o Pht hin i ha

O PHT HIN I HA

Nht Hnh

-1-

o Pht hin i ha

Mc Lc Chng 1: Vn hin i ho Chng 2: Nhng tu vin th nhp Chng 3: Nhng nguyn l lm nn tng Chng 4: o Pht trong cc lnh vc sinh hot I. Trong lnh vc tn ngng II. Trong lnh vc vn hc ngh thut Chng 5: o Pht trong cc lnh vc sinh hot III. Trong lnh vc gio dc IV. Trong lnh vc kinh t v x hi Chng 6: Nhng dng tu tip hin Kt lun:

-2-

o Pht hin i ha

Chng I VN HIN I HO Hin i ho o Pht khng c ngha l th tc ha o Pht. o Pht i vo cuc i nhng khng b cuc i lm gim mt i nhng c tnh siu vit ca n. Mt i nhng c tnh siu vit ny th o Pht khng cn l o Pht. Cho nn s c mt ca nhng hnh thc v nhng danh t o Pht trong cuc i khng c coi nh l s c mt ca o Pht trong cuc i. Ch khi no ngi ta thy bn cht ca o Pht thm nhun trong mi sinh hot ca cuc i ngi ta mi c th ni n s c mt ca o Pht trong cuc i nh mt thc ti c sinh kh. Cn thn m suy xt, ta s thy rng o Pht, trong chn tinh thn ca n, phi c c hai mt xut th v nhp th. Khng xut th th khng c g kh d hn c cuc i, khng c g kh d hng dn c cho cuc i v lm p cho cuc i. Cn khng nhp th th khng phi l o Pht na, bi v t bi v tr tu, bn cht ca o Pht trong trng hp ny, s khng c ch s dng. Hn na, theo o Pht, xut th v nhp th c lin h mt thit n nhau. Xut th c ngha l nm c chn l ca cuc i lm ch ng c mnh, c tnh th, v khng cn b sai s, lung lc v chm m bi cuc i. Xut th khng phi l chng i vi cuc i m l cao hn cuc i. Mt s chy trn, ght b xa lnh th khng th gi l cao hn. C th thp hn cng cha bit chng. Chn l (hoc chn tng) ca cuc i khng th tm thy ngoi cuc i. Nhng tu vin cch bit vi ch ba lng
-3-

o Pht hin i ha

xm khng phi l nhng du hiu xut th. Nhng t vin y cng c gi tr tng ng vi nhng phng th nghim ca cc nh bc hc. Nu nhng nh bc hc phi t giam mnh trong cc phng th nghim thng ny sang thng khc, nm ny sang nm khc c th hon tt mt cng cuc nghin cu hay pht minh, th nhng tng s trong dng Th Nhp cng phi sinh hot lu thng lu nm trong cc t vin hon tt nhng cng cuc th nghim v t n kt qu tu chng ca mnh. i tng nghin cu ca hai bn, ca nh bc hc cng nh ca nh tu s, l mt i tng ht sc rng ri: l bn thn ca s sng. Phng th nghim cng nh thin tht l nhng ni thun tin cho cng phu tm ti, thc chng; nhng khng phi l tt c nhng pht minh khoa hc u c thc hin phng th nghim cng nh tt c nhng cng trnh c o u c thc hin trong thin tht. Nh bc hc c th n nhn s pht minh khi nhn thy mt tri to ri. Nh thin hc c th ng o khi i ngang ch nghe ting ni ca mt ngi bn tht ln hay khi nghe ting ht ca mt con chim hong oanh. Nu xut th c hiu theo ngha thy c mt mi xa nay (bn lai din mc) ca thc ti, ca cuc i ri th xut th cng l nhp th. V xut th theo ngha trn khng phi l la b cuc i, m ch l khng b li ko sai s bi cuc i. Vi li nhp th l thin ha m ha th tc m khng phi cho th tc ha. Hin i ha o Pht khng phi l th tc ha o Pht m cn l bi dng v pht trin gi tr xut th ca o Pht o Pht c nng lc gic ng a ng ch li cho cuc i. Hin i ha o Pht i hi mt mt cng trnh tu chng, mt mt cng trnh kho st v thc trng ca cuc i,
-4-

o Pht hin i ha

thc hin cng cuc hnh o em o Pht vo cuc i. Cng trnh trc c tnh cch xut th, cng trnh sau c tnh cch nhp th v gia hai cng trnh c nhng tng quan mt thit. Phi hin i ha o Pht nu chng ta mun o Pht c th ng gp thit thc v hu hiu vo cng cuc xy dng x hi chng ta. Hin i ha o Pht tc l khai trin nhng tim lc ca o Pht m chng ta bit, nh trong trng hp Vit Nam v nhiu nc Chu, l rt phong ph v c th bin ci mt cch tt p tnh trng hin thi ca t nc. Tim lc y s khng c tc dng no c nu khng c khai trin. S tiu hoi dn dn cc tim lc y chng t s suy i ca bn cht o Pht; hin i ha o Pht tc l va duy tr va pht trin chng. Ni mt cch khc hn, o Pht phi c thng xuyn hin i ha nu mun cn l o Pht. Nh c nhng cuc cch mnh gio l v gio ch xut hin trong lch s m sinh lc o Pht c tip ni t thi i ny sang thi i khc. Nhng giai on suy trm nht trong lch s o Pht c tip ni t thi i ny sang thi i khc. Nhng giai on suy trm nht trong lch s o Pht l nhng giai on thiu khai trin, thiu sng to, ni tm li, thiu cng trnh hin i ha. Hin i ha c sng mi, c linh ng mi, ng b cht kh trong hnh thc v khun kh. Mun tiu dit o Pht th cng khng cn n p, bi v c th cng b n p sc sng ca o Pht cng vn mnh. Mun tiu dit o Pht th phi tiu dit sinh kh o Pht. M mun tiu dit sinh kh o Pht th ch cn khen ngi khuyn khch tinh thn li, bo th, thi quen m p hnh thc v s hi thay i, s hi sng to. Bi v bt c s thay i hay sng to no cng hm cha nhng n au ca thi k sinh
-5-

o Pht hin i ha

n. Trong mt bi bo nhan l "Ni chuyn v vn ng gp", chng ti c dp ni r rng chng ti tin o Pht c th ng gp rt nhiu cho tnh trng, nhng vi iu kin l o Pht phi l o Pht trc . M nu mun o Pht l o Pht th phi o Pht c thng xuyn hin i ha hin i ha bn cht o Pht c duy tr, pht trin, lu l v thm nhun vo mi hnh thi ca s sng. Thc ra mun bit mt t chc sinh hot no c phi l o Pht khng th ch cn xem xt gi tr ca t bi ca khoan dung ca ph chp c th hin v lu l trong t chc y khng. iu ai cng bit v ai cng c th thc nghim. Khc hn ht thy mi tn gio mi truyn thng, o Pht khng phi l mt b gio iu cng ci; o Pht chu ng c mi th thch v lun lun ty duyn c thc s bt bin. Nh tinh thn phng khong y m o Pht lt xc nhiu ln trong lch s v lun lun c gng vn ti c mt. V th khng c l do g m chng ta li s hi s au n, s hi s sng to c ng yn v cht mn trong nhng ci v cng thiu sinh kh. Khng c l do g m chng ta cho ru mc v ph kn mt ngi c thp. Trong tp sch ny chng ti s xin c gng trnh by mt cch n gin nhng nguyn tc v nhng nt i cng ca cng cuc hin i ha o Pht, vi nhng ngh c tnh cch c th v kh hnh mong c th ng gp mt phn no cho s xy dng mt nn Pht gio hin i trong vin tng bi p v pht trin nn vn ha dn tc v y mnh nhng tin b x hi Vit Nam. C nhin nhng kin ca chng ti c th s c mt s cc Pht t xut gia v c s xem nh l to bo, hoc l ph hoi. iu tt nhin l mt s kin phi xy ra, cng nh xy ra nhiu ln trong lch s Pht gio n
-6-

o Pht hin i ha

, Trung Quc, Nht Bn . . . Nhng bn Pht t no bn ch trong cng cuc hin i ha o Pht s thy nhng chng i c lit v dai dng l phn ng tt nhin ca lp ngi bo th v s khng thi ch m li bc. Nhng chng i kia lm lc li cn lm t thm nhng nt sng to cn thit ca phong tro hin o ha o Pht na. Nhng vng vy ca c nhn thot ra ngoi nhng kim ch v l ca c cu i gia nh gy ra khng bit bao nhiu l bi kch trong sut bn mi nm nay m vn cha c kt thc. Th th m ta quen gi l "th mi" cng khng phi l trong mt sm mt chiu m chim c a v vng chi trn thi n. Ngay c n vic rng trng khng nhum cng phi tn t mi n hai mi nm mi c d lun chp nhn. Vy nhng au n do phong tro hin i ha o Pht gio th no cng phi xy n v nhng ngi hu tm hy chun b m phn u. C th nh nhng bin chuyn ln lao ca thi i v nh nhn thc lun lun thay i ca con ngi thi nay m cuc khng hong s nh bt v thi gian chu ng s ngn li; nhng cng c th cng cuc hin i ha o Pht s vp phi v s kh khn v phi ko di n mi nm, hai mi nm, ba mi nm, cng khng bit chng. Phn ln cc hc gi trn th gii ng vi nhau rng o Pht s c th thot xc c trong cuc khng hong v i ny ca vn ha th gii, bi v trong lch s vn ha, o Pht chng t kh nng thot xc vng chi v hng mnh ca mnh. Gio s Horace Friess, dy v trit hc v tn gio i hc ng Comlombia Nu c gn bn mi nm, c ni vi chng ti khi vut mi tc bc ph ca ng: "Chc chn l o Pht s c thot xc trong lc thu ha vn ha quc t v chuyn bin t to cho mnh
-7-

o Pht hin i ha

mt sinh lc mi. Tuy nhin, cha c nhng du hiu no ng cho chng ta bit rng cng cuc thot xc y ang c th hin". Trong chng ta ai cng tin rng o Pht rt cn cho cuc i y chm git hn th ny. Th nhng ta trng cy vo khu vc vn ha no trn th gii trong cng cuc hin i ha o Pht o Pht ng gp phn ti a ca mnh? l mt vn cn phi xt k. Cc nc Ty phng nh c, Php, Anh, M nh c phng php s hc nn bc c nhng bc di vng chi trn con ng nghin cu Pht hc, ta cng nhn im . Nhng ta cng bit rng Pht gio cc nc trn ch mi l Pht hc v t ai o Pht y khng c m lm mc ln c nhng bng hoa hin i ha. Nhn li ng phng ta thy n , Trung Hoa, Nht Bn, Ty Tng, Nam Hn v cc nc theo Pht gio Nam phng nh Tch Lan, Thi Lan, Min in, Campuchia... S nghin cu o Pht n cng gy c nhiu thch th v tin tng, nhng tim lc o Pht trong qun chng tht l qu t i. Trung Hoa lc a hin thi b x hi ch ngha ng tr khng c th gi v phng tin lm cng vic , tuy rng tim lc o Pht trong qun chng khng d g b tiu dit c trong vi ba chc nm. Nht Bn by gi c th c xem l i xa nht trong cc nc ng phng v vn hc Pht theo phng php s hc, trn bnh din sinh hot c nhiu nt bin chuyn to bo nhng vn cha chng t c mt sinh kh mi, cha sng to c mt gio l mi, mt gio ch mi kh d a o Pht vo ngay gia lng x hi. Cc nc theo Pht gio Nam phng ang chng kin nhng hoang mang ca lp ngi tr tui trc truyn thng hu nh bt di dch ca o Pht trong nc h v cng ang thc mc trc vn
-8-

o Pht hin i ha

khai trin tim lc o Pht phng s cho tin b quc gia. Nam Vit Nam chng ta trong nhng iu kin chnh tr vn ha hin ti c th lm c g? Ai cng thy rng nu o Pht Vit Nam c trng thnh nhiu hn trn mi phng din sinh hot vn ha v x hi th c th cu c t nc ra khi tnh trng bi t hin ti. Chng ta khng nn ni rng ch c o Pht Vit Nam mi c th dn u c phong tro hin i ha Pht gio th gii, v a l v lch s Vit Nam cho ta nhng iu kin m khng c quc gia no c th c. Ni nh th tc l ch quan, t ho v khng lng sc mnh, d rng cuc vn ng chng c ti nm 1963 va qua ca o Pht Vit Nam l mt cuc vn ng khng tin khong hu ca o Pht trong lch s Pht gio th gii. Tuy nhin chng ta phi cng nhn rng vi nhng tim lc ang c, vi nhng yu t tm l, lch s, vn ha, o Pht Vit Nam c th ng gp rt ng k cho cng cuc hin i ha o Pht th gii, bin o Pht thnh mt nn vn ha mi trn y sinh lc. Nhng g ta c th ng gp c s ty thuc nhng c gng v nhng hy sinh ca chng ta. Chng ti tin tng trc ht truyn thng ci m v t do ca tinh thn o Pht v tip theo l kho nng lc di do ca qun chng Pht t Vit Nam. a s tr thc v thanh nin Vit Nam hin ang thy o Pht mt kh nng xy dng cho tng lai x s: lp tr thc vn ngh s v lp thanh nin kht khao xy dng y m bt tay vo vi nim tin v nhit tnh ca h th khng c vic g m khng thc hin c. Hy xy dng cho o Pht khng phi nh xy dng cho mt c s mt th lc tn gio
-9-

o Pht hin i ha

m xy dng cho mt lc lng ci to x hi ng k, bn cnh cc lc lng vn ha v tn gio khc. xy dng o Pht ca hm nay ta phi thng thn v can m ng s kh au nhn vo hin trng vi mt cp mt phn tch khoa hc khng b m m bi phn tnh cm v luyn tic. Nhng s phn tch v tm hiu phi c coi nh l cn thit cho s thu thp kin thc v kinh nghim lm nn tng cho nhng chng trnh thc hin m khng nn nhn l nhng s ch trch ph ch gy thm chia r v hiu lm. Trong sut thi gian cn thit hin i ha o Pht, lun lun phi c mt cuc i thoi gia nhng ngi ch trng hin i ha v nhng ngi bo th. Ta phi xc nhn ngay rng nhng ngi bo th bao gi cng c nhng l l ca h m ta phi knh trng. H thuc v th h trc v bi cnh gio dc, x hi ca h t khi cho php h cng c mt nhn thc nh ta. Hn na, c th h trc vn ang cn y v cn i ht qung ng cn li ca h. Hin i ha khng phi l mt cng trnh p ph, ch trch; hin i ha l cng trnh lm mc ln nhng chi mng sung sc trong rng tre vt qua giai on xanh tt, khi no rng tre gn tn t th nhng chi non trng thnh vng chi nm ly s mng lch s. Cho nn nu nhn thc khn kho th c bn pha c ln bn pha mi u cm thy rng h cn c nhau. Thiu pha c th c cu hin ti sp , thiu pha mi th tng lai en ti tiu dit. Nhng ng thi phi cng nhn: s c mt ca phi mi gy au nhc v bc dc cho phi c v s c mt ca phi c cng gy kh khn cht chi v tr lc cho phi mi. Khng th c mt cuc cch mnh m khng gy au xt. Cng cuc hin i ha o Pht chc chn s gy va chm hoc ch va phi thi,
- 10 -

o Pht hin i ha

hoc rt d di: iu ny ty thuc rt nhiu s khn kho, nhng nhn nh v cc bi hc kinh nghim lch s, s hy sinh a v quyn li (d l tinh thn) v thin ch ca c i bn. Lm th no trnh c nhng s mt cng mt th gi v nhng v khng cn thit, l tt c vn . Cng cuc hin i ha o Pht ca chng ta s c thc hin tt p nu nhng ngi trong pha bo th chu kh tm hiu thc trng tm l v x hi ng thi v ng t mnh bng bt trong nhn thc ch quan ca mnh. V pha nhng ngi mi nhng ngi mi khng hn l nhng ngi tr - phi bit tn trng nhng gi tr tinh thn truyn thng ng cc oan khng nhn thy nhng cn bn truyn thng tt p c th l ming t chung ca s cng tc gia hai th h. Hin chng ca Gio Hi Pht Gio Vit Nam Thng Nht c mt iu quan trng c th lm no xut pht cho cng cuc hin i ha o Pht. y l ch ni v s bo m s t do duy tr v pht trin cc sc thi c bit ca nhng truyn thng Pht gio. iu ny rt ph hp vi tinh thn t do ca o Pht v khin cho nhng c gng pht trin ca o Pht v mi hng c khch l, bi v nh th trong cng mt khu vn s c khng bit bao nhiu l k hoa d tho. Nh vy cc mu sc ring bit to nn mt s ha hp ln, v tnh cch ha nhi bt ng c th ln gi tr t do v dung hp ca o Pht. Phong tro hin i ha o Pht c th bt u bng nhng hnh thc sinh hot hin hu ngay trong phm vi Gio Hi Pht Gio Vit Nam Thng Nht v nu ln mnh s c th tr thnh sinh lc chnh yu ca Gio Hi. M c nhin nu phong tro khng thc hin c chn tinh thn ca o Pht th phong tro s khng bao gi tr thnh sinh lc chnh yu ca Gio Hi
- 11 -

o Pht hin i ha

c c. Sinh hot nh mt chi phn ca Gio hi, phong tro s khng b kt n, t nht ngay t lc u, l "chia r Gio Hi" hoc "ph ha hp tng", nhng danh t m ngi thun thnh va nghe le li, git mnh. Cng cuc hin i ha o Pht i hi mt tinh thn ci m, chn chn. Khi xng phong tro phi c nhng Pht t tng s v c s tr thc bit lo cho tng lai ca o Pht v ca vn ha nhiu hn l cho a v v quyn li ca chnh mnh. Chng ti s ni n nhng kha cnh ca cng cuc hin i ha o Pht, nhng chng ti thit tng cn phi m cuc i thoi ngay t by gi. Ngi tr thc, ngi vn ngh s v ngi thanh nin ca thi i thy khng c ch ng cho h trong o Pht, l l do trc tin chng ta phi hin i ha o Pht. nh rng s ng gp ca cc gii khc, nht l gii lao ng, cho cng cuc xy dng v bo v o Pht c th l nhng ng gp ln lao nht nhng cho gii tr thc, gii vn ngh s v gii thanh nin ng ngoi tc l chn ng nhng pht trin vn ha ca Pht gio. S ng gp ca gii tr thc, vn ngh s v thanh nin l s ng gp c tnh cch khi xng, sng to v hng dn, trong khi s ng gp ca cc gii Pht t khc tuy v i thc nhng vn ch c tnh cch ca mt sc mnh y ti, ca mt nng lng. Khng c s tham gia ca tr thc v thanh nin th khng c ai chu mang o Pht i vo cc lnh vc gio dc, kinh t, ni tm li, vo nhng mch sng ca ca x hi. Nu bnh tm m xt, ta s thy trong c cu t chc ca Gio hi, mt ngi tr thc, mt nh vn ngh, mt ngi thanh nin khng th tm ra ch ng thch ng ca mnh phng s, d ngi y mun lin h cuc i mnh vi l tng o Pht.
- 12 -

o Pht hin i ha

sng t vn , ta hy ly trng hp ca mt thanh nin. Anh sinh nm 1942, nm nay hai mi ba tui, hc trng S phm. Anh c sch Pht, thng l tng o Pht v mun phng s cho l tng y Anh suy ngh v nhng trng hp sau y: 1/ Gia nhp on Sinh vin Pht t. 2/ em kin thc chuyn mn ra i phng s cho l tng o Pht. 3/ i tu, lm tng s. Gia nhp on Sinh vin Pht t th anh gia nhp ri. Anh c i nghe mt s cc thy ging v Pht php, c thy ging d hiu c thy ging kh hiu. Mi thy ging mt cch khc nhau. Anh cng c ln cha l Pht mi ngy ch nht, v vi kin thc s phm ca anh, anh c quan st sinh hot sng ch nht ca cc em on sinh Gia nh Pht t. Anh cng c tham gia mt t cng tc t thin x hi ca on v lm u n nhng cng tc y, anh thy anh vn c cm gic lc lng, t thy vn cn ngoi o Pht. Anh thy s hc hnh c tnh cch chm cu ca anh khng p ng c nguyn tha thit v thnh khn ca anh i vi vic em l tng o Pht lm p cho cuc i. Ch cn su thng na anh ra trng thi v thi gian hai nm tri sinh hot trong on khng t ln trong anh mt ngn la m cho anh c cm tng anh sng v l tng o Pht. Mai mt anh s c b v dy tnh no anh cng khng bit v cui cng i vi o Pht anh vn l k ng ngoi. Anh yu ngh dy hc cho nn anh mi vo trng s phm. Anh ngh rng nu anh vo o Pht, anh cng a em theo kin thc chuyn mn ca anh vo m phng s.
- 13 -

o Pht hin i ha

Nhng khng c ch no trong o Pht anh c th ng vi kin thc chuyn mn ca anh. Xin v dy trong mt trng B cng cha chc l d bi v trng B cng phi c quen (i khi l c th lc) mi vo dy c. M c phi anh vo B dy l sinh nhai u. Anh ch mun ng phng s trong hng ng Pht t, ch mun sinh nhai th anh c i s v lnh gi anh i dy trng cng cho kho, ti g m i xin vic. Trng B t m cch thc t chc ca nh trng, t hnh thc n ni dung, anh nhn thy cng khng c g biu l c sinh kh v ng hng o Pht. Anh c xin vo c dy trong trng th cng ch tnh gi ly lng thi, khng c dp no cho anh hc Pht v soi t gio l Pht hc trong ng hng gio dc m phng s cho l tng Pht gio c. Dy cc trng B khng bt buc phi c mt chng ch trit hc Pht gio no c, cng khng bt buc phi c mt chng ch S phm Pht gio no c. Th th anh s hc th no v hnh th no trn bc ng s nghip l tng ca anh? Cn nu i tu lm tng s th anh cng khng tm ra ch ng cho thch hp vi anh. Anh c vo thm v li cc cha tm hiu. Cc ch tiu trong cha ch c hc rt t, hc khng c phng php, khng c thy gii dy. M hc nhng g? Mt t kinh ch Nho theo kiu thuc lng. Cc ch phi qut cha, tng kinh v cho cc Thy sai vt, hu h. Lm khi phi dn cm bng nc cho thp phng bn o na. Hnh o nh cc ch trong tu vin xa ca T Hong Nhn, th ha may ra anh cn lm c, ch by gi i vo cc cha lm ging nh cc ch tiu b nh th anh bit l anh khng c cn c thch hp. Anh cng c n Pht hc vin n
- 14 -

o Pht hin i ha

Quang v Hi c, v sau khi tm hiu, anh thy chng trnh hc vn n c v thiu hn phng php. Kin thc ca mt ngi hc xong tm nm Pht hc vin c th khng su sc bng kin thc ca mt sinh vin c nghin cu hai nm di s hng dn ca mt v gio s c kin thc vng chi v khoa hc v Pht hc. V du cho anh c hc xong mt chng trnh bn nm ti vin Cao ng Pht hc Si Gn, c s gio dc m anh hi lng nht y, th liu anh c ch ng cha? Anh s tu nh th no? V Hu tu trong mt ngi cha c knh nh cha Thin Tn cu t o chng? Anh cha mun nh th. Anh thy gii lut T Kheo 250 gii, khng hoc cha thch hp vi anh; c gii Sa di (10 gii) cng th. Anh cng khng mun lm mt v tr tr lo v cng vic hng dn nghi l v cai qun mt ngi cha. Tm li anh khng tm thy ch ng no thch hp vi kh nng anh, ch hng anh, vi nhng iu kin tm l v x hi ca anh. Anh nhn thy rng cc bn anh, nam cng nh n, c mt th h thanh nin yu mn o Pht m u khng tm c ch ng ca mnh trong o Pht. Nhng khun kh sn c hin thi khng thch hp vi h. Gio l th khng ni ri. Nhng gio ch v gio sn m cn gi mi nhng khun kh y th cc anh cc ch khng bao gi c cm tng l mnh c th dn thn trn vn vo o Pht. Cn c ca cc anh cc ch khng th thch ng c vi khun kh . Phi c nhng khun kh mi thch hp vi cc anh, cc ch hn, nu o Pht mun c bn tay xy dng c lc ca cc anh cc ch. Ta hy ly th d trng hp ca mt vn ngh s, mt nhc gia chng hn. Anh c kin thc kh vng v nhc dn tc v nhc tn gio. Anh thng o Pht, thng dn tc v
- 15 -

o Pht hin i ha

mun phng s dn tc bng o Pht. Anh nhn thy nn l nhc hin ti ca Pht Gio Vit Nam qu suy vi, so vi l nhc c in. Anh thc c s mnh trng i ca l nhc trong sinh hot tn gio, sinh hot tm linh. V vi kin thc ca anh v o Pht v dn tc, anh thy rng l nhc Pht Gio Vit Nam ang i ti ch ph sn. Ni chuyn vi mt ngi bn chuyn v kin trc, anh thy kin trc v l nhc Pht gio c lin h vi nhau mt thit v trong trng hp Vit Nam c hai u ang i n mt khc ng phiu lu nguy him? Li xy dng pha trn cc nt Trung Hoa, n , Php v M khin cho nhiu ngi cha mang nhng nt d k khng th chp nhn c. C nhng ngi cha trng nh nhng chic building c v rng v phng. Li th t, hnh l mt ht trang nghim trong khun kh nhng kin trc . Cn cc bi tng th mt ht thin v, nht l trong nhng bui l hn hp gia c s v tng s. Nhng bi ht ng ngh va mang tnh cht ngoi lai va mang ni dung tr tnh tm thng c mang vo trong chnh in. Cc iu tn l c in dn dn tht truyn. iu kinh v nhc l c sng tc ba bi khng cn c trn mt nguyn tc no c v khng ch trng n mt ni dung tm linh no c. Anh tm n, by t thc mc ca anh nhng t c v no c thm quyn trong gio hi n nhng vic "nh mn" c. Gio hi cha c mt trng m nhc tn gio, cng khng c c n mt lp hc v l nhc, du ngay trong Vin Cao ng Pht Hc Si Gn. Anh c yu mn v thit tha n nn l nhc ca Pht gio bao nhiu th cng nh chu. Phi chi anh c dy trong mt tn gio nhc vin Pht gio hoc lm vic trong mt ban nghin cu v sng tc v l nhc o
- 16 -

o Pht hin i ha

Pht. D bit l nn l nhc Pht gio c th phong ph (v phong ph) v gi tr tm linh v c th nui dng nhn loi trong sinh hot tm linh gii thot anh vn khng th phng s n c v phi ngy ngy i dy tng gi cho thi gian tri qua v nhn thy l nhc Pht gio cng lc cng tr nn ngho nn v phn bi li c tinh thn o Pht. Nhng anh bit lm g hn? Trong nhng khun kh hin c ca o Pht, khng h c ch thch hp cho anh. Thiu g nhng vn gia, nhng ha gia c tm trng nh anh, thng dn tc v Pht gio th c thng, m phng s th ch c th phng s theo kiu "pht tm", khi cng vic lm n hi ri rnh (m c bao gi thc ri rnh?) mi vit cho c mt bi, sng tc cho c mt khc nhc, v cho c mt ci ba sch. Khng c nui dng nhiu trong sinh hot tm linh khng c th gi th khng kh o Pht, lm sao nhng sng tc y t l c tinh thn v gi tr tm linh ca o Pht? Thin ch nhiu nh nhc s Thm Onh m cng ch c th vit cho o Pht nhng bi nh bi "Thp phng chng sinh" v "A Di Pht" m thi. Bao gi cho nhng tm hn Pht t y c c iu kin phng s cho l tng o Pht khng phi nh nhng ngi bn ca Pht gio ng h cho Pht gio m l nh nhng ngi Pht t phng s cho l tng o Pht ca mnh? V sau y ta ly v d mt nh tr thc, mt kinh t hc gia. Anh bit rng kinh t l huyt mch, v o Pht ch c th thc s i vo cuc i nu o Pht c ch thuyt x hi ca mnh. o Pht khng th nm trong lng cuc i nu o Pht ch dy nhng bi hc lun l o c kh khan! Trong tnh trng hin thi ca t nc, o Pht mun ng gp
- 17 -

o Pht hin i ha

phn ca mnh th phi c lp trng r rt i vi cc ch thuyt kinh t, phi c mt ng li v k hoch thc hin pht trin kinh t v ci tin x hi ca mnh. o Pht s khng th ng c mt vai tr ch yu no c nu ch bng lng vi mt t nhng cng tc t thin l t. Tuy bit r nh vy nhng anh khng th em ti nng ca anh ra phng s cho o Pht c. Trc ht, anh thiu mt khng kh thun tin tm hc v nhng nguyn l cn bn ca Pht gio c coi nh l nhng phng tin ch dn anh tm n mt quan nim Pht gio v cc vn x hi v kinh t nh vn quyn t hu, vn sn xut, vn u tranh giai cp, v.v . . . Sau na, anh khng thy x hi v ca Vin Ha o mt d nh no c v vn ci tin x hi, pht trin kinh t m ch thy c mt vi d nh v cng tc cu tr, b th, hon ton c tnh cch t thin. D anh mun hin c cuc i anh v kin thc chuyn mn ca anh cho l tng Pht gio, anh cng nh ngi sinh vin s phm v ngi nhc s trn kia, khng tm thy c mt ch ngi trong t chc o Pht hin ti. Anh cng phi lo vic sinh sng cho gia nh; nu c th anh cng ch nhn li mi din thuyt ti mt cha no v vn kinh t m thi. Nhng thc ra chng c cha no li mi "thuyt php" v kinh t v chnh tr c. Th cho nn nu cn xy ct nhiu cha, c nhiu chung, hoc ng dy bo v cho o Pht chong li bo quyn th chng ta c c khi Pht t thun thnh ng h mt cch st sng nng nhit. Nhng nu cn a o Pht i su vo s xy dng cho cuc i v mi mt vn ha, gio dc, ngh thut, y t, kinh t, x hi, th chng ta cn cm thy lng tng. Lng tng v trong

- 18 -

o Pht hin i ha

hng ng chng ta, cha c mt ngi tr thc, ngi vn ngh s v ngi thanh nin. Hnh nh ca ngi Pht t l tng, theo mun ca mt s cc bc Thng Ta by gi, l hnh nh ca mt ngi Pht t "thun thnh". Thun thnh y c ngha l bit vng li, v c th l vng li mt cch tn thnh, vng li gn nh v iu kin. Nhng Pht t nh th th thng c cc Thy thng (ai m li khng thng?), nhng nh th th ngi Pht t ch c th ng gp bng c tin v bng sc lao ng (d l lao ng tr c) ca mnh m khng c ng gp bng l tng v bng tr thng minh ca mnh. Ngi tr thc, ngi vn ngh s v ngi thanh nin t khi nhn chu mt s ng gp "thun thnh" nh th. V cng bi l do cho nn s vng mt ca h trong hng ng Pht t thc hnh li cng d chng minh. Trong phong tro hin i ha o Pht, ngi tr thc, vn ngh s v thanh nin s c mt nh nhng b c i km vi nhng tri tim; v Pht s s c thc hin di nh sng ca tr tu ch khng phi ch l bng ng lc ca tnh cm. C th s khc bit ca o Pht vi nhiu tn gio khc l im quan trng y. Vy th thanh nin v tr thc i hi mt ch ng thch ng vi h. Thanh nin v tr thc c th hin trn cuc i h cho l tng o Pht mt khi l tr v tnh cm ca h tm c nhng mi trng thch ng. H s khng i hi quyn li nh khi h ng bn ngoi na. Trong i sng phng s, l tng c thc hin tc l mt quyn li cao nht. V thng o Pht h i hi ch ng y v h xng ng c c ch ng y. V nu nhn thc c s cn thit ca s hin din h, chng ta ng bt buc h phi n nh nhng Pht t
- 19 -

o Pht hin i ha

"thun thnh", v nht l ng bt buc h nm gn trong nhng khun kh khng kh hp vi h. H khng mun v cng khng th nm trong nhng khun kh . Phi to ra nhng khun kh mi cho h, cng nh khi mt ngi th mc n, chng ta phi a cho h ci bo m khng phi l mt ci bay. T chc gia nh Pht t tht c th gi l mt nt son trong cng cuc hin i ha o Pht. Nhn vo t chc y, ta thy o Pht n vic gio dc thanh thiu nin - mt lo lng cho s sng, cho tng lai, khng ging vi rt nhiu nhng cng vic khc ch lo n phn nhng ngi gi v ngi cht. Phong tro Gia nh Pht t c c cng l nh thanh nin tr thc, nhng vn cha t n c vng chn thc ca n l tinh luyn nn mt phng thc gio dc linh ng v hu hiu cng v mi trng sinh hot ca n cha thch hp my cho thanh nin tr thc. Nn khan him huynh trng l do y. Nhiu ni, ta nhn thy on th cc em oanh v, thanh nin thiu n Pht t ch l trang im cho nhng bui l ca o Pht, nhng bui n a cc v thng khch, v gip cc Ban i din Tnh, Qun, X trong cc cng tc t chc v.v . . . m thi. Th m so vi hnh thi nguyn thy ca t chc nhi ng Pht t, t chc Gia nh Pht t c coi nh l tin b vt bc ri. Ngy xa cc bc trong Tnh hi v Chi Hi Pht gio cho con em ca mnh ti cha, lp ra mt Ban ng u tp tng kinh, cm hoa sen trn tay i h nim (ngha l i m) v ht bi iu phng "cuc hng trn xoay vn qu ngn, kip ph sinh t tn my mi hi" . . . . Hot ng o Pht ngy y ch l cu an cu siu, to lp ngha a, lm chay a m. Ngy nay, nhng cng tc y vn cn l
- 20 -

o Pht hin i ha

nhng cng tc chnh - Xoay quanh ta thy thm vic thuyt php, vic n tng kinh, vic tu bt quan trai, vic cu t t thin . . . Tuy vy nhng vic k sau ch c thc hin mt s rt t cc cha m thi. V cng do nhng ngi ln tui lm cho nhng ngi ln tui. Kinh n tng l tng cu phc, cn tu bt quan trai l dnh cho ngi tui cao. D sao ta phi cng nhn rng cho n nay (k t hi o Pht suy i) vai tr ch yu ca Pht gio Vit Nam ch mi l cung cp v lm tha mn mt s nhu yu tn ngng ca gii bnh dn m thi - D gii ny chim mt i a s trong qun chng. K ra o Pht Vit Nam phi lm phn s y bi v cn c v sinh hot tn ngng ca qun chng bnh dn i hi nh vy. S th cng ng b, t chc n chn t c hn v.v... vn khng c trong hnh thc sinh hot ca Pht gio nguyn thy, nhng v cn kh c nn o Pht thit lp hoc chp nhn. V tha mn c nhu yu i chng, v thch nghi vi cn c i chng nn tt nhin o Pht c i chng yu mn bo v. Nhng trong x hi ngy nay, vai tr ca ngi tr thc tr nn cn thit hn xa nhiu, bi v chng ta phi a o Pht qua khi mt khc quanh lch s rt ln lao m kh nng ca i chng bnh dn khng lm vic y. Cho nn ngi tr thc phi thy o Pht khng phi ch nhng nhu yu tn ngng m cn l mt no thot cho dn tc cho nhn loi. V th khai trin phn trit hc v o hc trong o Pht cho h, m khng nn cuc hn o Pht vo phm vi tn ngng, phm vi c th coi nh l thp nht ca o Pht, nht l tn ngng kh c cho gii bnh dn. Ngi tr thc yu mn o Pht v nhng phn cao siu thm diu nht ca o Pht ch khng phi v phn tn ngng. Hin i ha o Pht l khai
- 21 -

o Pht hin i ha

trin cc phn thm su y dng lm ng c tin b cho x hi v mi mt vn ha v x hi. X hi d mun d khng cng phi tin b; gii bnh dn s cng nh gii tr thc nhn ra rng cn phi khai thc mi kh nng ca o Pht lm ng lc cho x hi tin b. H s c nhng nhu yu mi v s bt nhng nhu yu c m h nhn ra l hi u tr, v l. H s dn dn nhn ra rng o Pht l mt kho tng giu c m lu nay h ch tha hng mt phn rt ngho nn: tin nhn qu ti phc, cu an, cu siu, xin mt ci ba h mng cho con v.v... Nhng v ang lnh o gii Pht t i chng vn phi tip tc phn s ca mnh, vn phi t chc thuyt php, cu an, cu siu, lm chay, cng va. X hi ta trong hin ti nu khng nh sinh hot th c th tan r bi v trong khi nn tng mt nn vn ha mi cha c xy dng, nhng sinh hot kia vn c xem nh l nhng chic r ci r con cn c th gip cho cy i th ng vng c trong cn ging t, v d mt s cc r long khi mt t. Cng cuc hin i ha khng bao hm mt s ph nhng sinh hot kia nht l trong giai on m c s vn ha mi cha c xy dng xong. Cng cuc hin i ha s l s n lc lm mc ln nhng mm non tht khe, tht mnh trong mt mi trng sinh hot mi thch hp cho s pht trin ca o Pht nh mt nim tin mi, mt thc h mi mt sinh lc mi. C nhin ng v phng din ny, i din vi cuc khng hong vn ha th gii, o Pht phi thc s hin mnh trong l luyn thp ti hin mt cch bi hng nh mt nn vn ha mi. o Pht s khng thun ty l mt tn gio tn ngng m phi l mt o l nhn sinh nhn sinh hiu theo mi kha cnh, t sinh hot tm linh n sinh hot kinh t - c thi , c quan nim, c k hoch ca
- 22 -

o Pht hin i ha

mnh v mi phng din sinh hot ni tm v x hi, kinh t, chnh tr. Nh th ngoi nhng nhu yu thc nghim v thng ha ca i sng tm linh lm pht l v tun chy ngun o c v hnh, chng ta cn c nhng nhu yu ngh thut ha, x hi ha v khoa hc ha sinh hot o Pht. Khng c l do g m o Pht ngn ngi khng t pht trin trong mi trng ngh thut, x hi v khoa hc, bi v khng nhng tinh thn o Pht chnh l tinh thn ngh thut, x hi v khoa hc m o Pht cn l ng c thc y s pht trin nhng b mn sinh hot y v hng chn thin m na. thc v s cn thit ca s c mt ngi tr thc vn ngh s v thanh nin trong hng ng Pht t trong cng vic xy dng o Pht, ta s phi khai th nhng gio l v gio ch mi ph hp vi thi i v cn c ca h. S lng cc v tng s nhn thc v s cn thit em o Pht vo vn ha, vo kinh t v vo ngh thut rt l t i, c th m trn nhng lng tay. Ta khng th tng tng rng vi s lng m Gio Hi Pht Gio c th thc hin c g ng k. Phi c thm trong hng ng nhng ngi sng v l tng o Pht, hng chc ngn ngi na, trong s thanh nin hc thc chim phn quan trng. M mun c nh vy khng c cch chi hn l cch mnh gio ch. Cng trnh hin i ha o Pht s phi ly cch mnh gio ch lm tm im. Nhng cch mnh y khng phi l lt , l ph. Nu c lt ph th cng ch l lt v ph nhng thi nhng quan nim c chp, li thi v phn li tinh thn t do v tin b ca o Pht. Ch cn c mt quan nim ci m dung hp l cnh ca gio ch c m rng v nhng chn tri mi s dn tri trc mt ta. o Pht, nht l o Pht Bc phng,
- 23 -

o Pht hin i ha

chng t tinh thn phng khong cu tin y mt cch r rt. Nhng nh cch mng gio l v gio ch nh i Thin, Long Th, Th Thn, Thn Loan, Thi H. . . tuy c phi chu ng nhiu au kh nhng qu thc em ti cho o Pht bao nhiu l sinh lc mi l gic sc mi. Ngy xa Pht gio Bc phng t ci bin nhng hnh thi sinh hot ca mnh vn ti v ha ng trong vn ha ca cc nc nh Ty Tng, Nht Bn, Trung Hoa, v.v.. T ch kht thc i n ch t vin "bt tc bt thc", t chic o vng n nhng chic o nu mang mu sc n gin v ngho kh ca qun chng lam l, t sinh hot n gin ca tham thin v hnh ha i n s chp nhn rung k linh, s th cng ng b, trai n chn t. . . c nhng chuyn bin ln lao kh thi v kh c Khng l nm trong truyn thng phng khong m hm nay chng ta li cho thn th mc ru ng vy v s hi nhng s ci tin nhng s sng to hay sao? Nghin cu v s pht hin ca l tng B Tt trong lch s t tng Pht gio chng hn, ta s thy nu mu ngi B Tt khng xut hin ng vo ngy gi y trong lch s th cha chc Pht gio l cht liu ch yu ca vn ha Chu chng ta trong ngy hm nay. Tnh trng khn trng ca t nc v nhng bin ng trong nhng nm va qua chc chn lay chng ta tnh thc v do chng ti tin chc rng cuc i thoi s thit lp d dng hn v hy vng c nhiu thng cm hn. Gia nhng ngi cng mang mt l tng xy dng cho o Pht, nhng nhn thc bt ng s c th em i chiu trong mt tinh thn ci m. l ngun an i c nht m cng l ln lao nht cho chng ti cng nh cho cc bn no cng mang nguyn hin
- 24 -

o Pht hin i ha

i ha o Pht. Trong qu trnh sinh thnh ca ht la thnh cy la, ht la nm di t thc c s hin din mi ca mnh ni bng la v bng la thc c rng mnh l mt hin sinh mi ca ht la nm di gc. c nh th, s tng tri khn ngoan s khin cho ha iu c bo v d nhng au n ca vic nt mm ny lc l nhng au n khng th no trnh khi. Sau ht, trc khi i vo nhng vn c th, ta nn nhc cho nhau nh tnh cch quan trng ca thi t do v trc m ngi Pht t, khi dn thn vo cng vic thit lp nhng n np sinh hot vn ha phi c. Tt c nhng hin ch, gii lut, gio l u ch nn c xem nh l cn thit cho mt giai on lch s sinh hot ca con ngi. Khng th xem chng nh nhng lut l nghn i nhng gio iu bt di bt dch. Vi thi v chp y, ta lun lun m rng ca n nhn nhng bin i, nhng b tc, nhng ci thin, cho dng sinh hot ngy no cng mi, gi no cng mi v do tnh cch "nht tn" y m o Pht s duy tr c sinh kh v bn cht mnh, m o Pht mi mi cn l o Pht. Khi no chng ta mc kt trong hin ch, lut l, trong t chc kht khe th chng ta bt u lm tiu kh bn cht linh ng ca o Pht. Chng ta s sa vo vng ly hnh thc kh ho. T chc kho qu, cht ch qu, tinh vi qu th th no bn cht cng suy trm, m thiu t chc th khng th to nn cho mnh c mt sc mnh. Gia hai thi cc, ta s chn mt trung o: t chc th t chc, v c th l tinh vi, nhng vi tinh thn ph chp v v trc. Phi cng quyt bo v cho c tnh t do v sng to ca o Pht, iu l iu phi khc ct ghi tm. Nhn vo hin ch, ta c th thy ngay cc c tnh y. Phi
- 25 -

o Pht hin i ha

khuyn khch mi t do pht trin, t do sng to, c nh th ta mi trung thnh c vi bn ca ta khi tnh nguyn ln ng phng s l tng o Pht.

- 26 -

o Pht hin i ha

Chng II NHNG TU VIN TH NHP Mt trong nhng cng tc quan trng nht ca vic hin i ha l t chc v trang b li nhng tu vin th nhp lm ch nng ta cho mi c cu t chc hnh o khc ca Gio Hi. S thc l trong nhng ngy gn y o Pht khng c hin i ha m ch b th tc ha. tng v bn cht xut th b tiu mn mt cch ng k. Nhn li gii Tng s ca Gio Hi chng ta nhn thy ngay iu . Tuy s lng tng s ca Gio Hi c gia tng v tuy sc lm vic ca ch tng cng tng ln gp bi, ta vn thy rng hu nh tt c nhng vic lm u hng v s pht trin t chc v s gy dng c s m khng phi l thc hin vic tu chng. Trong cun "o Pht i vo cuc i chng ti c dp ni rng mi sinh hot hu hnh ca o Pht phi c bt ngun v hng dn bi thc chng, v nu khng c dng sui thc chng mi sinh hot hu vi u c th l nhng hnh thi v hn khng phn chiu c tinh thn o Pht. Cho nn phi c nhng v Tng s thc c rng vic tu chng lm lu l ngun o c v hnh chnh l mt cng vic ti trng i, ti cn bn, tr v em ht tm no mnh em ht cuc i mnh m thc hin cho k c s chng ng t o. M mun c c nhng v tng s qu bu nh th, ta phi ngh n vn nhng tu vin th nhp.
- 27 -

o Pht hin i ha

Thc ra khng phi nc ta khng c nhng tu vin nh th. T Bc vo Nam, chng ta thy ri rc c nhiu danh lam rng ln, thanh t, xng ng l nhng tu vin kiu mu. C nhng cnh cha, nh cha Thin Tng ni Thin Thai, cha T Hiu ni Dng Xun chng hn.. . mang rt nhiu kh sc thanh thot v thin v ca cnh tu vin. T ngy xa, cc cha y l cc tu vin m s tng s c tr t nm mi ti mt trm ngi, v phn s chnh yu ca cc tng s y khng phi l cu siu, cu an, hng dn Pht t c s. Phn s chnh yu ca h l tu hc, tham thin chng ng. Cn i, cc Pht hc vin Lng Xuyn, Lin Hi, Bo Quc, Ty Thin, Kim Sn u t chc theo kiu mu cc tu vin y, duy ch c khc l phn cng tc tay chn gim i nhng th gi cho vic hc. Sut thi gian theo hc Pht hc vin Bo Quc, chnh t thn chng ti chng phi i lm cng tc ng ph (ngha l i lm l cu siu cho c s) ln no. Bn phn chnh l hc cho gii, v tu cho sing nng. Nhng by gi chng ta chng thy cn mt tu vin no nh th na. Pht hc ng Bo Quc, n Quang v Hi c hin nay khng cn nh xa. Ban ging hun tn mc v b thu ht vo v b nhim ti nhng chc v quan trng trong gio hi, nhng chc v c tnh cch hng dn v lnh o t chc c s. Ngi hc tng cng b thu ht vo cc hot ng t chc. Hc cha xong chng trnh, cc v b b i lm ging s, hi trng (by gi th gi l i din), Tr tr, gio s t thc Tuyn y. M ci hc cng khng cn nh ci hc ngy xa, ci hc phng s vic tu chng nhiu hn l phng s vic ging din. Thm vo , c ci hc ly bng cp, khi ra lm vic, d l vic Pht, c trng dng. C s ti ngp trn cc c s y v cc
- 28 -

o Pht hin i ha

v ni tr phi phng s nhng nhu yu cu siu, cu an, t chc l lc, t chc cu t t thin, t chc hiu h, nhng nhu yu cng ngy cng tng. Ngi c s t cn bit n gi tr tu chng v ch bit n nhng gi tr khc ca ngi tng s. Ri n gin cho n ngh rng v tng s no sing nng tng kinh mt cch tha thit l v Tu nhiu nht, v tng no ai ni g cng hoan h chp nhn l v c nhiu nht. Chng ti ngh rng cc v tng s hu tm khng ai khng cng nhn rng thiu c bn tu chng th Pht gio thiu ht. C mt hin ti m i ti th o Pht s hon ton b th tc ha trong vng vi mi nm, khi s lng t i ca cc v ha thng v tng s chn tu (m may mn chng ta cn c) vin tch. Chng ti c th ni rng s d Pht gio Vit Nam cn c c s l nh c s hin din v hnh ca cc v . Nu khng, qu thc chng ta khng cn g ng k na; bi v c bao nhiu hot ng hu vi i na m thiu mt c bn o c v hnh th cng l v ngha mt ri. Chng ti khng ngy th ku gi tt c cc hng tng s tr v tu vin ng kn ca v lo vic tu hc nh xa. Ku gi nh th tc l khng thy rng iu khng th thc hin c, ng v phng din tm l cng nh ng v phng din x hi. Cuc i cn c o Pht v ngi Pht t phi c mt gi gn s c mt ca o Pht. Nhng ng qun rng ngi Pht t phi l ngi c cht liu Pht t. Nu thiu ngun sui tu chng, chng ta bit tm cht liu y ni u? Thiu ci ngun o c, chng ta bit pht xut t ni no? Bit nng ta vo u? Bit quy hng v u? Nu tnh cch xut th ca o Pht khng cn, nu o c v hnh (ngha l s c tm linh do s chng ng, t
- 29 -

o Pht hin i ha

o) khng hin hu duy tr (ng danh t l tr v tr) bn cht Pht gio v thm nhun vo mi sinh hot hu hnh ca o Pht trong x hi, ni mt cch khc, nu o Pht b th tc ha th nht nh o Pht chn thc s khng cn na m ch cn li nhng hnh tng v nhng danh t. V khi qun chng s mt ht c tin ni o Pht. Khi o Pht th tc ha trong bn cht ri th d nhng hnh thc xut th (nh quy ch, gii lut, s xut gia, o xut gia) du cn, cng l v ngha. Nhng th y cn c th l mt ni oan cho o Pht. Khng c v tng s no thc m khng nhn thy rng bn rn sut ngy sut thng trong cng vic, sinh hot tm linh nht nh b b tr, v d mun d khng ngi tng s cng b th tc ha dn dn nu khng ngh n vic tr v tu vin t nht l mt ma an c trong mt nm. Cht liu tm linh u na nu khng c s tnh tu? V nu khng cn cht liu tm linh, c g c th ngn c s th tc ha? Tt c chng ta u bit: l tng t ti s c tm linh l mt l tng rt cao v i hi nhng c gng vt bc. Mt ngi c quyt t o khng th sinh hot tm linh mt cch ti t hay chm cu c. Phi thng tr trong tu vin, ct t nhng lo lng nhng theo ui bng bt, xa la nhng lo lng bc dc ca t chc tnh tm tnh tr m tham thin t nm ny sang nm khc mi mong t ti kt qu. Phi th hin v thm nhp cnh gii tm linh, cnh gii thin nh, v do phi sng cuc i ca dng tu th nhp, trong mt tu vin th nhp. Khng th va gi mt chc v gia i va l mt nh tu th nhp c. Nh tu th nhp l mt v i trng phu, mt chin s khng bit li, cng quyt i ti ch t o. S thnh cng ca mt nh tu th nhp l mt chin thng v vang nht
- 30 -

o Pht hin i ha

ca bn thn, l mt nim an i ln lao nht cho ton th Pht t, l mt ng gp k diu nht cho s vng mnh ca o Pht v cho kho tng hnh phc ca nhn loi. Cho nn khng phi ai cng c th tu trong dng th nhp. Ch c th c nhng v hon ton dn thn, hon ton dt khot, mang theo mt ch kin quyt v song mi c th lm nh tu th nhp. Tu vin th nhp s khng cn nhiu Vit Nam. T nm ti mi tu vin nh th k cng qu ri. Nhng tu vin nh th c nhin s khng m ca cho ngi bch y c s. Nhng tu vin nh th s khng phi lo v vn kinh t. Cc nh tu th nhp khng hng dn qun chng, khng t chc, khng cu an, cu siu. H ch lo v vn nghin cu v thc nghim. Nghin cu y khng phi lm lun n m l hng dn cng cuc thc nghim tu chng. S nghip ca cc v l t o tip ni dng thc chng, lm cho o Pht thc s hin hu. Nhng ngi mun tu dng tu th nhp nh th phi c nhng iu kin thun li. Trc ht l iu kin ch, nh chng ta bit. Th li; l iu kin kin thc. V th ba, l iu kin thc tp. V kin thc, khng th chp nhn mt ngi thiu kin thc vng chi v Pht hc vo tu vin th nhp c. Mun tu chng, phi c hc tp trc . Trong mt phng th nghim khoa hc, khng th c mt ngi m tt hoc bit nhp nhem v khoa hc. Ngi y s khng lm c g m ch gy tr ngi cho nhng nh kho cu. Trong mt tu vin th nhp cng th. S hin din ng ngc ca ngi thiu hc s lm phin v mt lng nhng v tng s ang h th cng phu v vn thc chng.
- 31 -

o Pht hin i ha

Mt hc vn s si khng lm hnh trang cho cuc hnh trnh tu chng. t ra, ngi tng s th nhp phi c trnh cao ng v Pht hc. Hc y phi l mt th hc thng minh, vi mt tm hn phng khong ch khng phi l mt li hc n l, cht cha kin thc gio iu. nh thiu kin thc v Pht hc th khng th khm ph tm linh, nhng nu m cng gio iu th khng th no chng ng t o d c tu n ngn i. Do mt s hin nhin by ra trc mt chng ta: ci hc cn thit tu chng l mt ci hc khch quan - hc nh mt ngi i tm bit ch khng phi vi thi sng knh ca mt ngi . V kin thc gio l phi l mt kin thc s quan, bi v nhn o Pht trong qu trnh gio s ngi hc s thy tnh cch linh hot ca bn cht o Pht v khng cn c thi th phng mt h thng gio l mnh a thch nht na. Nu ngi hc thy c lch s thnh lp ca kinh i Tha v s din bin ca cc t tng i Tha chng hn, th s khng c thi c chp v phn bit, do s vt c nhiu giai on ngy th ca s thch mnh. Gio s s khin cho ta ti gn vi bn c Pht. Kin thc ng n nh th v Pht hc t ra cng phi do mt Vin Cao ng Pht hc cung cp trong bn nm. l ni v nhng ngi c kin thc ph thng vng chi nhng cha bit g v Pht hc. Nu thiu kin thc , chng ti tng ngi ta ch c th ung tr v trng hoa trong tu vin ch kh m t ti thc chng. Trng hp ca Hu Nng vn l trng hp ht sc c bit. V iu kin th ba, iu kin thc tp, cng l rt quan h. i sng th nhp l mt i sng dng hin hn cho l tng t o. Vy nn khi mt tu vin trng nhn vo tu vin
- 32 -

o Pht hin i ha

mt ngi, ngi phi chc chn rng ngi ny c kh nng v cn c tu hc trong tu vin. Rt c th c nhiu ngi nghe ni n tu vin v a thch lm nh tu th nhp, nhng khi vo tu vi ba hoc nm su thng th nhn ra rng i sng ny khng ph hp vi mnh, v nh th cuc i s l d. Cho nn mun c chnh thc nhn vo tu vin, ng vin s phi tp s nm nm, mi nm ba thng ti tu vin c th nm y nhng chi tit ca cuc sng tu vin, kho st li bn cht kh nng mnh v bit chc chn rng cuc sng y hp vi ch hng mnh, tm l mnh v sinh l mnh. Ni tm li, cho vic tu hc t ti kt qu tt p, dng tu phi c t chc mt cch hp l, v ch gm ton nhng v c y cc iu kin c th sng i sng tm linh t o. Xt nhng iu kin trn y, ta thy ngi c s khng th tr thnh nh tu th nhp c nu khng tri qua thi gian hc Pht v thi gian nm nm thc hnh tu tp trong dng tu tip hin. V dng tu tip hin ta s c dp cp n trong mt chng sau. Nhng v tng s no v nhng hc tng no nu cha nhng iu kin tng ng vi cc iu kin trn th cng cha th v cha nn gia nhp vo dng th nhp. Nhng v ny c th va t o to cho mnh nhng iu kin trn, va sng i sng phng s ca nhng ngi tu trong cc dng tip hin, v ch khi no nhn thy c vng mnh m nht ca mnh l t o, bit chc chn c rng mnh phi sng i sng th nhp mi c th thc hin c c vng y, th mi nn tr thnh nh tu th nhp. Bi v h l tu th nhp ri th phi em trn bn th ca mnh ra m quyt ch tu chng, ch khng th l ng, khng th "xut nhp v ngi" c. Cn
- 33 -

o Pht hin i ha

i vi cc "iu' tc l nhng ch b vo cha tp s, th c nhin khng th tm ti nhng tu vin th nhp. Cc nh tu th nhp tuy thua cc v tng s ca gio on nguyn thy (gio on c hng dn bi c Pht khi ngi cn ti th) ch khng c Pht dy d v ch bo cch thc tu tp mt cch trc tip nhng hn hn cc v y ch c khung cnh v iu kin thun li hn. Vic gio ha v t chc c cc v trong dng tip hin m nhim ri, cc v khng cn phi bn tm lo lng na m c th dn ht kh nng tm v vic tu chng. Mi ngy cc v khng phi lm mt mt bui i kht thc na, khng phi lo v vn y dc, c tr v m thc na, bi tt c nhng vn ny do mt t chc trong Gio Hi lo liu. X hi by gi thc lon v ri rm gp ngn ln x hi ngy xa, hi cn c Pht. S tip xc hng ngy vi thn lc s git mt s bnh tm cn thit t o; cng nh nhng lo lng mun phin v gia nh c th khin cho nh kho cu khng an tm ngi lm vic trong phng th nghim khoa hc. Ca tu vin ng khng c ngi bch y ra vo, cc v khng b bt buc chiu theo mt iu kin no ca ngi c s c. Cc v t do t chc qun tr tu vin v sp xp chng trnh tu hc; cc v khng phi vng theo nhng c l nhng tp qun nhng cng thc ca cuc i bi v tu vin l mt th gii thc s t do, c t chc cch no cng thun li cho s tu chng chng no th cng tt p chng y. Nng sut tu chng s tng ln r rt nu tu vin c chm sc v chm sc mt cch khoa hc. Ngy xa cc Pht hc vin s n ung kham kh qu; c khi trong mt thng trng, tng chng phi n rau khoai chm tng, rau khoai th ch gm nhng l gi, gn vng (bi v t khoai phi cho
- 34 -

o Pht hin i ha

sng, mc thm l khoai v duy tr lung khoai) v tng th ton l tng gh (tng pha nc mui, khng nguyn cht). Ng th t m c php ng ti nm ting ng h. Phn ln tng chng ri rng na chng, cn nhng v cn li th m yu hay au lt vt. n chay tuy khng phi khng cht b, nhng nu n kham kh qu th thiu hn cc sinh t v s tu chng khng t c cng c th do nguyn do thn th yu ui bnh tt. Mt nh tu th nhp phi c iu kin sc kho, vt cht cng nh tinh thn. Do , d tu vin l mt tu vin nh ch c s tng s th nhp ti thiu l bn v, cng nn c mt bc s ph trch sn sc v s n ung v v sc khe ca ch tng trong tu vin. Thn th bc nhc khng th thc tp thin qun c. iu nhng ai c cht t kinh nghim u trng thy r. Trong tu vin th no cng c t rng, cc v thng lm vic tay chn mi ngy mt hai gi ng h thm minh mn, thm kho mnh. Cc v trng thm liu, thm tng, thm mai, thm cc, v c khoai, sn, u, rau thm. l tip ni nguyn tc "bt tc bt thc ca truyn thng Bch Trng. Nhng gi lm vic y thc rt b ch v c mi mt, trong c s iu ha c th v tiu ha nhng nng lng tha thi ca c th. Trong rt nhiu cha, s tng kinh nim Pht tr nn s sinh hot tu tp duy nht. iu chng t s suy trm ca o Pht. Hu ht cc tng s v c s u tu theo tnh - hnh thc n gin nht ca Tnh - v ch tu chng t o c th ni rng khng cn bi v php mn tnh trc ht ch l kh c nhng ngi t xt mnh khng t cng t lc. Ngi tu s th nhp phi thc hnh thin hc nu mun t c kt qu tt p v tm linh tu chng, cho nn s khng coi vic
- 35 -

o Pht hin i ha

tng nim (ln ting) l quan trng na. Nu cc v c tng th ch l c li cc kinh in hc tm hiu thm v gip cho s qun chiu mau c kt qu. Thc ra ch tng c ngha l c li khng hn l c li ln ting theo nhp chung m, d c theo kiu sau y c th gy khng kh trang nghim m du v o hnh cho ngi xung quanh. Cn nu c nim th cng ch nim mt cch thm lng, bi v ch nim c ngha l nh ngh, l chnh nim, m khng hn l c to cc cu nim Pht. C nhin cn c nhng thi tng nim ra ting, v nhng thi ny c tc dng c bit ca n, nhng cc v tng s th nhp s khng ngh rng lm nh vy l c phc c v do sau ny s c hng qu bo tt p. Tng nim nh th ch l phng tin. Tuy nhin th gi dnh ra nghin tm tham cu v nht l ta thin, s l th gi chnh yu trong i sng ngi tng s th nhp. Vi li v thin s khng th tng nim nhiu qu nh nhng ngi tu theo tnh . C nhiu cha m trong chng tng phi tng kinh mt ngy ba thi, mi thi khng di mt ting ng h. Tng kinh ra ting nh th lu ngy rt c hi cho sc khe. Nhiu v, d tui cha n ba mi, phi ra n nm th dc sau khi tng xong mt thi kinh sng hay i xong mt thi tnh . M kt qu ca cc thi tng nh th cha chc bng na gi tnh nim tham thin. Cc truyn thng tu tp ng phng, truyn thng no cng dy phi tit kim tinh, kh v thn. Tng kinh ra li nhiu qu s mt v hao tn kh. Cc nh tu o, k c o Tin v o Lo, t ni l v l y. Tn kh ri th tu luyn tham thin rt kh - nht l khi phi dng n S tc qun o Pht. Kh tn th s tc qun kh m thc hin mt cch nht tm, bi v trong thn th khng c s thoi mi v mnh khe cn thit. Cho nn
- 36 -

o Pht hin i ha

mun tu thin phi t ni, t dy hc, t tng nim. V phng din thn cng th. S suy ngh lo lng bun phin bao gi cng lm tn thn. Thn tc l nng lng tinh thn nng ta trn hai h thng thn kinh. Thn m h hoc km th cng khng ni n chuyn tu c. Ngi hnh gi s d chn nn, d s hi, d bun phin; ngi hnh gi s thy tim p, m hi rn, s thy mng m lin min trong gic ng. Mt gic ng mng m khng lm cho ta khe khon sau khi thc dy, v do nhng gi thin nh s khng thnh cng. Sau li, cn vn tinh, tc l nng lng m con ngi tiu ph trong nhng cuc giao tip nam n. B suy yu v phng din y ngi ta cng khng th thc hnh thin nh c, v vy ngi tng s xa nay phi sng c thn. Sng c thn khng phi t n l mt vic ng t ho, ng cho l thanh cao, o c, m ch l mt phng tin dnh nng lng tinh thn: Tiu ph tinh lc cng nh tiu ph thn lc trong i sng gia nh v con th kh m mong t o c C nhng hc gi v hnh gi c kin thc v tm sinh l cho bit rng trong lc thc tp thin nh, ngi hnh gi cng phi tiu xi tinh lc nh ngi i trong lc giao tip nam n. Cho nn ngi hnh gi phi bo tn tinh lc, kh lc v thn lc, v ch mt cuc sng thun li nh cuc sng trong mt tu vin th nhp mi gip cho ngi hnh gi thc hin iu . C nhng ngu dt truyn thng chu trch nhim trong vic lm cho mt s cc v hc tng mc phi bnh xut tinh trong gic ng v tr nn yu ui, bnh tt, thiu hn nng lc tinh thn hc hi, tu tp. Cng trnh nghin cu ca chng ti v mt tu vin chng t iu y. S ngi b bnh rt ng k. Mt s cc ch hc tng nh tui, khi ln ln, gp phi mt trng hp xut tinh trong gic ng,
- 37 -

o Pht hin i ha

ly lm lo s, che giu, cho trng hp ca mnh l bt thng, v c mc cm phm ti, n nn ray rt. K thc hin tng xut tinh ca ngi con trai, c th t 13 tui tr i l mt hin tng sinh l t nhin c th xy ra mi thng mt ln, m khng phi l mt ti li g c. Tinh dch khi y s trn, v ch c th. Ngi hc tng mt phn khng c hng dn iu chnh s n ung, luyn tp thn th, mt mt b mc cm ti li ray rt dy v tr nn bt an v t ni c th pht sinh nhiu chng bnh k quc m cc bc s khng tm thy. Th ri h thng thn kinh b giao ng, suy nhc, v bnh xut tinh trong gic ng xut hin; ln ny l bnh ch khng phi t nhin na. Khng bit cch iu tr, khng tin ung thuc, khng ph tan c mc cm, ngi hc tng lm h hng s nghip hc tp v tu chng ca mnh, c khi c cuc i ca mnh na. Cho nn mt bc s thng hiu cc vn nh th ca gii tng s, rt l cn thit. T vn n ung, lm vic cho n tu tp, phi bit ri thm nh sng khoa hc vo. Ngy xa ci bit kinh nghim ca cc thin s c o c th thay th c nhng kin thc v hng dn bc s v phng din sinh l. Ngy nay thin s chng ng rt kh tm cho nn phi b tc bng khoa hc. Vic n chay chng hn, cng nh vic sng c thn, c gi tr phng php hn l c gi tr o c lun l, nhng ngi thi by gi khng ngh nh vy v i xem xt mi s di nh sng lun l o c, k c nhng khi nim v thng v ng vn c nu ra nh nhng nguyn tc hng dn nhn thc ch khng phi nh mt gio iu lun l. S bo tn nng lng ca tinh lc kh lc v thn lc nh ta bit l phng s cho cng cuc thc nghim tm
- 38 -

o Pht hin i ha

linh, tham thin nhp nh. Nhng nu ta khng chu s dng nhng nng lng y, th s hin hu ca chng ta s tr li gy ri lon cho chng ta s tr li gy ri lon cho chng ta. Chng c sinh ra l dng vo mt vic g. Ngi con trai sinh ra theo thin nhin l lm chng v lm cha, ngi con gi sinh ra lm v v lm m. i tu tc l i ngc dng, lm tri li vi hng t nhin ca s sng. Thc hin thin nh l chng ng, m cng l thit lp li thng bng ca i sng sinh l v do ngi chn tu, c tham thin nhp nh th cng thy thn th bnh thng an n nh mi ngi. Duy nhng v tng s khng thc nghim thin qun s cm thy bt an. Chnh thn th cc v ph phch cc v y, v trong trng hp ny ta chng kin nhng thm kch im lng. Tuy nhin vn trng yu hay khng cng ty theo bn cht ca tng c th. C nhin ta s ni rng c rt nhiu thanh nin sng c thn ngoi tu vin nhng khng coi vn l ng k. Nhng thanh nin y mt mt, cha ni cho ta nghe v nhng kinh nghim v trng hp h, mt khc, khng c nhng iu kin tm l ban u ca ngi xut gia. Ngi xut gia ngh v inh ninh trong d: ta s sng nh th ny sut i, v cnh ca i v no i sng la i vnh vin khp cht. Ngi thanh nin ngoi i khng ngh nh th, v con ng trc mt thnh thang, t do. Ni mt nim kia ca ngi tr tui xut gia nm su trong tim thc cng c th ph hoi ngi y khng t, nu ta nhn vn di nh sng phn tm hc. Qu l c mt s khc bit gia hai ngi tr tui.

- 39 -

o Pht hin i ha

Vn tuy khng phi l vn h trng nht trong cc vn , nhng cng l mt vn h trng cn phi tm xt mt cch ng n v nghim chnh. S dnh nng lng tinh kh thn m khng x dng bng thin qun cn c th gy nhng tai hi khc. Mt cuc nghin cu k lng, khch quan s c th cho ta thy c tt c nhng iu . Chng ti c dp nghin cu v mt n tu vin o Pht tu theo Tnh , ngha l thiu thin s hng dn thc tp thin qun. Vic nghin cu ny c thc hin vi s cng tc ca mt ni s ln tui trong vin, trong tinh thn cu hc v khch quan. Trong mt Ni chng c s lng gn 40 v, ch c c vi ba v (tt c u trn bn mi tui, ngha l thuc v th h trc) biu hin c i sng dung d, li ch, vui ti, t ha ca o Pht mt cch ch thc Trong s cn li, ta thy c s hin din ca nhiu vn thuc phm vi tm l, sinh l v x hi. S lng cc v c mt h thng thn kinh thng bng vng chi rt t. Nhng chng bnh nh sau y rt ph thng: xy xm, chng mt, sng thng, au bng, au rut, yu gan, hi hp tri tim, rn m hi, d a xt trong bao t, phong thp, v bnh huyt trng. Cn c nhng bnh k quc khc m khng tm ra nguyn do. Nhng ngi tp s xut gia th mnh khe c vo khong gn mt nm u (tm chn thng), sau cc bnh tt ko n. Sinh hot chnh yu l tng kinh nim Pht. C nhng v tng kinh nim Pht rt sing nng, rt tha thit nhng nhng hnh tr khng c tc dng g trn tnh tnh sau nm nm c gng. Mt hin tng cn ch l c nhng v bnh thng ban ngy th c v trm tnh - gii thot nhng ban m trong cn m c th khc lc rn sit rt
- 40 -

o Pht hin i ha

thm thng, hoc nim Pht hay c ch i bi trong gic m mt cch hong ht. Cng cuc nghin cu cho bit rng phn ln cc v vo tu khng phi do tht vng v tnh duyn, l iu ng ch . C vi trng hp v au kh trong i gia nh; nhng cng khng phi l nguyn do chnh yu hay duy nht. iu cn phi ch hn ht l trong nhng thi gian mi vo tu vin, phn ln u vui ti, rng ri, ci m, nhng hin nay th tnh hnh khc hn. Cc v tr nn bun b hn, c c hn, hp hi hn, nh nhen hn, v nht l ganh t v chia r hn. Mi ngi gn nh sng ring mt ci. Chng ti cha c ti liu xc thc no v hin tng ng tnh i (homosexualit) nhng hin tng cc v sng thn thit tng hai ngi mt, thn thit n ni c th c s ganh t khi c mt ngi th ba xen n, l mt hin tng c xc nhn. C nhin i su vo nhng hin tng ta thy c mt thm kch, v chng ti chc chn rng nguyn do ca tt c nhng ph phch ca c th v nhng khng hong ca tnh cm. Nh chng ti ni, ngi con gi sinh ra l lm v v lm m, t chc c th v bm cht, tnh tnh ca ngi con gi chng minh iu . Khng vng theo tc l chp nhn s ni lon ca t nhin, v v vy tham thin hnh o l l do quan trng nht khin ngi tng s sng i c than. Nhng d sao, vn s tr nn nh b hn nu ngi tng s c mt phng thc sinh hot hp l cho cc sinh hot tm l sinh l c thit lp iu ha; v mt cuc sng bn rn y nhng hot ng x hi cng khin cho nhng s xo trn bt an v tm l sinh l kia bin mt. Cng cuc nghin cu cho bit thm l nhng v no c phi i lm vic cc c nhi vin, cc trng t thc; cc bnh x, sut ngy bn rn lo lng cho
- 41 -

o Pht hin i ha

cng vic, nhng v y mnh khe hng ho hn ra, vui v hn ra, v nhng chng au m lt vt bin mt. Khi ri rnh khng, th tt bnh lin sinh khi. Khng kh ca tu vin bt nt u trm v tr nn hot ng t ngy tu vin ch trng t tc v kinh t. Cc ni c lo vic an o, may o, lm bnh mt, ch to hng trm v.v . . . gi bn, v th gi tng nim gim bt. Tuy khng kh tu vin d th hn, mc ch chnh ca tu vin cng khng t c, v cu cnh ca s xut gia khng phi l t to cng c do cng phu tng nim. Cho nn tu vin th no cng phi c t chc li, v ch nhng ngi c iu kin kin thc, tm l, sinh l mi c th lm nh tu th nhp. Cn nhng v khc phi sng i sng hot ng ca cc dng tu tip hin, v ch tr v tu ti tu vin mi nm ba thng. Tu vin s phi c trang b mi tin nghi, k c tin nghi y t, c iu kin cho s tu chng ca s ngi li. Mun gip cho nhng tu vin th nhp thnh cng, ta phi ngh n nhng nhu yu khn thit nht ca tu vin. Trc ht l nhu yu kinh t. Chc chn Gio Hi v Pht t trong nc s gii quyt vn ny mt cch d dng. Mi ngi, k c nhng v trong cc dng tu tip hin u c bn phn lo lng v nhng chi ph, y phc, lng thc c x v y dc trong tu vin. Mt bc s s c ch nh sn sc cho t vin, v nu tu Vin ng, s phi c nhiu bc s. Th n l vn th vin tham kho ti tu vin. Th vin ny s l th vin Pht hc v phn chnh s l kinh in v nhng trc tc ghi chp kinh nghim tu chng ca cc v t
- 42 -

o Pht hin i ha

xa. Cc tc phm thuc loi Tn tm Minh, Thin quan sch tn, Ta thin tam mui, V mn quan ngha l nhng sch gi u ging ca nhng ngi hnh gi, phi c . Cc v tng s th nhp s nghin tm ri kim chng bng kinh nghim tm linh. Kinh sch s ging nh nhng bn , nhng d kin, nhng ti liu hng dn s i chiu v thc nghim. Cc v ang cn tu chng ch khng cn bin kho. Vic thit lp mt th vin chuyn mn nh th thit tng cng khng kh khn lm. Tip n l vn cung cp nhng v thin s hng dn s hc tp v tham thin trong tu vin. iu ny c th l kh khn nht nhng m l quan trng nht. Nhng v chn tu v c s c tm linh rt t v rt kh tm, ai cng bit th. Khng bao gi ta c th bng lng nhng v c th ni v l thuyt thin qun m khng c s hnh v s c thin qun. Cc v tu vin trng phi kh cng cu thnh, d phi vn l tm s. i vi cc v y, s nhn din nhng bc chn tu c sinh hot tm linh su sc khng phi l mt chuyn kh. Phi cu thnh cho k c nhng v y v tu vin, d phi tn bao nhiu cng phu kim tm. Bc chn tu thng t a an tr hoc dng chn khung cnh ang b th tc ha, cho nn thng n dt nhng ni vng v. Chnh ta phi tm n cc v y ch khng th cc v y tm ti ta. Gp c minh s l rt c thin duyn, v l mt trng hp t c. Nhng khi thnh khn thit tha th lut ng kh tng cu s hng dn ta tm ti c cc v nh th. Bi v nhng bc thy cng c hng i tm nhng ngi thit tha cu hc vi tm trng ch thnh. Gio hi rt nn ngh n vic thnh cu cc danh tng v thin s ngoi quc, nht l Nht Bn, v lm Gio th
- 43 -

o Pht hin i ha

trong cc tu vin. Trong trng hp ny, s cu thnh phi c sp t rt cn trng v k lng c th trnh nhng lm lc, tn cng v ch. Thng thng cc v hu danh rt c th l v thc, m cc v chn tu th li hay v danh. Php mn tu hc trong cc tu vin th nhp c nhin l do chnh tu vin chn la. Nhng chng ta cng bit rng mt tu vin th nhp tiu biu cho np sng tm linh cao nht ca o Pht nh th khng th p dng nhng php mn c tnh cch phng tin nh phn ln cc cha chin c. Cc tu vin phi l nhng thin vin, xng vi danh t ca chng, bi v mc ch ca cc tu vin l khi m v cung cp cht liu thc chng cho bn thn v cho cuc i. S hc tp v ba h thng gio l chnh ca o Pht c coi nh l cn bn cho mi cng phu thc nghim: h thng Duy thc, h thng Bt nh v Thin hc. Duy thc hc khng phi l mt h thng trit hc nhm gii quyt nhng vn thuc phm vi siu hnh m cng khng phi l mt gio l mang mu sc thun ty Bc phng. l s phi hp ca cng trnh nghin tm v tm l hc v php tng hc ca Thuyt nht thit hu b v gio l Bt nh ca i tha. Nhng li ch ca kin thc Duy thc c th ni l v song i vi nhng ngi thc hnh thin hc. Duy thc ri nhng tia sng rc r vo s kho st hnh tng v tc dng ca tm l, gip cho ngi hnh gi nhng phng tin ph v khuynh hng i tng ha v phn bit nng, s Thuyt tam tnh v tam v tnh l mt thc hin k diu ca Duy thc hc lay nhn thc khi nim. Ng trng duy thc qun l mt php mn rt thch hp cho cn c ca con ngi by gi.
- 44 -

o Pht hin i ha

Bt nh hc c th gi mn hc cn thit nht cho Thin hc. Bt nh hc xoay quanh vn nhn thc v ch trng rng mi cng hnh ln lao nht cn c thc hin vi thi v trc, v chp. Mc tiu ca Bt nh l t do, mt th t do tuyt i trong ngi t o c khng gian v bin hnh o sinh. T do y l mt hin tng ca tu chng, do cng trnh ph v nhn thc khi nim v ct t mi dy rng buc con ngi vo th gii ca tr, trc. Cui cng thin hc cn nhng k thut iu phc tm l, sinh l thit lp mt c s thc nghim tm linh v nhng phng php thin qun nhm n s ph v nhn thc bin k m t o. Thin hc l a hoa rng r nht n trn cy Pht hc. Thin khng phi l mt ci g v hnh v tng xa la vn t nh ngi ta thng ni. Ngi tu thin nh phi thng xuyn hc tp, c nhin l hc tp kinh nghim nhng bc tin bi, nhng ngi ng s, v c in tch cng ch 'l nhng ghi chp ca ngi xa v kinh nghim ca h - cn c n nhn nh l nhng ghi chp hng dn cho ngi hu lai. Ch khi no ngi hnh gi mc kt vo vn t ngn ng th mi l cn phi xa la vn t, ch thc ra ci hc rt cn thit cho ci hnh v vn t nu c s dng mt cch v trc, c th l mt phng tin rt qu bu. Php mn p dng trong tu vin th nhp khng th ch l php mn Tnh , d rng nh Thin hc, Tnh cng c nhn thc nh mt sinh hot tm linh kh cao. Gio l Tnh l mt s xc nhn ci kh nng thiu km ca con ngi trong vic t ng ngay trong cuc i hin ti v khuyn con ngi t tin tng ni mt tha lc - ni kh nng tip dn ca Pht A Di v th gii Cc lc. Nu c mt gio l gn
- 45 -

o Pht hin i ha

vi cc tn gio Ty phng hn ht v quan nim cu , th gio l y chnh l gio l Tnh ; gio l ny nhn mnh n s cn thit ca mt tha lc v ng vi con ngi rng kh nng h tht qu l thiu km. C nhin gio l Tnh c ph thng l v im y, v v i chng vn thy rng Gio l Tnh thch hp vi cn c h nn ta thy rng php mn Tnh vn s cn c thch dng trong gii Pht t c s. Ngy xa nhng sng tc v ghi chp ca cc v thin s t o u c xem l qu gi v ngn. Cc nh tu th nhp c nhin cng s c nhng ghi chp nh th v kinh nghim v v s chng ca h. y cng l mt cng hin ca cc v cho cuc i. Nhng ti liu ny c tnh cch sng ng - d i khi ch l mt bi k mt cu th - ch khng phi nh nhng tp kho lun kh khan v gio l m bt c mt hc gi no cng c th vit ra c trong lc chi u vo th vin. sng trong thi i hin ti v nht l tip xc vi cc v trong cc dng tip hin ba thng trong mi nm khi nhng ngi ny tr v tu vin, cc nh tu th nhp bit r c tm trng v cn c con ngi thi i v do , nhng ghi chp v nhng php mn thi thit hng dn s chng ng s l nhng php mn hp c hp thi v do hu hiu hn nhng php mn c. Cc dng tu tip hin c trch nhim tip nhn, thc hin v ph bin nhng php mn y; nht l p dng nhng php mn y trong cc lnh vc sinh hot x hi theo nhn thc ca mnh. Do , cc tu vin l ni khi m sinh lc o c tu hnh nhng cng l cn c sng to ca nhng php mn mi, nhng gio l mi ca o Pht cung cp cho cuc i. Cng vic sng to v tinh luyn nhng php
- 46 -

o Pht hin i ha

mn a o Pht i vo cuc i c nhin cng phi do s hp tc v thc hin ca nhng vin Pht hc trong ton quc. Nh chng ta bit, Pht hc vin l ni cung cp kin thc gio l cho cc thanh nin trc khi h c th tr nn mt nh tu trong dng tip hin, v sau mt thi gian t nht l nm nm, tr nn mt nh tu ca dng th nhp. Cho nn s mnh ca nhng vin Cao ng Pht hc rt l trng i. Nu s c mt ca mt s v tng s th nhp l cn thit trong t chc gio hi th s c mt y chnh l s c mt trong hai c s: c s Vin Tng Thng v c s Vin Cao ng Pht hc. tng trng cho gi tr cn bn ca thc chng o c, mt s cc v tng s th nhp - khng phi nhng v mi tu m l nhng v thm nin c s c tm linh, cn c mt trong hi ng trng thng ca Vin Tng Thng, bi v cc v trong cc dng tu tip hin khng tng trng cho uy tn y. V s c mt ca mt vi v tng s th nhp c s c tm linh trong Vin Cao ng Pht hc s khin cho c s ny khng bin thnh mt ni gio s v sinh vin lo vic tm chng trch c v eo ui ci hc kh khan ca thi c. S gp g gia kin thc chn thc v o Pht v kin thc chuyn mn v nhng sinh hot ca cuc i s khin cho c s ny tinh luyn nn nhng l thuyt nhng php mn thch hp cho s ci thin v pht trin con ngi v x hi con ngi trn mt mt. Vai tr ca cc c s Pht hc qu thc l quan trng. S ng gp ca mt v tng s th nhp trong cc c s ny khng phi l mt s ng gp c tnh cch nghin cu bc hc m l c tnh cch thc nghim thc chng. Mn dy thch hp nht c l l phng php Pht hc v thc tp thin hc.
- 47 -

o Pht hin i ha

ng v phng din gio ch, ta thy r rng cc v tng s trong dng th nhp thc xng ng vi a v chng trung tn, bi v cc v qu thc l nhng bc thy ca cuc i, trong khi nhng v trong cc dng tip hin ch l nhng huynh trng ca cuc i. vo a v chng trung tn chng trung tn ngha l a v c tn knh nht trong cng ng nhn loi, trong i chng - l v cc v ang eo ui mt cng cuc thc hin ln lao nht: l lm pht hin o c thc chng cho cuc i. thc hin iu , cc v phi x dng cuc i trn vn ca h. Tuy nhin nu khng eo ui s nghip gic ng m ch li dng ci ch ng chng trung tn y (bi v kinh dy knh Tng nh knh Pht) mu cu danh li, th bn cht ngi Tng s s khng cn na. S suy nhc ca o Pht bt ngun t nguyn do chnh yu ny. Bi th cho nn kinh in v cnh sch thng ni n s mong cu li dng v mong cu cung knh nh hai tt xu ln ca ngi xut gia, v nu nhn nhng iu y l cn thit cho cuc i mnh ri th ngi tng s s khng theo ui c s nghip t o na. Nghin cu v gii lut T kheo ta s thy rng mt phn ng k cc iu khon trong gii lut y l ngn chn nhng s i xa v phng din li dng v cung knh. Ngi tng s trong gio on nguyn thy th phi tip xc nhiu vi ngi bch y trong lc tip nhn t s cng dng: y phc, phng x, lng thc v thuc men. l mt khuyt im ca gio on nguyn thy, bi v s tip xc kia to ra bao iu khon phin toi v gii lut m ta cn thy trong gii lut T kheo. Ring v vic may y, nhum y, c ti mi lm iu khon v gii lut. V tc phong phi c trong khi vo nh c s, c ti hai mi ba iu khon. Nh
- 48 -

o Pht hin i ha

th phn ln cc iu khon trong hai trm nm mi iu khon gii lut c thit lp ra gi gn cho v tng s trong lc tip xc vi ngi o trng. Mt nh tu th nhp sng trong mt tu vin th nhp th khng cn n cc iu khon gii lut y na, bi v bn th cng dng c th c y m khng cn s tip xc gia cc v tng s v gii bch y. Trong th k ca chng ta, vn t chc tr nn quan trng v cn thit gp trm ngn ln ngy xa. Nu ngy nay nh phng php t chc m dng tu th nhp khi phi lo lng v vn t s cng dng th iu c th gi l mt tin b ln lao v phng din gio ch. Ngi tng s s trnh c bao nhiu iu phin phc v s c nhiu th gi hn, nhiu an tnh hn tham thin hnh o. Nhng vic khc, k c vic cung cp cc nhu yu vt cht cho tu vin, c t chc gio hi v cc dng tip hin lo lng. Sng trong tu vin th nhp, ngi tng s thy khng kh t do v khng cn phi chiu theo thch ca mt ngi hoc mt on th bch y no. Gii lut s c n gin ha, v tu chnh li, thch hp hn vi np sng tu vin. Hai trm nm mi gii s cn li chng ba mi gii cn bn v cn thit. S tu chnh gii lut phi c xem nh l cn thit v thch hp vi tinh thn kh c ca o Pht. Khng l sng trong mt x hi cch x hi c Pht my ngn nm m np sng gii lut vn l np sng c. Rt nhiu iu khon trong gii lut T kheo khng cn hp thi; nhng v tng s no th t kheo u cng nhn nh th. Vy khng c l do g m cc v tng s trong dng tu th nhp khng triu tp c mt cuc hi hp nghin cu v tu chnh gii lut ca cc v.
- 49 -

o Pht hin i ha

y chng ti khng dm mo mui ngh mt d ban gii lut mi cho cc v trong dng tu th nhp, bi v vic lm s dnh cho mt i hi tu chnh gii lut do cc v ch trng. Nhng chng ti c th ni rng gii lut y s rt n gin v s l i tha tm gii, ngha l khng c tnh cch cng thc v b ngoi. Thc ra sng trong mt tu vin th nhp, cc v khng cn c gii lut na, m ch cn mt bn k lut do cc v thit lp ra gip cho s tu hc ca cc v trnh c mi tr ngi. Gii lut t kheo cng thnh hnh rt chm trong lch s gio hi nguyn thy do c Pht lnh o; trong mi my nm u ca lch s tng on nguyn thy, ta cha thy c gii y. Cc v nh Kiu Trn Nh, Thp Lc Ca Dip v.v . . . u l t kheo, m khng cn th gii t kheo; cc v chng qu A la hn. Ch sau ny khi tng on ng o tip xc nhiu vi bch y, tr thnh khng thun nht, gii lut t kheo mi thnh hnh v tr nn quan trng. Theo gio ch mi, nhng nh tu th nhp s trnh c s mt thun nht v v vy, gii lut t kheo khng cn thch hp v cn c tu chnh. Theo ng tinh thn o Pht, cp bc ca cc v trong dng tu th nhp l cp bc ca cc bc thy, v o c ca cc v c sc lm pht sinh o tm cho nhng ngi khc. Do , cc v s l nhng bc truyn gii cho nhng v no trong cc dng tu tip hin mun pht nguyn vo tu vin sng i sng cc nh t th nhp. Cc v cng l nhng bc truyn gii cho nhng ngi no mun pht nguyn gia nhp nhng dng tu tip hin. V cui cng, cng chnh cc v truyn tam quy ng gii cho nhng ai mun tr thnh Pht t.
- 50 -

o Pht hin i ha

i vi cc v trong dng tu th nhp, vn cp bc ca h i vi ngi tn Pht gio s khng quan trng g, bi v tu vin c t chc cc v em ht tm no lo vic tu chng. C nhin trong tu vin cng s c tn ti thng h, v cp bc ca cc tng s th nhp i vi nhau cng khng phi l c thit lp ra bo v mt quyn li mt uy th no. Nhng v tn tu s phi nghe li cc bc cao c hc hi v tha hng kinh nghim, iu c nhn thc trn cn bn hon ton o c. Nhng danh t thng ta, i c v.v s ly li c bn cht ca mnh mt khi khng cn l mt tiu chun gi to v cp bc em dng trong cuc i trong mc tiu li dng v cung knh. Cp bc trong tu vin s khng nn c thit lp trn cn c s nm tu trong tu vin m ch nn c thit lp trn cn bn o c v thc chng. Mi nm s c mt l truyn gii do nhng dng tu tip hin t chc thu nhn nhng thanh nin no iu kin gia nhp. Mt s cc v tng s trong tu vin s c thnh cu truyn gii. V mi nm tu vin cng m ca ba thng n nhn nhng ngi th gii ca cc dng tu tip hin. Nhng v ny tr v tu hc trong ba thng di s hng dn ca cc v tng s th nhp trong tu vin. Chnh trong ba thng ny m dng tip hin xc tip vi dng th nhp v thit lp ngun cm thng gia s hin din ca tu chng v cuc i. Mi nm tu vin cng c th m ca hai ln cho tt c cc gii Pht t; l vo dp Pht n v dp Vu Lan. Trong hai dp l y, mi ngi u c php ln thm tu vin v tip xc vi cc v tng s tip hin. V cng trong hai dp l y, nhng l truyn gii quy y c t chc cho nhng ai mun tr thnh Pht t. Danh sch nhng ngi mun quy y s do cc
- 51 -

o Pht hin i ha

dng tip hin thit lp v chnh l quy y cng do cc dng tip hin t chc. Nh th mi Pht t ch c th gp bn s truyn gii hai ln mt nm, v phn s hng dn trc tip c giao cho nhng v trong cc dng tip hin. Ring v l Vu Lan, tu vin c th m ca sut trong by ngy. Trong cc ngy y, mi ngi u c quyn try hi v xin dng l cng dng cu siu cho tht th ph mu, hoc l quy y. ng ngy rm thng by, hoc l ngy 14 thng by, ch tng s xung ng kht thc v dng li khng kh c truyn ca gio on nguyn thy. Cc v tng s th nhp trong ngy kht thc s mc y vng cm bnh bt i vo thn lc. V trc my hm ng s s c dn chng qut tc sch s, hng n s c by trc mi nh, v khng kh trang nghim s c ti to. Bng cch y, gio hi dng li mi nm mt ngy kht thc theo truyn thng; ngy s c tnh cch linh thing, trang nghim v cm ng. Phm phc ca cc nh tu dng th nhp s khc hn cc dng tu tip hin. V th ch c nhng nh tu th nhp mi c gii thot y mu vng dng trong ngy kht thc, trong nhng dp truyn gii, hnh l. Ngy thng cc v c th dng phm phc gin d, mu nu, rng hay hp ty theo lc tham thin hay lm vic chn tay trong tu vin. V nhng iu kin sinh hot vt cht, tu vin c m bo bi t chc gio hi. Ri rc trong tu vin c nhng thin tht nhng nh tu th nhp c th nhp tht trong nhng thi gian by ngy, hai mi mt ngy v.v. . . khi cc v nhn thy cn c ring bit v thanh tnh mt cch tuyt i m chim nghim. Trong nhng trng hp ny, mi v s c mt
- 52 -

o Pht hin i ha

th gi ring sn sc v cung cp nhng thc cn dng. Th gi c th tuyn trong s nhng ngi thc tp. Nh chng ti ni, mi tu vin cn c mt bc s chuyn trch lo v vn v sinh, dinh dng v khm bnh. C nhin n chay s tin li cho vic tham thin nhp nh, iu ny ai cng bit. Nhng tc dng ca thc phm trn c th v tinh thn rt d nhn bit. Tuy nhin, n chay khng phi l n kham kh. B qua vn dinh dng, sc khe ca cc nh tu s thiu km v cng cuc tu chng c th b tht bi. V tu vin ng ca cho nn s cng dng ch tng s khng c thc hin, nht l cng dng trc tip. Nhn y chng ti xin ni ra nhng t hi gy nn do ch cng dng c nhn, mt ch cn phi c chm dt nu gio hi mun t li vn gio sn. Nh tt c chng ta bit, cng dng ngha l cung cp cho ch tng o mc, nh , lng thc v thuc men cc v ny c thi gi m lo lng ti vic tu tp, chng ng. T ngy Tng on tr nn ng o nhu yu cng dng phi tng ln; o a v ca ngi th ch c nng cao d mun hay l khng mun. Khng phi ngi th ch no cng hiu r Pht php v bit cng dng ng theo chnh php: ngi ta c th cng dng v tnh cm ring, v nhng nhu yu cu an, cu siu ring. Th ri vic cng dng tr thnh c iu kin, v sinh hot ca ngi tng s bt u chu chi phi bi ngi c s. Thm vo , s c mt trong tng on nhng phn t khng ly gii thot gic ng lm mc ch, lm cho tnh trng cng lc cng en ti hn. Nhng ngi ny sng trong tng on vi mc ch, lm cho tnh trng cng lc cng en ti hn. Nhng ngi ny sng trong tng on vi mc ch "li
- 53 -

o Pht hin i ha

dng" v "cung knh" nh trong in tch thng ln n. Hin tng ny thi no cng c x no cng c. V chnh nhng thnh phn ny li bit chiu i nhng ngi bch y nht, do , tip nhn s cng ng nhiu nht. Trong khi y nhng ngi chn tu th b thiu thn v mi mt, sc khe dn dn tr thnh thiu km v cng hnh c khi v vy m b b tc, c khi tht bi l khc. Nhng ngi th ch bit tm ra nhng v chn tu nh th qu thc l him. Ti bit c nhng v chn tu au m nm st trong phng ca mnh m khng c ngi no ti sn sc cng dng thuc men, ch bit p chn run ry v nim Pht cho qua cn st, trong khi y nhng v khc c sn sc k lng d khng thiu thn hoc m g. Rt cuc, nhng v chn tu mun c nhng iu kin ti thiu v vt cht phi nh n s gip ca gia nh, hoc tm ti mt vi ngi th ch. Lm nh th, h sinh ra bc dc bi v h vn khng thch lm bn rn ngi khc. Nhng nu khng lm nh th th h khng c cch g yn tm tu hc. Nhng v quyt tm tu chng th khng c th gi tip xc vi ngi c s. Cn nhng v phi xc tip thng xuyn vi ngi c s th hn nhin khng c th gi tu chng m cn c th b li ko trong ci th tc ha na. Cha chin cng ngy cng nhiu, trong khi y tu vin cng ngy cng t. Hu ht cc cha u l nhng c s khng phi tu hc m l hng dn v lm tha mn nhng nhu yu tn ngng ca dn chng. C mt s rt t cc cha c rung vn v tng chng c th t tc tu hc, khi cn n s gip ca ngi c s. Rung t y l do nhng tn hu tm bit lo lng bo v lu di s tu hc ca tng chng, cng vo cha. Tuy nhin hu ht cc cha u khng c bt
- 54 -

o Pht hin i ha

ng sn. Mi cha c mt s tn lui ti l bi, xin cc l cu an, cu siu v ng h v phng din vt cht cho cha. S tn y c gi l bn o ca cha. Cha no khng c bn o tc l cha y khng sng c. Do , phi lm sao cho cha c bn o. Thng thng cc v tng trong cha phi bit lm cng vic ng ph (cng), t chc l lc, m chay v.v. .. Gn y trong phong tro chn hng o Pht, mt s cc cha t chc thuyt php, n tng kinh sch, tu bt quan trai. C mt s cc cha lm nh vy v hng ng phong tro, nhng cng c mt s cc cha lm nh vy gi gn hoc lm tng thm s bn o ca cha mnh. Cho nn cc a phng m cha chin c nhiu, cc cha mun tn ti th phi bit t chc v chiu theo ngi bn o. V tnh m thnh ra cnh tranh vi nhau, mt iu m ai trng thy cng au lng. Ngi c s chn v tng m mnh a thch, chn ngi cha m a thch, cng dng. Lm nh th, ngi c s v tnh to ra s cnh tranh v chia r gia cc cha v cc v tng na. iu r rt qu, khin chng ti khng th khng ku gi s chm dt ch cng dng. Nhng m s chm dt ch cng ng th cc cha sng vo u? iu ny c th gii quyt c nu chng ta t vn phn cng mt cch hp l. Nhng v tng s quyt ch tu tp t o s tr v cc tu vin. Cc tu vin khng cn s cng dng c nhn. Cc tu vin c gio hi sn sc v c duy tr bi qu cng dng tp th. Khng th va lo vic sinh sng v qun tr cha chin va thc hin vic tu tp c. Gio hi s bo m cho sinh hot vt cht ca cc tu vin. Cn nhng v khng tu trong dng th nhp tu vin c nhin s thuc v nhng dng tu khc, nhng dng tu chuyn lo lm
- 55 -

o Pht hin i ha

vic, v mi nm ch tr v tu vin ba thng. Nhng dng tu y l nhng dng tu tip hin m chng ta s ni ti sau . Nhng v hot ng trong cc dng tip hin s tr nn cng chc ca gio hi v c bo m v lng hng. C nhin l c nhiu dng tu nh th, nh dng dy hc, dng chuyn lo v y t, dng chuyn lo v nghi l v.v . . . Ngn qu ca gio hi s phi i th cho tt c cc v y, v do qu cng dng tp th s c st nhp vo qu kinh ti ca gio hi. Chng ti ngh mt dng tu chuyn lo v vic kinh ti cho gio hi c th cung cp cho cc ngnh hot ng trong gio hi, bi v khng th no gio hi c th nng ta hon ton vo qu ng gp v cng dng ca Pht t tn . S hin din ca dng tu th nhp l mt cn thit cn bn cho s tn ti thc s ca o Pht. S lng ca cc nh tu th nhp s t i, bi v nhng nh chn tu th no cng him. Nhng chng ta khng th chp nhn trong lnh vc chng trung tn nhng ngi khng c ch nguyn t o m ch c tm nim danh li, dung phm. S c mt ca nm by mi v chn tu trong cc tu vin th nhp c th lm cho chng ta sung sng v tin tng mt ngn ln hn s c mt ca hng ngn v tng s m trong bit bao nhiu l phn t phc tp ch lm cho ta cng ngy cng mt bt c tin, gim bt s hng hi. Ta phi tht s thp hng nhng ni no c cc v chn tu, v hy c tm xy dng, i hi nhng tu vin th nhp. Cng vic c nhin khng phi l cng vic ring ca nhng ngi ch trng hin i ha o Pht. D bo th n bao nhiu i na, cc v cng phi cng nhn rng nhng tu vin nh th l nn mng cho s tn ti ca o Pht chn thc. Xy dng cho np sng thanh tnh v gii thot ca mt tu vin th
- 56 -

o Pht hin i ha

nhp, l ming t m trn nhng ngi trong phi c v nhng ngi trong phi mi c th ng chung. T khi im ny, cng trnh hin i ha o Pht s c y ti mt cch tch cc v y tin tng, bi v chnh cng trnh c t trn mt nn tng m t mi truyn thng o Pht c pht sinh v ny n. Chng III NHNG NGUYN L LM NN TNG CHO TRIT HC HNH NG CA O PHT NGY NAY o Pht khng phi l mt tn gio c nhng gio iu c nh, v gio l ca o Pht phi c thng xuyn sng to duy tr mi mi tnh cch kh hnh v hu dng ca n. Nhn thc ca chng ta hm nay v nhng gio l m Pht dy cch y hai nghn nm trm nm khng th ging vi nhn thc ca thi Pht gio nguyn thy, bi v nhng iu kin tm l v x hi ca chng ta hm nay khng cn ging vi nhng iu kin tm l v x hi ca con ngi hai ngn nm trm nm v trc. Chng ta thy c mt s khc bit ln lao gia tm l ngi xa v tm l ngi nay. Chng ta c nhng thc mc mi, nhng lo u mi, nhng phin no mi, nhng thao thc mi m chnh th h i trc chng ta cng khng c ri. Ngy nay mt nh tu th nhp sng trong tu vin cng khng th khng mang theo trong tm hn tt c nhng du vt ca ci x hi au thng thc lon. Khng c ai sng trong x hi ny m li c th ng kn c tt c cc ca ca
- 57 -

o Pht hin i ha

tm hn khng b nhng mi tn ca thc ti x hi o o xm nhp. Cho nn phng php iu tm tu qun cng khng th l nhng phng php rp ng theo phng php ca ngi xa. Hung na, ngoi s khc bit v thi gian cn c s khc bit khng gian, v cn c. Cho nn ci hiu ca o Pht by gi khng th l ci hiu c, v ngi hng dn s tu hc by gi cng khng th l ngi c. Cn ng v phng din x hi, chng ta li thy s khc bit ln lao hn. X hi ngy xa khng ging x hi by gi c my t. Ngy xa khng c s tranh chp d di gia cc khi kinh t, gia cc thc h chnh tr nh by gi. Ngy xa khng c nhng vn nh vn nhn mn, vn v kh hch tm, vn t bn cng sn, vn kim sot sinh n v.v . . . nh by gi. Ngy xa ch cn s c mt ca cc nh tu hnh o c, thuyt php (cho ngi giu cm ng bit thng n ngi ngho l x hi m p ri Ngy nay thuyt php khng cn hiu lc na. Ngy nay phi c l thuyt, phi c t chc, phi c k hoch thc hin o c, thc hin t bi. V vy ngoi nhng php mn cho c nhn tu chng, cn phi c php mn ci thin v pht trin x hi na. Cho nn v phng din gio l, ta c th chia lm hai phn: 1/ Phn php mn tu chng 2/ Phn php mn ci tin x hi. Bi v ngy xa con ngi khng b t trc nhng vn x hi to ln nh by gi cho nn o Pht ngy xa ch trng nhiu v phn th nht, phn php mn tu chng. Nu i tm mt l thuyt kinh t chng hn trong gio l nguyn thy ta s khng tm thy. Nhng nh vy khng c ngha rng o
- 58 -

o Pht hin i ha

Pht khng c quan nim ca mnh v vn kinh t. Pht t ngy nay phi lm sng t quan nim y v cn c vo thit lp mt l thuyt kinh t v mt k hoch kinh t cho mnh. Tuy nhin cng vic khng phi l mt cng vic d. Mun bit quan nim o Pht v kinh t khng th tm c v trch ra mt vi cu ri rc y trong cc kinh in. V d c cu "v tng s phi bit an bn th o ly gic ng lm s nghip" trong Kinh T Thp Nh Chng ri ni rng o Pht khng khuyn khch vic pht trin kinh t th thc l bun ci. Pht hc khng phi l hc trch c tm chng chp cht ly ch ngha. Ngi hc Pht phi thm nhp nhng nguyn l cn bn ca o Pht v nh vy khi c phi nhng hng ch, khi hnh phi ph b mi c chp thnh kin. Thm nhp c nhng nguyn l cn bn ca o Pht ri th khng s cht ui trong tam tng kinh in na, khng cn s n l cho ch ngha chng c na. Trong chng trc chng ti c cp s lc n php mn ca nh tu th nhp v nhn nh rng kin thc tm l ca Duy thc hc, thi nhn thc ca Bt nh hc v phng php th nghim ca Thin hc l nhng vin nn tng cho cng trnh tu chng. Cc nh thin hc c nhim v ni ln cho thi i mnh php mn tu chng thch hp vi con ngi thi i, ni bng ngn ng chng ng ca mnh. V vy y chng ti ch cp n nhng nguyn l o Pht c th c nhn thc nh nn tng ca mt thc h Pht gio mi, hng dn cho cng cuc hin i ha o Pht trong hng phng s cho x hi v dn tc. Ti xin c vn tt trong khi trnh by nhng nt chnh ca ch thuyt o Pht bi v ti c dp ni ti nhng iu ny trong nhng cun o Pht Ngy Nay v o Pht i Vo
- 59 -

o Pht hin i ha

Cuc i ri. Ti cng xin c dng ngay nhng danh t sn c trong o Pht d c s cm thng vi nhng ngi c hc Pht. Nu cn trnh by ch thuyt vi ngn ng th gian n ng c mu sc tn gio th cng vic y thit tng cng khng kh khn g lm. Nhng h ni n ch thuyt th ta lin tng ngay n nhng ci isme y dy trong lch s t tng nhn loi. V by thm mt ch thuyt tc l by thm mt ci isme na m chng i vi cc ci isme khc c sn tht l mt iu bt tin. Chng ti mun ni rng ch thuyt y ch l mt php mn cho thi i; n khng t cho chn l ca mun thi v mun x v ch l nhng nhn thc v nhng phng php hnh ng hu ch cho thi i v phng s ca chng ta. C th l my chc nm sau, ta cn phi dp b n i c nhng nhn thc mi v phng php mi. Nhng trong nhng iu kin tm l v x hi hin ti, n l mt s cn thit v n phi lm cho trn s mnh ca n trong giai on lch s hin thi. Chnh nhn thc trn c th l khi im cho s to dng nn trit hc hnh ng cho th h Pht t hin i. Thi i ca chng ta l thi i ca s tranh chp gia cc ch thuyt v cc thc h. Mi ch thuyt u c bt ngun t mt gio iu thn khi no , hoc mt tng tng no , mt trc gic no , hoc mt nhn thc no v cuc i. Nhng iu thn khi th khng ai kim nhn c. Nhng tng tng th cng th. Cn nhng trc gic v nhn thc v cuc i th d cho chnh xc i na cng cha chc c th cho chng ta mt hnh nh ton din v s thc cuc i, cha ni n s kin cuc i lun lun bin chuyn v hnh nh ca n cng lun lun thay i. Vy nu nhng ch thuyt kia t
- 60 -

o Pht hin i ha

cho mnh l chn l ca mun thi v mun x th c nhin l gia nhn loi s c s bng bt, cung tn, c ti, chia r v kh au. o Pht v phng din ny c mt c im m ai cng mn chung: l tnh cch phi gio iu ca php mn. Thc ti th rng ln v lun lun bin chuyn; cc php mn ca o Pht phi kh hnh v hu hiu, m nu mun c nh th th cng vic kho st v nhn thc thc ti phi c thc hin thng xuyn. Phi lun lun tnh to, phi m mt, phi lng tai, phi bit hc hi v chp nhn nhng cng trnh khm ph ca ngi khc. V do khng bao gi c ngh rng mnh ang gi c quyn v chn l. Chn l c th tut ra khi tm tay ta bt c trong giy pht no nu ta c tin tng ngy th rng ci s tr ca ta l y v chnh xc nht ri. Cho nn nu ngi Pht t ch hc kinh in thi th khng l ngi Pht t. Phi bit tip nhn nhng kin thc khc, nh kin thc v khoa hc, v s hc v x hi hc. V phi nh rng ch pht (budh) l hiu bit, hiu bit tt c nhng g c th hiu bit c, d rng ci bit v nhng khm ph ca o Pht i vi mnh l quan trng bc nht. Trong Ng minh (nm ngnh cn phi hiu bit) d rng Ni minh (hiu bit v ch thuyt o Pht) ng u, nhng cn bn th Minh khc na l Thanh minh (hiu bit v ngn ng, vn hc, trit hc), Y phng minh (hiu bit v y hc), Cng xo minh (hiu bit v cng ngh, k thut) v Nhn minh (hiu bit v lun l hc) cng rt quan trng. C nhin sc ngi khng th no t ti tt c nm loi kin thc trn mt cch su sc. Tuy nhin, ngoi ni minh, tc l s thng hiu nhng nguyn l o Pht, ngi Pht t c th tm hiu thm nhiu iu khc, mt trong bn Minh cn li chng hn. Vn t ra
- 61 -

o Pht hin i ha

l khng c bng bt v t mn, bi v chnh thi y lm cho chng ta b mt thc ti. C mt m kin thc ri m p ly m kin thc y mt cch cht ch gt gao khng cn nhn c g thm t nhng ngun kin thc khc v ngay t dng kinh nghim ca mnh tc l phn li tinh thn o Pht. gi l chp. V th chng ngi do thi bo bo chp cht ly m kin thc kh cng v b nh ca mnh th gi l s tri chng. Do cho nn ni dung nhn thc khng quan trng bng thi nhn thc. Lun lun gi tm trng thao thc ca ngi i tm chn l, ngi Pht t chn chnh s khng sa vo li t mn t ph c chp cung tn. X hi chng ta mang qu nhiu thng tch do s x xt gia nhng h thng t kin gia nhng ng phi quyt tnh sng cht vi nhau gy ra. Nhng thng tch cha lnh v nhng thng tch mi chc chn s c to nn ri chng ta chng bao gi c th c iu kin tnh ng v xy p Vy iu kin cn bn ca cng cuc tr liu l cng quyt trt b thi gio iu tr nn khim cung hn, ci m hn, khoan dung hn. trnh ang gy nhng thng tch mi: b bt nhng ci v cng giam hm mi ngi (hay mi nhm ngi) trong ngc t ch quan ca mnh. Tt c kho tng vn hc Bt Nh l ni ln s cn thit . S nghip ca ngi B Tt l phng s con ngi, nhng mun phng s con ngi th B Tt phi c t do. Trong vn hc Bt Nh, t do (hay t ti) l cu cnh ca cng trnh tu chng m cng l phng tin phng s con ngi. T do y trc ht c ngha l khng b rng buc v ngn n bi tri kin, ni mt cch khc hn, bi s tri chng. Thuyt tam tnh v tam v tnh ca Duy thc hc cng nhm
- 62 -

o Pht hin i ha

n s hng dn ngi thc hnh Duy thc trong cng vic ph b kin chp ni nhn thc khi nim. Thin hc, r rt hn h thng no ht, hng ton lc vo vic p ph kin chp. Vy ta c th ni, ng v phng din thi nhn thc, ch ngha o Pht l mt ch ngha ph chp. V ta c th mnh anh l thuyt ca ta l ph chp ch ngha. Thi ph chp c th c thc hin d dng hn nu ta bit ri b nhng am m ca chng ta trong phm vi siu hnh, ngha l trong phm vi nhng iu hoc do gi thit hoc do thn khai m ta khng th kim chng c. Ai cng bit rng c Pht khng mun mn mnh ph th gi trong khi phiu lu th gii ca cc vn siu hnh. Ngi khng tr li nhng cu hi v siu hnh v thng khuyn mi ngi tr v gii quyt nhng vn thc ti. Nhng gio l cn bn nht ca o Pht u khng c tnh cht tn ngng siu hnh: T diu , Bt chnh o, Ng cn, Ng lc, Tht b phn, T nim x, T chnh cn v.v . . . Nhng gio l y phi c tip nhn v hc hi bng mt tinh thn phn on, ch khng nn c tip nhn v hc hi vi mt thi tn . Ch tn ngng y s khng nn dng. Ch tin tng c l s thch hp hn. Bi v nim tin tng, trong rt nhiu trng hp, l kt qu ca phn on v nhn nh. o Pht khng chp nhn mt c tin v iu kin. Ngi Pht t c quyn nghi ng v em ra kho st li nhng g c Pht dy. Ngi Pht t c quyn th nghim nhng php mn o Pht m khng s mang ti bt knh i vi Tam Bo. Tinh thn tn trng thc nghim ny rt gn vi tinh thn khoa hc. Ngi Pht t chn chnh khng v nhng vn siu hnh m lm kh ngi khc, tri li bit gt b nhng huyn m m em tm lc hng v
- 63 -

o Pht hin i ha

s kho st thc ti. Cng ng trn ming t thc nghim, con ngi khng cn b ngn cch bi tn ngng siu hnh v d thc hin nguyn tc kin ha ng gii, ngha l sn sng chia s vi nhau nhng khm ph v thc ti Khng xem nhng li tuyn b siu hnh l quan trng v lun lun khng mt lin lc vi thc ti, o Pht c th gi l mt thc nghim ch ngha. Nhn thc rng thc ti lun lun bin ng v thng, ngi Pht t cn c trn dng thc nghim thng xuyn ca mnh to tc v gi gn cho php mn ca mnh c kh l v kh c. Kh l l ph hp nguyn l o Pht, kh c l ph hp vi tnh trng con ngi v x hi con ngi, y v by gi. V vy, gio l o Pht mun c xem l kh hnh v hu hiu th phi thch hp vi nhng iu kin tm l, a l, kinh t v x hi Vit Nam. Ta chng c th p dng mt php mn Tch Lan, mt php mn Ty Tng hay mt php mn Nht Bn y c. Gio l Pht Gio Vit Nam chc chn phi c dn tc tnh Vit Nam v thch hp vi bn cht ngi Vit. Tr li v d v quan nim kinh t. nh c mt quan nim Pht Gio v vn kinh t, nhng quan nim y Vit Nam phi c nhn thc mt cch khc bit bi v tnh trng kinh t Vit Nam khng ging vi tnh trng kinh t cc nc khc. Cho nn nu ta c mt l thuyt v mt k hoch Pht gio v kinh t cho giai on lch s ny ca Vit Nam th l thuyt y v k hoch y phi p ng c nhu cu c bit ca Vit Nam ngy nay. Cng theo mt ng hng , mi thc h v mi k hoch ngoi lai cn phi c xt k v dn tc tnh ha, ni mt cch khc, c kh c ha trc khi c chp nhn v em ra thc hin. Tinh thn ny r rt
- 64 -

o Pht hin i ha

khng phi l tinh thn c th v bi ngoi m ch l tinh thn cn trng thc t trnh nhng tht bi cho dn tc. Ta thy trong chng trnh pht trin nng thn by gi chng hn, c nhiu im khng kh c t no v xt li rt bun ci. Ta th ly mt v d rt nh: vic dy cho dn qu lm bnh. Cc b cc c v lng em theo bt, ng, trng g dy cch lm bnh. Phi kh khn lm mi mi c mt s cc thm T, b Nm ti ngi nghe v nhn, bi v cc ngi ny rt bn vic. Bnh lm xong, em ra mi cc b cc c n th. V khi lp hc tan ri th chng ai ngh n chuyn lm bnh na c. Cc thm T, b Nm lo go cho con cn cha , ly u th gi ngh n chuyn lm bnh ht g, ly u tin mua bt mua ng mua trng lm bnh. V vn pht trin kinh t, ta nn ly v d v k ngh ha. Ai cng thy rng cn phi k ngh ha nn kinh t quc gia cng sm cng hay. Nhng nu trong cn c hin ti ca nn kinh t Vit Nam m ta nng ny mun thc hin ngay nhng k ngh nng th ta s tht bi. n vng phi li lm v ta phi hc bi hc kinh nghim mt cch nghim chnh. Ch trng ti cc yu t thc trng, lun lun khng xa la thc t Vit Nam, khng chp nhn nhng g tri chng vi dn tc tnh Vit Nam, o Pht c th c gi l mt kh c ch ngha. Tnh cch kh c ca cc php mn o Pht cho ta thy rng chn l, trong phm vi trit hc hnh ng, phi c tnh cch thc dng v hu hiu, v vy ch c th l tng i. Theo t ng Pht hc, l tc , khc vi chn tc l chn l tuyt i ca thc ti, khng th din t bng ngn ng, khi nim. V mc ch hng dn thc nghim tm linh v ci thin i sng m nhn thc v thc ti c min cng din t
- 65 -

o Pht hin i ha

thnh l thuyt, thnh h thng. Tuy vy cc l thuyt ny khng phi l sn phm ca nhng suy t siu hnh m l ca thc chng thc nghim. Nhng php mn o Pht, do , phi mang trong t thn chng cht liu thc chng v c nhn thc nh nhng phng php hng dn m khng phi l nhng h thng trit hc miu t thc ti. Nhng l thuyt no, nhng kinh in no m khng mang trong chng cht liu thc chng th u khng c sinh kh v do ch l nhng ci xc khng trng rng, khng c ch li g cho o Pht. M c cht liu thc chng ri th bt c hnh thc no phng tin no chuyn ch c sinh kh o Pht u c gi l php mn c. c tnh ny khin cho o Pht c hnh thi ca mt phng tin ch ngha. Ch phng tin nn hiu theo ngha nhng sng to cn thit cho cn c mi, thi i mi. Cng c th hiu theo ngha nhng thi thit (prajnapti). Ph chp, thc nghim, kh c v phng tin l nhng c tnh quan trng nht ca t tng Pht hc. Sau khi nhn thc c nhng nguyn tc nh l nn tng ca mi xy dng v trit hc nhn thc, chng ta mi c th tm ti nhng nt c th ca trit hc hnh ng trong o Pht. Nguyn tc hnh ng ca o Pht d tng phi no cng l t diu , tc l bn s thc mu nhim (catvariaryasatani). Mu nhim khng phi l huyn b m ch l c cng dng ln lao. Nh tt c chng ta u bit, trong bn s thc hng dn hnh ng y, s thc th nht l thc (v nhn thc) v' nhng thc trng kh au ca bn thn v ca cuc i. Chng no ta khng thy c nhng vn t ra cho ta th chng y ta vn cha lo tm cch gii quyt. iu ny tuy n s nhng l iu quan trng nht. Nu anh khng bit
- 66 -

o Pht hin i ha

rng anh ang au phi th anh s khng tm phng cu cha v cui cng anh s cht v bnh au phi. M bit y khng th l mt ci bit l m. Nhng vn ca bn thn cng nh ca x hi phi c nghin cu mt cch k lng vi thi ph chp v thc nghim. C nh th mi thu trit c cn c, v cc phng php p dng gii quyt vn mi c th gi l kh c hu hiu. Tt c nhng k hoch xy dng ci tin mt x hi phi c thit lp trn nhn thc chn xc v tnh trng v iu kin ca x hi y. Nhng k hoch mun c thnh cng, phi c s hng ng v tham gia thc hin ca mt a s. M mun cho a s tham gia hng ng th phi tm cch gy cho h thc v vn , gip cho h nhng c hi trng thy vn mt cch hin thc. au kh ca cuc i qu thc l to ln. Chin tranh, bnh tt, i lnh v ngu dt ang gy bit bao thm thng trong x hi ta nhng c c bao nhiu ngi c thc thm thit v hin thc v nhng iu . Ngi trong cuc th cho l nhng iu hin nhin phi rng m chu, ch bit c mong m khng chu hnh ng. Bi v khng bit r nguyn lai ca chng v phng php dit tr chng. Nhng ngi may mn ngoi cuc th li hay qun lng. Thit tng nu thnh ph Si Gn c thc thm thit v thc trng Vit Nam th thnh ph Si Gn s khng c nhng sinh hot n chi qun lng qu mc c th lm ti nhc cho thc dn tc nh ta thy. Nu trong mt lng kia tt c thanh nin v nhi ng u nh rng bnh kit l ang honh hnh v nguyn nhn l nc ung khng sch, cu tiu khng c, th nht nh h s khng th dng dng i vi k hoch bi tr kit l m nhng ngi trong t chc y t nng thn ngh. Cho nn cng tc u tin phi l
- 67 -

o Pht hin i ha

m rng tt c cc cnh ca nhn thng vo thc ti. Vn ngh cng nh gio dc phi tr v phc v cho s thc th nht ngha l phi t co tt c nhng au kh hin thc ca cuc i, khng c bng bt che giu. ng v phng din x hi, s xc tip vi nhng au kh ca cuc i khin cho con ngi nui dng c nim thao thc xt xa, cht liu cn thit cho l tng phng s. Nim xt thng c gi l Bi (karun) mt trong bn c ca t v lng tm: T, Bi, H, X. Chng ta t khi tm hiu ngha chnh xc ca ch Bi. Bi khng phi l bun thng tuyt vng. Bi l lng xt thng c pht khi khi trng thy nhng kh au ca con ngi v nguyn lm vi i nhng kh au y (ahita-dukkh-panayaskmt). T (mang) l lng thng yu con ngi v nguyn quyt em n cho con ngi nhng nim hnh phc v an lc (hita-sukhpanayakamat). T Bi, nh th, chnh l bn cht ca l tng phng s trong o Pht. M l tng ny vn c pht sinh t nhn thc v nht ca t diu - ngha l v nhng kh au thc ti ca x hi. Lng xt xa (Bi) v tnh yu thng (T) tht l qu cn thit cho thi i v x hi chng ta. l sc mnh to nn hnh phc cho con ngi. Mt khi tri tim con ngi thc s rung ng trc nhng kh au ca thc ti, con ngi khng th no ngi yn m khng hot ng. Nim xt xa cn phi c nui dng nu ta mun bin n thnh nng lc, thnh ch phng s. Mt nim xt xa thong qua khng sc ng vin tt c nng lc trong con ngi ta. V vy cho nn s xc tip thng xuyn vi nhng vn kh au ca x hi l rt cn thit. Thy r v thy mt cch ch xc nhng vn
- 68 -

o Pht hin i ha

t ra cho x hi, ngi Pht t p dng chnh kin ca Bt chnh o. nui dng ch v chim nghim vn , ngi Pht t p dng chnh nim v chnh t duy. Mun c kin thc v kh nng phng s, ngi Pht t hc ng minh. Nhng kin thc v sinh ng, vn hc, trit hc (thanh minh) rt cn thit cho s hc hi v truyn b vn ha mi. Nhng kin thc v y khoa (y phng minh) v v kinh t, v cng k ngh (cng xo minh) rt cn thit cho mt chng trnh ci tin x hi ca ngi Pht t. C thi nhn thc ci m, c lng xt xa v tnh yu thng chn thc, c kin thc chn xc v cc vn x hi c th dng nn nhng chng trnh phng s, ngi Pht t s i vo cuc i bng T Nhip php. T Nhip l b th, i ng, Li hnh v ng s. l nhng phng tin tch cc em o Pht vo trong cuc i. T ng b th ngy xa mang mt ni dung tht p nhng nay b bnh hon. B th tc l hin tng bng thng yu. Ch c nhng ngi hc hnh B tt mi bit cch b th. em tin bc ca ci cho ngi khc hoc vi mt tm nim cu danh, hoc vi tm nim mong cu phc c, hoc v bt buc, hoc vi thc ang ban b n hu cho k khc: tt c nhng hnh thc y o Pht gi l bt tnh th, ngha l mt s b th khng trong sch, khng p . Kinh i Bt Nh ni nhiu n bn cht p ca Tnh Th, tc l cng hnh b th mt cch trong sch. S hin tng m c thc hin bng tnh thng th qu thc l p , v trong tnh thng chn thc, nim phn bit ngi hin tng v k nhn s hin tng khng cn na. Hoa tri ca hnh ng hin tng s to ln gp mun ngn ln nhng hnh ng bt tnh th mang nng nim cu danh v chp
- 69 -

o Pht hin i ha

tng. V l kinh Kim Cng Bt Nh ni: "Nu B Tt b th mt cch khng b kt vo hnh tng th phc c s khng th ngh c, bn c". Cng trong kinh y ta c: "B tt khng nn b vng vo g ht trong khi thc hnh b th. Khng c vng vo sc, thanh hng, v, xc, php trong khi b th". Th gii ca s hin tng ng vi chnh php, xy dng bng tnh thng l mt th gii ht sc p . Kinh Duy Ma Ct, trong phm Pht quc, c ni: "B th l tnh ca cc v B tt". Tnh l th gii ca tr tu, ca tnh thng, ca nh sng, ca hng hoa. B tt l ngi c thc tm thc lc phng s cho cuc i. M b th khng phi ch l hin tng nhng ca ci ca mnh. Ngi c tnh thng th t khi c ca ci. M d c i na th cng khng ng bao lm. Vn ling m thc hin vic hin tng, i vi ngi Pht t B tt, l tnh thng, l tr tu, l ch i hng i lc ca mnh. C nhiu hnh thc v phng php hin tng. Lun i t , ngoi Ti th, c ni rt nhiu n Php th (quyn 14), V y th (quyn 33). Ti th l nhng c gng ca B tt lm gim nhng kh au ca con ngi v phng din vt cht, tc l phng din kinh t v y t. Hiu theo ngha rng y - ngha ca i Bt Nh - th ti th bao hm nhng k hoch pht trin kinh t, ti phn li tc, xa b nhng c cc gy nn do i sng qu chnh lch hng ngy trong x hi v thc hin cng bnh x hi. Nh th, Pht t khng th t mn vi mt t cng tc t thin nh b khng sc to nn mt bin chuyn ng k no trong x hi. Gio hi phi ngh ti nhng k hoch ln c tin x hi, vi s tham d chn thnh ca th h Pht t mi, bit nhn nh v bit thng yu.
- 70 -

o Pht hin i ha

Php th l nhng c gng ca B tt ph b nhng bc thnh ngu dt v m hoc ca con ngi. Php th khng phi ch l truyn b sung nhng t tng o Pht. Php th bao hm chng trnh truyn b nhng kin thc cn thit cho i sng c nhn v x hi nh nhng kin thc v vn t, y t, v sinh, php lut, chnh tr. S dt nt ca qun chng lao kh l mt nguyn do khin h khng th vn ln khi mc sng hin ti ca h. S dt nt i i vi ngho kh v bnh tt. Gio hi khng th khng ngh n nhng k hoch gio dc gip h t gii phng. . . V y th l nhng c gng ca B tt che ch v bo bc mi ngi khin cho mi ngi c yn tm, khng nm np s hi. B tt Quan th m l mt ngi ni danh v hnh V y th. V y ngha l khng c s s hi. Chng no con ngi cn s chin tranh, s bt b, tra tn, tai nn, bo lc v cm th th chng y ngi B tt cn phi thc hnh v y th. Ti th cn nhiu Bi. Php th cn nhiu Tr. V V y th cn rt nhiu Dng. V y th nh vy bao gm nhng k hoch bo v, bng php lut, bng y t, bng gio dc, bng chnh tr bng qun s na cho t do, cho an ninh v cho sc kho ca con ngi. Cng nh trong hai lnh vc trc, lnh vc v y th gm c nhiu hot ng phi c xut pht t tnh thng chn thc, t nim thun ty phng s v soi sng bng nhn thc khim cung, cn trng, ci m. Nu b a v danh li nh la th ta c th mua chuc ly tht bi m thi. By gi ta xt n nhip php th hai l i ng. i ng l ngn ng n tn, ng n, du hin. Nhip php ny c mt tm quan trng ln hn chng ta thng tng tng. Rt nhiu i s v ch v thiu i ng. Trong su phng chm
- 71 -

o Pht hin i ha

sng chung ca cc v tng, tc l lc ha, c mt phng chm dnh cho i ng khu ha v trnh. Trc ht, khuyn khch v hng dn ngi khc, li ni thn i v khim nhng l mt li kh ti quan trng. Khng bao gi ta c th cm ha k khc bng mt ngn ng trch thng, chua cht. Bo ch v i pht thanh ca c hai min Nam Bc khng bit p dng nhip php i ng, khin ngi c v ngi nghe phi chi mt chi tai v sinh ra ght cay ght ng ngn ng chi ra mng nhic y. ng l cc c quan thng tin v vn ha kia phi trnh by v bnh lun mt cch n tn kh i nhng vn h mun c qun chng nghe. Ta bit rng rt nhiu ngi, nht l ngi dn qu ch m my thu thanh nghe ca ht. H rt ght nhng bi bnh lun chi ra d h khng h thuc v pha nhng ngi b chi ra. Mt bi ht, mt bi vn, hay mt c ch biu l c s thng yu chn thc s c sc cm ha c ngn ln nhiu hn nhng li chi ra. Cng chi ra th cng gy cm th v cng khng mong g cm ha c k khc. Th n, trong s tip xc vi bn b, vi nhng ngi ng l tng, v c vi nhng ngi khng quen bn nh ng li chng trnh v k hoch phng s, i ng tht l mt yu t cn thit. Ch v mt cu ni thiu nh nhn m mt bui hp c th tan v v khng bao gi c th triu tp li c. C rt nhiu ngi ci v lin min trong mt cuc hp ch v kin ca mnh b ngi khc bc i mt cch thiu i ng qu, d l l l dng bc y l nhng l l rt chn xc. D nhn ra rng quan nim ca mnh sai lm, ngi ta vn c ci v bi v t i b tn thng. i ng khng phi l i lp vi cng quyt, tri li c th i i vi cng quyt. V ngi ta s thnh cng nu bit cng quyt mt cch mm
- 72 -

o Pht hin i ha

do. Nhng ngi c nguyn em o Pht i vo cuc i cn phi luyn tp c i ng - m mun c i ng chn tht th phi bit tu tp cho thm c trm tnh, kin nhn, nhn nhc v nht l thng yu. Gy nn mt cuc tranh lun bt ha, gy ra mt cuc v v li ni ca mnh thiu tnh cht i ng, ngi Pht t phi t xem nh phm vo mt gii iu quan trng. Trong gio l Thp Thin - mi iu lnh c n bn iu dnh cho ngn ng. Nhng nh tu tip hin, nhng thanh nin nam n tt nghip cc trng Thanh nin phng s x hi trong khi phc v cn phi gi gn gii lut i ng mt cch cn thn. Trong khi xc tip vi nhng ng ngn nhng ngu dt nhng li dng v mun ngn phin no khc m mnh phi gp, ngi Pht t phi trm tnh, gi mi c n ci trn mi, c li ni n ha m du. Chng ta ai cng gp nhng ngi y t v nhng ngi cn b cu knh: h gp nhiu iu phin tp qu trong x hi nn lu ngy tr thnh nh th. Ngi Pht t c l tng phi lm khc hn h. Phi bit rng yu thng c nhng ngi ngho kh bt hnh khng phi l d. C nhiu khi ngho kh i i vi cc tt xu khc nh v l, li dng, gian tr, la gt. Mun gi trn nim thng, mun ni li i ng th phi thng xuyn qun st, tu tp. Th gi tu hc v sinh hot tn gio v vy phi c tn trng. Nhip php th ba l Li hnh, bit bn n nhng cng vic li ch thit thc cho ngi khc v nu gp c dp no c th phng s l lm ngay khng h t nan. Li hnh y khng nn c nhn thc nh b th. Li hnh l mt thi tch cc cn c gy nim tin v chinh phc tnh cm, thuyt phc c ngi khc tham d vo chng trnh phng
- 73 -

o Pht hin i ha

s. C rt nhiu ngi ti nng nhng khng chu lm g c v c cho rng nhng vic nh nht kia khng ng cho mnh lm. Phi ch c hi ln thc hin chng trnh ln. Nhng ngi ny c khi ngi ch hng chc nm v khng lm c g c. Khi nhng ngi ku gi k khc theo mnh th t ai chu theo. Bi v t ai tin tng vo h. Phi lm ngay nhng vic nh c th lm c trong khi vic ln cha n. Thng thng nhng ci nh to thnh ci ln. Trong khi thc hin nhng li hnh cho k khc, ta gy nim tin cho ngi v cho c chnh ta. c Pht lm nhng cng vic li hnh rt "nh nht ' nh l sn sc mt ngi bnh, xu kim cho mt b gi, m mt con cu lc m v cho m n. Qun chng s cm ng khi thy nhng c ch li hnh b nh nh th ca ngi Pht t v chc chn s hng ng ng h nhng chng trnh ln lao do chng ta ngh. Nhip php th t l ng s. ng s l lm ging nh ngi khc v lm chung mt vic vi ngi khc. Nhip php th t ny l mt phng tin tuyt ho thit lp thng cm, gy cm tnh vi nhng ngi khc h hng ng v tham gia vo k hoch xy dng chung. Nhip php ny ch thc l mt chin thut tm l t ti thnh cng. Nu ng ngoi v khc vi mi ngi, khng th no ta gy c cm thng c. Trong khi thc hin mt cng tc, nu ta ng ngoi v ch tay nm ngn th l ta khng bit thc hnh ng s. Phi bt tay vo vic, phi lm bt c cng vic nh nht no, qun chng thy rng ta ng v pha h, chu chung nhng kh nhc vi h. i v nng thn, ta hc lm ging nh nhng ngi nng thn: y phc n s, ni li gin d, cp n nhng vn ngi dn qu cho l quan trng: ma mng,
- 74 -

o Pht hin i ha

tru.b, phn bn, v.v . . . i nhng chic xe hi lng ly v nhng ni ngho kh chng hn tc l khng bit ng s, tc l t to mt ci hng ro ngn cch gia mnh v ngi ngho kh. i n u, ngi Pht t cng phi ha mnh vo thc trng . Lm sao cho qun chng thy mnh ch thc l bn ng ca h. Mun gy cm tnh vi tr con, ta cng phi ng s vi chng, ngha l ngi bt xung c, v chi tr chi ca chng. Nu khng chu kh v khn kho th kh m gt c thnh qu trong ci x hi y nghi k v chia r ny. Khng ng s th d c ti gii bao nhiu ta cng b c lp ha. Mt i sng t nhiu c tnh cch n gin v kh hnh s c th gip ta thnh cng hn i vi qun chng nng thn. ng s cn c nhng trng hp kh khn hn, nh trng hp ta mun lin kt vi nhng ngi giu c hay chinh phc nhng ngi ang sai ng lc li. n vi ngi giu c chng hn, cng khng th khng n mc ng hong nu ta khng mun cho h tng rng ta ti cu cnh h v xin mt vi n hu ca h. C nhng ngi i vay tin m phi mn xe hi ti vay bi v i xe p ti th kh vay hn. Mun li ko nhng ngi lm ng lc no ta cng phi ln vo nhng ni m h ang ln vo, nh sng bc, phng tr, nh ht thuc phin hay ni thanh lu. Anh khng ht thuc phin nhng anh c nm xung bn bn n v nh th anh c th ni chuyn c Nu m anh gi ging lun l o c th kh m chinh phc ngi kia. Tuy nhin y l nhng trng hp nguy him. Nu anh khng tnh to, khng y tnh thng, kin thc tm l v ch st anh s khng thnh cng v lm khi anh cn b li ko theo nhng ngi lm lc.
- 75 -

o Pht hin i ha

Trn y l nhng nt i cng lm nn tng cho trit hc hnh ng ca o Pht, mt php mn nhm em o Pht i vo lng cuc i. Tuy gi l trit hc hnh ng, nhng vn bt ngun t trit hc nhn thc. Nh chng ti ni u chng ny, gio l c th c chia lm hai phn: phn php mn tu chng v phn php mn ci tin x hi. Phn php mn tu chng c th nhn qua trit hc nhn thc m chng ti cp n mt cch s lc trong chng II, khi ni n php mn p dng trong cc tu vin th nhp. Chng ti khng i su vo cc gio l Duy thc, Bt nh, v thin, bi v mt tp sch nh nh tp ny khng cho php chng ti lm vic y. Hn na, chng ti mun ch trng n phn th hai, phn php mn ci tin x hi, bi v trit hc hnh ng ca o Pht phi c cn c trn trit hc nhn thc cho nn nhng nguyn l thi v phng php nhn thc c nu ra trong bn phng chm: ph chp, thc nghim, kh c v phng tin lm khi im cho cng vic xy dng trit hc hnh ng. Sau , chng ti cp ti s quan h ca nhn thc v T Diu , mt nhn thc c soi sng bng bn phng chm va c nu ra v phn chiu c trung thnh nhng phng chm y. Nhn thc v nht l nguyn do ca s pht trin v trng thnh ca T v Bi nh l cht liu nui dng l tng phng s cho s sng ang mang nng kh au. Vi kin thc Ng Minh v vi T Bi lm cht liu, ngi Pht t i vo cuc i bng T Nhip chuyn ha cuc i. l i cng trit hc hnh ng ca o Pht m chng ti ngh c th din by mt cch n gin cho bt c mt trnh tr thc no.

- 76 -

o Pht hin i ha

Sau y chng ta hy th mang nhng nguyn l i vo mt vi lnh vc ca i sng. Chng IV O PHT TRONG CC LNH VC SINH HOT I. TRONG LNH VC TN NGNG Np sng tn gio ca ngi Pht t phi c t chc cch no cho tinh thn o Pht c thm nhun v lu l trong nhng sinh hot thng nht. y l iu m Gio hi cn thc hin ngay bi v l khi im cho cng vic em o Pht i vo cuc i. Mc ch ca sinh hot tn gio l nui dng tnh cm t bi, pht trin tr tu ph chp v bi p ch phng s. Mun t n nhng kt qu tt y, phi c ba iu kin: cha, v tng s hng dn v chng trnh tu hc. Cha l qu hng ca tn gio ca ngi Pht t, v vy hnh bng ca ngi cha phi l mt hnh bng thn yu v du hin trong lng ngi Pht t. Qu hng ta c nhng ngi cha tht p, tht trang nghim m mi khi ni n ta thy lng ta rung ng. Nhng nhng ngi cha nh th by gi cn t lm. Ta thy nhng ngi cha mi c dng ln vo ch nhng ngi cha nt v trong rt nhiu trng hp, cc ngi cha mi y khng cn chim ch trong cm tnh ca chng ta na. Khng phi v chng ta ch bit lu luyn nhng g c knh
- 77 -

o Pht hin i ha

m thc s l v li kin trc v trang tr ca nhng ngi cha y khng mang c truyn thng dn tc, khng biu l c tinh thn o Pht. Mt ci nhn v cc ngi cha c to lp trong vng ba mi nm nay cho ta thy iu . Li kin trc v trang tr thc l phn li tinh thn o Pht. Kin trc th chp v kiu, cn trang tr bng nhng mu sc nng ny, nhc mt. T mt ca s trn chnh in cho n mt bc mn che ni tng x, tt c u ni ln s suy i ca tinh thn o Pht. Nhn nhng th y ta thy bc bi v khng a ngi cha lu na. i tm mt cng vin m ngi cn thy tm hn yn tnh hn. Vn kin trc v trang tr cn phi t li ngay t by gi. Khng phi cn lm tin nhiu bc mi c th lm lu l c tinh thn o Pht, mi c th lm p c cho ngi cha trong tinh thn o Pht. i khi ngc li l khc. Mt mi tranh m p th cng c p nh thng. Cc kin trc s, cc nh trang tr nn gip cho cc cha ly li hnh dng v phong ca mnh. Tng v kin thit trong Gio hi phi c mt vn phng v kin trc, vi s tham gia ca nhng kin trc gia v cc nh m thut Pht t m hng dn, gip , kim st v chnh n cc cng trnh kin trc t vin trong ton quc. Mt s cc cha c c trng tu vi s hp tc ca c quan bo tr c tch cho nn cn gi li c tnh cch thun ty ca mnh v do , gi trn c tnh cm ca mi ngi. C nhin lun lun phi c s sng to trn phng din kin trc cng nh trn cc phng din khc, nhng sng to phi l sng to mt cch ch thc. v ng mc, hp vi tinh thn o Pht v tinh thn dn tc ch khng phi l nhng chp ni mt cch l lng mt t Ty mt t Tu, mt t n , mt t Thi Lan. Khng ai cm lm nhng ngi cha c nhiu
- 78 -

o Pht hin i ha

tng, nhng khng ai thch nhn nhng chic building c trang tr vng ang c gi l cha y. Cha phi p, phi gip ta c cm gic thnh thi, m , d l cha nm ngay trong thnh ph cng vy . Nu cha m rn rng, y nhng mu sc nhc mt v nhng m thanh chi tai th ta th ta nh cn hn. Ta ch cn n cha mi khi c bui hp. M nh th th qu l mt iu thua thit rt ln cho i sng tm linh ta. Hin nay cn c nhng ngi cha m ch cn bc vo thi ta cng thy tm hn m du, thanh thot. Li kin trc v trang tr cha phi l th no cho mi khi bc qua tam quan, ta c cm tng l b li ngoi tt c nhng phin mun nhng bc dc v nhng tm thng ca cuc sng hng ngy. Nu khng, ch cn nhn vo nhng rn r v vng v kia, k bng quan cng nh gi c np sng tm linh ca nhng ngi sinh hot trong nhng Cnh kin trc v trang tr y. V tu s hng dn chng trnh tu hc ca cha cng phi c trnh vn ha cao c th thng nhip c i chng. i chng (communaut) y nn hiu l tt c nhng Pht t cng tu cng hc, cng c nhim v xy p v bo v cho cha, di s hng dn ca cc v tu s c Gio hi ch nh. Nh vy, ch i chng c ngha tng ng vi ch bn o. i chng chng vi trm ngi th cn ti hai v tu s, mt v ch tr v mt v ph t. Chng no i chng ng hn, th s tu s cng phi nhiu hn. Khi i chng ng qu th nn tch lm i v mt ngi cha mi phi c to dng lm c s sinh hot tn gio cho i chng mi. Ch tr nhng ni m dn tr cn thp km qu v ch mong c tha mn nhng nhu yu tn ngng rt bnh dn th khng ni, ch
- 79 -

o Pht hin i ha

nhng ni trnh dn chng kh cao th cc v tu s hng dn cng phi c trnh hc vn cao mi c th lnh o c. Nhng v tu s lm vic trong ngnh ny phi c kin thc vng chi v gio l, ngha l phi tt nghip mt trng Pht hc, phi c kin thc v l nhc Pht gio dy bo v hng dn i chng v phng din nghi l, phi c kin thc v tm l, gio dc, tn gio c th gip nhng c nhn trong i chng khi nhng ngi ny cn n mnh gii quyt nhng vn thuc tm l, gia nh hay x hi ca h. mt ngi cha m i chng c nhng nhu yu th thng thng c t ra l hai v tu s tip hin hng dn: mt v chuyn trch v l nhc v t chc, mt v Chuyn trch v ging dy v c vn. Tt c nhng kin thc cn thit ny u phi c cung cp ti trng Pht hc. V chng trnh sinh hot tn gio, ta c nhng mc nh sau: hc gio l, hc tham thin, n chay tng kinh nim Pht, sm hi, tham gia cng vic x hi. Tt c nhng cng vic y phi c thc hin mt cch nghim chnh ng vi tinh thn o Pht. Trc ht l vic hc gio l. Hc gio l khng phi l i tm nhng giy pht t ho nhng giy pht m trong c ngi dy ln ngi hc u sung sng ngh rng gio l o Pht hay nh th ny m mnh l Pht t th tht l mnh i ng ng, chn ng o. Tm l ny rt ph thng, v tn gio no cng c hin tng y. Hc Pht, thc ra, l m hnh. Phi lm sao cho mi Pht t thu t c tinh thn ph chp, thc nghim, kh c v phng tin ca o Pht t luyn mnh thnh ra khim nhng, ci m v bao dung. Ta thy Pht t ang cn c chp qu v s lng nhng ngi hnh o trn cn bn t i tn gio vn cn ng qu. Hc tp
- 80 -

o Pht hin i ha

tinh thn ph chp v thc nghim, ngi Pht t s chc chn t c c khim nhng v ci m, nhng c tnh cn bn khng th khng c. Phi hc Pht nh th no hiu v hnh T Diu mt cch thit thc. Phi c dp c hng dn i thm v quan st nhng hin tng kh au trong a phng mnh pht khi v nui dng T Bi. Ri li phi hc tri tc c thm th gi tham d vo cng vic phng s. Mi tun mt vi ln cha phi c nhng lp hc gio l v thc tp gio l y Hc tham thin v thc hnh tham thin cng nm trong phm vi y. Ngi Pht t cn c nhng gi sinh hot n c vng lng t tm mnh, t mnh cn l mnh v t mnh lm giu thm cho mnh v phng din tm linh. v tm c. iu ny quan trng qu bi v gi tr con ngi v hnh phc gia nh ty thuc ni n tht nhiu. Sng trong mt x hi o in thc lon ai cng d nh mt mnh, cng d tr nn cu knh, kh chu, ngay i vi chnh nhng ngi mnh thng yu nht. Nu nh khng c mt cn phng nh im lng, th ta phi ln cha tm ti chnh in ngi tnh tm v tham thin. Phm ai c th thc hnh php tnh tm v tham thin u thy ngay c hiu qu tt p ca n. n chay cng rt quan trng. Ngi Pht t khng nn ngh rng n chay l cu xin mt phc c siu hnh no m ch nn ngh rng n chay l nui dng tm c mnh v hnh phc ca mnh. Mi thng nn c t nht l vi ba ngy n chay: hoc l nn n chay trong tt c mi bui chiu, bi v bui chiu m n mn, nht l n tr v no qu th tht l thit hi cho i sng ca mnh qu. Cc b ni tr nn sa son nhng ba cm chay cho cn thn. Nhng ngy n chay th nn dng khn bn v bt a c bit. Trc khi n, mi ngi nn chp tay yn lng
- 81 -

o Pht hin i ha

mt ngi trong gia nh c li mt cu no c ngha trch trong cc li dy ca c Pht. Lm nh th n chay s gy thm c c tin, to thm c l tng v bo v c s thn i v ha thun trong gia nh. Nn thc hnh vic n chay nh l mt phng tin m ng ngh rng l mt cu cnh, mt gio iu, mt s bt buc. n chay khng phi l mt kh hnh. Ta c th c nhng ba n chay ngon lnh v y cht b nu ta ch trng ti vn n chay. Vn tng kinh nim Pht cng rt l quan trng. Ngi ta ch c th tng kinh v nim Pht khi ngi ta c hc v phng php tng kinh nim Pht. Li tng, iu tng v cch tng biu l c ni dung sinh hot tm linh v do phi c thin v. C nhiu ngi tng kinh nghe cht c cht tai. Tng kinh khng c ngha l cng t cu o. Tng l c, c nhng li Pht dy, hay c nhng bi sm nguyn phn tnh v cu nguyn. Ngi tng kinh cng nh ngi nghe kinh phi thy tm hn m , thanh thn v dng ln cao vt. Phng php tng nim b ph sn. Ch cn li t cc cha xa l gi c thin v trong cc thi cng phu, cn cc cha by gi, mu sc l nhc ang chng t s th tc ha ca o Pht. Rt nhiu cha mang micro vo chnh in pht ra nhng bi oang cc ic tai ic c khng th gi l kinh c. Dng my phng thanh trong cha l mt vic bt c d, khng dng th vn hn. Nu c dng cng ch nn va cho trong phng nghe m thi, chng nn bc loa ra ngoi xm lng ph phng nh nhng rp ht ci lng. Ci bnh ham dng my phng thanh cc cha v m to n mc ti a lan trn rt rng v lm kh khng bit bao nhiu ngi. Cun sch ny vit hoi khng xong cng l do my ci my phng thanh. C
- 82 -

o Pht hin i ha

nhng ngi cha m mi khi nghe ting chung v ting tng kinh y thin v ta mun qu xung v chp tay. Tri li c nhng ngi cha m khi ting tng kinh ni ln ta mun chy trn. L nhc cn c nghin cu, chnh l li; nhng v tu s ph trch nghi l phi nm cho c nguyn tc v k thut ca l nhc y, bi v sinh hot l nghi l mt sinh hot quan trng nht trong i sng tn gio. n d mt bui l sm hi, nghe nhng m thanh nhn nhng mu sc chi tai chi mt ri ly cho n m hi t m my lp o, ch mong cho kha l chng xong m v: l mt s tht bi ln ca l nhc. Khng th ni c rng nh bui l sm hi y m tm hn thanh tnh hn, an lc hn. Tr em ca chng ta cng phi c chia thnh tng nhm tui hc hnh v thc tp gio l trong nhng lp hc ch nht (Sun day school). Cc em cng cn c nhng cun sch gio l cn bn cho cc em, luyn tp cho cc em bit ci m, bao dung, khim nhng, nui dng cho cc em tnh thng v ch phng s, bit chu trch nhim v nhng kh au xung quanh do mnh gy ra hoc khng do mnh gy ra. Chng trnh hc Pht cho ngi ln v cho tr em phi c Gio hi cho n hnh thnh sch, v cc Pht t c s hc Pht kh vng nn tham d v gip cc v tu s tip hin trong vic m dy nhng lp gio l ch nht cho cc em thuc cc la tui khc nhau. V vy cho nn phng x sinh hot cho tng lp cn c trang b thm cho c y . Gia nh Pht t c th gip c rt nhiu trong vic t chc hc tp v thc hnh Pht php. Chng trnh hc Pht phi st vi s sng v do phi bao hm lun nhng vn gio dc gia nh, t chc ngn
- 83 -

o Pht hin i ha

sch gia nh, nui dy tr con, vn y t v sinh, vn luyn i nam n. . . ty theo cc lp tui. Sau ht l vn tham gia nhng cng tc tng tr v hng ng nhng k hoch vn ha, kinh t, x hi do Gio hi ch trng. Ngi Pht t chn chnh khng bao gi ch k ch bit t lo cho mnh. Phi m rng tm mt, phi tip xc vi s thc th nht m pht khi tnh thng, m pht tm phng s. Chng trnh v k hoch phng s c cc v tu s hng dn ngh. i chng trong nhng bui hp ng ti cha s tho lun v quyt ngh. Lm th no ng lm ng trc nhng au kh quanh mnh. Lm th no t bi v hng lc ca o Pht l nhng s thc m khng phi ch l ngn t trn u mi cht li. V n khi Gio hi ra nhng k hoch vn ha gio dc x hi chung, phi bit hy sinh th gi v nu cn mt t quyn li ca mnh, tham d trong hng lm vi i nhng kh au v bt cng ca x hi. Tm li, trong lnh vc sinh hot tn gio, ta c nhng cng vic sau y cn thc hin: 1/ Sng to v chnh n kin trc v trang tr, lm cho cha p, thanh tnh, phn chiu c vn ha Pht gio v dn tc; cng vic ny cn c s tham d ca cc nh vn ha, cc nh kin trc v m thut. 2/ Nghin cu truyn thng l nhc, sng tc l nhc mi kh hp vi tm hn Vit Nam trong x hi mi, dy l nhc v tham thin ti cc Pht hc vin, cc cha: cng vic ny cn c s hp tc ca cc tu s tinh thng l nhc tn gio.
- 84 -

o Pht hin i ha

3/ Dy gio l v lm c vn gio l cho cc Pht t cc lp tui v nhng vn ca i sng bn thn, gia nh, x hi: cng vic ny cn c s hp tc ca cc v c s c hc lc vng chc v Pht hc v v cc mn hc v.v . . . v ca t chc Gia nh Pht T, mt t chc c rt nhiu trin vng trong tng lai. 4/ Hng dn Pht t thc v cc vn kh au ca s sng v c gng ng gp phn ca mnh trong cc cng tc x hi: cng vic ny cn s tham gia ca nhiu ngi, trong c c nhng ngi lm vic trong cc c quan x hi ca chnh quyn. II. TRONG LNH VC VN HC NGH THUT Phn ln vn ngh s Vit Nam c cm tnh vi o Pht. Mt s thng yu l tng o Pht v c ao c phng s cho l tung y. S kin phn ln vn ngh s Vit Nam c cm tnh vi o Pht l mt s kin d hiu. Vn ngh s Vit Nam cha bao gi i qu xa tch khi tnh cch dn tc; m ni n dn tc tnh t khi chng ta c th qun c o Pht. Tuy nhin trong hin tnh ca sinh hot o Pht, s ng gp ch thc ca gia nh vn ngh s cho Pht s qu thc cha c g ng k. khng phi l li ca cc nh vn hc v ngh thut: l li ca cc nh lnh o Pht gio khng bit n nhn h thc s vo trong hng ng Pht t m ch mun nh v h mt vi vic lt vt: vit cho t bi, v cho t tranh, son cho t nhc. th li khng trnh by cho h r rng xem h phi vit phi v phi son ci g, theo nguyn tc no, v cho ai. Anh em vn ngh s d c mun ng gp phn mnh cng khng bit ng gp cch no. Vit truyn ni v qu bo nhn
- 85 -

o Pht hin i ha

tin, son nhc ghi chp iu tng kinh, v tranh c mi tam quan v c gc chung, nhng vic y ai m chu lm. Vit truyn ngn cho mt t bo Pht chng hn, rt kh. Bit vit g y. Vit v mt tn tham quan hay mt tn li, c c, git ngi, n hi l sut mi lm nm tri; ri mt bui sng no v bng ln ng ra cht, con b Ty bn, nh ca b bom di. Vit nh th th ai m c. Bn tham quan li th khng bao gi ngn nhng chuyn nh th, v cng i no cm ly mt t bo Pht m c nhng chuyn nh th. Ch c gii bnh dn c v c xong th cng chng thy c g mi l, bi v thuyt thin c nghip bo vn l trit l ca h t lu. ti khan him nh th m tin th lao li chng c g, trong khi ngi vn ngh s no cng phi lo chy go cho con, khng ly u ra th gi m "pht tm" sng tc cho cha, cho Gio hi. Cho nn t nht l hai vn c t ra: vn phng tin sng tc v vn ng hng sng tc. Trc ht ta hay bn v phng tin sng tc. Thc ra, c gi Pht t rt nhiu v s qun chng ng o y c th ng h c lc cho s pht trin nn vn hc v ngh thut o Pht, c xem nh l phng tin v i nht thc hin cng trnh hin i ha o Pht v em o Pht i vo cuc i . Cc sch Pht bn rt chy. Nhng cun sch nh cun nh o Vng ca nh vn V nh Cng c in ti ngt mi ln. C nhng cun sch d cng c th bn c, v c kh nhiu nhng ngi li dng iu in ra nhng cun sch chng phn chiu c cht no tinh thn chn chnh ca o Pht. Mt nh xut bn v pht hnh ng n c Gio hi bo tr s c th nng rt nhiu cho vn
- 86 -

o Pht hin i ha

ngh s v phng din vt cht. Mt nh xut bn v pht hnh nh th, theo chng ti bit, s thu c rt nhiu tin li, v s tin y c th dung tr th lao cho cc k gi, mua bn quyn cc tc phm vi mt gi khng cn "pht tm" cht no. Mt hip hi vn ngh s Pht t cn c thnh lp v thnh lp gp, ngoi s gii quyt cc vn thuc phm vi sinh tn v tng tr cho cc hi vin, nhng vn phi c nhn nh nh l nn tng ca mi pht trin v mt sang tc vn hc v ngh thut, nhng vn c th gii quyt tng i d dng hn di s bo tr ca Gio hi. Uy tn ca Gio hi cng nh th trng tiu th cc vn ngh phm trong qun chng Pht t s l nhng yu t quyt nh s thnh cng trong lnh vc ny. Vic tiu th sn phm vn ngh ng nhin l c lin h n ng hng sng tc vn ngh. C nhin mt nn vn ha t do nh o Pht s khng bao gi dung tng c vic p buc vn ngh s sng tc theo mt chiu hng, trong nhng khun kh nht nh v l p buc bng nhng phng tin vt cht m mnh c th cung cp cho h. Tuy nhin trong chng ta khng ai c th chp nhn c mt th vn ngh ph sn u c qun chng, nht l trong lc mi ngi ang c gng xy ng li nhng g nt. Mt nn vn ngh Pht gio phi l mt nn vn ngh biu hin tnh thng v tinh thn cu kh, v nh th l mt nn vn ngh c hng dn bi tinh thn Pht gio. Hng dn bi tinh thn Pht gio ch khng phi c iu khin bi mt nhn vt hoc mt nhm nhn vt no, d nhn vt y hay nhm nhn vt y t nhn l uy quyn ca Pht gio. Mt nn vn ngh m biu hin c tinh thn o Pht th c nhin s c Gio Hi Pht Gio nng , ng h, bo tr. Bi v nu khng,
- 87 -

o Pht hin i ha

th Gio hi u cn l Gio hi na. M nu Gio hi nng v bo tr cho mt nn vn ngh y sinh lc nh th th chc chn l qun chng Pht t s tin tng v ng h mt cch nng nhit. thc hin i ha o Pht s c ph bin mau l v su rng, cc k hoch xy dng vn ha kinh t x hi do Gio hi ch trng cng s c tch cc hng ng v tham d. Vn phng tin sng tc c lin h n vn ng hng sng tc. Vn ngh s cn phi c phng tin lm cho phong ph i sng tm linh ca mnh. Mt trong nhng phng tin y l s thot b thnh thong ci khng kh no nhit, ci gung my mu sinh y dy nhng phin no bc dc, ci x hi y dy nhng o in, thc lon, trong chng ta phi ln hp hng ngy. cc th vn ngh s phi c mt ngi cha ring cho h, trong c chnh in: th Pht, c th vin Pht hc, c phng tham thin, vit lch, sng tc, c ni ung tr v m o. Tt c nhng th y u do h t chc v trang hong ly. V tu s ca ngi cha ny phi t mnh l mt nh vn hay mt ngh s c th hiu bit v hng dn sinh hot tm linh cho gia nh vn ngh s mt cch d dng hn cc v tu s khc. Ngi cha c nhin s thanh tnh, trang nh, mt m. Cc vn ngh s C th ngi tnh tm trong phng tham thin cho tm t lng ng. Nhng gi tham thin nh th s gip rt nhiu cho cng vic sng tc, v nh hng nhiu ti cng vic sng tc. Vn ngh s no cng thy c iu h trng . Sn phm vn ngh s vng mnh hn nh nhng gi tham thin. Ngn ng, hnh tng, cm xc s khng b non yu v mo m v nhng phin no bc dc ta phi chu ng ngay trc gi sng tc. Nh tham thin v cc
- 88 -

o Pht hin i ha

sinh hot tn gio, ngi vn ngh s gi li c s bnh tnh, ly li c phong ca mnh, nui dng c c tin ni cuc i v tnh thng i vi con ngi. Nh t sch Pht hc c trang b c bit cho vn ngh s, h c dp tm hiu thm v o Pht, di s hng dn ca v tu s ch tr. Thng thng vn ngh s Vit Nm t c v o Pht. Khng phi v cc bn lm bing, m v cc bn khng bit sch g m c, khng c sch g m c. Lm lc sinh k bc bch, chng c th gi i tm mua mt cun sch Pht. T sch Pht hc trong cha phi cung cp nhng sch hay nht v trnh by linh ng nht v o Pht. Bi v nhng sch kho cu kh khan trong bc u s khng gy c hng th. C hc Pht, c tnh tm, tham thin, ngi vn ngh s mi thy c hng dn bi nhng nguyn l pht hc trong khi sng tc v mi bo tn c l tng v con ngi ch thc ca mnh. Ngi vn ngh s mi c th gi suy t v trao i vi nhau v nhng vn nh sng tc ci g, sng tc cho ai, v sng tc th no? Ngi vn ngh s to mt khng kh gia nh trong ngi cha dnh ring cho mnh, trong mnh sng nhng gi thanh tnh, thoi mi, trn y thc v s mng, v nu cn c th sng tc ti th vin ca cha hay trong cc phng x dnh cho cng vic y. C s xut bn s bo m quyn tc gi ca h v h s khng s b nhng nh xut bn v nhng ng ch bo bp nght v li dng na. C nhin ngi vn ngh s Pht t c th sng tc m khng cn dng hnh tng cha chin, kinh in, tng ni, gio hi, ting chung ting m v mt m danh t o Pht. Sng tc theo tinh thn o Pht, nht l o Pht v cuc i, th khng cn phi c nhng mu m nh th. M d c mun cho
- 89 -

o Pht hin i ha

mt ngh phm c tnh cch o Pht bng cch a cc danh t, hnh nh v m thanh y vo, ngh phm y cng khng th c gi l thnh cng. Mt bn nhc c tinh thn o Pht chng hn, khi nh ln, s t chng minh c tinh thn . Nu bn nhc kia khng c bn cht o Pht th khi t li cho n d ta c chm vo no Nam m, no T bi, no Nit bn th n cng khng th v th m tr thnh mt bn nhc Pht. c hng dn bi tinh thn o Pht th d vit chuyn v c bc, vit chuyn mt trn, vit chuyn thanh lu th ngh phm vn l ngh phm xy dng c bn cht Pht gio. "c hng dn" khng c ngha l b khp vo mt khun kh hay b quy nh bi nhng lut l no. Khng c ai c nhiu t do cho bng nhng ngi Pht t. o Pht khng phi l mt h thng nhng gio iu kht khe. Gio hi Pht gio khng phi l mt ci ng ang ch trng u tranh vi cc ng khc, khng phi l mt giai cp ang ch trng u tranh vi mt giai cp khc. Gio hi tn ti bo v cho t do, nui dng cho tnh thng v bi p cho ch phng s. Phng s khng phi l phng s cho mt ngi no, mt nhm ngi no, mt on th no, d on th y l Gio hi coi nh mt ci ng tch bit ra khi nhng ci ng khc. Phng s y l chng li v minh, cm th, cung tn, vu khng - ch khng phi l chng li con ngi. o Pht khng chng ng A, ng B, ng C m ch chng tham, sn, si. Nu ng A m tham, sn, si th ng A s rng m chu, th ng A phi dit tham, sn, si i nu khng mun b chng i. M ci tham, sn, si gn nht cn phi chng l ci tham, sn, si nm ngay trong lng nhng ngi Pht t - nhng ngi ch trng chng tham, sn, si. Cho nn o Pht phi tiu biu cho t do
- 90 -

o Pht hin i ha

v tnh thng v nu c mt quy lut sng tc th quy lut l quy lut ca t do v tnh thng. Cha bao gi cc v T ln n mt t tng gia sng tc ra mt tng phi mi d tng phi tri chng vi tng phi ca cc v. Cha c v tng s no b trc xut v sng tc v khi xng mt l thuyt mi. Nu hai yu t t do v tnh thng m vng mt trong o Pht th thit tng d o Pht c trit l cao siu n my ta cng khng nn theo. V nu o Pht c ng gp c g cho th gii hm nay v ngy mai th cng l nh bn cht trn y t do v tnh thng ca n. V t do cho nn o Pht khng c chp, lun khim nhng ci m v khng bt tai trc bt c ting chung no. V t do nn ngi vn ngh s Pht t khng t ho t i cho mnh l phn nh c thc ti mt cch hin thc nht, cn bao nhiu quan nim v ng li vn ngh khc u l hon ton sai lc, phn bi, cn phi ln n. Ngi vn ngh s Pht t phi c c bao dung nh chnh bn cht ca t tng Pht gio. Ngi vn ngh s Pht t phi tn th t do m khng c ngh rng t do l mt chng ngi vt cho tin b. Bi v ngh nh th tc l c ti ri. Nhn s mnh vn ngh qua kha cnh nhim v, ta thy t do l cn thit. Anh c th ni cho ti nghe ti sai lc ch no v anh hy lm cho ti chuyn hng i bng cch chinh phc l tr v tnh cm ca ti. Ch anh khng th tc ot t do ca ti. Lun lun thao thc n nhn thc ti linh ng, ngi vn ngh s Pht t m rng tr no hc hi thm trong tng gi tng pht, khng bao gi c cho mnh l bit , khng bao gi c nht quyt rng ngi khc l hon ton sai. Nh th ngi vn ngh s
- 91 -

o Pht hin i ha

bit tr b s tri chng v tin nhng bc tin mau l trn ng nhn thc. Mc ch ca vn ngh l gy hng th m cm cho ngi thng thc v ng thi trnh by thc ti theo tinh thn t iu lm pht sinh ni ngi c nhn thc cn thit v nhng vn thit thc nht ca s sng, pht trin v nui dng nhng tnh cm tt p trong lng h, v cui cng ng vin h tham d vo cng vic dit tr kh au v kin to an lc. Mt ngh phm m t c tng mc ch th l mt ngh phm l tng. Mt ngh phm ch t ti mt phn ca mc ch trn th cng l mt ngh phm c ch. Ngi vn ngh s Pht t chp nhn mi sn phm ngh thut ch tr nhng sn phm c sy cho dc vng v v minh. Mt chuyn thn tin cho tr em, tuy khng din by s thc x hi, nhng kch thch c c tng tng ca cc em v gy cho cc em nhng cm tng ti sng, yu i th cng t n mt kt qu tt ca vn hc. Mt cun tiu thuyt t chn ca phi t nhin ghi chp mt cch v t cc hin tng m tiu thuyt gia cm gic v thc c cng c th gy hng th cho ngi c v do cng t c mt kt qu tt ca vn hc. Gy c hng th m cm cho ngi thng thc, d bng ng li no, min l ng ni gio cho dc vng v v minh, cng c th gi l thnh cng ri. Bi ta khng th chp nhn c mt v tr vn ngh lun lun c sy, gm tht, sch ng. Thn kinh con ngi s cng thng trong mt khng kh vn ngh nh th, v tnh cm chn thc ca con ngi b bp cht, khng c ny n pht trin.

- 92 -

o Pht hin i ha

Phi t nhin thng b buc ti l ch lo ghi chp mt cch t m nhng g mnh thy mnh nghe, khng chu a quan im v lp trng ca mnh vo tc phm v nh th, s sng tc vn ngh thiu hn thc v hot ng sng to. Thc ra, nu qu thc ngi vn ngh s thc hin c mt thi v t v khch quan trong lc ghi chp thc ti th l mt iu v cng qu gi. Nhn thc ca con ngi thng thng b che lp v b nh hng bi nhng t kin v nhng tnh cm ch quan, do t khi trc nhn c bn thn thc ti. Khch quan ch ngha khng phi l mt ch trng bt ngi vn ngh s phi nhn thc ti nh mt ci g xa l khng n thua g n mnh. Mt s kin nh th khng bao gi xy ra c. Ngi vn ngh s nu ra sch c thnh kin v c chp th c th d dng nhn thc c bn thn ca thc ti v vt ra khi ci vng trn ch quan sai lc. Ch s rng ngi vn ngh s khng thc hin c thi v t ph chp y m thi. Ch nu m thc hin c th khng nhng h khng xa l vi thc ti m h cn c th c gi l nm trong lng thc ti na. V t v khch quan, hiu theo tinh thn ph chp khng c ngha l tch mnh ra khi i tng, khng phi l i tng ha. Thi v t v khch quan gip cho con ngi ph v bin gii ch th v i tng v chnh ngi vn ngh s c th nhp vo thc tai. Trong trng hp ny tnh cht ngh phm ca h cn hin thc gp mi ln nhng ngi t xng l hin thc m lun lun b n l cho kin chp cho gio iu, d gio iu duy tm hay duy vt. Hn th, thc ti khng phi ch l thc ti x hi m cn l thc ti tm linh na. Khm ph tm linh mnh, cng vic y c khi cn quan trng gp ngn ln cng vic khm ph thc ti
- 93 -

o Pht hin i ha

x hi. Ngi vn ngh s cn t bit mnh, dng thc soi ri tm linh mnh, tm linh khng phi nh sn phm ca no b v thn kinh, khng phi nh mt tm gng phn nh thc ti x hi, phn nh h thng sn xut m nh mt thc ti mu nhim. Ni nh th khng phi l nhy t khch quan ch ngha n ch quan ch ngha mt cch t ngt u. Ni nh th l nu r rng d duy tm hay duy vt, ngi ta cng ch i loanh quanh trn ngn m khng bao gi tm ti gc. Tm ti gc th khch quan ch ngha cng th, ch quan ch ngha cng th m hin thc ch ngha cng th. S i khng nhau bt ngun t khuynh hng phn bit cnh l v b qun gc r. Tm ti gc r th ch quan s khng phi i lp vi khch quan, hin thc s khng phi i lp vi lng mn. Tt c s to nn mt ha iu v nhng chng i nhng c chp s tan bin. Trong trng hp ch quan ch ngha, ngi ta thng ni rng cc vn ngh s khng thm m xa n thc ti m c vo thin ti mnh tng tng v sng to ra nhng lin quan gi to gia cc hin tng. Nhng thc ti tm linh t n khng phi l mt thc ti sao? Hn na nu bo rng thc l tm gng phn nh thc ti x hi, th ti sao li c nhng tm gng k cc, ngha l nhng tm gng khng chu phn nh thc ti theo kiu nhng tm gng khc nhng tm gng c tng thng v hoan h? Liu Trai Ch D cng phn chiu thc ti, khng nhng thc ti tm l m l thc ti x hi na. Ai c cht t kin thc vn hc cng phi cng nhn nh th. Truyn Trinh Th ca H Huyn Quy v truyn Ty Du K cng vy. Ai dm ni l chng khng phn
- 94 -

o Pht hin i ha

nh c d t d nhiu ci thc ti x hi m trong cc tc gi sng? Nhng ai khng chu ni ha theo a s th thng b ln n l sa vo ch quan ch ngha. Ci nhn ca a s u chc l ci nhn sng sut nht. Ci nhn ca a s khng th ni l ci nhn khch quan. Khi ti khng chu tn dng ca ngi, th ngi ta bo l ti bi en thc trng bng ci nhn ch quan en ti ca ti. Cng nh Trn Dn b mng l bi en ci thc trng p khi anh vit: "Ti bc i khng thy ph thy nh Ch th ma sa trn mu c Trong khi T Hu c khen l phn nh ng thc ti khi anh ca ngi : "ng ta rng thnh thang tm thc ". Thc ra, ng tm thc cng rng y. Nhng c khi nhng con ng rng mi lm thc m c ngi vn cho l hp v c khi con ng ch c hai ba tc m cng c cho l rng lm ri. Rng hp l ty theo trng hp, tm l nhn thc. Ai c th on quyt rng ch c nhng con ng tm thc mi l nhng con ng rng? Khi ti khng chu ph ni xu nhng g anh thch ti ph, th ngi ta bo l ti t hng t thm thc ti bng ci ch quan lc quan ca ti. Thc ra trong trng hp trn, cha chc l Trn Dn bi en, v cha chc T Hu khng t hng. C l thc ti l mt ci g lin h vo ch th nhn thc, v c l c hai u thnh thc. iu ng ni l nu qu h thnh thc th ta phi tn trng h. Cn nu ta em mt ch
- 95 -

o Pht hin i ha

thuyt kinh in no ra ph phn, tn dng hoc cng kch h th ta xm phm vo t do ca h ri. Ta t nht ta trong mt thp ng ch quan m ta t tn l hin thc ch ngha. Mt thi hin thc chn chnh l mt thi v t, khch quan, tn trng t do. M mun c thi y, ngi vn ngh s khng th khng t gii phng ra ngoi ngc t c chp, cung tn. Phi gt b kinh in, thn tng, phi ng bm cht vo nhng gio iu, nhng tn ngng siu hnh, phi tr v ming t thc nghim hc hi v chim nghim. Mun phn nh trung thnh thc ti, d l thc ti tm linh hay l thc ti x hi, ngi vn ngh s phi l mt tm knh trung thc, khng mo m trc . Do , i su vo cuc i, tham gia vo cuc sng ng lao cng kh ca qun chng cng cha . Phi gi cho tm hn trung thc na. Phi ng cho thnh tr c chp bng bt na. Phi t mnh l mnh na. V do , ngi vn ngh s phi ch trng n sinh hot tm linh trong khi khng qun tip xc thng vi thc ti x hi y dy kh au, nhng kh au phn ln c gy ra v c chp, thnh kin v c ti. Cho nn ta thy rng lt ht nhng cp knh mu m thy c mt mi chn thc ca thc ti khng phi l chuyn d. Tinh thn ph chp v thc nghim ca o Pht c th gip ngi vn ngh s rt nhiu. i su vo cuc sng, tham d vo nhng xt xa kh au ca kip ngi l iu cn thit, o Pht cng nhn iu v khch l iu S thc th nht trong Bn S Thc Mu Nhim dy con ngi xoay lng v pha siu hnh m tnh to nhn v nhng ci kh ca nhn loi. Nhip php ng s dy con ngi ha ng vo khi i chng tm hiu m hng dn h. Ngi vn ngh s Pht t cn bit
- 96 -

o Pht hin i ha

r hn ai ht iu . Nhng ngi vn ngh s Pht t cng bit thm rng nu mnh khng bit r mnh l ai, nu mnh khng nm chc c mnh th mnh s t nh mt mnh trong dng i phin tp, v thay v chuyn ha cuc i cho tt p, mnh b cuc i chuyn ha theo n v cui cng tri git theo n. Cng v vy cho nn ngi vn ngh s khng th khng hc Pht, tham thin, tnh tm, cu nguyn. Khng ai khng thy rng phn ln cc v thin s t o, nh Trung Hoa, Nht Bn v Vit Nam chng hn, u l nhng thi s hay ha s. Hoa o v tr o cng l nhng biu hin ca Thin, ca sc mnh tm linh t cng v t tnh. Ngh phm ca cc thin s khng phi l nhng bi din vn chnh tr, khng l nhng bn nhc thc y ch u tranh giai cp, sn xut kinh t, nhng vn l nhng ting ni ph din thc ti: thc ti tm linh nhim mu, phong ph. Thin s Bch Trng va thin nh va cuc t: cn c bi th no trn y tnh cht hin thc hn th na? Ngn ng thin l mt ngn ng c bit v ch c nhng tm hn phong ph mi c th tip nhn c bn cht ngh thut tuyt vi chuyn ch trong hnh thc ngh thut y. Ch tic rng nhm Xun Thu Nh Tp khng chu tu Thn thnh ra khng t bo v mnh c mt cch danh chnh ngn thun. Khi b ngi ta trch c l lm th kh hiu, v ngha, nhm Xun Thu Nh Tp ly ging Thin s ng vi tht vng v mt bi th kh hiu. Hy cng li dy n. Hy t mnh trong tnh trng c thn tr. Thit tha v tin tng. Trong sch m nhp Thn. S trc gic c th. .

- 97 -

o Pht hin i ha

. Tc nn khng th giao tip vi thn linh. Li khng phi thn linh. Li khng phi thn linh, nhng li nhm Xun Thu Nh Tp: khng c bn cht thn b m i tm mt loi ngn ng thn b thnh ra sa vo mt ch ngha hnh thc lp d. Nhng d sao nhm Xun Thu Nh Tp cng khng phi v vy m b kt n l trn trnh s sng u. H ham m s sng v h lm th, xut bn, tranh lun. Cc Thin s, bng cuc sng ca h, th v ha ca h, chng t s hin din ca sc sng tm linh trong lng cuc i: nhng ng gp v hnh ca h, trong nhn quan o Pht, l mt th ng gp v cng quan trng. Tuy nhin, ngun o c v hnh c khi m t sui tm linh y cn c lu nhun trong cuc i v cng v vy m vn ngh s li c thm s mng em o Pht thc hin an lc ngay trong lng cuc i. o Pht khng sinh ra c ca tng, phc v m l phng s con ngi. Vn hc ngh thut cng th. Chng ta khng th em vn ngh phng s cho mt ng phi no, mt ch ngha no. "Ngh thut ch phng s ni thng kh v quyn t do con ngi ", Albert - Canmus ni rt ch l. C nhng ni thng kh ca con ngi. Nhng ni thng kh y u c nguyn nhn, trong s kin t do b tc ot l mt nguyn do quan trng. Dit tr kh au v kin to an lc bng cch ng gp vo cng vic tiu hy ngu dt, c cc, c ti, cung tn l con ng phi i. Vy th quy lut ny l quy lut v cng n gin ca Bn S Thc. V quy lut ny l quy lut ph bin nht trong cc quy lut.
- 98 -

o Pht hin i ha

Nhn thc c nguy c ca nhng ci nhn phin din, ngi vn ngh s Pht t lun lun m toang cc cnh ca nhn thc. nh rng ta cng nhn tm quan trng ca vn sn xut kinh t nhng ta khng nn v vy m qun rng c rt nhiu vn khc cng quan trng nh th v c khi hn th. nh rng ta cng nhn quy lut tranh chp gia gii th thuyn v gii t bn, nhng ngoi quy lut y cn c nhiu quy lut khc na ca x hi chng ta, c khi cn quan trng hn. Vy ti sao ta li bt mi ngi phi qun tt c nhng phn kia ca thc ti ch ch vo mt phn ny ca thc ti, v t dnh cho mnh ci danh d l ch thc hin thc? Nguyn do kh au c th l phn phi li tc khng ng u, c th l s bc lt ca t bn i vi ngi ngho. Chng ti sn sng cng nhn iu . Nhng nguyn do ca kh au cn l c chp, thnh kin, cung tn, c ti v tham vng. Nhng k th ca loi ngi khng phi ch ng v pha gii t bn. Chng nm su trong lng mi gii, k c gii tiu t sn, cng nh gii nng dn th thuyn. Chnh nhng k th mi l k th khng i tri chung ca con ngi. Xin ng git con ngi bng nhn danh, d l nhn danh hnh phc ca con ngi, nhn danh t do, nhn danh ng phi hay tn gio. Hy git tham vng, cm th v c chp - trong ta v trong mi ngi. Ngi vn ngh s Pht t tip xc vi S Thc Th Nht cho tm hn rung ng v xt thng (bi), nui dng xt thng y cho lu bn bin thnh ch phng s. Ngi vn ngh s Pht t m rng cnh ca nhn thc hc hi v trc nhn thc ti (Tr), v can m t co nhng s thc kh au cng gy thc xy dng an lc x hi m khng s hi bo
- 99 -

o Pht hin i ha

lc v kh au (Dng). Ngi vn ngh s Pht t, c hng dn bi tinh thn Pht gio, ng gp nhn thc v kin mnh cho gio hi trong nhng chng trnh v k hoch ci tin x hi v mi mt sinh hot. Ngi vn ngh s Pht t bng sng to ngh thut, hng dn v gio dc qun chng, khin qun chng t nguyn tham d nhng cng trnh xy dng chung ph hp vi tnh thng v t do. l php th trong nhip php th nht. Ngi vn ngh s Pht t khng tin gii php gy cm th bi v cm th thng i vi tn bo. Sc mnh khng phi ch c th to c do cm th. Lng xt thng (Bi) v tnh thng yu (T) l cht liu to nn mt sc mnh khng km g sc mnh ca bin c. Sc mnh ca t bi lun lun c soi sng bi l tr m khng phi l mt sc mnh m qung. Cm th th kh m sng sut c; trong chng ta ai cng bit rng gin mt khn v mn mt ngon. Tnh thng v s ci m d chim c lng ngi. C trong lng tnh thng ri, ngi vn ngh s Pht t s t c ngh thut lm rung ng con ngi mt cch d dng. H s khng chi mng cng kch mt cch th tc. H thc hnh i ng, nhip php th ba. H ch bnh tnh trnh by s thc, iu hn l phi vi mt ngi bt t mc thng yu v xt xa. Cho nn i vo cuc i, vn ngh o Pht mang theo cm thng, ci m v tnh thng - tiu chun ca ngi vn ngh s Pht t l T Nhip Php: B Th, i Ng, Li Hnh v ng S. Vn ngh biu hin sinh hot hoc tm linh hoc x hi phi c thc hin trong nhng hnh thc kh c. i chng
- 100 -

o Pht hin i ha

ha vn ngh cng l tun theo nguyn tc kh c ca o Pht vn ngh c th c tc dng mnh m trong a s qun chng Vit Nam. Nhng ni nh vy khng c ngha l tt c cc vn ngh s phi lm nht lot nh nhau: mi lnh vc cn c vn ngh s cho lnh vc y, tuy rng i chng i hi s c mt ca mt s ng vn ngh s bn cnh h. C nhin ngi vn ngh s khng nht thit cn phi vit nhng bi thuyt php, nhng mu chuyn thin c nghip bo mi c gi l phc v cho l tng o Pht. Ngi vn ngh s Pht t c th v tranh hi hc, c th vit tiu thuyt trang trong cc nht bo, c th son dn ca. . . v ti s l ti ly trong cuc sng hng ngy. Ngi bt s chng bao gi h xung vit hay v nhng g khch ng dc vng thp hn. Ngi bt s ca ngi tnh thng yu, s gy thc cho qun chng v nhng kh au hin thc ca cuc i, ng vin qun chng ng dy trong cng cuc cch mng x hi ci tin i sng ang y dy kh au. Sc mnh ca lng xt xa v tnh thng yu c tha nng lc dng qun chng dy trong mt nim tin vo t lc ca mnh v vo ngy mai. Lng xt xa y, tnh yu thng y v nim tin tng y l nhng hoa tri tt p nht m ngi vn ngh s Pht t c th hin tng. Tnh to trong thc v S Thc Th Nht, ngi vn ngh s Pht t s khng th khng ng trong hng ng ca ch ngha chn hin thc. Do , m ngi vn ngh s Pht t khng xa la qun chng. V cng nh thi khim cung ci m sn sng hc tp m ngi vn ngh s Pht t s khng nh nhng con ngi tuy rng ng ngay trong mi trng sinh hot ca qun chng m khng th no hiu c qun chng,
- 101 -

o Pht hin i ha

v l nhng ci v c chp v cung tn khp h li tht cht cho n ni bt c s xc tip no cng tr thnh v hiu. Nhng vn ngh s no i tht su trong phm vi sinh hot tn gio cng cn ch trng n s ci tin nn l nhc kin trc v m thut tn gio. L nhc, kin trc v m thut tn gio cn biu l tinh thn tr dng ca o Pht v cng vic ny cn c gi tr mi ln hn nhng bi thuyt php hng hn. Nhn mt tng Pht cn xu hn c hnh ngi, nhn mt ngi cha kin trc cn rm r v vu hn c mt ci rp ht, nghe nhng bi nhc v li tng cn cht cha n o hn c mt bi ht th gian, ai cng c quyn nghi ng thc cht ca o Pht. Ngi vn ngh s Pht t chn chnh s phi c mt mi lnh vc sinh hot m chnh n li mi lch lc v m nhim ly trch v ni ln bng ngn ng ngh thut ca mnh ting ni ca o Pht trong cuc i.

- 102 -

o Pht hin i ha

Chng V O PHT TRONG CC LNH VC SINH HOT III. TRONG LNH VC GIO DC S nghip tr thc ca nhn loi l mt s khm ph lin tc v thc ti v trao truyn nhng kt qu khm ph y t th h ny sang th h khc. Thc ti y l thc ti tm linh cng nh thc ti vt l v x hi. Chn l bt c khm ph c t u cng mang tnh cch nhn bn v v vy c lin h mt thit vi ch th nhn thc ca con ngi. Bi v chn l va linh ng va khng c tnh cch thun ty khch quan cho nn vai tr ca gio dc khng th l vai tr ca mt ci my truyn
- 103 -

o Pht hin i ha

t kin thc: vai tr ca ngi gio dc phi l vai tr ca thc th sinh ng v trn y thc. Khi mt nh thm him ni danh trao truyn kinh nghim v kin thc ca mnh cho mt ngi sp lao u vo cuc thm him u tin trong i ngi , th nh thm him khng ngh rng mnh ang lm mt vic ng c tr tin th lao. ng c gio dc y l tnh thng, l s lo s cho tnh mng ngi khc, l nim thao thc mun trao truyn kinh nghim v kin thc linh ng ang cn c trao truyn. Do khi nhn mt ngi hc tr em tin hc hng thng np cho mt v gio s, ta thy c mt ci g bt nhn v ti h, tuy rng s tht lp i lp li nhiu ln khin cho cm tng y ln i rt nhiu. Th rng ngi gio s ng vai tr lm mt ci my truyn t kin thc th s th lao s sng nh th cn c th chp nhn c. Nhng nu tt c cc gio s trn tri t ny u lm nhng ci my truyn t kin thc th tht bt hnh cho nhn loi: bi v nhng ci my th ch c th truyn t c mt phn nh ca kho tng kin thc nhn loi: l nhng mnh kin thc v khoa hc, k thut - nhng mnh kin thc m nu ng ring th s a con ngi ti mt np sng thc s duy vt. S truyn t nhng cht khng phi l mc ch ca gio dc. Nhng cht khng c ch li g cho ai c m li lm hi cho tr c ca lp ngi ang phi chu ng chuyn ch chng. Tr c ca ngi ta khng bao gi l mt ci hm cha nhng kin thc kh cht. Nu bt n phi lm cng vic ca mt ci hm cha tc l chng ta bc bch n, dy v n, thng tr n v nh th l tiu hy n. Trong phm vi gio dc, kin thc phi c tr c tip nhn nh nhng g linh ng c
- 104 -

o Pht hin i ha

th c ny n ti tt v bin thnh cht liu cho s sng. Cho nn nh gio dc phi sng nhng g mnh dy v dy nhng g mnh sng. Ngi thu nhn gio dc phi c trao truyn nhng kin thc sng. Khi ngi gio s dy nhng iu m chnh mnh sng, cm, chim nghim th sc truyn cm s c to nn mt cch d dng v do ngi sinh vin s tip nhn c nhng kin thc v kinh nghim kia nh l nhng chn l linh hot m khng phi l nhng cht na. Trong o Pht, s lp i lp li nhng cng thc v ci bit ch ngha b ngoi c coi l nhng chng ngi ln lao trn con ng tu hc. Ngi Pht t phi coi trng thc chng, thc nghim. Trong cc hc phi Duy Thc, Bt Nh, v nht l trong hc phi Thin, th kin thc kh cht lun lun b ph, ln n. Uy quyn ca mt thin s khng l ch hc rng nghe nhiu m l ch thc chng. Trong s cc mn ca c Pht, khng ai nghe nhiu nh nhiu bng A Nan tn gi, nhng a v ca A Nan i vi cc v khc nh Ca Dip, X Li Pht v.v . . . cn thp km xa bi v trnh thc chng ca A Nan trong sinh thi ca Pht cn cha c g ng k. D l thc chng tm linh hay thc chng chn l ca cuc i, tnh cch thc chng ca gio dc phi c xem nh l cn bn ca mt nn gio dc tt p v hu hiu. Khi m ti tng n tri su ring, bit hng v tri su ring ri th ti mi din t c tri su ring cho ngi khc c. Ci chnh l thc chng. Nhng g ta khng thc chng th ta khng th din t linh ng c. Trong mi lnh vc vn hc, trit hc, x hi, nhng ci bit thc chng tht l cn thit cho gio dc. S d ta ch tip nhn v truyn t nhng kin thc kh cht l v ta khng sng, khng suy t, khng thy c
- 105 -

o Pht hin i ha

nhng lin h gia cc kin thc y vi i sng tm l, sinh l v x hi ca ta. Uy quyn ca nh gio khng phi c quy nh bi nhng iu l ca mt hc ng m chnh l ni tnh cch thc chng ca cc kin thc. Khi m mt thy gio khng t v trn trng v st sng trong s trao truyn kin thc - c nhin l kin thc thc chng m ch v lm cho xong cng vic dy gi n tin ca mnh th chnh thy gio t mnh nh mt uy quyn ca mnh. Nhng thy gio c th v vi mt ng th v, thay v mt ha s. Ha s trong khi v em ht tm hn mnh v, trong khi ng th v ch cn cht k thut kho lo ca mnh thi. Gio dc mi thng t ho l cho tr em t do pht trin kh nng mnh bng cch thy gio ch ng vai tr hng dn, gip . Mt t nc Ty phng, nht l nc M, i qu trn ch trng ny. Uy quyn ca gio s b nh v hc sinh tr thnh thn tng trong phm vi gio dc. Thy gio, trong quan nim gio dc ny, khng c quyn chi phi hc sinh bng quan im v nhn thc ca mnh. Ngi hc tr rt thc iu , cho nn ch trong phm vi khoa hc v k thut mi chu ci u khut phc. Cn nhng nhn thc khc, d tng c mua bng kinh nghim ca c mt cuc i, cng khng c tip nhn ng vi tm quan trng ca chng. Cho nn mt nn gio dc thc chng s mang li sinh kh v hiu qu tt p cho s trao truyn kin thc ng thi ti lp uy quyn ca nh gio, uy quyn c to dng bi chnh s thc chng ch khng phi bi mt quan nim phong kin c ti. Thc chng bao gi cng tn trng thc chng t ngi ging dy vi s pht trin kin thc thc chng cho nn s
- 106 -

o Pht hin i ha

tip nhn kin thc thc chng ni ngi sinh vin s khng th c mu thun v h tng chng ngi. Thc chng l hoa tri ca dng sinh hot kinh nghim v vy lun lun c mt gi tr thc dng v nhn bn. S d tt c nhng g c thc chng trong a vc tm linh, cng nh trong mi a vc khc ca sinh hot con ngi, u mang tnh cht thc dng v nhn bn l v cc kin thc v kinh nghim kia u c rt ra t sinh hot con ngi m khng phi l t nhng gi nh hoc nhng tn ngng siu hnh. Con ngi hay lm kh nhau v khng chu ng trn ming t thc nghim, v c mun chp vo u k khc nhng gi nh hoc tn ngng siu hnh ca mnh. Thi d a n cung tn v c ti Mt nn gio dc bit t ng v tr ca gi thit v siu hnh, mt nn gio dc cn c trn thc chng thc nghim s khin cho kho tng hn thc sinh ng ca con ngi c truyn t vnh cu v pht trin thm mi phc v cho con ngi. Tnh cch nhn bn c nhn thy r rng trong mt nn gio dc nh th, bi v ch c con ngi v kin thc thc chng ca con ngi trong a ht tm linh, vt l v x hi mi l ngun gc v cu cnh cho s sng ca con ngi, ch khng phi l thn linh hay h thng sn xut kinh t. Tnh cch thc chng ca gio dc do bao gm tnh cht sinh ng nhn bn, thc dng v phi siu hnh. c im th hai ca mt nn gio dc theo quan im Pht gio l tnh cch ph chp. Tnh cch ny tht l yu t cn bn cho phng php nhn thc Pht hc. Chp c ngha l m cht, kt vo,vng vo, lm n l cho nhng g mnh th ly nh chn l tuyt i v nht nh khng chu m rng nhn
- 107 -

o Pht hin i ha

thc n nhn nhng hin dng ca kinh nghim mi cng nh ca s trao i quan im vi k khc. C chp tc l t mn, t tc, tc lm chm dt s tm kim hc hi, tc l t giam mnh trong mt ci v cng ch quan nh b. Phng php Thin hc ch trng nhiu nht n s ph chp; nhng ngi nhiu c chp nht theo o Pht, l nhng ngi kh t o nht. C chp th s khng cn khim cung, khng cn khch quan, khng cn c hi xc tip vi s thc. C chp thng a n cung tn, cung tn ni c tin cng nh ni ch ngha. C chp tc l t mnh nh mt t do rng ln ca mnh, ci t do ca ngi ang c bi li tha thch trong bin thc nghim chn l. C chp cng a ti khuynh hng tc ot t o y ni nhng k khc. Trong mi nm qua, x ta min Nam cng nh min Bc, con ngi Vit Nam b nhi s mt cch s sng trong a vc tuyn truyn v gio dc. Chng liu nm s s ra , sn sng cho lch s ph phn. Hy ni chuyn vi cc bn tr va bc qua ngng ca T ti ta s thy mt phn ng k l nn nhn cho s nhi s. H l nhng chng liu linh ng cho s vi phm t do ca con ngi pht sinh t c chp v cung tn. Mt nn hc vn gip cho con ngi thi ph chp s bo tn c t do, c s thao thc thng xuyn trong bc ng hc hi s to c nim thng cm rng ln gia ngi vi ngi, s tiu dit mm mng ca t ho v chia r. Mt nn hc vn ph chp s gip iu kin thun li nht cho con ngi thit lp nhng cuc i thoi chn tht rt cn thit cho s hiu nhau, thng nhau on kt xy dng. Thi ph chp s t nhin a n kt qu iu hp cc quan im v nhn thc to nn nhn thc tng hp. Khai phng, nu ch c hiu theo ngha
- 108 -

o Pht hin i ha

m ca thu ha vn ha quc t th phm vi vn cn nh hp. Hc hi phi l mt qu trnh nhn thc trong nhng kin thc v kinh nghim mi c thng xuyn n nhn hoc chnh l hoc b tc hoc thay th cho nhng kin thc v kinh nghim trc cn th s hn v non yu hn. Nh c tinh thn ci m, nh c nim thao thc ca con ngi bit rng mnh ang i trn con ng tm s thc ch cha phi gi c quyn v s thc m con ngi m rng c cnh ca nhn thc pha trc mnh. iu kin ca tin b l y, m iu kin ca t do, ca cm thng, ca iu hp v on kt cng l y. c im th ba ca mt nn gio dc theo quan im Pht gio l tnh cch kh c. Gio dc phi l phc v cho con ngi, v vy phi kt hp vi iu kin v tnh trng ca con ngi. Kh c nh vy c ngha l thc t, hu hiu, v cng do m nn gio dc s phi c tnh cch dn tc. Dn tc tnh ni con ngi v ni x hi Vit Nam l mt ci g hin thc khng th khng ch n, nu nn gio dc khng mun tht bi. cao tnh cch dn tc khng phi l cao mt ci ng, nui dng t ho t ph, m l nhc nh rng gio dc lun lun phi l gio dc cho ai v phi gio dc nh th no c th thch hp. Truyn thng vn ha Vit Nm nui dng ngi Vit Nam, v do mt nn gio dc v bn cht phn li vi np truyn thng s d dng chuc ly tht bi. C nhin khng phi truyn thng no ca Vit Nam cng l tt p. Ni n dn tc tnh Vit Nam l ni n nhng g c th lm rung ng c tri tim Vit Nam, l ni n tnh cm tt p nui dng ngi Vit v to nn c ng nht tnh ca dn tc. nim kh c tuy bao gm nim kh dn tc
- 109 -

o Pht hin i ha

tnh, nhng rng ri hn nhiu. Gio dc cn c t trn c s nhn thc v bn s thc, v bi v gio dc trc tin phi nhm n hng thc dng - thc dng hiu theo ngha rng nn ng hng ca n phi c soi sng bng thc trng con ngi v x hi. Chnh lch x hi, c cc lm than, tt bnh, chin tranh, du ng, phm php, cung tn, c ti. . . . tt c nhng s thc y ca x hi cn c nghin cu mt cch chnh xc v vi tt c s tnh thc nn gio dc ca chng ta c th kh c mt cch ch thc. Nu qu mt nn gio dc c th c th lay tnh c con ngi Vit Nam ti s nhn thc thm thit v nhng thm trng ca x hi v con ngi th bn cht ca gio dc cng bao hm lng xt thng v ch phng s. Hc hnh m ch git ly mt mnh bng v kim cho mnh mt a v trong lng x hi ph mc cc vn ca cuc i cho k khc th qu thc l mt th gio dc phn bi. Ngi Vit Nam khng nn t mnh sa vo vng ly . Nu sa vo th phi vng vy vi tt c sc lc mnh thot ra. Khng th hc i bt chc cc nc khc. Ngi Pht t bit gic ng iu nn lin kt li v dng tt c mi bin php xoay gio dc v hng kh c v thc dng. Gio dc phi l mt phng tin ci to s sng, lp bng nhng h bt cng chia r, bi p tnh thng v tinh thn lin i trch nhim v nhng kh au ca dn tc. Trong Gio Hi, phi c c mt Tng v gio dc chuyn mn lo v tt c nhng cng trnh ng gp ca Gio Hi v phng din gio dc, Tng v phi ph bin mt l thuyt gio dc, mt k hoch gio dc trong vin tng ci
- 110 -

o Pht hin i ha

thin np sng x hi, to nn mt cuc cch mng thc s trong lnh vc gio dc, mt cuc cch mng thc chng, ph chp v kh c. Gio dc thn p hin gi phi c xem nh l cng tc ln lao nht ci thin i sng ngho kh tt bnh ca dn qu. thc hin tnh cch kh c, chng trnh gio dc bc tiu hc nht nh l phi c ci thin c n gin hn v thc dng hn. Song song vi gio dc tr em trong thn p phi c gio dc cn bn cho trng nin gio dc thn p c th ng vai tr xy dng thn p mt cch thit thc. Nn gio dc thn p phi nhm n i tng thit thc nht tc l nhng vn lin h n s sng ca con ngi trong thn p. a l v lch s trc ht phi l a l v lch s ca a phng. Tho mc, th vt, bnh tt v kinh t trc ht phi l tho mc, th vt, bnh tt v kinh t ca a phng. Tm hiu r rt nhng g cc tnh v cc nc xa trong khi m tt v thc trng ca a phng mnh tc l lm ung ph th gi, tc l thiu tinh thn kh c v thc dng. Ta nn xt qua v nim gio dc cn bn. cc nc m mc sng cao, ngi ta i hi mt con ngi phi c nhng kin thc cn bn kh rng ri c th xng ng l ngi. Nh gio dc John Daniel Wild ni: "C mt s kin thc cn bn m mi con ngi phi t ti nu mun sng mt i sng cho ra ngi trong gia nh, trong quc gia v trong nhn loi. Ri ng k ra: a/ ngn ng, tc l kh c ca tri thc, nht l ting m , phng php suy lun v ton hc s ng; b/ phng php ca vt l, ha hc, sinh vt hc v nhng thc hin cn bn m cc khoa hc y khm ph ra c; c/ s hc v nhn vn; d/cc tc vn chng gi tr nht trong nc,
- 111 -

o Pht hin i ha

vn hc th gii v ngh thut; / trit hc. Nu ta i hi nh th trong trng hp gio dc nng thn tc l ta tham lam qu v khng bit kh c cht no. Mc tiu ca gio dc thn p trong giai on hin ti, l lm cho tr con v dn lng hiu bit v yu mn a phng h, gip cho h c khi nim cn bn v cc vn sinh hot x hi h c th t ci thin v nng cao i sng ca h. V nh th th kin thc v y t v kinh t l nhng kin thc quan trng nht. C nhin con ngi cn t ti nhiu loi kin thc; nhng nu nhn vo thc trng sinh hot thn xm hin nay, ta thy khng th khng tp trung gio dc vo mt s cc ch im quan trng nht. Gio dc nng thn phi cung cp cho ngi nng thn kh nng tip nhn vn ha - ngha l thanh ton nn m ch - trao truyn mt cch cn thn nhng kin thc thc tin v y t, v sinh, canh nng, k thut canh tc mi, hp tc x sn xut v tiu th v.v. . . Ngoi ra cn phi bi tr c bo th, m tn, bi tr c bc ru ch v cng c nn tng gia nh. Mt trng Thanh Nin Phng S X Hi ca Gio Hi cn c t chc ngay o to nhng thanh nin v thanh n thin ch i v nng thn v bng kin thc v l tng ca h, thi vo mt lung sinh kh mi cho sinh hot thn p. Tnh thng v thc mi s gip h t cng tc gio dc nng thn i n s thc hin mt cuc cch mng x hi ch thc. Nhng con s thng k cho bit l bn mi phn trm tr em n tui m khng c vo trng, v nm mi phn trm tr em vo trng ch hc c na chng, ngha l vo khong lp ba, ri b hc v nhng iu kin sinh hot gia nh v kinh t. Cc nh gio dc u ng rng ci hc na vi
- 112 -

o Pht hin i ha

nh th khng c hiu lc. Hiu lc ca gio dc phi c xy dng t nht l bng nm nm tiu hc mi c lu di. Nh vy, b tc ci hc thiu st cho nhng tr em cha hc ht tiu hc, thanh ton nn m ch cho trng nin v thc hin gio dc cn bn cho mi ngi l nhng vic to ln phi lm song song vi vic cung cp gio dc cho hng triu tr em n tui cha c vo trng v vic kh c ha chng trnh tiu hc. Gio Hi Pht Gio c th ng gp rt nhiu vo cc cng vic ny bi v s thanh nin thanh n Pht t tnh nguyn phc v cho chng trnh s khng phi l t nu chng trnh c thc hin hp l v cung cp cho nhng ngi thanh nin thin ch nhng iu kin sinh hot vt cht ti thiu. Ngn sch quc gia v vin tr vn ha ca cc nc s cn ng h cho chng trnh. cc thnh ph ln, vn thiu nhi phm php v thanh nin du ng tr nn mt trong nhng vn ln lao ca gio dc. Nguyn do ca hin tng phi c tm gia nh, nhng iu kin sinh hot thiu thn, tiu thuyt, phim nh, s chn nn v chin tranh lin min t hai mi nm nay. B Odette Philipin trong cun La jeunesse coupable vous accuse (1950) cho bit rng 81,88 phn trm cc trng hp thiu nhi phm php c nguyn nhn t gia nh. l nhng gia nh khng bnh thng, hoc thiu cha m, hoc thiu tnh thng, hoc thiu gio dc. Trong x ta, Gio Hi Pht gio c th ng gp nhiu cho s xy dng c s gia nh v gio dc gia nh nu s lng nhng nh tu tip hin tr thnh ng k. Gio Hi phi ch trng v vic cung cp ti liu gio dc gia nh, khng phi ch l nhng cun sch kh khan ni v gio l m nhng cun sch cp ti mi kha
- 113 -

o Pht hin i ha

cnh sinh hot ca gia nh nh vn gio dc con ci, vn sinh hot tn gio, vn t chc ngn qu gia nh, vn bo tn hnh phc gia nh. T chc Gia nh Pht t phi c nng v c t do c th t pht trin v lan rng thm mi, nht l thn qu cc tnh min nam. Bin php hay nht bi tr nn du ng v phm php khng phi l bin php trng tr m l bin php ngn nga. Ngn nga bng cch lm cho thanh thiu nin say m l tng. Trong rt nhiu trng hp, ngi thanh thiu nin tr thnh du ng v phm php l v chn nn, thiu l tng, thiu tin tng, khng thy c mt ci g hay p m tn th, phng s. L tng ng s v li hnh ca o Pht l mt l tng p: Gio Hi cn phi khai th cho ngi thanh nin thi i cho h c th tm thy y mt i sng bit thng yu bit phng s. Phi chng minh bng thc t rng o Pht khng phi ch l mt nn tn ngng. Tn ngng ch l mt phng tin ca o Pht. o Pht l mt l tng phng s cn c trn tr tu ph chp v trn tnh thng li hnh. Nhng trng Thanh Nin Phng S X Hi v th cn c to dng gp o to thanh thiu nin thnh nhng con ngi bit phng s l tng B tt. V phng din hc ng, Pht gio nn lp thm nhiu trng tiu hc v trung hc na mt mt gp sc vi chnh quyn trong vic gio dc, mt mt thc hin tinh thn thc chng, ph chp v kh c. Rt khng nn ngh rng lp trng hc l m gi ngi, m c thm tn , hoc m hun luyn cho tr em sau ny tr thnh Pht t trung kin sng o. Tinh thn thc chng, ph chp v kh c ca nn gio dc mi s to nn nhng Pht t trong bn cht - o Pht khng thy
- 114 -

o Pht hin i ha

s cn thit ca mt s lng Pht t hnh thc. Thin ngh trong cc hc ng ca Pht gio ch trng rt khng nn tuyn truyn cho o Pht. Khng cn c kinh hay nim Pht trc gi hc, cng khng cn gi gio l hng tun. Bt hc sinh c kinh hay nim Pht trc gi hc v hc gi gio l hng tun, theo thin , khng c li g c m ch thm mang ting l nhi s gio l cho tr em. Cc em c th ti cha hc lp gio l ch nht, hay c th gia nhp Gia nh Pht t hc chng trnh Pht php do cc huynh trng dy. kin b l c kinh v gi gio l ti cc trng c th b mt s ng Pht t cho l sai lc, nhng trong tng lai s c chp nhn. Chng ti bit th, bi v iu ph hp vi tinh thn t do v dn ch. M o Pht th bao gi cng sn sng chp nhn tinh thn . Hin nay c rt nhiu trng tiu hc v Trung Hc B ti cc tnh. S lng cn tng thm gp my mi ln. Tuy nhin, s hin din ca nhng trng B khng hn l s hin din ca nn Gio dc Pht gio, d ti trng B c gi gio l i na. T chc ca cc trng B phi ni ln c mt ci g c o ca tinh thn o Pht v gio s B trc ht phi c thm nhun tinh thn o Pht v nm vng phng php gio dc Pht gio. Hin trng cc trng B trong ton quc khng cho php chng ta lc quan. Do nhng chng ch s phm Pht gio m ti Vin Cao ng Pht Hc cn c t chc ngay cung cp gio s cho cc trng B . Nhng trng B v nhng gia nh Pht t cn gi mi nm mt s gio s v huynh trng v ghi tn hc cc chng ch y, trong khi ch i c mt trng S Phm do
- 115 -

o Pht hin i ha

Gio hi ch trng. C nh th cc trng B mi c c bn cht ca B v mi c c l do tn ti. Cc trng i hc v Cao ng Pht hc cn ch trng n s tinh luyn v bi p thc h mi ca o Pht v nm ly vai tr hng dn s thc hin nn vn ha Pht gio. Nhng c tnh ca nn gio dc Pht gio nh thc chng, ph chp v kh c cn c biu l r rt ti cc c s gio dc cao ng y lm mu mc cho cc ngnh gio dc khc ca Gio hi. Cui cng, vn gio dc c lin h n vn kinh t. Tuy vy ta phi phn bit ranh gii gia gio dc v cng tc t thin. Gio dc t n cng l mt hnh ng phng s v do phi gi c tnh cht, lp trng v gi tr ca n. Do xem gio dc nh mt cng tc t thin, ta c th v tnh lm mt hiu lc ca gio dc. Mt ngi trng m ra dy min ph cho hc tr ngho m khng ch trng n ng li k thut gio dc th ch c th lm tha mn nim t thin nhng li phn bi s mng gio dc vy. IV TRONG LNH VC KINH T V X HI nim v quyn t hu cn c tm hiu trc nht nu ta mun bit quan im Pht gio v vn kinh t. Do hnh ng (karma) ca mnh m con ngi to cho mnh mt chnh bo v mt y bo. Chnh bo l thn th, sc kho, kin thc v tnh cm, ni tm li l tm sinh l ca mnh. Cn y bo l nhng iu kin x hi trong mnh ang sng, k c t nc, khng kh, gia nh, b bn, chnh th, ti sn v v ca mnh. Cn ngi ton din l kt qu ca tt c cc nghip nhn do chnh con ngi to ra (cng ging nh Sartre ni rng l'homme est la somme de ses actes). Vy th con ngi chu trch nhim v c hai phn chnh bo v y bo ca mnh, v do
- 116 -

o Pht hin i ha

c hng quyn t hu v sc khe, kin thc v ti sn ca mnh. Tuy nhin, nim v nghip bo (ngha thc ca hai ch nghip bo l nhng hoa tri ca hnh ng mnh) phi c soi sng bng nim bit nghip v cng nghip (karma individuel v karma collectif). Nguyn l nhn duyn sinh trong o Pht khng cho php ta tch ri mt hin tng ra khi nhng hin tng khc trong khi tm hiu chn tng ca hin tng kia, v vy hin tng mt nghip bo bao gi cng cn c t trong lin h nhn duyn ca n vi nhng hin tng khc. Cn ngi sng trong x hi khng th ch ngh n mnh: lun l o Pht dy con ngi ngh n nhng k khc. Nhng c cc lm than ca nhng k khc khng th khng c lin h nhn duyn vi bn thn mnh: trong thc y, quyn t hu theo quan nim o Pht khng th no tuyt i c. Nu ngi Pht t cng nhn lut nghip bo cng ng (cng nghip) tc l ngi Pht t thy c trch nhim ca mnh i vi nhng kh au c cc ca k khc. Thm vo , thc S Thc Th Nht nhc nh ngi Pht t ng bao gi qun i nhng kh au c cc y ca kip ngi. Vy th khng c l do g m ngi Pht t c th sng an lnh trong s lng qun v trong s hng th v t nhng chnh bo v y bo ca mnh. Ngi Pht t, ni mt cch khc hn, c quyn lm giu nhng ng thi khng c quyn lng qun nhng c cc ca k ngho. Ni nh th khng c ngha l ngi Pht t ch cn b ra mt t ca ci gip ngi ngho c th an tm hng th nhng g mnh c m khng s lng tm cn rt. Ni nh th ch nu r rng quyn t hu khng th l mt th quyn tuyt i, th thi. em ca ci mnh b th cho
- 117 -

o Pht hin i ha

k khc cha hn l mt hnh ng lun l, nht l trong trng hp mua ly s an tm hng th. Lm th no c th ng gp phn mnh vo cng cuc xy dng cng bnh x hi, bng tnh nguyn, bng s xt xa, bng tnh thng yu, l vn t ra cho ngi Pht t, giu cng nh ngho. V nh th, khng phi l ch ngi giu mi c th ng gp. o Pht khng bao gi c th chp nhn c nhng gii php c ti bt buc. Nhng o Pht cn phi tm mi cch thun t gic ng nhng con ngi ch bit n mnh, bit n quyn li mnh m qun lng nhng kh au c cc ca s sng. Phi khai th S Thc Th Nht cho h, nh thc tnh thng v lng xt xa ni h. Nhng ngi v tnh nht v ch k nht cng c mt tri tim. S e da lm khi khng lay chuyn c h nhng o c chn thc, tnh thng, s hy sinh, i ng v s kin nhn s lm h rung ng. Trc mt phong tro x hi ln mnh khi m bng tnh thng, bng t nguyn, du dt bi nhng ngi bit sng kh hnh v bit hy sinh th khng ai s c th tr nh vng nh ng c, nht l khi m mi kh nng vn hc, ngh thut v gio dc u hng v s khai th Chn L Th Nht. D trong lnh vc pht trin kinh t hay ti phn li tc, ngi Pht t cng phi hnh ng trn cn bn t nguyn. M t nguyn l mt hnh thi ca t do. Mt k hoch pht trin kinh t mun c kh c, cn phi ku gi n s tht lngbuc bng ca mi ngi cng dn. Nhn thc c tnh trng chm tin ca kinh t nc nh, ngi dn cn t nguyn hy sinh bt s tiu th nhng sn phm khng cn thit lm v tch cc tham d vo cc k hoch pht trin kinh t m mnh chp nhn l
- 118 -

o Pht hin i ha

cn p dng c th thc hin c mau chng s gii phng ca dn tc trn bnh din kinh t. C nhin ngi Pht t khng th chp nhn c mt nn kinh t ch huy c ti trong mnh ch c gi tr nh mt cng c sn xut hay nh mt ci bnh xe rng ca v tri trong ci gung my kinh t cng v tri v gic. Ngi Pht t c th hy sinh, c th tht lng bp bng, nhng ch trn cn bn t nguyn chn thnh m thi. T nguyn l v thy rng nu khng lm nh th th khng hy vng g gii phng c cho dn tc v c nhin ngi Pht t cng bit rng trn tinh thn kh c, mt ch kinh t t bn t do khng th no c p dng trong mt x hi nh x hi Vit Nam by gi, bi v mt ch nh th ch c th cng lc cng o su ci h gia ngi giu v ngi ngho ri khin cho nhng bt cng x hi cng ngy cng tr nn trm trng. Kinh t phi phc v cho con ngi, v th d c thi hnh phng php hn ch, c gng, con ngi vn phi lun lun thc rng tt c nhng hn ch v c gng y u do t nguyn. Mt nn kinh t theo quan nim Pht gio l mt nn kinh t t nguyn. Bt c mt k hoch kinh t no cng ch c thc hin khi qun chng tham d ng o. Trong mt chnh th thc s c t do, khng c s bt buc qun chng phi theo, m ch c th c s t nguyn tham d v l tng. Chnh im ny m ta thy rng trong vin tng gii phng dn tc v phng din kinh t o Pht c th ng gp rt nhiu. Ta khng chp nhn c s c ti th ta ch cn c th to c sc mnh bng cht liu l tng. Gio Hi Pht Gio gm c mt qun chng ng o c th l ng lc chnh yu hng ng tham d v thc hin nhng k hoch kinh t no
- 119 -

o Pht hin i ha

m Gio hi nhn nh l ph hp vi tinh thn o Pht. Trong tnh trng phn tn ca x hi Vit Nam hin ti, mt chnh ph d ti gii bao nhiu cng phi cn n s ng h ca cc tn gio. V vy ni rng tn gio phi rt lui vo a vc thun ty tn gio mnh tc l ni mt iu v ngha. Vai tr v nng lc ng gp ca cc tn gio ln ti Vit Nam l mt yu t quyt nh s thnh bi ca cng cuc cch mng x hi ti Vit Nam. i vi o Pht, khng c ci g c th c gi l a vc thun ty tn gio. Nu ngh rng a vc thun ty tn gio l s cng l, sm hi v tng kinh tc l khng hiu g ht v o Pht. o Pht m rt vo ci v c y th khng cn l o Pht na m ch cn l mt hnh thc l bi. Cng vic hin l cng vic chung: nh chnh tr phi ngi li vi nh lnh o tn gio m lun, thit lp k hoch xy dng, thy rng mnh khng th thnh cng nu khng c s tham d xy dng ca cc tn gio v cng tm bit cc tn gio c th v phi ng gp nhng g vi t cch tn gio ca mnh. Cc tn gio, trong hin tnh ca t nc, l yu t duy tr v bi p x hi tnh ca dn tc. Mi k hoch nu khng th thc hin bng s p bc c ti th ch c th thc hin bng mt s on kt. M cht liu ca s on kt y trong trng hp chng ta hin nay l l tng tn gio. Cho nn mt s phn cng hp tc gia nh chnh tr v nh tn gio khng ch l mt s hp l m cn l mt s tt yu. Trong mc ch phng s dn tc v nhn loi v trn nhn thc thc nghim v nhng d kin x hi, cc tn gio s d dng thc hin c vn phn cng hp tc vi nhau v vi chnh quyn. Tn gio s phi gnh vc nhng g m chnh
- 120 -

o Pht hin i ha

quyn khng sc gnh vc, bi v quyn bnh khng phi l mt chic a php vn nng m ai c n trong tay th c th thc hin c bt c iu g mnh m c. C th ni rng trong hin tnh t nc khng c s ng gp ca cc tn gio th chnh quyn cng khng th lm c g ng k. bnh vc cho nn kinh t t bn, ngi ta thng ni rng nu khng c t do kinh doanh th khng th c s hng say trong cng vic sinh li, u t, sn xut, v v vy, t li l yu t kch thch kh nng v ch kinh t rt cn thit cho mt x hi ng tin bc trn ng pht trin kinh t. L d nhin l ta khng chp nhn mt nn kinh t ch huy c ti nhng ta cng phi cng nhn rng t li trong khi kch thch ch kinh t ca con ngi cng l ngun gc ca tham vng tn c v chia r. Khng phi c ti v tham vng l nhng sc mnh duy nht trn cuc i. Chng ta phi nh rng sc mnh do tnh thng v do l tng tn gio cng l nhng sc mnh lay thnh chuyn ni v chng bm vo nim tin m con ngi cn c ch ng dy i ph vi c ti v tham vng. o Pht tin ni kh nng tnh thng v ch dit kh ca con ngi. Ngi Pht t phi cng quyt t co nhng kh au, nhng bt cng, c cc, lm than ca x hi, t co nhng tr di gt v m hoc lng ngi, ni tm li, phi lm cho mnh v mi ngi c thc thm thit v Nht Kh . Bng gio dc hc ng, bng vn hc, ngh thut v bng mi phng tin khc c th c, Gio hi khai th cho mi ngi thy thc cht au kh ca cuc i lm pht sinh nim xt xa thng cm, ch v l tng phng s. Tri tc vn khng phi l mt gio l khuyn khch s t mn t nguyn vi nhng g t i mnh c m chnh l mt thi biu
- 121 -

o Pht hin i ha

l s thao thc ca mnh i vi kh au chung ca dn tc v nhn loi. Chnh v thng cm vi ni kh au y m ngi Pht t chn chnh khng an tm thu gp ring cho mnh nhng ti li nhng tin nghi m mnh c th c v c quyn thu gp. Chnh v thng cm vi ni kh au y m ngi Pht t qun bt mnh i v ngh n ngi, cho rng nhng iu kin vt cht ca mnh ang c l c th tm cho mnh ri, m c th gi tm lc lo cho k khc. Chnh nh t nguyn tri tc nh vy m ngi Pht t c th hn ch c s tiu th nhng xa x phm v c th tnh nguyn tham d vo nhng k hoch cn i hi mt t hy sinh, mt t tht lng bp bng v mt t s hn ch hng th. Cho nn ni rng tri tc lm t lit ch kinh t l mt iu lm ln. C thm vi mu rung cy cy, c thm mt t lnh, c thm mt chic xe hi, iu khng c g tri chng vi gio l o Pht c. o Pht khng bt ai phi tri tc c ngho kh mi, cng khng cm ai mua sm nhng thc ni trn tr khi phng tin t n nhng thc y l nhng phng tin bt chnh. o Pht ch nhc rng trong lc ngi khc ang thiu thn c cc m mnh ch bit lo cho s sung sng ring t ca mnh th l mnh c tnh bt mt bt tai trc S Tht Th Nht. Tri tc do l tri tc cho mnh c th hy sinh m phng s cho ngi. ch kinh t nu c nui dng bng t li th s a n nhng hu qu khng tt p v phng din o c lun l. Bit bao nhiu hp tc x tht bi - m hp tc x chnh l mt phng tin thn diu t ti nhng tin b kinh t - l v dc vng v c t li c nhn. Nu ch kinh t m c pht sinh v nui dng bng lng xt thng v l tng phng s chung th s trnh c nhng t hi .
- 122 -

o Pht hin i ha

V do cuc cch mng kinh t cn c dn u bng c mt cuc cch mng t tng: tnh thng v l tng phi n thay th cho c ti v c t li dn o cho tin b x hi. S on kt di lu s da trn cn bn nhn thc thc nghim, trn l tng, trn tnh thng m khng phi da trn s h tng li dng. o Pht dy ngi Pht t rng v tnh thng, v l tng, con ngi c th chp nhn c s gian kh, v do vi tinh thn t nguyn ngi Pht t c th chp nhn nhng k hoch i hi mnh mt t hy sinh v kh hnh. Cng nh cu hc tr phi bit t khp vo nhng k lut no c th hon tt chng trnh n sch, ngi Pht t t nguyn tham d vo nhng k hoch phn chiu c l tng mnh m khng c cm gic rng mnh b bt buc. Ch c vi tm trng vi thi chng ta mi c th vt ra khi giai on kh khn ny ca lch s dn tc m thi. Chng ta hy th xt li vn qua kha cnh nhu yu kinh t. Ngy nhn loi cn trong bui s khai, nhu yu kinh t ch l nhng g ht sc n gin: n ly no, mc ly m. Dn dn cc nhu yu y bin thnh phin tp: n khng nhng phi no m cn phi ngon na, mc khng nhng phi m m cn phi p na. V v ci ngon v ci p khng bit ti u l ht gii hn cho nn nhu yu cng ngy cng tng v s c gng tha mn nhng nhu yu y cng tng. Ci ngon v ci p cng ty thuc tng trng hp. Nhng thc n sang trng khng chc l nhng thc n ngon. Nhng chic o sang trng cha phi l nhng chic o p. Mt ngi c lm vic tay chn, c b my tiu ha tt th n thc n m bc cng thy ngon. Nu khng quan tm n nhng iu y m c i tm s
- 123 -

o Pht hin i ha

tha mn nhng nhu yu cm gic cng ngy cng phc tp cng kh khn th ta s t to cho ta mt s thm kht thng xuyn khng bao gi c th tha mn c. Dc vng khng c bin gii v ci kht khao ca dc vng khng bao gi c tha mn c. Kinh Pht ni rng con ngi mun c tha mn yn n bng dc vng th cng ging nh kht nc m c tm ru ung, cng ung th cng kht. Tiu chun tri tc c l cn c i chiu vi tiu chun bo v s sng: nhng nhu yu cn bn ca con ngi t nht phi thit lp trn cn bn nhng g bo m c sc khe v s an lc ca con ngi, v thn th cng nh v tinh thn n th no, mc th no gi gn c sc khe ca thn th v ca tm hn, l tiu chun quy nh nhng nhu yu cn bn. Ta c th ni chc rng nhng nhu yu cn bn ny l nhng nhu yu chnh ng v tt yu. Cn nhng nhu yu ti sau cc nhu yu cn bn y c chnh ng hay khng, l ty theo trng hp. Nhng sn phm kinh t no gip cho ta bt c sc lao ng nng nhc, cung cp cho ta thm tin nghi, sung sng m khng tp cho ta tnh li bing, li, khng tn ph sc khe v s an lc ca tm hn ta th ta cng c th gi l nhng nhu yu chnh ng. Trong tinh thn tri tc, c nhin ngi Pht t c th hn ch bt s tiu th nhng sn phm nhm tha mn nhng nhu yu ti sau cc nhu yu cn bn (v hn ch nh th m c th c thm iu kin tham d vo k hoch pht trin kinh t chung), nhng ngi Pht t cng cng quyt bi tr nhng sn phm tp cho mnh tnh li bing, li v tn ph sc khe tinh thn cng nh th cht ca mnh.
- 124 -

o Pht hin i ha

Thuc phin, ru mnh, phim nh sch bo m nhc khiu dm chng hn, l nhng sn phm thuc loi tn ph sc khe tinh thn v vt cht. Mt x hi mun tin ti trn con ng thc hin cng bnh x hi nh x hi ta phi cng quyt to cho mnh mt sc khe tinh thn v vt cht, nhng iu kin khc kh ti thiu thc hin mt chng trnh. Vi s ng h trit ca cc tn gio, quc hi c th ban hnh nhng o lut lin h n s sn xut, nhp cng v tiu th tt c nhng sn phm c cng dng to nn s li bing v s ph sn ca sc kho th cht cng nh tinh thn. Mt dn tc trong lc nguy vong mun ng dy t cng phi bit t mnh t quy lut kh hnh cho mnh, iu trong chng ta khng ai l khng trng thy. Khng th va mun thc hin nhng tin b kinh t vt bc va mun tha mn nhng nhu yu khng chnh ng. Nhn thc c thc trng kh au, ta khng th ngi yn cho nhng ngi c cc cng ngy cng xa cch vi gii giu c ch bit mi ngy mi tm cch tng thm nhng nhu yu mi m c nhng khoi lc mi. Ngh thut qung co i st vi s kinh doanh sn xut, v trong rt nhiu trng hp nhm n s kch thch dc vng, to ra nhng nhu yu kinh t mi cng ngy cng phin tp v m nh c gii tiu th. Qung co qu li dng phn dc vng trong con ngi v cn phi c quc hi t thnh vn . Dn tc ta mun thc hin cch mng x hi th phi thc s c mt o c cch mng. Khng ai khng bit rng mt k hoch ln ch c th c thc hin bng rt nhiu thin ch v mt t kh hnh - th kh hnh c cng dng lnh mnh ha np sng dn tc - k hoch phi nhm v hng sn xut nhng g p ng vi nhng nhu yu cn bn v lnh mnh
- 125 -

o Pht hin i ha

nht trc . Vn ling s c dn vo cng vic nghin cu nhng chng trnh thc hin c tnh cch khoa hc v di lu, o to chuyn vin, trang b my mc v.v . . . thay v u t sn xut nhng xa x phm. Gio hi c th c nh hng rt ln trn vn kinh doanh sn xut ca t nhn bng cch hng ng mt ng li gio dc qun chng thc hin o c trong phm vi tiu th sn phm kinh t. Trong khi y mt chnh quyn lnh mnh, c s ng h ca Gio hi, s nh thu rt nng vo nhng sn phm xa x ngn chn chng li, p dng quyn bnh php tr ngn nga s lm dng, s ln p, s gian thng v s thao tng th trng. Gio hi c th, bng mi hnh thi hot ng ca c tr, gio ha v khuyn co nhng c nhn no trong Gio hi ch ngh n t li m i ngc li vi quyn li ca i a s qun chng, lm giu trn m hi nc mt ca ngi ngho. Nu nhng bin php c ha khng thnh, chnh quyn c th nhn danh o c cch mng m p dng bin php trng dng hoc trut hu, hoc nht phn hoc a phn t sn ca ng s hnh ng y s c xem nh l bin php thch hp vi nim lin i trch nhim v nhng kh au ca dn tc v do c ngi Pht t v Gio hi Pht gio ng h. C nhin chnh quyn phi l mt chnh quyn trong sch, v t, v Gio hi ch c th ng h nhng hnh ng php tr cng rn khi Gio hi bit chc rng chnh quyn l trong sch v v t. Gio hi khng ng ra u t kinh doanh, nhng Gio hi phi bit ng h v xy dng cho nhng ngnh kinh doanh no ph hp vi tnh trng kinh t dn tc hn ht v cng phi bit phn i nhng s lm giu trng trn, nhng ngnh sn xut nhm ti s nh thc dy nhng li bing v dc vng
- 126 -

o Pht hin i ha

ca con ngi. ng v phng din chnh tr, Gio hi khng ng ra tham chnh nhng Gio hi phi bit ng h xy dng cho mt chnh ph lnh mnh bit thun theo c vng thc s ca i chng, v cng phi bit phn i nhng chnh ph tham nhng, t lu. Khi c mt chnh ph tin cy, cc Gio hi cng nh qun chng s ng h cho chnh ph trong vic thc thi cc k hoch kinh t kh hp vi tnh trng v nguyn vng qun chng, v trong cng vic ng ra u t kinh doanh trong nhng ngnh then cht nht ca nn kinh t quc gia. Thc ra trong tnh trng x hi ta, nu c mt chnh quyn tt c cc tn gio ng h, th vic hn ch hoc cm on nhng kinh doanh ca t nhn l mt vic cn c thc hin. C nh th th k hoch kinh t mi c cht ch. Nu mt k hoch kinh t chng t trc mt mi ngi l mt k hoch thit thc kh c v kh hnh th cn c thc hin mt cch nghim chnh v cht ch. Nh th ngha l, sau khi nhn nh v tha nhn k hoch y, ngi dn phi thc s tham d v do chnh quyn c th ng vin qun chng thc hin k hoch m khng cn s mang ting ch huy hay c ti. Gio hi c th ng gp phn ng h tinh thn ti a ca mnh. Tuy nhin d k hoch c cht ch; d tnh trng c i hi hy sinh v gian kh, con ngi phng s dn tc trong phm vi kinh t phi c mi mi cn l mt con ngi, phi c i x nh mt con ngi m khng phi l mt bnh xe, mt cng c hay mt con vt sn xut. Con ngi phi phng s bng c thng minh v tri tim bit thng yu ca mnh ch khng phi ch bng sc lao ng ca mnh. Con ngi phi c t do pht biu kin, phi c nhng quyn hn cho mt con ngi c th l mt con ngi. Nhng gung my ln
- 127 -

o Pht hin i ha

my nh u l v tri c, khng l g ta thot ra mt gung my ln ln vo cht trong mt gung my nh. Cng tc lao ng d tr c hay chn tay cng phi c phn phi th no bo v c con ngi. Mt ngi th my lm lun tm ting ng h trong xng my, khng c dp dng tr c, ch cn lm nhng c ng tay chn cho u v cho kp: ngi th my y qu thc ang l mt chic my, lu ngy s tr nn mt mi, m ngi. Mt ngy kia nu khng sc khe, anh c th b sa thi bi v khng theo kp vi nhp ca my. Mt ngi ch bit c lao ng tr c cng c th tr nn bc nhc, m yu, ho hen. Ti sao mt gio s li khng th lm vic ba ting mi ngy ngoi vn cho cng tc tr c v chn tay c thng bng, v ti sao ngi th my khng th ch lm vic bn gi ng h mi ngy bn cnh ci my, cn bn gi cn li th lm vic mt ni khc? nh l gii phng con ngi, ta phi thc hin cng cuc pht trin kinh t, nhng khng nn v cng vic pht trin kinh t m ta li git con ngi bng nhng gung my. Mt ch ngha c ti l mt gung my ln, m tnh cch phi nhn bn ca ch ngha c kh hp l ha cng li l mt th c ti ng s. Trong tnh trng hin thi ca t nc o Pht c th ng gp mt cch ng k cho cng vic thc hin cng bnh x hi, bi v Gio hi Pht gio hm cha trong t thn rt nhiu tim lc xy dng trn y x hi tnh. y chnh l lc m o Pht phi em tnh thng v t do vo trong cuc i thc hin l tng Pht gio. Nhng g chnh quyn khng lm c hoc cha lm c th Gio hi ng h cho chnh quyn, bng tt c kh nng vn ha v o c ca mnh.
- 128 -

o Pht hin i ha

Nhng g cn thit cp bch m chnh quyn khng lm, Gio hi phi cng quyt ng ra thc hin, c nhin l bng nhng phng tin trong lnh vc tn gio ca mnh. Trong Vin Ha o, mt phng nghin cu v cc vn kinh t v x hi phi c thit lp, vi s tham d ca nhng hc gi, nhng chuyn vin v kinh t v x hi. Cc nh Pht hc s lm vic chung vi cc nh kho cu v chiu ri nh sng Pht hc vo nhng vn nh th, da trn mt nhn thc Pht hc v cc vn kinh t v x hi, Gio hi mi c th c thi r rt i vi cc k hoch kinh t v mi c th quyt nh ng h hay khng ng h mt k hoch c nu ra. Khng c l do g m Gio hi li khng ng h nhng k hoch kh c, kh thi, thit thc v p ng li c c vng ca a s qun chng, nht l qun chng Pht t. Pht gio i vo cuc i th phi hiu bit nhng vn ca cuc i. Gio hi khng th ni rng: "lm sao th lm, min l ng tri vi gio l o Pht l c, Gio hi phi ni rng: "Phi lm nh th ny th mi ph hp vi gio l o Pht". Khng nhng th Gio hi phi c phn ng gp tch cc ca mnh trong cng vic thc hin cng bng x hi - ng gp bng nhng phng tin Gio hi c th c, nhng phng tin phn nh c tinh thn v sinh lc o Pht. Phng nghin cu v cc vn kinh t v x hi s tinh luyn nn nhng k hoch m tng s cng nh c s trong Gio hi c bn phn thc hin v thc hin mt cch c phng php, v bng ng c l tng. t ti mc ch y, cc trng Thanh Nin Phng S X Hi phi c thnh lp cc th ln trong ton quc o to nhng thanh nin thiu n mun em tm lc tr lc
- 129 -

o Pht hin i ha

ca mnh m phng s cho l tng o Pht. Cc thanh nin y s l nhng s gi ca tnh thng v ca s cm thng m o Pht gi n tn nhng no ng xa xi nht ca x s. Nhng thanh nin thiu n hc lc khong t tr ln l c th theo hc cc trng Thanh Nin Phng S X Hi ri. Tt nghip h s c gi i v cc min qu, trc ht l cc vng tng i c an ninh, phng s. Phng nghin cu v cc vn kinh t v x hi c nhin phi c k hoch thc t v phi phn phi b dng cc nam n thanh nin tt nghip y mt cch hp l. C s ti chnh ca Gio hi phi c m mang, bng s ng gp ty tm ca Pht t, nht l cc Pht t giu c, bng s hot ng ca nhng c quan chuyn lo v cc vic kinh ti cho Gio hi, bng s tr cp ca quc gia v bng s gip ca cc nc bn nh Nht Bn, Ty c, v.v... c th i th lng hng ti thiu cho nhng thanh nin tt nghip v ang phng s. C nhin l lm vic cho l tng, ngi thanh nin s khng i hi lng bng phi ng theo tiu chun lng bng quc gia. Chng trnh hc tp s gm nhng mn hc p dng thit thc: x hi hc, tm l hc, chnh tr hc, pht trin cng ng, Pht hc, gio dc, y t, kinh t, v.v. . . Tt c nhng mn u nhm n s trao truyn cho ngi thanh nin nhng kin thc cn bn cn thit nht phng s m khng phi l nhng mn hc c tnh cch bc hc. Trong thi hn hc tp, vn thc tp c xem l rt quan trng, nht l v cc mn gio dc, y t, kinh t. Mn Pht hc c xem nh l trao truyn nhng nguyn l cn bn ca mt ch ngha x hi Pht gio. Cc nam n thanh nin s tm hiu v trit hc hnh ng ca o Pht c th thc s em o Pht vo cuc i bng
- 130 -

o Pht hin i ha

nhng phng tin gio dc, y t v kinh t. H phi hc v thc tp i ng, ng s, li hnh; h phi thc tp nhn thc bng t diu . H phi tp ti ci, tp nhn ni, tp tham thin. Nhng iu quyt nh s thnh cng ca h. Chng ta ai cng tng gp nhng cn b hoc y t hoc gio dc hoc kinh t vi nt mt nhn nh kh thng. S d nh vy l ti h thiu l tng, thiu nhn ni. Chc l ban u h cng c thin ch y, nhng sau khi tip xc hng ngy vi nhng bc dc, li dng v kh khn trong mt thi gian kh lu, thin ch y b ph sn. Thng yu c ngi ngho qu thc khng phi d nh ngi tr tui tng. Rt nhiu khi v ngho m ngi ta phi kh khn, phi bit la di, phi bit li dng. Nhiu khi v ngho m tr thnh cc cn, thiu l ngha. Mt ngi thanh nin hc v c hun luyn, thc tp th c th thng yu h d dng hn v khng v nhng kh khn bc dc m chn nn. Nhng thanh nin ny s v trng sau mi su thng phng s tu nghip v trao i kinh nghim; trong thi gian y cn phc trnh li tt c nhng g thy nghe v nhn nh phng nghin cu c th c thm d kin m ci tin chng trnh phng s chung. Do k hoch s cng ngy cng st vi thc ti v nh tnh cch a phng c tn trng trong k sch chung. Chng trnh hc tp s c hai: chng trnh on k v chng trnh bnh thng. Trong chng trnh on k ngi thanh nin s hc theo a nhim, ngha l phi hc c ba ngnh kinh t, y t v gio dc c th lm vo trng hp no cng c th phng s c. Chng trnh ny, trong giai on hin thi, ch nn thu li trong mt nm. Tt nghip, ngi thanh nin c mt kin thc thc tin v cc hot ng kinh t, y t v
- 131 -

o Pht hin i ha

gio dc hng thn. Anh c th dy ti trng tiu hc theo phng php v tiu chun c hun luyn, hoc anh c th lm nhng cng vic ph thng thuc phm vi y t v v sinh, hoc anh c th gip dn lng v cc vn v kinh t nh vn gip kin m cc hp tc x sn xut tiu th, ph bin nhng phng php mi v canh tc, chn nui v.v... Sau mt thi gian phng s anh cng c th tr v hc chng trnh bnh thng vi cc bn khc. Chng trnh ny th n nhim, ngha l ch i chuyn mn v mt trong ba ngnh hot ng x hi m thi, hoc gio dc, hoc kinh t, hoc y t. Kin thc chuyn mn v th s su sc hn, vng chi hn v o , nng lc phng s s to tt hn. Mi thng trc y chng ti cng vi mt s thanh nin khi u lm vi "lng th nghim" theo phng thc phng s vi tinh thn thun ty Pht hc v thu thp c nhiu kt qu p, xng ng vi nim c mong. Chng ti chn nhng xm qu sng bng nng nghip v ng nghip v gi nhng a im th nghim y l "lng". Phng chm ca chng ti l phng s vi tinh thn o Pht m khng phi l vi danh ngha o Pht. Khng ai v lng m t xng l Pht t c. Hm u th c hai ngi tr tui v, n mc ht sc n gin, ly c hi thm lm quen vi tr con trong lng. Khi hai ngi ti thm "lng" ln th ba th ng mun tm ch li vi ba thng hc n, ko Si Gn cht chi, nng ny v n o qu, trong khi k thi n gn. Hai ngi thu c mt ci chi nh rt ngho nn mi thng tr mt trm bc, v dn sch v v hc. Bui chiu vi ba tr em thy l n chi. Hi thm v cc em, gii cho cc em v mt bi ton trng, ct mng tay cho cc em, tp cho cc em ht vi cu
- 132 -

o Pht hin i ha

ht: nhng vic lm nh b chim c tnh cm cc em ht sc mau chng. Vi ngy sau cc em b n ng o, v tun sau th c lng u bit n hai cu con trai d thng va v li tr hc trong lng. Cc em m mn th cha m cc em cng s mn theo: em no cng mun mi hai anh v chi. Trong tun th ba, sau khi n thm cc xm, hai ngi bit c kh r rt v sinh hot trong lng: ngi ln tr em trong lng thng hay au m v cc bnh g; mi thng th trung bnh c mt hay hai em b cht v bnh i sng; dn lng sng v ngh g v gp nhng tr ngi no; chng bao nhiu tr em khng c i hc; ngi ln ung ru v say sa nh th no; v.v . . . Mt cn nh trong xm lp tc c thu lm trng hc ngho cho cc em n tui hay qu tui m khng c i hc. Mt t thuc nh c k trong gian phng ca hai ngi chn ng nhng bnh tt tm thng c th lm cho tr con cht nh bnh i chy, bnh cm cm, v.v... Mt sinh vin y khoa nm th su v lng mi tun hai ln khm bnh cho thuc. Trong thng th ba, nh s ng h ca dn lng v "nhng ngi bn ca lng" cn nh thu tr thnh mt np trng sng sa c ba lp, v t thuc tr thnh mt trm y t, hot ng hu hiu trm ln hn trm a phng vn thiu thn rt nhiu t thc phn s n phng tin v c tin ca qun chng. Trng hc bin thnh trung tm vn ha ca lng, v gio vin cng nh hc sinh c bn phn pht ng nhng phong tro bi tr cc ng rc, bi tr bnh au mt ht, t chc hc tp quc ng v y t v sinh cho trng nin v dn lng. Mt sinh vin nng lm sc v lng hng tun v ch dn phng php mi nui g, cht nm rm, ghp cy mng
- 133 -

o Pht hin i ha

cu trn gc cy bnh bt. Mt anh sinh vin Lut v lng mi tun v gip dn lng v cc vn giy t t ai, giy t khai sinh cho cc em hc sinh, v trnh by d n thnh lp cc hp tc x. Giai on th nht giai on cng tc vi dn lng cung cp gio dc v y t ti thiu c thc hin trong vng vi thng v gy c nim tin tnh thng gia ngi lng vi nhau cng nh gia ngi lng vi nhng ngi "bn ca lng". Giai on th hai l giai on c gng gip ngi dn trong lng nng cao mc sng kinh t, trong khi em gio dc t hc ng ra n dn lng - nhng iu cn bit v php lut, y t, canh tc mi, v.v . . . c ging by trong nhng khung cnh gp g n s, thn mt, bng nhng li l ht sc n gin. n giai on th hai ny mi tnh gia ngi lng v nhng ngi bn ca lng thm su lm ri. Giai on th ba l giai on gii quyt nhng c cc ca mt s nh cc gia nh ngho kh nht trong lng trn tinh thn lin i trch nhim. Trong mt khung cnh c ci thin r rt, trong mt nim tin yu, nhng ngi trong lng khng cn c th lm ng m khng tm cch gii quyt chung gip cho my gia nh kia mt vi phng tin h c th thot ra khi cnh tng qun hin ti. S ng gp v hy sinh ca nhng ngi dn lng gip ngi c cc khng c thc hin bng s e da hay p buc m l bng ng c tnh thng v thc trch nhim. Acharya Vinoba n theo phng php ku gi tnh thng lm cm ng nhng ngi giu, khin h ly bt rung t gip cho ngi ngho canh tc v sinh sng. Vinoba i b hng chc ngn cy s, t min ny sang min khc, tm ti cc a ch v ni tng t nh sau: "ng b c
- 134 -

o Pht hin i ha

nm ngi con. Xin ng b xem ti nh l ngi con th su ca ng b v chia rung t cho ti. Ti nhn danh nhng ngi c cc khng c tc t no xin phn t y". C nhiu a ch cm ng hng ng v tng cho t chc Sarvodaya y rung t c khi nm ba mu, c khi hng ngn mu hay hng chc ngn mu. Phong tro c gi l phong tro Bhudan (tng t). Sau ny chuyn sang giai on t chc nhng lng mi tin b, ging nhng nc cng ha b nh trong mi sinh hot x hi c t chc theo hnh thc mi hng dn bng tnh thng v s hp tc cng ng. Nhiu thn xm t nguyn bin thnh nhng lng mi nh th v v vy c danh t Gramdan. C nhng a ch khng p ng li li cu xin ca Vinoba nhng Vinoba vn kin nhn trong nim tin rng mt ngy mai tri tim h s rung ng. Vinoba khng mun dng p lc ca d lun qun chng v do nht nh khng nhn tc t no ca nhng ngi cho mt cch bt c d . ng ni rng vic thc hin tng t a ti hai kt qu p: ngi ngho c t cy cy v ngi giu tip nhn mt s thay i trong tri tim. iu th hai Vinoba cho l cn quan trng hn iu th nht. Ti sao mt cuc cch mng chnh tr c th thc hin bng phng php bt bo ng (bt hi, ahimsa) m mt cuc cch mng kinh t li khng? Hin nay c ti vo khong hai ngn lng c mi c c trong phong tro Gramdan v Ty phng ni nhiu n cng vic ca Vinoba. Vic lm ca ng c cn c trn nim tin c th lm cm ng c con ngi. V trong mt x hi phn tn nh x hi n (bao nhiu l khuynh hng tn gio, giai cp) mt thn mt mnh khi xng thi hnh m c th lm c tng y vic th k ra l mt thnh cng rt ln.
- 135 -

o Pht hin i ha

Khng c l do g m Gio hi Vit Nam, mt gio hi ng o v c c s ti mt ni, li c tnh cch thun nht hn c Gio hi Pht Gio cc nc m khng th t ti thnh cng rc r trong vic lp bt i s chnh lch v ti sn trong x hi. Gio hi Pht gio Vit Nam c c hi v iu kin mt ngn ln nhiu hn Vinoba lm cng vic y. Vinoba s d vp phi nhiu kh khn l v khng ngh n s chun b c tin v nim thng cm, nhng yu t cn thit ca tm l to tnh thng v s pht tm t nguyn. Trong phong tro lm Lng ca o Pht, cc thanh nin tt nghip Trng Phng S X Hi s khng t ngt thc hin ngay giai on th ba nh Vinoba lm u - tc l giai on gii quyt vn ca nhng gia nh kh au thiu thn nht trong lng trong tinh thn lin i trch nhim v nhng c cc ca hin hu. Mi ti m i ngay vo vic xin t hay xin s gip ca nhng ngi giu c th qu l t ngt thc. Phi sng, phi hot ng ti ch, phi hy sinh tn tuy trong giai on th nht (cung cp gio dc y t ti thiu) v giai on th hai (ci thin v nng cao mc sng kinh t, vn ha) chng minh s c mt ca tnh thng chn thnh v ca thin ch chn thc, lm rung ng tri tim ca mi ngi v ly c nim tin ca mi ngi trc khi cp n vn trn trch nhim v nhng hin tng c cc trong lng trong xm. Dn Vit Nam chng ta sng qu lu trong s ha hn la gt v trong khng kh chin tranh nn by gi thiu nim tin v mi iu tt p c th thc hin. By gi hiu qu ca nhng bi thuyt php khng cn ng k na. By gi phi hnh ng, hnh ng chng t rng tnh thng v thin ch l nhng g c thc ch khng phi ch l nhng danh t ha
- 136 -

o Pht hin i ha

m ch c vn chng v u mi cht li. Ni mt cch khc, Gio hi phi thc hin bi thuyt php cao hn ht trong cc bi thuyt php, l bi thuyt php bng hnh ng hnh ng thc hin v chng t s c mt ca T, ca Bi, ca Tr, ca Dng. M nh vy, lp thanh nin phi mang o Pht i vo cuc i, cc nh lnh o Pht gio phi chu trch nhim ht sc ln lao v giai on ny ca lch s o Pht. Lp thanh nin v tr thc Pht t ang nhn vo Gio hi, sn sng hng ng tham d k hoch phng s ca Gio hi. t ra cng l c hng chc ngn thanh nin nam n s tnh nguyn tham d cuc cch mng x hi bt bo ng, cuc cch mng x hi bng tnh thng v thin ch. Nim tin ca thanh nin i vi o Pht ang cn - cc nh lnh o Pht gio khng c quyn lm tiu hao cht liu qu gi . Cng vic i hi rt nhiu n lc cp lnh o. K hoch phi l mt k hoch chung cho ton quc nhng ty theo a phng m c s gia gim c kh c v ng i ngc li nhng i hi ca ngi dn a phng. V cc tn gio chnh thc lm vic x hi nn ngn sch quc gia phi dnh nhng khon c bit ng k ph cp vi s d kin sng sut ca c quan hnh php quc gia trong qu trnh thc hin. Tnh trng chng ta nht nh l khng bi thm: nc ta l mt nc di do v ti nguyn cn bn - cao nguyn, rng v bin li l nhng ngun li tc bt tuyt v di do. Gio hi, trong tinh thn Qun Th m (nghe ngng ting ku thng ca cuc i) v tinh thn ng s, phi t n s hiu bit mi ngy mi tng tn v tnh trng v kh nng c bit v kinh t ca tng vng, tng a phng, tng tnh. Nh th chng trnh ton quc l mt chng trnh gm c nhiu chng trnh
- 137 -

o Pht hin i ha

nh hp li, to nn mt ha iu dn ti s pht trin cng ng. C bn mi tnh chng hn s c bn mi chng trnh st vi a phng v nh th k hoch ln s khng vng vo nhng kh khn a phng m li c hoan nghnh bi tt c cc a phng na. C nhiu kh khn ch i cc nam n thanh nin tnh nguyn lm bn ca nng thn, ca lng. Ngi ta nghi ng nhiu ri, chia r qu ri. Chin tranh cn ngn v tn ph. Ngi dn qu li c quan nim rng chnh quyn th vn nng, mun lm g cng c, mun lm g ch quc li dn cng c, ch v h khng mun lm y thi. Ngi dn qu ch i chnh quyn m khng t ng ng ln xy dng. M nu c ngi cn b ca chnh quyn v th cng b nghi ng. M nghi ng lm khi cng ng. Cn b v lm vic theo kiu tc trch, vic quan, thiu l tng, thiu thng yu. Cn mt tr lc ln na l h qu tin kinh nghim c truyn, y t cng nh kinh t. H khng d dng chp nhn thuc Ty (chng ti c gp mt b m tr sp sinh chu b th hai, nht quyt khng chu ung thuc Ty v lo s cho a con trong bng), khng sn sng chp nhn k thut canh tc v chn nui mi. Phi kin nhn v khim nhng lm mi c th chinh phc c h. Trong su thng u tin, Gio hi c th gi cc "thanh nin dng lng" v lm vic trong mt s chng nm su mi lng trn ton quc sau khi c k hoch cn thn. t nht phi c nm ngi cho mi lng v nhng ngi ny thng tr trong lng, n gin nh mi ngi. Trong vic lm quen, tm hiu, thng k, thit lp k hoch lm lng, nhng ngi thanh nin y t ra gin d, khng quan trng, t xem l
- 138 -

o Pht hin i ha

con chu ca lng. Mi a phng c nhng sc thi v nhng vn c bit, v vy vn hc hi v thc trng a phng rt l quan trng. Nu c thy g kh khn, h phi nh n nhng chuyn vin trung ng. C quan trung ng s theo di ht sc t m nhng bn tng thut v bo co gip h trong cng vic gii quyt nhng vn kh khn vt qu kh nng h. Nhng lng nh th mt khi c hon thnh s a v trung ng mt kho kinh nghim phong ph, v do , trong t th hai, phong tro s trnh c nhng li lm v thc hin c d ng hn trc. thn qu Vit Nam ni no m khng c cha. Gio hi s gi thng bch v cc v tr tr a phng gip bng mi cch cho nhng thanh nin phng s x hi. Vi tim lc hin c, o Pht Vit Nam c th hon thnh nhim v cch mng x hi bng tnh thng v ch nguyn. Trong vng nm nm chc chn x hi Vit Nam s mang mt b mt mi, s trn y nhng sinh lc mi. Chng ta mong rng iu s c thc hin v nhng ngi Pht t mun thc s lm sng dy sinh kh o Pht phi ng dy cng quyt thc hin nu khng mun cho o Pht tr thnh nhng h s c nt v dnh bi. Nhng liu Gio hi c th thc hin nhng g c mun khng nu khng c mt chnh quyn bit tn thnh cng vic ca Gio hi m ch lun lun mun gy kh d cho Gio hi? C phi vn tin quyt l dn lc lng vo vic vn ng cho c mt chnh quyn tt hay khng? V nh th c phi l nn bt u bng chnh tr hay khng? Nhng nghi vn y trc sau g cng phi c gii p. c Tng Thng dy: ngi Pht t cng phi bit tn thnh nhng chnh sch tt v phn
- 139 -

o Pht hin i ha

i nhng chnh sch khng tt. iu tht l d nhin ri. Gio hi Pht gio Vit Nam l mt tp on nhn dn c c kt bng l tng o Pht, mt truyn thng qun chng, mt yu t quan trng trong x hi tnh ca dn tc Vit Nam. Vy th s phn i hay tn thnh ca Gio hi - trn cng v tn gio - c th c mt gi tr quyt nh ng k. Nhng m phn i hay tn thnh khng . Cn xy dng na. M phng php xy dng hay nht l ch by con ng ca dn tc mt cch r rt theo quan im Pht gio. Khng th ch ni: chnh sch ny khng tt, m phi ni: chnh sch ny mi tt v ta hy lm theo. M chnh sch ny l chnh sch no? Chnh l con ng sng, chnh l l thuyt, chnh l phng chm v k hoch thc tin thc hin gii phng dn tc. Nhng iu khng th m h. Nhng iu phi c kt tinh bng tm no, bng kh au, bng mu v nc mt, bng cng phu tu tp, qun c v tinh luyn. o Pht c mt trong cuc i khng c ngha l Gio hi c th ng ra u t kinh doanh nh mt nh t bn - v phng din kinh t - hoc ng ra vn ng a ngi vo quc hi lp php v chnh quyn hnh php - v phng din chnh tr - Thc ra khi o Pht m cn phi hin tn di hnh thc mt Gio hi (bi v o Pht c th hin tn mi ni, di cy bt ha s, trn chic a ca nhc s, trong ti th ca thi s, u li cy ca nng phu...). Chng ti xin nhc li, khi o Pht m cn phi hin tn di hnh thc mt Gio hi (hi tn gio) trong nhiu gio hi trn th gii, th gii lnh o tn gio khng th tham d vo chnh tr. Khng phi v tham d vo chnh tr th s b hoen u. Lm khi khng tham d chnh tr m vn hoen nh thng. Vi li chnh tr khng
- 140 -

o Pht hin i ha

phi l mt ci g hoen . Nhng m ni n chnh tr, ngi ta hay ngh n uy quyn th lc, m uy quyn th lc cng nh danh li, l nhng g hoen . Cho nn trong lc chnh tr cha c c chnh v i chng cn nghi ng ci gi l o c chnh tr th qu thc tn gio m xen vo chnh tr th b nghi ng ngay, mt c tin ca qun chng ngay v nh th d i n s ph sn. C l mt s Pht t c th kt hp nhau thnh mt thc lc chnh tr lc m gi gn v bo v cho chnh quyn ng sai lc vo no n p v gy kh d cho Gio hi trong lc Gio hi thc hin cuc cch mng x hi t bi ca mnh, ch Gio hi khng th bao gi nhn danh Gio hi i vo chnh tr. Gio hi s im lng khi lc lng chnh tr ca nhng ngi Pht t theo ng tinh thn o Pht (cng nh s khng bao gi phn i nhng on th chnh tr no phn chiu c hng v nguyn vng qun chng) v im lng c ngha l h lm vic. Nhng khi lc lng kia m i sai lc, vng vo danh li a v th Gio hi phi ln n ngay, d l lc lng kia c th ng h c Gio hi. Gio hi s khng cn mt s ng h nh th, bi v yn cho h ng h Gio hi s mang ting l li ng tn thnh v ty h hot ng tri vi tinh thn o Pht. Nh th, ngi Pht t c th c mt trong lnh vc chnh tr c thc hin vic bo v xy p cho mt chnh quyn tt p m Gio hi vn gi c tnh cch phi chnh tr ca mnh, tnh cch thc ra khng phi p g nhng cn thit trong cn c ca th k.

- 141 -

o Pht hin i ha

Chng VI NHNG DNG TU TIP HIN Trong chng II, chng ti c dp ni v mc ch ca nhng tng s trong cc tu vin dng Th Nhp: l mc ch chng ng khi m ngun o c v hnh cho cuc i. c th t c mc ch cao c y cc tng s trong dng Th Nhp cn c khung cnh v phng tin thch hp. Phi c nhng iu kin tr tu, tm l v sinh l thch ng, phi cng quyt v chn chn, v t ra cng phi ti tui ba mi mi c th tr nn mt nh tu Th Nhp. Trong hin thi, ta thy s lng nhng tng s c iu kin v ch nh th khng to tt lm. Bn mi nm c gng cng cha a tng gii Vit Nam ra khi danh sch tnh trng suy i. Mc ch chnh l tu chng khng c trng th na, v a s trong tng gii sng v mc ch duy tr v tha mn nhng nhu yu tn ngng cho qun chng v cho chnh mnh. Thc ra o Pht khng phi ch xut hin v mt mc ch , nh chng ta thy. o Pht cn phi lm s mnh xy dng cho s sng, thin ha v m ha s sng. Do ta thy nu khng c mt s ci i, nu khng c mt cng trnh lt xc cho t chc, ni tm li nu khng hin i ha o Pht, th o Pht khng th lm trn c s mnh y. M tm im ca cng trnh hin i ha l
- 142 -

o Pht hin i ha

cch mnh gio ch, vi mc ch gn lc nhng g c v m ca sng to nhng g cn thit m cha c. S trang b cc tu vin Th Nhp v chnh l gio ch v gii xut gia Th Nhp c cng dng gn lc y, trong khi s thnh lp nhng dng tu Tip Hin theo gio ch c hnh thnh cn c trn nn tng tinh thn o Pht chnh l cng cuc sng to nhng g cn thit m cha c. Ta thy cng vic th hai ny phi c thc hin song song vi cng vic th nht, cng vic m chi tit c trnh by trong Chng II ni v nhng tu vin Th Nhp. Trong gio ch mi, s c s hin din ca gii tr thc, thanh nin v vn ngh s trong hng ng nhng ngi c bn phn v trch nhim chnh v vn duy tr v pht trin o Pht. C s hin din ca cc gii y th o Pht mi c th thc s i vo cuc i. Trong mt cuc trng cu kin gii thanh nin tr thc Pht t v vn hin i ha o Pht c thc hin cch y khng lu, hu ht nhng ngi c phng vn u cho bit rng ngi thanh nin tr thc v vn ngh s hin cha c ch ng thc s trong o Pht. Cha c ch ng khng phi l v gii lnh o Pht gio khng mun h c mt ch ng m v gio ch hin thi khng cn kh c vi h na. Chnh nhiu v trong gii tng s, t kheo gii v sa di gii, cng cng nhn rng gio ch khng cn thch hp vi bn thn h. Nhn thc rng gio ch khng cn kh c, nhng khng ai c can m cp n vn chnh l gii lut v cch mnh gio ch c. Trong bn trng cu kin trn, c mt cu hi nh sau: C bao gi anh (hoc ch) c tng xut gia phng s l tng Pht gio khng? Nu c, ti v sao? Nu khng, ti v
- 143 -

o Pht hin i ha

sao? a/ Ti v np sng kh hnh qu ? b/ Ti v np sng y khng ph hp vi iu kin sinh hot l tr tnh cm ca anh (ch)? Trong s ba trm ngi, ch c tm ngi tr li l c. L do: np sng xut gia c iu kin phng s nhiu hn. Cn tt c nhng ngi cn li u tr li khng, v u nu ln l do th hai: v np sng xut gia khng ph hp vi h. Trong s , c nhng ngi khi tr li v mt cu hi lin h n gii xut gia, than phin v hin tng th tc ha ca ngi tng s v i hi cc v tng s phi sng nh nhng bc thnh xut tc. S kin ngi thanh nin yu mn o Pht v mun em tt c kin thc v i sng ca mnh phng s cho o Pht nhng khng thy np sng xut gia hin thi ph hp vi mnh, l mt s kin cn c ch trng. Ngy hm nay khng c h trong hng ng ngi tng s th ngy mai s khng c h trong hng ng nhng ngi lnh o cho Gio hi. i n mt nhn nh r rt v nhng g ta phi thc hin trong phm vi cch mnh gio ch, ta hy nhn li gii xut gia tr tui hin ti. Ngi hc tng c mt trong giai on hin ti ca lch s Gio hi l mt hin tng cn phi nghin cu vi tt c cng phu v thc. H l nhng ngi c nui dng vo khong t nm ti mi lm nm nay trong khng kh ngt ngt ca gii xut gia, lun lun vn ln tm ly mt li thot - li thot vt ti mt gio ch thch hp vi nhng iu kin tr tu v tm l ca h. Gii hc tng l gii tng s tr tui, can m. H thy gio ch hin hu khng thch hp vi h na v h lun lun t ra rng h khng c dng ng ch ca h. Ngi hc tng by gi thc ra khng c ch ng; tuy rng mc chic o nht bnh y v sng vi gii lut y
- 144 -

o Pht hin i ha

nhng h t nhn h nh nhn mt ngi xa l. Chng ti bit l ch c gii hc tng mi thy r nhng iu trn y. Nu trong x hi hin ti, gii thanh nin c cm gic b v lc lng th trong gio ch hin ti, ngi hc tng cng thy b v lc lng v khng nhn ra c chn dung ca chnh mnh. Ngi hc tng cng mang nhng tm trng chung ca ngi thanh nin thi i, nhng au kh hn ngi thanh nin thi i ch ngi hc tng cn mang them mt mc cm - mc cm ca ngi khng c thnh thc vi chnh mnh, bi v ngi hc tng ang t khp hoc ang b khp trong mt gio ch m mnh bit r l khng thch hp vi chnh mnh. Th ai bo h i xut gia lm chi ri thy gio ch khng thch hp? Mi ngi s hi. Tr li cu hi tc l k mt cu chuyn di. Phn ln h vo cha t khi cn nh, trong l do a thch l quan trng hn c. a thch nhng thiu hn nhn thc. H khng bit r ni dung np sng xut gia. Ln ln h th gii sa di, ri t kheo, nhng h khng c bit trc ni dung ca gii lut. Trc khi th gii th hng hi, nhng vi ba nm sau phn ln u nhn ra rng gio ch khng thch hp vi h. C nhng cu b c b thch vo cha , v mn cc thy hoc mn cc ni c. Ln ln h tr thnh hc tng, hay hc ni, du mun hay l khng. Hin tng cng ging nh hin tng to hn ca ta ngy xa. Nhng cu b c b khi ln ln th thy mnh c v hay c chng ri, v khng th no lm khc hn. Tai hi nht l cc iu tp s ti cc cha hi, ngha l nhng cha dng lm tr s cho Gio hi tnh, qun, v.v... Cc iu khng c hc tp theo l li cc tu vin. Ch c hc hai bui cng phu, ri hu h cc thy tr tr, rt nc, mi khch. May mn th c cp sch i
- 145 -

o Pht hin i ha

hc mi ngy mt bui trng tiu hc. Ngoi ra, th gi i cng phu, qut tc, dn dp v b sai vt. Thc khuya, dy sm, kham kh. Ngy ngy (nht l rm, mng mt v cc ngy ch nht) ch iu ch thy nhng ngi n mc p ti cha v rt thch np sng ca ht tr trung ca cc on vin nam n ca t chc Gia nh Pht t. Ch iu khng bit rng khi ti cha th ngi ta b li nh nhng bc dc, gt gng v ngho nn m ch em theo nhng chic o tm tt, nhng nt mt vui ti m thi. Nh cc em thiu nhi nam n trong Gia nh Pht t chng hn. C nhiu em ch t v sung sng, n mc p v ca ht ti vui cha m thi, ch v nh cng n mc xu, lm vic cc nhc, b cha m gt gng v l do trong c l do ngho tng, li bing, ba bi v.v . . . Cho nn ch iu, ch trng thy mt p ca cuc i, c nui o tng rng cuc i l rt p, so vi i sng cc kh trong cha. Thm vo , np sng tu hc khng c chm lo, trng thy nhng phin toi ca t chc, ch iu mt dn c tin. Ln ln, ch mc o nht bnh v chu khun kh ca np sng xut gia, lng vn hoang mang. L tng cng nh tng lai rt l mt m, trong khi hin ti l mt np sng bt c d khng th thot ra c. Ti sao khng thot ra. L do th nht l v ch cn thng o Pht v ngh rng o Pht l mt l tng p nht trn i, ch v cha c s hng dn v t chc hp l nn np sng by gi cha c no thng v l tng y y thi. Ngh nh th, ngi hc tng c ch i, nht l ch i cc bc lnh o Gio hi. Nhng ch mi khng thy g, t mt nm, hai nm, cho n mi nm, mi lm nm. Nhng ngi ch lu qu chn nn, mt c tin - mt c tin ni kh nng ca Gio hi ch khng phi mt c tin ni o
- 146 -

o Pht hin i ha

Pht. Chng ti bit c nhiu hc tng xut sc nhng hin mt c tin. H sng vi chic o nht bnh nhng h l nhng ngi bt c ch, ch i dy hc cho qua ngy. Ra i th h khng mun ra, bi v hoc h bit r rng cuc sng ngoi i cng tm thng khng c g l, hoc h s mang ting l nhng ngi tu na chng l d. y chnh l l do th hai. Phi cng nhn rng ngi hc tng kh au nhiu, v s tht vng khin cho mt s t tr nn ba bi, bt chp lut l v d lun. Li nhng ngi ny khng phi l hon ton do h m l do tt c mi ngi. Nu ai tng theo di ngi hc tng trong hai mi nm nay s cm thng v sc phn u v chu ng ca h. Nhng c s tu hc cho h rt l thiu thn, hn na khng ph hp vi h, khng nhm trc tip n s o to h m li nhm n nhng mc ch khc. Cho nn cc Pht hc ng b trn ngp c s v dn dn th tc ha. S dy d t chc chnh mng, cc v thng ta bn bu trong t chc, ngi hc tng b Pht hc ng tm cch i hc thm cc trng Trung hc t thc. H tht thu i xin ch ch n, ch hc. Lp ny b Pht hc ng, ri n lp kia, bi v bt mn vi chng trnh v np sng bn trong. Do , Pht hc ng ch gm c nhng lp mi do cc cha gi n. Trong sut hai mi nm trng, hc tng ngoi tr i tm ch ti cc cha t c dp hc thm v bit rng vi kin thc m cc Pht hc ng ha cung cp (m chc khng cung cp c) h khng th no thc hin c cuc duy tn o Pht. Cc cha t th ch trng n vic cung cp, t bit nng cho hc tng, gip h n hc. Cho nn cuc i hc tng qu thc l bp bnh v tri ni. C mt thiu s gi vng c tinh thn, hc xong c cp trung hc, hay i hc.
- 147 -

o Pht hin i ha

a s vt vng, tiu xi sc khe v mt dn c tin thin ch ca cc bc lnh o. rt nhiu ln h tp hp li t chc thnh on th nhng b nhn thc nh l mt t chc chng i cho nn h khng c ng h v do khng thnh cng. Tuy sng kh s nh th v b b ri nh th n ni c tin hu nh b ph sn, h t ra rt xng ng trong phong tro bo v chnh php. S hc hnh ca h hin b l d, khng n ni n chn, cha c dng phng s, trong lc vn cha c c quan no do Gio hi t chc nng h v vch cho h thy con ng tng lai ca h. Vo cc tu vin theo kiu mt tu vin Th Nhp nh t trong chng II, th h cha iu kin kin thc tm l v tui tc vo, m h chc chn cng cha ngh n. em kin thc phng s l tng o Pht th h rt c ao: nhng kin thc y h t c u, m nu c mt vi ngi t c th th hi h s phng s theo ng hng no, trong khi chnh h vn thy rng gio ch hin ti khng thch hp cho h v cho hng phng s ca h? Cho nn Gio hi trong cng cuc hin i ha o Pht, mt mt phi to nn gio ch mi thch hp cho ngi thanh nin tr thc thi i h c th em kin thc ca h vo phng s cho l tng o Pht, mt mt lp nhng c s gip cho lp hc tng hc ni by gi t ti nhng kin thc cn thit cho h iu kin chp nhn gio ch mi y. Gio ch mi ny to ra nhng dng tu mi gi l nhng dng tu Tip Hin m sinh hot tm linh, tnh cm, gii lut v l tng s ph hp vi nhng ngi thanh nin tr thc ca thi i.
- 148 -

o Pht hin i ha

Gio ch mi s ng vai tr quyt nh s thnh cng trong vic bo v xy dng v cao gi tr tu chng ca dng tu Th Nhp, ng thi to nn th h nhng ngi tr thc tr tui, hng hi em o Pht i vo cuc i xy dng cuc i bng l tng t bi v t do. Bng cch thnh lp nhng dng tu Tip Hin, mt mt Gio hi vch ra cho ngi thanh nin tng ni hin thi mt hng tin mt np sng ph hp vi tr tu tnh cm h, mt mt a ngi tr thc, vn ngh s v thanh nin vo hng ng nhng ngi c trch nhim trc tip v s tn vong ca l tng o Pht. Khng c nhng tu vin Th Nhp, ngun tu chng s kh cn. Khng c nhng dng Tip Hin, th khng c ngi em o Pht vo cuc i hm nay, v cng s khng c ngi trong tu vin v trong gii lnh o Pht gio ngy mai. Nu trong gio ch mi nhng nh tu Th Nhp l bc thy xut th ca cuc i, xng ng vi a v chng trung tn, th nhng ngi tu trong cc dng Tip Hin l nhng v huynh trng thay mt hng dn cho cuc i v phng din hc tp v thc hnh gio l o Pht. H l nhng ngi Anh, l nhng ngi Ch, thn thit vi cuc i phng s cho cuc i, v do , c mt trong mi sinh hot ca cuc i. Mun gia nhp dng tu Tip Hin, t nht h vt qua trnh t ti v hc tp t ba n bn nm chng trnh B B.S. ca trng Cao ng Pht Hc. Nh th khi tt nghip, kin thc cng nh kinh nghim ca h tm phng s trong mt dng Tip Hin. H s c lm l th gii - gii lut ca h khng phi l gii lut xut th, m l gii lut nhp th. Gii lut y l tm gii - mang tnh cch ca b tt gii,
- 149 -

o Pht hin i ha

biu l tinh thn t bi tr tu ca o Pht, biu l trit hc hnh ng ca o Pht. Gii lut y nh sau: 1 . Khng c th lm thn tng mt ch ngha mt l thuyt no, k c nhng ch ngha v l thuyt Pht gio. Nhng h thng gio l trong o Pht phi c nhn thc nh nhng php mn hng dn m khng l nhng chn l tuyt i. 2. Khng c yn tr rng nhng kin thc mnh hin c l nhng chn l bt di bt dch tr thnh c th v hp hi. Phi lun lun hc hi thi ph chp v ci m n nhn quan im ca k khc Phi sut i l mt ngi tm hc. 3 . Khng c p buc ngi ta theo mnh, bt c bng cch no. Phi tn trng t do ca k khc . 4. Khng c trn trnh kh au, nhm mt trc kh au v nh mt thc v kh au ca s sng. Phi tm ti nhng k kh au. 5 . Khng c t mt trong bn th danh, li, ti, sc lm mc tiu chnh ca i sng mnh. Phi hc hnh tri tc ngh n k khc. 6. Khng c gi tm sn hn v on th. Phi qun t bi tha th cho tt c nhng ngi gy nn tm nim sn hn v on th ca mnh, ngay sau khi tm nim y pht sinh. 7. Khng c ni nhng li c th to nn s bt ha v tan v trong on th. Phi p dng i ng ha gii tt c nhng v bt ha, d ln hay nh.

- 150 -

o Pht hin i ha

8. Khng c ni di mu cu ti li v s knh phc. Khng c ni nhng li gy chia r, cm th; khng c loan truyn nhng tin mnh cha bit l c thc; khng c ph bnh v ln n nhng iu m mnh khng bit chc. Phi ni nhng li chn thc v c gi tr xy dng. 9. Khng c sng mt i sng cch bit qu vi nhng k kh au. Phi sng i tri tc, gin d nhng khng lp d. l0. Khng c li dng o Pht. Phi gi cho o Pht tnh cch thanh cao tuyt i ca l tung i mnh. 11. Khng c sng theo t mnh. Phi chn nhng ngh nghip lng thin, nht l nhng ngh c th gip mnh thc hin c l tng t bi cu kh ca o - Pht. 12. Khng c st hi nhn mng, khng c tn thnh s chm git. Phi tm mi cch c th bo v nhn mng. 13. Khng c ly lm t hu nhng tin bc v ca ci bt hp php. Phi bo v quyn t hu ca k khc nhng phi bit ngn nga nhng k lm giu mt cch bt lng v trn s au kh ca qun chng. 14. Khng c t dm, khng c li dng khng trong sch nhng ngi khc phi. Phi trong sch v phi bit bo v cho s trong sch. Mi bn gii va trnh by l quy ch cho mt i sng o c li hnh m bt c ngi thanh nin tr thc no mun pht tm em trn cuc i mnh phng s cho l tng o Pht cng thy thch hp vi h v sn sng chp nhn.
- 151 -

o Pht hin i ha

Gii 1, 2, 3 v 4 thuc v thi nhn thc ph tr Si M, tiu biu c tinh thn phng khong cao c ca o Pht. Gii 5 v 6 ngn nga Tham Lam, Sn Hn. Su gii y ngn chn v ph tam cn ca nghip (Tham, Sn, Si). Gii 7 v 8 thuc v Khu Nghip, cn bn ca Trung Tn, Thnh Thc v Xy Dng. Gii 9 v 10 v 11 quy nh i sng tri tc, thanh cao v lng thin ca l tng hnh o. Gii 12, 13 v 14 gi gn s trong sch ca Thn Nghip. i sng c quy nh bi mi bn gii y l mt i sng p v trn y tnh cht Pht gio. Khi cc iu kin tui tc (t ra l 21 tui) kin thc (tt nghip c nhn Pht hc) giy chng nhn ca gia nh, ngi thanh nin s c lm l th gii Tip Hin. Mi nm, ngi y s tr v mt tu vin Th Nhp hc hnh v tu tp trong mt thi hn 3 thng c v trang li cht liu tm linh ca mnh, ni mt cch khc hn, tip nhn cht liu o c lm tm linh v trong cc thng cn li th hin l tng o Pht trong cuc i. Nh th, nhng Anh v Ch tu trong cc dng Tip Hin s khng t nh mt mnh trong cuc sng ng s v li hnh. Ty theo kh nng mnh, cc Anh hay cc Ch pht nguyn gia nhp trong cc ngnh hot ng. C dng chuyn lo v gio dc trong cc Anh chuyn v dy hc. C dng chuyn v y t, cc Anh trong dng c th l bc s, y s, dc s, y t hay cn s iu dng. C dng chuyn v kinh t trong cc Anh c th l nhng chuyn vin v kinh t, nhng k s nhng cn s Nng, Lm, Sc hay hp tc x, nhng cn s hng dn vic thnh lp cc lng mi ti vng cao nguyn tr ph. C dng chuyn v vn hc ngh thut trong cc Anh
- 152 -

o Pht hin i ha

c th l tc gia, xut bn gia, m nhc gia, ha gia. C dng chuyn v ging din v c vn gio l trong cc Anh c th l ging s, l tuyn y cho sinh vin, hc sinh, hng o, qun i. C dng chuyn v nghi l v t chc, trong cc Anh c th l ch tr t vin. C dng chuyn v kinh ti, trong cc Anh c th l nhng ngi chuyn to lp ti sn cho Gio hi, c th cung cp s sng cho nhng dng hot ng khc. C nhin l nhng Anh Ch tu trong cc dng Tip Hin s lm vic nh nhng cng chc cho Gio Hi - cng chc theo ngha tht p - v s nhn lng ca gio hi. Trong trng hp cha c phng s trong mt c s ca Gio hi, cc Anh, Ch trong cc dng Tip Hin vn c th lm vic ti cc c s khc, min l mi nm vn c th v c tu vin trong mt ma an c. Sinh hot tm linh v tn gio rt c ch trng. D lm vic u xa xi tn u, nhng Anh Ch tu trong cc dng Tip Hin u phi v c s Tip Hin a phng mi thng hai ln nghe thuyt gii v kim tho. Mi tnh c mt c s Tip Hin nh th. Mi sng ch nht, cc Anh Ch trong cc dng u v sinh hot ti cha no gn nht trong c t ra l mt v ch tr thuc dng Tip Hin. V ny, trong dng chuyn v nghi l s c bn phn lo lng khng nhng cho Pht t a phng m cn cho nhng Anh Ch ca cc dng Tip Hin ng phng s ti a phng na. Thng th cc Anh Ch trong dng Tip Hin c tr trong nhng c x Tip Hin. Trong nhng ngy gi sinh hot tn gio, cc Anh Ch trong dng Tip Hin c l phc c bit ca mnh, di v trang nghim nhng khng phi l Y. Y l dnh ring cho dng Th Nhp. Nhng trong sinh hot thng nht, cc Anh Ch c
- 153 -

o Pht hin i ha

th mc y phc thng nh mi ngi. Trn y phc, bao gi cng c gn mt huy hiu rt nh mu trng mang hai ch Tip Hin v bn tay Pht chuyn php lun. Trong sinh hot thng nht, ngi i nhn ra cc Anh Ch do huy hiu b nh y. Cuc sng ch thc phng s ca nhng ai tu trong cc dng Tip Hin s lm cho mi ngi cm mn, v cc Anh Ch phi lm sao cho ai thy du hiu nh b cng mn thng th mi thnh cng. t ra nh tu Tip Hin cng phi phng s trong nm nm (mi nm v tu vin Th Nhp ba thng tu tp) v cng phi t n s tui ti thiu l ba mi th mi c th xin th gii v vo tu vin Th Nhp. Ch khi no mt Anh hay Ch t hi lng mnh tht k lng v quyt chc mnh phi tu trong dng Th Nhp mi thch hp vi hoi bo mnh, th mi nn tr thnh nh tu Th Nhp. iu ny rt quan h, v cc tu vin tng s xem xt tht k lng trc khi chp nhn. l trng hp th nht. Trong phn ln cc trng hp, cc Anh Ch s sng i sng Tip Hin cho n khi no nhu yu tu hc trong tu vin Th Nhp tr thnh ht sc r rt. H c th sng sut i trong dng tu Tip Hin. l trng hp th hai. Trng hp th ba l trng hp mt Anh hay Ch, cm thy nhu yu kt hn v thnh lp gia nh. iu ny c th l im thc mc ca nhiu ngi,nhng l mt iu hp l. S c thn, mt phng tin phng s, c nhn thc t lu nh mt c hnh, mt iu cao qu. nim cn c chnh li. Sau thi hn nm nm phng s c thn, cc Anh cc Ch c th kt hn lp gia nh m vn c l cc Anh cc
- 154 -

o Pht hin i ha

Ch phng s trong dng Tip Hin. Ngi tu s trong dng Tip Hin c th t mnh tm nguyn nn sng c thn sut i phng s, nhng khng pht nguyn iu ra nh mt iu cam kt c nghi l chng minh. iu ny rt quan trng, bi v do m ngi tu s Tip Hin thy tng lai t do, khng c cnh ca no khp li trc mt mnh. Duy c mt iu l lm sao khi sng i gia nh, nhng ngi y vn c th phng s c nh thng. C nhng iu kin cn thit nhng ngi ny c th tip tc sng v phng s trong cc dng Tip Hin. iu kin th nht l ngi kt hn phi cng mt l tng. Mt Ch chng hn, khng mong c th tip tc i Tip Hin nu kt hn vi mt ngi khng trong dng Tip Hin. iu ai cng thy r. Cho nn Ch ch c th c kt hn vi mt Anh trong dng. Ring v cc Anh th tnh th c khc hn. Bi v ngi con gi thng ty thun ngi con trai, cho nn iu kin mt ngi con gi kt hn vi mt Anh trong dng Tip Hin c th l mt nm hc tp ti trng Pht hc v kin thc cn thit gip ngi con trai hon thnh s mng phng s. Trng hp p nht c l l trng hp mt Anh v mt Ch: v c hai u trong dng Tip Hin nn c th hiu nhau v nng nhau mt cch d dng. iu kin th hai l con ci do nhng cp v chng y sinh ra khng vt qu mc ti a l hai ngi. x hi ta, iu ny c th lm cho mt s ngi ly lm l lng, nhng s hn ch sinh n l mt iu c th thc hin d dng, nht l i vi ngi Pht t. Vn c l khng phi l vn ring cho nhng Anh, Ch no trong dng Tip Hin mun tip tc cuc i phng s, m l vn chung ca x hi, sm mun
- 155 -

o Pht hin i ha

g ta cng phi em ra gii quyt. Khng c mt tn gio mt lut php no cho php c nhng cuc xc tip sinh l gia ngi khng phi v chng v v vy vn kim sot sinh n khng bao gi c th c chp nhn i vi nhng ngi cha thnh gia tht, d bng phng php no. Nhng i vi nhng ngi c gia nh th khc. C nhin cng khng c mt tn gio hay mt nn php lut no cho php ngi ta kim sot s sinh n bng cch st sinh, hy ph thai nhi, d trong giai on m thai nhi cn l mt t bo. Nhng tn gio v lut php khng th khng xt v trng hp phng php Ogino Knaus ca Nht Bn hay phng php dng nhng loi contraceptive mi nht to nn mt trng thi th thai gi to ni ngi ph n trnh s th thai chn thc. Nhng phng php ny khng dnh lu g n s st sinh c. Ngi ta c th p dng chng c th c phng tin vt cht bo m cho nhng a con sn c, hay l ngi ta c sinh ra tht nhiu con ri a no cng s sng nheo nhc nh nhng a ca B M L trong Gi u Ma ca Thch Lam, hnh bng m ai cng thy y dy cc xm ngho. a mt a tr ra i tc l chu trch nhim v a tr y. Ta khng th a ra i mt s hi nhi ri sau ny chng sng m yu tn tt cn kh hn nhng con vt ca nh giu. Chng ti tin tng o Pht, khi xt vn qua nguyn l t diu , s cng nhn iu . Tuy nhin, vn khng quan trng g trong trng hp cc Anh v cc Ch trong dng Tip Hin. H c ch, c t ch v ch cn i cht k lut l c th t c kt qu. Nhng gia nh ca h thnh lp s l v phi l nhng gia nh kiu mu, thm nhun tinh thn o Pht. Chng ti nhn thy con ci ca cc v Mc S Ty phng cng nh ca cc v Tn
- 156 -

o Pht hin i ha

Tng Nht Bn u d thng v thng minh: iu thc khng c g kh hiu. Tuy nhin iu cn ni y l tuy c gia nh, cc v Mc S v Tn Tng y vn c th gi sng i phng s. Nhng v tng tip xc vi cc gii y chc s ng vi chng ti. C mt iu ta nhn thy r rt l gn nh hu ht cc v Mc s v Tn Tng u sng i c gia nh. Trong khi y ta bit rng mt s cc anh, ch trong dng Tip Hin s tr nn cc v Tng s Th Nhp. Mt s ln s sng i sng phng s c thn sut i. Ch c nhng Anh, Ch no khng theo hai con ng y mi thnh lp gia nh m thi. Tuy vy, chn con ng no trong ba con ng, cc Anh, Ch vn c th phng s, v phng s theo phng tin ring ca mnh. Ta cng nhn thy rng t chc Tip Hin hn hn t chc Tn Tng ch c ni nng ta tinh thn, v chnh mi nm ba thng ngi tu s Tip Hin tr v tu tp, tinh luyn thm cht liu tm linh o c. Pht Gio Vit Nam sau ny c th thnh cng trong cng vic hin i ha cng s nh s hin hu ca cc tu vin dng Th Nhp y v s lun lun tr v ngun gc y ca cc dng Tip Hin. Nh th o Pht i vo cuc i m khng bao gi b kh cn, bi v cht liu lun lun c sng to v tip ni. T Th Nhp ri i sang Tip Hin, dng o c tm linh s c mt mi mi thm nhun vo cuc i, lm cho cuc i ht kh chy, lm cho cuc i thm p thm ti. Ai cng nhn thy hin nay cng vic ca Gio hi trn ngp, mi ngnh ca Gio hi trong x hi i hi chuyn vin v nhn ti mt cch cp bch. S lng nhng ngi c th
- 157 -

o Pht hin i ha

phng s hin nay khng ln ti c mt phn ngn s lng cn thit v nhn s. Vy khng l do g m Gio hi li khng m rng gio ch n mi ngi tr thc chuyn vin, vn ngh s v thanh nin vo hng ng phng s. S lng v kh nng ca gii tng s hin ti bit khng th no p ng li c nhu cu x hi ha o Pht, nhu cu mi ngy thm r rt v cp bch. C l trong tnh trng cp bch hin thi ca t nc v tn gio, nhng iu kin thu nhn ng vin vo cc dng Tip Hin c th d di hn. Thay v hc xong ban C nhn Pht hc, ng vin c th ch hc xong vi chng ch cn bn v l thuyt v thc hnh v Pht hc. V kin thc y phi hp vi kh nng chuyn mn sn c ca ng vin, s c th lm cn bn cho mi hot ng phng s. Vin Tng Thng s quy nh th thc thnh lp cc dng tu Tip Hin v Vin Ha o s thc hin theo nhng th thc y. Tt c nhng thanh nin, tr thc hoc chuyn vin no c kin thc hoc v kinh t, gio dc, x hi hay vn ha m mun phng s tch cc cho l tng o Pht trong cc dng Tip Hin s ghi tn theo hc cc chng ch Pht hc cn bn v cn thit trc khi tr nn ng vin ca mt trong nhng dng tu Tip Hin. Ty theo kh nng v nhu cu h li trung ng gia nhp vo nhng hi ng nghin cu v iu hnh chng trnh phng s ca cc Tng V, hoc i tha hnh cng v cc a phng cn thit. H s lm vic bn cnh v hp tc cht ch vi nhng thanh nin phng s x hi do Gio hi gi i cc tnh, cc qun, cc lng. Khi o Pht c mang vo cuc i tn nhng hang cng ng hm ca n th ranh gii gia tn gio v cuc i s
- 158 -

o Pht hin i ha

b xa nha. Ngi tu s Tip Hin s khng ngh rng mnh ang lm vic cho uy th ca Gio hi m ch ngh rng mnh ang phng s cho cuc i bng phng chm v tinh thn o Pht. S ha hp gia vn ha, khoa hc, tn gio do mi dn dn c th hin ngay trong lng ca s sng x hi v cc ranh gii mi c th dn dn b xa b.

***

KT LUN Chng ti can m ni ra nhng g m chng ti cho l cn thit nht v sn sng nhn chu tt c nhng ba ru d lun. Chng ti tin tng rng ting ni pht t kinh nghim v kh au s c gi tr truyn cm ca n v c mong trc ht s hng ng v s gp xy dng ca ngi tr thc v vn

- 159 -

o Pht hin i ha

ngh s mau chng to nn c khng kh thun li cho cng trnh hin i ha o Pht. Cc bc Thng ta hin nm gi vai tr lnh o Pht gio trong Vin Tng Thng v Vin Ha o c trch nhim ln trc o php v trc dn tc, iu l hin nhin. Nhng tt c chng ta, nhng ngi yu mn o Pht cng c trch nhim rt ln. o Pht bao hm rt nhiu tim lc ln lao xy dng v gii phng dn tc ra khi tnh trng chm tin ca x hi ta v mi phng din. o Pht l gia ti chung ca c dn tc cho nn cc bn cng nh chng ti phi c bn phn bo v v xy dng. Xin hy can m ni ln nhn thc ca mnh, v sn sng em tri tim khi c ca mnh ra phng s. i vi cp Gio hi, tin tng tinh thn t do truyn thng ca o Pht, chng ti xem tp sch ny nh mt bn iu trn c vit ra bng thin ch xy dng. S d chng ti vit thnh sch v chng ti s n s li nm trong mt ng h s dnh bi theo s phn ca nhng bn iu trn trc. Chng ti ngh c nhng cng vic sau y cn c thc hin: 1. Nghe ngng v thu thp tt c nhng kin xy dng, d l xy dng di hnh thc ch trch, bt c t gii no. 2. Ngn chn th tc ha ca sinh hot gio hi. Trang b nhng tu vin Th Nhp v thnh cu cc v cao c xut th lm tu vin trng t chc mt np sng tu vin tht nghim chnh, thanh tnh, thun li cho s tu tp chng ng. Phi c mt gii tng s chuyn tu, ly t o lm mc ch.

- 160 -

o Pht hin i ha

3. Ban hnh gio ch mi n nhn tr thc, thanh nin, vn ngh s v chuyn vin vo hng ng nhng ngi phng s. Xt li cc vn gio ch v gio sn. 4. Thnh lp nhng hi ng chuyn mn trong cc Tng v nghin cu, hoch nh v iu hnh k hoch hnh o: gio dc, hong php, kinh t, x hi, vn hc, ngh thut, thanh nin v.v . . . Cc hi ng y s thu nhn nhng nh tr thc chuyn mn lm vic chung vi cc nh Pht hc. 5. Thnh lp cc trng Thanh Nin Phng S X Hi o to mt th h thanh nin lnh mnh hp sc vi dng tu Tip Hin mang l tng o Pht i vo cuc i. 6. Ch trng c bit n gii thanh nin hc tng. Nng trc tip thanh nin hc tng. Lp c s hc hnh ring cho h khi tt nghip h c th chn hoc con ng i vo tu vin Th Nhp, hoc con ng gia nhp nhng dng tu Tip Hin. 7 . Tuyn b quc dn v th gii bit rng Gio Hi Pht Gio Vit Nam ang thc hin vic hin i ha o Pht bin o Pht thnh mt ngun sinh lc vn ha mi cho cuc i. C th trong s cc bc Thng Ta lnh o Pht Gio c v s than phin rng Gio hi khng c iu kin ti lc cng nh nhn lc thc hin nhng iu m tng trn. Chng ti mn php ngh rng Pht gio c nhng tim lc ln lao cn c khai thc, v khi khai thc, nhng tim lc y tr thnh hin thc khng c g l khng lm c. im ch cht nm trong vn cch mng gio ch. S c mt ca gii
- 161 -

o Pht hin i ha

tr thc, vn ngh s v thanh nin trong hng ng Pht t ch ng s gii quyt c ht mi kh khn v vn thiu thn chng trnh v phng tin thc hin. Chng ti nguyn cu cho o Pht Vit Nam v cho dn tc. Thng Ging 1965.

- 162 -