniz. istediiniz ad verin ona. ie... Mantar... Onun simgesel bir prenslik olduu grm deitirmeyeceim. Herhangi bir dnce uyandrmaz. Fzelerin, RPG'nin, havan topu mermilerinin sesleriyle bile uyanmaz. lkenin prensi, kars Grece Kelly'nin gzlerine tm dosyalarn, kaytlarn, anahtarlarn, mhrlerini brakr brakmaz devlet dkknn kapatr.
36

20 Feyruz zamanla bir silh tdresine dnr m? Alt aydan beri eit eit ieklerle dolu arabas Beyrut caddelerini, da yollarn dolayor nleyerek:
Kimdir o sevginin beyaz gln satn alan? Gardenyann arln, yaseminin duruluunu satn alan kim?

Feyruz'u Picadilly tiyatrosundaki gsterilerine gtrmek iin karaborsadan andalar satn alan zebanileri, bugn onun elinden bir tek gardenya iei almay bile reddediyorlar. Feyruz bir silah tciresine dnyor bugn. yleyse Lbnan'a selam olsun! 37
21

Lbnan deerli resimler, masal motifleri tayan yeil bir Kaan seccadesi. Allah onu teceli saatlerinden bir saatte resmetti ve ne gzel resmetti. Ama zmrt renkli gzel seccadenin zerinde oturanlar seccadenin deerini -ok yazkbilmiyorlar, onun sanatsal ve tarihsel deerine ilikin hibir fikre sahip deiller. Seccadenin zerinde birbirlerini boazlyorlar ve fstkiye kan kzl karyor. yle ki en yetkili uzman bile seccadenin asl rengini bilmemekte mazur grlebilir. Onlar, stnde saldrgan, vahi, ldrc bir savaa tutuuyorlar, ellerindeki silahlardan daha tehlikeli ldrmelere giriiyorlar. yle ki kurun, fze ve bomba delikleri, zerindeki naklardan daha ok oluyor. Mlkiyet ve miras konusunda anlaamyorlar. Birincisi, ortasn istiyor. kincisi kenarlarn istiyor. nc38

s pskllerine hayran kalyor. Drdncs cebinden bir makas karyor. Sorunu zmek iin onu bir kalp peynir gibi eit paralara ayrmakla tehdit ediyor. Ben sormak istiyorum; ldrenlerin ne kazanc olacak sonunda, paralanm, makaslanm, yaklm bir seccadeden? Bir milyon kurunla delinmi bir seccadeyi kazanan, ne yarar salar? Ailenin tm bireyleri, neden otu ve iekleri bol, meyveleri sarkan, rmaklar akan bu seccadeye oturmazlar; semav bir sevgi ve dnyev bir adalet erevesinde yaamazlar? Herkesi alr bu seccade; herkesi sarmaya, herkesi mutlu etmeye yeter. Lbnanllarn tarihsel miraslarndan, uluslarndan kalan, sahip olduklar son ey bu seccade. imdi seccadeye kibrit pleri atanlar, zerinde sigaralarn sndrenler, aslnda sigaralarn uyuyan bir kz ocuunun gzlerinde sndryorlar. 39
22

Lbnan niversitelerinin mezunlar neredeler? Denizin byk balklar m yedi onlar, yoksa dipler-deki periler mi kapt onlar da, sualt maaralarnda zorla e yaptlar kendilerine? Onlardan ne bir haber geldi, ne bir haberci. Allah'n tm lkelerinde aydnlar, geliime ve deiime sahip kan sava nclerdir. Lbnan hari... nk Lbnan aydnlar, klk giysiler gibi naftaline bulanmlardr. 1882 ylndan bugne niversitelerimiz her yl binlerce mezun boaltt, sardalye bal bolluuyla kyya att onlar. Aydn sardalye artk nereye gidiyor gnmzde? Nasl buharlayor? Nasl gizleniyor? Suda tuzun eridii gibi nasl eriyor? Hukukular, mhendisler, tabipler; kimya, atom, fizik, ekonomi politik, i idaresi, pedagoji, psikoloji, sosyoloji, istatistik bilginleri, Lbnan'daki yedi felsefe s40 tununun artklar, hangi bilinmez kuyunun dibinde saklanyorlar? Mezuniyetten sonra lkelerinin siyasal yaamndan niin ekiliyorlar, kabuklarna ekilen kaplumbaalar gibi? Niin katlmyorlar yurtlarn kurmaya? Niin onun doumuyla, eitimiyle, yndendirilmesiyle, ona bedensel ve ruhsal yardmla ilgili bir grleri olmuyor? Niin onlarn lkenin ynetim biimiyle ilgili, yneticilerin yeterliliiyle ilgili bir grleri olmuyor? Niin lkenin bugn ve gelecei hakknda bir grleri yok? Niin yanl protesto iin ellerini kaldrmyorlar? Niin programa, plana, gelecee ilikin ak bir go-re sahip muhalif bir siyasal parti kurmuyorlar? Niin suskun yahut konuma zrl aznla -tavanlar gibi- katlyorlar? Lbnanl aydnn akl, yarlm bir akldr; otuz yldr sahnelenip duran oyunu izliyor. Sonra uyumak zere evine gidiyor. Bu aydn akl temel hastalk tayor: Bencillik, lgisizlik, korkaklk. Lbnanl aydn akl bencildir; anlk karndan, servet toplamak iin en hzl pratik yoldan baka bir ey dnmez. Onu "Byklerin Salonu"na "profesr", "hakim" yahut "matre" unvanna brnm, girerken grebilirsiniz. O ilgisizdir. Olaylarla ilgilenmez, onlar tartmaz, eletirmez; bir ey veya kii hakknda gr sahibi ol41 mamaya tutkundur hep. Kendisini grevinde, uranda, ticaretinde, malnda mlknde skntya drecek herhangi bir sz sarf etmemeye tutkundur.

Sonra korkaktr o. nk Lbnan'n siyasal yaamnn kabileci, aileci, snf, airet esaslara dayandn ve yle kalacan dnr. Bundan dolay dzenin ehresini ve biimini deitirmek isteyen her reform hareketi, baarszla mahkmdur. Tpk dzenin yapsn deitirmeye, ailesei ve snfsal ayrcalklar krmaya kalkan devrimci ilerici aydnn byk ahtapotun kollar arasna dp boularak lmeye mahkum oluu gibi. Bu durumda niin kafa yormal? Boayla toslamak neye yarar? 42 23 Elma imparatorluuydu Lbnan. Cerrah'n armh oldu. zmn, yeil bademin, da kekiinin, incir kularnn yurduydu. izofrenlerin, komplekslilerin, sadistlerin yurdu oldu. Her portakalnda gne eleirdi. (Ulusal Turizm komitesinin brorlerinde sylendii gibi.) Bugnse portakal soymaya balaynca parmaklarmza boazlanm ocuun kan akyor. Elmann kabuunu soyarken karnza kimlii mehul bir cinayet kurban kyor iinden. Lbnan, zecel, karradi, muann, micvez, debke, mi-cena, atb* yurdu idi. Avf'n (Aslan'n) yurduydu; Kalanikof'un Simo-nof'un, Diktoryof un tm hvf/korku trevlerinin yurdu 43 oldu. Krkl yllarda kam tayan peneler kendini general sanrd. Hyar soymak iin bak tayan, kendini Rommel, Montgomery* yahut Napolyon sanrd. Bugn Lbnanl, ceketinin altna nkleer balkl Pershing fzesi yerletiriyor ve onunla st ak son model Amerikan arabalarndan birini ele geirmekle vnyor. Gvercinin akala dnmesinin, ceylnn timsaha dnmesinin, beyaz pelikann gergedana dnmesinin genetik bilimindeki yorumu nedir? Biyoloji yahut trlerin geliimi biliminde Lbnanlnn iir yazma aamasndan lm listeleri yazma aamasna geiini hakl karacak ne vardr? Atalarn bilimlerinde Lbnanlnn zahlvi raks me aamasndan kan ime aamasna geiini hakl karacak ne vardr? Elma yetitirme aamasndan can alma aamasna? Balk av aamasndan insan av aamasna? Sonra var mdr psikolojide Freud'un kefetmedii bir kompleks ki yakalanan, kahve fincanndan bir yudum ier gibi kolayca babasn, annesini, karsn, ocuklarn yakmaya yneltsin?
'Arap iiri, mzii, dansyla ilgili kimi terimler.

44
24

Lbnan'da siyaset makinesi dnda her ey elektrikle alr. O ise hl on sekizinci yzyln trenleri gibi odunla ve buharla alyor. Motoru urganla evrilen ilk ford otomobilleri gibi... Lbnan' yerkrenin her noktasna balamak amacyla arku'l-Avsat Havayollar, sahip olduu Boeing filosuna ek olarak yaknda iki Concorde ua edinecek ama Trablus ile Zagarta, Baabek ile Zaille, Seyyah ile Aynu'r-Rummne, Kale meydan ile Bbu dris, Basta ile Erefiye arasndaki uzakln arttn gryoruz. Bir mahallenin halk arasna dmanln tandn gryoruz. Balkonlar birbirine yaslanm, birbirine gven duymu, mehtapl yaz gecelerinde birbirlerine aka kur yapmken imdi binalarn, pencerelerin, teraslarn birbirlerine srt evirdiini gryoruz. Hizmet ekonomisi canl, hareketli... Beyrut uluslararas havaalan, liman, gmrkler, 45

bankalar caddesi, borsa, kaldrm kahveleri, gzellik salonlar, flippers meknlar, deli direler, taksitle kat satlar, taksitle otomobil, taksitle vicdan satlar... "Halkla likiler" brolarnda dekorlar gzel, sekreterler daha gzel... Onlar size istediiniz her eyi teleks araclyla satmaya hazrdrlar: Honolulu'dan alnm bir gen kz, ngiltere'de Kent blgesinde tarihsel bir kk, bir silah gemisi, spanya'da Torimalino kysnda mkemmel bir turistik kompleks, eski cumhurbakannn dul ei, vs, vs... Ayrntlar katalogda belirtilmitir. Lbnan'n siyasal akl da ticari akl gibi olsayd, Birleik Devletler bugn Lbnan askerlerinin, topraklarndan ekilmesini isterdi. Lenin bugn Moskova'da Veni-cia otelinde mdr olarak alyor olurdu. Stalin Leningrad'da Yldzlar Lokantasnda ef garsonluk yapard. Ancak Lbnan'n siyasal akl, parlamenter hayatn bandan beri Necme meydanndaki yi Uykular otelinden dar kmad. O hep, izgili ipek pijamasyla kahvenin kapsnda oturdu; sa elinde kam, sol elinde erez torbas. Masada rak iesi, devlet ileri, ktlar, mhrleri... sahibi halk ocuklar, uzun bir kuyrukta dururlar, erez torbasnn bitmesini beklerler, rak iesinin bitmesini, mrlerinin bitmesini... Lbnanl bir bayanm ben; demokratik kurumlaryla, parlamenter dzeniyle; hani ngiltere genel meclisindeki gibi; iki partinin bakanlar halkn, kendi karlarn ve umutlarn gerekletirmek iin daha ok setii parti programndan sonra nbetlee ynetime gelirler ya.
46

Ama ben parlamenter hayatn karsndaym. Halk kahvesinin adndan baka halkla ilgisi kalmad artk. Kahve sahipleri arasnda dnceye yahut ortak reforma dair herhangi bir ba kalmad artk. Allah'm, tek arzular; drt yllna mterileri, ceplerindeki son kurua, gzlerindeki son damla yaa kadar smrmek...
47 25

Dnyada bizden nce dnen oldu mu hi, bir ekmek sahasn, st sahasn, trafik klar yannda yasemin satan kk bir ocuu ldrmeyi... Yeni ldrme trleri karmakta herkese stnlk saladk. Bu ldrme trlerini ne Alcapone soyu, ne Manon ailesi, ne herhangi bir mafya babas bilir. Gazete satclarn ldrmektir bu. kilerimizi patlatrken, kadehlerimizi kaldrrken diyoruz ki: elim kann iine yuvarlanan gazetenin erefine, boazlanm tavuk gibi yerde rpnan gazete satcsnn erefine. Eer gazete satan bu ocuk, gazetenin ba makalesini yazan yahut manetteki bal koyan yahut karikatr izen yahut siyasal izgisinden sorumlu biri olsayd, diyebilirdik ki: Belki... olabilir. Ama o gazete sahas . Ekmeki gibi St gibi Onlar her sabah, insanlara, her insana zorunlu besin maddeleri ulatrrlar ve bilmezler iinde ne vardr somunun, st iesinin, gazete stunlarnn. Chiliye suudur bu!! Kutlu olsun Chiliyemiz...
48

L
49

26

Ben Beyrut. ki aydr eve hapsedilmi durumdaym. Gne almyorum. Yzmyorum. Kuafre gitmiyorum. Arkadalarm grmyorum. Elhamra caddesindeki butiklere gnlk sabah gezintimi yapamyorum. Derimin zerinde mantar ormanlarnn rediini duymsuyorum. Kendileriyle bri oynadm grup bile dald. Her biri evinde transistorlu radyosuna sarlm oturuyor; telli telsiz iletiim odaklarnn belgatine kulak veriyor. Her gn bir yol kesiliyor. Her saat Beyrut'un girilerinden biri kapatlyor. Gneye kprdayamyorum. Kuzeye kprdayarmyo-rum. Douya kprdayamyorum. Batya kprdayam-yorum. Yarn sabah uykumdan uyandmda yatak odamla banyo arasnda bir yol bulacamdan, teki odaya geilmez olacandan korkuyorum. 50
27

Ey Allah... Ey gnein, ayn, yldzlarn, k veren her eyin yaratcs. Ey dalgann, rzgrlarn, kularn, gemilerin, devinen her eyin yaratcs. Zindanmzn kapsn a. Diiliimize, gszlmze merhamet et. Ey Erhame'r-Rhimn. Biz Lbnanl kadnlar bu hayatn deerini bilemedik. Ormann renkli kelebekleri gibi durmakszn utuk da utuk bir tepeden bir tepeye, bir kanaldan bir kanala, bir daldan bir dala, bir kokteylden bir kokteyle, bir yerde aperitif attrmaktan bir gece kulbnde akam yemeine, yabancnn yannda sabah saat bete kahvaltya. Ben Beyrut. Hayatmda ilk kez hapis nedir, mahpuslarn bilinleri nasl olur reniyorum. Beni hl dirilerin dnyasna balayan telefon -ne ans- olmasayd oksijen yetersizliinden boulurdum. Evi devinim ve ferahlkla dolduran, beyaz tynden
51

oturduu yere yamur brakan beyaz dii kpeim (Luka) olmasayd evin havas cenaze havas olurdu. Gnde yz sigara tttryorum, elli fincan kahve iiyorum, on iki saat telefonda konuuyorum. Telefon telleri gzyalarm iebilir. Ben Beyrut. Kzgnlk, kzgnlk, kzgnlk... Saatin akrebi etimin stnde ileyen testere sanki. Grlmeyen, iitilmeyen, dokunulmayan zaman; imdi grnen, dokunulan, kesen bir ey oldu. Kl darbesi sanki. Bu Truva kuatmas boyunca ne yapyorum, biliyor musunuz? Sava gnlerinde pirin ve eker depolayanlar gibi Valium haplar depoluyorum. Valium Valium... Sinir sistemine icazet veren biricik pasaport. Bamn sinirlerini yerkrenin deviniminden ayran son makas... Midem kayglandrmyor beni. Bana ac veren sinirlerim -ki dokunmakla dalveren camdan yaplm yksek tellere dntler. Arkadalarm benden daha iyi durumda deiller. Hepsi ldrma snrna vardlar. Biri kahve fincannda bahtn okuyor. Biri oyun ktlarnda ansn aryor. Biri mahpuslarn yolunda ine ileriyle avunuyor. Biri, gelmeyen atly beklerken gnde yirmi kez gzlerine srme ekiyor. Ne kadar zor durumda arkadalarm! Kulara geceleyin uma zgrln yasaklayan bir dzen, engelledi onlar ve bir kez daha harem ana dndrd. Zor deneyim! Yine de zorunlu bir deneyim. nk kadnlarn da -kentler gibi- zaman zaman hcreye tklmalar gerekir, zgrln gerek anlamn kavramalar iin...

52 28 lgnca bir hzla Beyrut caddelerini sarstm, tm trafik kurallarn inediim, zavall, krmz Porsche otomobilim! Arkadalarm "Krmz Yldrm" adn vermilerdi ona. Hafifliinden, evikliinden, tm seyir dzenlerini kran gcnden tr. Bir kadn olarak benim iin trafik kurallar olamaz, trafik polisi olamaz; yaya geidi, krmz k, kaldrm, aa, insan... olamaz. Yeryznde iki ey vardr yalnzca: Ben ve otomobilim. Otomobilimin camna ilitirilen tm para cezalarn glmseyerek yrtp atarm. Ah, ka kez perian oldum spor Porsche otomobilim uruna. imdi o evin garajnda, emekli. Ban kaldramyor, ayaklarn kprdatamyor, benzin sknts yznden doal biimde soluk alamyor. Akla sar m bu? 53 Otomobilimi susuz, zgn, dkrkl iinde brakmalar akla sar m? Seyyah ile Aynu'r-Rummne halknn benim adma, benim grevlerim ve randevularm adna birbirleriyle arpmalar zorunlu mu? lkyardm ve itfaiye arabalarn benim otomobilimden stn tutan bu nyargl ynetim neyin nesi? Lbnan plakal bir zel otomobilin onurunu savunamayan bir ynetim neye yarar? Benim gibi, almaktan kesilmi, zevkten ve ulusal duyarlktan soyutlanm bir Lbnan yurttann kaprislerini tatmin edemeyen bir ynetim niin istifa etmez ki?
29

Ben Beyrut... Geen gnlmde otomobilim Porsche'ye ilikin yazdklarmdan tr sizden zr diliyorum. Yazdklarmdan vazgeiyorum ve o szleri sama, baya, tiksinti ve irenti verici buluyorum. Evet. Aptalm ben, aptal. Yine de pimanlm sunarken otomobilim Porsche'nin Lbnanlnn kendisine tapnmasn, kiisel karlarna sarln somutlatran bir simgeden baka bir ey olmadn, yurdun yaralarn saracak ipliklerden bir iplii brakamayn gstermi oldum. Lbnanlnn yurdu yalnzca iirde, okul arklarnda, telefon rehberinde, Larousse szlnde mevcuttur. O kt paralarda, posta pullarnda, folklorcu kzlarn eteklerinde resmedilmitir. Siyasal gsteriye dnk bu folklorik manzaralarn 54 55 dnda, yurdu iin otobsteki rahat koltuunu boaltabilecek birini bulamazsnz. Ameliyat masasna uzanm yurdu iin kolunu ap da biraz kan verebilecek kimse yoktur. Evet, biz karaborsada benzin, karaborsada makarna, karaborsada ocuklara st, pirin, eker, tahin, ay, kaak yabanc sigara satarken yurdumuz ameliyat odasndak masada yaamla lm arasnda kefenlenmitir. Eczanelerden topladmz pamuk, ispirto, sarg bezi ve aspirinden balayp vitaminlere, hormonlara, antibiyotiklere kadar varan illara kilit zerine kilit vurduk. savan vahet ve barbarlnn artaca gn bekledik. Bir aspirin hap be liraya, bir striptomasin yahut penisilin inesi yz liraya kt. Ticari zek m diyelim buna, yoksa gelecei grmek mi? Yoksa gayb lemini keif mi? Yoksa bunu kurnazlk ve stelik kimlik mi sayalm? Dorusu ben insann insan hayat zerine alveriini iyi anlyorum. Ama lm zerine ticaret? Bylesi bir ticareti ilk kez iitiyorum.

Fenikeliler onurlu ve drst tccarlar idiler. Ticaretteki iyi hretleri, kvrak zeklar ile Asya, Avrupa ve Amerika halklarna Akdeniz'in tm rnlerini satabildiler. Ama ben bir Fenikeli tccarn 1975 ylnda Lbnan i savanda domu olan ocuunu doyurmak isteyen bir anneye bir kutu sttozunu deerinin katna sattn iitmedim.
56 30

ada siyasal tarihin tuzl' adn verdii bu hzl tren karsnda benim yerim neresi? Benim kylarm dnda tm kylarda demirleyen bu gemi karsnda benim yerim neresi? Toynaklaryla gnein camn dven bu tutkulu Arap at karsnda benim yerim neresi? Hepsi beni terk edip gittiler. Tren... gemi... at... Hepsi uzak ufukta yittiler. Acaba ben otuz yl bavullarmn zerinde uyudum da sonra uyandm m? stasyon denetisi uzun sredir beni beklediklerini mi bildirdi bana? Beni bulduklarnda derin uykuya m dalmtm? Adreslerini bir kda yazp brakarak gitmiler miydi? Uyandmda kendimi iki seenek arasnda blnm buldum: Ya yola kacam ya kmayacam. Ya onlarla gideceim yahut gitmeyeceim. Ya kaderimi onlarn kaderine balayacam ya da olduum yerde kalacam.
57

Yldzlara, byclere, azizlere dantktan sonra grm, Lbnan dna yolculua kalkmamak zerinde karar kld. Denizin kysnda uzanp kalmalydm; kuma yazlan, Atarot denilen iir gibi. Gzlerine kara gzlkler takm, banda gne apkas; dnya haberlerini deil, dalga sesini, yelken hrtsn dinliyor; gnein altnda gvdesinin kzden km kestane gibi kzarmasndan baka evrenin sorunlar dndrmyor onu. Bylece kolayl, rahat ve doygun yaamay setim. Durmay devinmeye, selmeti maceraya, sz eyleme tercih ettim. Trene binmeyi reddettim. nk devrileceinden korkuyordum. Gemiye binmeyi reddettim. nk batacandan korkuyordum. Arap atna binmeyi reddettim. nk azgmlaacandan korkuyordum. Teredddm, korkum, kukularm ve giriim yerine eylemsizlie dayanan siyasetim yznden uluslar aras ve Araplar aras olaylarn akn etkileme gcn yitirdim ve kendimi birdenbire oyunun dnda buldum. Siyaset, konum alma sanatdr. evresindeki tarihin hareketi karsnda konumsuz kalan devlet, olsa olsa, hangi ata oynayacan bilmeden at yar alanna giren kimseye benzer. 58
31

Ben Beyrut. Her zaman bam susuz kumlara gmdm. Sorunlara kar perdelerimi kapattm. Siyaset yolunun grltlerini, olaylara ilikin radyo yorumlarn, sradan basit yurttan szlerini iitmemek iin kulaklarma pamuk tkadm. nsann dnyasyla, insann umutlaryla, insann ge-reksinimleriyle, insann gzyalaryla ve hznleriyle balants olmayan baka bir gezegende yayordum. Doal ve siyasal snrlarmn Allah'n inayetiyle ve Avrupa'nn ve dnyann dostluuyla korunmu olduunu dnyordum sanki.

Ama kara, deniz, hava snrlarma srail'in gnlk saldrlar, unu aka gsterdi ki, Lbnan'n varlna uluslararas yaknlk nazariyesine gvenmek, romantik bir d, yanl bir grdr. Kendi asker gcne dayanmayan bir lke, kurda yem olmak zorundadr.
59

Blgenin sorunlarna karmamaya alyordum ama tek karlan ben oldum. Byk yarta izleyici olmaya alyordum. Atlarn hepsi, finie vard, dller kazand da br ben fke ve pimanlkla trnaklarm kemiriyorum. Hepsinden beteri, uzun yalnzlm, savalar kulbnde de, barlar kulbnde de yeliimi yitirmeme yol at. Artk ne savalarnda danyorlar bana, ne barlarnda. yle ki, Birleik Devletler Dileri bakan Henri Kissinger, bar ihll giriimlerini konumak iin Arap blgesinde mekik gibi dolarken onlarca kez utu da bize bir 'Hello' demek iin ya da Lbnan'da bulunan ve her an Araplara taksit taksit bindirilen tm bar projelerini bir anda tkezletebilecek yarm milyon Filistinlinin saln sormak iin bir kez bile Beyrut havaalanna inmeyi planlamad. Ben Beyrut. imdi o yitik zaman dnyorum. Su le ate arasndaki tarafsz blgede geirdiim yitik zamanm. Suyu semenin uygun br seim olmadn anlyorum ite. yleyse niin atee ynelmiyorum? Yldzlar, gneler, gktalar, devrimcilerin gzleri, peygamberlerin szleri, hepsi atein cevherinden yaplm deil midir?.. 32 Gne kurundan bir daire. Gk yle alald ki parmaklarmla dokunabilirim ona.
60

Kuatmann ipi gitgide sktryor, boynuma dayand. Nesnelerin alanlar klmeye balad. Evin odalar daralyor. Duvarlar daralyor. Koltuklar daralyor. Yatak odam, elbise dolabm, aynam, yatam, ruhum, soluum... hepsi daralyor. Caddeye bakan penceremi ayorum. Eski caddemiz gitmi. Tan kaldrmn toplayp torbasna koymu ve girmi. Burada insan bulunduuna ilikin herhangi bir iz yok. Kediler ve kpekler dknt ynlar stnde saltanatlarn tek balarna icra ediyorlar. Sinekler tm sokaa kma yasaklaryla alay ederek
61

mezbeleler stnde uularn gece gndz srdryorlar.

Kentin sakinleri nerede? Balk m yuttu onlar? Kt bir byc, tlsmlarndan, bylerinden birini onlara fledi de binalar, aalar, evleri, otomobilleri, telefon direklerini, kahveleri, dkknlar kknden skp dileri arasnda inedi, sonra da denize tkr m verdi? Her yerde lmn kokusu ve zleri. lmn varl yaamn varlndan daha gl. Pencereyi kapatyorum. Perdeleri ekiyorum. Gzlerim Burda dergisindeki kadn giysilerine dyor. Yaamn dnemelerine glyorum. Gzel giysilere brnme hevesim tmyle snyor. Sonbahar giysilerinin deeri nedir, sonbaharn belirtileriyle birlikte lrken Beyrut? Valium iesine smyorum. u gnlerde bana yakan tek giysi bu. Bam keder gneinden koruyacak beyaz apka Valium hap... 62 33 Lbnan sorunu Valiumla, hahala, marihuanayla, afyonla zmlenir mi? Unutula, bellek yitimiyle zmlenir mi? Bu kimyasal ilalara sm zm olabilir mi ki onlarn etkisi ksa srer ve geici bir korunma salar; sonra kederin daha gl, daha iddetli biimde patlamasn nleyemez. yle anlalyor ki devletimiz ortopedi ameliyatlarnn uzman deil, beyin ameliyat ve ak kalp ameliyat uzman olmad gibi. Onun tbb bilgisi, Birinci Dnya Sava ncesinde stanbul'da Tbbiye'den mezun olmu, hastalarn sanpapatya iirmekle, keten tohumu sarmakla, ie vurmakla tedavi eden tabibin bilgisini gemiyor. Lbnan'daki tm siyasal sorunlar bu ilkel yolla, gndz berberlikle, gece tabiplikle uraan doktorlar araclyla yrtlyor. Uzun sreden beri Lbnan bu berber-siyasetilerin insafna kalm durumda. 63 Ne zaman Lbnan'n boynunda bir yara ksa, yaraya biraz yalana safran serptiler ve dediler ki: Basit! Ne zaman yara -kirli usturalar, kirli parmaklar yznden- iltihaplansa, yirmi kara slk koydular yarann stne, bozuk kan emsin diye ve dediler ki: Sln marifetine ve yaratan Rabb'ine gven. Lbnan, kan kaybnn en iddetli olduu durumlarda, kendisini kanlmaz lmden kurtaracak konsltasyon ekibi armalarn istediinde ona dediler ki: -Sen rahatn bozma. Lbnan'da kendilerinden bakasnn almasna izin vermeyen Berberler Birlii Sendikas' na bal yirmi otuz tabip vardr sadece. Dorusu, hepsi de yalan ilerlemi tabiplerdir. Muayene srasnda parmaklarnn titredii de dorudur. Termometreyi aza m, anse mi koyduklarn ayrt edemedikleri de dorudur. Aarken hasta ile hastabakcnn karnn birbirine kartrdklar da dorudur. Yazdklar reetelerin ivi yazsyla yazld da dorudur. yle ki marangozlardan bakas anlayamaz. Dorusu onlar bilgilerini artrmak iin her yl Avrupa'ya gitmezler. Tm bu olgulara karn tp biliminde esas olan, tecrbedir. Yardmclar ve hastalaryla birlikte bu tabiplerin tecrbeleri baarsz ameliyatlar asndan eyrek yzyllk bir gemie uzanmaktadr. Son i savan istatistikleri unu gsteriyor ki her tabibin boynunda en az yz l, bin yaral vardr. Yine de Berberler Sendikas iine devam ediyor. Usturalar boazlamaya devam ediyor. Kara slk kan emmeye devam ediyor. Bu gzel halk, Allah'n iradesine ve Snrl Sorumlu Berberler Sendikas'nn iradesine teslim olmaya devam ediyor.

64

Gazete sayfalar, melankoli ormanlar... Resimler... resimler... resimler...Yzler ve bedenler... (Yz ve beden saylmayabilir de.) Yetkili bir doktor, inceledii et ynnn kadn eti mi, erkek eti m, ocuk eti mi, koyun eti mi, sr eti mi olduuna karar veremez. Bu kan ve et piramidinde dokubilimine yer yok. Mezbaha dolu...Boazlananlara yaklak her dakikada taze bir kurban katlyor. Yitik halk lm dehlizlerinde gen ocuunun parmanda nikh yzn, delikanlnn parmanda kk bir Mushaf , kz ocuunun boynunda kk bir ha aryor. Y Rab. u dnyada insann, kendisinden nikh yz, Mushaf ya da altn bir hatan baka bir ey kalmayacak birini sevgili semesinden daha kasvetli bir seim olabilir mi?
.65

Y Rab. Lorca'nn yazd Kanl Dn bu mu? Yoksa o benim dnm m? Kan benim kanm m? Dnlerin tarihinde ilk kez krmz elbise giyen gelin benim. Corrida treninde boazlanan spanyol devrimcilerin kan gibi krmz.
I

66 35

Bizdeki en tannm siyaset adamlarn televizyon ekrannda grdm; tm saygnlklar, arballklar, kar gibi gzel ak salaryla. Size itiraf etmeliyim ki izgi filmleri tercih ederim. nk izgi filmlerde hep gsz hayvanlar (fareler, tavanlar, rdek) gl hayvanlara (kurtlar, tilkiler, aslan) kar zafer kazanrlar. Ama hayatmzn Lbnan yapm filminde gszn, yoksulun zafer kazanma umudu yok. Hayalde bile... Ben elbette bir televizyon kadn deilim. Ama sokaa kma yasa, genel korku, uzun gecenin kbuslar, kederimi emebilen kk ekrana snmaya itti beni. Siyasal kltrm -size daha nce aklamtm- zayf bir kltr. Bundan dolay lkemizdeki siyaset adamlarnn televizyona k saatlerini dakika dakika izliyorum; marifetlerinden yararlanmak, bilgelikleriyle aydnlanmak, bilgilerinin deryasndan avulamak iin.
67

Onlara unu demek isterdim; Lbnan' iinde ne" varsa, kim varsa tmyle sonsuza kadar, ptal, fesih ve ilga kabul etmez biimde kiraladnzda, Lbnan bir aa olsayd meyvesini yerdiniz, Lbnan bir inek olsa stn ierdiniz, Lbnan bir tavuk olsa tyn yolardnz, Lbnan bir banka olsa mevduatn da, sermayesini de tketirdiniz; iflas ederdi. Lbnan bir kadn olsayd zerine birer birer ve srayla saldrrdnz. yle ki o sevgiden de, cinsellikten de, tm erkeklerden de nefret ederdi. Sonra Lbnan'n yneticilerine sormak isterdim; niin Lbnan haritasn rulet masas sayyorlar; her biri fiini bir sayya koyuyor; kendi says kazanmadysa, milislerine kazinoyu datmalarn, teki oyuncular temizlemelerini iaret ediyor. Onlara sormak isterdim; niin 33 yl boyunca jn prmiye roln oynamakta srar ettiklerini; yalaryla, bedensel ve zihinsel gleriyle ve an ruhuyla uyumlu olmayan bu rol tiyatroda canlandrmakta niin ayak dirediklerini sormak isterdim. Sormak sterdim onlara; Lbnan niin 1975 ylnda, 1960 ylndaki gibi, 1950 ylndaki gibi, 1940 ylndaki gibi, 1920 ylndaki gibi, 1900 ylndaki gibi (Milattan nce ya da sonra fark

etmez) olsun? Niin gelime yolunun karsna dikiliyorlar; toplumsal adaleti savalmas gereken bir sapma, laik bilimsel devlet kurmay dzeltilmesi gereken bir kfr sayyorlar? Niin Lbnan' itahlarnzn kumkumasna hapsediyorsunuz?
68

Onu uluslararas dzeyden airet dzeyine indiriyorsunuz? Niin onun gneini, kylarn, pirincini, prnaln, dalarn, halknn stnlklerini kartpostal hacminde bir yurda dndryorsunuz?
69 36

Ben Beyrut. Dnmeye baladm gnden beri skntlarm artt. Son hznn ehresini tanmaya baladm gnden beri, yeni bir deriyi duyumsamaya baladm; eski derimin yerini yenisi almaya balad. Gnden gne kavradm ki dnyann boyutu dairemin boyutundan daha byktr. u dnyada alayanlar glenlerden daha oktur ve k yolunda bir nsan modeliyim ben. u nafile duyu kovalamaya balad beni; Fransz dergilerinden birinde oyuncu Jane Fonda'nn resmini grdmden beri; Amerika'nn Vietnam'daki siyasetine kar bir gsteriye nclk ediyordu. kinci bir resim de Yunanl oyuncu Melma Mercuri'nindi; o da Yunanistan'daki asker ynetime kar Londra caddelerinde bir yrye 70 nclk ediyordu. nc resim zenci militan Angela Davis'e aitti. Demek ki dnyada bir dvas olan nice kadn var. Urunda tutkuyla savayorlar. Peki ama benim dvam nedir? Bir dva m yumuak berber? Cave di Roi bir dva m? Fareyya'da buz pateni mi dva? Yat kulplerine ye olmak ya da gvercin avlamak bir dva m? Byle dnme dvasna niin atldm? Allah aptallk gnlerime acsn... Tatl gnlerdi...
71

37 Ben Beyrut. lk ocukluk yllarm Rahibeler okulunda geirdim. Sonra lise renimini tamamladm karma eitim yaplan laik bir okula getim. Sonra dekoratr diplomasn aldm niversiteye girdim. lk dinsel etkilerin izleri aklm ve benliimi terk etmedi. niversitedeki renimim, sanatla uramam, Avrupa'ya yaptm yolculuklar, urada burada eitli insan rnekleriyle karlamam, mayalarnda gerekilik ve pratiklik bulunan erkeklerin arasna karmam, bunlarn hepsi bendeki tutuculuk tozunu ykad ve beni dostluklarmda ve genel ilikilerimde u din ile bu din arasnda, u soy ile bu soy arasnda ayrm yapmaz hle getirdi. Benim gzmde din, insan le Allah arasnda scak bir badr; seven ile sevilen arasndaki ba gibi. Her eye ramen evlenmedim, -alak bir iki yzl72 l olan bu kurumdan korktum- sevdiim herhangi bir erkekle, soyunu tartmakszn evlenmek in yeterli cesaretim vard oysa. nk ben sevginin btn dinleri bir dinde eritecek byklne yahut byk sevginin bal bana bir din olduuna inanyorum. Sevgilim i olmu, Drzi olmu; Katolik, Ortodoks yahut Protestan olmu, ne nemi var? Onun gerek nemi, benim sevgilim oluundan kaynaklanr. unu syleyebilirim ki ben, arkadalarmn ounun aksine her zaman ak akll, laik fikirli oldum. Onlar kapal evreleri, aile snrlar yznden dinsel tutuculuk mknatsndan

kurtulamamlardr. Kendilerini beikten mezara dek kovalayan kabilecilik bandan yahut namus temizleme uruna sokak ortasnda boazlanmaktan kurtulamamlardr; nk onlar baka bir kabileden olan dlerinin ovalyesiyle birlikte 'karlan' olarak gitmilerdir. 73 38 Onlarn hepsi de, Allah'tan, insanlar hapse tkan, gizli bir yolla ldren bir polismi gibi sz ederler. Bana gre, Allah dostumdur. Dnyann tm yurttalarna gece gndz ak, byk m byk bir bahesi olan bir bahvan olarak tasarlyorum O'nu. Geceleyin iir dizen, gndz kk uykuya dalan aalar var o bahede. Orada kular bir tiyatro oyunu yazmaya abalyorlar. Gnbatm, yalboya resim yapma heveslisi bir sanat. ocuklar in salncaklar var o bahede ve elektrikli trenler, ocuklar Ay istasyonuna gtrp getiriyor; her birinin elinde Ay'n yz gibi yuvarlak krmz bir elma. .. Sular altn glckler var orada. Bu kydan dalan kkler, teki kydan kyorlar buday baaklarna 74 dnm olarak. Gl aacndan oturaklar var orada, dnyann tm klarna ayrlm; diledikleri zaman geliyorlar, diledikleri kadar uyuyorlar, diledikleri kadar seviiyorlar. Kimse adlarn, pasaportlarn, kabilelerini sormuyor onlara. Dostum Allah' byle tasarlyordum. Bir bahvan, gzleri gk kua, akaklar beyaz, dede giymi, glgeli yasemin aacnn altna oturmu. Her gelen aa yasemin sunuyor ve diyor ki: Buyur yavrum Buyur yavrum Giri bileti istemeyiz biz Sadece sevgiyle girersiniz cennetime Sadece sevgiyle Hepiniz uyruumsunuz... 75

1
39

Evet... Dndm Allah bu. Yakardm, seslendiim, sevdiim Allah buydu. Niin. Onu yerel siyaset pazarna sokmak iin srar ediyorlar? Niin O'nu bu sakz gibi yapkan, devingen, kumlu topraa ekmek istiyorlar? Niin O'nun bembeyaz, tertemiz ellerini Lbnan siyasetinin kmryle, tozuyla kirletmek istiyorlar? Niin O'nu kendi topluluklarna, rgtlerine, milislerine, gizli kurulularna sokmak istiyorlar; O'na parti kart vermek iin srar ediyorlar. Niin O'nun adna konuuyorlar. O'nun adna silahlanyorlar? O'nun adna siper kazyorlar? O'nun adna adam karyorlar? O'nun adna ldryorlar? Be dakikalna, sadece be dakikalna, onlar sa76

tarken, alrken, aldatrken, kendilerine yontarken, resmi veklet gerei kendilerinin yasal avukatlar olduklarn iddia ederken onlara alan bu gksel pencereyi savunabilir miyim? Elbette...Allah'n bilgelii byktr, gc ycedir. Benim gibi, zgn, kahrl, sinirleri ypranm bir kadnn savunmasna ihtiyac yoktur. Ama ben yaamla lm ayran dakikalar geiriyorum ve bu gzel, deerli, dil, iyiliki varl, Allah', ktletirmeye kalkan herkese kar haykrmak istediimi hissediyorum. 77
40

Ben Beyrut. zin verin de lmeden nce yznze kar haykra-ym; Allah'n soyulmasna karym ben. O'nun adnn sizin i savanzda reklam slogan gibi kullanlmasna karym. Bu savan Allah urunda sava olduunu sylyorsunuz. Oysa Allah'a kar bir savatr bu. Sizi seim mallarnz pazarlama lerinde, kullanlm demeler, kullanlm giysiler, kullanlm ayakkablar, kullanlm vicdanlar sergilediiniz dkknlarnzdaki mallarn reklamn yapar gibi, Allah'n adn kullanmaktan men ederim. Allah diriliin ve dirilerin yaratcsdr; ldrlene kar ldrenin yannda duramaz. ldren Mslman da, Hristiyan da, Yahudi de, Budist de, Mecusi de olsa fark etmez. Sonra Allah adaletin ve adaletlilerin efendisidir; yoksullarn ve gsz drlenlerin yardmcsdr; in78

safn ve insafllarn emindir; yoksuna kar semirenle, mazluma kar zalimle, mahkma kar hkimle, ata kar arabayla, insan boynuna kar kl ekenle birlikte olamaz. Kukusuz, soyutlan, nezhet; ulusuluun, rkln, blnmenin, tutuculuun stne kabilmek, Allah'n rnek sfatlarmdandr. Allah bir Mslman salt Mslman olduu iin stn grmez. Salt Marun olduu iin bir Marunyi stn grmez. Salt sf olduu iin sfye yandalk etmez. O, hangi milletten olurlarsa olsunlar, saknanlarla, temizlerle beraberdir. O, hangi toplulua mensup olurlarsa olsunlar, iyilii emredenlerle, ktlkten sakndranlarla beraberdir. nsan kardeine bir pck, bir gl, bir buday tanesi sunan herkesle beraberdir O.
79 41

Hayr, Filistinliler Lbnanllar yemek istemiyorlar. Hayr, Lbnanllar Filistinlileri yemek istemiyorlar. Hayr, Mslmanlar Hristiyanlar yemek istemiyorlar. Hayr, Hristiyanlar Mslmanlar yemek istemiyorlar. Bu szlerin hepsi sama. Ama milyonlarca ba, kolu, aya olan bir vahet, drdn birden yemek istiyor. eitli adlarla, eitli kimliklerle, eitli pasaportlarla Lbnan'a giren bu vahet, not defterinin ilk sayfasna, onlar ldrmek kastyla bu drdne ait isimler, adresler, telefon numaralar yazyor. Bylece plan uygulanyor. Bylece talimat yryor . phesiz -Birleik Devletler'in ii rahat etsin, o huzurlu uyusun diye- zorunlu olarak Lbnan topraklarnda bulunan yarm milyon Filistinliyi, Lbnan bir kl 80 ormanna yahut patlayc lam tarlasna dnmeden nce yok etmek gerekir. phesiz -srail'inin rk grn ldkten sonra diriltmek iin- laik Filistin devleti kurma fikrinin dk yapmas gerekir. Yaser Arafat bu fikri Birlemi Milletler Heyetine nermi ve ayn toprak zerinde eitli dinlerin yan yana yaamasn salayan gzel, srekli, gereki bir rnek olarak Lbnan' ne srmtr.

phesiz, Araplarn ayaklar arasna -Ekim savann mekanizmalarn aa karmak ve Arap almn bozguna zorlamak iin- tututurulmu grupuluu atmak gerekiyordu; peinden nargile marpularyla, su kovalaryla, itfaiye arabalaryla kosunlar diye; yle ki sadece Lbnan'n gzel yz deil, onunla birlikte Araplar da yansn. Bu zekice oyun sayesinde Araplar srail'le ana dvalarndan ayrldlar ve ate topunun peine dtler. Bu arada srail darda btn iletiim glerini seferber etti. Avrupa'nn ve Amerika'nn televizyon ebekelerini Lbnan'daki birlikte yaama deneyimlerinin iflsna dnyay inandrmak iin kulland. Son olaylar Mslmanlarla Hristiyanlarn birbirlerini boazlamas biiminde gsterdiler. Dnya kamuoyuna dediler ki: "Bakn.. .Uygar Lbnan ite bu! arks sylenen birlikte yaama modeli ite bu! u irkin fotorafta Mslmanlarla Hristiyanlar birbirlerini boazladna gre laik demokratik bir devlette birlikte yaamay kabul ettikleri zaman Yahudileri boazlamayacaklarn kim garanti edebilir?"
81

te bu Filistinli, Hristiyan, Mslman tm Lbnanllar ldrmek iin kurulmu bir pland ve drtte lk blmnn baaryla uygulanmas tamamland. Trajikomik bir gerektir ki burada suikasta urayan drt grup da ba kasaba sundular; iini yapmasnda, ldrme vaktini ve yerini semesinde ona yardmc oldular. Bu gnlerde Lbnan caddelerini boyayan Lbnanl, Filistinli, Mslman, Hristiyan kan, aptallmzn zerine geni kf hattyla yazlm bir tanklktr.
42

Yaamn bir duru olduuna ilikin kanaatim her gn biraz daha gleniyor. Beyazla birlikte duru, siyahla birlikte duru Suyla ya da atele Devinimle ya da duraanlkla Saldryla ya da kala Allah'la ya da eytanla Belki de Lbnan'n temel zaaf noktas, onun biriyle birlikte ve birine kar olmamasdr. O ekimsiz bir merkezde. Byle bir merkezde bulunan, nesneleri etkileme gcn yitirir. Bylece belki de Lbnan; in, Hint ve Arap ynetiminden etkileniyor. Her eyin en iyisi ortasdr diyen kii, adama bastonu ortasndan tutmasn tlemektedir. ada stratejinin tespitine gre btn bu yarglar, 82 83 lnetli felsef fitillerdir; dou insann uyuturmay, arzularn gelitirmeden bomay amalamaktadr. Tarih stratejisi de, sava stratejisi de dairenin merkezinin -daire daire olarak kaldka- yerinde duracan kantlamtr. Kumar dnyasnda bir yasa vardr, der ki: Oyun masasna hibir ey koymayan, hibir ey alamaz. Bamszlktan bugne kadar Lbnan'n tarihine baktmzda Ortadou siyaset oyununa Lbnan'n bir kurula bile katlmadn, hep oyuncular izlediini grrz. Oyun kzt, kumar milyonlar, milyarlar dzeyine kt, salonun havas Havana purosu dumanyla doldu; kazananlar filerini ymaya, kaybedenler anslarn yeniden denemeye balad, gecenin sonunda Lbnan'a bir ey kalmad. Kumarclar ona sigaralarnn izmaritlerini,

kadehlerinin tortularn, sandvilerinin artklarn braktlar; geleneksel konukseverliine ve refakatinin gzelliine teekkr ederek onun iin apka kardlar. Lbnan "konumsuzluk" vergisini byle dedi. Bu, sava drbnle yahut devrimcilerin kavgal toplantlarn televizyon ekrannda izleyen herkesin demesi gereken ar bir vergidir. Sen kim olduuna karar veremediin zaman, senin kim olduuna bakas karar verecektir. Sen kendini ynetemediin zaman, bakas seni ynetecektir. Sen gemini yrtemediin zaman, korsanlar ve apulcular onu yrtecektir. Lbnan bolukta yuvarlanan bir top olduu iin, to84 pun durmas mmkn olmad iin; egemenliin ekim alanndan, devletin ekim alanndan kt in btn atekes kararlar, btn sokaa kma yasaklar; gruplarn siperleri yok edeceklerine, silahl adamlarn ekeceklerine ilikin btn taahhtleri suya dt. Kt zerindeki btn bu fermanlar, bolukta yuvarlanan topun nnde suya dt; top da gitgide hzn artrd. Byk Lbnan'n trajedisi, iindeki herkesin silahl olmasyd; yerkrenin kendiliinden hareket ettii, dnd; yldzlar, yllk gelir kaynaklar, maliyesi olduu anlald doal olarak. Bugn hangi yerkrede duruyoruz? Yarn hangi yerkrede duracaz? Yarndan sonra gne hangi ynden doacak? Sana sorarlarsa de ki: Bunu ancak Rabb'im bilir... 85 43
Savala bar, sandmz gibi aralar Byk Okyanus ile ayrlm iki kara paras deildir. Bir parann iki yz gibidir onlar. svire kaliteli saatler yapar. Ayn svire kaliteli silahlar da yapyor. Mutlak bar nazariyesinin gereklemesi ne bu ada mmkndr, ne de baka bir ada. Hayvanlar lkesinde bile gerekleemez bu. Kutup ays nlem almamsa, krkn alp ondan palto yaparlar. nlem almayan Afrika timsahnn derisini yzp ondan yksek sosyete hanmlarna antalar, ayakkablar yaparlar. Yumurtasn koruma lerine girimeyen tavuun yumurtasn alarlar ve ondan omlet yaparlar. nsan da -24 saatin 24'nde de kamayp da tabancasn yastnn altna koymusa- somununu, deini, battaniyesini, yan banda uyuyan karsn bile alacaklardr. Lbnan'n iine dt taktik hata budur. Btn e86 likilerinin, blnlerinin, aknlnn, kaybnn, lgnca kk savalarnn anahtar budur. Sava fikrini nih hesaplarmzn dmda tuttuk biz. 1975 ylnda erde'de kalktmzda aka anladk ki blgedeki savalar sadece biziz ve sava dnp dolap bize demirlemitir. Yazk ki arptmz sava; tarihi, corafyas, miras ile Lbnan'a kar olduu kadar kimseye kar deildi. Bu kirli i savata -tm i savalar kirlidir- bize kurbanlar dt, ekonomik yaplarmzn stunlar; ticaret, sanayi, finans ve turizm kurumlarmz kt, bozgunumuz kat kat artt. yle ki srail'e kar alan 1967 Sava-'na ya da 1973 Sava'na yahut Hitler'e kar kinci Dnya Sava'na katlm olsaydk bozgunumuz byle artmazd. srail'e kar sava, Lbnan'n hayatn kklerinden koparan; Lbnan aklnn, geen eyrek yzyl boyunca biriken Lbnan veriminin bina ettii her eyi paralayan bu ykmdan daha ykc, harap edici ve vahi olamazd. srail'e kar savata -tm olaslklara ve sonulara karn- yurtsal ve ulusal bir deer uruna savama; topran onurunu, toplumun birikimini, binlerce yldr Lbnan topranda kk salan uygarl koruma anlam bulunurdu. Sonra bu sava bizi -olsayd- sava taraflarn masasna oturtacakt; bize savaanlarn haklarn, savaanlarn ayrcalklarn kazandracakt. Oysa imdi karlksz savayoruz, karlksz lyoruz.

87
44

El-Hamra Caddesi'nn yeni hlini grdnz m? Aristokrasinin, temizliin, kibarln; geceleri gne bekleri gibi parlayan vitrinlerin caddesini grdnz m? Kaldrm kahvelerini anmsyor musunuz? Hani portakal rengi, yeil, sar glgelikleri vard; gn boyu gazetelerini okumak iin Ferah (Sevin) otururdu oralarda, dnyann en lezzetli bir fincan espresso kahvesini yudumlard. Tandnz El-Hamra Caddesi mrn verdi size. Bir de Halk Pazar vard. Kaldrmlarnda karnabahardan lahanaya, ebegmecine, sakzkabana, patlcana, domatese, marula, maydanoza her eit sebze satlrd. Sebzelerin yannda bir ky pazarndaki her eyi bulurdun: Kseler, sahanlar, sprgeler, ayakkablar, gmlekler, fistanlar, paltolar, tayyrler, elbiseler, ocuk ayakkablar, viski ieleri, kaak sigaralar, kitaplar, plaklar, kasetler... Burada fiyatlar El-Hamra Caddesi'ndeki fiyatlarn yarsyd; gzlerinizin hatrna, i savan gzleri hatrna... Sbhnallah... Km dnebilirdi toplumsal adaleti insanlar benimsemeden nce caddelerin benimseyeceini? Sonra kim tasavvur ederdi bizzat aristokrat El-Hamra Caddesi'nn, arkasnda tm sebze satclar olduu halde snflarn dn haykrmak iin gsteriye kacan? Kimin aklna gelirdi, czdannda en az bin lira tamayan birinin girmeye cr'et edemedii ElHamra Caddesi'nn imdi her hangi bir rtl hanma alaca? El-Hamra caddesinden eytan utandracak bir ift orap olsun satn almak, komusuna 'El-Hamra'dan shopping yaptm' diye vnmek, o kadnn ryasyd. "Shoping" szcnn anlamn bilmeksizin elbette. Ama o bu Frenke szcn, kendisini bir snftan br snfa (dilsel de olsa) tadn biliyor.
45

Beyrut'ta sava Lbnan'a snan yabancnn oturduu "Oteller Semti" ne ulat. Londra radyosu saat sekizdeki yaynnda byle syledi. Muzipe glmsedim. Lbnan i savann zerinden alt ay geti, binlerce l ve yaral dt burada. Sava nedeniyle Beyrut kentinin yars yand ama bu Bat medyasna gre bir felket oluturmad. En byk felket savan "Oteller Semti"ne yahut ecnebilerin "Yurduna" ulamas oldu. Bizim lmmz -tm nc dnya halklarnn lm gibi- lmler sayfasnda iki satrla verilecek kk bir haberdir. Ama onlarn lmleri tm uluslar aras haber ajanslarnn birbirleriyle yaracaklar bir gazetecilik olaydr.
90 46

Tm dnyada anlam zerinde ittifak salanm tm siyasal terimlerin asl anlamlar, bize gelirken deiir ya da kart bir anlama dnr. rnein demokrasi, liberalizm, ideoloji szckleri Lbnan'a gelince Avrupal giysilerini kardlar, alvar ve kee giydiler. Bizim gibi konumaya, bizim gibi kahvede oturmaya, bizim gibi yanlarnda tabanca tamaya baladlar. Dnya halklarnn uygarlk, bilim, felsefe asndan yzyllar sren skntlardan sonra eriebildikleri bu yksek terimlerin hepsine kar biz; buzdolaplarna, klimalara, fotokopi makinelerine, elektrik sprgelerine, bristo tencerelerine davrandmz gibi davrandk. Halkn temsili iin dnyann ulat en yksek model olan parlamento, halktan baka herkesin girebildii bir "zel Kulp" oldu. Grnz sylemeniz, bakasnn grn din91

emeniz, bak anz savunmanz, bakasna da kendi bak asn savunma hakkn vermeniz anlamna gelen demokrasi, bizde grnz sylemeniz ve bu grnze kar kan herkese kurun skmanz anlamna geliyor. deoloji bizde aklnz bir ieye koyup krmz mumla ieyi kapatmak anlamna geliyor. Lbnan dncesi, karmalar ve kaynamalar imknsz svlarn bulunduu saysz kapal ielerin toplamdr. deolojinin gerei, bir eydir. deolojinizden sorumlu olmanz, bir eydir. Kalas yahut duvar olmanz baka bir ey. nsan dncesi her zaman, iinde grlerin, felsefelerin, yorumlarn arpt bir deniz olmutur. Hibir zaman tek ynl bir demiryolunda yryen bir tren olmamtr o. nsan yaratan Allah, ona snrl bir konum dayatma-mtr, onu tek yolda yrmeye zorlamamtr; insan aklla donatm ve nne seenekler dizisi koymutur Bu, btn geniliiyle, Allah'n demokrasisidir. Eer isteseydi, insan dncesini toptan karbon kd1 na basl tek nsha klabilirdi. Ezelden ebede kadar -isteseydi- sadece kendisi konuurdu, bu gce sahiptir O; yaratklarndan hibirine konuma frsat vermeyebilirdi. Ama Allah mutlak yetkisine, sonsuz gcne karn, konumay tekeline almad. Btn varlklara konuma zgrl verdi, kimseyi bundan ayrk tutmad. Dereleri, rzgrlar bile. Denizin dalgalarn, kular bile... Peki niin insan, kraldan ok kralc olmaya kalkyor?
92

Niin bakalarnn azlarn ineyle iplikle kapatmaya alyor? Benimle konuurken bana bir fincan kahve smarlamak yerine niin tabancan koyuyorsun nme? Niin?
93

47 Tkettiimiz, irkinletirdiimiz, Lbnan usul baarsz bir estetik ameliyat yaptmz szcklerden biri de "zgrlk" szcdr. zgrlk su gibi bir szck; iine dkld kabn biimini alr. Onu dz bir kaba koyarsanz dz olur. Yuvarlak bir kaba koyarsanz yuvarlak olur. Kendi hlinde brakrsanz bir ingenenin salar gibi dalr, lgnlnn nne kimse geemez. zgrlk Lbnan'da "Angora" yn gibidir, parmaklarnzla dokunduunuzda zerreleri havada uuur; kk pililerin dokunulunca uan tyleri gibi. Angora yn -btn kadnlarn bildii gibi- gzeldir, ekicidir, yumuaktr, uzaktan uzaa bakarken ona. Ama ona srtnrseniz ya da onu kucaklarsanz o -btn erkeklerin bildii gibi- en byk rezalettir. zgrlk de lkemde byledir. Dardan parlak, 94 duru grnr. Beyaz pelikann boynu gibi, kar rts altnda uyuyan bir svire ky gibi, ayn rmaklarndan bir rmakta ykanan bir kadn gibi. Ancak onunla yakn ilikiye girerseniz, beyaz pelikan da, isvire kyn de, ayn style gslerini ykayan kadn da bulamazsnz. Lbnan'n lgatinde zgrlk, baka dillerin lgatlerinde bulunmayan bir anlam tar. O ka, bakaldr, sorumsuzluk, horlama, saygszlk, zorlama demektir. Yeil k dnyadaki tm otomobil srclerine gre "dur" anlamna gelen bir iarettir. Lbnanl src iin bu "ge" anlamn tar.* Yolun ortasndaki beyaz izgi, gei yasan bildirir. Lbnanl iin o gei demektir. Bilet giesi nnde kuyrukta beklemek, oraya senden nce gelenlerin olduunu gsterir. Lbnanl kendisinden nce birinin gelmi olabileceine inanmay reddeder.

Tartmal kavram denince biz zgrlk szcn anlarz. "Carte Blanche" anlam ykleriz ona, onunla dilediimizi syleriz, dilediimizi yaparz, dilediimiz zaman caddelerdeki aalara ieriz. Oyuncusu ve izleyicisi bulunmayan bir alanda kendi bamza oynayacamz bir top anlam ykleriz zgrle. *Krmtz yerine yeilin gemesi, yazarn dalgnlndan da olabilir; dizgi, dzelti, bask aamasnda bir dikkatsizlikten de. ki olaslk da ok ironik! (.n.)
95 48

Tyn yolduumuz, derisini kemiinden soyduumuz szcklerden biri de liberalizmdir. Lbnanl, devlete kar ftr bir dmanlk iindedir. Niin? nk onun anladna gre liberalizm kavram, onu varln merkezi olduuna inandrmtr ve ou zaman kendi zel hesab iin devleti; ordusu, genel kurmay, silahlar, btesi, hapishaneleri ve daraala-ryla ele geirmeye cesaret etmitir. Sonunda yurttan gc devletin gcnden byk olmutur. Bundan dolay Lbnanl, muhalefetini otomobilinin camna; elektrik, su ve telefon faturalarn demeye, olunun okul snavndaki baarszlna yanstr; rnein bu ona ynelmi bir giriimdir, sverek ya da dverek okul mdrn cezalandrmas gerekir. Ona gre, Almanya'dan getirdii otomobili iin gmrk vergisi demesinin istenmesi, kendisine duyulan saygnn azldr, devletin ona kar iledii bir e96

it yasa d gasptr. Ona gre devlet ancak gizlice, belli etmeden yahut parmaklarnn ucuna basarak yanna gittii sakl bir etir. Onun kocas olduunu inkr eder, ykmllklerinden kanr. Onu giydirmekten, doyurmaktan, ocuklarndan uzak durur. Her zaman sorumluluklardan, vergilerden, grevlerden kaar. Ynetimi aklna estike deitirecei, geici bir 'dost' sayar. Bu geliigzel, sama, arptlm liberalizm Lbnan' rzgrn istedii gibi srkledii kttan bir uaa evirdi. Topran bahis oyunlar alanna, her lkenin kumarbazlarnn siyasal kumar merkezine dndrd. arpc renkleri olan "zgrlk" emsiyesinin altnda herhangi bir adamn apka ve trenkot giymesi, elinde i adam antas tamas, Lbnan'a denizden, karadan ya da havadan girmesi, ikinci sayfasnda meslek stununda "casus" kelimesi yazl pasaportunu takdim etmesi mmkndr. antalar, kameralar, gizli mrekkebi ile geer; denize nazr, yllk 30 bin lira kiras olan bir evi vardr burada. Binann asansrnde rastladnz adam son derece kibar, apkasn karr; size kiisel kartn sunar, zerinde ad, telefon numaras ve aadaki ayrntlar vardr: "Kiralk katil. Her eit devrim, ihtilal, i sava ithalat ve retimi. Gney Afrika, Rodezya, Kongo ve Hindicini'nde yirmi yllk deneyim, Arap lkeleri iin zel fiyatlar..."
97

49 Madrid'in Escomal'e yakn varolarndan birinde, zerinde VALLE DE LOS yani ehitler Vadisi yazl bir tepe... Bu yksek tepenin altnda spanya i sava kurban bir milyon lnn kemikleri gml. spanya'y son ziyaretimde bu tepede durduumda bamn dndn hissettim. Yallarn ahlarndan, yetimlerin gzyalarndan, dullarn atlarndan yaplma bir piramidin zerinde durman ve yine de dengeni koruman, akln alaca ey midir? spanya i savann zerinden 39 yl geti ama sen her flamenko arkcsnn sesinde hznden kl rengi bir bulut, her spanyol gitarnn tellerinde bir damla kan grebilirsin hl. savaa giren tm halklar, iki gzl, iki ayakl girdiler ama savatan tek gzl, tek ayakl ktlar.
98

50 srail, Beyrut'ta bin Yahudinin oturduu Vd-yi Eb Cemil denilen kahve tanesi byklndeki mahalleyle aptalca urayor. Biz Vd-yi Eb Cemil skinlerinin esenlikleri, iyi beslenmeleri, iyi remeleri; ilerini ve dinsel gereklerini tam bir zgrlk iinde icra etmeleri konusunda srail'e gvence veririz. Lbnanllarn ancak mikroskopla grebildikleri bu kk getto iin srail kayglanyorsa ona eni, boyu, de-rinliiyle btn bir mahalleyi, btn bir caddeyi, btn bir evi, btn bir aac -Filistin'de 1948 ylnda brakmtk ya- sunacaz. te bu bizimle srail arasndaki farktr. Onlar bir mahalleyi dnrler. Biz bir yurdu dnrz.
99

51 Ben Beyrut. Tarih rmann kysnda oturuyorum. Yzeyine kttan gemiler atyorum. Irman sular ayaklarmn altndan geiyor. Tarih avuntumdu. Tarih kitaplarn Sinderella'y, Yedi Cceler'in masaln okur gibi okurdum, Okuduklarmn hepsini sabahleyin unuturdum. Tarihin, byk rmaklarn olutuu gibi, insann dncelerinin, baarlarnn, yaratlarnn, bilgilerinin, keiflerinin, felsefelerinin toplanmasndan olutuunu anlayamadm. Bu byk rman sreklilikle hareket ettiini, sreklilikle yatan derinletirdiini; zamanda ve meknda yolunu atka kylarnda bitkilerin, aalarn, kentlerin, insanlarn, uygarlklarn oaldn kavrayamadm. Byk rmaklarn, sularn her an yenileyileri gibi tarih de maddesini her an yeniliyor. Yani tarihsel an, kendisini asla tekrarlamyor. Tarihin dinamii byle olmasayd, insan ilkel hayvans biimiyle kalrd; ok kll, kafatas kk, ene kemikleri byk, nesnas kalntlar gibi aalara trmanan bir hayvan olarak... Demek ki tarih ile insan bitiik Siyam ikizleridir, tek ynl bir yolda iki yolcudur. Ancak nsann, kimi zaman tarihle arprken aptalln, gururunu, arln, inatlamasn ileri gtrd sylenebilir. te felket geliyor ve byk rmakla aptal kt gemiler arasndaki umutsuz savata binlerce l dyor. Ben Beyrut. Tarihin rma kabar, grleyi, haykr ve ldr halindeyken kt gemilerimle megul olduumu size itiraf ediyorum. Tarih, nndeki her eyi kknden skp srkl-yordu. Ben ise srt st uzanm, yzm eski bir gazeteyle rtyordum. 100
101

52 Lbnan'n dnyann en byk yolcusu olduunu sylerler. Bu dorudur. Son bilimsel bulular Amerika'y kefedenin Kristof Kolomb deil, Aynu'l-Muraysa'dan Lbnanl bir denizci Ebu'1-Abd olduunu kantlamaktadr. Ama hangi yolcu Lbnan'dr? Lbnanl bireysel dnn peinde yolculuk eder, kiisel yarar uruna imknsza atlr, madd dzeyini ykseltir, servet topar, dlerinin prensesiyle evlenir. Bu yolculuk, kendi iinde olup biter, d dnya ile balants yoktur.

Bunun iin Lbnanl kt btn glerde baarl olmutur. nk o kiisel tutkularnn klcyla arpmtr. Yirmi otuz yl sonra zlem ve merakla yurdunu ziyaret ederken hasr apka takmakta, antasnda kamera tamaktadr. Rak imek, tebble* yemek, erefi102 ne halay eken ky kzlarn ve delikanllarn grmek iin kye gitmektedir. Kilise, mescit ya da ky meydanna dikilecek heykel iin bata bulunduktan sonra, gecenin sonunda uyumak iin Venizia oteline dnecektir. Lbnan ile dnyadaki oullar arasndaki iliki ite byle olmutur. Tebble, ikfte ilikisi. Pulmanl otomobillerde turistik dolamalar... Lbnan'a romantik sevgi artk sadece lia Eb M-z'nin, Fevzi Ma'lf'un, efik Ma'If un, Cubran Halil Cubran'm divanlarnda kalmtr. Lbnanllar tutkularyla gnein pencerelerine erdiler, gleri boyunca en yksek uygarlk trleriyle ilikiye girdiler, bilim ve teknoloji lkelerine gittiler ve yerletikleri lkelerde zeklar, kararllklar ve lesiye inatlaryla siyasal, ekonomik, bilimsel, toplumsal mevkilerin en ykseine ulaabildiler. Lbnanl yurt dnda niin akll, uygar, bilimsel oluyor da yurt iinde ilkel, duygusal ve bilgisiz oluyor? Niin biz, uamz Newyork'a, Rio de Janeiro'ya, Sao Paolo'ya, Venezuela'ya, Meksika'ya uarken a-dazdr da Beyrut'un uluslararas havaalanna dnerken airetiyizdir? Bizdeki 'bat, batnk, ksr' benzeri bir yiyecek, (.n.) 103
53

Babam derdi ki -sk sk sylerdi babam bunu- Lbnan ekonomisi dnyann en yi ekonomisi, Lbnan paras da dnyann en gl parasdr. Amerikan dolar Beyrut'ta sarslyor. ngiliz sterlini mrn tamamlyor. Suriye liras yaklak 50 Lbnan kuruu oldu. Kuveyt dinarnn bykl azalyor. Msr cneyhi yerlerde srnyor. Btn bunlar ne demek? Demek ki -babamn sz tabii- ekonomik dzenimiz blgedeki en gl, salamlk ve istikrar en kuvvetli dzendir. Bu dzen mucizelerin mucizesidir. Marpli bir mneccimin yazd ve srrn hi kimseye vermedii byl bir reete.,. Gelirler giderleri karlamaz, harcamalar kazanlara uygun deil, "evdeki hesap arya uymuyor". Toplama, karma, arpma, blme izelgeleri dnyada kulla104

nlan izelgelerin hibirine benzemiyor. nl ngiliz iktisat Smith'n grleri Lbnan'da "Flippers" oyununa dnyor. Belki hatrlarsnz, dnyaca nl maliye uzman Van Ziland' danmanlk etsin diye Lbnan'a armlard. Defterleri, aktifleri pasifleri inceledikten sonra uaa bindi ve Hollanda'ya dnd. Yapt basn toplantsnda kendisinin bir eek olduunu iddia etti. nk niversitede rendii dersleri Lbnan ekonomisine tatbik etseydi, Lbnan'n en az yz yldan beri iflas etmi olmas gerekiyordu. Van Ziland'n uzmanlna ne gerek var? Konumuza dnelim. Dorusu -babam szn balyor- Lbnan'da bizim petrolmz yok. Petrokimyamz yok. Fosfat, potasyum, radyum, bakr ve altn kaynaklar, ar sanayi, hayvanclk serveti, el sanatlar yok ama bizde "beyin" var. Bu Lbnan beyni Arap yurdundaki irketleme deneyimlerinin eti nereden yenir bilir; gelimesi, refah ve bymesi iin aclarn ve hznlerini nasl grevlendireceini bilir. Bu gzel Lbnan

ekonomisinin sal, komu lkelerin salnn kt oluunun sonucudur. Lbnan ekonomisinin altn a 20 yl srd (1950-1970). Ama bu yirmi yl boyunca blgedeki sosyalist devletler (Suriye, Irak, Cezayir) ekonomik geleceklerini salam, bilimsel bir temel zerinde izmeyi; sanayileme, bayndrlk, istikrar ve byme asndan rnek devletler aamasna erimeyi planladlar. / Lbnan ekonomisinde gerilemenin ortaya kmas,
105

teki lkelerdeki ekonomik trajedinin sonucuydu. Gdml ekonomi temeline dayanan devletlerin ekonomisi, dnyann yeni ekonomik ve siyasal gereklerinin ln grmesiyle belirginleiyordu. Son olaylar boyunca Lbnanllarn Suriye'ye ynelen tersine g buna kar bir kstahlk deildir. Lbnanllardan binlerce uzlamac Suriye snrlarna doluuyor. Kimisi yemek yiyecei bir lokanta aryor, kimisi geceyi geirecei otel, kimisi ekmek istiyor; kimisi eker, et, benzin istiyor; kimisi esenlik ve yaamak stiyor. Gece alevli bir kor ktlesidir: Babam, Beyrut'un yandn ona sylemek iin uykusundan uyandraym m? Yoksa onu brakaym da araflar stnde btn peygamberlere ve azizlere Bankalar Caddesi'ni korumalar iin yakarsn m?
106

54 Benimle Filistinliler arasnda, 30 yldr birlikte oturan iki ein ilikisine benzer acl bir duygusal iliki vardr. Gndelik kk anlamazlklarn zmnde -birlikteliklerinin uzunluuna, yalarnn ilerlemesine karn- uzlaamazlar. kide bir sinirler kabarr, beyinler snr, ileri boanmaya yahut boazlamaya kadar varr. Sonra aile, komular ve iyilik sahipleri ie karr; evlilik anlamazlklarn en gzel biimde dzeltir. Taraflar grlerini eitli biimlerde sana sunar: Kadn kocasndan ayrlmay istemektedir. Bu konuda dayana udur: Kocas devrimci bir rgte ye olmutur, evinde parti toplantlar yapmaktadr, yastn altna tabanca koymaktadr. Evi ve ocuklarn Yahudi mahallesine dzenlenen saldrlar nedeniyle ve Yahudi mahallesinin eve kar dzenledii saldrlar nedeniyle
107

tehlikeye atmaktadr. Koca ise yle demektedir: Kadnlar yaratllar gerei korkaktrlar. Dnyann kutsal deerlerini, evin erefini, kadnlarn namuslarn savunmak kocann sorumluluklarndandr. Ba bo bir ev, hrszlar soyguna, igale, ldrmeye ve almaya cesaretlendirir. Kars yle cevap verir: Filistinli kocam deiti. 1948 ylnda geldikten sonra hznl, kederli, gzleri kaym, adrnda sessizce oturur, mlteci rgtlerinin sadakalarn teekkrle kabul ederdi. Kocam yumuak, ince, alak sesli idi, evde hibir eye kar kmaz, itiraz etmez, hibir iime aykr dmezdi. Nasl olduysa zamanla baka bir insana dnt. Eski yumuaklndan, sessizliinden, sakinliinden syrld. Kocamn huylar deiti. Bana davran deiti. Sesinin tonu yksek, konumas sinirli olmaya balad. Eskiden kabul ettii her eyi reddeder oldu. Sttozunu reddetti, yn battaniyeyi reddetti. Mlteciler rgtnn, Yardm Bakanl'nn yollad Corn-Bif kutularn reddetti. Filistin Halknn Soyunu Kurutma rgt tarafndan gnderilen doum kontrol haplarnn hepsini reddetti. Kocann mant baka, dn baka.

Bilgilerine dayanarak diyor ki: Yahudi mahallesi evlilik kurumunu tmyle zmeyi; kocay, kary ve ocuklar ldrmeyi planlyor. Yahudi mahallesi bize saldrdnda Lbnanl koca ile Suriyeli kars, Irakl kars, Snn, i ve Mrn kars arasnda ayrm yapmayacak.
108

Bundan dolay, Yahudi mahallesinin Lbnanl kary affedecei, boazlanmaktan istisna edecei lf safsatadr. Kadnn gzyalar yanaklarna dklyor. Krk bir sesle soruyor: -Ya ocuklar? Onlarn gnah ne? Erkeksi kesin bir ses ona cevap veriyor: -ocuklar benim ocuklarm. Senin ocuklarn. Silah tayarak lmelerini Yahudi mahallesinde hizmeti olmalarna bin kez tercih ederim. -Ama burada uluslararas anlamalar var. Burada terbiyeli, gsz ve tarafsz kaldka Yahudi mahallesi bize eziyet etmeyecek. Koca, alay dolu bir glmsemeyle glmser ve cevap verir: -Deerli karcm. Yahudi mahallesi terbiyeye inanmaz; gszle de, tarafszla da. Nil'den Frata kadar btn Arap evleri, srail'in gayrimenkul kamulatrma planna dahildir; senin, benim, ocuklarn oturduu bu ev de iinde. Ey benim sevgili karm. Ben -onlarn istedii gibi- Lbnan evinin yklmasn istemem. Beni konuk eden, arlayan, eiten, en karanlk saatlerde bana barn aan evimdir o. Benimle Lbnan arasnda ekmek var, tuz var, yaralar ve gzyalar var, Gney'in harabeleri altna gmlm ortak ocuklar var. Ben ey deerli amber, Lbnan toprann yorumlad byk dlerim. Peygamberlerin kokusunun ttt yeri arayan... Bir gn bulacam o yeri. Bavullar109

m balayacam. Senin resmini, ocuklarmn resmini tayacam ve parmak ularma dek senin Lbnanl gzel gzlerine ho vakitler, mutlu gnler dileyerek dneceim. 110 HECE YAYINLARI
Ceylan Kovalamak Tular Ko
Deneme

Sr Glgelen Erdal akr

iir

Ate S al l an Atf Bedir iir iir Vadilerinde Turan Kaata

Deneme:'nceleme

Glefdeli Yemeni Hseyin Su yk Yamura Yakalanm Gnler Rahmi Kaya

An

Ay Burcu brahim Demirci

iir

Bakaldrnn Boyutlar Ali Ger

Deneme

Afife Ablann ncileri Ramazan Dikmen

Ana mesi Hseyin Su

yk Kller ve Uurumlar Necip Tosun yk

yk sa'dan nce Gl Mustafa Muharrem iir

YEN IKAN KTAPLARIMIZ

Ben Beyrut Nizar Kabbn
Deneme

Geni Zaman Svarileri mer Erin

iir

Stdili Sleyman Sahra

iir

Uzun Yrekli Nehir Osman zbahe

iir

Bir Zenci Hattat Esver l

iir

Tel: (0 312) 419 6913 Fax: 419 69 14 P.K.79 Yeniehir/ANKARA Nizar Kabbani _ Ben Beyrut UYARI: www.kitapsevenler.com Kitap sevenlerin yeni buluma noktasndan herkese merhabalar... Cehaletin yenildii, sevginin, iyiliin ve bilginin paylald yer olarak grdmz sitemizdeki tm e-kitaplar, 5846 sayl kanun'un ilgili maddesine istinaden, engellilerin faydalanabilmeleri amacyla ekran okuyucu, ses sentezleyici program, konuan "Braille Not Speak", kabartma ekran ve benzeri yardmc aralara, uyumlu olacak ekilde, "TXT", "DOC" ve "HTML" gibi formatlarda, tarayc ve OCR (optik karakter tanma) yazlm kullanlarak, sadece grme engelliler iin, hazrlanmaktadr. Tmyle cretsiz olan sitemizdeki e-kitaplar, "engelli-engelsiz elele" dncesiyle, hibir ticari ama gzetilmeksizin, tamamen gnlllk esasna dayal olarak, engelli-engelsiz yardmsever arkadalarmzn youn emei sayesinde, grme engelli kitap sevenlerin istifadesine sunulmaktadr. Bu e-kitaplar hibir ekilde ticari amala veya kanuna aykr olarak kullanlamaz, kullandrlamaz. Aksi kullanmdan doabilecek tm yasal sorumluluklar kullanana aittir. Sitemizin amac asla eser sahiplerine zarar vermek deildir. www.kitapsevenler.com web sitesinin amac grme engellilerin kitap okuma hak ve zgrln yceltmek ve kitap okuma alkanln pekitirmektir. Ben de bir grme engelli olarak kitap okumay seviyorum. Sevginin olduu gibi, bilginin de paylaldka pekieceine inanyorum. Tm kitap dostlarna, grme engellilerin kitap okuyabilmeleri iin gsterdikleri abalardan ve yaptklar katklardan tr teekkr ediyorum. Bilgi paylamakla oalr. Yaar Mutlu

LGL KANUN: 5846 sayl kanun'un "Altnc Blm-eitli Hkmler" blmnde yeralan "EK MADDE 11" : "ders kitaplar dahil, alenilemi veya yaymlanm yazl ilim ve edebiyat eserlerinin engelliler iin retilmi bir nshas yoksa hibir ticar ama gdlmeksizin bir engellinin kullanm iin kendisi veya nc bir kii tek nsha olarak ya da engellilere ynelik hizmet veren eitim kurumu, vakf veya dernek gibi kurulular tarafndan ihtiya kadar kaset, CD, braill alfabesi ve benzeri formatlarda oaltlmas veya dn verilmesi bu Kanunda ngrlen izinler alnmadan gerekletirilebilir."Bu nshalar hibir ekilde satlamaz, ticarete konu edilemez ve amac dnda kullanlamaz ve kullandrlamaz. Ayrca bu nshalar zerinde hak sahipleri ile ilgili bilgilerin bulundurulmas ve oaltm amacnn belirtilmesi zorunludur."

Bu e-kitap grme engelliler iin dzenlenmitir. Kitap taramak gerekten incelik ve beceri isteyen, zahmet verici bir itir. Ne mutlu ki, bir grme engellinin, dzgn taranm ve hazrlanm bir e-kitab okuyabilmesinden duyduu sevinci paylaabilmek tm zahmete deer. Sizler de bu mutluluu paylaabilmek iin bir kitabnz tarayp, kitapsevenler@gmail.com adresine gndermeyi ve bu isimsiz kahramanlara katlmay dnebilirsiniz. Bu kitaplar, size gelene kadar verilen emee ve kanunlara sayg gstererek, ltfen bu aklamalar silmeyiniz. Siz de bir grme engelliye, okuyabilecei formatlarda, bir kitap armaan ediniz... Teekkrler. Ne Mutlu Bilgi iin, Bilgece yaayanlara. www.kitapsevenler.com Tarayan Gkhan Aydner Nizar Kabbani _ Ben Beyrut