Hoa sen trong bin la

LI TA (ca ln in th t) "Hoa Sen Trong Bin La" v nhu cu i hi phi ti bn ln th t bng Vit ng. Bn Anh ng do hai nh xut bn khc nhau pht hnh ti Anh v ti M, cn bn ting an Mch pht hnh ti Copenhague, cn bn Nht ng v ng ang in... Nhn dp, chng ti mun nu mt s nhn nh chng ta c th ng thoi trong khi tham kho cun sch ny:

1-Lich s Vit cho thy rng o Pht du nhp vo nhng thi k kh au nht ca dn tc v lun lun c mt mi giai k qut khi. Chnh nh kh cht ca qun chng cng nh ca o Pht gp nhau trong thc phc v v gii phng con ngi. Phc v con ngi bng cch em li mt li nhn v li sng hon ton t do v t cng. Gii phng con ngi khi nhng lin h gi to ca n l v kh au (v nh lin h gi to gia th lc xm lc v th lc dn tc). Nhn nh a ti thc cp thit v s mnh ca chng ta trong hin ti ph nh mnh hc m ca chin tranh. Vi mi nm gn y, ngi Pht t Vit Nam ang sng li qu trnh ca lch s mt khng gian, thi gian khc: thi k hun tp chun b thc t khi o Pht du nhp (th k th II n th k th IX) l giai on chn hng ca phong tro Pht gio t nm 1930-1950; thi k ch ng (qua nm th k t th k IX n XIV) l giai on 1950- 1963. Sau chng ta ri vo th b ng. B ng y khng c ngha l t lit, v tim lc ca thc v ca qun chng vn cn c . Tuy nhin, chng ta khng bi quan. K bi quan ch nhn thy thnh qu sau nhng ln v thng li; trong khi s thng li nht thi ca bo chnh bao hm th thch, khng nhn thc c rng tht bi hm cha nhng nhn t qut khi nhng nhn t tht bi. 2-Nhn nh trn a ti thc qut khi gii quyt hin trng chin tranh. i tng cun sch ny nm . Hin nay th gii ang kt n tnh cch v nhn trong cuc tham chin ca ngi M. Nhng phong tro ho bnh trn th gii u ng sau lng chng ta, h kt ti v chng i kch lit chnh sch M. y chnh l lc m lc lng thc s dn tc, lc lng th ba, phi tn trin mi kh nng bt kh to th ch ng, m ra cc din mi. Gia hai khi quc v Cng sn, mt bn l v k chim hu, mt bn l c ti ng tr, chng ta ch c hai con ng: lm tay sai cho mt trong hai khi hoc l ng c dy di bng mt tri hon tt s nghip Vit nam. Chi b quan nim quc gia cc oan, nhng chng ta ch xu quyn t quyt ca dn tc trong mt th gii thun ho, nh con sng Cu Long phi l con sng Cu Long c th a nc v ho ng cng bin. Quyn t quyt bao hm ch t cung v t ch ca dn tc; nh t cung - t cung

v thc cng nh v s vt sinh tn - m khi cu ngoi vin. Cu ngoi vin m khng t ch s thnh vong n. l hin trng ca chng ta. ng nhin ng c dy t li vn on kt. on kt gia mi thnh phn tn gio chnh tr ca lc lng dn tc. on kt cho n nay ch c ngha l on kt chia n. o chnh v thay i min Nam c ngha l o chnh chia n, thay i nhm chia n. Cha c on kt dn tc cng mt nim tin v truyn thng, d nim tin v truyn thng c sn: nim tin Vit v truyn thng t quyt, t cng phc v con ngi. y ch v lc lng dn tc ng o khoanh tay cho nhng k chia n thao tng. y ch v lc lng tn gio ln khng lng tnh cht ca gio l mnh vo mi hot dng cng ng, nht l trong hot dng chnh tr, m ch hot ng (c hay v ) trn cn bn gy b th cho o mnh. Do gy ra tnh trng cng thng ni b. S mu thun ni b ny nh chiu ng li phc v khc nhau ca cp lnh o, m nguyn nhn pht t s la xa chn l dit kh ca t diu th nhp vo quyn li cc b. on kt trc ht i hi tiu chun: ng gy kh cho ngi thn, khin k th thch khoi (v s thn thng cu khoi). V on kt phi thc hin trong tin thn phn cng hp tc. M phn cng hp tc ch c gi tr, khi mi b phn c bn c quy ni tim lc ch lc ho tim lc mnh, thay v qu hng ngoi li ko qun chng vo mt th biu dng ch ngha vi v hi ht. Lc lng dn tc chng ta nhiu ln tranh u kh nhc v trung kin t ba nm nay, huy hong nht vo u nm 1966. S n p v khng b s d c thao tng, l bi chng ta cha t r vai tr qun i trong lc lng dn tc. Chng ta qu cy nh vo mt thiu s tng lnh m qun i thnh phn u t nm trong h tng ch lc ca qun i. S tin nghch ln cp tng Vit Nam thng khng i i vi tc phong o c dn tc ngi s quan. Qun i l sinh mnh ca mi lc lng cch mng bo ng, hoc th lc xm lng. Ngy nay th lc qun phit bin tng qun i theo tin n Qun Quyn. C qun tc c quyn, ngha l c th git chc ba bi, n p thng tay. L lun ch c rt ta sau mi bn bo hnh bin chnh, ch l lun khng ra cng lnh lnh o cho mi hnh ng. Hin trng min Nam l nh th. V tnh trng ng thi l mt s quan. Cho nn quyn trong qun v qun d ho nn bo. Khng ai kim sot c ai. Phn ln ca my chc ng phi chnh tr, gi l quc gia ca chng ta, v khng c qun chng lm hu thun nn phi da vo th lc qun phit mu chc v, quyn hnh. H t hi : "Lm sao tranh th c qun chng?"nhng vn khng bit qun chng mun g, v qun chng l ai? nn dn dn b tan r hoc bin thnh nhng nhm chnh tr c hi, hot u. Khng c ng no thc mc : "Lm sao theo c qun chng?" ngha l p ng ng ngng vng qun chng. Ngng vng y ngy nay l :

i hi chnh ph M ngng tc khc nhng cuc oanh tc trn ton ci Vit Nam.

i hi chnh ph M chm dt chnh sch can thip vi phm ch quyn Vit Nam. i hi lc lng th ba c ngi i din, lc lng dn tc ca nhng ngi khc t ch ngha quc cng nh khc t ch ngha Cng Sn.

Lc lng dn tc phi u tranh cho nhng ngng vng trn th mi c qung i qun chng ng h, ch khng phi da tm qun i cp chnh quyn v ly khai qun chng au kh l i tng ca chnh tr. Ni vy lc lng dn tc xem thng qun i chng? Khng. Qun i l mt hin hu khng th chi ci. Nhng yu t chnh ca qun i l t bo v qun chng v dn tc. Do , qun chng l i tng ca quan i, ca tt c chng ta. Cho nn, vai tr ca qun i l vai tr hon thnh nhanh chng giai on chuyn thi gia n l sang ch t do di s lnh o ca qun chng - ngha l tu thuc vo ngng vng thm thit ca qun chng kh au. Chng ta khng th tch ri, hay c tn qun i, v qun i l mt b phn ca lc lng dn tc, t lc lng dn tc m ra v phc v cho lc lng dn tc . Lch s v hin trng th gii u u cng y dy nhng tranh chp bo ng. V sau mi ln tn st khc lit, tan hoang, ngi ta bng tin vo s gii quyt thn thnh bng chnh sch ngoi giao ho trang cho hnh thc trnh ming, da vic, ln la, i thi. Cn bn nhn thc thc ti ca th gii b sai lc t u ri! Lin h nhn duyn ca con ngi v th gii, khin chng ta khng th ng t hi o ny sang hi o kia m nhn thc. Chng ta phi c mt nhn thc ton b v thc ti, cn c vo hnh ng ca chng ta thot khi tnh trng b ng. Cuc tranh u cho ho bnh ca chng ta t ba nm nay thng pht nguyn theo nhn thc phi ng giai on, song cha c khai trin ti cc ca nhn thc ca ton b thc ti trn cn bn t diu . Chnh v ch phn ng khi cn thit v tu thi nn chng ta khng bao gi ch ng c tnh th. Ngy xa, khi c Pht mun xo b giai cp cng inh (intouchable), Ngi khng tho hip, khng ch i, Ngi n nm tay cng inh v dn vo hng ng mnh. Chng ta khoan hng vi k gy ra au kh, tho hip i thoi vi h, nhng phi minh bch u tranh n k cng. l iu m chng ta cn suy ngh, tm mt ng li chm dt hin trng chin tranh v nhn ny, ng thi by ra quan im gii quyt mi cho th gii. D nhin suy ngh cng nh hnh ng ca chng ta khng xy trn cm th c bo, m s n lc xut tr, th n lc ko cy ra la, tr sen trn bn. Chng ti hy vng rng "Hoa Sen Trong Bin La" ca thng to Thch Nht Hnh do hi Pht T Vit Kiu Hi Ngoi xut bn hm nay ni ln ting ni trung thc ca lng tm hu tip ni con ng u tranh cho ho bnh m qung i qun chng quc ni cng nh hi ngoi kin tr tranh th t ba nm nay, v nh mc cho s m ra mt cc din mi cho nn trung lp chn chnh v ch thc ca t quc chng ta. Paris, ngy 26.01.1967

V VN I Tng Th K Ban Chp Hnh Trung ng Hi Pht T Vit Kiu Hi Ngoi

CHNG 01: NN TNG THC HIN

o Pht Vit Nam

Th Gii ch bt u ch nhiu ti vn Vit Nam v ti "nhng ngi Pht Gio '' sau khi Ho Thng Thch Qung c t thiu ti ng t Phan nh Phng Si Gn ngy 11.6.1963 ku gi d lun th gii ch n nhng kh au ca dn chng Vit Nam di nhng n p ca chnh quyn Ng nh Dim . S d s t thiu ca Ho Thng Qung c khin Ty phng xc ng v ngc nhin nhiu hn ng Phng l v hon cnh vn ho v tn gio Ty phng khc vi hon cnh vn ho v tn gio ng phng. Hm ri Nu c v Stockholm, ti gp mt n bc s ngi Hoa-K cng i mt chuyn bay . B hi ti rt nhiu chuyn v Vit Nam. B rt tn thnh quan im ca nhng cuc vn ng chm dt chin tranh ti Vit Nam nhng b cc lc phn i vic t thiu ca Ho Thng Qung c. Theo b, ch c nhng ngi tm tr khng bnh thng mi i lm ci cng vic t thiu y. B cho s t thiu l d man, l bo ng, l cung tn, l m m, l mt thng bng. D ti ni ht li cho b bit rng Ho Thng Qung c l mt v tng s trn by mi tui, rng ti c sng chung vi Ngi cha Long Vnh gn sut mt nm tri, rng ti nhn thy rng Ngi l mt ngi y nhn i v rt sng sut, rng lc t thiu Ngi t ra rt trm tnh v y ch lc tinh thn, b cng khng tin. Ti nh im lng v bit rng b khng th hiu hoc khng c kh nng hiu. B khng th hiu v b ch c th ng mt quan im khc nhn, th thi . Th gii t nhiu nghi ng, nhiu gi thit v "nhng ngi Pht Gio" Vit Nam. C nhiu ngi sut i khng c mt quan nim r rt no v o Pht. Pht Gio, h ngh, l mt th tn ngng tp nhp. Nhng ng thy tu l nhng ngi thiu hc, m tn, tin ngy th vo lun hi. H co u, n chay v c kinh mong thot khi lun hi. H gy ri lon Vit Nam, cn ngn cng vic chng Cng. Hoc h c tham vng quyn hnh, hoc h b Cng sn li dng, hoc h ngy th tin rng h c th i ch vi Cng sn, ci ngy th ca mt con cu tin tng vo mt con ch si. Ri ngi ta t vn Pht t chim my mi phn trm dn s. Ngi ta phn bit Pht t thc hnh v Pht t ch c tn l Pht t. Ngi ta phn bit Pht t qu khch (militant) v Pht t n ho. Nhng rt cuc, ngi ta vn khng hiu c Pht gio Vit Nam l g v do , khng th hiu c vn Vit Nam. Vn kh phc tp, nu ngi ta ch bng lng vi dm ba iu hi thm lt vt y ri da vo y tm hiu v nhy o ti kt lun, th ngi ta ch c th quan nim vn mt cch sai lc.

Hi u thng nm nm nay, 1966, ti gp mt k gi ngi ti Si Gn. ng ni vi ti rng trong my ngy u ti Hu, ng c cm tng l ng hiu c thc cht ca cuc tranh u ca sinh vin v dn chng ti Hu v Nng. Nhng cng nghin cu, cng tm hi, ng cng thy ri m, v sau hai tun l tm hiu, ng ri khi Hu vi mt tm trng hoang mang. ng th tht vi ti rng ng khng th hiu c, khng th hiu c. Ti rt thng cm vi ng. Chnh nhng ngi trong nc, nhng ngi ti Si Gn hay c ti Hu na, cng cn khng th hiu c d dng, na l mt ngi t ngoi quc ti v cha c hiu bit g v Vit Nam. ci ci x hi Vit Nam by gi, mt thm trn y. cc th mt thm. Ngi k gi ca chng ta c th b nghi ng l mt nhn vin mt thm ngoi quc. Chnh trc khi ng n Hu th ti cng n Hu tm hiu. Ti l ngi Vit Nam, sng hai mi nm trong Pht gio, vy m cng phi b ra ti nm ngy tri i Hu tm bit bn cht v ch ch ca cuc vn ng tranh u ti Hu v Nng. V ti cng phi vt v, cht vt lm mi c th sau ny, khi v Si Gn, gii thch c cho ngi bn k gi ngoi quc kia. Mt ng ta sng ln: bng nhin ng ta thy nhng d kin n khp vi nhau v nhng mu thun trc kia bin mt. X hi Vit Nam qua hai mi nm chin tranh tr ln phn ho n cc . S cht chc phi l v sc cng ph ca bo lc v tin bc i vi nhng gi tr nhn bn khin cho con ngi Vit Nam sng trong mt tm trng nghi ng, chn nn. Tin bc mua chuc c ph n, mua chuc c chnh tr gia, mua chuc c tng t, mua chuc c nhng nh tr thc. Trong tnh trng y ngi dn qu vn chim ti 90 phn trm dn s Vit Nam, ch cn c th tin theo c mt s nhng nh lnh o tn gio ca h. Chnh h thc y,i hi nhng nh lnh o ca h ng dy hnh ng. Qun chng Pht t on trch cc nh lnh o Pht gio mi khi cc nh lnh o Pht im lng trong lc au thng nng trn t nc. Trong dng sng, git nc i u khng hn l li ko theo nhng git nc i sau. Chnh nhng git nc i sau thc y nhng git nc i u tin ti. Nu o Pht Vit Nam ang phi dn thn vo nhng au kh hin ti th l v tnh th i hi o Pht Vit Nam phi lm nh th. Gii thch rng nguyn do ca s nhc nhn kia ca o Pht l do mt s cc v tng s qu khch v c tham vng quyn hnh, iu c v gin lc qu. Hoc bt c cch gii thch no m ch cn c trn mt vi phng on, mt vi d kin thu lm c mt cch vi vng trong hin ti, cng u l n gin ho vn . Vy nn mt ci nhn v lch s v bn cht ca o Pht Vit Nam, cng nhng lin h gia o Pht Vit Nam vi nhng thc ti x hi khc t nc ny t ra l cn thit cho s tm hiu v xt on vai tr ca " nhng ngi Pht gio''. o Pht Vit Nam c mt lch s mi tm th k. Pht gio c truyn vo hai ng, mt ng bin t n sang v mt ng b t Trung Hoa sang. u tin Pht gio c du nhp ng thi vi nhng thng gia Hoa v n. Nhng tc phm v o Pht Vit Nam vit t th k th 13 v 14 cho bit rng th k th hai sau T.C c s hin din ca cc v tng s Pht gio ngoi quc ti t Giao Chu (tn gi min Bc Vit Nam lc by gi ). Bn v c tn l : Mahajivaha , Seng Houei , Kalynaruci v Meou-tseu. Giao Chu lc y cng l trm ngh chn ca nhng tng s t n qua Trung Hoa hoc t Trung Hoa qua n bng ng bin.

Trong thi gian t th k th hai n th k th mi su T.C, trong dn gian lu truyn hai hc phi Pht gio: mt l phi A-Hm (Agama ) v hai l phi thin (Dhyna). Dn dn phi Thin tr nn quan trng. Sau ny c rt nhiu tng phi Thin tng c lp ra Vit Nam. u tin l phi Vinitaruci c thnh lp vo th k th su. Ngi thnh lp l Thin s Vinataruci ngi n . Thin s qua Trung Hoa v n Trng An nm 574 dch kinh Phn ng ra Hoa Ng v n nm 580 th sang Vit Nam v thit phi Thin u tin Vit Nam ni cha Php Vn, tnh Bc Ninh by gi. Cha Php Vn l mt trung tm Thin hc quan trng. Phi Thin Tng Vinataruci ni tip trong mi chn th h gm hai mi tm v Thin s ni danh, ko di t nm 580 n nm 1216. Phi Thin Tng th hai l phi V Ngn Thng, c thit lp ti Bc Vit vo th k th chn. T s phi ny l mt Thin s Trung Hoa tn l V Ngn Thng. Nm 820, thin s n cha Kin S, tnh Bc Ninh, thit lp thin ng v hng dn mn . Phi ny thuc v Thin Tng Trung Hoa, ko di ti mi lm i, gm c bn mi lm thin s ni danh, t nm 820 n nm 1221. Phi Thin tng th ba l phi Tho ng. Thin s Tho ng l t ca Thin s Tuyt u Trung Hoa. Tho ng thin s qua Chim Thnh vi Thy v n nm 1069 mi tr ln Bc Vit. c s nng ca nh vua, Tho ng thnh lp mt phi Thin Tng ko di nm th h, gm c 18 v thin s. Phi Tho ng ko di t nm 1069 n nm 1205. Phi Thin tng th nm l mt phi Thin c bit Vit Nam tn l phi Trc Lm c vua Trn Nhn Tn, sau khi xut gia thnh lp ti ni Yn T Qung Yn vo th k th 13. Hin gi nhng cha nh Vnh Nghim Bc Giang, cha B H Ni, cha Phc Trnh Ninh Bnh cha T Trm H ng v.v...u theo mn phi ny. Trong th k th mi su c hai phi thin tng na c thnh lp ti Vit Nam. l phi To ng, do thin s Thu Nguyt v t ca ngi l Tn in sng lp v phi Nguyn Thiu do thin s Nguyn Thiu vn l ngi to dng cha Thp Thp Di Bnh nh v cha Quc n Hu. Hai phi ny vn cn sinh hot ti Bc Vit v Trung Vit. n th k th mi by, thin s Ln Gic, dng di cha Trnh, lp mt phi thin tng mi tc l phi Lin Tn m cha Lin phi hin gi gn H Ni l c s. n u th k th mi tm thin s Thit Diu thnh lp ti nim Trung, cha Thin Tng, mt phi mi tn l phi Liu Qun. Rt nhiu v Tng s min Trung v min Nam by gi thuc v phi ny. Nhn vo lch s Pht Gio Vit Nam, ngi ta thy rng Thin (ting Phn Dhyana, Trung Hoa l Ch'an, Nht Bn l Zen ) l tng phi chnh. S thc hnh Thin hc khng phi l mt s thc hnh d dng, v thin i hi mt i sng tm linh phong ph, su sc, mt cng phu luyn tp lu bn, mt ch t o vng mnh. Tr nhng hc gi, phn nhiu ngi Ty phng u c quan nim rt m h v o Pht. Phn nhiu u ngh rng bn

cht ca o Pht l mt c tin vo thuyt lun hi, v tu theo Pht gio l n chay, cu nguyn, xa lnh nhng dc vng c th thot vng lun hi. Trn mt nn tng ng nhn nh th, ngi ta khng bao gi hiu thu c mt quan nim nh quan nim "Phin no tc B '' quan nim "T nhip Php'' vn l nhng thc hin ln lao nht ca o Pht trong phm vi sinh hot tm linh cng nh trong phm vi sinh hot x hi. Thin l mt hc phi ni danh nht trong cc phi Pht gio. Thi ca Thin v vn i tm chn l cng nh v vn sng l mt thi rng ri v v cng tin b. Vi Thin, khng cn gio iu no, khng cn c tin no c th chn ng c s tin ho ca con ngi v phng din nhn thc cng nh v phng din hnh ng. Thin khc vi cc tn gio ch Thin khng b quy nh bi mt nim tn ngng. Thin l mt thi , mt phng php t n Nhn Thc v Hnh ng. K thut iu chnh n ung, iu chnh hi th, tp trung t tng v tham thin c xem l quan trng hn tn ngng. Ngi theo theo thin nh khng cn cn c vo c tin ni a ngc, nit bn, lun hi v qu bo. Ngi thc tp thin nh ch cn cn c vo thc ti bn thn mnh, tm l sinh l ca mnh v nhng kinh nghim li hoc s hng dn ca nhng thin s i trc. Mc ch l t, thy, v mt khi t, thy, th hnh ng t nhin ph hp vi s thc . Thin l mt h phi trong s nhng h phi thuc Pht Gio i Tha m ngi ta thy Trung Hoa, Nht Bn, Triu Tin, Ty Tng, Vit Nam. Pht Gio i Tha (Mahayana ) thuc v khuynh hng tin b, sn sng lt xc, sn sng ho mnh vo v chp nhn nhng iu kin vn ho v x hi ca tng a phng, tng thi i. Pht gio Nam Tng (Theravada) hay Tiu Tha (Hinayana ) m ta thy Tch Lan, Min in, Thi Lan Cam Pt chng hn th c khuynh hng bo th hn. Vit Nam, s pht trin ca Pht gio Nam Tng c thc hin rt chm trong lch s, d rng Pht gio Nam Tng c dp du nhp vo t nhng th k u ca lch s Pht Gio Vit Nam. Pht gio Nam Tng sau ny mi t c c s, nht l nhng ni c nhiu ng bo gc Min. S giao dch vn ho v kinh t gia Cam Pt v Vit Nam gip cho Pht Gio Nam Tng thit lp c nhiu c s ti min Nam v mt t ti min Trung. V Pht Gio Nam Tng Vit Nam, tuy thiu s, lm c mt cng vic m trn th gii cha c ni no thc hin c: l l hp tc vi Pht Gio Bc Tng trong mt Gio Hi Bc-Nam-Tng Thng Nht. S kin lch s ny nh du mt k nguyn mi ca o Pht Vit Nam. S thng nht c thc hin trong i hi Pht Gio Vit Nam t chc vo nhng ngy cui nm 1963, sau ngy chnh ph Ng nh Dim b x ng. Kinh nghim v s thng nht Pht Gio Nam Tng v Bc Vit Nam c th l con ng a ti vin tng mt gio hi Pht Gio Th Gii Thng Nht trong tng lai. Vit Nam c nhng tu vin Thin tng thng gi l nhng t nh, trong nhiu tng s hc tp gio l v thc hnh gio l di s hng dn ca cc v Thin s. Ngy xa c nhng tu vin ni ting nh tu vin Php Vn, Thin Phc, Kin Sn, Yn T, Thin Tng, Ty Thin, Bo Quc, T Hiu, Thp Thp, Gic Lm, Lin Hi, n Quang v.v....Nhng tu vin ny c khi c n hng trm tng s. Mi tng s sau thi gian hc hnh v thc tp, c gi i tr tr nhng ngi cha nh hoc tip tc tu, hoc

hng dn bn o ca mt cng ng thn x hay qun l. Vit Nam, cng c nhng ni vin dnh cho cc n tu s. mi lng, thng thng c mt ngi nh v mt ngi cha. nh l ni th t v Thnh Hong ca lng, v thn bo h lng, v cng l ni t tp ca dn lng trong nhng bui hi hp. Cn cha l ni th Pht, c mt (hoc vi ba) v tng s tr tr. Dn lng n cha ngy mng mt v ngy rm dng hoa hng l Pht. H cng n cha ti ngy mi bn v ba mi mi thng sm hi ti li v pht nguyn nhng iu lnh. Thng thng ti cc cha nh nh th th khng cn n mt v thin s. Gio l thin dy v thc tp trong cc tu vin ch c cc v xut gia kh nng v mt s cc v c s hu hc mi theo kp. Phn ln dn chng, nht l dn qu khng theo ni. Cho nn Pht gio bnh dn Vit Nam l th Pht gio pha trn mt t cn bn thin hc v rt nhiu tnh . Tnh gio l mt tng phi khc ca Pht gio i tha rt ph thng trong qun chng. Bn cht ca Tnh l thc hin mt s tnh tm do cng phu qun tng v nim Pht. Ngi tu tnh gi nm gii: khng st sanh, khng trm cp, khng t dm, khng ni di v chi mng, khng ung ru. Ngi tu tnh c kinh A Di , nim Pht A Di v lm nhng vic thin hi hng cng c cho mnh v cho nhng ngi thn thuc. Nhng cng c y khin cho mnh sng an lc v hnh phc trong kip ny v gip cho mnh vng sinh th gii Cc Lc sau khi cht. Th gii ny l mt ni hc hnh v thc tp l tng i n gii thot hon ton. Ngi th gii ny c dy d v hng dn bi mt c Pht tn l A Di (Amitabha) c ngha l nh sng v lng v th mng v lng. Da trn tc phm " A Di Kinh S Sao '' ca Vn Th i S, cc thin s Vit Nam thc hin c mt gio ly tng hp gia Thin v Tnh cho qun chng bnh dn Vit Nam. Ngoi tr nhng tu vin Thin thun tu, hu ht tt c cc cha Vit Nam u theo gio l Thin Tnh tng hp . Khi ta ni n cc cha lng v cc v tng s tr tr cc cha , ta phi ngh n gio l Thin Tnh. Si Gn, c mt ngi cha kh ln ly tn l " Thin Tnh o Trng.

Cng trnh lp quc v thc c lp quc gia

T th k th hai ca Ty Lch, vn t Trung Hoa c truyn sang Vit Nam. Hi y ngi Vit Nam hc ch Hn. Cc thin s v cn c Tam Tng nn l lc hc tp v thnh nhng ngi "hay ch'' nht trong x. Nh bit Hn vn h c c c cc loi sch khc na nh sch thuc sch thin vn, sch chnh tr, sch vn hc, v v vy h tr thnh nhng ngi c vn ho cao nht trong qun chng. Tuy vn t Trung Hoa c truyn b vo Vit Nam rt sm, ta phi i n gn th k th mi mt mi thy Nho gio bt u c c s v sau gn mt trm nm ci hc khoa c ca gio ny mi c p dng. Nh sc hc uyn bc ca h, cc Thin s Vit Nam h tr mt cch c lc cho s xy dng nn tng ca mt quc gia Vit Nam c lp, lun lun b t bn cnh s e do ca Trung Hoa.

Di thi nh inh v c di thi Tin L na ( 968-1009) Thin s Ng Chn Lu gip vua inh B Lnh v cc nh vua khc trong vn lp quc c v phng din chnh tr vn ho v tn gio. Cc v thin s bt u lo lng v vn a to mt th h c hc vn m ng cng vic quc gia. Nm 1010, vua L Thi T ln ngi v lp ra Triu L, m u mt giai on thnh t ca quc gia Vit Nam v vn ho chnh tr v qun s.L Thi T vn tn l L Cng Un, con nui mt v thin s tn l L Khnh Vn v l hc tr ca mt v thin s ni danh khc tn l Tng Thng Vn Hnh. Vn Hnh thin s v cc Thin s khc phi em ht ti lc ca mnh ng h cho cc nh chnh tr Vit Nam thi xy dng mt nc Vit Nam vng mnh c th sc i ph li c s e do ca Trung Hoa. Di triu inh v Tin L, cc nh vua u c hc thc km. H cn n sc hc ca thin s. Qun chng hi cng theo o Pht rt ng. Cc vua da vo sc hc, uy tn v kh nng ca cc v Thin s lp quc. Khung Vit i s chng hn phi lo lng rt nhiu v cc cng vic thuc chnh tr, qun s v ngoi giao. Cc thin s thng phi vng mnh vua tip s thn Trung Quc. Cc thin s phi m trng dy hc, o to nhn ti. Cc cha phi trng nom cng vic chn bn v t thin ... o Pht ng gp v cc phng din kin trc, kinh t, vn ho , chnh tr v o c v gip cho Vit Nam tr thnh vng mnh , nht l to c cho quc dn Vit Nam mt thc quc gia vng chi c coi nh l c s tinh thn ca mi cuc tranh u chng xm lng. Thi i thnh tr ny ko di mi ti cui th k th mi bn. Ch Nho c truyn b sang Vit Nam t nhng th k u ca k nguyn Ty Lch nhng mi n th k mi mt th Nho Gio mi thc s c chn ng. S p dng ch Nho lm vn t chnh thc ca cc vn kin quc gia c bt u t th k th mi. Cc v Tng s v Pht t trong th k th mi mt v nhn thy vn t v trit hc chnh tr ca Nho Gio cn cho s xy dng x s, khng ngn ngi gp sc trong vic t c s cho Nho Gio. Nm 1070 Vua L Thnh Tn lp "Vn Miu'' kinh thnh Thng Long, tc l H Ni by gi th Khng T v cc v tin hin. Vua m y nhng lp ging v Hn t v Nho hc ri mi nhng ngi c vn hc n ging dy. Nm 1076, li thnh lp Quc T Gim. Nm 1236, Vua Trn Thi Tng thnh lp Quc T Vin v nm 1253, li lp Quc Hc Vin. Tt c u l nhng c s o to lp ngi tr tui c kh nng lnh o quc gia sau ny. Nhng gio s u tin thng hiu Nho gio li l nhng Thin s Pht gio. Phn ln nhng nh hc Pht u tinh thng Nho hc. Mi n sau ny, ngi ta mi phn bit nhng hng nh Nho. Hng th nht l hin nho tc l nhng nh Nho hin t, thi lm quan c quyn hnh a v. Hng th hai l "n nho'' c ti tr nhng khng mun ra gnh vc vic i, ch n vui th thanh nhn. Hng th ba l "hn nho'', nhng ngi khng t, khng lm quan, phi theo ngh dy hc, lm thuc v.v... sinh nhai.

Nho hc c pht trin l nh s thit lp ch khoa c tuyn ngi tham d chnh tr. Trong bc u pht trin ca Nho gio cng ci hc khoa c, chng ta cha thy c nhng du hiu no chng t c s mu thun gia cc nh Nho hc v Pht hc. Nhng n khi khoa c chng t l con ng tin thn r rt ri th nhng ngi trai tr phn nhiu x theo ci hc t chng, trong khi Pht hc vn cn gi tnh cht ca mt nn hc bt v li ca n. n khi cc nh hin Nho c chn ng trong triu nh ri, h bt u cnh tranh v ln t a v ca cc thin s. Cc v ny, tuy t trc n gi c cc nh Vua tin cy, nh v v tham kho kin, vn sng trong t vin i sng gin d ca mnh, nay nhn thy c s cnh tranh nh th, h bt u chm dt s lui ti ni cung in, yn trong t vin hng dn v dy d tng s v qun chng. Cc nh Vua triu Trn nhn thy rng trong khi Pht gio bao gm mt sinh hot tm linh phong ph th Khng gio l mt Trit hc Chnh tr v x th cn cho s gi gn v pht trin quc gia. Thin s Trn Thi Tng ni r quan nim y trong bi ta tc phm " Thin Tng Ch Nam'' ca ngi. Khi nim "Pht Thnh phn cng hp tc'' c din by l nn tng cho khuynh hng tng hp gia Pht gio v Nho gio sau ny vy. Thin s vit: " Pht tnh khng bit c Nam v Bc, d ngu si hay thng minh ai cng chia x kh nng gic ng. o Pht l phng tin dn dt ngi m mui, l knh soi r vn sinh t. Cn o ca Tin Thnh (tc o Khng) c trch nhim nng n l gi gn cn cn cho hu th, khun php cho tng lai. Lc T c ni "Tin Thnh v i s khng khc g nhau''. Th mi bit gio ho ca c Pht li cn nh c Tin Thnh mi c th truyn v sau vy (Thin Tng Ch Nam, Trn Thi Tng ). Nh th, Thi Tng mun giao trng trch thc hin phn tm linh siu vit ca o Pht trong cuc i ca Nho gio. iu ny chng t mt thin ch tng hp, v c s p ng ca mt s cc v thin s ni ting. Cc vua L v Trn nng ta vo cc thin s khng phi l mun da trn th lc ca o Pht trong qun chng nh hu thun chnh tr nh c ngi ni m v h thy kh nng ca cc v tng s cn cn cho s kin thit quc gia, v cng v h sng thng o Pht. Nhiu nh vua sau khi nhng ngi i xut gia v tr thnh rt tch cc trong cng vic trc tc v gio ho. Khi Nho hc trnh by v cng hin c phn trit hc chnh tr ca n th Nho gio cng c chp thun trong tinh thn phn cng hp tc. Tuy nhin s ganh t ca cc Nho thn v vn tin cy khin cho cc v thin s t vng bng ca khuyt v nh hng ca o Pht trn phng din chnh tr nhng ch cho nh hng ca Nho gio. Cng v thanh nin ua i theo ci hc khoa c t chng cho nn phm vi Pht hc bt u c hn ch li trong gii tng s. Trit hc hnh ng ca o Pht, th nghim v khi xng trong hai triu i L Trn, cha c dp hnh thnh mt cch vin mn, th nhng bin c dn dp xy ti. Tuy Pht gio sn sng m ca cho mi tng hp, nhng c gng ca mt s nho s gt nh hng ca Pht gio ra ngoi khin Pht gio mt c hi p dng l thuyt ca mnh. Phi thin Trc Lm Yn T l mt c gng to dng ln mt h thng thin hc Vit Nam c bit v ngi khi xng phi ny l Tu Trung Thng S, mt ngi tng c cng lao ln trong vic nh ui xm lng Mng C. Tu Trung Thng S tuy ch l mt c s nhng l mt thin s m gii Pht

hc ng thi rt knh phc. Nhiu v thin gi phi n th gio vi Ngi. Tp "Thng S Ng Lc'' lu truyn li cho ta thy c mt t nhng t tng siu vit v phong thi tht s gii thot ca Ngi. Bi "Phng Cung Ca'' cng chng t khuynh hng tng hp Tam Gio mt cch r rt. o Pht i Tha c mt kh nng tng hp rt mnh, v cng do m i n u o Pht lin thch nghi ngay vi phong tc, tp qun v vn ho bin thnh mt nn Pht gio c bit c tnh cch a phng. V th, Pht Gio Min in khng ging Pht gio n . Pht gio Ty Tng khng ging Pht gio Nht Bn. C bao nhiu mi trng vn ho x hi l c th c by nhiu nn Pht gio. Kh nng tng hp v thch nghi ca Pht gio cng chng t rng Pht gio c tnh cch bao dung, sn sng chp nhn ho ng m khng c chp c ti. c bi "Phng Cung Ca'' ca Tu Trung Thng S ta s thy tinh thn Thin Pht quyn ln trong thi phng khong ca Lo v tinh thn trch nhim ca Khng: Tri t xa trng ch, sao mnh mang Ngoi vng cng to ch, chng gy chi rong Ln cao cao ch, ni c my n Xung su su ch, nc thn i dng i thi n ch, cm ho la Mt thi ng ch, lng h khng Hng thi thi ch, so khng l Lng thi thp ch, gii thot hng Mt ng cht ch, t hoan h Kht ung no ch, tiu dao thang Thn Vn nin ch, ngm th lo Bng Sng Cu khc ch, ca bi Thng Lang Tm thm To Kh ch, vi cho L Th Yt kin Thch u ch, snh ngang Lo Bng Vui ci vui ca ta ch, ci vui B i in ci in ca ta ch, Ph Hc tng tng Ch ch giu sang ch, m my ni Than i ngy thng ch, bi khe h hang Lm chi ch, hon him tr Bit bao ch, thi i vim lng Su thi ci ch, cn thi xn gn Dng ra th ch, b thi n tng Bung thn t i ch, ng nm bt Liu ng trong i ny ch, chm dt s bn mang t nguyn ta ch, ta tm thy ta Sinh t bc nhau ch, ta chng tn thng (Tu Trung Thng S, Ng Lc) Khi ta c n Thin Tng Ch Nam T, ta thy khuynh hng "o Pht i vo cuc i'' th hin rt r rt. Trong bi ta sch ny, Trn Thi Tng k li chuyn lc ngi b ngai

Vua trn vo ni tm thy hc o. Sau khi ci trang lm thng dn, Ngi vt ni bng ngn tri qua bao nhiu ngy mi n chn ni Yn T. "Ngy hm sau; ln ti nh ni, trm n vi cho Trc Lm Quc S i Sa Mn. Quc S thy trm n, rt lm vui v ung dung bo trm rng: "Lo tng ny ni chn sn lm lu xng kh mt gy, n rau v qu ni, chi rng, ung sui lng nh my ni, theo gi ti y. Nay nh vua b ngi nhn ch lng lng, n ch ni rng ho lnh. Vy cn g m ch thn kh nhc nh vy?". Trm nghe Quc S ni, bng ni hai hng nc mt, tr li Quc S rng: "Trm cn tr th, hai thn khut bng t thy mnh ch v ng trn dn chng, khng c ch nng ta. V li ngh cc bc Vng i trc thay i v thng cho nn trm tm vo ni ny l ct tm thnh Pht ch khng mun g c''. Quc S ni: "Ni vn khng c Pht. Pht ngay trong tm. Nu m tm lng l sng sut l Pht y. Nay nu nh Vua gic ng v tm th lp tc thnh ra Pht, c cn g phi i tm cu u cho xa''. Quan nim Pht ti tm ny qu l khi im chnh xc v chnh thng ca o Pht. Trong khi nh Vua v Trc Lm Thin s m thoi Yn T th Thi s Trn Th v cc quan theo di tm Ngi triu Ngi v cung. Khi n Yn T, Trn Th ni n nh vua tr v, Th phn nn rng nh vua ch tnh chuyn gii thot cho ring mnh m b trng trch quc gia x tc. "Nu b h khng ngh li, l thn v ngi thin h u xin cht ngay y, quyt khng chu tr v vy.'' Nh vua lin em vn hi Trc Lm Quc s. Quc s cm tay trm m rng: " Phm lm vua trong thin h phi ly mun ca thin h lm mun ca mnh, phi ly tm ca thin h lm tm ca mnh. Nay c thin h u mun rc b h v lm vua th b h khng v sao c! Duy c mt iu l khi b h v th ng c lc no qun nhng v s ging cu ni in''. Do , trm cng vi thi s v mi ngi v kinh , min cng ln ngi vua''.

Cuc tng hp u tin

Pht khng trong ni, Pht ngay lng ngi v hnh phc thi bnh ca qun chng i hi ngi Pht T phi lm trong nhim v mnh ttrong lc ngi Pht T khng th sao nhng phn sinh hot tm linh ca mnh. Tinh thn nhp th ny ca o Pht Vit Nam c biu l trong i sng ca nhng con ngi Pht T khc nh Tu Trung, Nhn Tng, Vn Hnh ...Trong tinh thn nhp th, cc thin s chp nhn s hp tc vi Nho gio v thng cm vi thi nhn thc ca Lo Gio. Tuy nhin, v mt Nho gio, c nhng phn t theo st hnh thc ch ngha, k th khng chp nhn thin ch ho ng . Lo gio cng c truyn sang Vit Nam cng mt ln vi Nho gio nhng khng c mn phi v h thng nh Trung Quc. Vit Nam, tinh ba ca trit hc Lo T, Lit T v Trang T ch c thy r ni tc phong, t tng v vn chng ca nhng gii tr thc Pht gio v Nho gio. Chng ta khng thy nhng nh "o s'' thc th phn chiu np suy t su sc Lo gio m ch thy nhng "o s'' t thm hiu v t tng Lo Gio v ch bit hnh phng thut ph ch, php tc. Nhng th ny c nh hng ng k trong i sng dn qu v ln ln vi nhng m tn dn gian. Chng khng phn chiu

c sc thi c bit ca t tng Lo gio chnh thng v lm cho nhiu ngi hiu lm Lo gio. Trong gii bnh dn, ngi ta phn bit phi Ch V v phi Ni o. Bn phi Ch V th th cc v Thnh Mu Thng Ngn v Thu Ph, cng mt s cc thn linh khc. Bn phi Ni o th th nhng bc anh hng i quc Vit Nam nh Trn Hng o... bn no cng c nhng cuc hu ng ln ng. Cc v thn linh che ch cho ngi th phng nhp vo nhng xc ng ni chuyn v lin lc vi ngi trn gian. S nhn thc nng cn ca s ng v bn cht ca Lo hc khin cho Pht hc trong s ngi thiu thm uyn mang theo nhiu t nh hng v tnh cht ph ch ma thut. S dung hp vi Lo gio trong gii Pht t bnh dn v vy khng ng cng mt bnh din vi s dung hp ca Thin i vi Lo hc trong gii Thin gia tr thc. S tng hp ca tam gio trn bnh din qun chng tuy vy vn c thc hin trn vn, v th trong tn ngng bnh dn Vit Nam o Pht l mu s chung. Khi mt ngi t xng l theo Khng gio, ngi y khng ph nhn rng h theo Pht gio v khi mt ngi ni h theo Pht - Gio ngi y khng ni rng h khng theo Khng gio. Cho nn khng th ni rng Vit Nam c bao nhiu ngi Khng gio, bao nhiu ngi theo Lo gio, bao nhiu ngi theo Pht gio...T tng "Tam gio ng nguyn'' pht khi t L Trn khin cho nn tn ngng bnh dn Vit Nam mang mt mu sc tng hp. Nghin cu v sinh hot tn ngng ca mt gia nh nng dn chng hn ta s thy nhng yu t Pht, Lo, Khng ho hp cng nhau mt cch thn thit. Tn ngng bnh dn Vit Nam cha bao gi l mt tn ngng thun tu Pht gio: ngoi yu t Nho v Lo tn ngng y cn mang theo nhng tn yu t tn ngng c bit a phng hin hu trc s du nhp ca tam gio. Trong bc u ca s pht trin Nho gio, c nhng thn nho tip xc giao dch thn hu vi cc thin s nn chu nh hng ca Pht gio nh on Vn Khn chng hn, v c nhng ngi trc hc Nho, sau theo Pht. Nhng sau c nhng Nho thn bi xch Pht gio, nh m D Mng. Nm 1321 vua Trn Hin Tn sc m mt k thi kho hch tng s trong ton quc hi v ngha l kinh Kim Cng. Nhng ngi no thi hng phi hon tc. Vua Ph , nm 1381 ng vin tng s bt i nh gic Chim Thnh. Nhng v bi xch Pht gio ca cc Nho thn khin cho gii tng s Pht gio c ti c lui v phm vi sinh hot thun tu tm linh ca h. Nho gio nh ch khoa c tri qua nhng thi i c tn, v n khi ci hc cng khoa c Ty phng c thit lp vo th k th mi chn, tr thc v tui tr li b ci hc ng ngh ng cng theo ci hc ng phn "ti ru sm banh, sng sa b''. Lc ht thi cc nh Nho cng phi v vn, v iu th v nht trong giai on u thnh t ca Ty hc l thy nhng nh Nho, khi tr v vn, kt li mi thn hu vi cc nh Pht. Ta thng thy nhng ng c ng bng ngi m o hng gi vi cc v tng s, nhiu lc ung tr v nh c vi nhau mt cch ht sc t nhin v thn i. V phng din chnh tr, cc nh Nho i quc t chc khng chin chng li cuc xm lc ca Php, v y h cng tm c s hp tc khng cht k th ca gii Pht gio. Khi nn hc Ty Phng c p dng cng vi ci hc khoa c ca n, Nho gio mt a v chnh tr v c tn gio ca mnh na trong x hi Vit Nam. Hin gi ch cn c nhng hi Khng hc hot ng cm chng mong duy tr nh hng ca t tng Nho gio. Nhng ngy l k nim c Khng T, tuy c t chc hng nm, vn khng c c tnh cch ca nhng ngy l c mu sc tn gio nh Vn Miu ngy xa. ch l nhng cuc l tng nim khng c bn cht tn gio nh l Ging Sinh hoc l Pht n. Cng cuc chn hng Nho gio c pht khi ng thi

vi cng cuc chn hng Pht gio t nhng nm hai mi ca th k. Nhng nhng hi "Pht hc'' mau chng c hp nht thnh mt Gio Hi, cn nhng hi Khng hc, c mc ch nghin cu vn ho. Tnh cht tn gio ca Khng gio mt dn, nghi l v tc phong Nho gio ch cn c thy trong hnh thi tng hp ca sinh hot vn minh chung. Quan nim v Trung Hiu, quan nim v Nhn, Hiu, L, Tr, Tn ca Nho gio v.v... c thu nhip v ng ho trong o Pht, vi nhng iu tng ng trong trit hc ca oPht. L Vu Lan rm thng by m lch v quan nim bo hiu ca kinh Vu Lan chng hn, p ng v ng ho vi quan nim hiu ...Khng gio khng cn tn ti trong hnh thc tng gio na tuy nhng nguyn l cn bn ca gio l ny cn tim n trong quan nim v y hc, chnh tr v x hi ca dn Vit v nhip ho vi tn ngng Pht gio n mt mc kh cn c th phn bit c na.

CHNG 02: I DIN (I)

Cng gio La M
Vn cng gio Vit Nam l mt vn quan trng cn c nhn nh k lng nu ta mun tm ra mt li thot m p cho s on kt tn gio. Cng gio tng c xem nh l mt tn gio do ngi Ty Phng , nht l ngi Php Lang Sa truyn b vo Vit Nam, v vy trong sut lch s truyn b ca Cng gio Vit Nam, nim v Thin Cha gio ca ngi Vit Nam, lun lun c kt hp vi nim v nhng ngi da trng n x ny thm d, bun bn, chinh phc v thit lp nn h. iu ny l mt iu khng may xy ti trong lch s v mt s ngi Cng gio Vit Nam c thc tng c gng xo b n tng y trong lng ngi Vit. S tht th nh nhiu ngi nhn thy, hin nay trong lng Gio hi Cng gio c rt nhiu phn t yu nc, c rt nhiu ngi ang thao thc nim thao thc chung ca dn tc Vit Nam. iu y l mt nim phn khi cho tng lai, v cng chnh v tin tng con ng sng sa m mt s nhng vn cn c lp li, mt ln cho tt c, xua ui tt c nhng bng ma qu kh c lo o theo di v quy ph hin ti. Nhng li lm cn bn bt u t mt s nhng nh truyn gio ngoi quc v chnh sch li dng tn gio ca Ty Phng. Vn s khng bao gi c gii quyt nu khng c em ra phn tch. V v vy, y, ti ngh cn ni qua cc s kin y mt ln , trn nhn nh v cc kinh nghim qu kh, nhng ngi Vit Nam Cng gio v khng Cng gio c th m c mt con ng tng lai, con ng ca cng tc v thng cm. c nhng s c gng y v pha nhng ngi Cng gio cng nh v pha nhng ngi khng cng gio thit lp i thoi , cm thng v hp tc th khng c l do g m ta khng tin tng s hon thnh nhim v y ca lp ngi tr tui. Tht ra li lm cn bn ch nhng nh truyn gio trong cc th k trc li dng gii thng gia v chnh tr gia trong hng truyn gio ca mnh v do b gii thng gia v chnh tr gia li dng tr li. Mt khc, nhng nh truyn gio y vng v kch trc tip nhng tn gio c mt ti Vit Nam vi mt thi kh cung tn khin

cho phn ng a phng bng dy mnh lit n li phi lm vo tnh trng b xua ui v n p, v cui cng phi nh n s can thip t bn ngoi ca cc gii thng mi v chnh tr, nhng gii lun lun mun li dng v chinh phc. V gio s Cng gio u tin vo truyn gio ti Vit Nam; theo Khm - nh Vit s Thng Gim Cng Mc, tn l Ignace, n tnh Nam nh bng ng thu nm 1533. Nm 1596, mt gio s khc ngi Ty Ban Nha l Diego Avarte n xin c php vua L truyn gio ng Ngoi. Sau v gio s ny cng c cha Nguyn cho php vo truyn gio ng Trong. Nhng sau , v chim hm ca Ty Ban Nha ti ca Hn nn cha Nguyn sinh nghi lin ui gio s Diego Avarte v. n nm 1615, gio s Francoi Brezoni v bn ngi khc thuc dng Jesuites li xin c php vo truyn o ng Trong. Tuy vy phi i n khi Hi Truyn Gio ng Trong (1615) v Hi Truyn Gio ng Ngoi (1626) c thnh lp, cng cuc truyn gio mi pht trin mnh. Cng trnh truyn gio ln lao nht l do gio s Alexandre de Rhodes thc hin. Gio s ny cng l mt hc gi. Cha sinh ti Avignon nm 1591 vo tu dng Jsuites nm 1612. By nm sau, Cha i Goa v li hai nm ri trc khi i Malacca v Macao. ng l Cha c To Thnh La M ch nh ti truyn gio ti Nht Bn, nhng v Nht Bn hi cm o Thin Cha nn Cha phi ti Vit Nam. Nm 1625 th Cha ti ng Trong Vit Nam. Nm 1627, Cha c php ra ng Ngoi truyn gio v nh ti ngoi giao, chim c cm tnh ca Cha Trnh. Nm 1630, Cha b Cha Trnh tng xut khi nim Bc v b nghi ng c nhng lin h chnh tr vi Ty Phng. Trong khong thi gian y, Cha , theo o Duy Anh trong Vit Nam Vn Ho S Cng, kho st k cng v ngn ng ,lch s , a l ca nc ta mch bo cho cc nc u Chu. T nm 1630 n 1640 Cha tr v dy thn hc ti College ds Jesuites MaCao v sau tr li ng Trong Vit Nam. Nm nm sau, Cha li b ng Trong tng xut. Cha tr v Ma-Cao, ri u Chu. Cha tr v ti La M nm 1649, ri v Paris. Sau mt thi gian hot ng, Cha thnh lp c Hi Truyn Gio Ngoi Quc ( Socite des Missions Etrangefres ) nm 1652. Cc Linh Mc v Gim Mc ca hi ny c phi sang Vit Nam cng lc cng ng, v th lc ca Gio Hi Php Vit Nam tr thnh mnh m hn th gio hi ca bt c mt nc Ty Phng no khc . o Duy Anh vit: "Khong nm 1680-1682, ng Trong c n 600.000, ng Ngoi n 200.000 tn C c Gio. Tuy nhin, cuc truyn gio khng phi l d dng thun tin lun u. V cc gio s thng em ng cho nh quc v thng can thip n ni chnh bn x, cho nn nh cm quyn ta ng Trong cng nh ng Ngoi thng c lnh cm ch v bch st cc gio '' (Vit Nam Vn Ho S Cng , Quan Hi Tng Th, 1938) . V Hi Truyn Gio Ngoi Quc (Socites des Missions Etrangefres) Ba L, Charles Maybon vit trong cun Histoire Moderne dupayd'Annam (Paris 1920) nh sau : "Lch s Hi Truyn Gio Ngoi Quc gn cht vi lch s truyn b nh hng ca Php ng Dng; mt trong nhng ngi sng lp hi l Palu ni lin nhng si dy lin lc u tin gia hai triu nh Vit -Php. V gio s li lc nht ca hi l Gim mc Adran chnh thc tht cht cc mi lin h : S hot ng ca cc hi vin dn ti cc cuc v trang can thip u tin ti Vit Nam.

Vua Gia Long, trn con ng bn ba gian trun lu lc, c gio s Pigneau de Bhaine gip dng li nghip . Gio s Pigneau vn ng tip t qun s v kh gii t Ty Phng sang gip Nguyn nh. Vua Gia Long sau khi ln ngi (1802), nh n cc gio s, mi cho h t do truyn o. Nhng t nm 1817 v sau, nhn thy phong tro truyn gio lin kt vi phong tro khuch trng th lc chnh tr thc dn, vua bt u lo s. Khi vua Minh Mng ln ngi, th phong tro chng C c Gio bt u pht trin. Vua Minh Mng l ngi sng tn Nho hc, rt tn trng nguyn tc Trung Hiu, s t t thn thnh v s th phng t tin. Tn ngng Pht gio dung hp mt cch d dng vi cc sinh hot , nhng tn l v np sng ca C c Gio th chng i li. T vua ch quan, ai cng ngh rng C c Gio l mt "t o'' " lm bi hoi c nn vn ho c truyn ca t nc''. Vua Minh Mng khi h d cm o ni : "o ri ca ngi Ty lm m hoc lng ngi ta. Gio S Gia T lm l vy nhn tm, ph hoi m tc, tht l mt mi hi ln cho nc nh'' (D cm o ln th nht . o Trinh Nht trch dn trong Vit Nam Ty Thuc S, Si Gn, 1937 ). Ban u vua Minh Mng dng nhng bin php n ho nh tp trung cc gio s Php li Kinh nh dch sch s hc Ty Phng hn ch hot ng ca h. Nhng sau v c nhiu v xy ra, nh v tu Thts trc khi rt khi Nng b mt li mt gio s tn l Rogerot (1825), v gic L Vn Khi bng n Nam K( 1833) trong c bn tay ca mt gio s Php tn l Marchand nhng vo, vua Minh Mng bt u dng nhng bin php khc khe hn. Nhng cuc n p xy ra. Nhng gio s vn can m, hoc cng khai hoc b mt. Vua Minh Mng, Thiu Tr v T c u chia chung mt nim lo ngi. Bi nu khng thn trng th ng no cng mua vo ti ho cho t nc. Yu sch th trng v thuc a Ty Phng lc ny tr nn rt mnh m, v vic phi xy n xy n. Cc chin hm gh n Nng can thip v vic bt giam gio s. Ri chinh phc bt u. Mi cho n khi Php chinh phc xong Vit Nam th vn cm o mi c chm dt, v t y C c Gio mi thc s c t do truyn b. Lin h gia tn gio v chnh tr khng phi l mt vic mi; khp ni trn th gii, cng nh Vit Nam, lin h y c t nhng ngy xa xa nht. c cm m nhng nh truyn gio Ty Phng gy ra i vi dn chng v cc tng gio c truyn Vit Nam c pht xut t nhng chng i v vn ho, tn ngng v chnh tr. Nu ta c th nhng bi ging m cc gio s Ty Phng dng truyn o th chng ta s thy r rt nguyn do ca nhng chng i thuc phm vi vn ho v tn ngng. V nu ta duyt li nhng lin h lch s tn gio v chnh tr Ty Phng cc nc ng th ta s thy ngay nguyn do nhng chng i v chnh tr. Trong Php ging Tm ngy do gio s Alexandre de Rhodes son dng cho cc nh truyn gio Ty phng Vit Nam, gio s Alexandre de Rhodes phn tch v bi bc tn ngng Vit Nam trong c tn ngng Khng gio, Lo gio v Pht gio. V o Pht chng hn, bi ging ni v ngun gc Pht gio nh sau : "Chng ta hy bt u ni n o ny m ngun gc n . S sai lm ca o ny biu l ra ngay tc khc t chnh ngun gc ca n.

Vo khong 3.000 nm sau khi to thin lp a, n c mt ng vua tn l Timphan c mt ngi con rt thng minh, nhng rt kiu ngo, ngi ny ly con gi c nht ca mt ng vua ln bang, ri mt mnh i tu, khng c v con chp thun. ng ta tu theo ma thut, khng bit c ngi ta khen ngi hay c th tranh lun d dng hn vi cc lo t o. ng hc theo cc lo Alala v Calala v ng gia hai lo ny. Hai lo bn dy cho ng o V Thn v t tn cho l Thch Ca. "Khi ng ta mun em ci o V Thn y, ci o nghch thng y dy cho ngi ta ai cng xa lnh ng. Thy vy, ng ta cng vi hai lo kia dy mt th o mi y dy nhng chuyn hoang ng nu ko mt t t . ng ta dy thuyt lun hi v s th cng cc thn tng, cho mnh l thn tng co nht trong cc thn tng, lm nh ng ta l ng to ho, l cha t tri t... Bng nhng cu hoang ng v nhng cu ph ch, n quyt, ng ta bt thin h phi in cung n buc h phi chp nhn s th cng cc thn tng, ha hn cho k no th cng thn tng, d k ngy hm nay l k h tin nht s c ti sanh lm con vua nh lun hi... Cn i vi cc thn tn, ng dn h n vc thm ca v thn ... Tt c u t h khng m ra, ri tr li v h khng. "o y c hai mt. Mt ngoi l s th cng v lun cc thn tng, vi v s nhng cu chuyn ho huyn, cc bi ht ph ch, n li ko dn chng vo s th cng thn tng nhm nh, phm vo v lng ti c. Mt th hai, mt trong, cn t hi hn nhiu, l nc c. Cho nn Khng T, ngi thng thi nht ca dn Tu, gi s th cng thn tng l o ca bn mi r ...'' V Pht gio Trung Hoa, Alexandre de Rhodes vit : " Cc ngi c th hi: ti sao s th cng thn tng c th truyn b Trung Hoa, bi v s th cng pht sinh n , x m ngi Trung Hoa coi nh l mt x th l d man? Ngi ta tr li rng ngi Trung Hoa d nhin vn minh hn cc b lc n nhiu v lnh vc khoa hc v tm linh cng nh v lnh vc th xc.Trc ht, ngi n rt ngu dt v cc khoa hc, sau v s chm sc th xc. H thng trn, l (...) Khng T c bo trc trong sch ca ng ta rng phi i tm mt v thnh ti t phng Ty. Vua Trung Hoa Hn Minh c c sch nghe c li khuyn ca Thng i tm o chn chnh ti min i Ty. Chnh v vy m nh vua mi sai mt ng quan ln nht triu nh i tm. Sau mt cuc hnh trnh di my thng, ng quan ny n n , x m ngi Trung Hoa cho l phng Ty. Nhng m y cha ti c na ng ca i Ty. V qu mt mi v v ng i qu kh khn, ng ta khng mun i xa hn na. ng ta bn hi thm xem n c mt th o no mang v cho vua Trung Hoa chng. Ngi ta mi ni vi ng quan v th o v lun ca Thch Ca. ng quan sung sng mang o v t phng Ty v i''. l mt s c tnh ghp C c gio vo "gic mng thy ngi vng'' ca vua Hn Minh k li cho cc quan nghe rng mnh nm mng thy mt ngi vng, cc v ni ti o Pht Ty vc. V phi on ca vua gm c mi tm v, trong c hai ng Thi Hm v Vng Tun. Phi on ny (nm 67 sau Ty Lch ) c phi qua n rc hai v tng s l Ca Dip Ma ng v Trc Php Lan v dch kinh T Thp Nh Chng v mi su cun kinh khc.

M u chng bc b gio l o Pht. Alexandre de Rhodes vit: "cng nh n mt cy cn ci v nguy him, ta lm xung cng mt ln tt c cc cnh ca n: mt khi tn Thch Ca da en v ni lo kia b h xung, r rng tt c nhng cu chuyn hoang ng v thn tng do ng ta t ra cng chng cn cht gi tr no na...'' Truyn o nh th vi ng phong nh th tuy c th chinh phc mau chng c mt s tn (nhng ngi khng hiu bit g v o Pht m c nhng dng trn th khng th no thng o Pht cho c), nhng cng d to ra nhng chng i mnh lit . qu tht l mm mng nguy him ca nhng xung t tn gio. Khng nhng i vi o Pht c o Khng v o Lo cng nhng hnh thc tn ngng khc Vit Nam, Php Ging Tm Ngy cng dng ng phong tng t. o Duy Anh, sau khi nhn xt rng nh hng ca C c Gio Vit Nam khng ng k nu ra l do: Dn ta phn nhiu cho rng C c Gio khng tha nhn s sng bi t tin l tri vi lun l v vn ho c hu ca ta, cho nn em lng k th. Vua Minh Mnh h d cm o ni: "o ri ca ngi Ty lm m hoc lng ngi, gio s Gia T lm t vy nhn tm, ph hi m tc, tht l mt mi hi ln cho nc nh''. i khi thi ca phn nhiu ngi Vit Nam, nht l ca lp nh Nho i vi C c Gio l nh th c. Trong s ngi theo C c Gio (thi y) mt phn rt ln l v li m theo ch khng phi v tn ngng su xa. Cho nn ngi ta c th ni rng nh hng tinh thn C c Gio i vi dn ta li cn t hn nhng thnh tch thc hin na'' (o Duy Anh,"Vit Nam Vn Ho S Cng Quan Hi Tng Th"). o qun thy c nhng nguyn nhn thuc phm vi vn ho tn ngng, nhng ng khng cp n nhng nguyn nhn thuc phm vi chnh tr. Dn tc Vit Nam c trn ba nghn nm lch s v chin u oanh lit nhiu phen bo v nn c lp ca mnh chng li s xm ln v uy hip ca Bc phng. thc v c lp ca Quc gia rt mnh: tinh thn yu nc l li kh cn bn chin thng ngoi xm, nh bi c nhiu phen qun i Mng C v Trung Hoa. S tin tng cho rng C c Gio l o ca ngi Ty phng do ngi Ty phng em sang chinh phc Vit Nam, tuy ch da trn nhng iu nghi k, nhng l mt thc ti chnh tr v cng quan trng. Trn thc t, c rt nhiu iu khin cho lng nghi k ca ngi Vit cng ngy cng tng thm. S nghi k y bt u ngay t vua quan triu Nguyn xung dn cho n dn chng t hc. Cc vua Gia Long, Minh Mnh, Thiu Tr v T c cng cc Nho thn v s th u c lng nghi ng cc gio s; cho rng h c lin lc vi quc xm lc. Ngi dn qu Vit Nam thiu cn bn nhn thc, ngh rng o Pht v o Nho l o ca ngi Vit v o C c Gio l o ca ngi Php. M h theo a C c Gio l theo Php. nh quan nim nh th l sai lm, nhng hu ht cc iu kin chnh tr, x hi v vn ho ca thi y u dt dn ngi dn qu Vit Nam i n mt quan nim nh th. M u phi ch c ngi dn qu mi ngh nh vy. S kin ngi Php nng gio hi C c Gio mt cch qu r rt v cng khai sau khi chim c Vit Nam lm thuc a khin cho nim tin y cng ngy cng vng mnh. Nu mt ngi ngoi quc n thm Vit Nam, ngi s thy rng cc th, nh th v trng hc Cng Gio chim nhng a th u thng. Cng cuc truyn gio ca cc gio s Cng gio khng b hn ch bi lut l. Cho n ni gn ba nm sau cuc cch mng 1945, sau khi ngi Php tr li Vit Nam, m di tch ca s k th tn gio y vn cn c ghi trong o d s 10 k

ngy 6 thng 8 nm 1950 . o d ny n nh quy ch hip hi, v theo , ch ring hi truyn gio C c l khng b nhng iu ca quy ch rng buc m thi.

Cuc khng chin chng Php

Nho gio ri n Pht gio t lin h cht ch vi lc lng khng chin Cn Vng khng c li xm lc Php. Nhiu ngi Cng gio trong khi b nghi ng l lin minh vi gic Php. Gim mc Puginier c thuyt phc ngi Php rng phng php thn hiu nht bnh nh Bc K l thuyt phc c tt c ngi Bc K theo Cng Gio. " Vi s tryn b Phc m v Php ng, trong cha y hai mi nm ta c th khin cho Bc K tr thnh Php ho v C c ho m khng cn p ung mt ngi no''. Trong cuc chinh phc, ngi Php trng cy vo lc lng hu thun ca khi Cng Gio nhng rt cuc h phi than: "H ch gip v gip c bng cch cung cp ngi do thm v phin dch m thi''. S thc l vn c nhng ngi Cng Gio Vit Nam ng n v c lng yu nc, khng bao gi chu i lm nhng cng vic nh vy. Chnh phong tro Cn vng chng Php phm mt li lm l x mt s ngi Cng Gio trong sch vo th i lp. l vo khong 1885. Qun i vin chinh Php t Vnh vo ng Hi ba ra, bn git, tn ph, tiu hu cc cha chin Pht gio v tp trung ngi Cng gio v gn thnh mong m h vo binh ng. Nhiu v vn thn ch trng t ph cc nh th tr th vic qun Php xi dc mt s ngi Cng gio t ph cha chin. V vy nn nhiu ngi trong gii Cng gio phun ut tr thnh i lp vi phong tro khng chin. ng l th rt khng nn tr th nh vy. Trong phong tro Cn Vng yu nc chng Php ko di t nm 1885 n 1898, Nho gio v Pht gio l lc lng ym tr cn bn. Tuy nhin, trong giai on u, ch lc nm tinh thn Nho gio nhiu hn. n lc tinh thn Nho gio tr nn mt mi, " bi v Nho gio suy i rt chng di s xm chim ca vn ho Ty phng, nht l v s bi b khoa c c p dng khoa c mi'', th tinh thn Pht gio ch thnh ch yu. Gii tng s lin kt vi cc lc lng yu nc, tip tc cuc tranh u khng Php. Nm 1898 chng hn, ton quc rng ng v cuc khi ngha ca V Tr Ph Yn. Ngi Php v triu nh Hu gi cuc khi ngha l "gic thy cha''. V Tr l mt v tng s Pht gio, t ca mt v thin s m ngi ta ch bit gi l thy Bc, v v ny tu Thch ng trn ni B Chn, lng Chnh Danh. Thy Bc l mt v danh tng c ti y hc cha cho rt nhiu ngi lnh bnh khin cho khch thp phng n tm tp np. Hnh tung ca thy Bc th khng my ai hiu c. Ch bit v sau c lnh mt thm v bt thy, v nhng ngi quen thuc m thy hay lui ti cng b lin lu, xt hi lung tung. V Tr, t ca thy Bc, l mt v tng nhng cng l mt nh cch mng. Cuc khi ngha chun b t nm 1898, c s tham d ca Nho s Trn Cao Vn v rt ng tng s. Cuc khi ngha c rt ng ng bo hng ng, nhng v b mt b tit l nn b tht bi. Tt c cc cha chin b lc sot bt b, v tng s b bt v s k. " Trong hai tnh Bnh nh v Ph Yn, khm ng no cng c mt cc thy cha.'' (Hnh Sn,"C Trn Cao Vn", Minh Tn, Paris, 1952 ) . min Bc, ta nn k n trng hp tng s Vng Quc Chnh, tr tr cha Ngc Long ng Chng M, gn H Ni. Ngha ng ca Vng Quc Chnh hot ng di hnh thc hi "Thng Ch''. H thng t chc ly cn c cc ngi cha t Ngh An (Trung

Vit ) ra ti Bc Ninh ( Bc Vit ), gy thc mt cch rng ri trong qun chng Pht t. Cc tng s tham d rt ng v hot ng cho phong tro rt hu hiu. H dng hnh thi thuyt php v dy hc gy thc cch mng chng Php. iu ng ch l ngha ng hot ng c trong mi trng Cng Gio v thu phc c rt nhiu ngi Cng gio yu nc. Cuc tn cng H Ni vo m 5-12-1898 tic thay b tit l v ton quyn P. Doumer kp thi ra lnh phng. Hiu lnh khng thc hin c, cuc tn cng khng n nhp vi nhau, ri rc v b y li. cc ni khc nh H ng, Sn Ty, ngha qun khng bit iu , cng ni ln, v cng b n p kch lit. Phong tro tan r. V v s ngi b t y, x t. min Nam cng c nhng cuc vn ng tng t. Qun chng Vit Nam hng thn thng giu tn ngng v do nhng t chc cch mng chng Php thng c da trn nhng tn ngng . Rt nhiu t chc b mt khng Php c tm thy min Nam: T chc Ngha Ho, t chc Thin a Hi, t chc Lng Hu Hi, t chc Nhn Ho ng, .v.v... S kt hp s d c cht ch v bn vng l nh yu t tn ngng, m Pht gio l mu s chung. Chnh tn ngng ca o Cao i v Ho Ho, hai t chc ng k c qun i v c cao vng tranh u cho c lp quc gia cng ly tn ngng Pht gio lm mu s. Trong cc t chc nh th, nghi l im o, s ph ng, cu c ba ch l nhng yu t tn ngng bnh dn rt quan trng cho vic t chc. Cc cuc hi hp c t chc ban m, trong cc cha chin v vi s tham d ca cc tng s. c cun Les Societes secretes en terred Annam ca Georges Colet ta c th thy c mt t bn cht ca cc t chc cch mng b mt y. Colet vit: "Nu ngi ta nh rng cc tn gio c truyn Vit Nam c th khc nhau nghi l nhng li ging nhau l tng tinh thn m cc tn gio y dy cho tn th ngi ta s thy c sc on kt cht ch v v song ca cc tn gio vi cc t cch mng b mt. Cc v tng s tham d hay lnh o cc t chc khng Php thnh thong li b bt giam v khai thc. Nm 1916 chng hn, mt thm Php bt tng s Nguyn Vn X cha Rch Tre, Vnh Long. Khi b bt, tng s ny khai rng cc bn o cho tin l "tr n'' v "cho tnh nhn'' ch khng phi l cho thm nh ngi ta t co. Nhng mt thm bit chc rng v tng kia lm cch mng, v cng vi ng, cn c 43 ngi khc b bt v kt n. Trong s nhng ngi b bt y, cha c ai c tin n, v c nhng ngi l nhn s tai mt trong vng. Mt v tng s khc ni Cm, tn l Cao Vn Long, tc By , khi b bt, khai l i hnh o cho ba, nhng b mt thm kt ti l i lin lc gia cc t chc cch mng. Rch Gi, mt t chc cch mng b mt thm khm ph cha Tam Bo. Ho thng ng cng vi cc tng s v v s nhng ngi lin h b bt b v tra tn. Hi Rch Gi Pht hc Tng T v t bo Pht hc " Tin Ho'' b tan r. Ho Thng ng sau b t y v cht Cn-o. Nhng trng hp nh th khng th k xit c. Ngi Php t lc u ng h gii Cng gio v t lng tin nhiu ni gii Cng gio. Sau khi nhng bin c sy ra, chng minh rng truyn thng Pht gio v Nho gio Vit Nam vn kin kt vi cch mng chng Php, ngi Php cng c cn bn v duyn c ch t lng tin ni gii Cng gio m thi v em lng nghi k cc gii Pht gio v

Nho gio. Chnh iu lm pht sinh nim v k th tn gio mt nim khng th tch ri mc cm mt nc ca ngi dn Vit Nam di thi Php thuc.

Phong tro phc hng

Vo khong 1930, cc phong tro khng chin yu nc ln mnh, ngi Php bt u dng mi bin php ngn cn. Trong nhng bin php y c bin php khuyn khch thnh lp cc hi Pht hc, Khng hc... Thc ra vo khong , di nh hng ca phong tro phc hng Pht hc ti Trung Hoa do Thi H Php S lnh o, mt s Pht t cng mun pht khi phong tro chn hng Pht hc ti Vit Nam. Ngi Php bit nh th, nn cho php thnh lp ti ba min rt nhiu hi Pht gio. Khng nhng h cho php, h cn nng na... Th rng cho php thnh lp nhng hi tn gio mnh c th a ngi vo, v c th kim sot, cn hn l h t t chc, b mt chng li mnh. Cho php lp hi tn gio nh th li cn c mang n, cn ly lng c dn thuc a. Mt ci li ln hn na l c th khin cho dn chng dn th gi vo vic cng bi hi h m qun bt vic tham d cc phong tro cch mng. Cc hi tn gio ra i rt nhiu, nhng tu trung c hi Nam K Nghin Cu Pht Hc (1931), hi Lng Xuyn Pht hc, hi An-Nam Pht hc (1932) v hi Vit Nam Pht gio (1934) l quan trng hn c. Mi hi u c tp ch tryn b gio l, giy php, ni quy v iu l ca mnh. Hy th quan st hi Nam K Nghin Cu Pht Hc. iu l ca hi ny c ph y ngy 26-8-1931. Tp ch ca hi l tp ch T Bi m. S ra mt ca tp ch ny ng hnh ca "quan Thng c Nam K'', chnh hi trng danh d ca hi, tc l ng Khrautheimer v hnh ng Rivoal, c l thnh ph Saigon, ph hi trng danh d. Cng trong s ny, ta c "chu tri'' s 129 v vn tng tch, v vn can thip ca quan Thng c Nam K v vic rung t ca cc cha b chim ot. y l mt "n hu'' ca chnh ph bo h i vi Pht gio: trc c rt nhiu trng hp m rung t ca cc cha b tc ot v l do cc tng s tr tr khng c quyn lm s hu ch ca cc rung t cho cha. Ngi ng ra lp hi chng t c nhng lin h thn hu vi cc chc trch nh nc bo h, v rt hnh din l phng s c cho nn Pht gio nc nh. Tuy nhin cc hi Pht gio dn dn to c sinh kh thc s. Mt s cc Pht t hu tm tham d vo cc hi y, v di ti c ca h, lm cho cc hi y tr thnh nhng t chc tu hc thc s. Chnh cc hi ny ng gp kh nhiu v vn vn ho v chnh n tn ngng, bi tr m tn, to uy tn tr thc dn dn li cho Pht gio. Cc tu vin, cc Pht hc vin c thnh lp tr li v thc v mt nn Pht gio dn tc Vit Nam dn dn c hnh thnh.Trong nhng nm ba mi, cc nh Pht hc Vit Nam cp n mt nn Pht gi ng dng vo x hi mi, gi l " Nhn Gian Pht Gio". Nam T v Thin Chiu l nhng ngi ch tr thuyt y trong bn nguyt san uc Tu, xut bn ti H Ni. thc v mt nn Pht gio dn tc chn mui khi b "Vit Nam Pht in Tng San'' c n hnh do hi Vit Nam Pht gio cng tc vi trng Vin ng Bc C, v cun Pht Gio S Vit Nam u tin bng ting Vit ca thng to Thch Mt Th ra i (1942).

Phong tro phc hng Pht hc ch thc s c cn bn vi s thnh lp cc Pht hc vin Trung Nam Bc. Cc Pht Hc Vin sau y l ni ting nht: Pht Hc Vin Ty Thin, Pht Hc Vin Kim Sn, Pht Hc Vin Bo Quc, Pht Hc Vin Lng Xuyn, Pht Hc Vin Lin Hi... Mt s tng s c gi i du hc Trung Hoa, Thi Lan, Nht Bn. Mi n nm 1950 mi bt u c nhng hc tng c gi i n , Tch Lan v cc nc Ty phng. Nm 1940 nh du s thnh lp on Thanh Nin Pht Hc c Dc di s hng dn ca nh Pht hc Tm Minh L nh Thm, ging vin ti Pht hc Vin Ty Thin. on Pht Hc c Dc ny c hc Pht kh su, c giao coi sc t Vin m v thnh lp phong tro Gia nh Pht Ho Ph, sau ny i li l Gia nh Pht T, mt t chc Thanh Thiu Nin Pht Gio. T Vin m bin thnh mt t bo rt tr trung, trn y sinh lc di s iu khin ca on. Gio l c trnh by theo nhn thc mi ca lp thanh nin vng vng v Ty hc gip cho chng trnh a o Pht vo trong gii thanh nin mt cch c lc. Phong tro gia nh Pht T pht trin rt mau chng trong toang quc, v hin nay tr thnh mt t chc gio dc thanh thiu nin quy m, c l thuyt, c phng php ca mnh tng ng vi phong tro hng o ton quc. Nm 1962 , ring Vit Nam Cng Ho ghi nhn ti trn 1.000 n v t chc Thanh Thiu Nin Gia nh Pht T, gm 70.000 on vin, c trn 3.000 on trng iu khin. S pht trin ca phong tro Gia nh Pht T a ti s thnh lp cc trng tiu hc v trung hc B cc tnh, dy theo chng trnh b B Quc Gia Gio Dc n nh, do cc n v Pht Gio a phng m nhn. Hin gi hu ht cc tnh u c trng B , nhiu nht l ti min Trung. Cng c nhiu trng t thc khc do Pht Gio ch trng nhng khng mang danh hiu B , m mang nhng danh hiu khc nh Vn Hnh, Hm Long, Tu Quang, Hng Hc.v.v... V phng din hot ng x hi, cc c nhi vin, k nhi vin, bnh x do cc t chc Pht Gio iu khin cng c thit lp ri rc ti cc ni trong x. Nhng hot ng chng nn m ch, nhng lp dy cu thng cng c t chc cc ni. Cc n tu s t lu an tr trong cc ni vin c mi ra m ng cc trch v nh coi sc bnh x, iu khin cc k nhi vin, dy hc ti cc trng mu gio. Cch mng 1945 xy n, Vit Minh nm c chnh quyn. S thay i ln lao v khng kh chnh tr c mt nh hng ln trn nhng hot ng tn gio. Trong khi hu ht mi gii u c yu cu tham d nhng t chc nh Thiu Nin Tin Phong, Thanh Nin Tin Phong, Ph N Cu Quc, Cng Gio Cu Quc, Pht Gio Cu Quc, nhng ngi Pht t tr v c thc nht c gng dn th gi v tm lc vo cng vic hin i ho o Pht. Mt t bo Pht gio rt tr trung ra i, ly tn l Gii Thot. di hai ch Gii Thot, c tiu : c quan nghin cu v p dng o Pht vo i sng mi. Trong nhng s bo y, ta c c nim thao thc ca nhng ngi Pht t, mun bin o Pht thnh mt ng li sinh hot ca mt x hi ang mun vn ti cch mnh. T bo cng phn chiu s thao thc ca nhng ngi Pht t khi nhn thy trng hung bt ng chnh kin, chia r v thanh ton nhau gia nhng chnh ng tng gp sc vo cuc cch mnh. Tc phm "Nhng Cp Knh Mu'' ca V nh Cng sng tc vo giai on y cng phn chiu r rt tnh trng tranh chp kia. Nhng ngi Pht t tr thc bt u c thc v ch ng ca Pht gio trong hon cnh chnh tr mi.

Ngy 27.12.1946 Hi Qun Php tn cng Hi Phng. Qun i Php tr li, chin tranh ng Dng bt u, v Hong Bo i v chp chnh, cuc chin tranh ny gia Php v Vit Nam ko di cho n nm 1954, nm t nc Vit Nam b chia ct lm hai theo hip nh Geneve. Tip tc pht huy thc nhn bn v dn tc ca o Pht, mt s Pht t cho xut bn tp san Gic Ng ti Hu, ngay sau khi cuc chin tranh khai din. Nm 1950, mt hi Pht Hc mi c thnh lp thm ti Nam Vit, do nh Pht hc Mai Th Truyn hng dn. Ngy 6.5.1951, mt hi ngh ton quc Pht gio c triu tp ti Hu nhm thng nht nn Pht gio Vit Nam. Su tp on Pht gio Nam, Trung, Bc, nhng on th ln lao v quan trng nht, Hi Vit Nam Pht Gio Bc Vit, Gio Hi Tng Gi Bc Vit, Hi Pht Gio Trung Vit,Gio Hi Tng Gi Trung Phn, Hi Pht Hc Nam Vit v Gio Hi Tng Gi Nam Vit, ra mt bn tuyn ngn v s thng nht Pht Gio Vit Nam. t lu sau , mt tp ch chnh thc ca Tng hi c ra i, ly tn l tp ch Pht Gio Vit Nam, nu r ng li dn tc v nhn bn ca Pht Gio Vit Nam. Trong s ra mt ca tp ch, ta c thy mt bi vit v " S nghip Pht Gio Vit Nam trong cc triu i L Trn', nhng triu i huy hong ca Pht gio v ca dn tc, mt bi vit " Hng i ca Pht t Vit Nam''. Trong bi sau ny, bnh lun gia D Tho ni n ng li nhn bn ca Pht gio khc vi ng li ca Cng Sn v khc vi ng li nng ta thn quyn. Trong bi phi l t bo vit: " Pht Gio Vit Nam khng phi ch l mt tn gio tn ngng m bt c thi no u cng ch bit c s mnh ca tn gio tn ngng. Khng! bt c nc no trn th gii cng vy, khi bc chn n, o Pht cng thch nghi ngay vi phong tc, kh hu, nhn tnh bin thnh mt li sng cho qun chng. Vit Nam cng th, Pht gio ho hp trong c tnh dn tc, cng dn tc ta xy dng mt nn vn ho quc gia c lp. M li nhng trang s v vang ca dn tc, ta thy ngi Vit lun lun c nguyn to thnh mt nn vn ho c lp i chi li vi s e do n p ca Bc phng. Trong cng cuc kin thit nn vn ho c lp y, Pht gio Vit Nam l mt lc lng quan trng. Lch s Pht gio Vit Nam trong cc triu nh inh, L, L, Trn chng t iu y. Qu thc Pht gio Vit Nam l mt nn Pht gio dn tc ... Trong tm hn dn tc Vit Nam tht sn c mm mng tinh thn Pht gio. o Pht vi dn tc Vit Nam trong gn hai ngn nm bao gi cng theo nh bng vi hnh trong cuc sinh hot ton din ... Chng ta hy st cnh bn nhau bi p cho nn Pht gio dn tc c th a nc nh n an lc thi bnh''. c th a nc nh n an lc thi bnh! ng li v nguyn vng ca Pht t Vit Nam v Ho Bnh bt u t lc y ch khng phi mi n mi my nm sau! Tp ch Pht Gio Vit Nam c ng nhiu loi bi ni v nn Pht gio dn tc. Minh Hnh, trong loi bi " i n nn Pht gio dn tc" vit v cc vn Pht gio Vit Nam nh vn lch s, vn o l, vn l nhc, vn t chc, vn hong php vn vn... thc hin i ho o Pht thnh hnh cng lc cng r rt .c nhng loi bi nh " Pht Hc Quan Yu'' tp ch Lin Hoa Hu, v loi bi " c Pht ca th k chng ta'' tp ch T Quang Saigon chng hn, ta s thy iu . Khuynh hng chng li ch thuyt nhn v Duy Linh ca ch cng c trng thy r rt. thc Pht

gio dn tc c tng thnh, nh ta bit khng phi bt u trong nhng nm bn mi m t nhng ngy xa xa ca phi Thin Trc Lm Yn T. thc y c c kt thm do nhng chu ng kh au di thi Php thuc v di ch Ng-nh-Dim. Cuc vn ng lay chnh quyn Ng-nh-Dim nm 1963 ng vin c khng nhng thc bo v Pht gio m c thc bo v quc gia na. Ni nhng ngi Pht t, hai thc y ho hp nhau kh tch ri ra c. Chnh rt nhiu nhng phn t khng Pht gio tham d cuc vn ng ny, khng phi v gip Pht gio m v thy cuc vn ng ca Pht gio ph hp vi nguyn vng ca dn tc. Mt s ngi Pht gio n gin tng ch l cng trnh ca ring Pht t.

hng hin i ho
Sau ngy cch mng 1.11.1963, uy tn ca Pht gio ln ti cao . Sinh vin, thanh nin, tr thc x v o Pht. Nhng chnh lc o Pht cng cha tin n c giai on c th p ng li s ng h nng nhit kia. Phn ln cc v tng s cha c chun b gnh vc s mnh mi. a s cc v tng s t lu c o luyn tu hc, c kinh v thuyt php; nay bt thn b bt vo th phi lnh o. S tng s v c s c kh nng lnh o ang cn rt t, trong khi nhu yu lnh o tr thnh khn bch. Cc gii tr thc, vn ngh s, sinh vin, chnh tr gia, cng nhn lao ng v nng dn c xu hng ng h Pht gio rt nhiu, nhng u thiu lnh o. Trong sut thi gian Php thuc, Pht gio t c c hi gi ngi i ngoi quc hc, t c c hi o to nhng cn b vn ho x hi. S ngi phng s trong cc c quan vn ho v x hi ca Pht gio sau ny l do s t nguyn ca nhng Pht t hu tm hn l do s o to ca Pht gio. Gio Hi Pht gio thiu hn phng tin kinh t. Gi c mt v tng s i hc ngoi quc l mt s tn km rt ln lao. C nhin l trong trng hp thiu thn ngi, cc v lnh o Pht gio thu nhn nhng ngi thiu kh nng, tuy xng l Pht t nhng tht ra thiu bn cht Pht t. Trong nhng nm 1964 v 1965, nhng ngi trong d ng Cn Lao do ng Ng-nhNhu thnh lp hot ng tr li v gy khng bit bao nhiu kh khn cho c hi Pht gio. Ni mt cng vic lo i ph vi nhng ph phch, nhng tr th v nhng tham vng tr li quyn bnh ca mt s ngi trong ng Cn Lao cng khin cho Gio Hi Pht Gio Vit Nam Thng Nht (c thnh lp cui nm 1963 sau khi chnh ph Ng nh Dim xung) phi ph bao nhiu tm lc ri. Thm vo , cng c nhng k theo c hi ch ngha lun lun tm n xung quanh cc v lnh o Pht gio mong da vo th lc ca Gio Hi. Mt s nhng lm l ca o Pht cng pht xut t nh hng ca nhng k theo c hi ch ngha ny. Trong lc y, s ngi Pht t c thc v kh nng dn ht tm lc mnh trong cng cuc hin i ho o Pht. Ti Saigon c hai nh xut bn ra i, do cc tng s tr tui ch trng: l nh xut bn Vn Hnh v nh xut bn L Bi . Hai nh xut bn ny u tuyn b theo ng li hin i ho o Pht: Cc tun san Hi Triu m, Thin M, uc Tu, i T Bi, cc nguyn san Vn Hnh, Gi Thm, Qu M, Lin Hoa, T Quang u ni ting ni ca Pht gio thi i. Thm vo c nht bo Chnh o, t

T cng c nhn nhn nh nhng nht bo do Gio Hi bo tr. Nm 1964, Vin i Hc Vn Hnh c thnh lp ti Saigon, Vin i Hc u tin ca Pht t t chc theo khun mu mt vin i Hc Ty Phng. Vin bt u bng hai phn khoa Pht Hc v mt phn khoa Vn Hc v Khoa Hc Nhn Vn. Trong din t khai mc, Thng to Thch Tr Th ni: " Mt nn hc cn thit cho giai on lch s hin ti l mt nn hc c th gt ra c nhng kin thc gio iu nhi s vo tm no trong trng ca ngi thanh nin bin ngi thanh nin thnh mt ng c ca ch thuyt, ca ng phi. Mt nn hc nh th khng nhng gii phng cho chng ta ra khi ngc t ca c chp, m cn luyn cho chng ta kh nng thng cm, to cho ta tnh thng v c tin l nhng phng thuc hi sinh cho x hi ta, mt x hi dy y nhng nghi ng, mu lc, cm th v ch ngao ngn. "Pht hc khng phi l mt mn hc c th a ta ln cao trn nc thang danh li. Lch s i L v Trn chng t iu y. V ngi tr thc Vit Nam thi y chu trch nhim trc lch s khi b mt nn hc nh th chy theo khoa c. Ti c ao, trong nim tin vng mnh ca kh nng dn tc, chng ta c th ly li sinh kh nn vn hc L Trn, cho tm t c gii phng, v cho tnh thng v nim tin tr v nh nhng b uc cu mnh dn tc ta." Pht t Vit Nam thao thc mun khai thc tim lc Pht gio xy dng li x hiVit Nam v do mang o Pht i vo cuc i, mi lnh vc vn ho, kinh t, x hi cng nh chnh tr. Mt cuc cch mng nh th ai cng hiu l cn c thi gian c t thc hin. Mt mt phi ng u vi kh khn bn ngoi, mt mt phi gii quyt cuc khng hong lt xc bn trong, cc v lnh o Pht gio c khi bc phi nhng bc vp vp. iu ny d hiu, nhng bin ng trong x hi Vit Nam cn i c lin h vi Pht gio thng c mt s ngi ng ngoi xem nh nhng ln xn v ch v c hi cho t nc. Ci nhn y thc qu n gin. Cc bin ng y phi c nhn nhn nh nhng bc tin ca mt cuc cch mng trong x hi Vit Nam, v l nhng bc cn thit i ti trng thnh. Nu khng trng thy iu , ngi ta c th tin theo nhng li tuyn truyn vu co cho rng o Pht Vit Nam khng phi l mt thc lc t n o Pht ch l mt dng c ca cng sn, ca Mt Trn Gii Phng Min Nam. K thc nu ai c c mt ci nhn s lc thi, v s pht trin ca phong tro hin i ho ca o Pht cng l mt thc ti ln ang tm cch t thc hin gia nhng hn lon ca mt x hiphn ho n cc v nn u c chin tranh v u c chnh tr. S thnh lp ti Si Gn mt c s o to nhng cn b xy dng x hi hng thn, khai thc tim lc Pht gio thc hin chng trnh pht trin cng ng thn x chng minh c hng thc s xy dng ca ngi Pht t, mt cng cuc xy dng cn bn t di ln trn. l trng Thanh Nin Phng S X Hi thuc vin i hc Vn Hnh. Trng ny nhm n s o to nhng ngi tr tui c ch hng phc v trong x hi nng thn ci bin v pht trin x hi . Mt nn dn ch thc s ch c c thc hin khi quc gia t mt mc pht trin no .Trong trng hp Vit Nam, kh nng pht trin ca k ngh tu thuc ln lao vo s pht trin ca x hi nng thn. Chng Trnh Thanh Nin Phng S X Hi khng phi l mt chng trnh t thin x

hi nhm mc ch xoa du bt nhng kh au thiu thn m l mt chng trnh t thin xy dng tht s cho x hi nng thn. T lu, gia qun chng nng thn Vit Nam v ngi tr thc c mt h ngn cch ln lao. Nhng ngi i hc ngoi quc v chng hn, ch thng em theo v nhng bng cp ln m khng th hiu, sng v lm bn vi qun chng nng thn, vn chim ti 90% dn s Vit Nam. Kin thc ca h v cch sng ca h khng p ng c nhu cu pht trin ca x hi nng dn. Mc ch ca trng THANH NIN PHNG S X HI l o to ra mt th h ngi c th sng ho mnh vo nng thn, lm bn vi nng dn, v vi kin thc pht trin cng ng c th hng dn v cng tc vi ngi nng dn thc hin ci tin x hi. Nhng th nghim "lng t nguyn" c thit lp t u nm 1964. Hin nay trng thc hin c mt s "lng hoa tiu" ca chng trnh Thanh Nin Phng S X Hi. V phng din p ng li s hc hi Pht php cho qun chng, t nm 1951, mt ging s on ton quc gm ton cc v tng s c thit lp. S lng tng s ny vn cha p ng nhu cu hc tp gio l ton quc.T nm 1951 nhu yu v tuyn u cho cc n v gia nh Pht t c tng thm nhiu mi, cho n u nm 1964 th Gio Hi Pht Gio chng t c mt s thiu thn ln v phng din cung cp cc v tuyn u cho cc on th sinh vin, hc sinh, hng o v nht l qun i. Tuy th cng vic hun luyn cn b vn khng c tin hnh mau chng bi l do s lng tng s th t v phng tin o luyn vn cn thiu thn trm b. Cng nh bt c gio hi no, trong gio hi Pht Gio Vit Nam cng c nhng phn t bo th, rt chm chp trong cng cuc hin i ho o Pht v c nhng phn t thao thc mun ci t Gio Hi Gio Hi c th thc hin s ng gp ca mnh cho x hi Vit Nam mt cch tch cc hn. Phi cc tng s tr tui thuc v khuynh hng sau ny. H tp trung quanh nhng c s vn ho v x hi ca Gio Hi. Tuy vy nh hng ca t tng cng nh hot ng h rt rng ri v mnh m trong qun chng. H thc hn trong nhng vn Vit Nam, nhng vn thuc kinh t, vn ho, gio dc, x hi v thao thc mun khai thc tim lc Pht gio ng gp vo s gii quyt nhng vn hoc thc hin nhng d n . C nhin l h c gii tr v tr thc ng h. Nhng th lc ca Gio Hi khng hn l nm ni gii tr v tr thc. Thi c chp v s thay i bao gi cng l chng ngi vt ln nht cho mi tin b. Vn l trong khi Pht gio thao thc lm nhim v ca mnh trong x hi Vit Nam, Pht gio cng tip tc thc hin cuc cch mnh trong chnh bn thn ca mnh na.

CHNG 03: I DIN (II)

Con ng mi ca Cng Gio Vit Nam

Trong on th no, u v bt c thi i no, cng c nhng phn t li dng. Chnh trong cc t chc tn gio cng th. Vo nhng thi i hng thnh, Pht gio cng b nhiu s li dng. Cng gio cng vy. Uy tn cc tn gio cn phi c bo v, v vy

cng vic gi gn ng cho t chc Gio hi b ng nht vi nhng k chuyn mn l dng kia l mt cng vic cn thit. V phn Cng Gio chng hn, ngay t bui ban u du nhp, tn gio b nhng nh bun v nhng nh chnh tr li dng, nh ta thy. Nhng c mt s iu ta bit l bn cht tn gio cng s thao thc truyn gio cng l nhng hin thc rt mnh m, khin ta khng th ni ba bi nh mt s ngi c khu rng tn gio l li kh xm lc ca thc dn. Mt s ngi Cng gio Vit Nam m ti quen bit nhn rng c nhng vng v lm l ca nhng nh truyn gio i trc- nhng khng phi v vy ta c th buc ti l h c m ng v dn ng cho thc dn xm chim Vit Nam. Tuy nhin iu ny c tuyn truyn lu qu trong dn gian, khin cho gia nhng ngi, lng v gio, t bao nhiu th h ri, c mt h chia cch ln lao. S c gng ca mt s ngi lng cng nh gio lp bt mt cch ng k ci h chia cch y, nhng khng phi v vy m ci h khng cn hin hu v e do. Mt iu ng lm cho ta lo ngi hn na thi no ta cng thy c nhng ngi hoc v vng v hay v c , o su thm ci h . Chnh nhng hnh ng ny cn c chn ng li ngay. Gio s Nguyn Vn Trung ti i hc Vn Khoa Si Gn mt trong nhng ngi ni ting ca gii tr thc Cng Gio hin i, nhn nh rng s d Cng Gio c v "vng mt" trong s sng Vit Nam l v li sng ca ngi Cng Gio Vit Nam c v tch bit vi li sng Vit Nam. Go s vit: "Quan nim truyn gio sai lm ca mt s cc v tha sai a n mt thi quc i vi ngi c truyn gio v tiu cc vi nn vn minh ca h. Do , vic bt theo khun kh nc m tiu dit nhng gi tr ca dn bn x. Ta ch vic a mt nhn cc nh th Gothique roman "lai cng" cop tai u Chu mt cch vng v, th kch, cc nh tng, cch gi o ca ngi cng gio cng thy tnh cch Ty ca o Cng Gio Vit Nam.Do phc v, ngh thut, li sng o ca chng ta lm cho chng ta tr nn nhng ngi xa l trc ng bo khng Cng Gio. Gio hi (Cng Gio) Vit Nam bin thnh on th ring bit, c lp, khp kn i vi cc on th khc trong quc gia, v mt ngi Vit theo o, chng nhng phi b tn gio c truyn v t tin, chp nhn c tin Cng Gio cn phi b c gia ti vn ho Vit Nam, iu cn yu xc nh mnh l ngi Vit Nam, ri chp nhn mt cch suy tng, mt li sng mi, mt phong tc mi xa l... Trong on th dn tc, ngi Cng Gio sng nh ngi ngoi quc i vi ng bo mnh" (Nguyn Vn Trung, Nhn nh I, Nam Sn, Si Gn). Gio s Nguyn Vn Trung tht thng thn ni ra c nhng iu cn thc lm nn tng cho mt ng hng mi, ng hng ca chnh sch c mt ca o Cng Gio Vit Nam". Tuy nhin ng ch a ra nhng s kin thuc vn ho m khng n nhng s kin thuc phm vi chnh tr vn rt quan trng v c th coi nh l c lin h cn bn vi nhng s kin vn ho y. Quan nim truyn gio sai lm ca cc v "tha sai" m gio s Trung va ni tht l mt nguyn do quan trng cho s phn bit ngn cch nhng ngoi quan nim sai lm y cn c nhng hnh ng vng v v sai lm khc m ta cn ni ti. Thi v ng phong ca cc nh truyn gio thi y i vi nn vn ho v tn ngng truyn thng Vit Nam gy chia cch v v kh nhiu. S nng ta r rt v c tnh cch lin minh gia mt

s ngi cng gio i vi chnh quyn bo h v vi chnh quyn Ng nh Dim lm cho tnh trng mi ngy mi t. Th lc ca mt s linh mc, nht l linh mc Php, hi Php thuc v nht l c trong cuc chin tranh ng Dng (1946-1954) na, c trng thy r rt. C vic g rc ri, nht l rc ri v chnh tr, m n cu cu vi cc linh mc a phng th th no cng c hy vng c cu. S khng b v bt b dn chng, nht l di thi Php tr li ng Dng, xy ra lun lun, c cc v linh mc (cc cha, theo ting xng h thng thng) che ch v bo lnh l chuyn rt chc chn. C nhiu ngi nh n v cm ng v s gip quy thun Cng gio v chu l ra ti. Nhng cng c rt nhiu ngi theo Cng gio v ang trong mt ci th phi theo. Cun "Vit Nam Vn Ho S Cng" ca o Duy Anh, vit xong nm 1938, c ni: "Trong s ngi theo C c gio, mt phn rt ln l v li m theo ch khng phi v tn ngng su xa". ch l nhng ci xy ra trc nm 1938 m thi. n thi 1946-1954 v c thi 1954-1963 sau na, rt nhiu ngi theo o l c bo v, khi b nghi ng, c th yn thn lm n, khi b chp m l Vit Minh, l Vit Cng. Khng ngi Vit Nam no m li khng rng mnh mi khi nh li cuc khng b ca lnh Php v mt thm Php vo thi i y. Nhng c phi l nhng cuc lu y lng bt, tra tn kia c chm dt sau khi ngi Php ri khi Vit Nam u. Chng c tip tc cho ti by gi, v phn ln gung my cng cn l gung my c. Ch ca tng thng Ng nh Dim c kt n nh mt ch cng an cnh st. S vn dng gung my cng an cnh st ny lm tiu dit ht mi kh nng xy dng dn ch. S li dng gung my ny vo mc tiu cng c a v chnh tr v pht trin nh hng tn gio khin cho qun chng coi ch nh th nghch. n cui nm 1954, gn 800.000 ngi c di c t Bc vo Nam vo Nam, hu ht l nhng ngi Cng gio. Nhng tri di c v nh c c chnh quyn Ng nh Dim sn sc c bit. Nhng ngi di c c xem l con cng s mt ca ch , v v th mt s trong s da th chnh quyn, cui cng gy ra khng bit bao nhiu c cm i vi ngi a phng. nim k th Nam Bc ca mt s ngi Vit cng bt ngun t nhng c cm . T Informations Catholiques Internationales xut bn tai Paris, trong s 188 ngy 15.3.1963 c trnh by mt thin kho cu v Cng Gio ti Vit Nam, v c ni n mt s "tin b k l" (une progression extraordinarie) ca cng trnh truyn gio C c di ch Ng nh Dim. T bo c dn li ngi cha x Ph Ho Qui Nhn nh sau: "nm 1958 Ph Ho c 692 ngi Cng Gio...Sang 1959, c 2000 ngi Cng Gio. Cn nhng ngi ang hc gio l chun b ra ti (catchumnes) th v s k. gio khu Vnh Long, Tng Gim Mc Ng nh Thc ni vi ti rng c nhiu lng i lm l ra ti tp th ht mt ln cho c dn trong lng. Khng th no cung cp ngi dy o cho h...Vit Nam l quc gia duy nht Vin ng ( tr Phi Lut Tn ra) ang i n s C c hoa hon ton. Tng Gim Mc Ng nh Nhu l anh rut ca Tng Thng Ng nh Dim. Quyn uy ca ngi khng ai l khng bit. Trong s bo va dn, c ng hnh n tip ngi ti phi trng Ph Bi (Hu), vi bao nhiu s quan v qun lnh ng dn cho. Ti bit rng c Tng Gim Mc khng hn theo ui s thc hin l tng m ch nhn n s pht trin th lc tn gio lin h vi s cng c ch . Nhiu ngi bn Cng gio ca ti tng by t thi lo ngi ca h i vi thi h

tng li dng v nhng chuyn ng tic xy ra. Trong sut nhng nm 1964, v 1965 ngha l t lc uy tn ca Pht gio ln n cao , xung quanh cc v thng to lnh o Pht gio lun lun c mt nhng ngi mun li dng h v li dng o Pht. Thng To Tm Chu, vin Trng Vin Ho o k cho ti nghe l c v s ngi n nh thng to gip ci ny, can thip ci khc... Ti thnh khn ni r ngh ca ti rng cc ThngTo chu theo s yu cu ca h th nht nh Pht gio s i ng vo con ng m mt s nh truyn gio C c i qua. Thc vy, s li dngtn gio do chnh tr bao gi cng i i p lc ca tn gio trn chnh tr. Qung Tr, c cha Thc to dng nh th c M La Vang, mt trung tm hnh hng cch v tuyn 17 chng 30 cy s v pha Nam. c Tng Gim Mc tng gi nh th c M La Vang l tin n tinh thn (le briselame spirituel) ca quc gia. Trung tm ny c nng ln hng Vng cung Thnh ng nh tnh cch quan trng . Trong nhng s u ca tp ch c M La Vang, xut bn nm 1961, c ng danh sch nhng nh ho tm cng tin vo vic xy ct trung tm c M. Bt u l Ph Tng Thng Nguyn Vn Th, ri n tt c cc ng B Trng, tt c u cho nhng s tin ln u gn nh nhau, ri n i Tng Tng Tham Mu trng qun i, v cc v tng khc...Cng gio hay khng Cng gio, ai cng phi c tn. Nhng v s tombala b qu xy dng trung tm La Vang c giao cho cnh st cng l... Nhng ngi ti x xe l, xe but c p mua cc v s ny khi i qua cc trm ngng, khi i mau qu, khi vi phm lut l i ng...Sut thi gian l khnh thnh La Vang, gi v xe la h xung 50% cho nhng ton t chc ton quc v try hi v hnh hng... Trung tm Nhn V ti Vnh Long l mt ni hun luyn ch ngha Nhn V, mt ch ngha c ch sng to ra da trn ch thuyt ca Emmanuel Monier, chng li ch thuyt Mac-xt. Trung tm ny do c Tng Gim Mc thnh lp khi Ngi cn l gim mc a phng Vnh Long. Tt c mi cng chc ton quc u phi ln lt n hc tp ti Trung Tm, d l Cng gio hay khng Cng Gio. Gn ht ging vin v hun luyn vin u l cc v linh mc v gim mc Cng Gio. Nhng kho sinh no trong sut thi gian hc tp ca mnh m c t chng i hoc bt phc tng l thuyt, u b theo di, trng pht hoc cch chc sau khi tr v nhim s. Nhng v li dng v th quyn hnh bt p v trng pht ngi v ti xy ra nhiu ni, nht l min Trung. Trong cuc vn ng chng k th tn gio nm 1963, Hi Pht T Vit Nam Hi Ngoi nhn c t Si Gn gi qua mt tp ti liu ln v cc v bt p . Gia thng chn nm 1963, tt c cc nc hi vin ca Lin Hip Quc ti Nu c nhn c t hi Pht t Vit Nam Hi Ngoi mt bn iu trn 49 trang trnh by cn k hin tng vi phm nhn quyn, k th tn gio,v n p Pht t ca chnh quyn Ng nh Dim. Cui thng chn, mt tp ti liu khc gn 100 trang cng c gi ti c quan Lin Hip Quc, tp ti liu ny gm nhng thnh nguyn, t co v bin bn v cc v k th bt p v n p, c y tn h, ch k v con du ca cc t chc Pht gio a phng. Ti Qung Ngi chng hn, theo tp ti liu , c by vu bt tn n Pht gio hc tp thuyt duy-linh theo Cng gio v cng kch li gio l Pht gio, tm v da th chnh quyn buc theo Cng gio, mt v vu khng tng s l Cng sn bt giam. Ti Bnh nh, c by v bt buc cn b Pht gio b lng mc i dinh in trn cao nguyn, d ngi ny thuc thnh phn ph nng,tiu t sn, khng phi l dn tht nghip, nm v da th chnh quyn buc ngi theo Cng Gio. Ti Ph Yn c 15 v p buc dn qu theo Cng Gio, ba v hm do Pht t, vu khng l Cng Sn v i th

tiu, ba v bt b tra tn v th tiu Pht t, mt v chn sng hai tn Pht gio chung trong mt hm... Nm 1957, chnh quyn ra lnh xo b ngy l Pht n (Wesak) trong nhng ngy ngh chnh thc ca nm-Ngy Pht n quan trng vi tn Pht gio cng nh ngy Ging Sinh i vi tn C c Gio. Phn ut, nm Pht t t chc l Pht n ln hn bao gi ht, v sau mt nm, di p lc ca Pht t ton quc, chnh quyn cng nhn ngy Pht n tr li. Trong khi h chia cch c o su thm nh vy, nhiu ngi Cng Gio Vit Nam sng sut v c thc t ra lo lng v hot ng khng ngng Cng Gio Vit Nam c c mt nn tng vng bn thc s trong x hi Vit Nam. Ngay di thi ca chnh quyn Ng nh Dim m gio s Nguyn Vn Trung vn c nhn xt khch quan rng "trong on th dn tc, ngi Cng Gio sng nh ngi ngoi quc i vi ng bo mnh" (Nguyn Vn Trung, Nhn nh, Nam Sn, Si Gn). thc v nhng c gng ca th h nhnh ngi Cng Gio tin b ny qu l ng khen ngi. Mun Cng Gio c "tin hnh", phi Cng Gio thch ng vo mi trng x hi Vit Nam. Nhn nh nh th, nhng ngi Cng Gio ny, mt mt o su thm v s hiu bit v gio l Cng Gio trong cc gii tr tui, mt mt lm cho Cng gio tr thnh Cng gio Vit Nam, c Vit Nam tnh. Nhm Tinh Vit Vn on vi t Vn n ca nh xut bn Tinh Vit do Phm nh Khim coi sc, b hn li vn Thnh kinh cu dch vit theo mt th vn mi, "vn by gi". Nhc on L Bo Tnh cng c nhng c gng tng t. Nhc Cng gio bt u c nhng bi c mu sc Vit Nam. Linh mc Ng Duy Linh l Gim c Vin Quc Gia m Nhc v Kch Ngh. Linh mc Trn Hu Thanh gn gi thanh nin sinh vin, t ra lo lng nhiu v s thiu thng hiu gio l ca gii tr tui. Linh mc ngh rng cht xu kim thc v gio l lm c t hi b th khng lm sao i ch li vi kin thc i hc tp trong sut by nm Trung hc v t ba n by nm i hc. Nm 1962 nhiu "tun l hc tp" c t chc ti cc thnh ph ln. Ti Si Gn c "tun l hc tp v hi tho Cng gio". Ti Lt, ging Cha Cu Th t chc "Tun L Thnh Kinh". Nhng bui din thuyt v hc tp khc c t chc cc ni nh c x Phc Hng, c x Thanh Quan Si Gn. T bo Sng o can m t nhng vn tn gio v T quc. T ny do mt nhm tr thc v gio s Cng gio ph trch. C th ni y l t bo cp tin nht ca Cng gio Vit Nam. Ti Php t lin Lc ca ng bo Cng gio Vit Nam cng i theo ng hng tng t. Si Gn c ngi vit cho Lin Lc : "Cc bn ni c nhng g m y chng ti khng th v khng dm ni. Lin Lc lm c s mng ca mnh". Linh mc Nguyn Ngc Lan ti Php hi y l khun mt sng nht trong nhng ngi Cng gio cp tin v ci m. Nhng iu Linh Mc vit gy phn ng mnh m Vit Nam. Nhng c gng y nh tan c rt nhiu khuyt im m Linh Mc Phm Hn Qunh nu ln t nm 1952 trong tp san S Mnh. Limh mc vit : "Gio hi (Cng Gio) Vit Nam ch l mt gio hi Php Hi ngoi hoc mt Gio Hi Gia N i Hi Ngoi. V sao? Ngy nay, ngi ta khng th khng nhn ra tnh cch "ch to ti ngoi quc" ca Gio hi Vit Nam, khng nhng khi nhn thy s lng qu t i ca cc gim mc Vit Nam sau ba, bn trm nm Gio s v tt c nhng nhim v quan trng cn nm trong tay gii truyn gio ngoi quc, m c khi nhn cch ni nng, hnh vn ca

gio hi, hnh thc ca l nhc, li suy t thn hc v trit hc....Qu thc, ngi tn hu Cng Gio Vit Nam khng sng trong lng x hi Vit Nam...." (trch li trong Informations Catholiquess Internationales s 188, trang 23).Tnh trng ny n nay, c ci thin nhiu lm. Con ng c gng ca gii tr thc tin b Cng gio vch ra l mt con ng c trin vng ln cho tng lai Cng gio v cn c ng h v khen ngi. Ngoi nhng c gng thuc phm vi gio dc, vn ho v x hi, cn c mt s cc c gng thuc phm vi xc nh chnh tr. Nhng c gng ny tht l v cng quan trng. Chng chng t rng c rt nhiu ngi Cng gio yu nc thao thc mun u tranh cho c lp quc gia v a Cng gio i vo con ng t lp, khng nng ta vo mt th lc chnh tr ngoi quc, cng khng nng da th lc chnh quyn Ng nh Dim. iu ny tht l qu ho bi v ch c cch mi nh tan c mc cm sai lc ca rt nhiu ngi Vit rng Cng gio ca t nc ny sng nh vo th lc chnh tr ngoi bang v khng ng vo hng ng dn tc. S hin hu ca mt s ng ngi Cng gio yu nc v tin b nh th cn c nhng ng bo khng Cng gio nhn thc ph b nhng thnh kin c chp, s thng cm i thoi v hp tc d thc hin. S vn ng trong phm vi ni b Cng gio nhng phn t Cng gio tin b c th nm c nhng trch v quan trng v Cng gio Vit Nam c th i ngay vo con ng dn tc, cng quan trng nh s vn ng trong phm vi ni b Pht gio, nhng phn t Pht gio tin b c th c nhiu c hi v thm quyn hn, Pht gio Vit Nam c th ng gp c phn ti a ca mnh trong cng cuc i thoi, hp tc v xy dng. Thi ca ngi Cng gio i vi cuc chin tranh hin ti Vit Nam l mt yu t tht quan trng c th nh ot c mt phn ln uy tn trong tng lai ca gio hi Cng gio. Trong cuc u tranh ca qun chng chng ch Ng nh Dim c s ln ting v tham d ca mt s ngi Cng gio tin b. Trong lc Tng gim mc Ng nh Thc t ra ng h v ng nht ho vi chnh quyn Ng nh Dim th c Tng gim mc Nguyn Vn Bnh ni c trong mt bc th lun lu rng Gio hi c phm vi ring v Quc gia c phm vi ring. Tuy khng tch cc l mt thi chng i, iu vn biu hin c thc lo lng v uy tn tng lai ca Gio hi. Hin nay, cuc chin tranh ti Vit Nam i n ch bi thm v l v ting ni ca lng tm tn gio v cuc chin tranh ny tht l mt iu khng th khng c. Tuy n nay Gio hi Cng gio vn cha ln ting chnh thc v chin tranh, cng c nhng ting ni trung thc v can m ca mt s ngi Cng gio tr thc v tin b ln n cuc chin tranh ny v ku gi mt gii php chm dt chin tranh. Li ku gi ngy 1-1-1966 k tn mi mt linh mc Vit Nam v vn Ho Bnh khin cho dn chng ton quc cm ng. Khng nhng nhiu gii Cng gio, nht l gii Cng gio min thn qu, nn nhn trc tip ca cuc chin tranh, hng ng v ng h m cc gii khng Cng gio nh gii Pht t cng xc ng v hoan nghnh bn tuyn co y nng nhit nh h tng hoan nghnh ip vn Ho Bnh ngy 12-12 1965 ca Tng thng Thch Tnh Khit, v lnh o ti cao ca h. D lun Vit Nam ng h cho bn tuyn co ca mi mt v linh mc mt cch nng nhit, trong lc y th chnh quyn Vit Nam khng cho php bo ch

ph bin n v mt s nhng ngi Cng gio khc li ln n rng hnh ng ca cc v Linh mc kia l phc v cho Cng sn. Thc s l dn Vit Nam chn n tn c cuc chin tranh phi l ny, v nu cn c nhng ngi tht tm chin u trong hng ng Mt Trn Gii Phng Min Nam l v nhng ngi ny ang tin rng cuc chin tranh ny thun tu l mt cuc chin tranh ginh c lp, ch khng phi l mt cuc chin tranh ch ngha gia cc khi ln m ton dn Vit Nam l nn nhn trc tip. Nu ngi no ng h cho cuc chin tranh ko di, ngi s b quc dn ght b, bi v ngi s b nhn nh khng tn ti trong cng ng dn tc v chia x nhng au kh hin thc ca dn tc. To thnh Vatican hiu r iu . V v vy c hai u c chn ng li cuc biu tnh ti Si Gn ngy 12-5-1966, nhng khng chn ng c. on biu tnh cn nhng biu ng cm n qun i M v qun i "ng Minh", i chin thng Cng Sn, chng thng thuyt v nh chin. Bo Informations Catholiques Internationales s 267 ra ngy 1-6-1966 vit : "Cuc biu tnh y c chnh quyn Vit Nam cho php, nhng khng c b trn chp thun. Chnh c Tng Gim Mc nhiu ln cho bit rng Ngi chng i v biu tnh ". Trong s nhng ngi Cng gio tin b hnh ng theo lng tri tn gio v theo tinh thn Cng ng Vatican th mt s ngi t than phin rng c Gio Hong Paul VI khng hiu v vn Vit Nam v ngh rng Ngi ch nn tuyn b nhng iu thun tu v tn gio m thi v "vic i" "vic chnh tr" li cho h m ng can thip n. Thng Su va ri khi qua La M ti hn hnh c c Gio Hong Paul VI cho hi kin v ti trnh by ln Ngi thc trng Vit Nam, cu mong Ngi ln ting cho nhng ngi anh em Cng gio Vit Nam thng cm v hp tc vi cc tn tn gio khc thc hin ho bnh v cho nhng phn t Cng gio tin b v c thc c nng nhiu hn na trong s mnh chnh ng v cao c ca h.

CHNG 04: I DIN (III)

thc khng chin v thc chng Cng

Hi 1945 khi c H Ch Minh ln nm chnh quyn th tr mt s tri thc tn gio Vit Nam, trong dn chng t ai bit Cng Sn l g v thc cht ca Cng Sn nh th no. Di s lnh o ca c H Ch Minh, c rt nhiu ngi trc c hun luyn v ch ngha Cng Sn, tng chng Php, t, hoc lu lc Trung Hoa, hoc c o luyn i Hc Moscow. Nhng tay c lc nht l Phm Vn ng, ng Xun Khu (tc Trng Chinh), V Nguyn Gip, ng Thi Mai, Hong Minh Gim, Trn Huy Liu, H Tng Mu,...Trong khong thi gian ba bn thng, Vit Minh c th loi tr nhng phn t quc gia khng Cng sn ra khi nhng chc v quan trng nht. ng Trn Huy Liu, b trng b tuyn truyn, pht khi mt chin dch tuyn truyn su rng cho ch ngha Cng Sn, sau khi loi c ng i Vit khng Cng Sn, v nhng phn t thuc t quc t phn nhiu b loi tr trong thi gian ny, trong s ta c th k tn: T Thu Thu,H Vn Ng, Bi Quang Chiu, v Phm Qunh. S chng i ca

cc phn t quc gia khng Cng Sn tr nn mnh lit khi cc nh chnh tr quc gia n nu Trung Hoa tr v nc; cng mt lc vi 180.000 qun Trung Hoa c gi qua Vit Nam "tc kh gii ca qun Nht". Trong s nhng ngi ny c Nguyn Hi Thn, V Hng Khanh v Nguyn Tng Tam. c che ch bi Siao Wen, c vn chnh tr ca tng L Hn cm u qun i Trung Hoa Vit Nam, h m mt trn qun i chng i chnh ph H Ni v i thit lp chnh quyn Lin Hip. Hot ng ca h c nhiu ngi Vit Nam c thc chng Cng ng h. C H Ch Minh tm bin php i ph: thng 11 nm , c tuyn b gii tn ng Cng Sn ng Dng trn an mi ngi v ngh d n mt sc lut bu c. ng vin cc ng i Vit, ng Minh, v Vit Nam Quc Dn ng khng chu nhng bc. H thnh lp mt trn "Lin Hip Quc Gia" cho ra t Thit Thc v dng cc bin php tuyn truyn khc chng i li chnh quyn. Ngy 12 thng Chp, nhn l k nim Tn Dt Tuyn, Nguyn Hi Thn (ng Minh Hi) t chc mt cuc mit tinh ln ti H Ni phn i chnh quyn. Cuc mit tinh bin thnh cuc xung t Quc Cng. Siao Wen can thip vo v ngh thnh lp mt chnh ph on kt quc gia sc mnh cu ly min Nam hin ang b qun Php tr li chim ng. C H ng , nhng sau li tuyn b mt chnh ph lin hp ch c th thnh lp sau Tng tuyn c s c t chc my tun l sau . Mt trn "Lin Hip Quc Gia" khng chu, lin bt cc V Nguyn Gip v Trn Huy Liu e do... nhng cui cng h thiu s ng h ca qun chng, bi v chnh h phi nng vo th lc ca L Hn trong khi dn chng th khng c cm tnh cht no vi b i Trung Hoa vn c tnh cch nhiu lon, cc cn v thiu l . Mt mt khc trong cc ng phi quc gia cha c ng no c chng trnh hnh ng v thc h r rt, nn khng gy c nim tin v s ng h. Chnh ph H Ni , nhn li th y, kim sot c tnh th v gi yn c nhng ngi chng i. i a s qun chng lc y cha thc c nhng mu thun ln lao gia nhng ngi Cng Sn v nhng ngi khng Cng Sn. Qun chng ch c kch ng bi lng yu nc bi c vng c lp quc gia cho nn qu thc c mt sinh kh mi rt ro trong s sng ca quc dn trong nhng nm u theo sau cuc Cch Mng thng Tm nm 1945. Qun chng tham d t vo nhng cuc biu tnh, nhng t chc chnh tr nh Thanh Nin Cu Quc, Ph N Cu Quc. Ph Lo Cu Quc,... C n nhng on th tn gio cng thnh lp: Cng gio Cu Quc, Pht Gio Cu Quc...S tr li ca nhng ngi Php, trc tin l Nam B, khin cho ton dn lo lng. thc chng Php, thc nh Php v "ng h Nam B khng chin" tr nn mt sc mnh ym tr cho chnh quyn H Ni lc . Trong tm tr ngi Vit Nam hi nht l ngi dn qu, H Ch Minh l v lnh t anh hng i quc chng Php v dnh c lp cho Vit Nam. Khng ai ngh rng H Ch Minh l ngi ca ch ngha Cng Sn vi nh thit lp ch Cng Sn ti t quc h, tr mt s ngi tr thc tn gio v lnh t cc ng phi quc gia khng Cng Sn. Qun Php tr li nm 1947 v cuc chin tranh ng Dng ko di ti nm 1954, gia mt bn l ngi Php do Hoa K ng h v mt "chnh quyn quc gia" do Bo i lnh o v mt bn l khng chin Vit Minh. Vua Bo i thoi v nm 1945, tr thnh c vn ca chnh ph H Ch Minh, qua Hng Kng, sang u chu, chnh thc tr v Vit Nam ngy 24-4-1949 lm Quc Trng. Qun chng khng ai ng h Bo i, cng nh khng ai ng h s tr li ca ngi Php. Qun chng hng

v pha chin khu, v lc lng khng chin. Lc lng khng chin c nhn thc lc y nh l mt trn thng nht gia cc lc lng Dn Ch, X Hi, Lin Vit, v Tn Gio. Cc phn t Cng sn trong thi gian khng chin ny cng hot ng rt c lc v pht trin nh hng tht mau chng. Thng 3 nm 1951, ng Lao ng c thnh lp. ng ny chnh l hu thn ca ng Cng Sn. ng Xun Thu tc Trng Chinh l Tng Th K ca ng. Nhng cuc hnh qun, tn st v b rp ca qun Php cng ngy cng lm tng thm th hn ca dn chng v cng lm cho tri tim ca qun chng hng v chin khu. S thanh nin, sinh vin, hc sinh b ln chin khu chng Php l v s k. Qun chng trong thi gian , vn ch ngh n cng cuc khng chin nh l mt phong tro yu nc dnh c lp v t n s bnh trng ca th lc Cng Sn trong . Cc chnh ph "quc gia" di thi ca Quc Trng Bo i cng tuyn truyn chng Cng, nhng s tuyn truyn khng c hiu lc, bi v qun chng khng th tin mt iu g do ngi Php v chnh quyn b nhn ca h ni ra. Tt c nhng g h lm, h ni, trong nim ca qun chng, u l tri chng quyn li dn tc Vit Nam. Qun chng khng th tin c li ca nhng ngi ang c tnh xm ln t nc Vit Nam, ang bn ph, tn st, t nh v khng b ngi Vit, d li l li chng Cng. Cc chnh quyn quc gia thi cng khng c mt uy tn no i vi quc dn. H c thc s coi l tay sai ca Php, v h thy bai trong vic gy thc chng Cng trong qun chng. Th lc Cng Sn, trong khi , nng ta ng nht vo tinh thn khng chin yu nc, trng thnh tht mau chng v tm c ch ng rt vng chi. n cui nm 1953, Vit Minh kim sot c ba phn t min Bc Vit Nam v mt phn ba min Nam Vit Nam. Ngy 7-4-1954, in Bin Ph tht th, v ngi Php khng th tip tc chin tranh na.

S tht bi ca chnh quyn Ng nh Dim

Khong hai thng sau, ngy 21-7 1954 hip nh chin lc k kt ti Genve, v Vit Nam b phn chia thnh hai min Nam Bc. Qun i Php rt ra khi Vit Nam trong hai nm 1954 v 1955. ng Ng nh Dim c quc trng Bo i ch nh v lm th tng. Cui nm 1954, gn 800.000 m a s l cng dn Cng gio t Bc di c vo Nam. Ngi M bt u gi "c vn" vo Vit Nam gip v phng din k thut, chnh tr v qun s. Cuc trng cu dn do ng Ng nh Dim t chc vo thng 10 nm 1955 chnh thc h b quc trng Bo i v a ng ln lm tng thng min Nam Vit Nam. Nh s ng h ca Hoa K, tng thng Ng nh Dim c iu kin t ra chng Php, tuy rng l mt nc Php sau chin bi in Bin Ph. Cuc "vn ng Thu Hi ch quyn" ca chnh quyn Ng nh Dim tuy khng kh khn nhng em li cho chnh quyn ny mt m uy tn. Qun chng Vit Nam t lu th ght thc dn Php, nay rt hoan nghnh nhng g t ra chng Php. Ngay trong thng 9.1954, chnh quyn ra lnh bi b to n hn hp Php Vit, bi b Cng An Lin Bang (Suret fdrale). Vin Pht Hnh ng Dng v vin Hi oi ng Dng cng b gii tn nhng ch cho Ngn Hng Quc Gia v Vin Hi oi Vit Nam. Hip nh k ngy 29-12-1954 cng nhn Vit Nam c quyn n nh chnh sch ngoi thng. Vic qun l vin i Hc

c Php giao li cho chnh quyn. Hoa K bt u vin tr trc tip cho chnh quyn Vit Nam khng cn qua trung gian ngi Php na, bt u t thng 7-1954. Dinh Norodom, tc l dinh Ton Quyn, c trao tr cho chnh quyn Vit Nam v c gi l Dinh c Lp. V cng cuc trao tr dinh Noromdo ny c c ng nh l mt s tng trng cho mt s thu hi thc s ch quyn Vit Nam, sau mt th k chng Php. Ngi M hi y cha c qun i chng Php Vit Nam v lin h chnh sch gia ngi M vi chnh sch ngi Php qun chng bnh dn t ai bit n. Thm vo qun chng thnh th thy ngi M ang gip Vit Nam trong mt s vn kinh t x hi, nn h khng nhn ngi M nh nhn nhng ngi Php th nghch. Thi i y tht l thi i thun li nht ca ngi Hoa K ti Vit Nam. Cng trnh ng k nht ca chnh quyn Ng nh Dim vn l s ng gp ng k vo thc phn bit gia khng chin v cng sn. Mt s dn chng, trc ht l dn tr thc tiu t sn thnh th, bt u hiu bit v ng h chnh sch quc gia khng cng sn. S d chnh quyn c th lm c nh vy l nh chin dch tuyn truyn "thu hi ch quyn" va k. Nhng c gng ca chnh Ng nh Dim, ng trn phng din chnh quyn m xt, th rt ng c khuyn khch. Nhng ng v phng din p dng thc t, nhng ngi tha hnh gy ra rt nhiu h hng. Trong s h hng y, nguyn nhn chnh l s thiu mt ca nhng phn t quc gia c ti ba, c thc chng cng. T lc nm chnh quyn, ng Ng nh Dim p dng mi bin php thanh ton i lp. ng Ng nh Dim khng tin ai c ngoi mt s ngi trong gia nh v trong tn gio mnh. V c nhin trong s ngoi mt s c ti ba, phn nhiu u l bt ti, nnh b, c tham vng v hay vo chnh quyn v th lc tn gio. S n p v thanh trng i lp, theo chnh quyn Ng nh Dim v chnh quyn Hoa K thi y, l cn thit, bi v khng th dung dng ch c nhng quc gia trong mt quc gia. Nhng chnh quyn Ng nh Dim ngh ti bin php thanh trng m khng ngh ti bin php iu hp, ch n cch dng bo lc m khng ngh n nhng bin php phi hp chnh tr v qun s c tnh cch nhn o, dn ch v do , khn ngoan hn. Chnh quyn Ng nh Dim thanh ton s chng i ca nhm s quan thn Php trong qun i chnh quy, trong Nguyn Vn Hinh v Nguyn Vn V l nhng ngi quan trng nht. Nhng lc lng chng i c v trang khc l Bnh Xuyn Si Gn v ph cn, Cao i Ty Nguyn v nhiu tnh min Nam v min Trung, Ho Ho mt s cc tnh min Nam, i Vit cc vng Qung Tr, Tha Thin v Ph Yn, Quc Dn ng cc tnh Qung Nam, Qung Ngi v Bnh nh ....dn dn cng b thanh ton. Trong nhng lc lng i lp ny, c nhng lc lng phi da trn th lc ngi Php, lc y ch mi thc hin bt u rt qun m thi, v rt mun duy tr nh hng v th lc mnh ti Vit Nam. T.T Ng nh Dim l mt ngi Cng Gio, tuy nhin vn tha hng tinh thn phong kin v quan li nho gio, bi v ng thuc v mt gia nh Nho gio v chnh ng tng lm thng th di chnh ph Bo i. ng s dng quyn hnh tng thng cng nh mt v thng th s dng quyn hnh ca mnh i vi dn chng, tuy rng hnh thi t chc ca quc gia ging nh hnh thi t chc ca mt nc Cng Ho. ng c hng phc hng tinh thn trung, hiu, tit v ngha ca Khng gio lm li kh cng c quyn bnh, ng i hi s vng li v s trung tn ca quc dn, v tuy l ngi Cng gio, ng

khng c t tng tc phong ca ngi Cng Gio m li c t tng v tc phong ca mt nh Nho c quyn bnh, mt bc dn chi ph mu. ng ni n trung tn nhiu qu, khin cho dn chng phi phn ng li. Gii Pht t nhn thc tht sm rng chnh th Ng nh Dim l chnh th trong h khng th no d th c. Kao Tm Nguyn, trong mt ng vn tro phng bo Pht gio Vit Nam, c quan ngn lun chnh thc ca Tng Hi Pht Gio Vit Nam hi , kch kch lit chnh sch dng lun l phong kin cng c chnh quyn ca ng Ng nh Dim. Bi bo vit di hnh thc mt v hi kch xy ra di m ph, khi to n m ty em cc nhn vt chnh tr ca trn gian ra xt x. Vai H Qu Ly l tng trng cho ng Ng nh Dim. thc s dng tinh thn phong kin cng c a v ca Tng thng Ng nh Dim c v nh s t tay ch gii mi ca H Qu Ly i vi b T Th. V H Qu Ly b buc ti nh l bt trung, bt nhn, bt tr, bt ngha, ngha l phn li tinh thn Nho gio chnh thng. "Phn quan: Anh b co l son ngi ot v (1), l tn cng o ng ng thuc hng nng cn. Hu qu ca vic o tc ca anh l nhn tm ly tn, lm m cho ni bin ngoi xm (2). Chnh anh gieo rt lm than kh no cho sinh linh. Cho anh t bo cha i. (1) m ch vic trut ph Bo i, ngi ch nh mnh lm th tng (2) m ch vic lm tan r hng ng ngi quc gia cho cng sn pht trin v xm ln. H Qu Ly: Tha bo rng ti "cp nc" th khng ng. l v by gi triu nh thun theo tri, di th theo lng dn, tn ti ln ngi cu ng thay nh Trn tr v. Ti u c mun! Ti u c mun! Thc l cc chng . V li, nc l ca dn,m chnh dn suy tn ti ln. No u phi mt dng h no m bo ti cp bc. Ch v Nho gio lc by gi suy i, t chnh khng phn. Danh khng chnh nn Ngn mi in o nh vy. cha mi t y, ti phi t tay ch gii li c b T Th do bn h nho Trnh Chu ch gii by b...Tha, chc Ngi xem ri y ch? Nu cha, ti xin ha su tm li Ngi tng lm. Phn quan (nt ln): Khng ni chuyn y! Nu anh khng mu m th ti sao dng Ty , bt dn xi tin giy v vt tin tht lm g? H Qu Ly: y, y l "b kinh lun" ca ti y. Ti tha rng xin Ngi xem xong b T Th ch gii ca ti , ri hy xt x ko oan ti lm. Phn quan: Khng oan g ht. Anh chu mnh Trn, ri anh phn Trn, l vic ngi qun t khng lm (1), hung h anh mun k nghip thnh hin, bit ch gii T Th m li lm iu s nhc y ? Vua hn, anh ng th. Vua hn m th l bt tr. th m phn l bt ngha, bt trung. Triu nh nt, anh ng d. d, ng quay gio. Quay gio st hi l bt nhn, bt tn (3). Qu nhiu bt nh anh th d c ch gii T Th ng n u th cng bng tha. Anh h chng bit l bc v nhn anh hng th ch nn lp s nghip trn o c hoc trn thanh gm yn nga hay sao?" (Nguyt san Pht gio Vit Nam, s 9 ngy Pht n 1956) (3) m ch vic thanh ton i lp

Hi ti lm ch bt t bo ng bi trn, v ti bit nu ng Kao Tm Nguyn khng vit nhng iu di hnh thc mt bn kch ci th th no bi bo cng b kim duyt hoc th no bo cng b ng ca v ti vo ngi t. Ngi Hoa K khng trng thy nhng nguyn nhn sau ny a ti s sp ca chnh quyn Ng nh Dim. Trong khi khng p ng li s i hi ci t chnh ph ca cc kc lng i lp, chnh quyn ch ngh n s thanh ton. S thanh ton cc lc lng i lp y c thc hin mt cch tn bo v khng thng thn. i vi lc lng Cao i v Ho Ho chng hn, ng Dim lp mu nh la nhng ngi mun tho hp. Tng Cao i Trnh Minh Th chng hn, sau khi quy thun b chnh quyn nghi ng v st hi. Lnh t L Quang Vinh tc Ba Ct ca Ho Ho cng b d v tho hp ri bt x t...Nhng th on nh th lm cho qun chng bt phc. Thm vo , tnh cch c ti gia nh tr, s li dng tn gio v s nhng thnh phn xu ca tn gio li dng, s thanh trng tt c mi thnh phn t khng ng vi mnh khin cho chnh quyn tr nn b ght b (unpopular). Nu chnh quyn khng phm vo nhng li lm , v nu dn ch c thc hin mt phn no min Nam gia ngng phn t khng Cng Sn, chc chn l Tng thng Ng nh Dim c cng ln. Nhng nhng au thng v phn ut gieo ri. Qun chng khng cn ai ng h chnh quyn na c v cuc chin tranh mi, cha kp c quc dn nhn thc nh mt cuc chin tranh ch ngha, chng Cng, bo v t do, b dn qu ng ho vi cuc chin tranh chng khng chin, mt cuc chin tranh iu khin bi ngi Ty phng v quyn li ca ngi Ty phng. Qun chng tip tc nghe li tuyn truyn ca lc lng khng chin, trong c nhng phn t Cng sn v bt u tin rng chnh sch M, vn ang ng h chnh ph Ng nh Dim, nh mt chnh sch theo ui quyn li ca Ty phng, v Hoa K ang theo ui mt chnh sch "thc dn mi".

Mt trn dn tc gii phng min Nam

S t chi hip thng vi H Ni t chc Tng tuyn c thng nht ton quc nh hip nh Genve 1954 quy nh l mt l do Bc Vit chnh thc chuyn thnh chnh sch chng i Nam Vit. Hai nm 1958 v 1959 l thi gian H Ni chuyn hn sang th tn cng. Ti Nam Vit, Mt Trn Gii Phng Min Nam ra i ngy 20-12-1960, c lin hip tt c cc lc lng chng i chnh quyn Ng nh Dim li. Mt trn Dn Tc Gii Phng Min Nam c s ng h ca Bc Vit, v iu l mt iu d nhin. Trong k i Hi th 3 ca ng Lao ng Bc Vit ti H Ni, L Dun, Tng th k ca ng, cng bo tin v s thnh lp ca Mt Trn v cho rng Mt Trn l do ng lnh o, mc ch lt ch Ng nh Dim, hu b hin php min Nam, v tin ti thng nht Min Bc. iu khng ai khng thy l trong Mt Trn Dn Tc Gii Phng Min Nam c v s phn t yu nc, quc gia v khng Cng sn. H gia nhp Mt Trn khng phi v h a thch

ch ngha Cng Sn m h ng vi Mt Trn l phi chng i li vi chnh quyn Ng nh Dim v chnh sch ca ngi Hoa K m h bt u thy tng t vi chnh sch ca ngi Php, nht l sau khi h hiu rng ngi Hoa K trc kia vin tr cho ngi Php trong sut thi gian h khng chin chng Php. Ngi Hoa K trong khi ng h mt chnh sch c ti, b quc dn ng nht ho vi chnh sch c ti y. Hung na ai cng nhn bit rng ngi Hoa K c mt ti Vit Nam khng phi ch v "bo v cho t do v quyn li ca Vit Nam" m cng v nhng quyn li ca Hoa K, nhng quyn li chnh tr v kinh t c mnh danh l ca "th gii t do". Mt trn s khng bao gi ln mnh c nu chnh quyn Ng nh Dim bit cch n vi nhng ngi khng Cng sn. Chnh quyn dn mt s i lp vo th bt lc khng th xoay s c g v mt s i lp khc vo Mt trn. C rt nhiu phn t u t v thng thn, can m ni ra nhng iu h suy ngh, nhng ngi ny u b chnh quyn n p, khng b t y. Mt s khng t phi trn i. Nhng chng c ch no trn i c ngoi Mt trn, bi v Mt trn l t chc i lp hu hiu v vng chi duy nht c th c ti Nam Vit Nam. Chnh nhng thanh trng, nhng khng b, nhng n p ca chnh quyn i vi cc phn t i lp gip cho Mt trn c th trng thnh mau chng. Thnh phn ca ban lnh o trung ng ca Mt trn gm c nhng phn t khng phi l ng vin ng Cng Sn, tuy th yu t Cng sn tht v cng quan trng. Ngi ta ch bit n tn tui ca nhng ngi lnh o "ni" ca Mt trn m khng bit ai chnh l nhng ngi ang thc s lnh o Mt trn. Theo ti liu ca hi Nghin Cu Chnh Tr Ba L, trong s nhng ngi thc s lnh o Mt Trn m khng cng b tn t ra cng c bn ngi thuc Trung ng ng B ng Lao ng Bc Vit. V v th, c th ni c yu t Cng Sn ang iu khin c gung my trung ng ca Mt Trn. Tuy nhin, i a s qun chng nng thn Vit Nam khng ngh ti Mt trn nh mt t chc Cng sn m nh mt phong tro tranh u i quc. Mt trn khng tuyn truyn cho ch ngha cng sn, Mt trn ch tuyn truyn cho mt cuc tranh u gii phng dn tc, gii phng khi "s xm lc ca quc M". V chnh iu ny l mt nguyn cho thng li ln ca Mt Trn. Qun chng Vit Nam phn nhiu l dn qu, cng mt th ting nh nhau, rt yu nc, rt ght ngoi xm v sn sng nghe li tuyn truyn tin rng ngi M cng c mc ch nh ngi Php mun thnh lp mt ch thc dn mi Vit Nam. Ngi th dn th ngh khc hn. Ai cng cho rng mc ch ca ngi Hoa k ti Vit Nam l c nhng cn c qun s lu di. iu cng l mt chuyn bt n ri hung h l trn mt kinh t v chnh tr, ngi Hoa K cng ngy cng chng t c nhiu quyn hn kim sot. T nm 1961, Tng thng Kennedy gi hun luyn vin qun s sang Vit Nam v cuc chin tranh bt u mang mt b mt khc. Cc "c vn Hoa K" hnh qun cng vi qun i, v t , ngi dn qu Vit Nam bt u nhn ngi M nh h nhn ngi Php trc kia. Di s tuyn truyn ca Mt trn, chnh quyn Ng nh Dim c xem nh l chnh quyn ca Bo i thc hin mt chnh sch Ty phng. Vo thng ging nm 1962, ng Nhn Dn Cch mng c thnh lp trong lng Mt trn. y chnh l ng Cng Sn ca Nam Vit, c th ni l phn b Min Nam ca ng Lao ng Bc Vit. S ra i ca ng ny chng t nhng c gng cng c lc

lng Cng Sn trong hng ng Mt Trn Gii Phng Min Nam. Bo Nhn Dn H Ni ngy 4-4-1962 vit: "ng Nhn Dn Cch Mng l lc lng xung phong tin tuyn trong cuc u tranh hin ti". H Ni bt u ni Nam Vit nh tin n chng xm lng, nh "tuyn u t quc". Qun i Hoa K cng c gi qua nhiu th hiu lc ca s tuyn truyn Mt trn cng tr nn ln mnh. Nhng cnh tng lng mc tn ph, nh ca bc chy, dn qu cht chc cng lc cng gy thm ut hn trong lng ngi dn qu i vi ngi lnh Hoa K. Nhng bc hnh chp trong nhng chin s Vit Cng ( l ni theo kiu chnh quyn Min Nam, thc ra phi ni Mt trn) trn, tri cnh g, gh cht do lnh Hoa K p gii bng sng c cm li l khin mi ngi lin tng n cnh tng cuc chin tranh ng Dng gia Php v Vit Minh, v khin cho chnh nhng ngi Vit Nam chng Cng cng thy au lng. Nhng ngi Hoa K m ti quen bit cng khng th chu ng ni khi thy cc hnh nh . Ngi Vit Nam, d l ngi Vit Nam chng Cng, c nhng ngi M ti Vit Nam na, cng khng th khinh b c nhng ngi lnh Vit Cng, trong khi h c th khinh b nhng tng t ng v pha h. Qu thc nhng ngi lnh Vit Cng chin u dng cm hn nhng ngi lnh quc gia. H chin u dng cm hn khng phi v h ham m ch ngha Cng sn. Ti dm chc rng a s khng bit ch ngha Cng Sn l g v cng khng thch ch ngha Cng Sn. H chin u dng cm, h c tinh thn hy sinh chnh v h tin rng h ang thc hin s tranh u cho nn c lp quc gia, h ang thc s tranh u gii phng quc gia khi s "xm lc ca quc M". Mt trn thuyt phc h tin nh th, v Mt trn cng da trn mt s nhng s kin thuyt phc h. Ngay di thi Php thuc ngi nng dn cng khng thy nhiu lnh Php nh h thy lnh M by gi. u nm 1965, s qun s Hoa K ti Vit Nam hn 200.000 ngi. By gi th s ln ti 300.000 ngi v trong khng lu s ti 400.000. t nc Vit Nam trn y c lnh M. V nhng ngi lnh M c hiu bit g nhiu v phong tc, vn ho v li sng ca dn Vit u. Trong khi h tip xc vi qun chng, trong khi h ni chuyn, trong khi h hnh qun, khng th no trnh c nhng li lm. Khi h chn thn qu ho lnh, h c th lm iu tht nhn tm v lm sao ngi Hoa K Vit Nam c th kim sot c hnh vi ca ba bn trm ngn lnh M? Vit Nam, khi mt ngi lnh Vit n cp g ca dn chng th l chuyn khng lm ngi ta xc ng my. Ch khi ngi lnh M lm mt c ch tng t, hoc l hip dm mt ngi ph n Vit Nam, iu l nhng iu rt c hi cho uy tn ca Hoa Thnh n. Nhng ngi ca Mt trn lun lun c mt khai thc nhng s kin nh th tuyn truyn chng M. M nhng hnh ng ng tic xy ra lun, khng th kim sot c. Nhng cng dn Hoa K khi nghe cc tin ny c th s xc ng, phn n, v c l cng c ngi khng tin l cc s vic nh th c th xy ra c. K thc, ch khi no sng i sng ca nhng chin binh nm trong bn snh, hoc gia rng ni mui mng su c, sng bn cnh ci cht rnh rp, ngi lnh no cng c th tr nn liu lnh coi thng nhng gi tr lun l o c, nht l khi h chin u khng v l tng m v s p buc, v cng nht l h khng tin rng cuc chin tranh l mt cuc chin tranh c chnh ngha. H th ght nhng ngi y h vo tnh trng phi cht ti tm cho mt ci g tht l v ngha. C l khng ngi Hoa K no c lng tm m li c th chu ng ni ci cnh trc thng ch lnh M i bt cc ph n min qu ho lnh v tri tho mn s i hi

xc tht. Ti khng th no qun c hnh nh m ti trng thy hm : chic trc thng h dn xung lm cho nhng con b ang ko chic xe i trn con ng qu s hi chy nhanh, v c ngi c thng mng vt ri long lc xung ng lng. Trn b rung nhng ngi lnh M xung trc thng, p ti bt cc ngi thiu ph ang lm cm ngi dy trong tay cn m a con trai hai tui. Nt kinh khip hin r trn khun mt ngi n b nh qu tr tui v trn mt b m gi u bc: ngi thiu ph trao con cho m vi mt ci nhn khng th no t ni. V b m gi nt mt au thng, ch bit a tay m ly a chu v nhn theo, v cng tuyt vng. Chin tranh u cng vy, v ngi M t h no c c bo co v nhng chuyn ny. Ngi Vit Nam no trng thy cnh tng y cng t thy cm hn tro dy. V chnh y l mt nguyn nhn a ti s tht bi ca Hoa K. iu t hn ht l lnh M khng th no phn bit th no l Vit Cng v th no l khng Vit Cng. Ngi lnh du kch ca Mt trn khng c mang ng phc hay huy hiu g c, h ging ht nh ngi dn qu. V khng th phn bit nn ngi lnh M dng ho lc tn cng mt cch ba bi. C khi h tn cng ngay c nhng n v ca h hoc l nhng n v bn. S lng nhng ngi v ti cht v nhng cuc hnh qun ln hn gp bi s ngi Vit Cng b git. T nm 1961 n 1964 theo con s thn trng nht, th t ra cng c na triu ngi b hy sinh, trong phn ln l ngi dn qu v ti. S kin ny l nguyn nhn ln nht dng bao nhiu ngi Vit dy chng M. Khi bo ch k li rng "hm qua, 500 Vit Cng b git trong mt cuc hnh qun chng hn, iu khng th tin cy c ngay. C th trong s 500 ngi (m c chc l 500 ngi khng? Lm th no m?) ch c dm by ngi lnh ca Mt trn, cn ngoi ra u l dn lng v ti. C l cng khng c ngi Vit Cng no c cng cha bit chng. Ai dm ni rng " chng ti tn st 500 ngi dn lnh v ti" ? tn st nhm ri, ngi ta lin gi cc nn nhn kia l Vit Cng. V nhng nh "khoa hc chnh tr" ngi trong thp ng tin tng vo nhng con s, nhng bn "thng k" v nhng s kin bo ch tng thut li ch c th xy nn mt ci "hiu bit" v Vit Nam xa hn vi thc ti Vit Nam. Ch cn thy mt ci g nh l c Mt trn thp thong trong lng thi, hoc ch cn mt s nghi k rng trong lng c Vit Cng thi, ngi lnh M cng c th dng ho lc tiu dit c lng. Trong ci m m Vit Cng ho kch phi trng Tn Sn Nht v ph hu mt s kh ln cc phi c Hoa K, ti ng li trong mt lng gn ngay vi mt s sinh vin cng tc x hi. Chng ti git mnh thc dy ngay sau ting n u tin rt gn, lm rung chuyn c nh ca. Nhng ting n kinh hn k tip nhau. Nhn v pha sau, chng ti thy phi trng bc chy d di. Cuc pho kch xy ra trong na ting ng h, v sau Vit Cng rt lui. Chng ti khong hai chc ngi, nm st xung t cho n khi cuc pho kch chm dt. Na gi ng h sau , ting phi c rn vang: my bay Hoa K ti, v tri chu bn ln sng rc bn gc tri. Chng ti li phi nm st xung t. Phi c bt u bn ph xung ngay trong lng ca chng ti. n bay vo vo, n m m kinh khng. n xuyn qua mi nh. Mt mnh Rocket ln bng bn tay xuyn my bay vo phng ti, nh mt khi la, cch ch ti nm mt thc. Ting bch kch pho n ngay trong xm m m. Chng ti nm im, nn thin, khng dm th. Cuc tr a ko di na gi ng h mi chm dt. Trong lng, sng ra, ngi ta ko ra c mt ngi

nng di vi gch. Nhiu nh b bch kch pho lm nt. Nhiu ngi b thng. Nhng bi tre b n x rch x mp. Ti hm khng c mt Vit Cng no b hi m ch l ngi dn v ti. Nhng cnh tng nh th v bi t hn th nhiu xy ra lun lun, ngy no cng c, m no cng c trn t Vit Nam. S tn ph cng d di th on trch cng nng n. Ngi Hoa K cng ngy cng bc ln vo bn ly ca s cht chc v on hn. Khng ai khng nhn thy rng chin tranh du kch phi c nng ta vo s ng h ca qun chng. Nhng cng dn Hoa K bn nc h nghe ngi ta ni rng dn qu theo Vit cng v dn qu b Mt trn khng b bt buc phi theo. iu ny khng ng. Phi thng thn cng nhn rng Mt trn c mt s kh ng dn qu ng h, bi v Mt trn c th thuyt phc nhng ngi dn qu kia rng cuc u tranh chng Hoa K l mt cuc u tranh ginh c lp. Tinh thn yu nc ca ngi dn qu rt cao. H t hiu bit v lch s th gii, v chnh tr quc t, v chin tranh ch ngha. H ch thy trc mt h nhng ngi M ang tm git ng bo h, nhng ngi tng xng mu ra chng Php. Th l h ng h Mt trn. Khi git h, ngi M ch git nhng ngi Vit Nam yu nc, v h khng phi l Cng sn. Chnh i a s nhng ngi ang chin u trong hng ng Mt trn cng khng phi l Cng sn. H l nhng phn t yu nc v b chi phi mt cch v thc bi mt s thnh phn lnh o, th thi. Git h, khng nhng ngi M khng git c Cng Sn m li to thm cm th, bt mn v i lp. iu , nhng ngi cng dn M phi bit, phi c bo co, c th gi cho chnh sch M ng i su vo s sai lc. Mt s lng to ln ca qun chng nng thn, mt na c khuynh hng ng h cho Mt trn, mt na th ngn ngi khng lm nh th v cc lnh t tn gio ca h khng mun cho h lm nh th. iu ny tht l quan trng. Ting gi ca lng yu nc hng h v Mt trn v ting gi ca tn gio khin h ngn ngi, ngp ngng. iu ny ng cho tt c tn gio, k c C c gio, trong c mt s dn di c. Cc nh lnh t tn gio ng n cha bao gi cha bao gi tuyn b chng Cng mt cch bo ng ht, khng phi v h c cm tnh vi Cng sn, nhng v h khng mun c hiu lm l n tin ca chnh quyn v ca ngi M. Vit Nam t 10 nm nay, "chng Cng ch ngha" tr thnh mt ngh lm n. Ma my ngi bt hoc ma my ba tc li v vic chng Cng l d kim tin v cng. S thc, nhng ngi h ho chng Cng nhiu nht l nhng ngi t chng Cng nht. Ni mt cch khc, h chng lm c g thit thc chng Cng c. Tri li, bng cch nng ta vo th lc ca chnh quyn, ca cng an, ca M, h ch lo cho a v v quyn li ca h, nn v h khc dn chng. V hu qu ch l lm cho dn chng cng ngy cng ght b chnh quyn, ght b h v ng theo Mt trn. Chnh nh gip thm hu thun cho ngi Cng sn m h li c i i nh nhng ngi chng Cng. Dn qu cha ng ht v pha Mt trn cng v cc v lnh t tn gio ca h khng mun h lm th. Nhng cc v lnh t tn gio cng bit rt r rng rng khng th gi ngi dn qu lu c nu khng tm ra cho h mt con ng yu nc khc hn l con ng Mt trn. Dn qu th khng th khng yu nc. Nhng h bit ng h cho nhng chnh ph khng tng trng cho tinh thn c lp v t quyt ca quc gia khng phi l mt vic lm yu nc. Mt trn chng M cng nh ngy xa khng chin chng Php, theo h ngh mi l con ng yu nc. H cng vi ln nghe n Cng sn nh l mt ci g nguy him. Nhng h khng thy g v Cng sn ht. H ch thy qun du kch ang

"nh ui M ginh c lp" m thi. Cc nh lnh o tn gio Ho Ho, Cao i, Cng gio, Pht gio,... khng th no khuyn tn ca h ng h cho nhng chnh ph nh chnh ph Dim, Khnh, Hng, K,... c (c mt vi nhn vt h a chung nh Dng Vn Minh, Phan Huy Qut, nhng nhng ngi ny b lc lng phn ng nh mt). Nhng chnh ph ny thi nt, h hng, khng c thc quyn, ch bit thi hnh chnh sch theo ui chin tranh mt cch thiu thng minh m thi. Nhng chnh ph ny khng hp dn c qun chng, lun lun tm cch loi tr v thanh ton nhng phn t quc gia khc, v quyn li v a v, s dng xng mu v tin bc ca qun chng mt cch khng nng tay, v lun lun to thm bt cng x hi. Nhng chnh quyn ny ch c qun chng xem nh mt s ni di ca chnh quyn M, v chnh sch ca h cng ch c xem nh mt s ni di ca chnh sch M. Ngn sch Vit Nam v chnh tr Vit Nam c tr nh ti Hoa Thnh n m khng phi ti dinh Gia Long. Vit Nam l mt x sn xut go m nay phi nhp cng go t M... Tt c nhng s kin y to thnh mt bi hi kch ln. Ngi Hoa K khng thy c rng nu hin gi ngi Hoa K khng theo Mt trn ht l ti nh c cc tn gio, trong Pht gio l mt tn gio c nhiu tn hn c. Nu cc nh lnh o Pht gio khng th ch cho tn ca h mt con ng yu nc khc hn l con ng Mt trn m h ngh c th dn ti Cng sn, th khng lu tn ca h cng s b h. Tn ca h s ln n l h khng yu nc, l chy theo chnh quyn b nhn, l chy theo M, l n nh trn chin tranh, trn xng mu ca ng bo. S d tn cc tn gio cn chu nghe cc lnh t h l v cc v ny cn thn (tr mt vi k khng quan trng) khng chu lin minh vi chnh sch chin tranh, v ct ln ting ni ca lng tm tn gio v cuc chin tranh. Cc v lnh t tn gio chnh v thao thc tm cho tn h mt con ng yu nc khng Cng sn m phi ng dy tranh u. H i Quc Hi Lp Hin, h i chnh ph dn c l m thc hin iu . Nhng nhng c gng ca h ang b ngi t xng l chng Cng ngn cn v n p. Chnh ngi Hoa K cng ngn cn v n p h, v chnh ngi Hoa k ng h cho th tng Nguyn Cao K n p h. Ngi Hoa K ch mun cc lc lng tn gio nm im ng ng ti chng trnh chin tranh ca h to thm kh khn v cn tr cho nhng n lc chin tranh ca h th thi.

S tht bi ca chnh sch Hoa K

Vit Nam, ngi Hoa K cng tip tc vo s sai lm ca ngi Php trong khi t ch tin tng vo cc phn t Cng gio nh nhng phn t duy nht thc s chng Cng. H khng thc s cn thit tch ri ch ngha quc gia yu nc v ch ngha Cng sn. H ch lm cho hai th lin kt li. V l nguyn nhn quan trng nht khin Mt trn ln mnh. H hon ton th lng cho Mt trn ku gi lng yu nc ca qun chng v cho Cng sn li dng lng yu nc ca qun chng. C nhng phn t tuy e ngi rng Mt trn c mang bn cht ca Cng Sn nhng vn chu hp tc "nh k th chung", bi tuy h l ngi chng Cng, h cng l nhng ngi chng i li nhng tn bo ca chnh quyn, ca chnh sch Hoa K. Mt trn c th ln mnh l v gi c nhng chic r quan trng vo lng yu nc v chng c ti ca qun chng, ch khng phi v nhng li ha hn ca ch ngha Mc-Xt. Ngi ta thng ni n vn ci cch in a nh l mt iu c s ng h ca dn qu i vi Mt trn, k thc iu ny

khng quan trng g. Trong thi gian khng Php, nhng i in ch trn chy chin tranh, tm c tr ti nhng th x c an ninh v rung vn hoang ph. Cc rung vn ny c khng chin chia cho dn canh tc. n khi nh chin, cc ch rung ny tr v qu v cn c trn giy t, ly rung li. iu ny chc chn c gy bt mn trong gii dn ngho, tuy nhin khng phi y l mt l do quan trng dn ngho ng h Mt trn. (ng Ng nh Dim bng d 57 ngy 22-10, v ci cch in a, c mun thc hin mt vi iu nhm thu phc cm tnh ngi ngho. Nhng nh ny ch c thc hin mt cch na vi, l do l v tay chn ca chnh quyn vn lin hp vi k giu c v th lc. Theo d y, ch in no c trn 100 mu th ch c gi li 100 mu, cn bao nhiu th b trut hu (ngha l b chnh quyn mua) bn li vi cc iu kin d di cho cc gia nh ngho. Kt qu khng rc r t no. Nm 1959, s rung "trut hu" ch c 58661 mu trong khi s rung cho t in mn l 1.469.197 mu. Mt trn c ngi theo khng phi l l do "khng b thin h" nh c ngi tng. Bin php khng b khng th mang li s ng h lu bn. C nhin l Mt trn thnh thong c nhng cuc m st cc ng p trng, ch tch hi ng x... Nhng ngi ny b ln n l cng tc vi chnh quyn v nhng lm qun chng. Mt trn c khng b, m st v h lm cng vic y c thc. H ln n k b m st hoc trc hoc sau khi thi hnh bn n, v h c chng t cho dn qu bit l h c l trong lc lm nh vy. c lc h m st nhng k m dn chng ght b, v nh vy li c lng dn. S lng nhng ngi b khng b v m st tuy nhiu, so vi s lng ca nhng ngi dn v ti b cht v oanh tc v trong nhng cuc hnh qun v nhng ngi b t y thanh ton, vn khng l ng k. Chnh sch thnh lp p chin lc trong nim ca n c mc ch qun s. Cc p chin lc ny khng xy dng bng ch ca qun chng, bng s t nguyn m bng bo lc v s p ung. Chnh quyn mun gii quyt tt c mi vic bng tin bc v bo lc. Dn qu nhiu ngi b bt p b nh, b ca, b m m t tin i ti sng ti mt a im mi. Lng c c th b nghi ng nh l ni chp cha cc ti liu Vit Cng v b t chy cng vi cc k nim, bn th t tin, mnh vn quen thuc. p chin lc c lp ra ngn chn khng cho Vit cng vo p v dn trong p hon ton khng "nhim c". K thc trong rt nhiu trng hp, nhng ngi thuc Mt trn vn an nhin sng chung trong p. V mt bui sng, trong phng hp ca ban tr s p, ngi ta c ly truyn n v du tch ca s c mt ca Mt trn. Tinh thn chng Cng cu p v vy tiu tan mt. "Chng Cng" y c ngha l chng Mt trn. Ti Si Gn v nhng th ln, dn chng tng i "v thn" hn thn qu nhiu. C nhng lnh o tn gio ng n, tuy lm vic m thm khng tuyn b "chng Cng" nhng r rt l nhng phn t khng Cng Sn. Mt s trong v l do khng a thch chnh quyn, c chnh quyn nhn nh nh thin t, nhiu khi b chp m l Cng sn. Vit Nam, h anh ght ai, anh c vic chp m h l Cng Sn. Th l h chng lm n g c na. S ngi b ghen ght th on b chp m Cng Sn v b loi tr, t y khng bit bao nhiu m k. Tuy vy, s nhng ngi cn li ang sng n nhc m thm l s ngi c uy tn nht trong hng ng nhng ngi khng Cng sn v c th lnh o c h. Cc th cng tp trung s ngi lm n bng ch ngha chng Cng. Nhng ngi ny sng sung sng nht v va c an ninh, va c tin bc. H kh ng o, h chng tt c

mi cuc bin ng chnh tr, mi biu tnh, v c rt nhiu tin v th lc chy cht cho con chu khi phi i qun dch.

Cuc chin tranh tiu th.

Chin tranh tr nn nim lo lng to ln nht ca mi sinh hot quc gia, cho nn phc v chin tranh tr thnh mt ngnh chuyn nghip. Hng trm ngi phc v cho qun i ngoi quc cc tri binh, cc phi trng, kiu l, cng trng xy ct. Nhng ch nh tm cch ly li nh cho M kiu thu vi mt gi my mi ln t hn. Mt cn nh thu vi gi 1.500 bc Vit Nam vo nm 1960 nay c th M kiu thu vi gi 25.000 bc Vit Nam. Tht rt kh khn cho mt ngi Vit mun tm thu mt cn nh, bi v kh cho ngi Vit trung bnh no c th thu c bng gi y. Nhng nh giu thi nhau xy ct nh cho M kiu thu. Xi-mng t 60 Vit Nam leo ln 260 Vit Nam. Cc vt liu xy ct khc cng ln gi tng t, kh kim nht l st. Cng th th v cng t , bi v th b thu ht n nhng cng trng xy ct Hoa K. Phn ln cc xe xch l, xe taxi trnh khch Vit Nam ch n khch Hoa K, v khng ly tin theo taximeter na. C nhng ngi Hoa K tr tin nhiu hn ngi Vit c khi n c chc ln, theo gi biu taxi M. C mt s anh em taxi khng chu lm nh th: h ch ch ngi Vit; nhng b li, trn ng a khch h c th ngng li n thm khch nu khch cng i v mt pha thnh ph. C nhng anh taxi khn kho a khch ngoi quc ti vi mt c gi giang h. Nhng anh ny li c khch tr 300 Vit Nam v li c c gi cho thm 200 Vit Nam na. Cc Bar, cc tim n v du h dnh cho khch ngoi quc l lm n kh nht. S lng cc c gi im tng dn mt cch kinh khng: s lm n kh khn n mc ngi ta c th lm bt c mt ci g c nhiu tin. Nng, thnh ph mang khng kh chin tranh nhiu nht, mt c gi giang h c th nui ni bn mng ngi mt cch phong lu: c ta, b ch cha c ta, anh chng ma cao i kim khch cho c v anh xch l chuyn mn a c i my v gi. Trong khi mt bc cng nhn nu khng i lm cho M th kh lng nui c gia nh ca mnh. Lnh ngoi quc thng tm cch bn thc phm, ng h eo tay v cc vt dng ring ca h c th tm ti cc xm gi giang h. S thng gia v nh thu giao dich c vi M lm n rt kh. Trong khi i a s qun chng sng tromg mt cuc khng hong kinh t trm trng, nhng xo trn ln lao gy nn bi rt nhiu nguyn nhn khc nhau. Trc ht l s u c ca mt s ngi c nc bo c lm khan him nhng hng ho cn thit. S lu thng ba bi ca ng la lm ng bc Vit Nam mt gi, gy nn s chnh lch tai hi v hi xut. Tnh trng o ln ca i sng dn chng gy ra do s c mt cng lc cng ng ca qun i ngoi quc. S tn ph ca lng mc rung vn bng bom n lm gim hn mc sn xut. Chin tranh to nn tr ngi lu thng v chuyn ch. Nn kinh t Vit Nam b b tc mt phn ln do chnh sch vin tr kinh t ca Hoa k chn ng khng cho Vit Nam bun bn trc tip vi cc quc gia ln khng phi Hoa K v khng nm trong nh hng ca Hoa K nh Anh, Php, Nht, , c... to nn tnh trng chnh lch v xut nhp cng v nhng li lm v s phn phi hng ho. Nn lm pht li cng lm cho tnh trng cng trm trng hn.

Mt s rt ng k dn qu chy trn chin tranh tm n c cc thnh th, b li sau lng nhng rung vn nh ca v m m ca cha ng. Rung vn hoang ph skhng sn xut c. C nhng min cy cy c nhng n ma gt hi, hai bn chin tranh ginh nhau, v mt bn c th th xng xung t chy ma mng bn kia khng th gt c m cht i. Ln ti thnh th s ngi t nn chin tranh ny phi tm mi cch sng. i sng thnh th khng d dng g. Nhng bui sng tinh sng ngi ta thy v s ngi i bi kim nhng ng rc s, nht l nhng ng rc ca qun lnh M moi mc tm kim nhng lon, nhng hp, nhng chai v bt c th g c th em bn c. cc ng rc M y, nhiu khi h tm thy v s hp nh binh cha n, nhng lu qu hn s dng thnh ra b lnh M em i. Bt c nhng th ny nh bt c vng. Ngi ta tranh nhau ginh git. chia thnh tng phe tng nhm, mang cc thc y v v em by bn cc gc ng. " hp ca M n b lm" h qung co vi nhng ngi b hnh i ngang qua . Mt s kh ng tm ti xin lm cc cng ty xy ct, khun, trn h, hoc cc cng vic tay chn khc cc cng trng ngi M iu khin. x hi th, mt " giai cp" mi c thnh lp phc v cho chin tranh. l nhng ngi sng nh vo chin tranh, lm ra c rt nhiu tin bng chin tranh v bng s c mt ca ngi M. Giai cp ny gm c nhng thnh phn qun nhn, cng t chc. thng gia, nh thu...H s mt toi cng vic lm n nu chin tranh chm dt, hoc s khng th no gi c a v v quyn li hin ti nu chin tranh chm dt. V chnh h sng tng i an ninh cc thnh ph ln, l nhng ngi mun i ti vi cuc chin tranh. H tuyn b l phi "chng Cng" cho n k cng. Ngoi s ngi ny ra, qun chng, d l th, ai cng i hi chm dt chin tranh dit chng v tiu th Vit Nam. Li ca h to hn. Nhng m ti Vit Nam khng ai c quyn ni ti ho bnh, ni ti thng thuyt, ni ti s chm dt chin tranh. Ni ti nhng iu , theo chnh quyn Si Gn, tc l theo Cng Sn, theo trung lp. M theo trung lp, theo chnh quyn Si Gn ngha l theo Cng Sn. Ai ni ti ho bnh l b bt b, n p, t y. Chnh ng Phan Khc Su trong lc lm Quc Trng Vit Nam cng khng dm ni ti hai ch ho bnh. Khi cn, ng dng ti "thanh bnh". Nu quc dn Vit Nam la ln ln cho th gii bit rng h khng mun c cuc chin tranh, th s c mt ca chin tranh cng nh c mt ca qun i Hoa K ti Vit Nam s mt l do tn ti ca n. Trn mt php l, ngi Hoa K ti Vit Nam chin u l "theo li yu cu ca chnh ph Vit Nam". Nu dn Vit khng mun iu m ni c ln, tc l th gii s thy mt tri ca s vic. Cho nn c ngi Hoa k c chnh quyn Vit Nam u tm cch bt lp tin ni ca qun chng Vit Nam, ting ni ln n cuc chin tranh tiu th khc hi v i chm dt tc khc cuc chin tranh tng tn tng st. Ngy 16-2-1965, mt s ngi can m trong gii tr thc Vit Nam Si Gn ng dy trn trng yu cu chnh quyn Vit Nam v Mt trn ngng chin thng thuyt vi nhau, trnh hc dit vong cho dn tc. H thuc thnh phn tr thc, gio s i hc, lut s, bc s, k gi....H k mt bn kin ngh gi chnh ph Nam Vit v Mt trn. Trong thi gian ba ngy, h ly c trn bn ngn ch k trong gii gio s i hc, bc s, lut s, k s, nhn s, sinh vin v cng nhn. Bn quyt ngh nguyn vn nh sau:

QUYT NGH NGNG CHIN THC HIN HO BNH. Knh gi:

Chnh ph Vit Nam Cng Ho Mt Trn Dn Tc Gi Phng Min Nam

-Xt v hai mi nm chin tranh em li bit bao cht chc v iu tn cho x s, mt cuc chin tranh khng do dn tc Vit Nam gy ra -Xt v dn tc Vit Nam l nn nhn trc tip ca cuc huynh tng tn c lit ny -Xt v chin tranh y cng ngy cng gia tng v hm do tiu dit dn tc Vit Nam v bin thnh mt cuc chin mi trn t nc qu hng -Xt v ton dn tc Vit Nam ang i hi chm dt chin tranh cng nh ton th nhn dn th gii ang mong mun ho bnh Chng ti, nhng ngi k tn di y , thuc cc tng lp nhn dn, quyt ngh: Yu cu i bn

Chnh ph Vit Nam Cng Ho Mt Trn Gii Phng Min Nam

trc trch nhim lich s i vi dn tc lp tc ngng chin v sm em li ho bnh cho x s. Lm ti Si Gn, ngy 16 -2-1965 Ba ngi k tn trang u l bc s Nguyn Vn Huyn, nh vn lo thnh Nam Trn Tun Khi v bc s Nguyn Xun Bi. Ch trong vng mt tun l, phong tro b dp tt mt cch bo ng. Gn 100 nh tr thc lnh o b bt, nhiu ngi n by gi cn ang b giam gi. Ba ngi trong s cc nh lnh o b tng xut ra Bc Vit qua cu Bn Hi v tuyn 17. Ba ngi l Bc s Phan Vn Huyn, bc s Cao Minh Chim v gio s Tn Tht Dng K.

Ting ni lng tm tn gio

Cng trong khong u nm 1965, mt v Tng s Pht gio, gio s vn khoa ti i Hc Si Gn tn l thng to Thch Qung Lin quy t mt s tr thc v sinh vin v khi xng "phong tro bo v Ho Bnh v hnh phc dn tc". Phong tro ny va gy c ting vang th b n p. Nhiu ngi b bt v chnh thng to Thch Qung Lin b mi i Thi Lan v li , khng tr v Vit Nam na. Nhng ngi Hoa K hng dn bi mc s A.J. Muste sang Si Gn t chc mt cuc biu tnh chng i chin tranh Vit Nam thng cm mt cch su sc tm trng ca ngi Vit. H n Vit Nam trc ht bo tin cho ngi Vit bit rng c nhng ngi M chng i chnh sch chin tranh ca chnh quyn h, c nhng ngi M bit thng cm nhng ni au m dn tc Vit Nam phi chu ng do chnh sch Hoa K gy ra. Bui sng m h t chc hp bo v biu tnh, cng an v cnh st n chn tt c cc no vo khch sn ni h . Cui cng h c php t chc hp bo ti to snh vi s gim h ca chnh quyn. H b la , ling c chua v trng thi, ri cuc biu tnh cng b loi b. Chnh nhn vin cnh st t chc cuc phn i. Bui sng c nhiu sinh vin v ng bo bit trc t tp li gn y ng h h. Nhng nhng m ngi ny b gii tn, cho nhng m ngi khc c ch ti, bng nhng chic xe hi m s xe b bt li, phn i nhng ngi biu tnh. H trang b y nhng biu ng phn i ngi M ho bnh, i ui nhng ngi M y v M. Cc biu ng ca nhng ngi M ny b x, v tt c 6 ngi ny b m y ln xe hi ch v phi trng Tn Sn Nht tng xut khi Vit Nam. Trong khi h cn phi trng, m ngi biu tnh chng h c ch ti phi trng tip tc biu tnh phn i h. Nhng ngi ny vo phi trng mt cch d dng, trong khi ai cng bit theo php tc hin hnh, khng ai c php vo phi trng c, ch tr nhng hnh khch hng khng c mang theo v my bay ghi r ngy gi my bay ct cnh. Nu khng phi do cc c quan cng quyn t chc, nhng cuc biu tnh nh th khng th no c c. K gi v cc quan st vin ngoi quc phn ln ch thy c nhng ci b mt nh vy v c th ngh rng: dn Vit Nam chng li ho bnh, mun ko di cuc chin tranh ti khi no git xong tn Vit Cng cui cng. Gio s Bernard Fall c l do khi ng ni rng mt min Nam chng Cng theo kiu y l mt iu khng c thc. Nhng ngi kia thuc v loi nhng ngi lm n bng chin tranh, hng th chin tranh; h ch h ho chng Cng, trong khi th h hon ton khng lm c g chng Cng c. Cng vic chin tranh do qun i Hoa K ph trch. Qun i Vit Nam tr thnh ph thuc; tnh trng cng tr li nh trong thi k chin tranh ng Dng. Qun i Vit Nam c nui dng v trang phc gn nh hon ton bi ngn khon Hoa K, v trang b bng v kh Hoa K. T xe tng, sng n, my bay cho n xng nht. Vit Nam ngi ta ni n xng nht nh l mt v d in hnh cho s tu thuc ca qun s Vit Nam vi Hoa K. Khng c xng nht th mi hot ng qun s b tc. Cc

qun nhn Nng v Hu khng th ng vng c chng li chnh quyn Si Gn trong thng 5-1966 cng v thiu ht tip t v xng nht. Khng c xng ca Hoa K th thiu tng Nguyn Cao K cng khng th em qun ra Nng n p h. V nh vy ai cng thy r rt rng chnh sch Vit Nam tu thuc chnh sch Hoa K v mi hnh ng ca chnh ph Vit Nam, chnh ph Hoa K u phi gnh ly trch nhim. Dn qu phn ln khng ch tm n vn Cng Sn hay khng Cng Sn. H l nn nhn trc tip ca cuc chin tranh cho nn h hoan nghnh tt c mi c gng v mi c hi chm dt chin tranh. Tr nhng ngi nhn thc rng Mt Trn cn c ng h ti cng nh ui "xm lc M", tt c u th on ght b chin tranh. Chin tranh cng leo thang, h cng tr thnh nn nhn, bi v bn no cng e do ti sn v sinh mnh h. T u nm 1964, ti thng i li cc vng qu vi cc thanh nin lm cng tc x hi, v do ti bit c r rt tm l ca ngi dn qu. u nm 1965, chng ti ngc sng Thu Bn bng ghe cho sut hai ngy c th ln n qun c Dc, mt ni m nn lt tn ph v cun tri i hng ngn nhn mng. Nhng ni nh Sn Thun, Khng Bnh, C Tang hi l tiu biu cho nhng kh au cng cc ca ngi Vit. Nh ca rung vn tan hoang ht c, gia nh tan nt, m mt con, v mt chng, chin tranh tip tc tn ph. n bay vo vo trn u chng ti. Dc ng chng ti b lnh quc gia , c lnh Mt trn chn li xt, v nhiu lc chng ti khng bit l chng ti ang ng trc ngi quc gia hay ngi Mt trn. Trn thuyn, c vi Tng s v c vi du hiu Pht gio: gp ai chng ti cng ni l i cu tr nn nhn bo lt. Bn no cng khng a, nhng bn no cng chng ti i. Ngi dn qu sng st trong cc cc min th on c hai bn. Bn Mt trn th bt o hm trong nh, bn chnh ph th cm khng cho o hm. Bn Mt Trn bo nu khng o hm th lm sao trnh bom n khi b oanh kch. Bn Chnh Ph bo nu o hm th Vit Cng s s dng hm chng li qun i Chnh Ph. Khng nghe theo Mt trn th s mi ln ni vi ba thng ty no. Khng nghe chnh ph th h b nh p bt b. Trn ng cu tr, ti gh li ni chuyn vi my ngi nh qu ang sa son gnh ci xung thuyn. Khi cu chuyn i n ch thn mt ri, ti hi: -Vy cc bn theo bn no? Bn quc gia hay bn Vit Cng? -Chng ti chng theo bn no c. Chng ti ch mun yn n lm n. K no m bo cho chng ti khi cht l chng ti khi cht l chng ti theo. Ngi dn qu khng ch trng n vn thc h. Khng ai c th do nt h v tai nn Cng Sn. H khng c g s Cng sn tich thu. Nu ta ni cho h nghe v nhng chuyn nh t do, dn ch... h s khng lm. H ni: -C sng ri mi c t do dn ch ch. B bom n cht nhn rng ra ht c th ai cn m hng t do dn ch? R rt vn s mt ca dn Vit l vn s sng. Phi chy trn ci cht. Phi bm vo s sng. V phi tm mi cch bm vo.

u nm 1965, nh xut bn L Bi n hnh tp th "Chp Tay Nguyn Cu Cho B Cu Trng Hin" ca ti. Tp th c qun chng a chung: bn ngn cun c tiu th trong vng cha y mt tun l. Tp th y s d c a chung l v ni ln c c vng ho bnh qun chng v thc phn khng v cuc chin tranh ang tn ph t nc qu hng. Nhng tp th y b hai bn chnh quyn H Ni v Si Gn v c Mt Trn na ln n. Si Gn c lnh tch thu tp th, cng may khi y tp th bn ht. Cc i pht thanh Bc Kinh, H Ni v Gii Phng cng cng kch nng li tp th. Mt bn th cho tc gi l Vit Cng, mt bn th bo tc gi "b Ng Gic i v Bch Cung mua mt linh hn v th xc" (Hong H, Tp Ch Tr Thc Mi ra ngy 1-6-1965, ng li trong tp san Vn Ngh s 155 ra ngy 1-4-1966, H Ni). Ting ni chng chin tranh, tuy vy, l ting ni trung thc ca ngi Vit v con ng thc s c qun chng ng h l con ng dn ra khi vng ly ca s git chc. u nm 1966, ring ti min trung c hn mt triu ngi trn chin tranh, tm ti cc tri tp trung m iu kin sinh hot tht bi thm. Mi ngi dn t nn, theo nguyn tc, c nhn by ng bc mi ngy mua thc phm (by ng bc Vit Nam c gi tr tng ng vi su xu ng M kim). Mt ngi Vit Nam cn n su by trm gam go mi ngy mi no v thc phm chnh Vit Nam l go. Th nhng nhiu ni v chuyn ch kh khn, gi go v thc phm t hn Si Gn gp bi. S go mua bng by ng bc ch nu cho cm hi. Nhng m khng chc ngi dn t nn chin tranh c th nhn by ng bc mi ngy. H c th khng nhn c s tin nh , v lun lun c nhng k tha c lon lc, c nc bo c ly mt s tin y i m khng pht cho h. C nhng ni thin h i qu n ni mt c gi c th i mnh ly mt bnh m. C ln ti thy mt thng du n c nhn hiu "M quc vin tr" khi truyn n tay mt ngi ngho th khng cn ng du m ch ng ton nc l. C k tm cch ht du ra v bm nc vo ri chuyn thng nc n cho nhng k ng c cu tr. Ngi ta lm cch c thc phm, c an ninh, bm vo cuc tn sinh ti nhc. Trong hon cnh bi t , cc v tng s khng cn thuyt php ging o c na, cc bi lun l khng cn hiu lc na. Chin tranh tn ph khng nhng sinh mnh con ngi m cn tn ph nhng gi tr ca con ngi. Chin tranh ph mi xy dng v lm tan r mi h thng gi tr, tiu hu gi tr t do v nhn phm ngay t c s h tng ca chng. Nim ti nhc ny khng ch l nim ti nhc ring ca ngi Vit; l nim ti nhc chung ca gia nh nhn loi. Nhn loi c ti nu nhn loi khng tm cch chm dt cho c tnh trng bi t ti Vit Nam. Nhng lm sao chm dt chin tranh? Tng thng Johnson tng nhc i nhc li nhiu ln rng Hoa k ch li Nam vit bo v cho t nc ny khi b min Bc xm chim. Hoa K khng khiu chin, Hoa K khng khi s chin tranh. Hoa K ch bo v. By gi nu min Bc chu thng thuyt th Hoa K sn sng ngi vo bn hi ngh ngay. V ngi ta thy thc y min Bc mau tin ti bn hi ngh, Hoa K oanh tc min Bc. V Hoa K oanh tc min Bc t cui nm 1964 n nay. Ri Hoa K l lun rng oanh tc Bc Vit khng phi l tn cng, l khiu chin; oanh tc Bc Vit l ngn chn ng cho Bc Vit chuyn v kh v qun i vo Nam Vit m thi.

Khng bit cc nc khc dn chng ngh sao, ch Vit nam khng ngi dn qu no c th hiu c l lun . Nu qu thc Hoa K phi cng quyt thng Vit Cng bo v Min Nam th ti sao Hoa K c th bng lng mt cuc thng thuyt. Bng lng mt cuc thng thuyt c ngha l khng gi vng lp trng chin thng Vit Cng bo v min Nam. Ngi dn Vit Nam ngh rng nu chnh ph Hoa K phi ni ti ho bnh v thng thuyt l v chnh ph Hoa K mun lm m du d lun quc t ang phn i chnh sch leo thang chin tranh Hoa K ti Vit Nam mun trnh ting l hiu chin, ch khng phi l mun Ho Bnh tht, mun thng thuyt tht. Ngi Vit vp phi nhiu ln nhng s di tr v thng thuyt v ha hn. H Ni khng tin s thnh thc ca Hoa Thnh n trong thi gian ba mi by ngy Hoa K ngng oanh tc Bc Vit v ngh thng thuyt, cng v l y. Ngoi li tuyn b sn sng thng thuyt ca Tng thng Johnson, ngi Vit thy cc cuc oanh tc truy kch Vit NAm vn xy ra d di v qun i Hoa K vn tip tc rm r b ln min Nam. Chnh ngi Vit min Nam cng kh c th tin s thnh tht ca Hoa Thnh n, th lm sao ngi Vit Min Bc c th tin c sau my mi nm chin tranh, sau bao nhiu iu giao c m khng iu no c thc hin, ngi Vit tr thnh a nghi trc nhng li ni thin ch ca cc cng quc, ng cng nh Ty. Ch tr khi no Hoa K dng bin php mnh , chng minh thin ch ca mnh mt cch thng thn bng nhng hnh ng c th, th Hoa K mi c th chinh phc c lng tin ca ngi Vit. Hoa K oanh tc ng mn H Ch Minh ct t s vn chuyn v kh v qun i Bc Vit vo Min Nam, v hnh ng c xem nh l hnh ng gii quyt tm gc vn . Nhng oanh tc ng mn H ch Minh ri vn khng c hiu qu; sc chin u ca Mt Trn vn do dai. Hoa K bn oanh tc Bc Vit, cho rng tiu dit cn c qun s ti Bc mi l gii quyt tn gc vn . V Hoa K oanh tc nh vy gn hai nm tri m vn khng t c iu mnh mong mun. Nu gc r khng nm trong ng mn H Ch Minh, cng khng cc cn c qun s Bc Vit , th n phi nm ch khc. Ch ny c th nm H Ni, Hi phng v h thng iu. Ch ny c th l Lo. Ch ny c th l Cam bt. Ch ny c th l cc trung tm nguyn t Cng Ho nhn dn Trung Hoa, ho c th l Bc Kinh. Con ng leo thang ca Hoa thnh n cng ang hng v pha y v s sng cn ca nhn loi cng ang b e do trm trng. Hoa Thnh n khng bit rng ci gc ca vn khng nm ng mn H Ch Minh, khng nm H Ni v Hi Phng, khng nm Bc Kinh m nm ngay trong lng ngi dn Vit. Cuc chin tranh ti Vit Nam mt ngha ca n ri v cng i ti, Hoa K cng gy on th trong lng ngi dn Vit. Ngi Vit khng mun nhn ngi Hoa K nh ngi th nghch, ngi Vit ch mun nhn ngi Hoa K nh bn. Trong cuc biu tnh ca Tng Lin on Lao ng Vit NAm t chc ti Si Gn ngy lao ng 1966, ngi Vit trng biu ng: " Chng ti mun Hoa K l ng minh ca chng ti v Ho bnh, khng phi l ng minh v chin tranh" Mt ngy chm thc hin Ho Bnh,l mt ngy tiu hao uy tn ca Hoa K, khng nhng i vi ngi Vit, m cn i vi nhn dn cc nc trn th gii

Mt ngy i ti cuc chin tranh l mt ngy on ght tng trng khng nhng trong lng ngi Vit m trong lng nhng con ngi yu chung ho bnh trn th gii. Ngi Hoa K ang dn nhng ngi bn ca mnh vo th chng i mnh. Ngi Hoa K ch mun thng cuc chin tranh ti Vit Nam bng qun s m khng ngh rng trong khi mnh mua ly mt s tht bi ln v phng din uy tn ca mnh. Hnh nh ca Hoa K s khng cn l hnh nh ca cch mng, ca t do, dn ch na, m l hnh nh ca tn bo v hiu thng. "Nhng nu chng ti rt qun ra khi Vit Nam th Cng sn s trn vo ngay. Cc ng c chu nh th khng?". C nhng ngi bn M s hi nh th. Nhng khng tr li c cu hi ny khng c ngha bng lng cho tnh trng au thng v v vng ny ko di mi mi. Khng tr li c cu hi ny mt cch d dng l v b t gia hai tnh trng m khng tnh trng no mnh mun chp nhn c. Mnh mun i tm mt li thot. V chnh li thot y, nhng ngi Vit khng Cng Sn h thy. Chnh h ang em tt c sc lc bnh sinh hng v no thot kia. Trn kia, ti c dp ni rng con ng duy nht l tm cho dn qu mt con ng yu nc v ho bnh khng phi l con ng Mt Trn. Ngha l khng dn ti Cng Sn. T gn ba ngn nm nay, ngi Vit lin tip chng li nhng ging dn n xm chim t nc h v chin thng c c qun i ca Thnh Ct T Hn. Lng yu nc ni h l mt sc mnh. V nhng h hng v tn bo ca mnh, cc chnh quyn min Nam lm cho h thy rng khng phi l chnh quyn c th tho mn c nguyn vng yu nc ca h, m ch l nhng chnh quyn da trn ngoi bang thc hin nhng chnh sch ca ngoi bang. Chnh quyn Ng nh Dim lc u tng gy c tin cho qun chng, nhng sau lm cho hy vng tt ngm. Cuc cch mnh 1963 cng to c nhng sinh lc mi tng c th lt c th c, no ng u cng v, v l do l Hoa K khng thc lng gip mt chnh ph c c mun to lp Ho Bnh. c vng ho bnh ca qun chng cng ln lao nh tinh thn yu nc, v mt chnh quyn, nu khng chng t c tinh thn c lp i vi chnh sch M v c mun thc hin ho bnh bng nhng gii php chnh tr th s khng bao gi cn c ngi dn Vit Nam ng h. Nhng quan st vin khng chm ch s kt n rng nhng cuc tranh u xung ng v lt chnh ph trong nhng nm 1964, 1965 v 1966 l nhng cuc tranh u khng cn thit, ch c hi cho nhng c gng chin tranh ca qun i. K thc nhng cuc tranh u k tip y c mt mc ch m thm l to dng nn mt chnh quyn c th c qun chng ng h, ngha l mt chnh quyn tng trng c ch c lp, yu nc v ho bnh. Qun chng Vit Nam rt r rt. Th tng Nguyn Cao K t gi ni cc mnh l mt ni cc chin tranh, nhng trong nhng cuc biu tnh, ngi dn Vit vit biu ng: "Chng ti mun khng phi l mt ni cc chin tranh m mt ni cc ho bnh"

Bn tuyn cc ca Tng Lin on Lao ng Vit Nam ngy 1.5.1966 ni r iu y. Cuc biu tnh b n p, v ng L Vn Tht, ch tch Tng Lin on, b bt giam ngay sau ngy biu tnh. Chin tranh cng "leo thang" cng chng t rng s sai lc ca chnh sch Hoa K ti Vit Nam cng sai lm nghim trng, v nhng bin php tng cng qun s l nhng bin php cui cng tranh th li. Nhng trn thc t, chin tranh cng leo thang th li cng lm cho s sai lm nghim trng hn. Mi cuc di bom hay mi cuc chin hnh qun tiu dit xm lng u c tc dng y dn chng Vit Nam v pha chng i li Hoa K v lm tng trng on th, to thm sc mnh cho Mt Trn. Mt ngy chin tranh ko di l mt ngy nghing tnh cm Vit Nam v pha Mt trn; v vy khng ai khng thy rng Hoa K phi thay i chnh sch v Hoa K phi cho Vit Nam tm ly gii php ca mnh.

Con ng u tranh ca nhng ngi Vit khng Cng sn

Nhng ngi Vit Nam khng Cng Sn phi c c hi to c chnh ngha cho mt con ng yu nc khng Cng sn v nh th ngi Hoa K phi cho mt chnh quyn yu nc c lp v ho bnh ra i. Hoa K nn thnh tht tn trng tnh cch c lp ca mt chnh quyn nh th v thnh tht gip cho mt chnh quyn nh th c th thc hin c nguyn vng ca nhng ngi Vit Nam khng cng sn: gii quyt vn dn tc t quyt v vn chm dt chin tranh. Hoa k hy gip cho mt chnh quyn chng t tnh cch c lp ca mnh, khng nhng bng nhng li tuyn b sung m bng nhng hnh ng c th. Hoa K phi tn trng nhng quyt nh ca chnh quyn k lun quyt nh m nhng cuc m phn vi H Ni chm dt chin tranh. Ngi Vit khng cng sn khng mun l nn nhn ca mt cuc thng thuyt gia Hoa K v ngi Cng Sn; h mun t h thng thuyt ly, v nh vy h phi c i din trong quc hi v trong chnh quyn. Chnh quyn hin ti khng i din cho h m ch i din cho chnh sch quyt nh leo thang ca M cho nn khng th v khng c t cch lm cng vic y. S c gng ca s ng qun chng Vit Nam l t ti mt chnh quyn c th gii quyt vn chin tranh. Mt chnh quyn t chng t c l c quyn t quyt c lp vi chnh quyn ngoi bang, mt chnh quyn chng t c l cng quyt tm con ng thng thuyt t ti ho bnh, mt chnh quyn nh th s c i a s ng h k c khi ngi khng cng sn c cm tnh vi mt trn hoc ang ng trong mt trn. L do l nhng khi ngi ny khng v ch ngha cng sn m nghing v mt trn: H nghing v mt trn l v h chng i chnh sch l thuc ca chnh ph Nam Vit, l v h cho rng con ng Mt Trn l con ng yu nc. Mt chnh quyn c s tn nhim ca qun chng nh th s d sc ni chuyn vi H Ni v Mt trn dn xp cho s chm dt chin tranh v thng nht t nc. Con ng s chia lm nhiu giai on nh sau: 1. Thnh lp mt chnh ph lm thi c i din ca cc khi cng dn tn gio v chnh tr, nht l cc khi cng dn tn gio. Chnh ph ny s lm vic vi U Hi Kim Sot

nh Chin Quc T c tng cng hay vi ng Tng Th K Lin Hp Quc sa son bu c Quc hi lp hin v mt chnh ph dn c. 2. Chnh ph lm thi yu cu qun i Hoa K ngng mi cuc oanh tc Bc Vit cng nh Nam Vit, ngng mi cuc hnh qun tn cng v rt v nhng cn c qun s chnh yu trn cc b bin, trong t th phng th, cho n khi chnh ph dn c ra i. Chnh ph cng chnh thc ku gi Mt Trn ngng chin. 3. Chnh ph dn c ni chuyn vi chnh quyn Hoa K v vn trit thi qun i Hoa K ra khi Vit Nam, thi hn ny c th ko di t su thng n mt nm v mt vi on qun rt ngay t thin ch v s tn trng li cam kt cng nh s tn trng ch quyn Vit Nam. 4. Chnh ph dn c sau khi cng c v lin kt c s ng h ca qun chng, chun b ho m vi Mt trn v vic thnh lp chnh quyn lin hp ca Min Nam v v vic yu cu qun i chnh quy Bc Vit rt khi Nam Vit. 5. Chnh quyn Nam Vit sau khi n nh min Nam, t chc hip thng vi Bc Vit thit lp quan h bnh thng dn dn i ti thng nht t nc. Con ng sng sa nht c th tm ra c khng th khng cng mt hng vi nhng iu vch ra trn kia. Mt s ngi Hoa k m ti gp ni: con ng y m li cho Cng Sn chim min Nam. Ti thy nim y tht qu n gin. Nu tt c cc thnh phn trong Mt Trn Gii Phng Min Nam u l Cng Sn th iu y ng. Nhng trn thc t ngoi mt s rt cha ti l 1% l cn b, ng vin cng sn thc th, tt c u l nhng ngi v yu nc, v ngh rng Mt trn l yu nc m theo Mt Trn. Con ng yu nc chn chnh l con ng a h tr li trong s on kt, l con ng li h ra khi mi trng lnh o Cng Sn, v cng l cho lc lng Cng Sn ch c th l lc lng Cng Sn m khng da c vo nhng lc lng yu nc khng c bn cht cng sn. Hung l nhng ngi dn Vit, trong Mt Trn hay ngoi Mt Trn, cng u khao kht ho bnh. By gi c mt con ng a ti ho bnh, m con ng ny cng a ti i lp vi tt c ngoi bang na, th tt c s x vo hng ng - Con ng ho bnh v c lp m khng cn phung ph xng mu! V uy tn v quyn li ca mnh, ngi Hoa K s phi ng h cho con ng . V nhng ngi Vit Nam nu mun sng cn, nu mun c lp, phi tranh u cho ngi M chp nhn con ng . l con ng c nht c th duy tr c tnh thn hu gia ngi M v ngi Vit. V uy tn v quyn li ca mnh, ngi lnh o Mt Trn cng phi chp nhn con ng y. Bi v nu chnh ph dn c Vit Nam tm c mt con ng c lp v ho bnh cho x s v chng minh c rng con ng y c thc hin th dn Vit s x v ng h. V nu Mt Trn khng nghe li ku gi nh chin v thng thuyt m c tip tc nhng cuc tn cng qun s , qun chng s khng cn thy c rng con ng ca Mt Trn l con ng yu nc v ho bnh. Chng vi mun yu nc v ho bnh l chng li qun chng. Mt trn s mt nh hng, mt s ng h ca qun chng. M mt s ng h ca qun chng th s b tan r.

Nhng cuc thng thuyt khng th c c nu mt chnh quyn thc s l i din cho nhng thnh phn cng dn khng cng sn cha c thit lp. Nu ngi M thng thuyt ngay vi Cng Sn, th kt qu s ngho nn v pha nhng ngi khng Cng Sn. V vy ngi dn Vit mun thc s c i din, v chnh i din ca h s t dn xp ly cng vic ho m. Nhng c gng ca cc nh lnh o tn gio Vit Nam c th coi mt mt l ni ln ting ni ca lng tm ca tn gio i vi cuc chin tranh thm khc ti Vit Nam, v mt mt l tm nhng bin php dn n s chm dt cuc chin tranh . Mi ngi u thc rng ni ln ting ni lng tm tn gio ln n chin tranh l cha . Cn phi ngh nhng bin php r rt hp l, v cn phi thc hin nhng bin php . V vy ta thy c hnh thnh ti Vit Nam mt lc lng tranh u cho ho bnh, mt lc lng mi khng thuc v Mt Trn, cng khng thuc v chnh sch M. Cc tp on tn gio c mt trong lc lng ny. Tuy nhin trong cc tn gio vn c nhng phn t chp chm thiu nhn thc cn da trn chnh sch ngoi bang; nhng phn t ny ang l mt s tr ngi cho s i ti phong tro to dng ho bnh, tuy l mt thiu s rt nh nhng li c chnh quyn Si Gn v Hoa Thnh n ng h. H gy chia r trong cc khi tn gio v nht l trong khi Pht Gio v C c Gio, nhng khi cng dn ln Vit Nam. S hp tc ca nhng ngi Cng Gio v Pht Gio l mt iu c th thc hin c. Tr mt s t ngi Cng gio v mt vi Pht T b mua chuc tt c nhng ngi Cng Gio v Pht Gio u c th hp tc trn nn tng tranh u cho ho bnh v dn tc t quyt. S thng cm v cng tc gia nhng ngi Cng gio v Pht gio ang c thc hin v trng thnh trong gii tr tui v tr thc. H c mt ci nhn rng hn ci nhn ca nhng ngi ln tui, v tm hn h phng khong hn tm hn ca lp ngi c cn ang mang nng nhng du tch ca qu kh thiu thn thin. Lp ngi Cng Gio tr thc v tr tui ang m mt con ng Cng gio c th i vo gia lng dn tcv chnh trn cng mt con ng m h gp nhng ngi Pht gio cng mt ch hng. "Chnh sch c mt" ca Cng Gio ti Vit Nam do ngi Cng Gio thc hin khng c xa cch g vi con ng "o Pht i vo cuc i" ca nhng ngi Pht gio ch trng. Trong mt gic th gi cho gii tr thc Hoa K ngy 15-7-1965, gii tr thc Cng gio Vit Nam trnh by kh cn k v tnh trng Vit Nam v kt lun: " Cha kho ca nn Ho Bnh ti ch thit lp mt phong tro khng Cng Sn c th i thoi ngang hng vi Mt trn Gii Phng v lc lng buc th tun theo cc iu khon ho bnh sau ny. " iu kin cn bn ca ho bnh khng th no khc hn l thit lp mt lc lng dn ch khng lin h vi mt khi no v trong mi t do cn bn c tn trng, v trong Cng Sn c th hp tc xy dng mt x hi tin b, ng vi l tng cng bng v t do." (ng tp Vit Nam Vit Nam s 1, ch bin: L Vn Ho).

Ci thy y l ci thy chung ca nhng ngi c lng tri v hiu bit, khng nhng c gii Cng gio chn chnh ng h m cn c gii Pht gio hoan nghnh na. Nht l khi mi mt v linh mc Cng Gio ln ting v vn ho bnh ti Vit Nam, th gii Pht t cng thm vng lng tin ni gii tr thc tin b Cng gio. Li ku gi ca mi mt v linh mc Cng Gio, i din cho gii ny, c n hnh ngy u nm 1966, tht ni c ting ni lng tm Cng Gio(1) (1) y l danh tnh mi mt v linh mc: nh Khc Tiu, Trng nh Ho, Hong Kim, Nguyn Th K, V Vn Thin, Xun Qu, H nh, Nguyn Ngc Lan, Nguyn Thanh Cao, Trn Vit Th, v Trng B Cn. " Xin t b ch trng phi ly chin thng lm bo m cho thng thuyt v nh chin, t b mun tiu dit hay tiu dit thc h bng bom n v xm lc, v ch thm tiu dit ging ni, ko di thm trng chm tin v l thuc ca t nc". " Xin chnh quyn ca hai min Nam Bc bt tay vo vic i thoi trong cng minh thnh thc, tin ti ho bnh, v ch khi c ho bnh thc s mi c c dc ton lc to iu kin vt cht v tinh thn cn thit ng bo c la chn trong t do v dn ch, con ng sng ca dn tc" "Xin cc cng quc tn trng quyn dn tc t ch, t quyt v ng lm cho chin cuc Vit Nam thm khc lit, i su vo con ng b tc n ni ch cn c th gii quyt bng mt cuc chin tranh th gii". "V hai min Nam Bc v cc cng quc ang tr gip i bn, trong nhng iu kin chin tranh hin ti, chng t khng th t chm dt chin tranh bng o vng mt bn chin thng mt bn u hng, nn con ng gn nh duy nht hin nay (t ra l t tit kim xng mu nht) a n nh chin, thng thuyt v ho bnh l cng cng nhn v thnh cu s trung gian v quyn trng ti ca Lin Hip Quc v thnh tm cng tc vi t chc y." Ngy 1-6-1965, nh xut bn L Bi ca mt s nh vn Pht T ch trng, cho ra mt s n phm bng Php v Anh ng nhan l Dialogue, gm c nm l th ca nm nh vn Vit Nam gi cho mt s nh nhn bn trn th gii v ku gi ln ting v cuc chin tranh thm khc ti Vit Nam. Ti cng c mt trong s nhng nh vn v l th ca ti hng v mc s Martin Luther King Jr., ngi c gii Nobel ho bnh. Ti vit: "Nhng nh nhn bn ln trn th gii khng th im lng c. Chnh Ngi, Ngi cng khng th im lng c...". Mc s Martin Luther King sau ln ting nhiu ln v chin tranh Vit Nam. Sau ny, trong chuyn i va qua ca ti ku gi nhn dn th gii ng h cho cuc u tranh ho bnh ti Vit nam, ti c gp mc s ti Chicago. Chng ti m lun v vn u tranh cho dn quyn ti M v cho Ho Bnh ti Vit nam. Mc s, trong mt cuc hp bo chung vi ti ngay sau tuyn b r rt rng nhng ngi M u tranh cho phong tro ho bnh ti Vit nam u c "rng buc vo chnh ngha ho bnh v cng bnh x hi, v cng quyt hy sinh t ti mc tiu ". (Bo The Chicago Tribune 1-6-1966). Trong tp sch H Hu Tng, mt nh hc gi ni ting Vit nam vit cho Jean Paul Sartre; Tam ch, mt nh ph bnh vn hc vit

cho Andr Malraux; Bi Ging, mt thi s, vit cho Ren Char v Phm Cng Thin, mt nh ph bnh vn hc, vit cho Henry Miller. Tp sch c hi Pht t Vit Kiu Hi Ngoi in li hai ln ti Php v c cc bo ch Hoa K trch ng. Khi Vit nam n khng c pht hnh chnh thc v khng vng theo lut kim duyt. Thng ip chnh thc ku gi ho bnh ca Tng Thng Thch Tnh Khit, v lnh o ti cao ca Gio Hi Pht Gio Vit Nam Thng Nht c cng b ngy 12-12-1965. Thng ip ny c gii tr thc, sinh vin v thanh nin Pht t hc tp trong nhiu thng v pht ng c phong tro cu nguyn v hnh ng cho ho bnh. Cuc tranh u hin ti c pht ng t thng ip y. Thng ip ni rt r rng v vn chin tranh: " Pht t Vit Nam chng ti tha thit v khn cp ku gi nhng phe i chin trn t nc ny hy tm nhng cn bn hp tnh hp l m thng thuyt vi nhau, trnh ci ho tiu dit cho t nc v ng bo Vit Nam". Sinh vin i Hc Vn Hnh hp i hi ngy 20-3-66 quyt nh: " Ku gi cc on th nhn dn Vit nam cp tc t li vn chin tranh Vit Nam. "Ku gi cc cp lnh o tinh thn v tn gio ln c mt ti Vit nam, nht l Pht gio v C c gio hy thc s mnh ln lao m lch s Vit nam giao ph cho tn gio mnh, ng dy i hi chm dt ngay s tn st ti Vit nam". (Tp san Sinh Hot i Hc Vn Hnh s 6, thng 4-66). Sinh vin Vin i Hc Si Gn, hp ti phn khoa Khoa Hc ngy 31-3-66 quyt nh: Cng quyt tranh u thnh lp gp mt chnh ph quc gia dn c kp thi n nh tnh trng hin ti. Ln n hnh ng l thuc ngoi bang ca chnh ph hin ti. Cc lc phn i cuc chin tranh dit chng ti Vit nam. (Tp san Sinh Hot i Hc Vn Hnh, s 6, thng 4-66) Ngy 1-5-66, Tng Lin on Vit Nam pht hnh mt t tuyn co, trong thc chng chin tranh t by rt r rt: Cng quyt phn i mi m mu ko di cuc chin tranh dit chng ti Vit Nam. "Cng quyt tranh u cho s tn trng ch quyn quc gia Vit nam" (Tp san Sinh Hot i Hc Vn Hnh, s 7, thng 5-66). C mt iu m t ai c th thy c l trong bn cht ca cuc tranh u l chng chin tranh thc hin cuc ho bnh ti Vit Nam, m hnh thc ca cuc tranh u y l hnh

thc ca mt cuc tranh u cho quyn t quyt dn tc, Quc Hi Lp Hin v Chnh Ph dn c. Cc v lnh o phong tro tranh u khng chnh thc ni n ch ho bnh. iu ny rt d hiu: Vit nam, ho bnh c ct ngha l trung lp, v trung lp c ngha l cng sn. Hy c vi iu lut trong sc lut t Cng Sn v Trung lp ra ngoi vng php lut, k ngy 1-2-1964: iu 1- Nay t ra ngoi vng php lut nhng t nhn, ng phi, on th hip hi hnh ng bt c di hnh thc no d thc hin trc tip hay gin tip ch ngha Cng Sn, hay thuyt trung lp thn Cng sn. iu 2- B coi nh l trung lp thn Cng sn phn t no c nhng hot ng tuyn truyn, c ng cho thuyt trung lp; nhng hnh ng ny b ng ho vi hnh ng ph ri cuc tr an. iu 3- Nhng k vi phm vo iu 1 v 2 s b truy t theo iu 2 khon 3 ca b Qun lut. Trong trng hp qu tang, k phm php s b truy t trc to n qun s, khng phi thm vn trc, v b x theo th tc khn cp... Chnh quyn Vit Nam ng ho vi cc ch ho bnh vi trung lp, trung lp vi Cng sn. Nu ta bit c rng trong mi my nm qua c bit bao nhiu k b t ti v thanh trng v b chp m l Cng sn th ta s hiu ti sao phong tro u tranh cho ho bnh ti Vit Nam phi bt u nh mt phong tro u tranh cho chnh quyn dn ch v t quyt. K thc ho bnh ch c th t c nu dn Vit thc s i din trong mt chnh quyn tng trng c cho tinh thn dn ch v t quyt y. V dn ch t quyt l nhng iu kin tt yu a ti ho bnh, v l mt th ho bnh khng dng Vit Nam cho Cng sn. Hiu c nh vy, ngi ta s khng buc ti l nhng nh tn gio Vit nam khng c chng trnh r rt, k hoch r rt, ch mun gy xo trn trong mt tnh trng chin tranh. Cuc u tranh cho ho bnh ca cc lc lng khng Cng Sn cn c nhn nh nh phn chiu thc v nim hy vng ca dn Vit. Trong dp du hnh qua cc nc vn ng chon s ng h phong tro y, ti gp c rt nhiu ngi thao thc mun lm mt ci g gip cho Vit nam. C ngi ngh rng cn ng h cho Hoa K nh bi Mt trn th mi yn c. C ngi ngh rng cn ng h cho Mt trn y Hoa K ra ngoi. Nhng ngi bn y rt thnh thc, nhng h khng hiu v vn Vit nam. K thc cuc chin tranh tn khc ti Vit nam s khng th no chm dt c v c nhng ngi tip tc ng h bn ny hoc bn kia. Lm nh th thc ra ch l nui dng chin tranh, v tiu dit dn tc Vit m thi. ng li hu hiu hn ht l ngng s khuyn khch cho c hai bn v ng h cho cuc tranh u ho bnh v ch t quyt ca lc lng dn chng Vit Nam ang vn ti tm no thot cho t nc v cho tng lai h.

Cuc chin tranh Vit Nam bt u t nhng ngy xa xa. l mt cuc tranh u ca dn Vit i ti c lp v thng nht, v dn Vit bc trt qua c hi 1945 cng nh 1954. By gi y ti Nam Vit, hai phe i chin nhau m khng c phe no thc s i din cho dn chng c. Mt bn l cc chnh quyn Nam Vit ni tip nhau, phn ln l chnh quyn qun s, khng do dn chng khng c dn chng ng h, sau lng c Hoa K thc y v ym tr. Mt bn l Mt Trn Gii Phng, cng khng do dn chnh bu ln, v cng t nhn l ting ni chnh thc ca ngi Vit, l nhn gn. Nhn xa hn ta thy cuc chin tranh ti Vit Nam tr thnh mt cuc chin tranh quc t, mt cuc chin thc h gia Hoa K v Trung Hoa- d trong hin thi Trung Hoa cha c gi qun i vo chin u ti Vit Nam. Hai cng quc ny ang s nhau v do ang tm cch gi th vi nhau. C hai bn, bn no cng buc ti bn kia l lm dng t Vit bnh trng uy th ca mnh ng Nam . Bn no cng ni rng nu khng ngn chn tham vng ca bn kia, nu bn kia thnh cng Vit Nam th bn kia s c nc v s i thc hin mng " phiu lu quc" ti nhng ni khc na ng Nam . gii quyt mu thun ny, c hai bn khng tm ra li thot, v mi bn u quyt nh hy sinh t nc v dn tc Vit nam, trong khi bn no cng ln ting ni rng mnh ang bo v c lp v t do cho Vit Nam. Khng bn no bo v c lp v t do cho Vit Nam c. Vit Nam tr thnh nn nhn cho xung t gia Hoa K v Trung Quc. Chnh quyn c hai min Nam Bc u b ph thuc vo chnh sch ca hai cng quc , v v vy, cuc chin ti Vit Nam ch c c chm dt khi mu thun gia Hoa K v Trung Quc c thanh ton. Nu chin tranh tip tc leo thang, th an ninh th gii s b e do v cuc chin tranh th gii s bng n. V vy, cc quc gia yu chung ho bnh trn th gii tr nn lo lng v hot ng tch cc tm nhng gii php chm dt s mu thun . Cuc tranh u ca nhn dn Vit Nam cng l ku gi nhn dn th gii to nn mt thc c s nguy him ca cuc chin hin ti, gy p lc Hoa K v Trung Cng, nht l Hoa K thay i chnh sch Vit nam. Hoa K cn thay i thi i vi Trung Hoa, iu ny ai cng thy l chnh ng v cn thit. Thay i chnh sch Vit Nam v thi i vi Trung Hoa, iu khng nn c nhn nh nh l mt s mt mt th din. Uy tn ca Hoa K tn tht nng n v vn Vit Nam; by gi s thay i chnh sch Vit nam khng nhng khng lm cho Hoa K mt mt m tri li cng lm cho Hoa K c mn chung. Uy tn ca Hoa K ch tn ti khi no Hoa K i ng tr li con ng truyn thng dn ch, cch mnh v t do sn c ca mnh. Pht t Vit Nam ang mun cng tc vi cc gii Cng gio, Cao i, v Ho Ho, nht l gii Cng gio, trn bnh din thc hin ho bnh v xy dng cho dn tc. Trong lng Cng gio cng nh trong lng Pht gio u c mt cuc cch mng mun thc hin cng trnh a nguyn l tn gio vo trong cuc i. iu l mt nim phn khi v mi lin h tr nn quan trng v cn thit. Trong lng dn tc v trong hng mun phng s cho ho bnh dn tc, cc phn t ca gia nh Vit nam s chp nhn nhau v on kt vi nhau, vt thng mi tr ngi v lm tiu tn nhng bng ma qu kh tng theo di h trong sut my th k.

Cuc cch mnh ti Vit nam cng i theo chiu hng cch mnh trong lng Pht gio v cuc cch mnh trong lng Cng gio. o Pht cng ang i trn con ng hin i ho, v nhn chu khng bit bao nhiu au xt t trong bn thn cng nh t ngoi hon cnh. S thot xc cu t nc Vit Nam ng thi cng l mt s thot xc cho o Pht Vit Nam. o Pht Vit nam sau ny nu c th cng hin c g trong thc mi ca th gii cng l nh cuc th la gian kh v au n hin ti. Pht t Vit nam, nht l khi a s theo Bc tng Pht gio, quan nin hin i ho l d nhin v cn thit. Mi x s, mi a phng, mi thi i c nhng iu kin tm l, vn ho v x hi khc nhau, cho nn hnh thi ca o Pht cng c thay i thch ng vi mi trng x hi mi, v cng c th chuyn ch c bn cht o Pht, c xem nh l nhng nguyn l linh ng khng bao gi chu ng nhng khun kh nht nh. B giam gi trong ci v hnh thc khng cn thch hp vi mi trng x hi mi, bn cht ca o Pht s kh ho tn t, v v vy, i tm nhng hnh thi sinh hot mi c th thc hin c bn cht o Pht trong cuc i tc l lm cho o Pht c sng mi. Lch s Pht gio chng t nh th, v o Pht Vit nam cng ang thc hin cng cuc hin i ho trn cn bn nhn thc y v bng nhng kinh nghim sinh hot y. Hin i ho o Pht khng phi l mt cng cuc thc hin mi khng c gc r qu kh. T th k th XI, o Pht Vit Nam t to cho mnh nhng sc thi c bit Vit Nam v ng gp phn ti a ca mnh vo cng vic xy dng vn ho dn tc v cc c cu sinh hot x hi. S c gng ca o Pht to cho quc gia mt bn sc v mt sc mnh tinh thn chng li s xm ln ca vn ho v ca qun s Bc phng c biu hin r rt ni i sng ca cc Thin s v cc Pht t nh Vn Hnh, L Thng Kit, Trn Quc Ton, Trn Thi Tng... Nhng c gng ca o Pht trong giai on hin ti mt mt t hin i ho trong t tro vn ho mi v mt mt d phn vo cng vic bo v cng mt phng hng. Tinh thn ci m v bao dung ca o Pht l mt bo m cho kh nng dung hp ca o Pht i vi cc thc h khc c mt trn t Vit phng s cho nn ho bnh v dn ch tht s ca t nc Vit Nam.

Bn tuyn co ca T.T. Nht Hnh

(trch dch trong bin bn Ngh vin Hoa K, ngy 2-6-1966) Ngh s John Dow (tiu bang New York): Tha ng nin trng, hm qua mt s ngh s trong y Ban Nghin Cu Dn Ch hn hnh gp Thng To Thch Nht Hnh, mt tng s Pht gio t Vit nam n. Thng to l gim c trng Thanh Nin Phng S X Hi ti Si Gn, l mt ngi chuyn lo vic o to cn b ti thit nng thn cho Gio Hi Pht Gio Vit Nam Thng Nht. ng rt gn gi vi ngi dn qu vn chim ti 90 phn trm dn s Vit nam.

Thng To Nht Hnh l ch bt t tun bo Thin M v gim c nh xut bn Pht gio ti Si Gn. L mt trong nhng ngi ca gii tr thc lnh o Vit Nam, ng cng l mt trong nhng thi s ni ting v l tc gi ca mi cun sch xut bn. D Thng To khng phi l ngi i din chnh thc ca gii lnh o Pht gio,ng vn c thm quyn tr thc ni chuyn vi chng ta; bi v ng hiu r c tnh trng Vit Nam ln Hoa K. ng quen nhiu vi Thch Tr Quang t 20 nm v chnh ng Thch Tr Quang nh in mi ng v Vit Nam nm 1964 trong lc ng ang dy ti i hc Columbia. Thng to Nht Hnh ni v vn Vit nam v Pht gio nh mt trong nhng ngi c thm quyn quyt nh. ng cho ra bn tuyn co ny ngy 1-6-66. Bn tuyn co cha ng nhng t tng m ch mt ngi am hiu tng tn t nc Vit Nam mi c th lm c. Bn tuyn co cng cha ng nhng ngh v mt gii php Vit Nam tng ng vi ngh ca nhng nh lnh o sng sut nht trong gii tr thc Hoa K. Thm vo , gii php chc chn bt buc Mt trn phi chp nhn. l iu ng ch nht.

Bn tuyn co ca T.T. Nht Hnh ngy 1-6-1966

Mi sng hm nay, to lnh s M Hu b sinh vin Vit Nam gin d t chy v ch trong bn ngy qua, nm ngi Vit t thiu phn i chnh sch M ti Nam Vit. Trong mt cuc ving thm Hoa K ngn ngi ca ti, rt nhiu ngi M hi ti ti sao ngi Vit tr thnh bi M mnh m n th. Trc ht, ti xin ni qu v an lng l ti khng bi M, tri li, chnh v ti cn hy vng ni s sng sut ca ngi M nn ti quyt nh sang y d ti bit rng chuyn i ny s gy cho ti nhiu him nguy khi ti tr li Vit Nam. Tuy nhin ti bng lng chp nhn s him nguy bi v ti tin rng nu qun chng Hoa K c th bt u hiu c cht t nhng cm ngh ca ngi Vit i vi nhng g xy ra Vit Nam th mt phn khng nh nhng thm ho v kh au v ch m c hai dn tc phi chu ng chc chn c th xo b i dc. Nhng cuc biu tnh, t thiu v phn i m chng ta ang chng kin Vit Nam u l nhng phn nh ca nhng dn nn v tht vng m ngi Vit cht cha t lu khi h ngh rng h b t ra ngoi l v khng c quyn tham d vo s quyt nh tng lai x s h. Tm mi nm h Php chm dt bng mt cuc tranh u dai dng v m mu. Mi hai nm t ngy c lp, a s ngi Vit vn khng c ting ni v khng c quyn quyt nh v vn mnh x s h trong lc t nc ang b chin tranh tn ph mt cch thm khc cha tng thy bao gi. Nu nhng cuc biu tnh gn y m c tnh cch bi M l ti v ngi Vit nhn ra rng chnh lc lng M ng h cho cc chnh quyn Si Gn thng tr ngi Vit m khng thm n nguyn vng ca

ngi Vit. Dn tc Vit Nam chin u mt cch gian kh ginh mt nn c lp ch khng phi chu thng tr nh th. Chin tranh Vit Nam hin nay khin cho ngi Vit lm vo cnh ni da xo tht, mt bn l Mt Trn, mt bn l chnh quyn. Bn no cng tuyn b mnh l i din cho dn Vit, nhng thc s khng c bn no i din c c.Nu Vit Cng c th tuyn truyn rng chnh quyn Si Gn ch l b nhn ca M, l tay sai ca quc, cng l ti v chnh quyn Si Gn khng phi l i din cho dn Vit. Cng leo thang chin tranh, cng gi thm qun i, ngi M cng gip cho Mt trn tuyn truyn nh th m m thm binh lnh. i a s ngi Vit kht khao ho bnh v chng li s lan rng ca chin tranh. Ai cng thy rng chnh sch leo thang hin gi ch c th lm cho vin tng ho bnh xa ht v cng e do tiu dit cho ton th dn t Vit. c trn 300.000 binh lnh M t nc ti. H hiu bit rt t v phong tc v cch n ca ngi Vit v nhiu khi tn ph tnh mng v ti sn ngi dn Vit. iu ny khin cho nhng lun iu tuyn truyn bi M cng ngy cng c ngi dn qu tin. Thc l mt thc ti bi t khi ta nhn ra rng cuc chin tn st nhiu dn lnh v ti hn l tn st Vit Cng. H on trch nhng k ngi trn cc phi c oanh tc gieo iu tn v tang tc trn u h nhiu hn. Lm sao h c th ngh khc hn th? Hoa K chn v ng h nhng k m Hoa K tng l c th thc hin c c vng Hoa K cho tng lai Vit Nam. Nhng thc ra nhng phn t cha bao gi c ngi Vit nhn l i din cho h, l ting ni ch thc ca h. ng Ng nh Dim cng th m nhng ngi k tip ng Dim cng th. Cho nn, cng vi nh chin thng bng gii php qun s, s chn ngi nh th i tri hn vi nguyn vng su xa nht ca dn tc Vit Nam m ch c th ph mc tiu ngi M mun t ti khi chin u ti Vit Nam. Theo chng ti, mc tiu chnh ca Hoa K l mt nc Vit nam chng Cng hoc t na l mt nc Vit Nam khng Cng sn. Trong khi mc tiu ca ngi Vit l ho bnh. H khng thch Cng sn nhng h li th ght chin tranh, nht l khi chin tranh tn ph mi c cu v vn ho x hi ca h trn 20 nm tri ri. V vy cng tip tc cuc chin , ngi ta cng lm cho Cng sn pht trin hn l tiu dit n. Trong x hi Vit Nam, mt giai cp mi c chin tranh to ra: l giai cp bun bn chin tranh, qun s cng nh dn s. Nhng k ny ng h chin tranh v ch trong chin tranh h mi kim c tin bc v a v. Hoa Thnh n khng th no hiu c nh v c mun ca dn Vit nu Hoa Thnh n nghe theo hng ngi bun bn chin tranh ny. Dn tc Vit Nam ph nhn hng ngi ch k v h hng ny bi v nhng ngui ny ch ngh n quyn li ca ring h. D lun y thng cho rng khng c gii php no thay th cho gii php chnh tr v qun s hin gi ca Hoa K ti Vit Nam. Lc lng qun s khng Cng sn c ni ti nh l qu yu, v ngi ta thng ngh rng nu qun i M rt lui tc l Mt trn c th chim ngay ly Vit Nam bng cch khng b. Ngi Vit cng nhn thy c mt phn nh th, nhng ngi Vit li cng nhn rng chnh sch hin ti hon ton v hiu v khng th chp nhn c, nht l v nhng hu

qu khc hi ca n trn x hi Vit Nam. Hn na chng ti khng chp nhn kin cho rng khng c gii php no thay th cho gii php c ti qun phit. Lc lng ca khi quc gia yu nc v khng cng sn c th p ng cho mt gii php nh th. Chnh tinh thn yu nc l lc lng gn gi khng cho x hi Vit Nam tan r hon ton v cng l lc lng duy nht c th on kt mi ngi Vit. Nhng tinh thn yu nc khng th bc l hu hiu c trong khung cnh chnh tr Vit Nam hin ti, khi m i lp vi chnh quyn th b n p tn bo v khi m lin kt vi chnh quyn li b qun chng nghi ng, ght b. bao nhiu nm nay, ci khng kh chnh tr dn bit bao nhiu ngi Vit v pha Mt Trn Gii Phng v cng dn bit bao nhiu ngi Vit yu nc khc vo tnh trng im lng cht ng. Nm ngoi, mt s ngi tr thc yu nc k mt bn kin ngh yu cu chnh quyn Vit nam Cng Ho v Mt Trn gii Phng thng thuyt ho bnh vi nhau, nhng b chnh quyn n p nng n, cho du h c ti gn nm ngn ngi k tn ng h, by gi cng khng nghe ai nhc nh v h na. Ngy nay, ch nhng ngi Pht t Vit Nam mi c c nhiu phng tin v c hi bc l tinh thn i quc v chnh h c s ng h ca qun chng u tranh cho mt chnh quyn c dn chng ng h. y khng phi l mt hin tng mi, bi v trong nhn thc ca ngi dn qu Vit Nam, o Pht v lng yu nc khng th tch ri nhau ra c. Lch s truyn b C c gio v h Php ngu nhin to ra hnh nh . S k th Pht gio ca ngi Php v ca chnh quyn Ng nh Dim li lm cho hnh nh su m hn. Ngy nay, khi Pht t c gng biu l nhng c mun su xa lu ngy b nn ca nhm qun chng khng tn tui, th h li b xe tng v ho lc tr li h. Dn tc Vit Nam, d l Pht t, hay khng Pht t cng u thy r hnh ng no phn chiu c tinh thn dn tc v hnh ng no phn bi tinh thn dn tc. V th, d dn chng Vit Nam trong cc cuc u tranh c b tht th, n p v khng c lc lng ngoi bang ym tr i na th s thng th trng trn ca mt s tng lnh Si Gn ch lm cho dn chng ght b h v ch gip cho s tuyn truyn ca Mt Trn l chnh quyn chng m xa g n qun chng. N lc ca Pht t khng phi lm yu th dn tc m tri li lm cho mnh th ng ca dn tc. Tuy gia ng bo Pht gio, Cng gio v cc tn gio khc c nhng im d bit nhng nhng iu khng phi l khng th vt qua c nu to ra mt khng kh thun li cho s on kt. Nhng c nhng k li s hi phong tro on kt v yu nc ti Vit Nam, v th c gy nghi ng, chia r duy tr quyn bnh v li lc ca h. Khng, chng ti khng th chp nhn kin cho rng khng th c mt chnh quyn khc hn l loi chnh quyn by gi. L th nh cho rng Hoa K phi tip tc chnh sch hin ti bi v nu Hoa K ngng chin v rt lui tc l dng Vit Nam cho Cng sn. Chng ti khng chp nhn c l lun n gin . Nu Mt trn cng ngy cng mnh l ti nhng lm li ca Si Gn ch khng phi v dn qu m thc h Mc-xt hoc b khng b m theo. Nu Nam Vit c mt chnh quyn c th p ng c nhng nguyn vng cn bn ca qun chng Vit Nam v nu chnh quyn y thc s gn lin vi nhng nguyn vng cn bn ca qun chng Vit Nam v nu chnh quyn y thc s c lp i vi mi chnh sch ngoi bang th dn chng chc chn s ng h chnh quyn y v khng cn l do ng h Mt trn na. Nu chnh quyn thc hin c ho bnh v c lp th Mt Trn s khng c l do g tn ti; nu cuc chin tranh tip din trong trng hp ny,

qun chng s xem nhng ngi gy chin l th nghch v s b ri h, bi v qun chng ao c ho bnh, ch quyn v xy dng x s. T khi bc chn n Hoa K, rt nhiu ln ti c yu cu ni ra nhng ngh c th nhm chm dt chin cuc Vit Nam. D khng phi l mt chnh tr gia v do khng th ngh ht mi chi tit cho mt cuc dn xp, ti vn khng thy mt cch r rt, cng nh nhng ngi Vit khc, ci ng hng chng ta phi i. Theo ng hng ny, khng phi Hoa K s thng thuyt vi H Ni, hay l Mt Trn. i vi dn Vit, nhng cuc thng thuyt y nu cn c, l cng vic ca ngi Vit ch khng phi l cng vic ca ngi M. Gii php ca ti theo nhng nt chnh sau y: 1) Hoa K ngng oanh tc Bc cng nh Nam. 2) Gii hn hot ng qun s Hoa K v Vit Nam li trong phm vi t v. Nu Mt Trn p ng th tc khc l mt cuc ngng bn. 3) Hoa K long trng cam kt rt qun khi Vit Nam trong mt thi gian l bao nhiu thng, v bt u thc hin rt t ton qun chng minh thin ch v s thnh thc. 4) Hoa K tuyn b r rt mun tn trng ch ngi Vit trong vic thnh lp mt chnh quyn p ng c nguyn vng ca dn chng Vit Nam, v thc hin nhng hnh ng c th chng minh li tuyn b nh t chi khng ng h nhm ny n p nhm khc. 5) Thnh thc gip Vit Nam ti dng x s b chin tranh tn ph. S gip ny hon ton khng c s lin h chnh tr v thc h - nhng th c coi l ng chm n nn c lp Vit Nam. Mt chng trnh nh trn phi thc hin rt mnh dn c th chinh phc c ngi dn Vit hin gi tr nn nghi ng. Mt chng trnh nh th thc hin vi s thnh tm s lin kt c ngi Vit xy dng v n nh tnh trng Vit Nam. Ngi ta s hi rng lm sao m Hoa K bit chc rng chnh quyn Nam Vit v Mt Trn c chu cng tc vi mt chng trnh nh th khng? Thiu tng Nguyn Cao K trong nhng li tuyn b gn y ca ng ni r rng ng khng mun dn xp n ho cuc chin tranh ny, Thc ra, chnh cng v Si Gn ni khc Hoa Thnh n m dn Vit khng c ci gi l "cuc tn cng ho bnh" ca Hoa K ma ng nm ngoi. Vy th s kin Hoa K chm dt ng h tng K c th l iu kin cn thit u tin thc hin mt chng trnh nh th. V ai cng bit l kh c th tin on c phn ng ca Mt Trn i vi chng trnh nh th. Tuy nhin, s thnh lp mt chnh quyn c qun chng ng h vi s ngng bn v bt u rt qun ca Hoa K s lm cho Mt Trn ht l do i ti v bt buc phi cng tc. Cui cng, nu ai c hi ti sao ti yu cu Hoa K nn bc nhng bc u, ti s ni rng v Hoa K l nc c qun lc hng mnh nht, Hoa K lm nh th thc hin ho

bnh th khng ai ni Hoa K nht. lnh o, khng phi ch cn sng ln l . Phi c thc lc tinh thn na. M lch s nc M chng t nc M c th lm nh th

Gii thch lp trung

(Tr li nhng cu hi hay c t ra trong chuyn vn ng ti Hoa K v u Chu) 1) Tht l mt iu sai lm khi ngh rng tnh trng cng thng gia chnh ph Hoa K v Pht gio c gy nn bi s tranh chp quyn bnh Vit Nam. Cuc tranh u ca nhng ngi Pht T biu dng cao s nn thi qu v sc chu ng qu sc ca mt dn tc tri qua 20 nm chinh chin m vn cha thy a n mt gii php no. Cuc tranh u ny ang nhm vn ng ht thy mi lc lng quc gia khng theo Mt Trn chng li mt chnh th m ai cng thy rng chnh th khng tranh u cho qun chng Vit Nam m ch phc v cho chnh sch M. Mc tiu hin ti ca cuc tranh u Pht gio l thit lp mt chnh ph dn s v c lp, chun ch ca chnh ph ny l th hin ch kht khao ho bnh v tiu chun v c lp ca n nm trong kh nng t do chn la nhng quyt nh v chin tranh hay ho bnh. Nhng ngi Pht t Vit Nam khng bao gi mun ginh git cho ring h. H ch tranh u tin ti mt chnh ph dn c gm mi i din tn gio tham d. 2) Mt iu sai lm khc l ngi ta thng nu cao s i nghch gia nhng cuc biu tnh (iu ng bi Pht gio) chng chnh ph K, chng chnh sch M ti Vit Nam v chng chin tranh v nhng cuc diu hnh c gi ca "Thin cha gio" phn i li nhng mc tiu trn. Mc d nhng cuc biu tnh chng chnh sch sai lm ca chnh ph c lnh o bi Pht gio, cc tn gio khc vn hng ng trit . V Pht t l lc lng qun chng ng o ti Vit Nam v Pht gio gn lin vi tinh thn quc gia, do ting ni ca Pht gio tr thnh ting ni trung thc ca qung i qun chng. 3) Cc bo ch thng cho rng nhng ngi Thin cha gio i biu cho lc lng chng Pht gio v chng Cng. Ngi ta hi ti rng: c cch g cho nhng ngi Pht t v Thin Cha gio cng tc vi nhau u tranh cho ho bnh v thit lp mt chnh ph vng vng khng? V s s hi cng nh s cm th nhng ngi Cng sn ca nhng ngi Thin Cha gio c thc s nghim trng nh ngi ta thng ni hay khng? tr li, ti nhn thy c nhiu iu phi cp ti. Tnh trng phc tp nht thng xy ra cc th, c nhiu v lnh o ca cc tn gio hin din . Rt nhiu v lnh o Thin cha gio di c t Bc vo Nam, mt phn ng k trong nhng v ny c tinh thn chng Cng rt bo ng. H cng tc mt thit vi ngi M n ni h phi tch la vi qung i qun chng. Nhng mt s nhng ngi Thin Cha khc, gm nhng vi linh mc tr v nhng tn Thin Cha gio, tuy cng chng Cng song h khng tin vo s hin hu ca gii php qun s. ng quan im vi nhng ngi Pht t, h tm phng cch tr liu tn gc vn Vit Nam bng cch tranh th ho bnh v kin thit li nhng cn bn x hi v h nhn nh l iu kin thit yu thot khi mi nh hng ngoi lai.

4) D nhng ngi Cng Sn c ang iu khin b my trung ng ca Mt Trn Gii Phng Min Nam, h vn ch l thiu s. nh hng ca Mt Trn trong qun chng nng dn khng phi c c v l do h chng t cho qun chng thy rng h l Cng Sn; tri li, v h lin tc chng minh rng Mt Trn ang tranh u quyt lit chng quc M v bn tay sai ca chng min Nam Vit Nam. Chn mi phn trm qun chng Vit Nam l nng dn, h u c chung mt ngn ng Vit v h thy khng c g khc gia nhng mu ca ngi Php trc kia v ca nhng ngi M by gi. H xem ngi Ty phng l bch chng. Ngi M ngy nay, cn ng hn ngi Php trc kia, ang chim ng x s h, ang iu khin nhng chnh tr gia ti Si Gn, ang th bom trn lng mc v git chc nng dn v ti. Ngay c nhng ngi ng cho rng ngi M ang chin u chng s xm lng ca nhng ngi Vit min Bc cng cng nhn rng nhng lun iu ny khng thng c s tuyn truyn ca Mt Trn. Chin tranh cng tin din th Mt Trn cng gy thm uy tn trong qun chng nng dn. 5)Yu t chnh ca chin tranh khng phi l qun s m l tm linh. Hoa k vi th lc qun s hng mnh nht nh th gii c th i ti mt thng li qun s nhng lc t nc Vit Nam b xo tn trn bn th gii v dn tc Vit Nam b dit chng. Con ng a ti thng li ny ch lm cho ngi M mt ht cm tnh v s ng h ca qun chng. Tri li nu Hoa K quyt tm thc hin ho bnh v giao c rt qun khi Vit Nam khi ho bnh ti lp ti Vit Nam, nh hng ca Hoa K s ln rng hn nhiu. Khi Hoa K thc quyt tm dt chin tranh, th khng c l do g Mt trn t khc. Trng hp Mt Trn vn tip tc gy chin, lc qng i qun chng thn qu hin ang khao kht ngng chin s tr li chng Mt Trn. Chnh Mt Trn cng thc n iu , cho nn h khng bao gi t chi cng tc khi Hoa K chng t c quyt tm thc hin ho bnh. 6) Qung i qun chng thn qu Vit Nam qu chn ght chin tranh. "Dn ch" v "t do" i vi h khng c ngha bng ho bnh c yn n lm n. Chng c ai ng h cho chnh ph K, v ng h c lc cho Mt trn th ch c mt s. H ng h cho Mt Trn khng v l do say m Ch Ngha Cng Sn hay s khng b (mc du hnh thc khng b u c c hai bn p dng). H theo Mt Trn ch v khng thy c gii php no khc chng li tp on K M. S tham chin ca ngi M cng nhng chnh ph k tc sau nhng ln o chnh Si gn ch cng lm tng thm uy tn cho Mt Trn. V Mt Trn tr nn c quyn trong vic ginh c lp cho quc gia. 7) Phn ln ngi Vit Nam u nghi ng ch trng ca M. Rt nhiu ngi nghi rng ngi M mun li dng Vit Nam lm cn c qun s chng Trung Hoa lc a. H khng th tin rng ngi M ang gip dn tc Vit Nam chng s xm ln ca Cng sn min Bc. H so snh rt r rng nhng nguyn nhn gy chin xut pht t s vi phm hip nh Genve ca ng Dim v ngi M, cng di s n p d man ca chnh th c ti Ng nh Dim. 8) Trong vng cc th min Nam c nhiu ngi ng vi ch trng chin tranh ca ngi M v chnh th K. S d c s kin l bi hng ngi ny sng nh chin

tranh, nh nhng s tin kt x m Hoa K v qun i M tung vi ra. Hng ngi ny thng ru rao chng Cng hn c, hn c nhng ngi chng Cng thc s. n ni m by gi nhng ai chng Cng thc th ti min Nam khng c mun tuyn b ra, v s b lit ngay vo hng "i n my la". Vit Nam ngay nay chng Cng thnh chuyn thng mi. 9) Qung i qun chng Vit Nam l Pht t. Nu khng c s tham chin ca qun i M v s nhng tay ca ngi M trong cc v o chnh nhm gip Hi ng Qun Lc th Pht t Vit Nam c lc lng hng hu ni chuyn thng thuyt vi Mt Trn. trong vng Mt Trn chim ng cng nh khp mi ni, s lng Pht t bao gi cng s lng ng k v d nhin h s lun lun hng ng v ng h cho ch trng Pht gio 10) Ngi Pht t khng bao gi chp nhn lun iu cho rng ch c th chn la gia hai gii php: thng trn hay u hng. Mt gii php khc c th c th phi hp theo nhng khi u sau y: Ngng ngay nhng cuc oanh tc min Nam v min Bc, ngng ngay nhng cuc hnh qun gy chin ca qun i M v thit lp mt chnh ph c lp v dn s min Nam Vit Nam. Vic qun i M tc thi rt khi Vit nam l iu khng th thc hin ngay trong mt lc. y khng phi l mt ngh thc t. Tuy nhin, qun i M c th giao c rt i sau mt thi gian no v chng t bng s thc nghim chnh. Trong qu kh, 37 ngy "ngng oanh tc" min Bc khng th hin c thc tm ca ngi M d h qung co rm r. Lm sao c th tin c khi trong thi gian ny qun i tip vin M vn dn dp b vo Vit Nam. Ngay chnh nhng ngi Vit min Nam cn khng th tin c tin ch rt lui ca Hoa K th lm sao chng ta c th hy vng nhng ngi min Bc v trong Mt Trn tin c? 11) Phi m cuc thng thuyt vi ai chm dt chin tranh? Chng ti ng vi nhng ai cho rng Mt Trn phi c tham d vo mi cuc thng thuyt, bi l h tham chin. Nhng, mt chnh ph chnh ng, c lp, i din cho mi tng lp dn chng Vit nam cng phi c tham d. Cuc thng thuyt nhm gii quyt mi kh khn gy cn v vn Vit Namth d nhin cuc thng thuyt ny phi do ngi Vit Nam m nhn ly. 12) Nhng thc thi nghim chnh va cp trn kia l nhng thc thi no? Trc tin ngng oanh tc min Bc cng nh min Nam, sau ra lnh cho b binh ngng tn cng cc v tr ch. Tip n, tuyn b minh bch tn trng hip c Gienve v tuyn b rt qun sau mt thi gian no : v d 8 hay 10 thng. Lm th no Hoa K c th " rt lui trong danh d"? Danh d l g? Danh d theo truyn thng Hip Chng Quc l s tn trng dn ch v quyn t quyt ca cc dn tc. Nhng danh d khng c tn trng ti Vit Nam th cn g l danh d ca Hip Chng Quc. Danh d ca Hip Chng Quc s khng bao gi b st m khi Hip Chng Quc quyt nh ngng di bom, ngng git qun chng Vit Nam. Danh d b tn thng trm trng khi ngi M cho min Nam Vit Nam t khc hip c Genve. Min Bc Vit nam cng nh Mt Trn c l do chnh ng khi h khng t lng tin

vo Hoa K. Cn c nhng hnh ng c th v mnh dn chinh phc li lng tin mt. Ngi ta hi ti ngh sao v vic qun i Bc Vit, h c phi rt i chng v ti sao ti khng ln ting i hi vic . D nhin l ti cng i hi Bc Vit phi rt qun i. iu tm nguyn ca chng ti l chin tranh phi chm dt, v trong bn tuyn ngn ph bin rng ri trn th gii hi thng ging ca u ban Lng Tm Quc T v Vit Nam ta l "Chng ta ang git anh em chng ta", Mt trn phi gnh ly trch nhim trong vic chm dt chin tranh. S d by gi ti khng cp n vn ny trong nhng cuc ni chuyn, phng vn hay hp bo l v ba l: 1) Ti ang ku gi cc nc Ty phng v M quc. Ti khng ngh rng trong s cc thnh gi y c nhng nhn vt quan yu c nh hng trc tip n nn chnh tr H Ni. 2) Rt nhiu ngi Ty phng tm cch ln trn mi mc cm ti li v nhng hnh ng ti Vit nam bng cch l lun cho rng qun i M ang chin u chng s xm lng ca Bc Vit. l iu sai lm. Ti mong rng nhng ngi bn Ty phng ng tm s an tm ln trnh trong ci thn thoi . Vic qun min Bc ch chnh thc vo Nam Vit mt thi gian kh lu sau khi vic kim sot ca ngi M Vit Nam tr thnh thc ti v khi chnh ph Vit nam c ngi M ng h t khc nhng cuc tuyn c m h c nh vi qun chng. Qun i Bc Vit ang hin hu min Nam, ti mong h phi rt i, nhng chng ta phi bit rng l do chnh ca s hin din ny l s tham chin khng ngng ca ngi M. 3) Bc Vit vin dn l do s c mt min Nam bng hai im: s vi phm hip nh Genve v iu khon quy nh tng tuyn c thng nht x s, v s c mt ca qun i M. Tht ra Bc Vit v Mt trn khng c nhng phng tin qun s nh ngi M. H hon ton da vo s gip qun chng nng thn. Phng sch hu hiu nht lm cho qun i Bc Vit phi rt lui l em li Ho Bnh v gy nim tin cy cho nng dn Vit Nam, phi by cho h thy mt m bo nn c lp cho h. iu ny ch c th thc hin c bng cch thit lp mt chnh ph min Nam c lp, dn s v i biu cho mi tng lp, mt chnh ph c quyn t do chn la mi quyt nh cn thit cho Ho Bnh v minh chng thin ch ca Hoa K trong vic muun chm dt chin tranh thc s bng cch ngng oanh tc, ngng cc cuc hnh qun gy chin v cng b chng trnh cng thi hn rt lui ca qun i M. Thch Nht Hnh

Li Ku Gi Ca Thng To Thch Nht Hnh nhn ngy k nim Quc Khnh Vit nam 1966

(Li ku gi ny c nhiu hng thng tn ti Melbourne truyn i ng vo sng mng mt thng mi mt nm 1966). y l mt li ku gi hng thng n nhng ngi anh em ca ti trong Mt Trn Dn Tc Gii Phng. Li ku gi ny ti sau li ku gi ca ti i vi cc nh tr thc, nhn bn v tn gio trn th gii, yu cu h, ln ting chng i nh ko di cuc tranh chp Vit nam gia nhng ngi Hoa K v nhng ngi Cng sn, quc khnh mng 1-11 ca Vit nam c gi tr tng trng cho mt s on kt ca mi ngi Vit nam d l Mt trn hay khng phi Mt Trn, trong cuc chin u chng c ti trong tinh thn cch mng dn tc v trong ch dn tc t quyt. Ti mun nhn tinh thn quc khnh ku gi s on kt trong gii nhng ngi Vit Nam yu nc tranh u cho nn ho bnh v c lp ca Quc gia Vit Nam. Khng mt ngi Vit nam no li t chi cuc tranh u ny, v v vy, khng c l do g nhng ngi anh em mt nh phi i chm git ln nhau. C nhng ngi Vit nam ng h Mt Trn v tin tng rng Mt Trn ang lnh o cuc tranh u dnh c lp v t quyt, v cng c nhng ngi Vit nam chng li Mt trn v nghi ng Mt trn ang li n dn tc v con ng Cng Sn iu lo ngi ny ang mi ngy mi tng bi v cuc chin tranh cng ko di v ngi M cng tng v kh qun lc th Mt Trn cng phi da vo khi Cng Sn chin u chng li Hoa K v nh th cng ngy cng tr nn cng c ca cng sn. Chng ti chng i Hoa K bi v ngi Hoa K xm phm ti ch quyn Vit nam v ang trc tip nhng tay vo vic tn st ngi Vit. Chng ti cng ln n m mu ca nhng ngi Cng sn, li dng tnh yu nc v ch chng ngoi bang ca ngi Vit Nam, thc hin ch ngha ca h. Nhng chng ti nghing mnh knh phc tt c nhng ngi Vit nam yu nc ang tranh u cho ho bnh, c lp v t do dn tc v t nhng mc tiu y ln trn tt c mi thc ch ngha. Ti ku gi nhng ngi anh em ca ti trong Mt Trn Gii Phng nhn nhn s c mt ca khi Lc Lng nhng ngi Vit Nam yu nc khng nm trong Mt Trn, chng Cng nhng vn chng chnh sch Hoa K cp tc tm cch i thoi hp tc v on kt vi h ngi Vit c sc t mnh gii quyt vn Vit Nam, mt mt chm dt c s nng ta vo khi Cng sn ngn chn m mu s dng Mt Trn nh mt cng c thc hin ch ngha Cng sn min Nam v ngn chn hu hiu s can thip ca ngi Hoa K trong ni b Vit Nam, ang xm ln v tc ot quyn t quyt ca ngi Vit. Cuc i thoi v hp tc chc chn s thit lp v bnh ng c mt nn trung lp thc s Vit Nam Cng Ho, loi ra nh hng ca khi Cng Sn cng nh khi Hoa K v thc hin nn Ho bnh m dn tc ta ang khao kht. Ti ku gi nhng ngi anh em ca ti sm hnh ng kp thi chn ng c nguy c dit vong do Hoa K em ti v nguy c Cng Sn do s l thuc cng ngy cng nhiu ca Mt Trn vo khi Cng Sn. Ch c s on kt gia nhng ngi Vit mi c th

tm c li thoat cho dn tc. Ti cu nguyn cho tnh thng c thc hin gia nhng ngi cng mt huyt thng v cho tt c chng ta nhn nh rng tng lai v s sinh tn ca dn tc khng tu thuc Hoa K hay Nga X hay Trung Cng m tu thuc ni s on kt ca chnh ngi Vit Nam. Thch Nht Hnh Melbourne, 1.11.1963

Th gi Mc s Martin Luther King Ca Mt Tng S Pht Gio (ngy 16-1965)

Cc bn theo C c Gio Ty phng c l khng hiu c tng tn ngha ca s t thiu ca cc v tng s Vit Nam trong nm 1963. Hi bo ch ni n t t, nhng k thc nhng v t thiu khng hn l t t. Cng khng hn l mt s phn khng. Nhng g cc v tng s y ni trong cc bc tm th li trc khi t thiu u nhm ti s bo ng, nhm ti s lm rung chuyn tri tim ca nhng k n p tn bo v ku gi nhn dn th gii ch n tt c nhng kh au m lc by gi ngi dn Vit Nam ang phi chu ng. Ly la t t mnh l chng t rng nhng g mnh ang ni l nhng iu ht sc quan trng. Khng c g lm ta a au n bng s t thiu. Ni mt iu g trong khi chu ng s au n tc l ni vi tt c can m, thng thn, qu quyt v thnh khn. Trong l trng k ca i gii n, nh ta thy truyn thng Bc Tng, ngi gii t thng t mt hay nhiu huyt nh trn thn th pht nguyn th tr 250 gii kht s, sng i mt v tng, t ng, v x thn cu chng sanh. C nhin ngi ta cng c th va ngi trn mt chic gh da m m va c nhng li phat nguyn nh th; nhng chnh trong lc gii t qu trc i chng ch tng v chu ng s au n do nhng huyt hng gy ra, nhng li pht nguyn kia mi biu l c tt c tch cch thnh khn nghim trng ca l tr v tnh cm gii t v do c mt gi tr ln lao hn. Trong lc t thiu cc tng s Vit Nam ni ln vi tt c tm huyt v qu cm rng cc v c th chu ng c nim au n ln lao nht cu nguyn v bo v qun chng au kh ca h. Nhng ti sao cc v li phi t thiu cho n cht, cc bn? Cc bn s hi. S sai bit gia thiu v t thiu n cht ch l mt s sai bit v lng khng phi v cht. Mt ngi t thiu n mc no th phi cht. iu quan trng khng phi l cht, m l thiu. Cc v tng s Vit Nam, khng nhm n ci cht: h nhm n s hin l ch qu cm ca h bnh vc qun chng au kh. Trong tn ngng Pht Gio, i sng khng phi ch c gii hn trong vng 60 hay 80 hay 100 nm. i sng l min vin. i sng khng phi ch c gii hn trong xc thn ny: i sng l ph qut. Cho nn by t ch mnh bng t thiu, khng phi l mt hnh ng c tnh cch hu dit m li mt hnh ng c tnh cch xy dng -xy dng y l au kh v cht v k mnh thng yu. y khng phi l t t. T t l xo b t dit. M ch v nhng l do sau y ngi ta mi t xo b v t dit:

1- thiu can m sng v i ph vi nhng kh vi cuc i. 2- thua cuc vi cuc i v mt ht hy vng 3- c ao h v ( abhava) V nhng l do y th mi gi l t t mt trong nhng vi phm ln lao nht ca o Pht. Nhng v tng s t thiu khng phi l mt can m, mt hy vng, cng khng phi v c ao h v. Tri li, h rt can m, rt hy vng, v rt c ao nhng iu tt p cho tng lai. H khng ngh rng h ang t hu dit. H tin ni nghip qu tt p ca s hy sinh v hnh phc v an lc ca cc k khc. Cng nh c Pht trong mt chuyn tin thn t hin mnh cho mt con s t i ang sp n tht cc con mnh, ngi tng s t thiu tin tng rng mnh ang thc hin hnh t bi ti thng bng cch t hy sinh ku gi s ch ca th gii trn nim au ca dn tc v tim cu s gip ca th gii i vi dn tc. Tha Mc s, ti tin vi tt c tm hn ti rng trong lc t thiu, cc v tng s Vit Nam khng nhm n ci cht ca nhng k n p tn bo m ch nhm n s thay i ca chnh sch h. K th ca cc v tng s kia khng phi l con ngi. K th ca h l cung tn l c ti, l tham lam, l gin d, l k th-nhng th ny nm su trong lng ngi. Ti cng tin chc rng cuc u tranh vn ng cho bnh ng v t do m Mc s lnh o Birmingham, Alambana...khng nhm n s chng bng ngi da trng m ch nhm n s chng bng k th gin d, c c. Nhng ci ny vn l nhng k th ch thc ca con ngi, ch khng phi l con ngi. Ni t quc Vit Nam thn yu ca chng ti mi ngy chng ti u go tht mt cch tuyt vng: Xin ng git con ngi, d l nhn danh con ngi. Hy git k th ch thc ca con ngi -nhng k th ny hin hu khp ni, trong tri tim v khi c mi ngi. Gi y, tha Mc s, trong cuc ng u vi cc th lc ln Vit Nam, hng trm ngn ngi dn Vit ng gc hng ngy di s tn ph ca tn n v t nc chng ti ang b x nt mt cch khng thng tic-cuc chin tranh bi thm ko di ti 20 nm nay ri. Ti bit chc rng bi v Mc s tng dn thn vo mt cuc tranh u cam go nht cho bnh ng v nhn quyn, ngi l mt trong nhng ngi c th hiu thu v chia s c nhng au kh khng b bn ca dn tc Vit. Cc nh nhn bn ln trn th gii chng th no ngi yn v gi yn lng c. M quc thng c nhc nh ti nh mt quc gia c cn bn vng chi v tn gio, vy th cc nh lnh o tinh thn ca dn tc M s khng th no cho ng li chnh tr v kinh t hoa k thiu mt cht liu tm linh c. Ngi khng th im lng c, bi v ngi tng hnh ng v ngi hnh ng v thng ang hnh ng trong ngi - ni theo nh thn hc Kari Barth, v Albert Schweitzer cng vy vi nim tn trng s sng. V Paul Tillich na, vi ci can m hin hu v do , ci can m yu thng. V Niebuhr. V Mackey. V Fletcher. V Donald Harrington. Tt c nhng nh nhn bn tn gio y, v rt nhiu cc v khc na, s khng chu cho s nhc Vit Nam ko di hn na u -mt s nhc chung cho ton nhn loi. Gn y, ngy 20 thng 4 nm 1965, mt hc tng tn Gic Thnh t thiu ku gi th gii ch n nhng au kh hin ti ca dn Vit.

Mt hc ni khc, tn Diu Thin, cng sp sa t thiu v mt mc ch, nhng bn nguyn ca c khng thnh tu v c khng c th gi nh ln mt que dim khi ngi ta thy v n can thip. y khng ai mun chin tranh c. Vy th chin tranh lm g? V chin tranh cho ai? Hm qua trong bui hp, mt sinh vin ca ti ng dy cu nguyn: "Ly Pht cho chng con nhn thc rng chng con khng phi l nn nhn ca nhau. Chng con l nn nhn ca v minh, v minh ca chng con v ca k khc. Xin Pht gip cho chng con trnh c s i su vo tng tn tng st ch v thin h ang tranh dnh th lc." Tha Mc s ti l mt tng s Pht gio trong khi vit cho ngi ti c nim tin ca ti ni tnh thng, ni thng cm, v ni nhng nh Nhn bn th gii m chng ti bit rng t tng v thi s phi l ch nam cho con ngi con ngi c th tm ra nhng k th ch thc ca con ngi. Mng mt thng su nm 1965 Nht Hnh