‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ و اﺑﻌﺎد اﻗﺘﺼﺎدی آن‬

‫‪www.Accportal.com‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬

‫ﻓﺼﻞ دوم ‪:‬‬

‫ﺑﻮدﺟﻪ و اﺑﻌﺎد اﻗﺘﺼﺎدی آن‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫ﺑﻮدﺟﻪ ﺷﺎﻫﺮگ ﺣﯿﺎﺗﯽ دوﻟﺖ اﺳﺖ؛ زﯾﺮا دوﻟﺖ ﺗﻤﺎم ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎی ﻣﺎﻟﯽ ﺧﻮد را اﻋﻢ از ﮐﺴﺐ درآﻣـﺪ و ﭘﺮداﺧـﺖ‬
‫ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎی ﺑﺮای اﺟﺮای ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎی ﻣﺘﻌﺪد و ﻣﺘﻨﻮع در ﭼﺎرﭼﻮب ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻮدﺟﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﻮدﺟـﻪ‬
‫آﯾﻨﻪ ﺗﻤﺎم ﻧﻤﺎی ﻫﻤﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ و ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎی دوﻟﺖ ﺑﻮده و ﻧﻘﺶ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻬـﻢ و ﺣﯿـﺎﺗﯽ در ﺗﻮﺳـﻌﻪ اﻗﺘـﺼﺎد ﻣﻠـﯽ‬
‫)‪(1‬‬
‫اﯾﻔﺎد ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﺘﺎﺛﺮ از ﺷﺮاﯾﻂ وﯾﮋه اﻗﺘﺼﺎدی ﺟﻮاﻣﻊ – و ﻧﻪ ﻧﻈﺮﯾﻪﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی – ﺗﺤﻮﯾﻞ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ‪ .‬ﺷـﺮاط‬
‫وﯾﮋه ﻧﻘﺶ و دﺧﺎﻟﺖ دوﻟﺖ را ﻧﯿﺰ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل وﻗﺘﯽ ﮐﻪ روزوﻟﺖ رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮر آﻣﺮﯾﮑـﺎ‬
‫ﺷﺪ آن ﮐﺸﻮر در ﺑﺤﺮان ﺑﯿﮑﺎری ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯿﺒﺮد‪ .‬او از ﯾﮏ ﺣﺮﮐﺖ ﺿﺮوری ﮐﻪ ﮐﻨﮕﺮه ﻧﯿـﺰ ﻣﻮاﻓـﻖ آن ﺑـﻮد‪ ،‬ﯾﻌﻨـﯽ‬
‫اﯾﺠﺎد ﻣﺸﺎﻏﻞ ﺟﺪﯾﺪ‪ ،‬ﺣﻤﺎﯾﺖ ﮐﺮد‪ .‬او ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻧﻈﺮﯾﻪ اﻗﺘﺼﺎدی ﻗﺮار ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬آﻧﭽﻪ او را ﺗﺤـﺖ ﺗـﺎﺛﯿﺮ ﻗـﺮار‬
‫ﻣﯽداد رﻗﻢ ﺑﺎﻻی ﺑﯿﮑﺎری ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺤﺮان ﻧﻘﻄﻪ ﻋﻄﻔﯽ ﺑﺮای آن ﮐﺸﻮر ﺑـﻪ ﺷـﻤﺎر ﻣـﯽرﻓـﺖ‪ .‬ﻗﺒـﻞ از آن ﺗﻔﮑـﺮ‬
‫ﺣﺎﮐﻢ‪ ،‬دﺧﺎﻟﺖ ﺣﺪاﻗﻞ دوﻟﺖ در اﻣﻮر اﻗﺘﺼﺎدی ﺑﻮد و ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﯾﻦ دوﻟﺖ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ دوﻟﺖ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬ﺑﺤـﺮان‬
‫ﺑﯿﮑﺎری ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﮐﻪ دﯾﮕﺮ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﯾﻦ دوﻟﺖ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ دوﻟﺖ ﻣﺤﺴﻮب ﻧﺸﻮد روزوﻟﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎی ﻋﻈـﯿﻢ ﻋﻤـﻮﻣﯽ‬
‫)‪(2‬‬
‫اﻧﺠﺎم داد ﺗﺎ از ﺑﺤﺮان ﺑﯿﮑﺎری ﮐﺸﻮر را ﺧﺎرج ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ ﮐﻪ دوﻟﺖ اﯾﺮان ﺑﯿﺶ از دو ﺳﻮم درآﻣﺪﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎد ﻣﻠﯽ ﯾﺎ اﻗﺘﺼﺎد ﮐﻼن راﺑﺨﻮد اﺧﺘﺼﺎص داده‬
‫و ﻣﻌﺎدل ﻫﻤﯿﻦ ﻣﺒﻠﻎ را ) ﺑﺎ ﻓﺮض ﻧﺪاﺷﺘﻦ ﮐﺴﺮی ﺑﻮدﺟﻪ( در ﻗﺎﻟﺐ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ و ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎی ﺧﻮد ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪،‬‬
‫اﻫﻤﯿﺖ و ﻧﻘﺶ ﺑﻮدﺟﻪ را در ﻫﺪاﯾﺖ و ﺟﻬﺖ دﻫﯽ ﺑﻪ ﺑﺨﺸﻬﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻗﺘﺼﺎد ﺟﺎﻣﻌﻪ آﺷﮑﺎرﻣﯽﺳﺎزد؛ ﺑﻄﻮرﯾﮑـﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺟﺮات ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ ﻧﻮع ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ و ﺗﻮﺳﻌﻪ در ﺑﺨﺸﻬﺎ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن اﻗﺘﺼﺎد ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣـﺪﯾﻮن ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪرﯾـﺰی‬
‫ﻋﻤﻠﯿﺎت دوﻟﺖ در ﻗﺎﻟﺐ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻮده و ﻫﻤﯿﻨﻄﻮر ﻫﺮ ﻧﻮع ﻋﻘـﺐ ﻣﺎﻧـﺪﮔﯽ و ﻋـﺪم ﺗﻮﺳـﻌﻪ در ﺑﺨـﺸﻬﺎی ﻣﺨﺘﻠـﻒ‬
‫)‪(3‬‬
‫اﻗﺘﺼﺎدی ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﻧﻮاﻗﺺ و ﮐﻤﺒﻮدﻫﺎی ﻧﻈﺎم ﺑﻮدﺟﻪﺑﻨﺪی ﻧﺴﺒﺖ داد‪.‬‬
‫ﺟﻨﺒﻪ اﻗﺘﺼﺎدی ﺑﻮدﺟﻪ‪:‬‬
‫ﻓﺮض اﻗﺘﺼﺎداﻧﺎن ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺼﻤﯿﻤﺎت ﺑﻮدﺟﻪ ای در ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﻣﺤﺪودﯾﺘﻬﺎی ﻣﺎﻟﯽ اﺗﺨﺎذ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و‬
‫ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑـﻪ اﻧﺘﺨـﺎب ﺑﻬﺘـﺮﯾﻦ ﺗـﺼﻤﯿﻤﺎت ﮐﻤـﮏ ﮐﻨـﺪ‪ .‬ﻫـﺮ ﮐـﺪام از ﺗـﺼﻤﯿﺎت‬
‫ﺑﻮدﺟﻪای ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺑﺎﻟﻘﻮهای دارد ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺣﺎﺻﻞ ﺷﻮد ﯾﺎ ﺣﺎﺻﻞ ﻧﺸﻮد‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻫﺮ ﮐﺪام ﻣﺸﻤﻮل "ﻫﺰﯾﻨـﻪ‬

‫‪١‬‬
 ‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ و اﺑﻌﺎد اﻗﺘﺼﺎدی آن‬
‫‪www.Accportal.com‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬

‫ﻓﺮﺻﺖ")‪ (4‬ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬اﮔﺮ ﭘﻮل ﻣﻮﺟﻮد ﺻﺮف ﯾﮏ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﮔﺮدد ﺑﺮای ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ دﯾﮕـﺮ اﻋﺘﺒـﺎری ﻧﻤـﯽﻣﺎﻧـﺪ ﯾـﺎ اﻋﺘﺒـﺎر‬
‫ﮐﻤﺘﺮی ﺧﻮاﻫﺪ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ﻫﺮ ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮی‪ ،‬ﻓﺮﺻﺘﻬﺎﯾﯽ از دﺳﺖ ﻣﯽرود و ﻣﻌﻤﻮﻻً ﭘـﻮل ﮐـﺎﻓﯽ ﺑـﺮای‬
‫اﺟﺮای ﻫﻤﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﻣﻮﺟﻮد ﻧﻤﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﻧﺘﺨﺎب راﻫﮑﺎرﻫﺎ ﻣﯽﺗﻮان از ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ اﻗﺘﺼﺎدی ﺑـﺮای ارزﯾـﺎﺑﯽ‬
‫" ﻫﺰﯾﻨﻪ – ﻓﺎﯾﺪه" )‪ (5‬ﺑﻬﺮه ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪای اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺑﺮﮔﯿﺮﻧﺪه ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻓﺮﺻﺖ ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ازﺳﻮی دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ دﺧﻞ و ﺧﺮج ﯾﺎ در ﻣﺤﺪوده اﻗﺘﺼﺎد ﺧﺮد اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﻮدﺟﻪ واﺣﺪﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی‬
‫ﺧﺼﻮﺻﯽ را در ﺑﺮ ﻣﯽﮔﯿﺮد و ﯾﺎ در ﻣﺤﺪوده اﻗﺘﺼﺎد ﮐﻼن ﺑﻮدﺟﻪرﯾﺰی از ﻧﻈﺮ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻣﺎﻟﯽ دوﻟـﺖ ﯾـﺎ ﺟﺎﻣﻌـﻪ را‬
‫ﺷﺎﻣﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬از اﯾﻦ ﻧﻈﺮ ﺑﻮدﺟﻪ در ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻣﺎﻟﯽ دوﻟﺖ ﯾﺎ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﺎﻟﯽ و ﺑﻮدﺟﻪ اﻗﺘﺼﺎی‬
‫ﻣﺮﺳﻮم ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫زﻣﺎﻧﯿﮑﻪ راﺑﻄﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺎ اﻗﺘﺼﺎد ﻣﻠﯽ ﻣﻄﺮح ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻧﻘﺶ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﻋﺎﻣﻞ ﺗﺜﺒﯿﺖ ﮐﻨﻨـﺪه ﻧﻮﺳـﺎﻧﺎت‬
‫اﻗﺘﺼﺎدی ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﻘﺶ ﮐﻼن اﻗﺘـﺼﺎدی را در اﻗﺘـﺼﺎد ﻣﻠـﯽ دارد‪ .‬اﯾـﻦ ﻧﻘـﺶ در‬
‫ﺑﺮﮔﯿﺮﻧﺪه ﺗﺎﺛﯿﺮاﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮ ﺗﻌﺎدﻟﻬﺎ اﺳﺎﺳﯽ اﻗﺘﺼﺎد و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺮ ﮐﻞ اﻗﺘﺼﺎد دارد‪ .‬از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺣـﺪود‬
‫ﻧﯿﻤﯽ از ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎی دوﻟﺘﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻐﯿﺮاﺗﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻘﺶ ﺧﺎص دوﻟﺖ در ﺑﻮدﺟﻪ ﮐـﺎﻣﻼً ﻣـﺸﺨﺺ اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﺗﻤﺎﯾﻞ ﺑﻪ اﺻﻼح ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ دوﻟﺖ و ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎی ﺑﻮدﺟﻪ ﭼﯿﺰ ﺟﺪﯾﺪی ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﻧﻘﺎط ﺿـﻌﻒ دوﻟـﺖ ﮐـﻪ از‬
‫دﯾﺮ ﺑﺎز ﻣﺤﺴﻮس ﺑﻮده اﯾﻨﮑﻪ واﺣﺪﻫﺎی دوﻟﺘﯽ)‪ (6‬ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎی ﺑﺮوﮐﺮاﺗﯿﮏ ﺗﻮﺟﻪ دارﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺮ ﻧﺘﺎﯾﺠﯽ ﮐـﻪ‬
‫)‪(7‬‬
‫ﺑﺮای ﺷﻬﺮوﻧﺪان ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽآورﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺳﯿﺎﺳﺘﻬﺎی ﭘﻮﻟﯽ و ﻣﺎﻟﯽ ﺻﺤﯿﺤﯽ ﺑﻨﯿﺎﻧﮕـﺬاری ﺷـﻮد‪ ،‬ﭼـﻮن ﻫـﺮ ﯾـﮏ از اﻗـﻼم‬
‫درآﻣﺪ و ﻫﺰﯾﻨﻪ ﮐﻪ در ﺑﻮدﺟﻪ ﮐﻢ ﯾﺎ زﯾﺎد ﻣﯽﺷﻮد ﺗﺎﺛﯿﺮ اﻗﺘﺼﺎدی ﺧﺎص ﺧﻮد رادارد‪ .‬در ﺑﺤﺚ ﺗﻌﺎدﻟﻬﺎی اﺳﺎﺳـﯽ‬
‫ﺳﻪ ﻧﻘﺶ ﺗﻌﺎدﻟﻬﺎ ﻣﻄﺮح ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺗﻌﺎدل ﭘﻮﻟﯽ‪ ،‬ﺗﻌﺎدل ارزی و ﺗﻌﺎدل اﺷﺘﻐﺎل‪ .‬اﮔﺮ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑـﻪ ﻃﺮﯾـﻖ ﻣﻌﻘﻮﻻﻧـﻪ و‬
‫ﺑﺪون رﻋﺎﯾﺖ اﺻﻮل ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺷﻮد‪ ،‬ﯾﺎ اﻫﺪاف دوﻟﺖ ﺑﻪ ﻋﻠﻞ ﺳﯿﺎﺳﯽ و اداری روﺷﻦ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳـﺖ‬
‫)‪(8‬‬
‫اﯾﻦ ﺗﻌﺎدﻟﻬﺎ را دﮔﺮﮔﻮن ﺳﺎﺧﺘﻪ‪ ،‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺗﻌﺎدل ﮐﻼن اﻗﺘﺼﺎدی ﯾﮏ ﮐﺸﻮر را دﭼﺎر ﻧﻮﺳﺎن و ﺑﺤﺮان ﺳﺎزد‪.‬‬
‫ﯾﮑﯽ از ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﻬﻢ در ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎی دوﻟﺘﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﻌﯿﺎرﻫـﺎی ﻋﻠﻤـﯽ در ﻣﺨـﺎرج و ﻫﺰﯾﻨـﻪﻫـﺎی‬
‫دﺳﺘﮕﺎﻫﻬﺎﺳﺖ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ ﻫﺮ ﭘﺮوژه‪ ،‬ﻃﺮح و ﯾﺎ ﻫﺰﯾﻨﻪای ﮐﻪ در دﺳﺘﮕﺎه دوﻟﺘﯽ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﮔﯿﺮد ﻫﺰﯾﻨـﻪﻫـﺎی‬
‫ﺳﺮﻣﺎﯾﻪای و ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎی ﺟﺎری‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎی ﺑﻬﺮهﺑﺮداری دارد‪ .‬ﻫﺪف از ﺻﺮف اﯾﻦ ﻫﺰﯾﻨـﻪﻫـﺎ ﺑﺪﺳـﺖ آوردن‬
‫ﻣﻨﺎﻓﻌﯽ ﺑﺮای ﻣﺮدم و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮐﻞ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺴﺐ ﻗﺎﻋﺪه ﺑﻬﯿﻨﻪﺳﺎزی ﺑﺎﯾﺪ ﺑـﻪ ﺣـﺪاﮐﺜﺮ ﺑﺮﺳـﺪ‪ .‬ﺗﺤﻠﯿـﻞ‬
‫"ﻫﺰﯾﻨﻪ– ﻓﺎﯾﺪه" اﺑﺰارﯾﺴﺖ ﻋﻠﻤﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ارزﯾﺎﺑﯽ و ﺗـﺸﺨﯿﺺ ﭘـﺮوژهﻫـﺎ و ﻃﺮﺣﻬـﺎ و اﻧﺘﺨـﺎب ﺑﻬﯿﻨـﻪ ﺑـﯿﻦ آﻧﻬـﺎ‬
‫ﻣﯽﭘﺮدازد‪ .‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﯾﻨﮑﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ دوﻟﺖ در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﯽ ﻣﺮدم در ﻃﺮﺣﻬﺎی دوﻟﺘﯽ ﻏﯿﺮ ﻣﻮﺟﻪ ﻫﺪر ﻧـﺮود و‬
‫ﺑﯿﻬﻮده ﺗﻠﻒ ﻧﺸﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻗﺒﻞ از اﯾﻨﮑﻪ دوﻟﺖ ﺗﻌﻬﺪ ﭘﺮداﺧﺘﻬﺎی ﺟﺪﯾﺪی را در ﺑﻮدﺟـﻪ ﺳـﺎﻻﻧﻪ ﺧـﻮد ﺑﭙـﺬﯾﺮد‪ ،‬اﺑﺘـﺪاء‬
‫ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ ﻫﺮ دﺳﺘﮕﺎه دوﻟﺘﯽ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻧﺎﺷﯽ از اﺟﺮای ﻫﺮ ﻃﺮح ﯾﺎ ﭘﺮوژه ﺟﺪﯾﺪ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺧﻮد را و ﻣﺨﺎرج ﻣﺮﺑﻮط ﺑـﻪ‬
‫آن را ﻣﻮرد ارزﯾﺎﺑﯽ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻗﺮار دﻫﺪ و ﻣﺸﺨﺺ ﺷﻮد ﮐﻪ آﯾﺎ ﻣﺠﻤﻮع ﻣﻨﺎﻓﻊ اﯾﻦ ﻃﺮح ﯾﺎ ﭘﺮوژه ﺑﺮ ﻫﺰﯾﻨـﻪﻫـﺎی‬

‫‪٢‬‬
 ‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ و اﺑﻌﺎد اﻗﺘﺼﺎدی آن‬
‫‪www.Accportal.com‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬

‫آن ﻓﺰوﻧﯽ دارد ﯾﺎ ﻧﻪ؟ اﮔﺮﻣﻨﺎﻓﻊ اﺟﺮای ﯾﮏ ﭘﺮوژه را ﺑﻪ ﻋﻼﻣﺖ )‪ (B‬ﻧﺸﺎن دﻫﯿﻢ و ﻣﺨﺎرج آن را ﺑﺎ )‪ (C‬ﻧـﺴﺒﺖ‬
‫‪B‬‬
‫ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ اﯾﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺰرﮔﺘﺮ از ﯾﮏ ﺑﻮد اﻧﺠﺎم ﭘﺮوژه اﻗﺘﺼﺎدی اﺳﺖ وﻟﯽ دﻟﯿﻞ اﻧﺘﺨﺎب آن‬
‫‪C‬‬
‫ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯿﮑﻪ ﯾﮏ ﭘﺮوژه اﻗﺘﺼﺎدی ﺗﺸﺨﯿﺺ داده ﺷﺪ‪ ،‬در ﺻﻮرﺗﯽ اﻧﺘﺨﺎب ﻣـﯽﺷـﻮد ﮐـﻪ اوﻻً ﻣﻨـﺎﻓﻊ آن ﺑـﺮ‬
‫ﻣﺨﺎرﺟﺶ ﻓﺰوﻧﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪﺛﺎﻧﯿﺎً ﻣﻨﺎﻓﻊ آن از ﺳﺎﯾﺮ ﭘﺮوژهﻫﺎ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت در ﺑﺨـﺶ دوﻟﺘـﯽ‬
‫ﻗﺪری ﻣﺸﮑﻞ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺣﻞ آن ﻣﯽﺗﻮان از ﻗﯿﻤﺘﻬﺎی ﺳﺎﻟﯿﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫ﺗﺎﺛﯿﺮ اﻗﺘﺼﺎد ﺑﺮ ﺑﻮدﺟﻪ‬
‫در ﺑﺮرﺳﯿﻬﺎی ﮐﺎﻣﻞ‪ ،‬ﻋﺎﻣﻠﻬﺎی اﻗﺘﺼﺎدی‪ ،‬ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ دوﻟﺖ ﻋﺎﻣﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻧﻈﺮ اﻗﺘﺼﺎدی‪ ،‬ﻧﻘﺶ‬
‫اﺻﻠﯽ آن اﻧﺠﺎم ﺧﺪﻣﺎت ﻏﯿﺮ اﻧﺘﻔﺎﻋﯽ و ﻏﯿﺮ ﻣﺒﺎدﻟﻪ در ﺑﺎزار ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﮐﺸﻮر ﻣﺎ ﺣﺪود ‪ 95‬درﺻـﺪ درآﻣـﺪ ﻣﻠـﯽ را‬
‫دوﻟﺖ ﮐﻨﺘﺮل ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ (9).‬اﻣﺮوزه اﯾﻦ ﻋﻘﯿﺪه وﺟﻮد دارد ﮐﻪ دوﻟﺖ ﻗﺎدر اﺳﺖ درﻫﺮ ﺑﺨﺶ از اﻗﺘﺼﺎد ﺗﻐﯿﯿﺮاﺗـﯽ اﯾﺠـﺎد‬
‫ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﮐﻪ دوﻟﺖ ﺑﺮای ﮐﻤﮏ ﺑﻪ اﻗﺘﺼﺎد ﭼﻪ ﮐﺎری را ﺑﺎﯾﺪ ﯾﺎ ﻧﺒﺎﯾﺪ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺧﻮاﺳـﺘﻪ ﻣﻄﻠـﻮب‬
‫ﻣﺜﻼً ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﯿﮑﺎری ﯾﺎ ﺣﺪاﻗﻞ ﺗﻮرم دﺳﺖ ﯾﺎﺑﺪ‪ ،‬ﺗﻮاﻓﻖ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﺑﺮ روی دو ﻋﺎﻣﻞ ﻣﺸﮑﻞ آﻓﺮﯾﻦ ﻧﯿﺰ ﺗﻮاﻓﻖ وﺟﻮد‬
‫دارد‪ :‬ﺑﯿﮑﺎری ﺷﺪﯾﺪ و اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﺪاوم ﻗﯿﻤﺘﻬﺎ در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ در ارزش ﮐﺎﻻ و ﮐﯿﻔﯿﺖ آن ﺗﻐﯿﯿﺮی ﺣﺎﺻﻞ ﻧﺸﻮد‪ .‬ﻫﺮ دوی‬
‫اﯾﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺸﮑﻼت ﻣﻬﻤﯽ را ﺑﺮای ﻣﺮدم در ﭘﯽ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ .‬ﺑﯿﮑﺎری ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﻣﻌﻨﺎﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺑـﺴﯿﺎری از ﻣـﺮدم‬
‫ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﺷﻐﻞ‪ ،‬ﺷﻐﻠﯽ ﭘﯿﺪا ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم رﮐﻮد اﻗﺘﺼﺎدی‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎد رﺷﺪ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ ﯾﺎ رﺷﺪ ﺑـﺴﯿﺎر ﮐﻤـﯽ‬
‫دارد؛ در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎ ﭘﻮل ﮐﺎﻓﯽ ﺑﺮای ﯾﮏ زﻧﺪﮔﯽ راﺣﺖ درﯾﺎﻓﺖ ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺗﻮرم ﻏﺎﻟﺒﺎً ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﻣﻌﻨﺎﺳـﺖ ﮐـﻪ‬
‫ﻣﺮدم ﺑﺎﻣﻘﺪار ﭘﻮل ﻣﻌﯿﻨﯽ ﮐﻪ دارﻧﺪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﮐﺎﻻ و ﺧﺪﻣﺎت ﮐﻤﺘﺮی ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻗﺒﻞ از آن ﺧﺮﯾﺪاری ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﻓﺮاد ﺑـﺎ‬
‫درآﻣﺪ ﺛﺎﺑﺖ ازﺗﻮرم آﺳﯿﺐ ﻣﯽﺑﯿﻨﻨﺪ‪ .‬رﮐﻮد اﻗﺘﺼﺎدی و ﺗﻮرم ﺑﺮ ﺧﻼف ﻣﯿﻞ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ ﻫﻤﻮاره در ﺟﻮاﻣـﻊ وﺟـﻮد داﺷـﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻈﺮﯾﻪﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی ﺑﻄﻮر وﺳﯿﻌﯽ ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ دو ﻋﺎﻣﻞ ﻣﺸﮑﻞ آﻓﺮﯾﻦ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽآﯾﻨـﺪ‬
‫و ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽﺗﻮان از ﺑﺮوز آﻧﻬﺎ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی ﮐﺮد‪ .‬اﺑﺰارﻫﺎی ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ اﯾﻦ ﻣﺸﮑﻼت‪ ،‬اﺑﺰارﻫـﺎی ﺳﯿﺎﺳـﺖ ﻣـﺎﻟﯽ و ﭘـﻮﻟﯽ‬
‫ﺑﻮدهاﻧﺪ ﮐﻪ در ﻫﺮ ﺑﻮدﺟﻪ دوﻟﺘﯽ ﮔﻨﺠﺎﻧﺪه ﺷﺪهاﻧﺪ‪(10).‬در ﻧﻈﺮﯾـﻪ ﭘﺮدازﯾﻬـﺎی اﻗﺘـﺼﺎدی ﻓﻠـﺴﻔﻪ وﺟـﻮدی دوﻟـﺖ در‬
‫)‪(11‬‬
‫اﻗﺘﺼﺎد ﺑﻪ اﺧﺘﺼﺎر ﻣﻮارد زﯾﺮ ﺑﯿﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ -1‬اﯾﺠﺎد رﻗﺎﺑﺖ ﺑﯿﻦ ﻓﻌﺎﻻن ﺗﻮﻟﯿﺪی درﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﯽ‬
‫‪ -2‬ﻧﯿﺎز ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺎت ﻣﻠﯽ و ﺟﻤﻌﯽ‬
‫‪ -3‬اﯾﺠﺎد اﺷﺘﻐﺎل ﮐﺎﻣﻞ از ﻃﺮﯾﻖ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﮔﺰارﯾﻬﺎی ارﺷﺎدی و ﻣﺪﯾﺮﯾﺘﯽ و ﻫﺪاﯾﺖ ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎی اﻗﺘﺼﺎدی ﺟﺎﻣﻌﻪ‪.‬‬
‫‪ -4‬اﯾﺠﺎد رﺷﺪ ﺳﺮﯾﻊ در ﺗﻮﻟﯿﺪ و درآﻣﺪ ﻣﻠﯽ از ﻃﺮﯾﻖ ﺑﻮدﺟﻪ دوﻟﺖ و ﺳﯿﺎﺳﺘﻬﺎی اﺗﺨﺎذ ﺷﺪه در ﺑﻮدﺟﻪ‪.‬‬
‫‪ -5‬ﺗﻌﺪﯾﻞ درآﻣﺪﻫﺎ از ﻃﺮﯾﻖ اﺧﺬ ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﻬﺎﯾﯽ از درآﻣﺪﻫﺎی ﺳﺎﻻﻧﻪ اﻓﺮاد و اﻧﺘﻘﺎل آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻃﺒﻘﺎت ﻣﺤﺮوم و زﯾـﺮ‬
‫ﺧﻂ ﻓﻘﺮ‪.‬‬

‫‪٣‬‬
 ‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ و اﺑﻌﺎد اﻗﺘﺼﺎدی آن‬
‫‪www.Accportal.com‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬

‫از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﺑﻮدﺟﻪﺑﻨﺪی و اﺧﺘﺼﺎص دادن ﻣﻨﺎﺑﻊ و اﻣﮑﺎﻧﺎت ﻣﺎﻟﯽ ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﺿﺎﻣﻦ اﺟـﺮای ﮐﻠﯿـﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪرﯾﺰﯾﻬـﺎی‬
‫اﻗﺘﺼﺎدی اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻻزم ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ در ﻫﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی ژاﻋﻢ از ﮐﻮﺗﺎه ﻣﺪت ‪ ،‬ﻣﯿـﺎن ﻣـﺪت و ﺑﻠﻨـﺪ ﻣـﺪت‬
‫)‪(12‬‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﺨﺼﯿﺺ اﻋﺘﺒﺎرات ﻻزم در زﻣﺎﻧﻬﺎی ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪه ﺗﻮﺟﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺗﻌﺎدل اﻗﺘﺼﺎدی و ﻣﺨﺎرج دوﻟﺖ‬
‫ﻣﻨﻈﻮر از ﻣﺨﺎرج دوﻟﺖ‪ ،‬ﻋﺒﺎرت از ﻫﺰﯾﻨﻪ ﯾﺎ ﺑﻬﺎی ﮐﺎﻻ و ﺧﺪﻣﺎﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺣﺪود ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎی دوﻟـﺖ ﭘﺮداﺧـﺖ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎی دوﻟﺖ ﺑﻪ ﺳﻪ ﮔﺮوه ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎی ﺟﺎری ‪ ،‬ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎی ﺳﺮﻣﺎﯾﻪای و ﻫﺰﯾﻨـﻪﻫـﺎی اﻧﺘﻘـﺎﻟﯽ ﺗﻘـﺴﯿﻢ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ (13).‬و در ﺣﺎﻟﺖ ﮐﻠﯽ ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺨﺎرج دوﻟﺖ ﯾﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺨـﺎرج ﻣـﺼﺮﻓﯽ اﺳـﺖ ﯾـﺎ ﺑـﻪ ﺻـﻮرت‬
‫ﻣﺨﺎرج ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬاری ﮐﻪ ﻣﺠﻤﻮع ﻣﺨﺎرج ﻣﺬﮐﻮر ﺑﺎ ﻣﺨﺎرج اﻗﺘﺼﺎد ﺧﺼﻮﺻﯽ‪ ،‬ﻣﺨﺎرج ﮐﻞ را ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽآورد؛‬
‫ﻣﺨﺎرج اﻗﺘﺼﺎد ﺧﺼﻮﺻﯽ‪ ) +‬ﻣﺼﺮﻓﯽ ‪ +‬ﺳﺮﻣﺎﯾﻪای( ﻣﺨﺎرج دوﻟﺖ= درآﻣﺪ ﻣﻠﯽ= ﻣﺨﺎرج ﮐﻞ‬
‫) واردات‪ -‬ﺻﺎدرات( ‪ +‬ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎی دوﻟﺖ‪ +‬ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬاری ‪ +‬ﻣﺼﺮف ﺟﺎﻣﻌﻪ = در آﻣﺪ ﻣﻠﯽ‬
‫ﯾﺎ‬
‫)‪Y=C+I+G(X-M‬‬
‫در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺨﺎرج ﮐﻞ ‪،‬ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﻠﯽ ﻗﺮار دارد و ﺗﻌﺎدل اﻗﺘﺼﺎدی از ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻣﺨﺎرج ﮐﻞ و ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﻠﯽ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪ .‬ﺑـﺎ‬
‫اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﺨﺎرج ﮐﻞ‪ ،‬ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﻠﯽ ﺗﺎ ﺣﺪ اﺷﺘﻐﺎل ﮐﺎﻣﻞ اﻓﺰاﯾﺶ ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﭘﺲ از اﺷﺘﻐﺎل ﮐﺎﻣﻞ‪ ،‬اﻓـﺰاﯾﺶ ﻣﺨـﺎرج‬
‫دوﻟﺖ ﺑﺎاﻓﺰاﯾﺶ ﻗﯿﻤﺘﻬﺎ ﺗﻮام ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬اﻓﺰاﯾﺶ ارزش ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﻠﯽ‪ ،‬اﻓﺰاﯾﺶ اﺳﻤﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﺣﺎﺻﻞ ﺑـﺎﻻ رﻓـﺘﻦ‬
‫ﻗﯿﻤﺖ ﺗﻤﺎم ﺷﺪه ﺗﻮﻟﯿﺪ ﯾﺎ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻦ ﻧﺎﻣﺘﻨﺎﺳـﺐ ﺑﻬـﺎی ﻋﻨﺎﺻـﺮ ﺗﻮﻟﯿـﺪ اﺳـﺖ‪ .‬در ﮐـﺸﻮر ﻣـﺎ ﺗﻌـﺎدل‬
‫اﻗﺘﺼﺎدی اﻏﻠﺐ در وﺿﻌﯿﺖ اﺷﺘﻐﺎل ﻧﺎﻗﺺ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﺨﺎرج دوﻟﺖ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﻗﯿﻤﺘﻬـﺎ‬
‫ﻣﻮاﺟﻪ اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮ ﻗﺒﻞ از اﺷﺘﻐﺎل ﮐﺎﻣﻞ ﻧﯿﺰ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﺨﺎرج دوﻟﺖ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﻗﯿﻤﺖ ﺗﻮﻟﯿﺪات ﻫﻤﺮاه ﺷﻮد‪ .‬در‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺎ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺗﻨﮕﻨﺎﻫﺎی ﺗﻮﻟﯿﺪ ی ﮐﻪ ﻧﺎﺷﯽ از ﻓﻘﺪان زﯾﺮﺑﻨﺎﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﯿﻦ ﻋﻨﺎﺻﺮ‬
‫ﺗﻮﻟﯿﺪی ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ ﻻزم وﺟـﻮد ﻧـﺪارد و ﺗﻮﻟﯿـﺪ از اﻧﻌﻄـﺎف ﻻزم ﺑﺮﺧـﻮردار ﻧﯿـﺴﺖ و ﺑـﻪ ﻫﻨﮕـﺎم ﺗﺤـﻮل اﻗﺘـﺼﺎدی‬
‫ﻧﯿﺰﻗﯿﻤﺘﻬﺎی ﺗﻮﻟﯿﺪ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﻟﺬا در اﺟﺮای ﺳﯿﺎﺳﺖ اﺷﺘﻐﺎلزاﯾﯽ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ وﺿﻊ اﻗﺘﺼﺎدی ﮐﺸﻮرﻫﺎ را ﮐﺎﻣﻼً در‬
‫)‪(14‬‬
‫ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ‬
‫ﺗﻌﺎدل اﻗﺘﺼﺎدی درآﻣﺪﻫﺎی دوﻟﺖ‬
‫ﻣﺎﻟﯿﺎت ﻗﺴﻤﺘﯽ از درآﻣﺪ ﯾﺎ داراﯾﯽ اﻓﺮاد اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﺨﺎرج ﻋﻤﻮﻣﯽ و اﺟﺮای ﺳﯿﺎﺳـﺘﻬﺎی ﻣـﺎﻟﯽ در‬
‫راﺳﺘﺎی ﺣﻔﻆ ﻣﻨﺎﻓﻊ اﻗﺘﺼﺎدی‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﺳﯿﺎﺳﯽ ﮐﺸﻮر ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻗﻮاﻧﯿﻦ و ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ اﻫﺮﻣﻬـﺎی اداری و اﺟﺮاﯾـﯽ‬
‫دوﻟﺖ وﺻﻮل ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﯾﮑﯽ از ﺑﺎاﻫﻤﯿﺖﺗﺮﯾﻦ واﻣﻬﺎی ﺗﺎﻣﯿﻦ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎی دوﻟﺘﻬﺎ ﺟﻤﻊآوری وﺻﻮل اﻧﻮاع ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﻬﺎﺳﺖ‪ .‬ﺻﺎﺣﺒﻨﻈﺮان اﻗﺘـﺼﺎدی‬
‫و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﮐﻪ درآﻣﺪﻫﺎی ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ در راﺳﺘﺎی ﺗﺎﻣﯿﻦ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎی دوﻟﺘﻬـﺎ ﺷـﺮاﯾﻂ ﻧـﺎﻣﻄﻠﻮب اﻗﺘـﺼﺎدی آن را‬

‫‪۴‬‬
 ‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ و اﺑﻌﺎد اﻗﺘﺼﺎدی آن‬
‫‪www.Accportal.com‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬

‫ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﺑﻬﺒﻮد ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ‪ .‬ﺳﻬﻢ درآﻣﺪﻫﺎی ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ دوﻟﺘﻬﺎ از ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ داﺧﻠﯽ اﻗﺘﺼﺎد ﮐـﺸﻮرﻫﺎ ﻣﻌﻤـﻮﻻً ﻗﺎﺑـﻞ‬
‫‪(15).‬‬
‫ﺗﻮﺟﻪ اﺳﺖ‬
‫در اﻏﻠﺐ ﮐﺸﻮرﻫﺎی ﺗﻮﺳﻌﻪ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺗﺎ ‪ %90‬درﺻﺪ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎی ﺟﺎری دوﻟﺖ از ﻣﺤﻞ درﯾﺎﻓﺖﻫـﺎی ﻣﺎﻟﯿـﺎﺗﯽ ﺗـﺎﻣﯿﻦ‬
‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در اﯾﺮان ﻓﻘﻂ ‪ 20‬ﺗﺎ ‪ 35‬درﺻﺪ ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﻤﻮﻣﯽ دوﻟﺖ از ﻣﺤﻞ درﯾﺎﻓﺘﻬﺎی ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﻫـﺴﺘﻨﺪ ﮐـﻪ ﺑـﺴﯿﺎر‬
‫ﻧﺎﭼﯿﺰ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ‪ .‬ﺣﺪود ‪ 65‬اﻟﯽ ‪ 70‬درﺻﺪ از درﯾﺎﻓﺘﻬﺎی ﺣﺎﺻﻞ ﻓﺮوش ﻧﻔﺖ‪ ،‬ﮐﺎﻻ و ﺧﺪﻣﺎت و ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﺎﻧﮏ‬
‫)‪(16‬‬
‫ﻣﺮﮐﺰی ﺗﺎﻣﯿﻦ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺪهای از ﺻﺎﺣﺒﻨﻈﺮان ﻣﺎﻟﯿﺎت را ﻣﺒﻠﻐﯽ ﻣﯽداﻧﻨﺪ ﮐﻪ دوﻟﺖ از‪ ،‬ﺷﺮﮐﺘﻬﺎ و ﻣﻮﺳﺴﺎت ﻃﺒﻖ ﻗـﺎﻧﻮن ﺑـﺮای ﺗﻘﻮﯾـﺖ‬
‫)‪(17‬‬
‫ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺣﮑﻮﻣﺖ و ﺗﺎﻣﯿﻦ ﻣﺨﺎرج ﻋﺎﻣﻪ ﻣﯽﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮرﯾﮑﻪ در ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻓﻮق ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻣﺎﻟﯿﺎت ﺑﺮای ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﺨﺎرج ﻋﻤﻮﻣﯽ اﺳـﺖ‪ .‬ﻣﺨـﺎرج ﻋﻤـﻮﻣﯽ ﺷـﺎﻣﻞ ﮐﻠﯿـﻪ ﻣﺨـﺎرج دوﻟـﺖ در ﺧـﺼﻮص‬
‫ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎی اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻗﺎﻧﻮن در ﺳﻄﻮح ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ ﻋﻬﺪه دوﻟﺖ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﻫـﺪف اﺻـﻠﯽ‬
‫ﻣﺨﺎرج ﻋﻤﻮﻣﯽ رﺳﯿﺪن ﺑﻪ اﺻﻞ ﺣﺪ ﻣﺰاج ) اﺻﻞ ‪ (18) (MSA‬ﯾﺎ اﺻﻞ ﺣﺪاﮐﺜﺮ رﻓﺎه ﮐﻞ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳـﺖ ﮐـﻪ‬
‫ﺑﻌﻨﻮان اﺻﻞ ﻫﺎدی ﺳﯿﺎﺳﺘﮕﺬاری دوﻟﺖ و ﺳﺎﺧﺖ دﻫﻨﺪه ﻣﺎﻟﯿﻪ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽآﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻣﺎﻟﯿﺎت ﺑﺮای اﺟﺮای ﺳﯿﺎﺳﺘﮕﺰاری ﻣﺎﻟﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﺟﺮای ﺳﯿﺎﺳﺘﮕﺬاری ﻣﺎﻟﯽ دارای ﺳﻪ دﺳﺘﻪ اﺛﺮ ﻣﻬﻢ ﺑﻮده ﮐﻪ‬
‫ﻋﺒﺎرت اﻧﺪازه آﺛﺎب اﻗﺘﺼﺎدی‪ ،‬آﺛﺎر اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬آﺛﺎر ﺳﯿﺎﺳﯽ‪.‬‬
‫آﺛﺎر اﻗﺘﺼﺎدی اﺟﺮای ﺳﯿﺎﺳﺘﮕﺬاری ﻣﺎﻟﯽ در ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﻣﺤﺪودﯾﺖ ﻣﺼﺮف ﯾﮏ ﮐـﺎﻻی ﺑﺨـﺼﻮص‪ ،‬ﺣﻤﺎﯾـﺖ از ﯾـﮏ‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺨﺼﻮص و ﺣﻤﺎﯾﺖ از ﺻﻨﺎﯾﻊ داﺧﻠﯽ ﻣﻄﺮح اﺳﺖ‪ .‬از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ در ﻣﺒﺤﺚ آﺛﺎر اﻗﺘـﺼﺎدی ﻣﺎﻟﯿـﺎت ﯾﮑـﯽ از‬
‫آﺛﺎر درﯾﺎﻓﺖ ﻣﺎﻟﯿﺎ‪ ،‬ﮐﺎﻫﺶ درآﻣﺪ اﻓﺮاد اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا اﻓﺮاد ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﺎﻟﯿﺎت ﻗﺴﻤﺘﯽ از درآﻣـﺪﻫﺎی ﺧـﻮد را ﺑـﻪ دوﻟـﺖ‬
‫واﮔﺬاری ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯿﺰان ﻣﺼﺮف ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ ﻣﯿﻞ ﻧﻬﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﻣﺼﺮف دارد‪ .‬اﮔﺮ ﻣﯿﻞ ﻧﻬﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﻣﺼﺮف در ﺟﺎﻣﻌﻪ‬
‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﭘﺮداﺧـﺖ ﻣﺎﻟﯿـﺎت‪ ،‬ﺑـﻪ ﻣﯿـﺰان دو ﺳـﻮم ﻣﺒﻠـﻎ ﻣﺎﻟﯿـﺎت از ﻣـﺼﺮف‬ ‫و ﻣﯿﻞ ﻧﻬﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﭘﺲ اﻧﺪاز‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫ﺧﺼﻮﺻﯽ و ﯾﮏ ﺳﻮم ﻣﺒﻠﻎ ﻣﺎﻟﯿﺎت از ﭘﺲ اﻧﺪاز ﺧﺼﻮﺻﯽ ﮐﺎﺳﺘﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ ﻣﻄﺎﻟـﺐ ﻓـﻮق ﻣﻼﺣﻈـﻪ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﺨﺎرج دوﻟﺖ و ﮐﺎﻫﺶ دراﻣﺪﻫﺎی دوﻟﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮐﺎﻫﺶ ﻣﺎﻟﯿﺎت‪ ،‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ اﺛﺎر ﻣـﺸﺎﺑﻪ دارﻧـﺪ‪،‬‬
‫وﻟﯽ اﯾﻦ آﺛﺎر ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ و ﻫﺮ دو ﺑﻪ ﯾﮏ اﻧﺪازه در وﺿﻌﯿﺖ اﻗﺘﺼﺎدی و ﺑﺮﻗـﺮاری ﺗﻌـﺎدل اﻗﺘـﺼﺎدی‬
‫ﻣﻮﺛﺮ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫آﺛﺎر اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﺟﺮای ﺳﯿﺎﺳﺘﮕﺬاری ﻣﺎﻟﯽ رﺳﯿﺪن ﺑﻪ اﻫﺪاف اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﭘﯿﺶﺑﯿﻨـﯽ ﺷـﺪه در ﻗـﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳـﯽ ﻫـﺮ‬
‫ﮐﺸﻮر ﻣﻨﻌﮑﺲ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎی ﻣﯿﺎن ﻣﺪت و دراز ﻣﺪت ﺗﻮﺳـﻌﻪ اﻗﺘـﺼﺎدی و اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ آن اﺳـﺖ‪ .‬آﺛـﺎر ﺳﯿﺎﺳـﯽ‬
‫)‪(19‬‬
‫اﺟﺮای ﺳﯿﺎﺳﺘﮕﺬاری ﻣﺎﻟﯽ رﺳﯿﺪن ﺑﻪ اﻫﺪاف ﺳﯿﺎﺳﯽ ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﺷﺪه در ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ ﻫﺮ ﮐﺸﻮر اﺳﺖ‬
‫ﺗﻌﺎدل اﻗﺘﺼﺎدی ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺪت‬

‫‪۵‬‬
 ‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ و اﺑﻌﺎد اﻗﺘﺼﺎدی آن‬
‫‪www.Accportal.com‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬

‫ﺗﻐﯿﯿﺮات اﻗﺘﺼﺎدی ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺪت ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ ازﺗﻐﯿﯿﺮ در ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎی اﻗﺘـﺼﺎدی‪-‬اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ ﺳـﺎﺧﺘﺎرﻫﺎ در‬
‫ﮐﻮﺗﺎه ﻣﺪت ﺛﺎﺑﺘﻨﺪ و ﺗﻨﻬﺎ در ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺪت ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﯾﺎﺑﻨﺪ‪ ،‬از ﻗﺒﯿﻞ ﺗﺤـﻮل ﺳـﺎﺧﺘﺎر ﺟﻤﻌﯿـﺖ از ﺣﯿـﺚ‬
‫ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺳﻨﯽ‪ ،‬ﺗﺤﻮل اﻗﺘﺼﺎد ﯾﮏ ﮐﺸﻮر از ﻟﺤﺎظ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﯾـﺎﻓﺘﮕﯽ و ﯾـﺎ ﺗﻐﯿﯿـﺮ ﺳـﺎﺧﺘﺎر اﻗﺘـﺼﺎدی ﮐـﺸﻮر از‬
‫ﮐﺸﺎورزی ﺑﻪ ﺻﻨﻌﺘﯽ‪ .‬ﺟﻬﺖ ﻧﯿﻞ ﺑﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻗﻄﻌﯽ در ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺗﻮﺳﻌﻪ و رﺷﺪ اﻗﺘﺼﺎدی ﺑﺎﯾﺪ ﻧﻮﺳﺎﻧﺎت ﮐﻮﺗـﺎه‬
‫ﻣﺪت اﻗﺘﺼﺎدی را در ﻗﺎﻟﺐ ﺗﺤﻮل ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺪت ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار داد‪ .‬در ﻏﯿﺮ اﯾﻦ ﺻﻮرت ﺗﻌـﺎدل اﻗﺘـﺼﺎدی از‬
‫اﺷﺘﻐﺎل ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻪ اﺷﺘﻐﺎل ﻧﺎﻗﺺ ﻣﻨﺤﺮف ﻣﯽﮔﺮدد و ﯾﺎ ﺗﻮرم ﭘﻮﻟﯽ ﻣﻮﺟﺐ ﺷﮑﺴﺖ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺗﻤـﺎم‬
‫)‪(20‬‬
‫ﺑﺨﺸﻬﺎی ﻋﻤﻮﻣﯽ و ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻫﺮ ﯾﮏ ﺑﻪ ﻧﺤﻮی ﺳﻌﯽ در رﺷﺪ و ﺗﻮﺳﻌﻪ دارﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﮐﺸﻮرﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﻣﺮاﺣﻞ اﺑﺘﺪاﯾﯽ ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻗﺘﺼﺎدی ﺑﻮده‪ ،‬ﺗﻮﻟﯿﺪات آن ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ اﻧﻌﻄﺎف اﺳـﺖ و از آﻧﻬـﺎ‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻧﺎﻗﺺ ﺑﻬﺮهﺑﺮداری ﻣﯿﺸﻮد‪ ،‬اﺷﺘﻐﺎل ﻧﺎﻗﺺ و ﺗﻮرم ﺣﺎﮐﻢ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ زﯾﺮﺑﻨﺎی اﻗﺘﺼﺎد اﯾﻦ ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﻧﯿـﺰ‬
‫ﺿﻌﯿﻒ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻓﺸﺎرﺗﻮرم ﭘﻮﻟﯽ و ﻋﺪم ﺑﻬﺮهﺑﺮداری ﮐﺎﻓﯽ از ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﯿﺰ وﺟﻮد ﺧﻮاﻫﺪداﺷﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺗﻘﻮﯾﺖ زﯾﺮﺳﺎﺧﺘﻬﺎ ﭘﺮداﺧﺖ در ﻏﯿﺮ اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻋﺪم اﻣﮑﺎن اﻓﺰاﯾﺶ ﻋﺮﺿﻪ ﺗﻮرم ﭘـﻮﻟﯽ ﻣﻮﺟـﺐ‬
‫ﺗﺮاز ﭘﺮداﺧﺘﻬﺎی ﻧﺎﻣﺘﻌﺎدل ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻧﻤﯽﺗﻮان ﺻﺮﻓﺎً از ﻃﺮﯾﻖ اﻓﺰاﯾﺶ اﻋﺘﺒﺎرات و ﻣﺨﺎرج‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎد را‬
‫ﺑﻪ ﺗﻌﺎدل اﺷﺘﻐﺎل ﮐﺎﻣﻞ ﮔﺮاﯾﺶ داد‪.‬‬
‫از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ اﮔﺮ ﺑﻪ ﺑﺮﻗﺮاری ﺗﻌﺎدل ﺑﻮدﺟﻪ و ﺗﺮاز ﭘﺮداﺧﺘﻬﺎ در ﮐﻮﺗﺎه ﻣﺪت اﺻﺮار ﺷـﻮد ) ﺑـﺎ ﻣﺤـﺪودﮐﺮدن‬
‫ﻣﺨﺎرج ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬاری زﯾﺮﺑﻨﺎﯾﯽ( ﻗﺴﻤﺘﯽ از ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺗﻮﻟﯿﺪی ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﺑـﺪون اﺳـﺘﻔﺎده ﻣـﯽﻣﺎﻧـﺪ ﺑـﻪ ﺣـﺎﻟﺘﯽ‬
‫ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ زﯾﺮ ﺑﻨﺎﻫﺎ ﺿﻌﯿﻒ و ﺗﻌﺎدل اﻗﺘﺼﺎد در وﺿﻌﯿﺖ اﺷـﺘﻐﺎل ﻧـﺎﻗﺺ و ﻓـﺸﺎر ﺗـﻮرﻣﯽ ﺗﻬﺪﯾـﺪ‬
‫ﮐﻨﻨﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺗﻌﺎدل اﻗﺘﺼﺎدی ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺪت و ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ ﺑـﯿﻦ اﻗﺘـﺼﺎد ﺗﻮﻟﯿـﺪی و ﺗﻮﺳـﻌﻪ زﯾﺮﺑﻨﺎﻫـﺎ‬
‫)‪(21‬‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﮐﺮد و آﻧﮕﺎه ﺑﻪ ﺗﻌﺎدل ﻣﺎﻟﯽ ﮐﻮﺗﺎه ﻣﺪت و ﺗﻌﺎدل در ﺗﺮاز ﭘﺮداﺧﺘﻬﺎ در ﮐﻮﺗﺎه ﻣﺪت ﭘﺮداﺧﺖ ‪.‬‬
‫ﺳﯿﺎﺳﺖ ﭘﻮﻟﯽ‬
‫ﺑﻪ ﺳﯿﺎﺳﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰی در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻣﯿﺰان ﻋﺮﺿﻪ ﭘﻮل و ﺳﻄﺢ ﻧﺮخ ﺑﻬـﺮه اﺗﺨـﺎذ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ "ﺳﯿﺎﺳـﺖ‬
‫ﭘﻮﻟﯽ") ‪ (22‬ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ (23).‬ﺑﺎﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰی ﺑﺮای اﯾﺠﺎد اﺷﺘﻐﺎل ﺑﯿﺸﺘﺮ‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﺖ اﻧﺒﺴﺎﻃﯽ ﭘﻮل و اﻋﺘﺒـﺎر و ﺑـﺮای‬
‫ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﺗﻮرم ‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﺖ اﻧﻘﺒﺎﺿﯽ را اﻋﻤﺎل ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎﻧﮏﻫﺎی ﻣﺮﮐﺰی ﺑﺎ اﺑﺰارﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در اﺧﺘﯿﺎر دارﻧﺪ ﺑﺎﻧﮑﻬـﺎی‬
‫ﻋﻀﻮ را ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﻨﺪ آﻧﻬﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ﺧﻮد ﺑﺮ ﻣﻮﺳﺴﺎت ﺗﺠﺎری و دوﻟﺘﯽ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻣﯽﮔﺬارﻧﺪ‪.‬‬
‫دوﻟﺖ ﺑﺮای دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎﯾﺶ ﮐﻪ ﻫﻤﺎﻧﺎ ﻫﺪاﯾﺖ اﻗﺘـﺼﺎد ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﺑـﻪ ﺳـﻤﺖ ﺗﻌﺎدﻟﻬـﺎی اﺳﺎﺳـﯽ اﺳـﺖ‪،‬‬
‫اﺑﺰارﻫﺎﯾﯽ در اﺧﺘﯿﺎر داردﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﯿﺎﺳﺘﻬﺎی ﭘﻮﻟﯽ و ﻣﺎﻟﯽ ﻣﻌﺮوف ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺘﻬﺎ ﺗﺎ ﺣـﺪ زﯾـﺎدی از ﻃﺮﯾـﻖ‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ اﻋﻤﺎل ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬و ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﻧﻮﺳﺎن و ﺣﺮﮐﺎت ﻧﺎﺧﻮﺷﺎﯾﻨﺪ در اﻗﺘﺼﺎد ) ﻧﻮﺳﺎﻧﺎت اﻗﺘـﺼﺎدی( ﺑـﺎ ﺗـﺼﻤﯿﻤﺎت‬
‫ﺧﺮدﻣﻨﺪاﻧﻪ دوﻟﺖ در ﺑﻮدﺟﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺣﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﺳﯿﺎﺳﺘﻬﺎی ﭘﻮﻟﯽ و ﻣﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻮع ﺗﺼﻤﯿﻤﺎﺗﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷـﻮد ﮐـﻪ‬
‫)‪(24‬‬
‫ﻣﻘﺎﻣﺎت دوﻟﺘﯽ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﮐﻨﺘﺮل و ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻗﺮاردادن ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎی اﻗﺘﺼﺎدی ﺑﮑﺎر ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫اﺑﺰارﻫﺎی اﺻﻠﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﻧﮏ ﻫﺎی ﻣﺮﮐﺰی در اﺧﺘﯿﺎر دارﻧﺪ ﺗﺎ ﺳﯿﺎﺳﺘﻬﺎی ﭘﻮﻟﯽ را اﻋﻤﺎل ﮐﻨﺘﺮل ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫‪۶‬‬
 ‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ و اﺑﻌﺎد اﻗﺘﺼﺎدی آن‬
‫‪www.Accportal.com‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬

‫‪ -1‬ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﺎزار آزاد ) ﺑﺎزار ﺑﺎز(‬

‫‪ -2‬ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻧﺮخ ﺗﻨﺰﯾﻞ ﻣﺠﺪد‬
‫‪ -3‬ﺗﻐﯿﯿﺮ در ﻧﺴﺒﺖ ﺳﭙﺮده ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﺑﺎﻧﮑﻬﺎی ﻋﻀﻮ‬
‫‪ -4‬ﺳﺎﯾﺮ اﺑﺰارﻫﺎی ﻣﻤﮑﻦ‬
‫اﺑﺰاری ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﮐﺎرﺑﺮد را دارد ﻋﻠﻤﯿﺎت ﺑﺎزار آزاد اﺳﺖ ﮐﻪ ﻏﺎﻟﺒﺎً ﺷﺎﻣﻞ ﺗـﺼﻤﯿﻢﮔﯿـﺮیﻫـﺎﯾﯽ ﺑـﺮای ﺧﺮﯾـﺪ و‬
‫ﻓﺮوش اوراق ﻗﺮﺿﻪ و اﺳﻨﺎد دوﻟﺘﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮوش ﻣﻮﺟﺐ اﻧﻘﺒﺎض ﻋﺮﺿﻪ ﭘﻮل و ﺧﺮﯾﺪ ﻣﻮﺟﺐ اﻧﺒﺴﺎط آن ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻓﺮوش اوراق ﻗﺮﺿﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺿﺪ ﺗﻮرﻣﯽ ﻣﻮﺟﺐ ﮐﺎﻫﺶ ﻋﺮﺿﻪ ﮐﻞ ﭘﻮل و ﮐﺎﻫﺶ ﺳﺮﻋﺖ ﮔﺮدش ﭘﻮل ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫اﺑﺰار دﯾﮕﺮﻧﺮخ ﺗﻨﺰﯾﻞ ﻣﺠﺪد اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﺑﻬﺮهای ﮐﻪ ﺑﺎﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰی از ﺑﺎﻧﮑﻬـﺎی ﻋـﻀﻮ ﺑـﺮای وامﻫـﺎی‬
‫ﮐﻮﺗﺎه ﻣﺪت درﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ازدﯾﺎد ﻧﺮخ ﺗﻨﺰﯾﻞ ﻣﺠﺪد ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﯾﺶ ﻧﺮخ ﺑﻬﺮه ﻣـﯽﺷـﻮد ﮐـﻪ ﺳـﺮﻣﺎﯾﻪﮔـﺬاری را‬
‫ﮔﺮان و ﭘﻮل را ﺗﻮرمزا ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﺮدم از ﻗﺮض ﮐﺮدن ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻮﻣﯿﻦ اﺑﺰار‪ ،‬ﺗﻐﯿﯿﺮ در اﻟﺰاﻣﺎت ذﺧﯿﺮهای و ﻧﺴﺒﺖ ﺳﭙﺮده ﺑﺎﻧﮑﻬﺎ ﻧﺰد ﺑﺎﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰی اﺳﺖ ﮐـﻪ ﻗﺪرﺗﻤﻨـﺪﺗﺮﯾﻦ اﻣـﺎ‬
‫ﻧﺎآﻣﻮزدهﺗﺮﯾﻦ اﺑﺰار اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ‪ ،‬ﮐﻤﺘﺮ ﺑﻪ ﮐﺎرﺑﺮده ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﺑﺎﻻ ﺑﺮدن درﺻﺪ ﻣﯿـﺰان ﺳـﭙﺮده ﻗـﺎﻧﻮﻧﯽ‬
‫ﻣﯿﺰان ﻋﺮﺿﻪ ﭘﻮل ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﺟﺰ اﯾﻦ ﺳﻪ اﺑﺰار اﺻﻠﯽ دو اﺑﺰار ﮐﻢ اﻫﻤﯿﺖﺗﺮ دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ وﺟﻮد دارﻧﺪ ﮐﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫" ﺗﺮﻏﯿﺐ اﺧﻼﻗﯽ" ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﺎﻧﮑﻬﺎ و ﻣﻮﺳﺴﺎت اﻋﺘﺒﺎری ﺗﻮﺻﯿﻪ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﺮای ﻫﺰﯾﻨـﻪﻫـﺎی ﺧﺎﺻـﯽ ﮐـﻪ‬
‫ﺑﺮای ﻧﻈﺎم اﻫﻤﯿﺖ دارد وام ﭘﺮداﺧﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﺗﻮﺻﯿﻪ ﺑﺎﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰی ﺑﻪ ﭘﺮداﺧﺖ وامﻫـﺎی ﺑﺨـﺶ ﮐـﺸﺎورزی و‬
‫ﺗﻮﻟﯿﺪی ﮐﻪ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﻠﯽ ﺻﻮرت ﻣﯿﮕﯿﺮد و ﺑﺎﻧﮑﻬﺎ ﺑﺎ اﯾﻦ ﻋﻤﻞ از ﻫﺪف ﮐـﺴﺐ ﺣـﺪاﮐﺜﺮ ﺳـﻮد در زﻣـﺎﻧﯽ‬
‫ﻣﺤﺪود و ﭼﺸﻢ ﭘﻮﺷﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﻋﻼوه ﺑﺮ در اوﻟﻮﯾﺖ ﻗﺮار دادن اﯾﻦ ﻧﻮع وامﻫﺎ ﻧﺮخ ﺳﻮد ﭘﺎﯾﯿﻦﺗﺮی را ﻧﯿﺰ ﺑـﺮای‬
‫اﯾﻦ ﻧﻮع وامﻫﺎ در ﻧﻈﺮ ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮐﻨﺘﺮل ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ از ﻃﺮﯾﻖ ﺗﻌﯿﯿﻦ " ﺳﻘﻒ ﻣﺠﺎز اﻋﺘﺒﺎرات و واﻣﻬﺎ" و ﻧﯿـﺰ ﺗﻌﯿـﯿﻦ " ﺣـﺪاﮐﺜﺮ ﻣﯿـﺰان ﻧـﺮخ ﺳـﻮد‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﻨﯽ ﺑﻪ ﺳﭙﺮدهﻫﺎ" ﺳﯿﺎﺳـﺖ ﭘـﻮﻟﯽ و ﺑﻮدﺟـﻪرﯾـﺰی دوﻟﺘـﯽ؛ ﺳﯿﺎﺳـﺖ ﭘـﻮﻟﯽ ﺣـﺪاﻗﻞ ﺑـﻪ دو دﻟﯿـﻞ ﺑـﺮای‬
‫ﺑﻮدﺟﻪرﯾﺰی دوﻟﺘﯽ اﻫﻤﯿﺖ دارد؛اول اﯾﻨﮑﻪ ﺗﻤﺎم ﺳﻄﻮح دوﻟﺘﯽ ﻗﺮض ﻣـﯽﮔﯿﺮﻧـﺪ و ﺳـﺮﻣﺎﯾﻪﮔـﺬاری ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ‪.‬‬
‫ﺳﯿﺎﺳﺖ ﭘﻮﻟﯽ ﺑﺮ اﻋﺘﺒﺎرات ﻣﻮﺟﻮد و ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﻧﺮﺧﻬﺎی ﺑﻬﺮه ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻣﯽﮔﺬارد‪ .‬ﺑﻬﺮه ﭘﺮداﺧﺘﯽ و درﯾـﺎﻓﺘﯽ ﺑـﺮای‬
‫ﻫﺮدوﻟﺘﯽ ﻣﻬﻢ اﺳﺖ‪.‬‬
‫دوم‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎری از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎی دوﻟﺘﯽ ﺑﻪ ﺷﺪت ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﭘﻮﻟﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺑﻮدﺟﻪ و ﺑﺮرﺳﯽ ﻫﻮﺷـﯿﺎراﻧﻪ‬
‫آن ﺑﺪون درک ﮐﺎﻣﻞ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﭘﻮﻟﯽ ﻣﻤﮑﻦ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎی ﭘﻮﻟﯽ در ﭘﯽ ﻧﯿﻞ ﺑﻪ ﺗﻌﺎدل ﭘﻮﻟﯽ و ﺗﻌـﺎدل‬
‫ارزی ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺰاﯾﺎی ﻋﻤﺪه ﺳﯿﺎﺳﺖ ﭘﻮﻟﯽ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺗﺼﻤﯿﻤﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﭘﻮﻟﯽ ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺪ در دﺳـﺘﺮس ﻗـﺮار ﮔﺮﻓﺘـﻪ و ﺑـﻪ ﺧـﺎﻃﺮ ﻣﺎﻫﯿـﺖ‬
‫ﺳﯿﺎﺳﯽ ﮐﻢ ﺑﺎﻧﮏ ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﮑﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫‪٧‬‬
 ‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ و اﺑﻌﺎد اﻗﺘﺼﺎدی آن‬
‫‪www.Accportal.com‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬

‫‪ -2‬ﺳﯿﺎﺳﺖ ﭘﻮﻟﯽ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﻗﺪام ﺷﺪﯾﺪ ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ اﺗﺨﺎذ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺨﺼﻮﺻﺎً در ﻣﺒﺎرزه ﺑـﺎ ﺑﻌـﻀﯽ از اﻧـﻮاع‬
‫ﺗﻮرم‪ ،‬ﮐﺎراﯾﯽ دارد ﻣﺰاﯾﺎی اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﮔﺮﭼﻪ ﻣﻬﻢ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﯿﺎﺳﺖ ﭘﻮﻟﯽ ﺑﺎﯾـﺪ ﺑـﺮ اﺳـﺎس‬
‫)‪(25‬‬
‫ارزﯾﺎﺑﯽ ﻧﺘﯿﺠﻪ آن در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺻﻮرت ﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻣﺎﻟﯽ‬
‫" ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻣﺎﻟﯽ)‪ (26‬و ﺑﻪ ﺳﯿﺎﺳﺘﻬﺎی ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺑﻪ دﺧﻞ و ﺧﺮج دوﻟﺖ ﮐﻪ ﺑﻮﺳﯿﻠﻪ دوﻟﺖ ﻣﺮﮐﺰی ﺗﺪوﯾﻦ ﻣـﯽﺷـﻮد‪،‬‬
‫ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد)‪ (27‬اﻋﻤﺎل ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻣﺎﻟﯽ در ﺣﯿﻄﻪ وﻇﺎﯾﻒ دوﻟﺖ اﺳﺖ و ﺗﻮﺳﻂ دوﻟﺖ ﮐﻨﺘﺮل ﻣـﯽﮔـﺮدد‪ .‬ﺑﻮدﺟـﻪ‬
‫ﻋﻤﺪهﺗﺮﯾﻦ اﺑﺰار ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻣﺎﻟﯽ اﺳﺖ و دوﻟﺖ از ﻃﺮﯾﻖ اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎ ﮐﺎﻫﺶ ﻋﻮاﯾﺪ و ﻣﺨﺎرج ﺧﻮد ﺑﻪ وﺳـﯿﻠﻪ ﺑﻮدﺟـﻪ‬
‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ در ﺗﺤﻘﻖ اﯾﻦ ﻫﺪف ﻣﻮﺛﺮ واﻗﻊ ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬
‫ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻣﺎﻟﯽ ﯾﮑﯽ از ﻧﻘﺎط ﺗﻼﻗﯽ ﺳﯿﺎﺳﺖﮔﺬاری از ﯾﮏ ﻃﺮف و ﺑﻮدﺟﻪرﯾﺰی و اﻗﺘـﺼﺎد از ﻃـﺮف دﯾﮕـﺮ اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﺳﯿﺎﺳﺘﮕﺬاری ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﯽ در ﻧﯿﻞ ﺑﻪ اﻫﺪاف اﻗﺘﺼﺎدی و ﻣﺎﻟﯽ دارد‪ .‬زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣـﺴﺎﺋﻞ اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ و ﭘﯿﺎﻣـﺪﻫﺎی‬
‫ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻧﺎﺷﯽ از آن ﮔﺮﯾﺒﺎﻧﮕﯿﺮ دوﻟﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬راﻫﯽ را اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺣﻞ ﯾﺎ ﺗﺨﻔﯿـﻒ آن ﻣـﺴﺎﺋﻞ ﻣﻨﺘﻬـﯽ‬
‫ﺷﻮد ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل اﻏﻠﺐ دوﻟﺘﻬﺎ در ﻫﻨﮕﺎم اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﺖ ﮐﺎﻫﺶ ﺗﻮرم و اﻓﺰاﯾﺶ ﮐﻤﮑﻬـﺎی ﺑﻼﻋـﻮض را در‬
‫ﭘﯿﺶ ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻫﺪف‪ ،‬ﮐﺎﻫﺶ واﺑﺴﺘﮕﯽ اﻗﺘﺼﺎدی و ﺣﻔﻆ اﺳﺘﻘﻼل اﺳﺖ‪ ،‬دوﻟﺖ ﺗـﻼش ﻣـﯽﮐﻨـﺪ در‬
‫ﻣﺨﺎرج ارزی ﺧﻮد ﺑﻪ ﻧﺤﻮی ﺻﺮﻓﻪﺟﻮﯾﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﺎ ﺣﺪ اﻣﮑﺎن ﮔﺮﻓﺘﺎر ﮐﺴﺮ ﺗﺮاز ﭘﺮداﺧﺘﻬﺎ و ﺑﺪﻫﯽ ﺑـﻪ دوﻟﺘﻬـﺎی‬
‫ﺧﺎرﺟﯽ ﻧﮕﺮدد زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﮑﺎری ﻣﺸﮑﻞ ﻋﻤﺪه و ﻫﺪف اﺻﻠﯽ‪،‬اﯾﺠﺎد اﺷـﺘﻐﺎل و اﻓـﺰاﯾﺶ ﺗﻮﻟﯿـﺪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾـﺴﺘﯽ‬
‫ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺗﺨﺎذ ﺷﻮد و زﻣﺎﻧﯿﮑﻪ ﻣﺸﮑﻞ ﻋﻤﺪه‪ ،‬ﺗﻮرم ﺑﺎﺷﺪ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻣـﺎﻟﯽ ﺷـﮑﻞ ﺿـﺪر ﺗـﻮرﻣﯽ ﺑـﻪ ﺧـﻮد‬
‫ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ (28).‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻣﺎﻟﯽ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ اﺳﺘﻔﺎده از ﻗﺪرت درآﻣﺪﻫﺎ و ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎ ﺑﺮای ﺗﺤﺮﯾﮏ ﯾﺎ ﻣﺤﺪود ﮐـﺮدن‬
‫اﻗﺘﺼﺎد ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﮐﺴﺮی ﯾﺎ ﻣﺎزاد ﺑﻮدﺟﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﻄﻮرﯾﮑﻪ ﻗﺒﻼً ﻫـﻢ ﮔﻔﺘـﻪ ﺷـﺪ‪ ،‬دوﻟـﺖ ﻫـﺮ ﺳـﺎل از‬
‫ﻃﺮﯾﻖ ﺑﻮدﺟﻪ ﻗﺴﻤﺖ ﻣﻬﻤﯽ از درآﻣﺪ ﻣﻠﯽ را از راه ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺎﻟﯿﺎت)‪ ،(29‬ﮔﻤـﺮک ‪ ،‬ﺳـﻮد ﺑﺎزرﮔـﺎﻧﯽ‪ ،‬وام و ﻗﺮﺿـﻪ‬
‫ﺑﺮداﺷﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ و درآﻣﺪﻫﺎی ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه را از ﻃﺮﯾﻖ ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎی ﺟﺎری و ﻋﻤﺮاﻧﯽ دوﺑﺎره ﺑﻪ ﭼﺮﺧﻪ درآﻣﺪ ﻣﻠﯽ‬
‫ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻣﯿﺪﻫﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺮداﺷﺘﻬﺎ و ﮐﯿﻔﯿﺖ ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎی دوﻟﺖ ﺳﺎﺑﻘﺎً ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻧﺎﭼﯿﺰ ﺑﻮدن‪ ،‬ﺗﺎﺛﯿﺮی در ﻓﻌﺎﻟﯿـﺖ ﮐـﻞ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻧﺪاﺷﺖ‪،‬وﻟﯽ در ﻋﺼﺮ ﻣﺎ ﮐﻪ ﺣﺠﻢ اﯾﻦ ﺑﺮداﺷﺘﻬﺎ ﻗﺴﻤﺖ ﻣﻬﻤﯽ از درآﻣﺪ ﻣﻠﯽ را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣـﯽدﻫـﺪ ﻧﻘـﺶ‬
‫اﺳﺎﺳﯽ در اﻗﺘﺼﺎد ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎی آن دارد‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺮداﺷﺘﻬﺎی دوﻟﺖ ﻋﺎﻗﻼﻧﻪ ﻧﺒﺎﺷﺪ و آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﺷﯿﻮه ﺻﺤﯿﺢ و‬
‫اﻗﺘﺼﺎدی ﺧﺮج ﻧﮑﻨﺪ ﺗﺮدﯾﺪی ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻨﯿﺎد اﻗﺘﺼﺎدی ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺗﻀﻌﯿﻒ ﺷﺪه و اﻣﮑﺎﻧـﺎت ﻣـﺎﻟﯽ دوﻟـﺖ درآﯾﻨـﺪه‬
‫)‪(30‬‬
‫ﻧﻘﺼﺎن ﺧﻮاﻫﺪ ﯾﺎﻓﺖ‬
‫ﺑﻄﻮر ﺧﻼﺻﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻣﺎﻟﯽ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﺗﻨﻈﯿﻢ و ﮐﻨﺘﺮل ﻣﺨﺎرج و ﻋﻮاﯾﺪ دوﻟـﺖ ﺑـﺮای ﻧﯿـﻞ ﺑـﻪ ﻫـﺪفﻫـﺎی‬
‫ﻣﻄﻠﻮب اﻗﺘﺼﺎدی‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﯽ و ‪...‬‬
‫در ﺳﻄﺢ ﻣﻠﯽ‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻣﺎﻟﯽ ﺑﻮدﺟﻪ را از ﺟﻨﺒﻪﻫﺎی زﯾﺮ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﺪ؛‬
‫‪ -1‬اﻧﺪازه ﮐﻞ ﺑﻮدﺟﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺠﻤﻮع درآﻣﺪﻫﺎ و ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎ؛‬

‫‪٨‬‬
 ‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ و اﺑﻌﺎد اﻗﺘﺼﺎدی آن‬
‫‪www.Accportal.com‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬

‫‪ -2‬ﻧﻮع ﻣﺨﺎرج) ﺳﺮﻣﺎﯾﻪای ‪ ،‬ﻣﺼﺮﻓﯽ( از ﻗﺒﯿﻞ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬاری در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﭘﺮداﺧﺘﻬﺎی ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‬

‫‪ -3‬زﻣﺎﻧﺒﻨﺪی ﻣﺼﺎرف ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ‬
‫‪ -4‬ﻣﻮازﻧﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎﯾﯽ ﺑﺎ اﻫﺪاف ﭼﻨﺪ ﺟﺎﻧﺒﻪ و ﺗﺼﻤﯿﻢ در ﻣﻮرد ﻣﯿﺰان اﻫﻤﯿﺖ ﻫـﺮ ﮐـﺪام‪ ،‬اﻟﻮﯾـﺖ و ﺗﻘـﺪم و‬
‫ﺗﺎﺧﺮ آﻧﻬﺎ‬
‫‪ -5‬ﻣﯿﺰان ﭘﺮداﺧﺘﻬﺎی اﻧﺘﻘﺎﻟﯽ و ﻣﻘﺪار اﻋﺘﺒﺎرات ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺮای ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎی ﮐﻨﺘﺮل ﺷﺪه؛‬
‫‪ -6‬اﯾﺠﺎد ﯾﺎ ﻓﺮوش ذﺧﺎﯾﺮ‬
‫ﻣﺘﺨﺼﺼﺎن و ﻣﺘﺪﯾﺎن ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻣﺎﻟﯽ را ﺑﻪ درﺳﺘﯽ درک ﻧﻤـﻮده و از آن اﺳـﺘﻔﺎده ﻓﺎﺻـﻠﻪ ﻧﺒﺎﺷـﺪ‬
‫)‪(31‬‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﻓﺸﺎرﻫﺎی ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻫﻨﻮز ﻣﻬﻢ ﺑﺎﻋﺚ ﻋﺪم ﮐﺎراﯾﯽ ﺳﯿﺎﺳﺘﻬﺎی ﻣﺎﻟﯽ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫اﻫﺪاف ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻣﺎﻟﯽ‬
‫اﯾﺠﺎد اﺷﺘﻐﺎل ﮐﺎﻣﻞ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی ﺣﺪود ‪ 4‬درﺻﺪ ﺑﯿﮑـﺎری اﺳـﺖ‪ .‬در اﯾـﻦ ﻧـﺮخ ﺑـﻪ ﻣﯿـﺰان اﻓﺮادﯾﮑـﻪ در‬ ‫‪-1‬‬
‫ﺟﺴﺘﺠﻮی ﮐﺎرﻧﺪ‪ ،‬ﺷﻐﻞ وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫ﺛﺒﺎت ﻗﯿﻤﺘﻬﺎ‪ ،‬ﺗﻮرم ﻗﯿﻤﺘﻬﺎ را اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽدﻫـﺪ؛ ﮐـﻪ ﻣﻮﺟـﺐ ﻣـﯽﺷـﻮد ﺗﻮزﯾـﻊ درآﻣـﺪ از اﻓﺮادﯾﮑـﻪ در‬ ‫‪-2‬‬
‫آﻣﺪﻫﺎﯾﺸﺎن ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ اﻧﻌﻄﺎف اﺳﺖ ﺑﻪ اﻓﺮادی ﮐﻪ درآﻣﺪﺷﺎن اﻧﻌﻄﺎفﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ اﻧﺘﻘﺎل ﯾﺎﺑﺪ‪ ،‬ﻟﺬا اﻓـﺮادی‬
‫ازﻗﺒﯿﻞ ﺑﺎزﻧﺸﺴﺘﮕﺎن ﮐﻪ درآﻣﺪ ﺛﺎﺑﺘﯽ دارﻧﺪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺗﻮرم‪ ،‬آﺳﯿﺐ ﭘﺬﯾﺮ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﺎﻟﯿﺎت ﯾـﺎ‬
‫ﮐﺎﻫﺶ ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎی دوﻟﺖ ﻣﯽﺗﻮان از ﺗﻮرم ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺛﺒﺎت و ﺗﺪاوم رﺷﺪ اﻗﺘﺼﺎدی‪ ،‬اﯾﮑﯽ از اﻫﺪاف ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻣﺎﻟﯽ ﺗﺎﻣﯿﻦ ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻧﺴﺎﻧﯽ و ﻣﺎدی ﺟﻬﺖ‬ ‫‪-3‬‬
‫رﺷﺪ و ﺗﻮﺳﻌﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻋﺮﺿﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺧﺪﻣﺎت ﻋﻤﻮﻣﯽ؛ ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺮای رﻓﺎه ﺟﺎﻣﻌـﻪاﻧـﺪ ) از ﻗﺒﯿـﻞ ﺣﻔـﻆ‬ ‫‪-4‬‬
‫ﻧﻈﻢ و اراﻣﺶ‪ ،‬دﻓﺎع ﻣﻠﯽ ‪ ،‬ﺑﺰرﮔﺮاهﻫﺎ و ﻣﺪارس( ﻃﺒﯿﻌﺘﺎً ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺨﺼﯿﺺ ﺑﻬﯿﻨﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻫﺪاﯾﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ‬ ‫‪-5‬‬
‫ﺗﻮزﯾﻊ درآﻣﺪ‪ ،‬ﮐﺎﻫﺶ ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮﯾﻬﺎ درآﻣﺪ و ﻣﯿﺰان ﻣﺼﺮف و اﯾﺠـﺎد ﻋـﺪاﻟﺖ اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ و ﺛﺒـﺎت ﺳﯿﺎﺳـﯽ از‬ ‫‪-6‬‬
‫اﻫﺪاف ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻣﺎﻟﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫)‪(32‬‬
‫ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ و ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬارﯾﻬﺎی ﻣﻮﺛﺮ‬ ‫‪-7‬‬
‫ﺳﯿﺎﺳﺘﻬﺎی ﺑﻮدﺟﻪای‬
‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮرﯾﮑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﺳﯿﺎﺳﺘﻬﺎی ﻣﺎﻟﯽ از ﻃﺮﯾﻖ ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﯽﺗـﻮان اﻋﻤـﺎل ﻧﻤـﻮد‪ .‬اﻋﻤـﺎل ﺳﯿﺎﺳـﺖ ﻣـﺎﻟﯽ از‬
‫ﺟﻤﻠﻪ وﻇﺎﯾﻒ دوﻟﺖ اﺳﺖ و ﺗﻮﺳﻂ دوﻟﺖ ﮐﻨﺘﺮل ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﻮدﺟﻪ اﺻﻠﯽﺗﺮﯾﻦ و ﻋﻤﺪهﺗﺮﯾﻦ اﺑﺰار ﺳﯿﺎﺳـﺖ ﻣـﺎﻟﯽ‬
‫دوﻟﺖ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ وﻇﺎﯾﻒ ﺧﻄﯿﺮی ﮐﻪ دوﻟﺘﻬﺎ ﺑﺮ ﻋﻬﺪه دارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻮدﺟﻪ ﮐﻞ ﮐـﺸﻮر ﻧـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﺑﺎﯾـﺪ ﺑﯿـﺎﻧﮕﺮ‬
‫وﺿﻊ اﻗﺘﺼﺎدی و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﮐﺸﻮر ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺗﻐﯿﯿﺮ و ﺗﺤﻮل درآﻣﺪﻫﺎ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻗـﺎدر ﺑﺎﺷـﺪ آﺛـﺎر ﻧـﺎﻣﻄﻠﻮب‬
‫ﻧﻮﺳﺎﻧﺎت اﻗﺘﺼﺎدی را در ﮐﻮﺗﺎه ﻣﺪت ) ﺳﺎل ﻣﺎﻟﯽ( ﺧﻨﺜﯽ ﮐﻨﺪ و ﺑﺮای ﺳـﺎﻟﻬﺎی آﯾﻨـﺪه راه ﺗﻮﺳـﻌﻪ اﻗﺘـﺼﺎدی را‬

‫‪٩‬‬
 ‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ و اﺑﻌﺎد اﻗﺘﺼﺎدی آن‬
‫‪www.Accportal.com‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬

‫ﻫﻤﻮار ﺳﺎزد‪ .‬ﺑﺴﯿﺎری از اﻗﺘﺼﺎد روﺑﻪ رﺷﺪ در ﺗﻼش ﺑﺮای ﺑﻬﺒﻮد ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎی ﺑﻮدﺟﻪای ﺧﻮد ﺣﺮﮐﺖ ﺑـﻪ ﺳـﻤﺖ‬
‫)‪(33‬‬
‫ﺑﻮدﺟﻪﺑﻨﺪی ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻄﻮر ﮐﻠﯽ‪ ،‬اﻋﻤﺎل ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻣﺎﻟﯽ ﮐﻪ از ﻃﺮﯾﻖ ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺑﺰار ﻣـﻮﺛﺮ اﺳـﺘﻔﺎده ﻧﻤـﻮد‪ ،‬از ﺳـﻪ ﻧـﻮع‬
‫ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽﺷﻮد؛‬
‫اﻟﻒ( ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻫﺰﯾﻨﻪ ای‪ ،‬اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺗﻌﯿـﯿﻦ ﮐﻨﻨـﺪه ﻣﯿـﺰان ﻣﺨـﺎرج دوﻟـﺖ اﺳـﺖ و اﺛـﺮات ﻣـﺴﺘﻘﯿﻢ و ﻏﯿـﺮ‬
‫ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﯽ در اﻗﺘﺼﺎد ﺑﺠﺎ ﻣﯽﮔﺬارد‪ .‬وﻗﺘﯽ دوﻟﺖ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﻪ اﺳﺘﺨﺪام اﻓﺮاد ﺟﺪﯾﺪ ﻣﯿﮕﯿﺮد در ﺟﻬـﺖ ﺑـﺎﻻ ﺑـﺮدن‬
‫اﺷﺘﻐﺎل در ﮐﺸﻮر ﮔﺎم ﺑﺮ ﻣﯽدارد‪ .‬وﻗﺘﯽ دوﻟﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺧﺮج ﻣﯽﮐﻨﺪ در آﻣﺪ ﺑﺮای ﻋﺪهای اﯾﺠﺎد ﻣﯽﺷـﻮد ‪ .‬وﻗﺘـﯽ‬
‫دوﻟﺖ ﺗﺴﻬﯿﻼت ﺑﯿﺸﺘﺮی ﺑﺮای آﻣﻮزش اﻓﺮاد ﻓﺮاﻫﻢ ﺷﻮد ﯾﮏ ﻋﻤﻞ زﯾﺮﺑﻨﺎﯾﯽ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺻـﻮرت ﻣـﯽﮔﯿـﺮد و در‬
‫آﯾﻨﺪه ﻗﺪرت ﺗﻮﻟﯿﺪ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ درآﻣﺪﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ از ﻋﺪهای اﺧﺬ ﺷﺪه ﺑﯿﻦ ﮐﺴﺎﻧﯿﮑﻪ ﮐﺎﻻ و ﺧﺪﻣﺎت‬
‫ﺑﻪ دوﻟﺖ ﻣﯽﻓﺮوﺷﻨﺪ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ دوﻟﺖ از ﻃﺮﯾﻖ ﺑﻮدﺟﻪ ﺣﺘﯽ در ﺗﻮزﯾﻊ درآﻣﺪ ﻫﻢ دﺧﺎﻟﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﺨﺎرج دوﻟﺖ ﺑﯿﺶ از ﺣﺪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻋﺮﺿﻪ ﮐﺎﻻ و ﺧﺪﻣﺎت ﻧﺘﻮاﻧـﺪ ﺟﻮاﺑﮕـﻮی ﺗﻘﺎﺿـﺎی ﮐـﻞ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻗﯿﻤﺘﻬﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﭘﯿﺪا ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد‪ .‬زﻣﺎﻧﯿﮑﻪ وﻟﺖ ﺟﻬﺖ ﻣﺨﺎرج ﺧﻮد ﮐـﺎﻻ وارد ﮐﻨـﺪ ‪ ،‬در ﺗـﺮاز ﭘﺮداﺧﺘﻬـﺎ و‬
‫ﻣﻮازﻧﻪ ارزی اﺛﺮ ﻣﯽﮔﺬارد و ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﮐﻤﺒﻮد ارزی را ﻓﺮاﻫﻢ آورد‪.‬‬
‫ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎی دوﻟﺖ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ اﯾﻨﮑﻪ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬاری اﺳﺖ ﯾﺎ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﺟﺎری دارای دو اﺛﺮ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ -1‬اﮔﺮ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪای ﺑﺎﺷﺪ در ﺷﺮوع ﻫﺰﯾﻨﻪ ﺑﺮ ﻗﺪرت ﺗﻮﻟﯿﺪی ﮐﺸﻮر ﻣﯽاﻓﺰاﯾﺪ ﻟﯿﮑﻦ از آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﯾـﻦ‬
‫ﻫﺰﯾﻨﻪ دوﻟﺖ ﺑﺮای ﺗﻌﺪادی از اﻓﺮاد ﻣﻤﻠﮑﺖ درآﻣﺪ اﺳﺖ ‪ ،‬ﻋﺎﯾﺪی ﮐﻪ ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﺮای ﯾﮏ ﻋﺪه اﯾﺠﺎد‬
‫ﺷﺪه ﺗﻘﺎﺿﺎﻫﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﮐﺎﻻ ﺧﺪﻣﺎت ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻣﯽآورد‪ ،‬وﺟﻮد اﯾﻦ ﺗﻘﺎﺿﺎ اﺣﺘﻤﺎﻻً ﺑﺎﻋـﺚ ﺳـﺮﻣﺎﯾﻪﮔـﺬاری‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮی ﻣﯽﺷﻮد و اﯾﻦ دوره ﺗﺴﻠﺴﻞ اداﻣﻪ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ و ﻧﯿﺰ ﻗﺴﻤﺘﯽ از آن ﺑﻪ ﺧﺎرج ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽﺷـﻮد و در‬
‫ﺿﻤﻦ ﻣﯿﻞ ﻣﺮدم ﺑﻪ ﭘﺲاﻧﺪاز ﺑﺘﺪرﯾﺞ ﻣﻘﺪاری از درآﻣﺪﻫﺎ را از ﺟﺮﯾﺎن ﺧﺎرج ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺟـﺎﯾﯽ ﮐـﻪ اﺛـﺮ‬
‫ﺗﻘﺎﺿﺎ را ﺑﻪ ﺻﻔﺮ ﻣﯽرﺳﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬اﮔﺮ ﻫﺰﯾﻨﻪ دوﻟﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎی ﺟﺎری ﺑﺎﺷﺪ اﯾﻦ ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎ ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎً ﺑـﻪ ﻗـﺪرت ﺗﻮﻟﯿـﺪی ﮐـﺸﻮر‬
‫اﺿﺎﻓﻪ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ ﻓﻘﻂ اﯾﻦ ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎ ﺑﺮای ﺗﻌﺪادی از اﻓﺮاد ﻣﻤﻠﮑﺖ درآﻣﺪه اﺳﺖ و اﯾﺠﺎد ﺗﻘﺎﺿﺎ ﻣﯽﮐﻨـﺪ و‬
‫اﯾﻦ ﺗﻘﺎﺿﺎ ﻣﻮﺟﺐ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ اﺣﺘﻤﺎﻻً ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاری ﺟﺪﯾﺪی ﺻﻮرت ﮔﯿـﺮد‪ .‬ﺳـﺮﻣﺎﯾﻪﮔـﺬاری ﺟﺪﯾـﺪ‬
‫ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﻫﺰﯾﻨﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﺑﺮای ﻋﺪهای درآﻣﺪﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در ﻫﺮ دو ﺣﺎﻟﺖ دور‬
‫ﺗﺴﻠﺴﻠﯽ وﺟﻮد دارد ﻟﯿﮑﻦ در ﺣﺎﻟﺖ اول ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎً ﻣﻘﺪاری وﺳـﺎﯾﻞ ﺗﻮﻟﯿـﺪی ﺑـﻪ وﺟـﻮد ﻣـﯽآﯾـﺪ و در‬
‫ﺣﺎﻟﺖ دوم ﻓﻘﻂ اﯾﺠﺎد ﺗﻘﺎﺿﺎ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﮔﺎﻫﯽ ﺑﻄﻮر ﻏﯿﺮ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻣﻨﺠﺮ ﺑـﻪ اﻓـﺰاﯾﺶ ﻇﺮﻓﯿـﺖ ﺗﻮﻟﯿـﺪی‬
‫ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎی دوﻟﺖ از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﻮرﻣﯽ و ﯾﺎ ﻏﯿﺮ ﺗﻮرﻣﯽ ﺗـﺎﻣﯿﻦ ﺷـﻮد‪ ،‬اﺛـﺮات ﻣﺘﻔـﺎوﺗﯽ از ﺧـﻮد ﺑﺠـﺎی ﺧﻮاﻫﻨـﺪ‬
‫ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬ﻣﻨﺎﺑﻌﯽ ﮐﻪ اﯾﺠﺎد ﺗﻮرم ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ ) ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺳـﺘﻘﺮاض از ﺑﺎﻧـﮏ ﻣﺮﮐـﺰی و اﻧﺘـﺸﺎر اﺳـﮑﻨﺎس( ﻣﻮﺟـﺐ‬

‫‪١٠‬‬
 ‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ و اﺑﻌﺎد اﻗﺘﺼﺎدی آن‬
‫‪www.Accportal.com‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬

‫اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻘﺎﺿﺎی ﮐﻞ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺣﺎل اﮔﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﻮﻟﯿﺪی ﮐﺸﻮر ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﻋﮑﺲاﻟﻌﻤﻞ ﻧﺸﺎن ﺑﺪﻫﻨـﺪ و ﮐـﺎﻻی‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮی ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮐﻨﻨﺪ در اﯾﻦ ﺻﻮرت اﻓﺰاﯾﺶ ﻗﯿﻤﺘﻬﺎ ﺷﺪﯾﺪ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد در ﻏﯿـﺮ اﯾـﻦ ﺻـﻮرت ﺗـﻮرم ﺷـﺪﯾﺪ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و ﺗﻮزﯾﻊ ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻗﺘﺼﺎدی را دﭼﺎر اﺷﮑﺎل ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﮐﺴﺮی در ﻣﻮازﻧﻪ ارزی ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽآورد‪ .‬اﯾﻦ‬
‫ﻣﺴﺌﻠﻪ در ﮐﺸﻮرﻫﺎی درﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻫﻤﯿﺖ زﯾﺎدی دارد از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ دوﻟﺖ در اﯾﻦ ﮐـﺸﻮرﻫﺎ ﺳـﻬﻢ ﻋﻤـﺪهای‬
‫در اﻗﺘﺼﺎد ﺑﻪ ﻋﻬﺪه دارد ﯾﮏ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻫﺰﯾﻨﻪای ﻏﻠﻂ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺳـﺮﻋﺖ ﺑﺎﻋـﺚ ﺗـﻮرم ﺷـﻮد وﻟـﯽ اﮔـﺮ‬
‫دوﻟﺖ آﮔﺎﻫﺎﻧﻪ ﻋﻤﻞ ﮐﻨﺪ در ﻣﻮاردﯾﮑﻪ اﻗﺘﺼﺎد ﮐﺸﻮر دﭼﺎر ﺗﻮرم ﺷﺪه اﺳﺖ ﺑﺎ ﮐﺎﻫﺶ دادن ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎی ﺧـﻮد‬
‫ﻗﺎدر اﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﯿﺰان ﻣﻌﯿﻨﯽ ﭘﻮل از اﻗﺘﺼﺎد ﺧﺎرج ﮐﻨﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺎ ﺗﻮرم ﻣﺒﺎرزه ﻧﻤﺎﯾـﺪ ﮐـﻪ اﯾـﻦ ﺳﯿﺎﺳـﺖ‬
‫ﻫﺰﯾﻨﻪای ﺑﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺿﺪ ﺗﻮرﻣﯽ ﺑﺎ اﻧﻘﺒﺎﺿﯽ دوﻟﺖ ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺎل اﮔﺮ اﻗﺘﺼﺎد دﭼﺎر رﮐﻮد ﺷﻮد‪ ،‬دوﻟﺖ ﺑﺎ‬
‫ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ و ﺗﺰرﯾﻖ ﭘﻮل ﺑﻪ اﻗﺘﺼﺎد و اﯾﺠﺎد ﺗﻘﺎﺿﺎ ﻗﺎدر اﺳﺖ ﮐﻪ اﻗﺘﺼﺎد را از ﺣﺎﻟﺖ رﮐﻮد ﺧـﺎرج ﮐﻨـﺪ ﮐـﻪ‬
‫اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ را ﺳﯿﺎﺳﺖ اﻧﺒﺴﺎﻃﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫ب( ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ و اﺛﺮات آن ﺑﺮروی ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬاری و ﭘـﺲ اﻧـﺪاز اﺷـﺘﻐﺎل ‪ ،‬ﺗﻮزﯾـﻊ در‬
‫آﻣﺪ و ﻗﯿﻤﺘﻬﺎ و زﯾﺮﺑﻨﺎی اﻗﺘﺼﺎدی و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ در ﯾﮏ ﮐﺸﻮر ﻣﺘﻔـﺎوت اﺳـﺖ و اﺧـﺬ ﻣﺎﻟﯿـﺎت ﻓﻘـﻂ ﺗـﺎﻣﯿﻦ‬
‫ﮐﻨﻨﺪه ﻣﺨﺎرج دوﻟﺖ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮ روی ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﻮﻟﯿﺪ و ﺗﻮزﯾﻊ اﺛﺮ ﻣﯽﮔﺬارد‪.‬‬
‫در ﺑﺮرﺳﯽ اﯾﻦ ﻣﺴﺎﺋﻞ در درﺟﻪ اول ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﻣﻄﺮح ﻣﯽﺷﻮد ﯾﻌﻨﯽ ﻗﺪرت ﭘﺮداﺧـﺖ ﻣﺎﻟﯿـﺎت‬
‫ﺗﻮﺳﻂ اﻓﺮاد ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺪون آﻧﮑﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﯽ در ﻣﯿﺰان ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎی ﮐﺸﻮر اﯾﺠﺎد ﺷﻮد‪ .‬ﻧﮑﺘﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟـﻪ‬
‫اﯾﻦ ﮐﻪ از ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﻬﺎ ﻫﻢ ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺗﻮان در ﺟﻬﺖ ﺳﺎﯾﺴﺘﻬﺎی اﻧﺒﺴﺎﻃﯽ ﯾﺎ اﻧﻘﺒﺎﺿﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد‪ .‬زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺗـﻮرم‬
‫وﺟﻮد دارد ‪ ،‬ﻣﺎﻟﯿﺎت ﺑﯿﺸﺘﺮی ﮔﺮﻓﺖ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﻘﺪاری ﭘﻮل از اﻗﺘﺼﺎد ﺧﺎرج ﮐﺮد و ﺑﺎ ﺗﻮرم ﻣﺒﺎرزه ﮐﺮد و‬
‫زﻣﺎﻧﯿﮑﻪ رﮐﻮد وﺟﻮد دارد ﻣﯿﺰان ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﻬﺎ را ﮐﺎﻫﺶ داد و در ﻧﺘﯿﺠﻪ اﻗﺘﺼﺎد را ﺑـﺴﻮی روﻧـﻖ ﺳـﻮق داد ﺑﺎﯾـﺪ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﮐﻪ اﺛﺮ ﻣﺎﻟﯿﺎت ﺑﻪ درآﻣﺪ و ﻣﺎﻟﯿﺎت ﺑﺮ ﻣﺼﺮف در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﺗﻮرم ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ و اﺛﺮات ﺗﻐﯿﯿـﺮ در‬
‫ﻣﯿﺰان ﻣﺎﻟﯿﺎت دارای اﺛﺮاﺗﯽ ﻣﺜﻼً ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ در ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎ ﻧﯿﺴﺖ و ﺗﺎﺛﯿﺮ اﻓﺰاﯾﺶ ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﺑﯿـﺸﺘﺮ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ وﻗﺘﯽ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻫﺰﯾﻨﻪای و ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ اﺗﺨﺎذ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﮐـﻪ اوﻻً اﯾـﻦ دو ﺳﯿﺎﺳـﺖ ﺑـﺮ‬
‫ﺧﻼف ﺟﻬﺖ ﻫﻢ ﻋﻤﻞ ﻧﮑﻨﻨﺪ‪ .‬ﺛﺎﻧﯿﺎً ﺑﺎﯾﺪ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﯿـﺰان ﺗـﺎﺛﯿﺮ اﻗﺘـﺼﺎدی و اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ اﯾـﻦ دو ﺳﯿﺎﺳـﺖ‬
‫ﯾﮑﺴﺎن و ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ج( ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻗﺮﺿﻪ‪ ،‬ﻗﺮﺿﻪ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﻣﻄﺮح ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ درآﻣﺪ و ﻫﺰﯾﻨﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻮدﺟـﻪ ﺑـﺎ ﮐـﺴﺮی‬
‫ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﺷﻮد‪ .‬اﺛﺮات ﻗﺮﺿﻪ ﺑﺮﺣﺴﺐ اﯾﻨﮑﻪ از داﺧﻞ ﺗﺎﻣﯿﻦ ﺷﻮد ﯾﺎ از ﺧﺎرج ‪ ،‬ﻓﺮق ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫وام ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﺎرﺳﻨﮕﯿﻨﯽ ﺑﻪ دوش ﻧﺴﻠﻬﺎی آﯾﻨﺪه ﺑﺮای ﭘﺮداﺧﺖ اﺻـﻞ و ﺑﻬـﺮه ﻣﯿﮕـﺬارد‪ .‬ﻟـﺬا ﺑﺎﯾـﺪ واﻣﻬـﺎی‬
‫ﺧﺎرﺟﯽ ﻓﻘﻂ ﺻﺮف ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬاری ﺷﻮد ﺗﺎ از آن ﻣﺤﻞ ﺑﺎزﭘﺮاﺧﺖ اﺻﻞ و ﺑﻬﺮه وام ﺻﻮرت ﮔﯿﺮد‪.‬‬

‫‪١١‬‬
 ‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ و اﺑﻌﺎد اﻗﺘﺼﺎدی آن‬
‫‪www.Accportal.com‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬

‫وام داﺧﻠﯽ ﺑﻪ دو ﺻﺮوت وﺟﻮد دارد اول واﻣﯽ ﮐﻪ ازﻣﺮدم اﺧﺬ ﻣﯽﮔﺮدد و ﭘﻮﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از اﻗﺘﺼﺎد ﺧـﺎرج و‬
‫دوﺑﺎره ﺗﻮﺳﻂ دوﻟﺖ ﺑﻪ آن ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪه ﻣﯿﺸﻮد‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ دارای اﺛﺮ ﺗﻮرﻣﯽ ﻧﯿﺴﺖ و ﻓﻘﻂ از ﻃﺮﯾﻖ ﻧﺮخ ﺑﻬـﺮه و‬
‫ﻧﻮع ﻣﺨﺎرج ﮐﻪ از ﻣﺤﻞ آن ﺻﻮرت ﻣﯽﮔﯿﺮد در ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻣﺨﺎرج و ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬاری ﻣﻠﯽ اﺛﺮ ﻣﯽﮔﺬارد‪.‬‬
‫دوم واﻣﯽ ﮐﻪ از ﻃﺮﯾﻖ ﺑﺎﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰی و از ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﺎﻧﮑﯽ اﺧﺬ ﻣـﯽﺷـﻮد و در ﻣﻘﺎﺑـﻞ آن اﺳـﮑﻨﺎس ﻣﻨﺘـﺸﺮ‬
‫)‪(34‬‬
‫ﻣﯽﮔﺮددو در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ دارای اﺛﺮ ﺗﻮرﻣﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫در اﻗﺘﺼﺎد اﯾﺮان ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﺗﻤﺎﻣﯽ ﮐﺴﺮی ﺑﻮدﺟﻪ از ﻃﺮﯾﻖ اﺳﺘﻘﺮاض از ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﺎﻧﮑﯽ ﺗـﺎﻣﯿﻦ‬
‫ﺷﺪه و اﯾﻦ ﻋﺎﻣﻞ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺧﻮد اﻓﺰاﯾﺶ ﺷﺪﯾﺪ ﻧﻘﺪﯾﻨﮕﯽ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺗﻮرم را ﺑﻪ ﻫﻤـﺮاه داﺷـﺘﻪ اﺳـﺖ‪ ،‬ﻟـﺬا‬
‫ﻣﯽﺗﻮان ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺗﻮرم در اﻗﺘﺼﺎد اﯾﺮان در واﻗﻊ ﯾﮏ ﭘﺪﯾﺪه ﻣﺎﻟﯽ ﺗﻠﻘﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺮای ﮐﻨﺘـﺮل‬
‫ﺗﻮرم ﻻزم اﺳﺖ ﺳﯿﺎﺳﺘﻬﺎی ﻣﺎﻟﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﺑﺎ ﺳﺎﯾﺮ ﺳﯿﺎﺳﺘﻬﺎی اﻗﺘﺼﺎدی دﯾﮕـﺮ ﻣﺎﻧﻨـﺪه ﺳﯿﺎﺳـﺖ‬
‫)‪(35‬‬
‫ﭘﻮﻟﯽ و ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺗﻌﺪﯾﻞ ﻧﺮخ ارز‪ ،‬اﺗﺨﺎذ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺳﯿﺎﺳﺘﻬﺎی ﭘﻮﻟﯽ و ﻣﺎﻟﯽ‬
‫ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮان و ﺳﯿﺎﺳﺖ ﮔﺬاران ﭘﻮﻟﯽ و ﻣﺎﻟﯽ ﮐﺸﻮر ﺑﺎاﯾﻨﮑﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ای ﺑﻪ ﻧﺎم ))ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻣﺎﻟﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ ((‬
‫)‪ (36‬را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽ دﻫﻨﺪ ﻟﯿﮑﻦ از ﻟﺤﺎظ ﺧﻂ ﻣﺸﯽ دﻫﯽ و اﺟﺮای ﺳﯿﺎﺳﺘﻬﺎ ﺑـﺎ ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ ﻣﺘﻔـﺎوت ﻣـﯽ ﺑﺎﺷـﻨﺪ ‪.‬‬
‫ﺑﺎﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰی ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻧﺪﯾﺸﻪ ﮔﺮو ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮ در ﻧﻈﺎم ﺑﺎﻧﮑﯽ ﺳﯿﺎﺳﺘﻬﺎی ﭘﻮﻟﯽ را ﺗﻨﻈﯿﻢ و ﺑـﻪ ﺷـﺒﮑﻪ ﺑـﺎﻧﮑﯽ‬
‫اﺑﻼغ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ اﺟﺮا در آورﻧﺪ ‪.‬‬
‫ﺳﯿﺎﺳﺘﻬﺎی ﭘﻮﻟﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﺳﯿﺎﺳﺘﻬﺎی ﻣﺎﻟﯽ ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺜﻼً ﺑﺎﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰی ﺳﯿﺎﺳـﺖ اﻧﺒـﺴﺎﻃﯽ ﻋﺮﺿـﻪ‬
‫ﭘﻮل را اﻋﻤﺎل ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و دوﻟﺖ از ﻃﺮﯾﻖ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﻬﺎ و اﻓﺰاﯾﺶ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎ ﺑﺎﯾﺪ اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ را ﺗﻘﻮﯾﺖ ﮐﻨﺪ ﺗـﺎ‬
‫ﻣﻮﺟﺒﺎت روﻧﻖ اﻗﺘﺼﺎدی را در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻓﺮاﻫﻢ آورﻧﺪ ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﯾﺠﺎد ﺗﻌﺎدل و ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ در ﮐﻞ اﻗﺘـﺼﺎد ﻣـﺴﺘﻠﺰم‬
‫ﺗﻌﺎدل و ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ در دو ﺑﺨﺶ ﭘﻮﻟﯽ و ﻣﺎﻟﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬
‫ﺳﯿﺎﺳﺘﻬﺎی ﭘﻮﻟﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﺣﺠﻢ ﻧﻘﺪﯾﻨﮕﯽ ﺗﻮﺟﻪ دارد در ﺻﻮرﺗﯿﮑﻪ ﺳﯿﺎﺳﺘﻬﺎی ﻣﺎﻟﯽ ﺑﻪ اﯾﺠﺎد ﺗﻌـﺎدل در ﻋﺮﺿـﻪ‬
‫و ﺗﻘﺎﺿﺎی ﮐﺎﻻ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﯽ ﭘﺮدازد ‪ .‬ﺳﯿﺎﺳﺘﻬﺎی ﭘﻮﻟﯽ ﺑﺨـﺸﯽ از ﺳﯿﺎﺳـﺘﻬﺎی اﻗﺘـﺼﺎدی ﮐـﺸﻮر ﻣـﯽ ﺑﺎﺷـﺪ و‬
‫ﺳﯿﺎﺳﺘﻬﺎی ﻣﺎﻟﯽ ﺑﺨﺶ دﯾﮕﺮی را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽ دﻫﺪ ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﮐﺎراﯾﯽ ﺳﯿﺎﺳﺘﻬﺎی ﭘﻮﻟﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﮐﻮﺷﺶ ﺷﻮد ﺗﺎ از اﺑﺰار اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻣﻼﺣﻈـﺎت داﺧﻠـﯽ ﺑـﺮای‬
‫ﺗﻘﻮﯾﺖ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ ﺧﺎرﺟﯽ ﻧﯿﺰ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد ‪ .‬ﺑﻪ وﯾﮋه اﯾﻦ اﻗﺪاﻣﺎت ﺑﺎﯾﺪ در زﻣﯿﻨﻪ ﻫﺎﺋﯽ ﺻﻮرت ﮔﯿﺮد ﺗﺎ از زﯾﺎﻧﻬﺎی‬
‫ﻧﺎﺷﯽ از ﻧﻮﺳﺎﻧﺎت ﻗﯿﻤﺖ در ﺑﺎزار ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آﯾﺪ و در واﻗﻊ ارزش ﭘﻮل داﺧﻠﯽ در ﻣﻘﺎﺑـﻞ ارزﻫـﺎی‬
‫ﺧﺎرﺟﯽ از اﺳﺘﺤﮑﺎم و ﺛﺒﺎت ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬
‫از ﻧﻈﺮ ﺳﯿﺎﺳﺘﻬﺎی ﻣﺎﻟﯽ ﻻزم اﺳﺖ ﯾﺎدآوری ﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻫﻤﯿﺖ روز اﻓـﺰون ﻧﻘـﺶ دوﻟـﺖ در اداره اﻣـﻮر‬
‫ﻋﻤﻮﻣﯽ ﮐﺸﻮر ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﯽ و اﻗﺘﺼﺎد ﻣﻠﯽ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺪون ﺑﺮﺧﻮداری از ﯾﮏ ﻧﻈﺎم ﻣﺎﻟﯽ ﻣﻄﻠﻮب ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﺑﺎرز و‬
‫ﻣﺜﺒﺘﯽ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺮای ﺗﺤﻘﻖ ﻫﺪﻓﻬﺎی ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫـﺎی ﺗﻮﺳـﻌﻪ ﻻزم اﺳـﺖ ﺳﯿﺎﺳـﺘﻬﺎی‬

‫‪١٢‬‬
 ‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ و اﺑﻌﺎد اﻗﺘﺼﺎدی آن‬
‫‪www.Accportal.com‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬

‫اﻗﺘﺼﺎدی ارﺷﺎدی و ﺧﻂ ﻣﺸﯽ ﻫﺎی ﻣﺎﻟﯽ دوﻟﺖ ﮔﺴﺘﺮش ﺑﯿﺸﺘﺮی ﭘﯿﺪا ﮐﻨﺪ ﺗـﺎ از اداﻣـﻪ ﻓﺎﺻـﻠﻪ ﺗـﻮرﻣﯽ و ﺑـﯽ‬
‫ﺛﺒﺎﺗﯽ ﻗﯿﻤﺘﻬﺎ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی ﺑﻌﻤﻞ آﯾﺪ ‪.‬‬
‫ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ در ﺳﯿﺎﺳﺘﻬﺎی ﭘﻮﻟﯽ و ﻣﺎﻟﯽ ﻣﻮﺟﺐ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ﺗـﺎ ﭘـﺲ اﻧـﺪاز ﻣﻠـﯽ ﺑـﻪ ﺳـﻤﺖ ﺳـﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔـﺬارﯾﻬﺎی‬
‫زﯾﺮﺑﻨﺎﺋﯽ و اﺷﺘﻐﺎل زا ﺳﻮق داده ﺷﻮد و ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻮﻟﯿﺪ و اﯾﺠﺎد ﺗﻌﺎدل در ﻋﺮﺿﻪ و ﺗﻘﺎﺿـﺎی ﮐـﺎﻻ ‪ ،‬ﭘـﻮل ﻣﻠـﯽ‬
‫‪(37).‬‬
‫ارزش واﻗﻌﯽ ﺧﻮد را ﺑﺪﺳﺖ آورد وﺟﺎﻣﻌﻪ از ﯾﮏ ﻧﻈﺎم اﻗﺘﺼﺎدی ﻣﺴﺘﺤﮑﻢ ﺑﺮﺧﻮردار ﺷﻮد‬
‫ﮐﺴﺮی ﺑﻮدﺟﻪ و اﻧﻮاع آن‬
‫ﮐﺴﺮی ﺑﻮدﺟﻪ در ﻣﺎﻟﯿﻪ ﻗﺪﯾﻢ و ﺟﺪﯾﺪ‬
‫)‪(38‬‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯿﮑﻪ ﻣﺨﺎرج دوﻟﺖ از درآﻣﺪﻫﺎی آن ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد دوﻟﺖ ))ﺑﺎ ﮐﺴﺮی ﺑﻮدﺟﻪ ((‬
‫ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﺴﺮی ﺑﻮدﺟﻪ دوﻟﺖ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ دﻻﯾﻞ ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬ﮔﺎﻫﯽ دوﻟﺖ ﺑﺮای اﻧﺠﺎم‬
‫وﻇﺎﺋﻒ اﻗﺘﺼﺎدی ﺧﻮد ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻓﻌﺎل در اﻗﺘﺼﺎد ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﺑﺮای رﻫﺎﯾﯽ اﻗﺘﺼﺎد از رﮐﻮد ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ‬
‫ﻣﺨﺎرج ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاری ﺧﻮد ﻣﺘﻮﺳﻞ ﺑﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﮐﺴﺮی ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺗﺎ اﻗﺘﺼﺎد را ﺑﻪ ﺳﻮی ﺗﻌﺎدل ﺳﻮق‬
‫دﻫﺪ ‪ .‬ﮔﺎﻫﯽ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ دوﻟﺖ ﻧﻘﺶ ﻓﻌﺎل در اﻗﺘﺼﺎد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ اﻗﺪام ﺑﻪ اﺗﺨﺎذ ﺳﯿﺎﺳﺖ‬
‫ﻣﺎﻟﯽ ﻓﻌﺎل ﮐﻨﺪ ‪ ،‬ﮐﺴﺮی ﺑﻮدﺟﻪ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﻮع ﮐﺴﺮی ﮐﻪ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﻧﻘﺶ ﺿﻌﯿﻒ و اﻧﻔﻌﺎﻟﯽ‬
‫دوﻟﺖ در اﻗﺘﺼﺎد اﺳﺖ ﺑﺎ ﮐﺴﺮی ﻧﺎﺷﯽ از اﺗﺨﺎذ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻣﺎﻟﯽ ﻓﻌﺎل ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻮده و آﺛﺎر ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ ﻧﯿﺰ دارد‪.‬‬
‫)‪(39‬‬

‫ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﮐﻼﺳﯿﮏ آن زﯾﺎدﺗﺮ ﺑﻮدن ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎی ﻋﺎدی در ﻣﻘﺎﺑﻞ درآﻣﺪﻫﺎی ﻋﺎدی ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬ﻧﻈﺮ ﺑـﻪ‬
‫اﯾﻨﮑﻪ ﭘﯿﺮوان ﻣﮑﺘﺐ ﮐﻼﺳﯿﮏ ﺑﻪ ﻃﻮر اﺻﻮﻟﯽ دﺧﺎﻟﺖ دوﻟﺖ را در اداره اﻣﻮر اﻗﺘﺼﺎد ﻣﻠﯽ ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ‪).‬در‬
‫زﻣﺎن آﻧﻬﺎ ﻫﻢ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺟﺰ اﯾﻦ ﻧﺒﻮد ( و دوﻟﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺣﻔﻆ ﻧﻈﻢ ﻋﻤـﻮﻣﯽ و ﺑﺮﻗـﺮاری ﻋـﺪاﻟﺖ اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ ﺑﭙـﺮدازد و‬
‫ﻧﺒﺎﯾﺪ در ﺳﺎﯾﺮ اﻣﻮر دﺧﺎﻟﺖ ﮐﻨﺪ ‪ ،‬ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎی ﻋﺎدی دوﻟﺖ ﻫﻢ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻫﺰﯾﻨـﻪ ﻫـﺎی اﻧﺠـﺎم اﯾـﻦ وﻇـﺎﯾﻒ ﺑـﻮده و‬
‫درآﻣﺪ دوﻟﺖ ﻫﻢ ﺗﻨﻬﺎ از ﻃﺮﯾﻖ ﻣﺎﻟﯿﺎت ﺗﺎﻣﯿﻦ ﻣﯽ ﺷﺪ ‪ .‬ﻟﺬا ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑـﻪ ﻟﺤـﺎظ ﻣﺤـﺪودﯾﺖ وﻇـﺎﯾﻒ دوﻟـﺖ‬
‫ﻣﺨﺎرج آن ﻧﯿﺰ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺤﺪود ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺎﯾﺪ ﺣﺪاﻗﻞ در آﻣﺪ ﻫﻢ ﺑﺮای دوﻟﺖ ﻣﻨﻈﻮر ﺷـﻮد ‪ .‬اﻋﺘﻘـﺎد ﺑـﺮ اﯾـﻦ ﺑـﻮد ﮐـﻪ در‬
‫ﺻﻮرت ﮐﺴﺮی ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ اوراق ﻗﺮﺿﻪ ﻣﺘﻮﺳﻞ ﺷﻮﻧﺪ ‪ .‬و اﯾﻦ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی اﯾﺠـﺎد ﻫﺰﯾﻨـﻪ ﻫـﺎی اﺿـﺎﻓﯽ در‬
‫ﯾﮏ ﺳﺎل ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و در ﺳﺎﻟﻬﺎی ﺑﻌﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ اﺻﻞ و ﺑﻬﺮه آن ﭘﺮداﺧﺖ ﺷﻮد ‪ .‬ﻋـﺎﻣﻠﯽ ﺟﻬـﺖ اﻓـﺰاﯾﺶ ﻫﺰﯾﻨـﻪ ﻫـﺎی‬
‫ﻋﻤﻮﻣﯽ دوﻟﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﺤﺪود ﺑﻮدن ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﯽ دوﻟﺖ ﮐﻪ از ﻃﺮﯾﻖ ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﻬﺎ ﺗﺎﻣﯿﻦ ﻣﯿﮕﺮدد‪ ،‬دوﻟﺖ را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ‬
‫ورﺷﮑﺴﺘﮕﯽ ﺳﻮق ﻣﯽ دﻫﺪ ‪ .‬ﻃﺒﻖ ﻧﻈﺮﯾﻪ ﻣﮑﺘﺐ ﻓﻮق در ﺻﻮرﺗﯿﮑﻪ دوﻟﺖ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺎﻣﯿﻦ ﮐﺴﺮی ﺑﻮدﺟﻪ اﺳـﺖ ﺑـﻪ‬
‫ﭼﺎپ و اﻧﺘﺸﺎر ﭘﻮل ﻧﻤﺎﯾﺪ اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﻓﺰاﯾﺶ ﻗﯿﻤﺘﻬﺎ ﻣﯿـﺸﻮد و اﻓـﺰاﯾﺶ ﻗﯿﻤﺘﻬـﺎ در ﻧﻬﺎﯾـﺖ ﺑﺎﻋـﺚ اﻓـﺰاﯾﺶ‬
‫ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎی دوﻟﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻘﯿﺪه آﻧﺎن اﺗﺨﺎذ ﭼﻨﯿﻦ ﺳﯿﺎﺳـﺘﯽ ‪ ،‬ﮐـﺴﺮی ﺑﻮدﺟـﻪ ﺑﯿـﺸﺘﺮی را در دوره ﻫـﺎی‬
‫ﺑﻌﺪی در ﺑﺮداﺷﺘﻪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ اﻧﺘﺸﺎر اﺳﮑﻨﺎس ﺑﯿﺸﺘﺮی ﺑﻮده و ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫـﺎی دوﻟـﺖ ﺑـﻪ ﻃـﻮر‬
‫ﻣﺪاوم در ﺣﺎل اﻓﺰاﯾﺶ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ‪ (40) .‬ﮐﻼﺳﯿﮑﻬﺎ دوﻟﺖ را ﺳﺎزﻧﺪه زﯾﺮﺑﻨﺎی اﻗﺘﺼﺎدی ﻧﻤﯽ داﻧـﺴﺘﻨﺪ و ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ‬

‫‪١٣‬‬
 ‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ و اﺑﻌﺎد اﻗﺘﺼﺎدی آن‬
‫‪www.Accportal.com‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬

‫وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺻﺤﺒﺖ از ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ اداری ‪ ،‬ﺑﺪون ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻋﻤﺮاﻧﯽ ﺑﻮد و در‬
‫ﻧﺘﯿﺠﻪ اﺳﺘﺪﻻل ﺧﻮد را ﻣﺤﻖ ﻧﻤﯽ داﻧﺴﺘﻨﺪ ‪ .‬وﻟﯽ ﺗﺤﻮل ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﻔﻬﻮم ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ را ﻋﻮض ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ‪.‬‬
‫اﻣﺮوزه ﺑﺎ ﮔﺴﺘﺮش روزاﻓﺰون وﻇﺎﯾﻒ دوﻟﺘﻬﺎ و ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﻮﺳﻌﻪ زﯾﺮﺑﻨـﺎی اﻗﺘـﺼﺎدی ﺟﺎﻣﻌـﻪ از ﻗﺒﯿـﻞ اﯾﺠـﺎد‬
‫ﻣﺠﺘﻤﻊ ﻫﺎی ﺑﺰرگ ذوب آﻫﻦ ‪ ،‬ﭘﺘﺮوﺷﯿﻤﯽ ‪ ،‬ﻧﯿﺮوﮔﺎﻫﻬﺎ ‪ ،‬اﯾﺠﺎد ﺑﺰرﮔﺮاﻫﻬﺎی ارﺗﺒﺎﻃﯽ و ﻧﻈﺎﯾﺮ آن ﮔﺎﻫﯽ درﯾﺎﻓﺖ‬
‫اﺳﺘﻘﺮاض ﺿﺮوری ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺳﺪ ‪ .‬زﯾﺮا ﺑﺎ اﯾﻦ اﻗﺪاﻣﺎت آﯾﻨﺪﮔﺎن از ﻧﺘﺎﯾﺞ ﭼﻨﯿﻦ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاری ﻫﺎﯾﯽ اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻧﻤﻮد ‪ .‬ﻟﺬا ﺑﺎزﭘﺮداﺧﺖ واﻣﻬﺎی اﺧﺬ ﺷﺪه ﻧﯿﺰ از ﻧﺴﻞ آﯾﻨﺪه ﻣﻨﻄﻘﯽ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺳـﺪ ‪ .‬ﻋﻠﯿـﺮﻏﻢ ﺗﻮﺟﯿـﻪ‬
‫ﻓﻮق در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﻃﺮﻓﺪاران ﻋﺪم ﮐﺴﺮی ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﯿﺰ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ درﯾﺎﻓﺖ وام و ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﺎ ﺧﻄﺮ ﺗﻮرم‬
‫ﻫﻤﺮاه اﺳﺖ ‪ .‬ﻟﺬا دوﻟﺘﻬﺎ ﺑﺎﯾﺪ از ﻋﺪم ﺗﻌﺎدل ﺑﻮدﺟﻪ ﺧﻮدداری ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ‪.‬‬
‫ﯾﮑﯽ از اﺻﻮل ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه در ﺑﻮدﺟﻪ ﺗﻌﺎدل ﺑﻮدﺟﻪ در ﯾﮑﺴﺎل ﻣﺎﻟﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ داﻧﺶ اﻗﺘـﺼﺎدی و‬
‫ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﻮﯾﺴﯽ ﺑﺎﻋﺚ ﮔﺮدﯾﺪه ﮐﻪ در ﺑﺮﺧﯽ از ﮐﺸﻮرﻫﺎی ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ ﺑـﺎ دﯾـﺪ وﺳـﯿﻊ ﺗـﺮی ﺑـﻪ اﺻـﻞ‬
‫ﺗﻌﺎدل ﻧﮕﺎه ﮐﻨﻨﺪ و اﻋﺘﻘﺎد دارﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺎﯾﺪ در ﯾﮏ دوره اﻗﺘﺼﺎدی دارای ﺗﻌﺎدل ﺑﺎﺷﺪ و اﯾﻨﺠﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺤـﺚ‬
‫)) ﺗﻌﺎدل ادواری ﺑﻮدﺟﻪ (( ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ )) ﺗﻌﺎدل ﺳﺎﻟﯿﺎﻧﻪ ﺑﻮدﺟﻪ (( ﺷﺪه و ﺳﻌﯽ ﻣﯿﮕﺮدد از ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺗﻌﺎدل ادواری‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ در ﺟﻬﺖ ﮐﺎﻫﺶ ﺑﺤﺮاﻧﻬﺎی ﺗﺠﺎری و ﻧﻮﺳﺎﻧﻬﺎی اﻗﺘﺼﺎدی ﺑﻬﺮه ﮔﯿﺮﻧﺪ ‪.‬‬
‫در ﻣﺎﻟﯿﻪ ﺟﺪﯾﺪ ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ درﺧﺼﻮص ﻃﺮﺣﻬﺎی ﻋﻤﺮاﻧﯽ و زﯾﺮﺑﻨﺎﯾﯽ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘـﻪ ﺷـﺪه اﺳـﺖ و ﮐـﺴﺮ ﺑﻮدﺟـﻪ در‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ ﺟﺎری ﻣﻌﻨﯽ و ﻣﻔﻬﻮم ﻧﺪاﺷﺘﻪ و اﻋﺘﻘﺎد ﺑﺮاﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ دوﻟﺘﻬﺎ ﻣﻮﻇﻒ اﻧﺪ در اﻧﺠـﺎم ﻫﺰﯾﻨـﻪ ﻫـﺎی ﺟـﺎری‬
‫ﺳﻘﻒ درآﻣﺪﻫﺎی ﻋﻤﻮﻣﯽ را رﻋﺎﯾﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ ‪ .‬ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ را ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ دوﺻﻮرت ﮐـﺴﺮ ﺑﻮدﺟـﻪ ﻣﻌﻘـﻮل و ﮐـﺴﺮ‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ ﻏﯿﺮ ﻣﻌﻘﻮل ﺗﻠﻘﯽ ﻧﻤﻮد ‪.‬‬
‫ﺑﻄﻮر ﺧﻼﺻﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺗﺎﺛﯿﺮﮔﺬاری دوﻟﺖ روی ارﻗﺎم ﺑﻮدﺟـﻪ در روﻧـﺪ ﺗﺜﺒﯿـﺖ اﻗﺘـﺼﺎدی ﯾـﮏ ﻋﻨـﺼﺮ‬
‫اﺳﺎﺳﯽ اﺳﺖ ‪ .‬اﻫﺪاﻓﯽ ﭼﻮن اﺷﺘﻐﺎل و رﻓﻊ ﺑﯿﮑﺎری ‪ ،‬ﺣﺼﻮل ﺛﺒﺎت ﻗﯿﻤﺘﻬﺎ و ﺣﻔـﻆ ﺗـﻮازن در ﺗـﺮاز ﭘﺮداﺧﺘﻬـﺎ‪،‬‬
‫رﺳﯿﺪن ﺑﻪ رﺷﺪی ﻣﻌﻘﻮل و ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ و ﯾﺎ ﺣﺘﯽ ﺣﺮﮐﺖ در راﺳﺘﺎی اﯾﺠﺎد ﺗﻮزﯾﻊ ﻋﺎدﻻﻧﻪ در ﺳﻄﺢ ﮐﻼن ﻧﯿﺎزﻣﻨـﺪ‬
‫ﻧﻮﻋﯽ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی ﺧﺎص اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻐﯿﯿﺮاﺗﯽ در ﺑﻮدﺟﻪ ﮔﺮدد‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﺎﻫﯽ ﻣﻤﮑـﻦ اﺳـﺖ‬
‫ﺑﺮای ﺣﺼﻮل ﺑﻪ اﻫﺪاف ﻣﺬﮐﻮر ﺣﺘﯽ ﮐﺴﺮی ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﯽ در ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻮﺟﻮد آﯾﺪ ‪ .‬دوﻟﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮﺟﯿﻪ ﻗﺎﺑـﻞ ﻗﺒـﻮل‬
‫در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدی ﺧﻮد و ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ‪ (41) .‬و ﮐﺴﺮی ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻌﻘﻮل ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬
‫ﮐﺴﺮی ﺑﻮدﺟﻪ در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻫﺎی دور ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺑﯽ ﮐﻔﺎﯾﺘﯽ دوﻟﺘﻬﺎ و دوﻟﺘﻤﺮدان و ﻣﺎﯾﻪ ﺷﺮﻣﺴﺎری آﻧﻬﺎ ﺑﻮده و ﺑـﻪ ﻫـﺮ‬
‫ﺣﺎل ﺗﻨﻬﺎ در ﺷﺮاﯾﻂ اﺳﺘﺜﻨﺎﯾﯽ و اﺿﻄﺮاری آن را ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﯿﻪ ﻣـﯽ داﻧـﺴﺘﻨﺪ ‪ .‬اﻏﻠـﺐ اﻗﺘـﺼﺎدداﻧﺎن و دﻟﺘﻤـﺮدان‬
‫ﺳﯿﺎﺳﺖ ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ را ﻣﻐﺎﯾﺮ ﺑﺎ ﻋﻘﻞ ﺳﻠﯿﻢ ﻣﯽ ﭘﻨﺪاﺷﺘﻨﺪ ‪ ،‬ﺣﺘﯽ روزوﻟﺖ رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮر وﻗﺖ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﮐﻪ ﺑﻌﺪاً از‬
‫ﭘﯿﺮوان ﺳﺮﺳﺨﺖ اﯾﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪ ﺷﺪ اﺑﺘﺪا ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻣﺰﺑﻮر را ﺳﺨﺖ ﻣﺸﮑﻮک ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽ ﮐـﺮد ‪ .‬در ﺣـﺎل ﺣﺎﺿـﺮ اﯾـﻦ‬
‫ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﺳﯿﺎﺳﺖ آﮔﺎﻫﺎﻧﻪ و ﻣﺴﺘﻤﺮ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣـﯽ ﮔﯿـﺮد و اﻫﻤﯿـﺖ ﻧـﺴﺒﯽ آن در ﺣـﺎل‬
‫ﮐﺴﺮی ﺑﻮدﺟﻪ در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻫﺎی‬

‫‪١۴‬‬
 ‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ و اﺑﻌﺎد اﻗﺘﺼﺎدی آن‬
‫‪www.Accportal.com‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬

‫ﮐﺴﺮی ﺑﻮدﺟﻪ در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻫﺎی دور ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺑﯽ ﮐﻔﺎﯾﺘﯽ دوﻟﺘﻬﺎ و دوﻟﺘﻤﺮدان و ﻣﺎﯾﻪ ﺷﺮﻣﺴﺎری آﻧﻬﺎ ﺑﻮده و ﺑـﻪ‬
‫ﻫﺮ ﺣﺎل ﺗﻨﻬﺎ در ﺷﺮاﯾﻂ اﺳﺘﺜﻨﺎﯾﯽ و اﺿـﻄﺮاری آن را ﻗﺎﺑـﻞ ﺗﻮﺟﯿـﻪ ﻣـﯽ داﻧـﺴﺘﻨﺪ ‪ .‬اﻏﻠـﺐ اﻗﺘـﺼﺎدداﻧﺎن و‬
‫دﻟﺘﻤﺮدان ﺳﯿﺎﺳﺖ ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ را ﻣﻐﺎﯾﺮ ﺑﺎ ﻋﻘﻞ ﺳﻠﯿﻢ ﻣﯽ ﭘﻨﺪاﺷﺘﻨﺪ ‪ ،‬ﺣﺘﯽ روزوﻟﺖ رﺋـﯿﺲ ﺟﻤﻬـﻮر وﻗـﺖ‬
‫آﻣﺮﯾﮑﺎ ﮐﻪ ﺑﻌﺪاً از ﭘﯿﺮوان ﺳﺮﺳﺨﺖ اﯾﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪ ﺷﺪ اﺑﺘﺪا ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻣﺰﺑﻮر را ﺳﺨﺖ ﻣﺸﮑﻮک ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽ ﮐـﺮد ‪.‬‬
‫در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﺳﯿﺎﺳﺖ آﮔﺎﻫﺎﻧـﻪ و ﻣـﺴﺘﻤﺮ ﻣـﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده ﻗـﺮار ﻣـﯽ ﮔﯿـﺮد و‬
‫اﻫﻤﯿﺖ ﻧﺴﺒﯽ آن در ﺣﺎل اﻓﺰاﯾﺶ اﺳﺖ ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻧﮑﺘﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ در ﻧﻮع ﻫﺰﯾﻨﻪ ﮐـﺮد آن و ﻣـﺪﯾﺮﯾﺖ ﻫﺰﯾﻨـﻪ‬
‫ﻫﺎی آن ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ درﺳﺘﯽ ﺳﯿﺎﺳﺘﮕﺬاری ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی ‪ ،‬ﺑﻮدﺟﻪ رﯾـﺰی و ﺑﮑـﺎرﮔﯿﺮی ﺷـﻮد ‪ .‬در‬
‫ﺑﺴﯿﺎری از ﮐﺸﻮرﻫﺎی ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺧﻮب ﻧﺒﻮده اﺳﺖ ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻫﻤـﯿﻦ دﻟﯿـﻞ از اواﯾـﻞ دﻫـﻪ ‪1980‬‬
‫اﺻﻼﺣﺎت در ﻧﻈﺎم ﺑﻮدﺟﻪ رﯾﺰی در ﺑﺴﯿﺎری از ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ‪ .‬ﻋﻤﻠﮑـﺮد ﺿـﻌﯿﻒ در‬
‫ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻣﺨﺎرج ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﻌﻤﻮﻻً از ﺿﻌﻒ ارﺗﺒﺎط ﺑﯿﻦ ﺳﯿﺎﺳﺘﮕﺬاری ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾـﺰی و ﺑﻮدﺟـﻪ رﯾـﺰی‬
‫ﻧﺸﺎت ﻣﯽ ﮔﯿﺮد ‪ .‬ﮔﺎﻫﯽ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﮔﺬاری و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی ﻣﺤﺪودﯾﺘﻬﺎی ﮐﺸﻮر در ﻣﯿﺎن ﻣﺪت در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘـﻪ‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ در ﻣﻮاردی ﺗﺎﺛﯿﺮ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﮔﺬاری و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی ﺑﺮ ﻧﻈﺎم اﻗﺘـﺼﺎدی و ﻣـﺪﯾﺮﯾﺖ ﺑﺨـﺶ‬
‫)‪(42‬‬
‫ﻋﻤﻮﻣﯽ درﺳﺖ ﺑﺮآورده ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮐﺴﺮی ﺑﻮدﺟﻪ و ﮐﺴﺮی ﻣﺎﻟﯽ‬
‫در اﯾﻨﺠﺎ ﺗﺬﮐﺮ ﯾﮏ ﻧﮑﺘﻪ ﺷﺎﯾﺪ ﺑﺪ ﻧﺒﺎﺷﺪ و آن ﻫﻢ ﺗﻔﺎوت ﺑﯿﻦ ﮐﺴﺮی ﺑﻮدﺟﻪ و ﮐﺴﺮی ﻣﺎﻟﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬
‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ زﻣﺎﻧﯽ ﺻﻮرت ﻣﯽ ﭘﺬﯾﺮد ﮐﻪ درآﻣﺪﻫﺎی ﺟﺎری ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎی ﺟﺎری را ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﺪ‬
‫‪ .‬در ﭼﻨﯿﻦ ﺣﺎﻟﺘﯽ ﻫﯿﭻ ﻓﻘﺮه ای از ﺣﺴﺎب ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ در ﺣﺪ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺗﺎﻣﯿﻦ ﻧﻤﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﮐﺴﺮی ﻣﺎﻟﯽ زﻣﺎﻧﯽ ﺻﻮرت ﻣﯽ ﭘﺬﯾﺮد ﮐﻪ ﻋﻼوه ﺑﺮ درآﻣﺪﻫﺎی ﺟﺎری ‪ ،‬درﯾﺎﻓﺘﻬـﺎی ﺳـﺮﻣﺎﯾﻪای ﻣﺜـﻞ ﻗﺮﺿـﻪ‬
‫ﻋﻤﻮﻣﯽ را ﻧﯿﺰ ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﻗﺮار ﺑﺪﻫﯿﻢ ودر ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺟﻤﻊ درﯾﺎﻓﺘﻬﺎی ﺟﺎری و ﺳـﺮﻣﺎﯾﻪ ای ﻧﺘﻮاﻧـﺪ ﻫﺰﯾﻨـﻪ ﻫـﺎی‬
‫ﺟﺎری و ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ای را ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﺪ ‪ .‬در ﺣﺎﻟﺖ ﮐﺴﺮی ﺑﻮدﺟﻪ ‪ ،‬ﮐﺴﺮی ﺑﻮدﺟﻪ ﮐﻞ اﻧـﺪازه ﮔﯿـﺮی ﻧﻤـﯽ ﮔـﺮدد‪،‬‬
‫)‪(43‬‬
‫ﻟﯿﮑﻦ در ﺣﺎﻟﺖ ﮐﺴﺮی ﻣﺎﻟﯽ ‪ ،‬ﮐﺴﺮی ﺑﻮدﺟﻪ ﮐﻞ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﻣﯿﺸﻮد ‪.‬‬

‫اﻧﻮاع ﮐﺴﺮی ﺑﻮدﺟﻪ‬

‫‪ -1‬ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ اداری ‪ :‬اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ ﻏﯿﺮ ﻣﻌﻘﻮل ﺑﻮده و ﺑﺎﯾﺪ دوﻟﺘﻬﺎ در رﻓﻊ آﻧﻬﺎ ﺑﮑﻮﺷـﻨﺪ ﮐـﻪ‬
‫آن ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻓﻘﺪان ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ‪ ،‬ﻧﻈﺎرت و ﮐﻨﺘﺮل ﺻﺤﯿﺢ اداری ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬ﻧﺒﻮد ﺳﻪ ﻣﻮﻟﻔﻪ‬
‫ﻓﻮق ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻋﺪم ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ درﮐﺎر و ﺣﯿﻒ و ﻣﯿﻞ ﺑﯿﺶ از اﻧﺪازه در دﺳﺘﮕﺎﻫﻬﺎی دوﻟﺘﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷـﺪ ‪.‬‬
‫ﯾﮑﯽ از ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﻋﻮاﻣﻞ اﯾﺠﺎد ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ ‪ ،‬ﺑﺰرگ ﺷﺪن دوﻟﺘﻬﺎﺳﺖ ‪ .‬ﺻﺎﺣﺒﻨﻈﺮان ﻣﻌﺘﻘﺪﻧـﺪ ﻋـﻮاﻣﻠﯽ‬
‫ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪن ﯾﮏ دوﻟﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪ ،‬در واﻗﻊ ﻫﻤﺎن ﻋﻮاﻣﻠﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ در ﺑﺰرگ ﺷﺪن دوﻟﺘﻬﺎ‬

‫‪١۵‬‬
 ‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ و اﺑﻌﺎد اﻗﺘﺼﺎدی آن‬
‫‪www.Accportal.com‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬

‫ﻣﻮﺛﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ ‪ .‬آدام اﺳﻤﯿﺖ ﺑﺮای دوﻟﺖ وﻇﺎﯾﻒ ﻣﺸﺨﺼﯽ را ﺑﺮ ﻣﯽ ﺷﻤﺮد ‪ :‬ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﺟﺎﻣﻌـﻪ درﺑﺮاﺑـﺮ‬
‫ﺗﺠﺎوزات دﯾﮕﺮ ﻣﻠﻞ ‪ ،‬ﺣﻔﺎﻇﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﯽ ﻋـﺪاﻟﺘﯿﻬﺎ ﯾـﺎ ﺳـﺮﮐﻮﺑﻬﺎ و اﻧﺠـﺎم دادن ﮐﺎرﻫـﺎﯾﯽ ﮐـﻪ ﺑﺨـﺶ‬
‫)‪(44‬‬
‫ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺗﻮان آن را ﻧﺪارد و ﯾﺎ از اﻧﺠﺎم آن ﺳﺮﺑﺎز ﻣﯽ زﻧﺪ ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺳﺮ وﻇﯿﻔﻪ ﻓﻮق ﻣﯽ ﺑﯿﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ اداری ﺑﯿﺸﺘﺮ در ﺳﻮﻣﯿﻦ وﻇﯿﻔﻪ دوﻟﺘﻬﺎ ﻣﻄـﺮح اﺳـﺖ‬
‫ﯾﻌﻨﯽ در ﯾﮏ ﺟﻤﻠﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﯿﻢ آن را در )) دوﻟﺖ ﺳﺎﻻری (( )‪ (45‬اﺳﺖ ﺧﻼﺻﻪ ﮐﻨﯿﻢ ﻧﺘﯿﺠﻪ ای ﮐـﻪ دوﻟـﺖ‬
‫ﺳﺎﻻری ﺑﺮای دوﻟﺘﻬﺎ دارد ‪ ،‬ﺗﺒﺪﯾﻞ ﮐﺮدن دوﻟﺘﻬﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان )ﮐﺎرﻓﺮﻣﺎی ﻧﻬﺎﯾﯽ (( )‪ (46‬اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﺎﻋﺚ‬
‫اﻓﺰاﯾﺶ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ دوﻟﺘﻬﺎ ﻫﻤﻪ ﮐﺎرﻫﺎ ﺧﻮدﺷﺎن اﻧﺠﺎم ﻣﯿﺪﻫﻨﺪ و ﺑﺮای اﻧﺠﺎم ﮐﺎرﻫﺎ ﭼﺎره‬
‫ای ﺟﺰ اﺳﺘﺨﺪام ﻣﺠﺪد ﻧﺪارﻧﺪ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎی اداری اﻓﺰاﯾﺶ ﭘﯿﺪا ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد ‪ (44) .‬ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ‬
‫ﮐﺎرﻫﺎ دارای اﺛﺮ ﺑﺨﺸﯽ ‪ ،‬ﮐﺎراﯾﯽ و ﺑﻬﺮهوری ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ ‪.‬‬
‫دوﻣﯿﻦ ﻋﺎﻣﻞ ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ اداری ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻏﻠﻂ وﺻﻮل درآﻣﺪﻫﺎﺑﺎﺷﺪ و ادارات وﺻـﻮل‬
‫درآﻣﺪ ﺑﺎزدﻫﯽ ﮐﻤﯽ داﺷﺘﻪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ درآﻣﺪﻫﺎی وﺻـﻮﻟﯽ ﮐﻤﺘـﺮ ازﻣﯿـﺰان واﻗﻌـﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ‪ .‬اﻧﺘﺨـﺎب ﻏﻠـﻂ‬
‫ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ ﺳﯿﺴﺘﻢ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه ﻣﻨﻄﺒﻖ و ﻣﻨﺎﺳـﺐ ﺑـﺎ اوﺿـﺎع و اﺣـﻮال اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ و‬
‫اﻗﺘﺼﺎدی ﻧﺒﻮده و ﯾﺎ ﺑﮕﻮﻧﻪ ای ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ اﻣﮑﺎن ﻓﺮار از ﻣﺎﻟﯿﺎت را ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﯾﺎ ﺗﺸﮑﯿﻼت وﺻـﻮل ﻣﺎﻟﯿـﺎت‬
‫ﺑﯿﺶ از ﺣﺪ ﮔﺴﺘﺮده ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎی اداری در آن ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﺎﻣﺘﻨﺎﺳﺐ اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﻬـﺎ‬
‫وﺻﻮل ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ‪.‬‬
‫ﻋﺪم ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ و ﻋﺪم ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ در ﮐﺎرﻫﺎ اﻏﻠﺐ ﻣﻮﺟﺐ ﺑﺎزده ﭘـﺎﯾﯿﻦ ﮐﺎرﮐﻨـﺎن ﺷـﺪه و ﯾـﺎ ﻣﻮﺟـﺐ اﻓـﺰاﯾﺶ‬
‫ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎی اداری ﺑﻪ اﻧﺤﺎ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﯿﮕﺮدد‪ .‬ﻋﺪم ﺻﻼﺣﯿﺖ ﮐﺎدر اداری ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎی دوﻟﺘﯽ و از ﺟﻤﻠﻪ وﺻـﻮل‬
‫ﻣﺎﻟﯿﺎت ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻘﻠﺐ و ﻓﺮار ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﺷﺪه و در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺳﻬﻢ ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﮐﻤﺘﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ‪ .‬ﺑـﻪ ﻫـﺮ ﺟﻬـﺖ اﯾـﻦ‬
‫)‪(45‬‬
‫ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ ﻏﯿﺮ ﻣﻌﻘﻮل ﺑﻮده و ﺑﺎﯾﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ رﻓﻊ آن اﻗﺪام ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫‪ -2‬ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﺎﺷﯽ از ﺗﻐﯿﯿﺮات در اوﺿﺎع و اﺣﻮال اﻗﺘﺼﺎدی ) اﻗﺘﻀﺎﺋﯽ (‬
‫ﯾﮑﯽ از ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﺗﻐﯿﯿﺮات در اوﺿﺎع و اﺣﻮال اﻗﺘﺼﺎدی ﮐﺸﻮرﻫﺎی در ﺣﺎل رﺷﺪ در ﺳﺎﻟﻬﺎی اﺧﯿﺮ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺳـﺎزی‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻌﻨﻮان ﮐﺎﻫﺶ ﺣﺠﻢ ﺗﺼﺪﯾﮕﺮی دوﻟﺘﻬﺎ ﻣﻄﺮح اﺳﺖ و ﺑﺎﻋﺚ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ ﺷﺪن دوﻟﺘﻬﺎ ﻣﯿﮕﺮدد‪ .‬ﮐﺎﻫﺶ ﺣﺠـﻢ‬
‫دوﻟﺖ و ﺗﺼﺪﯾﮕﺮی آن ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ اﺟﺮا و ﻋﻤﻞ در ﻧﻤﯽ آﯾﺪ ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰﯾﻬﺎی ﻣﺪون و دﻗﯿـﻖ و ﻋﻘﻼﯾـﯽ ﺑـﻮده‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬اﯾﻦ ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ از ﻃﺮﯾﻖ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺳﺎزی ﺑﻪ ﻣﻮﻓﻘﯿﺘﻬﺎﯾﯽ ﻧﺎﯾﻞ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ اﮐﺜﺮ اﯾـﻦ ﮐـﺸﻮرﻫﺎ از‬
‫ﻣﺸﮑﻼت ﺳﺎﺧﺘﺎری رﻧﺞ ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ و در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎر دﭼﺎر ﻣﺸﮑﻞ ﻫـﺴﺘﻨﺪ و ﺗـﺎ ﺳـﺎﺧﺘﺎر اﻗﺘـﺼﺎدی ﺧﻮدﺷـﺎن را‬
‫اﺻﻼح ﻧﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ دﺳﺖ ﺑﻪ ﺗﻌﺪﯾﻞ اﻗﺘﺼﺎدی ) ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺳﺎزی ( ﺑﺰﻧﻨﺪ‪ .‬ﻫﻨﮕـﺎم ﺑـﻪ ﻣﺮﺣﻠـﻪ اﺟـﺮا درآوردن‬
‫ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺳﺎزی ‪ ،‬دﭼﺎر ﮐﺴﺮی ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﮐﺴﺮی ﺑﻮدﺟﻪ در ﺑﻄﻦ ﺗﻐﯿﯿﺮات اوﺿﺎع و اﺣﻮال‬
‫اﻗﺘﺼﺎدی ﮐﺸﻮرﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﺸﮑﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎری دارﻧﺪ ‪ (46) .‬اﯾﻦ ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﺑﺎﯾﺪ اﺑﺘﺪا ﺗﺜﺒﯿﺖ اﻗﺘﺼﺎدی و اﺻﻼح ﺳـﺎﺧﺘﺎری‬
‫را ﭘﺸﺖ ﺑﮕﺬارﻧﺪ ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺗﻌﺪﯾﻞ اﻗﺘﺼﺎدی ﺑﭙﺮدارﻧﺪ ‪.‬‬

‫‪١۶‬‬
 ‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ و اﺑﻌﺎد اﻗﺘﺼﺎدی آن‬
‫‪www.Accportal.com‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬

‫ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﺎﺷﯽ از اوﺿﺎع اﻗﺘﺼﺎدی ﮐﻪ ﺗﺎ ﺣﺪودی ﻣﻌﻘﻮل ﺗﻠﻘﯽ ﺷﺪه ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻣﻮارد ﻓﻮق ﺑﻪ دﻻﯾﻞ زﯾﺮ ﻫـﻢ ﻣـﯽ‬
‫ﺗﻮاﻧﺪ اﯾﺠﺎد ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﺮاﯾﻂ اﻗﺘﺼﺎدی از دوره روﻧﻖ ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﺤﺮان و رﮐﻮد ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻮﺟﺐ ﮐﺴﺮی ﺑﻮدﺟﻪ ﮔـﺮدد‪ .‬در ﭼﻨـﯿﻦ‬
‫دوره ﻫﺎﯾﯽ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺗﻐﯿﯿﺮات زﯾﺎدی در وﺻﻮل درآﻣﺪﻫﺎی دوﻟﺖ اﯾﺠﺎد ﻣﯿﮕﺮدد در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ دوﻟﺖ ﺑﻪ دﻟﯿـﻞ ﺗﻌﻬـﺪاﺗﯽ‬
‫ﮐﻪ اﯾﺠﺎد ﺷﺪه ﻗﺎدر ﺑﻪ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﺨﺎرج ﺧﻮد ﻧﯿﺴﺖ ‪ .‬دوﻟﺖ وﻇﺎﯾﻔﯽ دارد از ﻗﺒﯿـﻞ اﺳـﺘﻘﺮار ﻧﻈـﻢ و اﻣﻨﯿـﺖ و ﺳـﺎﯾﺮ‬
‫وﻇﺎﯾﻒ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﮐﻪ در دوره ﻫﺎی رﮐﻮد اﻗﺘﺼﺎدی ﻫﻢ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺨﺎرج ﺧﻮد را ﻣﺤﺪود ﮐﻨﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﮔﺎﻫﯽ ﻧﺎﭼﺎر اﺳﺖ‬
‫ﺑﺮای ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﺎ رﮐﻮد ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎی ﺧﻮد را اﻓﺰاﯾﺶ ﻫﻢ دﻫﺪ ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در ﻣﺮاﺣﻞ رﺷـﺪ اﻗﺘـﺼﺎدی ﺑـﺎ اﻓـﺰاﯾﺶ درآﻣـﺪ‬
‫ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ وﻟﯽ در ﻣﺮاﺣﻞ ﺗﻨﺰل اﻗﺘﺼﺎدی دﭼﺎر ﮐﺴﺮی ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪.‬‬
‫ﺗﻐﯿﯿﺮات و ﻧﻮﺳﺎﻧﺎت ﻓﺼﻠﯽ ﮐﻪ ﮐﻮﺗﺎه ﻣﺪت ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻣﻮﺟﺐ ﮐﺎﻫﺶ درآﻣﺪﻫﺎی دوﻟﺖ ﺷـﻮد ‪ .‬ﻧﻮﺳـﺎﻧﺎت‬
‫ﻓﺼﻠﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮐﺎﻫﺶ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﮐﺸﺎورزی در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺧﺸﮑﺴﺎﻟﯽ و ﯾﺎ دراﺛﺮ ﮐﺎﻫﺶ ﻗﯿﻤﺖ ﯾﮏ ﻧﻮع ﻣـﺎده ﺧـﺎص‬
‫ﻣﺜﻞ ﻧﻔﺖ در اﻗﺘﺼﺎدﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﺘﮑﯽ ﺑﻪ ﻧﻔﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ اﯾﺠﺎد ﻣﯿﮕﺮدد‪.‬‬
‫ﺣﻮادث ﻏﯿﺮ ﻣﺘﺮﻗﺒﻪ و ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﯿﻞ ‪ ،‬زﻟﺰﻟﻪ و اﻣﺜﺎل آن ﻣﺤﺼﻮل ﻣﻠـﯽ را ﮐـﺎﻫﺶ ﻣﯿﺪﻫـﺪ و ﺑـﻪ‬
‫دﻧﺒﺎل آن ﻇﺮﻓﺘﯿﻬﺎی ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺤﺪود ﺷﺪ و ﺳﻬﻢ ﻣﺎﻟﯿﺎت درﯾـﺎﻓﺘﯽ دوﻟـﺖ ﻧﯿـﺰ ﮐـﺎﻫﺶ ﯾﺎﻓﺘـﻪ و ﻫﺰﯾﻨـﻪ ﻫـﺎ‬
‫اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﮐﺴﺮ ﺑﻮده ﻧﺎﺷﯽ از اوﺿﺎع اﻗﺘﺼﺎدی در ﻣﻮارد ﻓﻮق اﺟﺘﻨﺎب ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد زﯾﺮا در ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺮاﯾﻄﯽ اﮔﺮ دوﻟـﺖ‬
‫ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎی ﺧﻮد را ﮐﺎﻫﺶ دﻫﺪ وﺿﻊ اﻗﺘﺼﺎدی ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺪاوم و ﺣﺘﯽ ﮔﺎﻫﯽ‬
‫ﺑﺎ ﺷﺪت ﺑﯿﺸﺘﺮ در ﺳﺎﻟﻬﺎی ﺑﻌﺪ ﺑﺮوز ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد ‪ .‬ﻟﺬا اﯾﻦ ﻧﻮع ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ ﺗﺎ ﺣﺪودی ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﺑﻮده و ﺑﻪ ﻋﻨـﻮان‬
‫)‪(42‬‬
‫ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﻌﻘﻮل ﺑﺎﯾﺪ از ﻃﺮﯾﻖ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻣﺎﻟﯽ و ﭘﻮﻟﯽ درﺳﺖ ﺗﺎﻣﯿﻦ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫‪ -3‬ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﺎﺷﯽ از ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬارﯾﻬﺎی ﻋﻤﺮاﻧﯽ و زﯾﺮﺑﻨﺎﯾﯽ اﻗﺘﺼﺎدی ) ﻣﻌﻘﻮل ( ‪:‬‬
‫اﮐﺜﺮﯾﺖ ﮐﺸﻮرﻫﺎی در ﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ از ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬارﯾﻬﺎی ﻋﻤﺮاﻧﯽ رﻧﺞ ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ ‪ .‬ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬارﯾﻬﺎی ﻋﻤﺮاﻧﯽ ‪،‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﺑﺮو ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎ و اﮐﺜﺮاً دﯾﺮ ﺑﺎزده ﻫﺴﺘﻨﺪ ‪ .‬ﻫﻤﯿﻦ وﯾﮋﮔﯿﻬﺎ ﺑﺎﻋﺚ ﮐﺴﺮی ﺑﻮدﺟﻪ ﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﺷـﺪ ﮐـﻪ در‬
‫ﻣﺎﻟﯿﻪ ﺟﺪﯾﺪ ﺑﻌﻨﻮان ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﻌﻘﻮل ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ‪ .‬ﺑﻌﻀﯽ از ﺻﺎﺣﺒﻨﻈﺮان آن را ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﻤﯽ‬
‫داﻧﻨﺪ ‪ ،‬زﯾﺮا ﻣﺨﺎرج ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬارﯾﻬﺎی ﻋﻤﺮاﻧﯽ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎی ﺗﻮﻟﯿﺪی ﻣﯽ داﻧﻨﺪ ﮐﻪ در آﯾﻨﺪه ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﻓﺰاﯾﺶ‬
‫ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ ﻣﻠﯽ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ ‪.‬‬
‫ﯾﮑﯽ از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﺎﻣﯿﻦ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬارﯾﻬﺎی ﻋﻤﺮاﻧﯽ اﻧﺘﺸﺎر اوراق ﻗﺮﺿﻪ دوﻟﺘﯽ اﺳﺖ ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺗـﻮرم زا ﻧﺒـﻮده و‬
‫ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﻬﯿﻨﻪ ای در ﺟﺎﻣﻌﻪ اﯾﺠﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ‪ .‬ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬارﯾﻬﺎی ﻋﻤﺮاﻧﯽ در ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺪت ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﮐﺸﻮرﻫﺎی در‬
‫ﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ اﺳﺖ ‪ .‬در ﮐﻮﺗﺎه ﻣﺪت اﻗﺸﺎر آﺳﯿﺐ ﭘﺬﯾﺮ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺿﻌﻒ ﺑﻨﯿﻪ ﻣﺎﻟﯽ ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻼت ﻣﻮاﺟﻪ ﺧﻮاﻫﻨـﺪ‬
‫)‪(48‬‬
‫ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺣﻤﺎﯾﺘﻬﺎی دوﻟﺘﯽ آﻧﻬﺎ را در ﺻﺤﻨﻪ اﻗﺘﺼﺎدی ﻧﮕﻬﺪاﺷﺖ ‪.‬‬
‫در ﺟﺪول ﺷﻤﺎره ‪ -3/1‬ﺧﻼﺻﻪ اﻧﻮاع ﮐﺴﺮی ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺎﻣﺸﺨﺼﺎت و وﯾﮋﮔﯿﻬﺎی آﻧﻬﺎ آورده ﺷﺪه اﺳﺖ ‪.‬‬
‫ﻣﺸﺨﺼﺎت وﯾﮋﮔﯿﻬﺎ‬ ‫ﻧﻮع‬

‫‪١٧‬‬
 ‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ و اﺑﻌﺎد اﻗﺘﺼﺎدی آن‬
‫‪www.Accportal.com‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬

‫‪ -‬ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺪن دوﻟﺖ ﺑﻌﻨﻮان ﮐﺎرﻓﺮﻣﺎی ﻧﻬﺎﯾﯽ‬ ‫ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ اداری‬

‫‪ -‬ﺣﺎﮐﻢ ﺷﺪن ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻏﻠﻂ و ﻧﺎﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﮐﺴﺐ درآﻣﺪﻫﺎی ﻋﻤﻮﻣﯽ‬ ‫) ﻏﯿﺮ ﻣﻌﻘﻮل (‬
‫‪ -‬ﺣﺎﮐﻢ ﺷﺪن ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﻏﯿﺮ ﮐﺎرآ‬
‫ﮐــﺴﺮ ﺑﻮدﺟــﻪ ﻧﺎﺷــﯽ از ﺗﻐﯿﯿــﺮات در ‪ -‬ﺣﺎﮐﻢ ﺷﺪن واژه ﺧـﺼﻮﺻﯽ ﺳـﺎزی ﺑـﺪون در ﻧﻈـﺮ ﮔـﺮﻓﺘﻦ ﻣـﺸﮑﻼت‬
‫ﺳﺎﺧﺘﺎری‬ ‫اوﺿﺎع و اﺣﻮال اﻗﺘﺼﺎدی )اﻗﺘﻀﺎﺋﯽ (‬
‫‪ -‬ﺣﺎﮐﻢ ﺷﺪن ﺗﻌﺪﯾﻞ اﻗﺘﺼﺎدی ﻗﺒﻞ از ﺗﺜﺒﯿﺖ اﻗﺘﺼﺎدی‬
‫‪ -‬در ﻧﻈﺮ ﻧﮕﺮﻓﺘﻦ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻮاﻣﻊ در ﮐﺸﻮر‬
‫‪ -‬ﺣﺎﮐﻢ ﺷﺪن ﻧﻮﺳﺎﻧﺎت ﻓﺼﻠﯽ درآﻣﺪﻫﺎی دوﻟﺖ‬
‫‪ -‬ﺣﻮادث ﻏﯿﺮ ﻣﺘﺮﻗﺒﻪ و ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ‬
‫ﮐـــﺴﺮ ﺑﻮدﺟـــﻪ ﻧﺎﺷـــﯽ از ﺳـــﺮﻣﺎﯾﻪ ‪ -‬ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﺑﺮﺑﻮدن و ﻫﺰﯾﻨﻪ ﺑﺮ ﺑﻮدن ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬارﯾﻬﺎی ﻋﻤﺮاﻧﯽ‬
‫ﮔـــﺬارﯾﻬﺎی ﻋﻤﺮاﻧـــﯽ و زﯾﺮﺑﻨـــﺎﺋﯽ ‪ -‬ﻋﺪم ﺗﻌﺎدل در ﺑﻮدﺟﻪ ﮐﻞ ﮐﺸﻮر‬
‫‪ -‬روی آوردن دوﻟﺘﻬﺎ ﺑﻪ اﻧﺘﺸﺎر اوراق ﻗﺮﺿﻪ‬ ‫اﻗﺘﺼﺎدی ) ﻣﻌﻘﻮل (‬
‫ﺟﺪول ﺷﻤﺎره ‪ -3/1‬اﻧﻮاع ﮐﺴﺮی ﺑﻮدﺟﻪ‬

‫روش ﻫﺎی ﺗﺎﻣﯿﻦ ﮐﺴﺮی ﺑﻮدﺟﻪ‬

‫اﻟﻒ ( راه ﻫﺎی ﺗﺎﻣﯿﻦ ﮐﺴﺮی ﺑﻮدﺟﻪ ارزی‬
‫دوﻟﺘﯽ ﮐﻪ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎی ارزی ﻣﻨﻈﻮر ﺷﺪه در ﺑﻮدﺟﻪ اش ﺑﯿﺶ از درآﻣﺪﻫﺎی ارزی ﺑﺎﺷﺪ ﻧﺎﮔﺰﯾﺮ اﺳﺖ ﺑﻪ ﯾﮑـﯽ از‬
‫روﺷﻬﺎی زﯾﺮ ﻣﺸﮑﻞ را رﻓﻊ ﻧﻤﺎﯾﺪ ‪.‬‬
‫‪ -1‬درﯾﺎﻓﺖ وام از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺧﺎرﺟﯽ ‪:‬‬
‫‪ -‬درﯾﺎﻓﺖ وام از دوﻟﺘﻬﺎی ﺧﺎرﺟﯽ ‪ :‬واﻣﯽ ﮐﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎی ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ ﯾﺎ ﮐﺸﻮرﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ دارای ﻣﺎزاد درآﻣﺪ ﻫـﺴﺘﻨﺪ‬
‫در اﺧﺘﯿﺎر ﮐﺸﻮرﻫﺎی دﯾﮕﺮ ﻗﺮار ﻣﯽ دﻫﻨﺪ ‪.‬‬
‫‪ -‬درﯾﺎﻓﺖ وام از ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎ و ﻣﺠﺎﻣﻊ ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل ‪ ،‬ﺑﺎﻧﮏ ﺟﻬﺎﻧﯽ ‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎن ﺧﻮارﺑﺎر‬
‫و ﮐﺸﺎورزی و ‪...‬‬
‫‪ -‬درﯾﺎﻓﺖ وام از ﻣﻮﺳﺴﺎت و ﺷﺮﮐﺘﻬﺎی ﺧﺎرﺟﯽ ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ وام ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ از ﺑﺨـﺶ ﺧـﺼﻮﺻﯽ در ﺧـﺎرج از ﮐـﺸﻮر‬
‫درﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﻮع واﻣﻬﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﺻﻮرت اﻋﺘﺒﺎر و ﺧﺮﯾﺪ اﻗﺴﺎﻃﯽ از آن ﻣﻮﺳﺴﺎت و ﺷﺮﮐﺘﻬﺎ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫درﯾﺎﻓﺖ وام از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﺎﻻ ﻧﯿﺰ ﺳﻨﺠﯿﺪه و ﺑﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻫﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ از ﺟﻤﻠﻪ اﻣﮑﺎﻧﺎت آﺗﯽ ﺑﺮای ﺑﺎزﭘﺮداﺧﺖ وام و آﺛـﺎر‬
‫ﻧﻬﺎﯾﯽ درﯾﺎﻓﺖ وام و ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺻﻮرت ﭘﺬﯾﺮد ‪ .‬ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﮐﻪ اﻣﺮوزه ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺷـﺮﮐﺘﻬﺎ و‬
‫ﻣﻮﺳﺴﺎت ﺧﺎرﺟﯽ در ﭼﺎرﭼﻮب ﺳﯿﺎﺳﺘﻬﺎ ‪ ،‬ﻣﺼﺎﻟﺢ و ﻣﻨﺎﻓﻊ ﮐﺸﻮرﻫﺎی ﺧﻮد اﻗﺪام ﺑﻪ اﻋﻄﺎی وام و اﻋﺘﺒﺎر ﺑﻪ ﺳﺎﯾﺮ‬
‫ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ‪ ،‬ﻣﺠﺎﻣﻊ و ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎی ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﻧﯿﺰ ﺗﺎ ﺣﺪود زﯾﺎدی ﺗﺤﺖ ﺗـﺎﺛﯿﺮ دوﻟﺘﻬـﺎی ﺑـﺰرگ ﻗـﺮار‬
‫)‪(49‬‬
‫داﺷﺘﻪ و ﺑﺪون ﻣﻮاﻓﻘﺖ و ﻗﺒﻮل ﺷﺮاﯾﻂ اﯾﻦ دوﻟﺘﻬﺎ اﺧﺬ وام از ﭼﻨﯿﻦ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎﯾﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺸﮑﻞ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫)‪(50‬‬
‫ﺑﻄﻮر ﺧﻼﺻﻪ اﻧﺘﻘﺎل ﭘﺲاﻧﺪاز و ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﺧﺎرﺟﯽ ﺑﻪ داﺧﻞ ﮐﺸﻮر ار ﻗﺮﺿﻪ ﺧﺎرﺟﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬

‫‪١٨‬‬
 ‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ و اﺑﻌﺎد اﻗﺘﺼﺎدی آن‬
‫‪www.Accportal.com‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬

‫اﻓﺰاﯾﺶ ﺻﺎدرات ‪ :‬ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﻣﻮاد ﺧﺎم در ﮐﻮﺗﺎه ﻣﺪت ﻣﯽ ﺗﻮاﻧـﺪ ﻣﻨﺒـﻊ ﻣﻬﻤـﯽ در ﺗـﺎﻣﯿﻦ ﮐـﺴﺮی ارزی‬ ‫‪-2‬‬
‫ﻣﺤﺴﻮب ﺷﻮد ‪.‬‬
‫ﮐﺎﻫﺶ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎی ارزی ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ اوﻟﻮﯾﺘﻬﺎ ﻣﺨﺼﻮﺻﺎً ﺑـﺮای ﻫﺰﯾﻨـﻪ ﻫـﺎی ﻣـﺼﺮﻓﯽ ﻧـﻪ ﮐـﺎﻻ ﻫـﺎ و‬ ‫‪-3‬‬
‫ﺧﺪﻣﺎت ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ای ‪.‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از ذﺧﯿﺮه ﻫﺎی ارزی ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ درﺟﻪ اﻫﻤﯿﺖ و ﻧﻮع ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎ و ﭘﺲ از ﺗﺸﺨﯿﺺ اﻟﻮﯾﺘﻬﺎ ‪.‬‬ ‫‪-4‬‬
‫ﮐﺎﻫﺶ ارزش ﭘﻮل ﻣﻠﯽ ) ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﻓﺰاﯾﺶ ﺻﺎدرات ( ‪ :‬اﯾﻦ اﻣﺮ ﻣـﯽ ﺗﻮاﻧـﺪ ﺑـﻪ اﻓـﺰاﯾﺶ ﺻـﺎدرات ﮐـﺎﻻ و‬ ‫‪-5‬‬
‫ﺧﺪﻣﺎت ﻣﺮﻏﻮب ﮐﻤﮏ ﮐﻨﺪ ‪ .‬در ﮐﺸﻮرﻫﺎی ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻧﯿﺎﻓﺘﻪ و در ﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ ﮐﺎﻫﺶ ارزش ﭘﻮل ﻣﻠﯽ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ‬
‫ﻣﻮﺟﺐ اﻓﺰاﯾﺶ ﺑﻬﺎی ﺧﺪﻣﺎت و ﮐﺎﻻﻫﺎ در داﺧﻞ ﮐﺸﻮر ﻣﯿﮕﺮدد ﺑﻠﮑﻪ ﺑـﻪ ﻋﻠـﺖ ﻧـﺎﻣﺮﻏﻮب ﺑـﻮدن ﮐﺎﻻﻫـﺎی‬
‫ﺗﻮﺳﻌﻪ و ﻋﺪم اﻣﮑﺎن رﻗﺎﺑﺖ ﺑﺎ ﮐﺎﻻﻫﺎی ﻣﺸﺎﺑﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎی ﺗﻮﺳﻌﻪ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﻣﮑﺎن اﻓﺰاﯾﺶ ﺻـﺎدرات ﻧﯿـﺰ وﺟـﻮد‬
‫ﻧﺪارد ‪ .‬از ﻃﺮﻓﯽ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ واﺑﺴﺘﮕﯽ ﺷﺪﯾﺪ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺸﻮرﻫﺎﯾﯽ ﺑﻪ واردات ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﮔﺮان ﺷـﺪن ارز ‪ ،‬ﮐﺎﻻﻫـﺎی‬
‫وارداﺗﯽ ﻧﯿﺰ ﮔﺮان ﺗﺮ ﺷﺪه و ﻣﻮﺟﺐ ﺗﺸﺪﯾﺪ ﮔﺮاﯾﯽ در داﺧﻞ ﮐﺸﻮر ﻣﯿﮕﺮدد‪.‬‬

‫ب ( راه ﻫﺎی ﺗﺎﻣﯿﻦ ﮐﺴﺮی ﺑﻮدﺟﻪ ﭘﻮل ﻣﻠﯽ‬

‫ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ روﺷﻬﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﺗﺎﻣﯿﻦ ﮐﺴﺮی ﺑﻮدﺟﻪ ﭘﻮل ﻣﻠﯽ ﻗﺮار ﮔﯿـﺮد ﺑـﻪ اﺧﺘـﺼﺎر ﺑـﻪ‬
‫ﺷﺮح ذﯾﻞ اﺳﺖ ‪:‬‬
‫‪ -1‬اﯾﺠﺎد ﺑﺪﻫﯽ و ﺗﻌﻬﺪ ‪ :‬درﯾﺎﻓﺖ وام از ﻣﻨﺎﺑﻊ داﺧﻠﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺑﺮداﺷـﺖ از ﺳﯿـﺴﺘﻢ ﺑـﺎﻧﮑﯽ و اﻧﺘـﺸﺎر‬
‫اوراق ﻗﺮﺿﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬
‫‪ -‬ﺑﺮداﺷﺖ از ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﺎﻧﮑﯽ ‪ :‬در ﺣﻘﯿﻘﺖ درﯾﺎﻓﺖ اﻋﺘﺒﺎر دوﻟﺖ از ﻃﺮﯾﻖ ﺑﺎﻧﮏ ﻣﺮﮐـﺰی اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺑـﺼﻮرت‬
‫اﻧﺘﺸﺎر اﺳﮑﻨﺎس ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬اﮔﺮ در ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺮاﯾﻄﯽ ارزش ﮐﺎﻻ و ﺧﺪﻣﺎت ﻣﻮﺟﻮد در ﮐﺸﻮر ﻣﺘﻨﺎﺳـﺐ ﺑـﺎ وام‬
‫اﺧﺬ ﺷﺪه ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ دﻟﯿﻞ اﻓﺰاﯾﺶ ﺣﺠﻢ ﭘﻮل ﺳﻄﺢ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻗﯿﻤﺘﻬﺎ اﻓـﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺘـﻪ و آﺛـﺎر ﺗـﻮرﻣﯽ ﺧﻮاﻫـﺪ‬
‫داﺷﺖ ‪.‬‬
‫‪ -‬اﻧﺘﺸﺎر اوراق ﻗﺮﺿﻪ ‪ :‬دوﻟﺖ ﺑﺎ اﻧﺘﺸﺎر اوراق ﻗﺮﺿﻪ ﺳﻌﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﭘﺲ اﻧﺪاز ﻫﺎی ﮐﻮﭼﮏ و ﮐﻢ ﺣﺠﻢ ﻣﺮدم‬
‫را ﺟﻤﻊ آوری ﮐﺮده و در ﺟﻬﺖ ﺗﺤﻘﻖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎی ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺧﻮد ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاری ﻧﻤﺎﯾـﺪ ‪.‬اﺳـﺘﻔﺎده از اﯾـﻦ‬
‫روش ﻣﻮﺟﺐ ﻣﯿﮕﺮدد ﭘﻮﻟﻬﺎﯾﯽ از ﯾﮏ ﺑﺨﺶ اﻗﺘﺼﺎدی ﺧﺎرج ﺷﺪه و ﻣﺠﺪد ﺗﻮﺳﻂ دوﻟﺖ ﺑﻪ ﺑﺨﺶ دﯾﮕﺮی از‬
‫ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ اﻗﺘﺼﺎدی ﮐﺸﻮر ﺑﺎز ﮔﺮدد ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﭼﻮن ﭘﻮل ﺟﺪﯾﺪی ﺑﻪ اﻗﺘﺼﺎد ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﺗﺰرﯾـﻖ ﻧﻤﯿﮕـﺮدد ‪ .‬دارای‬
‫آﺛﺎر ﺗﻮرﻣﯽ ﻧﺒﻮده و ﻓﻘﻂ از ﻃﺮﯾﻖ ﮐﺎر ﻣﺰد ﻫﺎ و ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ از ﻣﺤـﻞ آن اﻧﺠـﺎم ﻣـﯽ ﺷـﻮد در ﺗﺮﮐﯿـﺐ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاری و ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎی ﮐﺸﻮر ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻣﯽ ﮔﺬارد ‪ .‬ﻧﮑﺘﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ اﯾﻨﮑـﻪ اﮔـﺮ ﻧـﺮخ ﺑﻬـﺮه اوراق ﻗﺮﺿـﻪ‬
‫ﺑﯿﺶ از ﻣﯿﺰان ﺳﻮد ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاری ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺑﺎﺷﺪ اﺳﺘﻔﺎده از اﯾﻦ روش ﻣﻮﺟﺐ ﮐـﺎﻫﺶ ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬـﺎی‬
‫اﻗﺘﺼﺎدی ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﻣﯿﮕﺮدد‪.‬‬

‫‪١٩‬‬
 ‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ و اﺑﻌﺎد اﻗﺘﺼﺎدی آن‬
‫‪www.Accportal.com‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬

‫‪ -2‬ﭘﯿﺶ ﻓﺮوش ﮐﺎﻻﻫﺎ وﺧﺪﻣﺎت ‪ :‬ﺑﺎ اﯾﻦ اﻗﺪام دوﻟﺖ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺨﺸﯽ از ﭘـﺲ اﻧـﺪازﻫﺎی ﮐـﻢ ﺣﺠـﻢ و ﯾـﺎ‬
‫ﭘﻮﻟﻬﺎی ﺳﺮﮔﺮدان در اﻗﺘﺼﺎد ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﺟﻤﻊ آوری ﮐﻨﺪ و ﺑﻪ ﺳﻮی ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔـﺬارﯾﻬﺎی اﻗﺘـﺼﺎدی ﻣـﻮرد‬
‫ﻧﻈﺮ ﺧﻮد ﻫﺪاﯾﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ ‪ .‬ﺗﺎﺛﯿﺮ اﯾﻦ اﻗﺪام در ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬارﯾﻬﺎ و ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎی ﮐﺸﻮر ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣـﯽ‬
‫ﺷﻮد ‪ .‬ﭘﯿﺶ ﻓﺮوش ﺧﻮدرو ‪ ،‬ﺗﻠﻔﻦ ﻫﻤﺮاه و ‪ ...‬ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه اﺳﺘﻔﺎده از اﯾﻦ راه ﺑﺮای ﺗﺎﻣﯿﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣـﺎﻟﯽ‬
‫ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬
‫‪ -3‬اﯾﺠﺎد درآﻣﺪﻫﺎی ﺗﺎزه ) اﻓﺰاﯾﺶ درآﻣﺪﻫﺎ ( ‪ :‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺎﻣﯿﻦ ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ دوﻟﺘﻬﺎ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺎ در ﭘﯿﺶ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺳﯿﺎﺳﺘﻬﺎی ﻣﺘﻔﺎوت اﻗﺘﺼﺎدی و ﭘﻮﻟﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﯾﺠﺎد درآﻣﺪﻫﺎی ﺗـﺎزه و اﻓـﺰاﯾﺶ درآﻣـﺪﻫﺎ ﺗـﺎ‬
‫ﻣﯿﺰان ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎی ﺗﺨﻤﯿﻨﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﺎﻣﯿﻦ ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ اﻗﺪام ﻧﻤﺎﯾﺪ ‪.‬‬
‫‪ -‬اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﺎﻟﯿﺎت ﻫﺎ ‪ :‬اﺛﺮ درﯾﺎﻓﺖ ﻣﺎﻟﯿﺎت ﺑﺮ روی ﺳـﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔـﺬاری ﭘـﺲ اﻧـﺪاز ‪ ،‬اﺷـﺘﻐﺎل ‪ ،‬ﺗﻮزﯾـﻊ درآﻣـﺪ‪،‬‬
‫ﻗﯿﻤﺘﻬﺎ و زﯾﺮﺑﻨﺎی اﻗﺘﺼﺎدی ﮐﺸﻮر ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ ‪ .‬از ﻃﺮﻓﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻗـﺪرت ﭘﺮداﺧـﺖ ﻣﺎﻟﯿـﺎت ﺗﻮﺳـﻂ اﻓـﺮاد‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﯾﺎﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﯽ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﮐﺸﻮر ﺗﻮﺟـﻪ ﮐﺎﻣـﻞ داﺷـﺖ ‪ .‬ﺑـﺮای اﺳـﺘﻔﺎده از ﺳﯿﺎﺳـﺖ ﻣﺎﻟﯿـﺎﺗﯽ ﺑـﺎ‬
‫ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ ﻻزم ﺑﯿﻦ اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ و ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻫﺰﯾﻨﻪای اﯾﺠـﺎد ﺷـﻮد ﮐـﻪ اﯾـﻦ دو ﺳﯿﺎﺳـﺖ ﺑـﺮﺧﻼف ﺟﻬـﺖ‬
‫ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻋﻤﻞ ﻧﻨﻤﺎﯾﻨﺪ ‪.‬‬
‫‪ -‬ﻓﺮوش ﻃﻼ و ارز در ﺑﺎزار ﭘﻮل و ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ داﺧﻠﯽ‪ :‬ﯾﮑﯽ دﯾﮕﺮ از راﻫﻬﺎی اﻓـﺰاﯾﺶ درآﻣـﺪ ﭘـﻮل ﻣﻠـﯽ ﺑـﺮای‬
‫ﺗﺎﻣﯿﻦ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎی دوﻟﺘﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬
‫‪ -4‬ﮐﺎﻫﺶ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎ ‪:‬‬
‫اﻣﺮوزه اﺳﺘﺮاﺗﮋی ﻫﺎی ﮐﺎﻫﺶ ﻫﺰﯾﻨﻪ از ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻬﻢ ﺑﻬﺒﻮد ﺑﻬﺮه وری اﺳﺖ ﮐـﻪ در ﮐـﺸﻮرﻫﺎی ﺻـﻨﻌﺘﯽ در‬
‫اﻣﺮ رﻗﺎﺑﺖ ﻧﻘﺶ ﮐﻠﯿﺪی اﯾﻔﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺑﻮدﺟﻪ و ﻋﻤﻠﮑﺮد آن ﺑﻮﺳﯿﻠﻪ ﺗﮑﻨﯿﮑﻬـﺎی ﻋﻠﻤـﯽ‬
‫ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﻧﺎﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﯿﻦ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎ را ﻣﯽ ﺗﻮان آﺷﮑﺎر ﮐﺮد و ﺳﭙﺲ آن را اﺻﻼح ﻧﻤـﻮد ‪ .‬ﻣﻌﻤـﻮﻻً در‬
‫ﯾﮏ ﺗﻮﻟﯿﺪ اﺳﺘﺎﻧﺪارد و ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ‪ ،‬ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎ ﻗﺒﻞ از ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ .‬ﻫﺰﯾﻨـﻪ اﺳـﺘﺎﻧﺪارد‬
‫ﯾﮏ ﮐﺎﻻ و ﯾﺎﺧﺪﻣﺖ ﺑﺎ ﻫﺰﯾﻨﻪ واﻗﻌﯽ آن ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ و ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺳﻌﯽ ﺷﻮد اﯾﻦ دو ﺑـﻪ ﻫـﻢ ﻧﺰدﯾـﮏ ﺷـﻮد‬
‫‪.‬ﮐﻮﺷﺶ در ﺟﻬﺖ ﺑﻬﺒﻮد ﮐﺎرآﯾﯽ ﻓﺮدی ﻣﻬﻢ اﺳﺖ اﻣﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﮐﺎﻫﺶ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎی اﺿﺎﻓﯽ و ﻏﯿﺮه ﺿﺮوری در‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻤﻮد ‪ .‬ﮐﺎﻫﺶ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎ و اﺗﻼف ﻣﻨﺎﺑﻊ ‪ ،‬از ﻣﻘﻮﻟـﻪ ﻫـﺎی ﻣﻬـﻢ ﻣـﺪﯾﺮﯾﺖ اﺳـﺖ ﮐـﻪ‬
‫ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ در ﮐﺸﻮر ﻣﺎ ﺑﻄﻮر ﺟﺪی و ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﮐﻤﺘﺮ ﺑﺪان ﺗﻮﺟﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺎﻻ ﺑﻮدن رﻗﺎﺑﺖ ﺳـﺎزﻣﺎﻧﯽ ‪،‬‬
‫در ﺳﺎﻟﻬﺎی اﺧﯿﺮ ﻣﺪﯾﺮان ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎ را ﺑﺮ آن داﺷﺘﻪ ﮐﻪ اﻣﺮ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ در ﮐﺎﻫﺶ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎ را آﻏﺎز ﮐﻨﻨﺪ ‪ .‬اﺗـﻼف‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ در ﮐﺸﻮرﻫﺎی ﺟﻬﺎن ﺳﻮم زﯾﺎد اﺳﺖ و ﺑﺎ ﯾﮏ ﺑﺮرﺳﯽ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی دﻗﯿﻖ و ﻋﻠﻤﯽ ﻣﯽ ﺗـﻮان درﺻـﺪ‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﯽ از اﺗﻼف ﻣﻨﺎﺑﻊ را ﮐﺎﻫﺶ داد و از ﮐﺴﺮی ﺑﻮدﺟﻪ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی ﻧﻤﻮد ‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺒﺤﺚ ﮐـﺎﻫﺶ‬
‫ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎ ﻏﯿﺮ ﺿﺮور و ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی از اﺗﻼف ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﺼﻮرت ﻋﻠﻤﯽ و ﻋﻤﻠﯿـﺎﺗﯽ در ﻫﻤـﻪ زﻣﯿﻨـﻪ ﻫـﺎ ﻣـﯽ ﺗﻮاﻧـﺪ‬

‫‪٢٠‬‬
 ‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ و اﺑﻌﺎد اﻗﺘﺼﺎدی آن‬
‫‪www.Accportal.com‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬

‫ﻣﻄﺮح ﺑﺎﺷﺪ‪.‬اﻣﺎ از دﯾﺪﮔﺎه ﺑﻮدﺟﻪ ای ﻣﯽ ﺗﻮان ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺑﻨﺪی ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎی ﺟـﺎری و ﻫﺰﯾﻨـﻪ ﻫـﺎی ﻋﻤﺮاﻧـﯽ را‬
‫)‪(51‬‬
‫ﺑﮑﺎر ﺑﺮد‪.‬‬
‫‪ -‬ﮐﺎﻫﺶ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎی ﺟﺎری ‪ :‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ رﻋﺎﯾﺖ ﺻﺮﻓﻪ ﺟﻮﯾﯽ ﯾﺎ ﺣﺬف ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎی ﻏﯿﺮ ﺿﺮوری در ﺑﺮﺧـﯽ از‬
‫ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎ از ﺟﻤﻠﻪ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎی ﭘﺬﯾﺮاﯾﯽ ‪ ،‬ﺗﺸﺮﯾﻔﺎت ‪ ،‬اداری و ‪ ....‬ﺻﻮرت ﮔﯿﺮد ‪.‬‬
‫‪ -‬ﮐﺎﻫﺶ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎی ﻋﻤﺮاﻧﯽ ‪ :‬ﺑﺎ ﺗﻌﯿﯿﻦ اﻟﻮﯾﺘﻬﺎ و اﺟﺮای ﻃﺮﺣﻬﺎی ﻋﻤﺮاﻧﯽ ﺑﺎ اﻟﻮﯾﺖ ﺧﺎص در ﺳﺎل ﺑﻮدﺟـﻪ‬
‫ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﺗﻮان ﻃﺮﺣﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﻟﻮﯾﺖ ﮐﻤﺘﺮی داﺷﺘﻪ را در اﯾﻦ ﺳﺎل ﺣﺬف ﻧﻤﻮد ‪.‬‬
‫زﻣﺎﻧﯿﮑﻪ دوﻟﺖ ﻫﺎ ﺑﺮای ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎﮐﺴﺮی ﺑﻮدﺟﻪ از اﯾﻦ روش اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ ﻣﻌﻤـﻮﻻً ﻃﺮﺣﻬـﺎی ﻋﻤﺮاﻧـﯽ‬
‫ﻣﺸﻤﻮل ﮐﺎﻫﺶ ﺷﺪﯾﺪﺗﺮ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ‪ .‬زﯾﺮا ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎی ﺟﺎری ﺗﻌﻬﺪات ﻓﻮری دوﻟـﺖ ﻫـﺴﺘﻨﺪ ﮐـﻪ اﻣﮑـﺎن ﺑـﻪ‬
‫ﺗﺎﺧﯿﺮ اﻧﺪاﺧﺘﻦ آﻧﻬﺎ ﮐﻤﺘﺮ ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪ دوﻟﺖ در ﺳـﺎل ‪ 76‬ﻫﺰﯾﻨـﻪ ﻫـﺎی ﺟـﺎری را ‪20‬‬
‫درﺻﺪ و ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎی ﻋﻤﺮاﻧﯽ را ‪ 80‬درﺻﺪﮐﺎﻫﺶ داد ﺑﺤﺚ ﮐﺎﻫﺶ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎ و ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی از اﺗﻼف ﻣﻨﺎﺑﻊ از‬
‫ﻣﺒﺎﺣﺜﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در دﻧﯿﺎ ﮐﺎرﻫﺎی ﻋﻠﻤﯽ ﺑﺴﯿﺎری در ﻣﻮرد آن اﻧﺠﺎم ﺷـﺪه و ﺑـﻪ ﻧﺘـﺎﯾﺞ ﺧﯿﻠـﯽ ﺧـﻮﺑﯽ ﻫـﻢ‬
‫رﺳﯿﺪه اﺳﺖ وﻟﯽ ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ در ﮐﺸﻮر ﻣﺎ ﮐﻤﺘﺮ ﺑﺪان ﺗﻮﺟﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ در اﯾﻨﺠﺎ ﻣﺠﺎل ﭘـﺮداﺧﺘﻦ ﺑـﻪ اﯾـﻦ‬
‫ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻣﻬﻢ و اﺳﺎﺳﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد و ﻓﻘﻂ در ﭼﻨﺪ ﺳﻄﺮ ﮐﻪ ﺣﻮﺻﻠﻪ ﺑﺤﺚ اﺟﺎره ﻣﯽ داد ﺑﻪ آن ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﺪ‬
‫‪.‬‬
‫از ﺟﻤﻠﻪ ﺗﮑﻨﯿﮑﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﺑﻮدﺟﻪرﯾﺰی ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺑﺤﺚ ﮐﻤﮏ ﮐﻨﺪ ﺑﻮدﺟﻪ رﯾﺰی ﻋﻤﻠﯿـﺎﺗﯽ و ﺑﻮدﺟـﻪ‬
‫رﯾﺰی ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی ﺻﻔﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬
‫ﺧﻼﺻﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻓﺼﻞ دوم‬
‫ﻧﻈﺎم اﻗﺘﺼﺎدی و ﻣﺎﻟﯽ ﻫﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﮔﻮﯾﺎﯾﯽ از ﻧﺤﻮه زﻧﺪﮔﯽ اﻓﺮاد ﻣﺮدم و درﺟـﻪ اﺳـﺘﻘﻼل و واﺑـﺴﺘﮕﯽ‬
‫آن ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﺖ ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﻈﺎم ﺑﻪ دو ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﯽ و ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﻣﺘـﺎﺛﺮ از‬
‫ﺗﺼﻤﯿﻤﺎت و اﻗﺪاﻣﺎت ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﻗﺘﺼﺎد ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﭘﺪﯾﺪه ﻫﺎ را در ﺳﻄﺢ‬
‫ﮐﻼن ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ و ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﻣﯽ دﻫﺪ و ﺑـﻪ آن ﺟﻬـﺖ ﻣـﯽ ﺑﺨـﺸﺪ ‪ .‬اﺑـﺰار و وﺳـﺎﯾﻞ ﻣـﻮرد ﻧﯿـﺎز ﻧﻈـﺎم‬
‫اﻗﺘﺼﺎدی ﺷﺎﻣﻞ ﻧﻈﺎم ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ‪ ،‬ﻧﻈﺎم ﭘﻮﻟﯽ و ﻧﻈﺎم ﻣﺎﻟﯽ و ﻧﻈﺎم ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮﯾﮏ اﺛﺮات ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻬﻢ و‬
‫ﮔﺴﺘﺮده در ﺗﻤﺎﻣﯽ زﻣﯿﻨﻪ ﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺑﺠﺎ ﻣﯽ ﮔﺬارد ‪.‬‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ ﺷﺎﻫﺮگ ﺣﯿﺎﺗﯽ دوﻟﺖ اﺳﺖ و دوﻟﺖ ﺗﻤﺎم ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎی ﻣﺎﻟﯽ ﺧﻮد را در ﭼﺎرﭼﻮب ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻮدﺟـﻪ اﻧﺠـﺎم‬
‫ﻣﯽ دﻫﺪ ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﻮدﺟﻪ آﺋﯿﻨﻪ ﺗﻤﺎم ﻧﻤﺎی ﻫﻤﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ و ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎی دوﻟﺖ ﺑﻮده و ﻧﻘـﺶ ﺑـﺴﯿﺎر ﻣﻬـﻢ و‬
‫ﺣﯿﺎﺗﯽ در ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻗﺘﺼﺎد ﻣﻠﯽ اﯾﻔﺎء ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ ‪.‬‬
‫ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺳﯿﺎﺳﺘﻬﺎی ﭘﻮﻟﯽ و ﻣﺎﻟﯽ ﺻﺤﯿﺤﯽ ﺑﻨﯿﺎﻧﮕﺬاری ﺷﻮد‪ ،‬ﭼﻮن ﻫﺮ ﮐﺪام از اﻗـﻼم‬
‫درآﻣﺪ و ﻫﺰﯾﻨﻪ ﮐﻪ در ﺑﻮدﺟﻪ ﮐﻢ ﯾﺎ زﯾﺎد ﺷﻮد ﺗﺎﺛﯿﺮ اﻗﺘﺼﺎدی ﺧﺎﺻـﯽ ﺑـﻪ دﻧﺒـﺎل ﺧﻮاﻫـﺪ داﺷـﺖ‪ .‬اﻓـﺰاﯾﺶ‬
‫ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎی دوﻟﺖ ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﻗﯿﻤﺘﻬـﺎ و ﺗـﻮرم ﻫﻤـﺮاه ﺧﻮاﻫـﺪ ﺑـﻮد‪ .‬ﻫﺰﯾﻨـﻪ ﻫـﺎی دوﻟﺘـﯽ ﻣﻌﻤـﻮﻻً از ﻃﺮﯾـﻖ‬

‫‪٢١‬‬
 ‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ و اﺑﻌﺎد اﻗﺘﺼﺎدی آن‬
‫‪www.Accportal.com‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬

‫ﺟﻤﻊاوری ﻣﺎﻟﯿﺎت ﺗﺎﻣﯿﻦ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬در ﮐﺸﻮر ﻣﺎ ﻣﺎﻟﯿﺎت ﺳـﻬﻢ ﮐﻤـﯽ در ﻫﺰﯾﻨـﻪﻫـﺎی دوﻟـﺖ دارد و ﻗـﺴﻤﺖ‬
‫اﻋﻈﻢ ان از ﻓﺮوش ﻧﻔﺖ ﺧﺎم و ﮐﺎﻻ و ﺧﺪﻣﺎت و ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﺎﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰی ﺗﺎﻣﯿﻦ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬در ﮐـﺸﻮرﻫﺎی ﺗﻮﺳـﻌﻪ‬
‫ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺗﺎ ‪ 90‬درﺻﺪ ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎی ﺟﺎری دوﻟﺖ از ﻣﺤﻞ درﯾﺎﻓﺖﻫﺎی ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﺗﺎﻣﯿﻦ ﻣﯽﮔﺮدد ﮐـﻪ در ﮐـﺸﻮر ﻣـﺎ‬
‫اﯾﻦ رﻗﻢ ﺑﯿﻢ ‪ 20‬ﺗﺎ ‪ 35‬درﺻﺪ اﺳﺖ ﻣﺎﻟﯿﺎت ﺟﻬﺖ دﺳـﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑـﻪ اﻫـﺪاف اﻗﺘـﺼﺎدی ‪ ،‬اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ و ﺳﯿﺎﺳـﯽ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ دوﻟﺘﻬﺎ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫در ﺑﺤﺚ ﺗﻌﺎدل اﻗﺘﺼﺎدی ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺗﻌﺎدل اﻗﺘﺼﺎدی ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺪت و ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ ﺑـﯿﻦ اﻗﺘـﺼﺎد ﺗﻮﻟﯿـﺪی و ﺗﻮﺳـﻌﻪ‬
‫زﯾﺮﺑﻨﺎﻫﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﮐﺮد و ﺑﻌﺪاً ﺑﻪ ﺗﻌﺎدل ﻣﺎﻟﯽ ﮐﻮﺗﺎه ﻣﺪت و ﺗﻌﺎدل در ﺗﺮاز ﭘﺮاﺧﺘﻬﺎ در ﮐﻮﺗﺎه ﻣﺪت ﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬ﺑـﻪ‬
‫ﺳﯿﺎﺳﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰی در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻣﯿﺰان ﻋﺮﺿﻪ ﭘﻮل و ﺳﻄﺢ ﻧﺮخ ﺑﻬﺮه اﺗﺨﺎذ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ ﺳﯿﺎﺳـﺖ ﭘـﻮﻟﯽ‬
‫ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﯿﺎﺳﺘﻬﺎی اﻧﺒﺴﺎﻃﯽ ﯾﺎ اﻧﻘﺒﺎﺿﯽ ﻣﺘﻮﺳﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮای اﯾﺠﺎد اﺷﺘﻐﺎل ﺑﯿﺸﺘﺮ‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﺖ‬
‫اﻧﺒﺴﺎﻃﯽ و ﻣﻬﺎر ﺗﻮرم ﺳﯿﺎﺳﺖ اﻧﻘﺒﺎﺿﯽ را اﻋﻤﺎل ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾـﻦ ﺳﯿﺎﺳـﺘﻬﺎ از ﻃﺮﯾـﻖ ﺑﻮدﺟـﻪ دوﻟـﺖ اﻋﻤـﺎل‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻣﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﺳﯿﺎﺳﺘﻬﺎی ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ دﺧﻞ و ﺧﺮج دوﻟﺖ ﮐﻪ ﺑﻮﺳﯿﻠﻪ دوﻟﺖ ﻣﺮﮐﺰی ﺗﺪوﯾﻦ ﻣﯿﮕﺮدد‪ ،‬ﮔﻔﺘﻪ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﻤﺪهﺗﺮﯾﻦ اﺑﺰار ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻣﺎﻟﯽ اﺳﺖ و دوﻟﺖ از ﻃﺮﯾﻖ اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎ ﮐﺎﻫﺶ ﻋﻮاﯾﺪ و ﯾﺎ ﻣﺨـﺎرج‬
‫ﺧﻮد ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ در ﺗﺤﻘﻖ اﯾﻦ ﻫﺪف ﻣـﻮﺛﺮ واﻗـﻊ ﺷـﻮد‪ .‬ﺳﯿﺎﺳـﺖ ﻣـﺎﻟﯽ از ‪ 3‬ﻧـﻮع ﺳﯿﺎﺳـﺖ‬
‫ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻫﺰﯾﻨﻪای‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻗﺮﺿﻪ‪.‬‬
‫ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻫﺰﯾﻨﻪای ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪه ﻣﯿﺰان و ﺟﻬﺖ ﻣﺨﺎرج دوﻟﺖ اﺳﺖ و اﺛـﺮات ﻣـﺴﺘﻘﯿﻢ و ﻏﯿـﺮ ﻣـﺴﺘﻘﯿﻢ در‬
‫اﻗﺘﺼﺎد ﺑﻪ ﺟﺎی ﻣﯽﮔﺬارد ‪ .‬وﻗﺘﯽ دوﻟﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺧﺮج ﻣﯽﮐﻨﺪ دراﻣﺪ ﺑﺮای ﻋﺪهای اﯾﺠﺎد ﻣﯿﺸﻮد وﻗﺘﯽ ﻣﺨﺎرج‬
‫دوﻟﺖ ﭘﯿﺶ از ﺣﺪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻋﺮﺿﻪ ﮐﺎﻻ و ﺧﺪﻣﺎت ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﺟﻮاﺑﮕﻮی ﺗﻘﺎﺿﺎی ﮐـﻞ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻗﯿﻤﺘﻬـﺎ‬
‫اﻓﺰاﯾﺶ ﭘﯿﺪا ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد‪ .‬ﻫﺰﯾﻨﻪ دوﻟﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺨﺎرج ﺳﺮﻣﺎﯾﻪای ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﻫﺰﯾﻨﻪﻫـﺎی ﺟـﺎری دارای اﺛـﺎر‬
‫ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ اﺳﺖ‪ .‬ازﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﻮرﻣﯽ) ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺳﺘﻘﺮاض از ﺑﺎﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰی و اﻧﺘﺸﺎر اﺳﮑﻨﺎس( ﺗـﺎﻣﯿﻦ ﺷـﻮد ﯾـﺎ ﻣﻨـﺎﺑﻊ‬
‫ﻏﯿﺮ ﺗﻮرﻣﯽ ) ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻧﺘﺸﺎر اوراق ﻗﺮﺿﻪ ﻋﻤﻮﻣﯽ( دارای آﺛﺎر ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ در اﻗﺘﺼﺎد ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﺑﺮ روی ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬاری‪ ،‬ﭘﺲ اﻧﺪاز‪ ،‬اﺷﺘﻐﺎل‪ ،‬ﺗﻮزﯾﻊ درآﻣﺪ ‪ ،‬ﻗﯿﻤﺘﻬﺎ‪ ،‬زﯾﺮﺑﻨﺎﻫـﺎی اﻗﺘـﺼﺎدی و‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ در ﯾﮏ ﮐﺸﻮر آﺛﺎر ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ ﻣﯽﮔﺬارد‪ .‬ﻧﮑﺘﻪ ﻣﻬﻢ ان اﺳﺖ ﮐـﻪ ﺳﯿﺎﺳـﺘﻬﺎی ﻫﺰﯾﻨـﻪ و ﻣﺎﻟﯿـﺎﺗﯽ ﺑـﺮ‬
‫ﺧﻼف ﺟﻬﺖ ﻫﻢ ﻋﻤﻞ ﻧﮑﻨﻨﺪ آﺛﺎر اﯾﻦ دو ﺳﯿﺎﺳﺖ ﯾﮑﺴﺎن ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻗﺮﺿﻪ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ درآﻣﺪﻫﺎ و ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎی دوﻟﺖ ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﯾﻌﻨﯽ دوﻟﺖ ﺑﺎ ﮐﺴﺮی‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﻮاﺟﻪ ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬اﺛﺮات ﻗﺮﺿﻪ ﺑﺮﺣﺴﺐ اﯾﻨﮑﻪ از داﺧﻞ ﺗﺎﻣﯿﻦ ﺷﻮد ﯾـﺎ از ﺧـﺎرج ﻣﺘﻔـﺎوت ﺧﻮاﻫـﺪ ﺑـﻮد ‪.‬‬
‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮرﯾﮑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﻫﻨﮕﺎﻣﯿﮑﻪ ﻣﺨﺎرج دوﻟﺖ از درآﻣﺪﻫﺎی آن ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷـﺪ ﮔﻔﺘـﻪ ﻣـﯽ ﺷـﻮد دوﻟـﺖ ﺑـﺎ‬
‫ﮐﺴﺮی ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﻮاﺟﻪ اﺳﺖ ‪ .‬ﻧﻘﺶ و وﺿﻌﯿﺖ دوﻟﺖ در اﻗﺘﺼﺎد ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﮐﺴﺮی ﺑﻮدﺟﻪ را ﺑﻪ دﻧﺒﺎل داﺷـﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺮای آن ﺣﺎﻻت ﻣﺨﺘﻠﻒ وﺟﻮد دارد ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑـﻪ دﯾـﺪﮔﺎﻫﻬﺎی ﺑﯿـﺎن ﺷـﺪه در ﺧـﺼﻮص ﮐـﺴﺮی‬

‫‪٢٢‬‬
 ‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ و اﺑﻌﺎد اﻗﺘﺼﺎدی آن‬
‫‪www.Accportal.com‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬

‫ﺑﻮدﺟﻪ ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮان آن را ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﻬﺎی ﻣﻌﻘﻮل و ﻏﯿﺮﻣﻌﻘﻮل دﺳﺘﻪ ﺑﻨـﺪی ﻧﻤـﻮد ‪ .‬ﮐـﺴﺮی ﺑﻮدﺟـﻪ اداری ﮐـﻪ‬
‫ﻧﺎﺷﯽ از ﻓﻘﺪان ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی ‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ‪ ،‬ﻧﻈﺎرت و ﮐﻨﺘﺮل ﺻﺤﯿﺢ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﻏﯿﺮﻣﻌﻘﻮل ‪ ،‬ﮐـﺴﺮی ﺑﻮدﺟـﻪ‬
‫ﻧﺎﺷﯽ از ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬارﯾﻬﺎی زﯾﺮﺑﻨﺎﯾﯽ ﻣﻌﻘﻮل ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬
‫اﺣﺘﻤﺎل دارد ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎی ارزی دوﻟﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮ از درآﻣﺪﻫﺎی ارزی آن ﺑﺎﺷﺪ ﮐـﻪ در آن ﺻـﻮرت ﻣـﯽ ﺗـﻮان از‬
‫راﻫﻬﺎی زﯾﺮﺗﺎﻣﯿﻦ ﻧﻤﻮد ‪ :‬درﯾﺎﻓﺖ وام از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺧـﺎرﺟﯽ ) دوﻟﺘﻬـﺎی ﺧـﺎرﺟﯽ ‪ ،‬ﺳـﺎزﻣﺎﻧﻬﺎ و ﻣﻮﺳـﺴﺎت ﺑـﯿﻦ‬
‫اﻟﻤﻠﻠﯽ ‪ ،‬ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﯽ ( ‪ ،‬اﻓﺰاﯾﺶ ﺻﺎدرات ‪ ،‬ﮐﺎﻫﺶ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎی ارزی ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از ذﺧﯿـﺮه ﻫـﺎی ارزی ‪،‬‬
‫ﮐﺎﻫﺶ ارزش ﭘﻮل ﻣﻠﯽ ) ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﻓﺰاﯾﺶ ﺻﺎدرات ( ﮐﻪ ﻫﺮ ﮐﺪام ﻣﻌﺎﯾﺐ و ﻣﺤﺎﺳﻦ ﺧﺎص ﺧﻮد را دارد ‪.‬‬
‫ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ راﻫﻬﺎی ﺗﺎﻣﯿﻦ ﮐﺴﺮی ﺑﻮدﺟﻪ ﭘﻮل ﻣﻠﯽ ﻧﯿﺰ ﻋﺒﺎرﺗﻨـﺪ از ‪ :‬اﯾﺠـﺎد ﺑـﺪﻫﯽ و ﺗﻌﻬـﺪ ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﺻـﻮرت‬
‫ﺑﺮداﺷﺖ از ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﺎﻧﮑﯽ و اﻧﺘﺸﺎر اوراق ﻗﺮﺿﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬ﭘﯿﺶ ﻓﺮوش ﮐﺎﻻ و ﺧﺪﻣﺎت دوﻟﺘﯽ ‪ ،‬اﯾﺠﺎد‬
‫درآﻣﺪﻫﺎی ﺗﺎزه ‪ ،‬ﮐﺎﻫﺶ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎ از روﺷﻬﺎی دﯾﮕﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬ﺑﺤﺚ ﮐﺎﻫﺶ ﻫﺰﯾﻨﻪ در ﮐﺸﻮر ﻣﺎ ﺑـﻪ ﺗـﺎزﮔﯽ‬
‫ﻣﻄﺮح ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺣﺴﺎب ﺷﺪه و درﺳﺖ از اﯾﻦ روش اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد ﺑﺴﯿﺎر راﻫﮕـﺸﺎ و ﻣﻔﯿـﺪ ﺧﻮاﻫـﺪ‬
‫ﺑﻮد و از ﻫﻤﻪ روﺷﻬﺎ ﺑﻬﺘﺮ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬

‫ﺳﻮاﻻت ﻓﺼﻞ دوم ‪:‬‬

‫‪ -1‬ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎ – ﻓﺎﯾﺪه ﭼﯿﺴﺖ و ﭼﻪ ﮐﺎرﺑﺮدی در ﺑﻮدﺟﻪ رﯾﺰی دوﻟﺘﯽ دارد ؟‬
‫‪ -2‬ﺑﻪ ﭼﻪ ﻣﻨﻈﻮری ﻣﺎﻟﯿﺎت ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد ؟ آﺛﺎر ﻣﺎﻟﯿﺎت را ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺗﻌﺎدل اﻗﺘﺼﺎدی ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺪت ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﺤﻘﻖ ﭘﯿﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ؟‬
‫‪ -4‬ﺳﯿﺎﺳﺖ ﭘﻮﻟﯽ ﭼﯿﺴﺖ ؟‬
‫‪ -5‬اﺑﺰارﻫﺎی اﺻﻠﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰی در اﺧﺘﯿﺎر دارد ﺗﺎ ﺳﯿﺎﺳﺘﻬﺎی ﭘﻮﻟﯽ را اﺟﺮا ﮐﻨﺪ ﻧﺎم ﺑﺒﺮﯾﺪ ‪ 2 .‬ﻣـﻮرد را‬
‫ﺗﻮﺿﯿﺢ دﻫﯿﺪ ‪.‬‬
‫‪ -6‬ﺑﻪ ﭼﻪ دﻻﯾﻠﯽ ﺳﯿﺎﺳﺘﻬﺎی ﭘﻮﻟﯽ ﺑﺮای ﺑﻮدﺟﻪ رﯾﺰی دوﻟﺘﯽ اﻫﻤﯿﺖ دارد ؟‬
‫‪ -7‬ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻣﺎﻟﯽ ﭼﯿﺴﺖ ؟‬
‫‪ -8‬ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻣﺎﻟﯽ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻮدﺟﻪ را از ﺟﻨﺒﻪ ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻗﺮار ﻣﯿﺪﻫﺪ ؟‬
‫‪ -9‬اﻫﺪاف ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻣﺎﻟﯽ را ﻧﺎم ﺑﺒﺮﯾﺪ ‪.‬‬
‫ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻫﺰﯾﻨﻪای ﺑﻮدﺟﻪ ﭼﯿﺴﺖ ؟‬ ‫‪-10‬‬
‫ﮐﺴﺮی ﺑﻮدﺟﻪ ﭼﯿﺴﺖ ؟ اﻧﻮاع آن را ﻧﺎم ﺑﺒﺮﯾﺪ ‪.‬‬ ‫‪-11‬‬
‫ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﻮﺟﻮد آورﻧﺪه ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ اداری ﭼﯿﺴﺖ ؟‬ ‫‪-12‬‬

‫‪٢٣‬‬
 ‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ و اﺑﻌﺎد اﻗﺘﺼﺎدی آن‬
‫‪www.Accportal.com‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬

‫در ﻣﺎﻟﯿﻪ ﻗﺪﯾﻢ ﭼﻪ دﯾﺪی ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ وﺟﻮد داﺷﺖ ؟ ﺗﻮﺿﯿﺢ دﻫﯿﺪ ‪.‬‬ ‫‪-13‬‬
‫ﻣﺎﻟﯿﻪ ﺟﺪﯾﺪ ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ را ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ؟‬ ‫‪-14‬‬
‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺷﻤﺎ ﮐﺴﺮی ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺿﻌﻒ ﯾﮏ دوﻟﺖ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ؟ )ﺗﻮﺿﯿﺢ ﮐﺎﻣﻞ (‬ ‫‪-15‬‬
‫‪-16‬ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﺎﺷﯽ از ﺗﻐﯿﯿﺮات در اوﺿﺎع اﻗﺘﺼﺎدی ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺗﻔﺎق ﻣﯽ اﻓﺘﺪ ؟‬
‫ﺑﺮای درﯾﺎﻓﺖ وام از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﻪ ﭼﻪ ﻧﮑﺎﺗﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮﺟﻪ ﮐﺮد ؟‬ ‫‪-17‬‬
‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺷﻤﺎ ﮐﺎﻫﺶ ارزش ﭘﻮل ﻣﻠﯽ ﺑﺮی اﻓﺰاﯾﺶ ﺻﺎدرات ﮐﺸﻮرﻣﺎن ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻔﯿﺪ ﺑﺎﺷﺪ ؟‬ ‫‪-18‬‬
‫راﻫﻬﺎی ﺗﺎﻣﯿﻦ ﮐﺴﺮی ﺑﻮدﺟﻪ ﭘﻮل ﻣﻠﯽ را ﺑﺎ ذﮐﺮ ﻣﻌﺎﯾﺐ و ﻣﺤﺎﺳﻦ ﻫﺮ ﯾﮏ را ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ ‪.‬‬ ‫‪-19‬‬
‫ﮐﺎﻫﺶ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎ را ﺑﻌﻨﻮان ﯾﮑﯽ از راﻫﻬﺎی ﺗﺎﻣﯿﻦ ﮐﺴﺮی ﺑﻮدﺟﻪ ﺗﻮﺿﯿﺢ ﮐﺎﻣﻞ دﻫﯿﺪ ‪.‬‬ ‫‪-20‬‬

‫‪WWW.ACCPORTAL.COM‬‬

‫‪٢۴‬‬
 ‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ و اﺑﻌﺎد اﻗﺘﺼﺎدی آن‬
‫‪www.Accportal.com‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬

‫ﭘﯿﻮﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻣﯿﺮزاﺋﯽ اﻫﺮﻧﺠﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺣﺴﻦ‪ ،‬ﻣﻘﺪﻣﻪ ﮐﺘﺎب ﻓﺮاﮔﺮد ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺗﺎ ﮐﻨﺘﺮل ﺑﻮدﺟﻪ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﮔﻠﺒﺎد ﺗﺒﺮﯾﺰ‪ ،‬ﭼﺎپ ﺷﺸﻢ ‪ 1380‬ص ‪.7‬‬
‫‪ -2‬اﺑﺮاﻫﯿﻤﯽ ﻧﮋاد‪ ،‬ﻣﻬﺪی ‪ ،‬اﺻﻮل ﺗﻬﯿﻪ ﺗﻨﻈﯿﻢ و ﮐﻨﺘﺮل ﺑﻮدﺟﻪ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﺷﻬﯿﺪ ﺑﺎﻫﻨﺮ ﮐﺮﻣﺎن‪ ،‬ﭼﺎپ اول ‪ ،1383‬ص ‪72‬‬
‫‪ -3‬ﻣﯿﺮزاﺋﯽ اﻫﺮﻧﺠﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺣﺴﻦ‪ ،‬ﭘﯿﺸﯿﻦ ص‪8‬‬

‫‪4. Opportunity cost‬‬

‫‪5. Cost -Benefits‬‬
‫‪6- Public Entities‬‬
‫‪7. Office of program policy Analysis an Government Accountability (oppaga),PBB status‬‬
‫‪Report, Fical year 1998-99, Report no 98-45,p2‬‬
‫‪ -8‬اﺑﺮاﻫﯿﻤﯽ ﻧﻈﮋاد‪ ،‬ﻣﻬﺪی ‪ ،‬اﺻﻮل ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﻨﻈﯿﻢ و ﮐﻨﺮﺗﻞ ﺑﻮدﺟﻪ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﺷﻬﯿﺪ ﺑﺎﻫﻨﺮ ﮐﺮﻣﺎن‪ ،‬ﭼﺎپ اول ‪ ، 1383‬ص‪.73‬‬
‫‪ -9‬ﮐﺮﺑﺎﺳﯿﺎن‪ ،‬اﮐﺒﺮ ‪ ،‬ﺑﻮدﺟﻪرﯾﺰی دوﻟﺘﯽ در اﻗﺘﺼﺎد اﯾﺮان‪ ،‬ﻣﻮﺳﺴﻪ ﻋﺎﻟﯽ ﺑﺎﻧﮑﺪاری اﯾﺮان‪ ،‬ﭼﺎپ اول ‪ 1378‬ص‪.265‬‬
‫‪ -10‬ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻇﻬﻮر‪ ،‬ﻣﺤﻤﻮد‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎد ﺧﺮد و ﮐﻼن‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﭼﺎپ دﻫﻢ ‪ 1376‬ص‪.123‬‬
‫‪ -11‬اﺑﺮاﻫﯿﻤﯽ ﻧﮋاد ‪ ،‬ﻣﺪی ﭘﯿﺸﯿﻦ ص‪.74‬‬
‫‪ -12‬ﮐﺮﺑﺎﺳﯿﺎن‪ ،‬اﮐﺒﺮ ‪ ،‬ﺑﻮدﺟﻪ و ﺑﻮدﺟﻪرﯾﺰی دوﻟﺘﯽ در اﻗﺘﺼﺎد اﯾﺮان ‪ ،‬ﻣﻮﺳﺴﻪ ﻋﺎﻟﺐ ﺑﺎﻧﮑﺪاری اﯾﺮان‪ ،‬ﺗﻬﺮان ﭼﺎپ اول ‪ 1378‬ص‬
‫‪.14-16‬‬
‫ﻓﺮجوﻧﺪ‪ ،‬اﺳﻔﻨﺪﯾﺎر‪ ،‬ﻓﺮاﮔﺮد ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺗﺎ ﮐﻨﺘﺮل ﺑﻮدﺟﻪ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﮔﻠﺒﺎد ﺗﺒﺮﯾﺰ‪ ،‬ﭼﺎپ ﺷﺸﻢ ‪ 1380‬ص‪221‬‬
‫‪ -13‬ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻇﻬﻮر‪ ،‬ﻣﺤﻤﻮد‪ ،‬ص‪250‬‬
‫‪ -14‬اﺑﺮاﻫﯿﻤﯽ ﻧﮋاد ‪ ،‬ﻣﻬﺪی ‪ ،‬اﺻﻮل ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﻨﻈﯿﻢ و ﮐﻨﺘﺮل ﺑﻮدﺟﻪ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﺷﻬﯿﺪ ﺑﺎﻫﻨﺮ ﮐﺮﻣﺎن‪ ،‬ﭼﺎپ اول ‪ 1383‬ص‪.75‬‬
‫‪ -15‬رﻧﮕﺮﯾﺰ‪،‬ﺣﺴﻦ و ﻏﻼﻣﺤﺴﻦ ﺧﻮرﺷﯿﺪی‪،‬ﻣﺎﻟﯿﻪ ﻋﻤﻮﻣﯽ و ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺧﻂﻣﺸﯽ ﻣﺎﻟﯽ دوﻟﺖ‪ ،‬ﻣﻮﺳﺴﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت و ﭘﮋوﻫﺸﻬﺎی‬
‫ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ ‪،‬ﭼﺎپ اول ‪ 1377‬ص ‪29‬‬
‫‪ -16‬ﮐﺮﺑﺎﺳﯿﺎن‪ ،‬اﮐﺒﺮ ﭘﯿﺸﯿﻦ ص ‪241‬‬
‫‪ -17‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ‪ ،‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻋﻠﻮم اﻗﺘﺼﺎدی‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات اﻣﻨﯿﺖ ﻣﺮوی‪ ،‬ﭼﺎپ دوم ‪ 1354‬ص ‪1264‬‬
‫‪18- Maaimum Social Advantage.‬‬
‫‪-19 -19‬رﻧﮕﺮﯾﺰ‪ ،‬ﺣﺴﻦ و ﻏﻼﻣﺤﺴﯿﻦ ﺧﻮرﺳﯿﺪی ‪ ،‬ﭘﯿﺸﯿﻦ ص‪30‬‬
‫‪20- Artily will, The performance- Based Management, volume two, university of califorornia‬‬
‫‪, 2001.p1.‬‬
‫‪ -21‬اﺑﺮاﻫﯿﻤﯽ ﻧﮋاد ﻣﻬﺪی ﭘﯿﺸﯿﻦ ص‪.76‬‬

‫‪22-Monetary policy‬‬

‫‪٢۵‬‬
 ‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ و اﺑﻌﺎد اﻗﺘﺼﺎدی آن‬
‫‪www.Accportal.com‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬

‫‪ -23‬ﺟﻬﺎﻧﺨــﺎﻧﯽ ﻋﻠــﯽ و ﻋﻠــﯽ ﭘﺎرﺳــﺎﺋﯿﺎن ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨــﮓ اﺻــﻼﺣﺎت ﻣــﺎﻟﯽ‪ ،‬ﻣﻮﺳــﺴﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌــﺎت و ﭘﮋوﻫــﺸﻬﺎی ﺑﺎزرﮔــﺎﻧﯽ و ﭼــﺎپ اول‬
‫‪،1375‬ص‪169‬‬
‫‪ -24‬ﺑﺎﺑﺎﯾﯽ‪ ،‬ﺣﺴﻦ‪ ،‬ﺑﻮدﺟﻪرﯾﺰی دوﻟﺘﯽ در اﯾﺮان " از ﻧﻈﺮﯾﻪ ﺗﺎﺳﯿﺴﺎت" ‪ ،‬ﻣﻮﺳـﺴﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎت و ﭘﮋوﻫـﺸﻬﺎی ﺑﺎزرﮔـﺎﻧﯽ‪ ،‬ﭼـﺎپ اول‬
‫‪ 1379‬ص‪27‬‬
‫‪ -25‬اﺑﺮاﻫﯿﻤﯽ ﻧﮋاد‪ ،‬ﻣﻬﺪی‪ ،‬اﺻﻮل ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﻨﻈﯿﻢ و ﮐﻨﺘﺮل ﺑﻮدﺟﻪ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات داﻧﺸﮕﺎه ﺷﻬﯿﺪ ﺑﺎﻫﻨﺮ ﮐﺮﻣﺎن ﭼﺎپ اول ‪ 1383‬ص‪79‬‬
‫‪26- Fiscal policy.‬‬
‫‪-27‬ﺟﻬﺎﻧﺨﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻋﻠﯽ و ﻋﻠﯽ ﭘﺎرﺳﺎﺋﯿﺎن‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺻﻼﺣﺎت ﻣﺎﻟﯽ‪،‬ﻣﻮﺳﺴﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت و ﭘﺮوژﻫﺸﺎی ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ‪ ،‬ﭼﺎپ اول ‪ 1375‬ص‪.84‬‬
‫‪-28‬اﺧﻮی ‪ ،‬اﺣﻤﺪ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدﮐﻼن ﭘﺎﯾﻪای و ﮐﺎرﺑﺮدی ‪ ،‬ﻣﻮﺳﺴﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت و ﭘﮋوﻫﺸﻬﺎی ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ ‪ ،‬ﭼﺎپ دوم ‪ 1374‬ص ‪427‬‬
‫‪29-Tax system‬‬
‫‪30-Lynch, Thomas D.Budgeting In America, Engle wood cliffs, New Jersey, prentice – Hall,‬‬
‫‪1990, p32.‬‬
‫‪ -31‬اﺑﺮاﻫﯿﻤﯽﻧﮋاد‪ ،‬ﻣﻬﺪی‪ ،‬اﺻﻮل ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﻨﻈﯿﻢ و ﮐﻨﺘﺮل ﺑﻮدﺟﻪ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات داﻧﺸﮕﺎه ﺷﻬﯿﺪ ﺑﺎﻫﻨﺮ ﮐﺮﻣﺎن‪ ،‬ﭼﺎپ اول ‪ 1383‬ص‪.84‬‬
‫‪32- Dianond, Jack, from program to performance Budgeting, international Monetary‬‬
‫‪Fund (IMF), working paper, June 2003, p1.‬‬

‫‪-33‬ﻓﺮزﯾﺐ‪ ،‬ﻋﻠﯿﺮﺿﺎ‪ ،‬ﺑﻮدﺟﻪرﯾﺰ دوﻟﺘﯽ در اﯾﺮﻧﺎ‪ ،‬ﻣﺮﮐﺰ آﻣﻮزش ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ دوﻟﺘﯽ ‪ ،‬ﭼﺎپ دوزادﻫﻢ ‪ 1380‬ص ‪424‬‬
‫‪-34‬ﺟﻌﻔﺮی ﺻﻤﯿﻤﯽ‪ ،‬اﺣﻤﺪ ‪ ،‬ﺗﻮرم در اﯾـﺮان ‪ ،‬ﯾـﮏ ﭘﺪﯾـﺪه ﻣـﺎﻟﯽ ‪ Inflation on Iran ; a fiscal phenomenon‬ﻣﺠﻠـﻪ‬
‫ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ دوﻟﺘﯽ ﺷﻤﺎره ‪ ،17‬ﻣﺮﮐﺰ آﻣﻮزش ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ دوﻟﺘﯽ ص ‪.87‬‬

‫‪35- Public Financial Management‬‬

‫‪-36‬ﺳﻤﯿﻌﯽ ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﻤﺤﻤﺪ ‪ ،‬ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ﺑﺮ ﻧﻈﺎم ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﺘﻬﺎی ﭘﻮﻟﯽ و ﻣﺎﻟﯽ دوﻟﺖ ‪ ،‬ﻣﺠﻠﻪ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ دوﻟﺘﯽ ﺷﻤﺎره ‪ ، 9‬ﻣﺮﮐﺰ‬
‫آﻣﻮزش ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ دوﻟﺘﯽ ‪ ،‬ص ‪32‬‬
‫‪36- Budget deficit.‬‬
‫‪ -37‬ﺟﻌﻔﺮی ﺻﻤﯿﻤﯽ ‪ ،‬اﺣﻤﺪ ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎد ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺟﻠﺪ دوم ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺳﻤﺖ ‪ ،‬ﭼﺎپ اول ‪ 1371 ،‬ص‬
‫‪ -38‬دادﮔﺮ ﮐﺮﻣﺎﺟﺎﻧﯽ ‪ ،‬ﯾﺪا‪ ،...‬ﻣﺎﻟﯿﻪ ﻋﻤﻮﻣﯽ و اﻗﺘﺼﺎدی دوﻟﺖ ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﻣﻮﺳﺴﻪ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ‪ ،‬ﻫﻨﺮی ﺑﺸﯿﺮ ﻋﻠﻢ وادب ﭼﺎپ اول‬
‫‪ ، 1378‬ص ‪193‬‬
‫‪39- Public Expenditure Manayement, Hand book the word Bank, 1998, P10.‬‬
‫‪-40‬رﻧﮕﺮﯾﺰ ‪ ،‬ﺣﺴﻦ و ﻏﻼﻣﺤﺴﯿﻦ ﺧﻮرﺷﯿﺪی ‪ ،‬ﻣﺎﻟﯿﻪ ﻋﻤﻮﻣﯽ و ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺧﻂ ﻣﺸﯽ ﻣﺎﻟﯽ دوﻟﺖ ‪ ،‬ﻣﻮﺳـﺴﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎت و ﭘﮋوﻫـﺸﻬﺎی‬
‫ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ ‪ ،‬ﭼﺎپ اول ‪ 1377‬ص ‪125‬‬

‫‪41-Smith, Adam, An Inquiry into The nature and causes of the wealth of nations, geneyal‬‬
‫‪edition. R. H. compbell and A.S. skinner Clayendond Press 1976.‬‬
‫‪42- Bureaucracy.‬‬
‫‪43- Employer of the Last Resort.‬‬
‫‪-44‬رﻧﮕﺮﯾﺰ ‪ ،‬ﺣﺴﻦ و ﻏﻼﻣﺤﺴﯿﻦ ﺧﻮرﺷﯿﺪی ‪ ،‬ﭘﯿﺸﯿﻦ ص ‪127‬‬
‫‪-45‬ﻣﻮﺳﯽ ﺧﺎﻧﯽ ‪ ،‬ﻣﺮﺗﻀﯽ و ﻣﺴﻌﻮد ﻣﻨﺸﯽ زاده ‪ ،‬آﺷﻨﺎﯾﯽ ﺑﺎ اﺻﻮل و ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ و روﺷﯽ ﻫﺎی ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺑﻮدﺟﻪ در اﯾﺮان‬
‫داﻧﺸﮕﺎه آزاد اﺳﻼﻣﯽ ﻗﺰوﯾﻦ ‪ ،‬ﭼﺎپ اول ‪ ، 1380‬ص ‪59‬‬

‫‪٢۶‬‬
 ‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ و اﺑﻌﺎد اﻗﺘﺼﺎدی آن‬
‫‪www.Accportal.com‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬

‫‪ -46‬رﻧﮕﺮﯾﺰ ‪ ،‬ﺣﺴﻦ و ﻏﻼﻣﺤﺴﯿﻦ ﺧﻮرﺷﯿﺪی ‪ ،‬ﭘﯿﺸﯿﻦ ص ‪128‬‬

‫‪ -47‬زﻧﺪی ﺣﻘﯿﻘﯽ ‪ ،‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ ‪ ،‬ﻣﺎﻟﯿﻪ ﻋﻤﻮﻣﯽ – ﺑﻮدﺟﻪ ﺧﺰاﻧﻪ ‪ ،‬ﭼﺎپ ﺳﻮم ‪ 1346‬ص ‪170‬‬
‫اﻧﺼﺎری ‪ ،‬ﺷﺎﻫﺮخ ‪ ،‬ﺑﻮدﺟﻪ و ﺑﻮدﺟﻪ رﯾﺰی دوﻟﺘﯽ در اﯾﺮان ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﯾﮑﺎن ‪ ،‬ﺗﻬﺮان ﭼﺎپ اول ‪ 1378‬ص ‪35‬‬ ‫‪-48‬‬
‫رﻧﮕﺮﯾﺰ ‪ ،‬ﺣﺴﻦ و ﻏﻼﻣﺤﺴﯿﻦ ﺧﻮرﺷﯿﺪی ‪ ،‬ﭘﯿﺸﯿﻦ ص ‪124‬‬ ‫‪-49‬‬
‫‪ -50‬ﺟﻮاﻫﺮی اﺣﻤﺪ ﭘﻮر ‪ ،‬ﺧﻠﯿﻞ ‪ ،‬ﭘﺎﯾﺎن ﻧﺎﻣﻪ ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﯽ ارﺷﺪ ‪ ،‬ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت و ﻣﺠﺎری اﺗﻼف ﻣﻨﺎﺑﻊ و اراﺋﻪ راﻫﮑﺎرﻫﺎی‬
‫ﺻﺮﻓﻪ ﺟﻮﯾﯽ ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه اﻣﺎم ﺣﺴﯿﻦ )ع ( ﺳﺎل ‪ 82‬ص ‪25-26‬‬

‫‪٢٧‬‬
 ‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ و اﺑﻌﺎد اﻗﺘﺼﺎدی آن‬
‫‪www.Accportal.com‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬

‫‪٢٨‬‬