T.C.

KIRIKKALE NVERSTES FEN BLMLER ENSTTS

BYOLOJ ANABLM DALI YKSEK LSANS TEZ

NSULN HORMONUNUN KONTROLL SALIMINDA KULLANILMAK ZERE BYOUYUMLU TAIYICI MPLANTIN HAZIRLANMASI VE UYGULAMASI

HESNA URAL

HAZRAN 2007

ZET

NSULN HORMONUNUN KONTROLL SALIMINDA KULLANILMAK ZERE BYOUYUMLU TAIYICI MPLANTIN HAZIRLANMASI VE UYGULAMASI

URAL, Hesna Krkkale niversitesi Fen Bilimleri Enstits Biyoloji Anabilim Dal, Yksek Lisans Tezi Danman: Prof. Dr. M. Yakup ARICA Ortak Danman: Do. Dr. Glay BAYRAMOLU Haziran 2007, 67 sayfa

Bu almann amac, yava bazal insulin salmn salayan srekli bir sistem tasarlamaktr. pHEMA hidrojeli iyi bir biyouyumlulua sahiptir. nsulinin kontroll salm ve etkili bir hidrojel implant formlasyonu iin su alarak iebilen poli(2-

hidroksietil-metakrilat-metilmetakrilat) kopolimeri UV-balatcl fotopolimerizasyonu yntemi ile silindirik biimde hazrland. nsulinin kontroll salm iin tayc hidrojel implantnn biyouyumluluunu arttrmak iin pHEMA ve/veya p(HEMA-MMA) silindirik yaplarna insan serum albumini ve polietilen glikol eklendi. Farkl monomer oranna iii

sahip bir seri p(HEMA-MMA) kompozisyonu hazrland. la yklenmesi ve salm almalrnda en uygun sonular, HEMA:MMA monomer orannn 1:0.5 (v/v) olduu kompozisyonda elde edildi. nsulinin kontroll salm iin hazrlanan tayc implant materyalinin karakterizasyonu temas as, FTIR, SEM ve DSC almalar ile gerekletirildi. iebilen hidrojellere zc molekllerinin transferi ile ime davranlar aratrld. nsulin salm sistemi iin tayc implant yzeyinde kan protein adsorpsiyonu ve platelet adhezyonu nemli derecede azalmtr. Fizyolojik fosfat tamponu ieren srekli ak salm sisteminde insulinin salm kinetii, farkl insulin dozu (25, 50 and 75 U/ml) yklenmesi ile deerlendirildi. Polimerik silindirlerinden salnan insulin miktar spektrofotometrik yntem kullanlarak tayin edildi. nsulin salm mekanizmasn deerlendirebilmek amac ile power yasas, sfrnc-derece ve Higuchi model eitlikleri kullanld. Anahtar Kelimeler: Kontroll salm, Hidrojel silindir, poli(HEMA-MMA), nsulin, Biyomateryal, Temas as, Termal analiz, Salm kinetii.

iv

ABSTRACT

THE PREPARATION AND APPLICATION OF BIOCOMPETIBLE CARRIER IMPLANT FOR USING CONTROL RELEASE OF INSULIN HORMONE

URAL, Hesna Krkkale University Graduate School Of Natural and Applied Sciences Deparment of Biology, Ph. D. Thesis Supervisor: Prof. Dr. M. Yakup ARICA Co-Supervisor: Do. Dr. Glay BAYRAMOLU June 2007, 67 pages

The purpose of this study was to design sustained release system which provides basal insulin release slowly. pHEMA hydrogel possesses good

biocompatibility. For an effective implantable hydrogel formulations and controlled release of insulin, a water swellable copolymer of poly(2-hydroxyethyl methacrylatemethylmethacrylate) have been prepared via UV-initiated photo-polymerization in rods form. In order to increase biocompatibility of the implantable hydrogel carriers for controlled insulin release, human serum albumin and polyethylene glycol were incorporated into the pHEMA and/or p(HEMA-MMA) rods structures. A series of v

p(HEMA-MMA) compositions with different monomers ratios was prepared. Optimum results of the drug loading and release were obtained in case of sample having weight ratio of HEMA: MMA as 1:0.5 (v/v). The implantable carrier materials for controlled insulin release were characterized using contact angle, FTIR, SEM and DSC studies. The swelling behaviour of solute transport in swellable hydrogels was investigated. The blood protein adsorption and platelet adhesion were significantly reduced on the surface of the carrier implant for insulin release system. The release kinetics of insulin with three different doze (25, 50 and 75 U/ml) was evaluated in physiological phosphate buffer in a continuous flow release system and the amount of insulin released from polymeric rods was determined using a spectrophotometric method. In order to evaluate of insulin release mechanism was used via power law, zero order and Hugichis model equations. Keywords: Controll release, Hydrogel rods, p(HEMA-MMA), Insulin, Biomaterial, Contact angle, Thermal analysis, Release kinetics

vi

TEEKKR

almalarmn her aamasnda bilgi ve tecrbeleriyle bana yol gsteren, tezimin ynlendirilmesi ve yrtlmesi srasnda byk emei geen sayn hocam Prof. Dr. M.Yakup ARICAya teekkrlerimi sunarm. Ayrca her konuda benden yardmlarn ve bilgilerini hibir zaman esirgemeyip, desteini hep hissettiim ok kymetli hocam Do. Dr. Glay BAYRAMOLUa sonsuz kranlarm sunarm.

Yksek Lisans Programna katlmamda ve devamnda manevi desteklerini zerimden hi eksik etmeyen, Ufuk niversitesi Mtevelli Heyet Bakan sayn hocam Prof. Dr. Rdvan EGEye, Ufuk niversitesi Rektr ok deerli sayn hocam Prof. Dr. Cokun KZLERe ve Prof. Dr. Selda DEMRTAa teekkr ederim.

vii

NDEKLER

ZET .......... i ABSTRACT ............. iii TEEKKR ........ v NDEKLER ........... vi ZELGELER DZN ......viii EKLLER DZN .............ix 1. GR ..... 1 1.1. Kontroll Salm Sistemi .4 1.1.1. Kontroll Salm Sistemlerinde Kullanlan Tayclar .......5 1.1.1.1. Hidrojeller ...9 1.1.1.2. almamzda Kontroll Salm Sisteminde Kullanlan Biyomateryal Bileenleri ......13 1.1.2. Kontroll Salm Sistemlerinin Sunduu Avantaj ve Dezavanrajlar .......14 1.1.3. Kontroll la Salm Sisteminde lalarn Tayc mplanttan SalmMekanizmalar ....16 1.1.3.1. Difzyon- Kontroll Sistemler ...16 1.1.3.1.1. Membrandan Difzyonla Kontrol ....17 1.1.3.1.2. Matriksten Difzyonla Kontrol .18 1.1.3.2. Kimyasal- Kontroll Sistemler ...18 1.1.3.3. ime- Kontroll Sistemler .19 1.2. nsulin ....19 viii

1.2.1. nsulinin Biyosentezi ve levi .20 1.2.2. Diabet ....22 1.2.2.1. Diabetin nlenmesi ...24 1.2.3. nsulin Hormonunun Salm ....25 2. MATERYAL VE METOD ....27 2.1. Materyaller ....27 2.2. Biyomateryallerin Sentezi ......27 2.3. Biyomateryalin Karakterizasyonu .28 2.3.1. Temas As ve Yzey Serbest Enerjisi 29 2.3.1.1. Kritik Yzey Gerilimi (Zisman Yntemi) ..31 2.3.1.2. Geometrik fade (Fowkes Yntemi) ..31

2.3.1.3. Harmonik fade (Wu Yntemi) ..32 2.3.1.4. Asit- Baz (van Oss Yntemi) .32 2.4. Serum Proteinleri Adsorpsiyonu .....33 2.5. Kan Uyumluluk Analizi ...33 2.6. n vitro Salm almalar .....34 2.7. Biyouyumlu Tayc mplanttan nsulinin Salm Mekanizmas 34 3. ARATIRMA BULGULARI VE TARTIMA .....36 3.1. Biyomateryalin Karakterizasyonu .38 3.2. Biyomateryalin Kan Uyumluluk Analizleri ...47 3.3. nsulin Hormonunun Kontroll Salm ..50 4. SONU ............58 5. KAYNAKLAR ....61

ix

ZELGELER DZN

ZELGE 3.1. Farkl MMA Oranlarnda Sentezlenen Kompozit Hidrojelinin Mekanik Dayankllna Membran Hazrlama Kompozisyonunun Etkisi ..39 3.2. Tayc mplant in Deneme Srasyla llen Yzey Temas Alar ..46

3.3. van Ossa Gre Membranlarn Yzey Serbest Enerjisi Parametreleri (mJ/m2) ...47 3.4. pHEMA ve p(HEMA-MMA) Yapsna Adsorplanan Serum Protein Miktar ..50 3.5. pHEMA Hidrojelinden nsulinin Salm Kinetii ve Belirlenen Salm Parametreleri ......57 3.6. p(HEMA-MMA) Hidrojelinden nsulinin Salm Kinetii ve Belirlenen Salm Parametreleri ....57

EKLLER DZN

EKL 1.1. Hidrojel Yaps ........10 1.2. Hidrojeller indeki Drt Temel Etkileimi ...11 1.3. nsulin Moleklnn Boyutlu Yaps ..22 3.1. Kontroll Salm Sisteminde Kullanlan Tayc mplantn SEM Grnts .......41 3.2. pHEMA Hidrojelinin Farkl Tampon Sistemlerindeki ime Davran .42 3.3. pHEMA-pHEMA-MMA Hidrojelinin Farkl Tampon Sistemlerindeki ime Davran ......43 3.4. pHEMA (A) ve p(HEMA-MMA) (B) Hidrojelinin DSC Grafisi ...44 3.5. pHEMA Hidrojelinin FTIR Spektrumu .45 3.6. pHEMA-pHEMA-MMA Hidrojelinin FTIR Spektrumu ...45 3.7. pHEMA Hidrojelinin nsulin Salm Profili ....51 3.8. pHEMA-pHEMA-MMA Hidrojelinin nsulin Salm Profili ..51 3.9. pHEMA Hidrojelinden Yklenen nsulinin Zamana Kar % Kmlatif Salm Grafii 52 3.10. pHEMA-pHEMA-MMA Hidrojelinden Yklenen nsulinin Zamana Kar % Kmlatif Salm Grafii ......53 3.11. pHEMA Hidrojelinden nsulin Salmnn Zamann Karakk ile Deiimi .....54 3.12. pHEMA-MMA Hidrojelinden nsulin Salmnn Zamann Karakk ile xi

Deiimi ...55

xii

1.GR

Polimer kimyas, lkemizde ileri dzeyde aratrma ve yaynlarn yapld bir bilim daldr. Son yllarda bu alanda yaplan aratrmalar, polimerlerin biyoloji alannda kullanmlarna ynelmitir. Biyopolimerler; biyolojik olarak retilen ve benzersiz fonksiyonel zelliklere sahip olan polimerlerdir. Organizmalarla hcresel dzeyde etkileebilen materyaller; yani biyomateryaller olarak nitelenebilen pek ok polimer belirlenmitir.

Gnmzde byk ilerlemelerin kaydedildii bilim dallarndan biri olan biyomalzeme biliminde, biyolojik sistemlerle etkiletiinde uyum salayabilecek yeni malzemelerin gelitirilmesi iin youn aba harcanmaktadr. Biyomalzemeler, insan vcudundaki dokularn ilevlerini yerine getirmek ya da desteklemek amacyla kullanlan doal ya da sentetik malzemeler olup, srekli olarak veya belli aralklarla vcut akkanlaryla (rnein kan) temas ederler. Biyomalzemeler, insan vcudunun ok deiken koullara sahip olan ortamnda kullanlrlar(1).

Son yllarda biyomedikal alannda ilalarn kullanmnda etkili bir teknik olan kontroll ila salm sistemine ynelik biyomateryal gelitirilmesi almalarna ynelik ilgi artmtr. Kontroll salm, etkin maddenin bir sistem ierisinden istenilen srede, belirlenmi bir hzla ve gereken miktarda salmn salayacak ekilde tasarmnn yapld bir yntemdir. Kontroll salmda iki ana bileen vardr; bunlar aktif madde ve aktif maddenin salmn dzenleyen polimerik destek madde eklindedir. Kontroll ila serbestlemesinde kullanlan polimer (doal ya da sentetik) ila ile birlikte kullanldnda etken madde nceden tasarlanan biimde 1

salnr. Kontroll salm sistemlerinde kullanlan hidrojeller, genellikle boyutlu, a yapl ve apraz bal polimerlerdir. Hidrojeller, hidrofilitesi yksek, suda

znmeden nemli lde iebilen, esnek ve mekanik kararll yksek polimerlerdir. Hidrojellerin hidrofilite derecesi, yaplarndaki polar gruplarn varlna baldr ve saladklar nemli avantajlar nedeni ile biyolojik uyumluluk gstermektedirler. Hidrojeller biyoteknoloji alannda organik ve inorganik

kirleticilerin uzaklatrlmasnda, kromatografik tekniklerle biyolojik molekllerin ayrtrlmas ve saflatrlmas ileminde, biyomedikal alanda kontak lens yapmnda, farmasotik ve tarm alannda kontroll ila salm sistemlerinde ve biyotp alannda doku mhendislii ve doku gelitirilmesinde yaygn olarak kullanlmaktadr (2).

Sentetik bir polimer olan poli(hidroksietilmethakrilat) poli(HEMA), mekanik dayanm yksek, biyolojik ve kimyasal degredasyona kar direnli bir materyaldir. Kitosan, hidrofilik yapdadr, biyolojik uyumlu ve antibakteriyel zellie sahiptir. Akrilat kkenli olan bir dier sentetik polimer metil metakrilat biyomateryal alannda kullanlan bir destek materyalidir. HEMA ve MMA komonomerlerinden sentezlenen polimer yzey zellikleri, gzeneklii, hidrofilite dercesi, nemli lde

deieceinden nemli kullanm alanlar bulmaktadr.

Biyouyumluluk zellikleri

nedeni ile polihidroksietilakrilat polimeri; kontakt lens, hemodiyaliz membran, hemostatik madde ve kontroll ila salm implant olarak biyomedikal alanlarnda olduka geni bir uygulama olana sunmaktadr.

la salm sistemleri ve biyolojik saflatrma yntemleri gibi eitli alanlarda scaklk, pH, kimyasal yap gibi eitli koullara duyarl sistemlerin kullanm olduka 2

etkilidir. Bu nedenle ou biyomedikal alandaki biyolojik uygulamalar bu sistemlerin geliiminin mit verici olduu eklindedir. la tayc sistemleri tasarmlar yaplrken ve sentezlenirken, etkin maddenin vcutta istenen organ veya dokuya tanarak en ksa zamanda istenen kan konsantrasyonunun salanmas ve bu bileimi ngrlen sre ierisinde kontroll olarak devam ettirebilmesi gibi iki temel hedef gz nnde bulundurulur. Bu dorultuda, biyolojik uyumlu poli(2-hidroksietil metakrilat), p(HEMA), temelli tayc implantn silindirik yapda sentezlenerek elde edilen polimerik materyalin karakterizasyonunun yaplmas amalanmaktadr. Karakterizasyon almalar sonrasnda, hazrlayacamz polimerik implant sistem ile insulin hormonu salm ve hormon ykleme kapasitesinin salm oranna etkisi srekli salm sistemi kullanlarak incelenmesi ve salm kinetikleri ile almalarn tamamlanmas planlanmaktadr. Bu nedenle tez almas kapsamnda,

biyomedikal uygulamalarda yaygn olarak kullanlan 2-hidroksietilmetakrilat (HEMA) monomeri ve metil metakrilat monomerinin olumlu zellikleri bir araya getirilerek sentezlenen kompozit materyal ile yzey zelliklerinin iyiletirilmesi dnlmtr. Bu yolla, biyomedikal ve biyoteknolojik alanda kontroll salm alannda kullanlmak zere model hormon insulin tayc yeni biyouyumlu bir polimerik tayc sisteminin gelitirilmesi amaland. Bu ama dorultusunda, 2hidroksietilmetakrilat (HEMA) monomeri ve/veya metil metakrilatn UV- fotopolimerizasyonu yntemi ile kopolimerizasyonu gerekletirildi. Kontroll ila salm sisteminde tayc implant olarak sentezlenen pHEMA ve p(HEMA-MMA) polimerleri FTIR, SEM, yzey temas as lm sistemi, termal analiz (DSC), ve biyouyumluluk testleri gibi cihaz ve yntemler kullanlarak karakterize edilmi, kopolimerin biyouyumluluk zellikleri incelenmitir. Biyouyumluluunu ve ila salm 3

sisteminde hedeflenen etkin dozlamay gerekletirebilmek amac ile farkl miktarlarda insan serum albumini ve polietilen glikol yapya eklenmi

karakterizasyonu gerekletirilmitir. pHEMA ve p(HEMA-MMA) yaplarnn kan uyumluluu, plazma proteinleri adsorpsiyonu ve platelet adezyonu incelenerek belirlenmitir. Hazrlanan polimerik tayc destek materyaline farkl oranlarda yklenen insulinin kontroll salm almalar gerekletirilmi ve salm profilleri belirlenmitir.

1.1. Kontroll Salm Sistemi Organizma iin gerekli olan etkin maddenin salnm hzn kontrol ederek hedef hcreye ulatran sistemlere kontroll salnm sistemler ad verilir. Biyomedikal alanda ila alanndaki almalarn asl hedefi; ila dozunu minimuma indirmek, dozlama araln uzatmak, hastann yan ve zararl etkilerden etkilenmemesini salayarak yaam kalitesini arttrmak olmutur. Bu beklentilere en iyi yant veren sistemler kontrollu salnm sistemleridir(3). Geleneksel tedavi yntemlerinde, ila, hormon veya proteinin plazmada etkili dozda tutulabilmesi iin ilgili maddenin sklkla alnmas gerekmektedir. Kontroll salm sistemlerinde istenilen dozda ilacn plazma ierisinde deriimi arzu edilen sre kadar sabit kalmas salanmaktadr. Bu yolla, srekli ila, hormon ve protein alma gereksinimi ortadan kalkmaktadr. Ayrca srekli salm sistemi vastas ile ila tedavisinin istenilen blgede, organda ve hatta hcrede yaplmasnn olas olduu rapor edilmitir. Bugn henz hedefleme ileminde istenilen noktaya gelinmemi olmasna karlk 4

baarl sonular elde edilmitir. Kontroll salm sistemlerinin kullanlmas sonucunda toksik etkilerin en az dzeyde grlmesi, gnlk srekli dozlarda ila alnmna gereksinim duyulmamas hastaya byk kolaylk salad ok sayda aratrc tarafnda rapor edilmitir(4).

Son yllarda kontroll salm sistemlerinin byk bir hzla geliimi, yalnzca sunduklar avantajlara balanmamaldr. Yeni bir ilacn gelitirilmesi ve patentinin alnmas 10 yldan daha uzun sren aratrma ve gelitirme faaliyetlerini gererktirdiinden, ila firmalar aratrmalarn, yeni ila gelitirmek yerine, var olan ilalarn kullanm mrn ve etkinliini uzatmaya yneltirler. Bunun iin de kontroll salm formlasyonlar gelitirmektedirler(5).

Kontroll salm tp, eczaclk, kimya, evre, tarm ve veterinerlik alanlarnda gereksinim duyulan ve eitli uygulamalar olan nemli bir aratrma konusudur. Tarmda ve evrenin korunmasyla ilgili biyoteknolojik uygulamalarda; kontroll ila salm sistemi ile gbreler veya bcek ldrcler dk miktarlarda kullanlarak doaya zarar vermeden, yksek etkinlikte sonular alnmtr.

1.1.1. Kontroll Salm Sistemlerinde Kullanlan Tayclar Bugn ila aratrmalarnda gelinen nokta 21. yzylda hcre ve molekler biyoloji alanlarndaki yeni gelimelerin protein ve genlerin tedavide kullanmn nemli derecede arttraca ynndedir. zellikle molekllerin biyolojik aktivitesini bozmadan yaplacak kk deiimlerle dorudan vcutta tedavisine gereksinim duyulan yere gnderebileceklerinin ipularn tamaktadrlar. 5

Kontroll ila salm sistemlerinde doal ve/veya sentetik kkenli polimerik materyaller kullanlmaktadr. Polimer (makromolekl) tarif olarak, kk ve basit tekrarlanan birimlerden olumu byk bir molekldr. Polimer molekl ierisinde tekrarlayan bu kk, basit kimyasal birime tekrarlayan birim, polimeri elde etmek iin balangta kullanlan kk molekll organik maddelere de monomer ad verilir(6).

Kontroll salm sistemlerinin en yaygn ve tipik rneklerini, aplar bir mikrometreden bir ka mikrometreye kadar olan mikropartikller ve aplar 10-1000 nanometre arasnda deiebilen ve nanopartikller oluturmaktadr. Etkin maddenin zerinin biyomalzeme ile kaplanmas ile oluturulan kapsller de kontroll salm sistemlerinde yaygn olarak kullanlmaktadr(7). Doal polimerler, biyomalzeme alannn vazgeilmez kaynaklardr ve biyolojik ortamdaki makromolekllerin benzeri veya ayns olduklarndan, canl vcuduyla temas ettiklerinde toksik etki, iltihaplanma gibi istenmeyen reaksiyonlar vermezler. Ancak, elde edildikleri kaynaa bal olarak bileimlerinin deimesi, yksek scaklklarda bozunmalar ve bu nedenle ekillendirilmelerindeki glk ve tm bunlarn tesinde immnojenik olmalar (baklk tepkisine yol amalar) nemli dezavantajlardr. Enzim varlnda yaplarnn bozunmas, yani biyobozunur olularysa geici uygulamalarda kullanlan biyomalzemeler asndan avantajdr. Biyouyumluluu yksek olan malzemeler, bedene yerletirilebilir cihazlarn

hazrlanmasnda kullanlmaktadr. Ancak halen mkemmel biyouyumlulua sahip bir malzeme sentezi gerekletirilemediinden bu konudaki almalar devam

etmektedir(8). 6

Kontroll

salm

sistemlerinin

hazrlanmasnda

kullanlan

ve

doal

biyomalzemeler olarak snflandrlan sistemlere; protein yapsna sahip albumin, jelatin, kollajen, gluten, kazein, fibrinojen, fibronektin, antikorlar; eker yapsna sahip aljinat, dekstran, kitin, kitosan, niasta, selloz, pektin; lipid yapya sahip stearik asit, etil stearat, tristearin, hidrojenlenmi bitkisel yalar, fosfolipidler (soya veya yumurtadan elde edilen lesitin ve onun trevleri olan posfatidil kolin, fosfatidil etanolamin gibi maddeler); nkleotid yapya sahip plazmit DNA rnek olarak verilebilir(9). Selloz, niasta, pektin ve alginat gibi bu doal biyomalzemeler snfnda yer alan polimerler bozunabilir, toksisitesi olmayan maliyeti olduka dk ham materyallerdir. Bu nedenle eitli farmasotik uygulamalarda geni apta

kullanlmaktadr. Nkleik asitler, proteinler gibi biyolojik polimerler canl organizmann hayati fonksiyonlarn yerine getirmede byk rol oynarlar.

la salm sistemlerinin ncelikli uygulama alanlarndan farmasotik alandaki gelimelerle, bu polimerler ve salad zellikler yetersiz kalmaktadr ve bu alanda yeni, daha spesifik ve uygun polimer aray balamtr. Bu dorultuda mit verici bir strateji olarak doal polimerlerin kimyasal modifikasyonu (rnein metil selloz ya da sodyum karboksimetilselloz gibi selloz trevleri) gndeme gelmitir. Son yllarda peptit kkenli ilalarn peroral salmnda kitosan ve trevleri olduka nem kazanmtr. Terapotik peptitlerin oral yolla alnm uygulamalarda byk kolaylk ve hasat bakmnda rahatlk salamaktadr. Fakat sterilitenin salanamamasndan ve hemolitik etkiden oluan enfeksiyonlarn nne geilememektedir. Peroral peptit salmnda enzimatik bariyer nemli bir ksatlaycdr(10). Pankreatik serin proteazlar, 7

tripsin, kimotripsin, elastazlar oral olarak alnan peptitlerin metabolizmasndan sorumlu enzimlerdir(11), insulinin tripsin, kimotripsin, elastazlar tarafndan degrade edildiini rapor etmilerdir. Bu metabolik etkiden kanmak iin eitli yollar denenmitir. Lipozomlarn kullanlmas, ilacn mikro ve nano partikllere

hapsedilmesi, enzimatik aktivitenin az olduu kolonda salm sistemlerinin kullanm bunlardan bazlardr. Enzim inhibitrlerinin kullanmda son yllarda geni oranda yaygnlamtr.

Kontroll

salm

sistemlerinin

hazrlanmasnda

kullanlan

ve

yapay

biyomalzemeler ise biyobozunur ve biyobozunur olmayan olmak zere iki balk altnda toplanabilir. Poli(laktik asit), poli(kaprolakton), (glikolik asit) gibi biyobozunur polimerler ve poli(-hidroksi asitler), poli poli(hidroksietil metakrilat),

poli(metilmetakrilat) bozunur olmayan biyomateryal olarak kontroll salm sisteminde yaygn olarak kullanlmaktadr. Biyomateryal olarak kullanlacak polimerde genel olarak aranlan biyolojik zellikler; polimerin biyolojik evreyle iyi uyumas, dokuyla temas ettiinden iltihaba yol amamas, kanserojen veya teratojen etki gstermemesi ve toksik olmamas olarak sralanabilir. Biyolojik olarak paralanan polimerlerin birok yarar olmasna ramen vcutta uzun sre kalmasndan kaynaklanan baz sakncalar vardr. Amerikan Gda ve ila Dairesince (FDA) onaylanm, yapay polimerik taycyla hazrlanan ve ilk kontroll salm yapan peptid ila, Lupron Depo adyla prostat kanserlerinde kullanlmak zere gelitirilmitir. Bu ilata kullanlan PLGA (poli-laktikko-glikolik asit), paraland zaman vcutta eker metabolizmas srasnda bir ara rn olarak bulunan laktik asite dnt iin toksik etkisi olmayan, insanlarda 8

kullanlmas yasal olarak onaylanm ticari bir rndr doal kkenli biyopolimerleri kullanarak kontroll ila salmnda kullanmak zere biyobozunur tayc polimer implant hazrlamlardr. Kitosann poli(N-izopropil akrilamid) ile oluturduu a

kopolimer scakla duyarl oftamolik (gz ile ilgili) ilalarn srekli salmnda kullanlmtr.

1.1.1.1.

Hidrojller

Hidrojeller, suda znmeyip kendi kuru ktlesinin en az % 20 den fazlas miktarlarda su absorplayabilen, apraz bal, boyutlu, hidrofilik ve mekanik karral yksek olan polimerik yaplardr(12). Homopolimer veya kopolimerlerden oluabilirler ve kimyasal (kovalent veya iyonik) veya fiziksel apraz balarn (kristalinite) varl nedeniyle znmezdirler (ekil 1.1). Hidrojellerin boyutlu yaps kimyasal balar ya da iyonik etkileim, hidrojen ba, fiziksel etkileimler, Van der Waals kuvvetleri, hidrofobik etkileimler gibi kohezyon kuvvetleri araclyla gerekleir(13). (ekil 1.2.).

ekil 1.1. Hidrojel yaps

Hidrojeller ntral, anyonik ve katyonik olarak snflandrlabilir. Hidrojeller polimer iskeleti boyunca spesifik fonksiyonel gruplarndan dolay fiziksel artlara ok hassastrlar ve d evreye bal olarak ime-bzme davran gsterebilirler. D evrede meydana gelen pH, scaklk, iyonik iddet, zc bileimi ve elektromanyetik radyasyon deiimlerine kar ime oranlarnda byk deiimler gsteren bu hidrojeller uyar-cevap hidrojelleri olarak adlandrlrlar(14).

10

ekil 1.2. Hidrojeller iindeki drt temel etkileimin ematik olarak gsterilmesi

Hidrojeller, biyouyumluluklarnn yan sra sahip olduklar su ierii, doal dokulara benzer kauuumsu yaplar ve dk yzey gerilimlerinden dolay insan dokusuna benzer yapda olmalar nedeniyle farkl pek ok uygulama alan bulmaktadr(15,16). Hidrojeller biyoteknoloji alannda organik ve inorganik kirleticilerin uzaklatrlmasnda, kromatografik tekniklerle biyolojik molekllerin ayrtrlmas ve saflatrlmas ileminde, biyomedikal alanda kontak lens yapmnda, farmasotik ve tarm alannda kontroll ila salm sistemlerinde ve biyotp alannda doku mhendislii ve doku gelitirilmesinde yaygn olarak kullanlmaktadr. Yksek mekanik kararllk ve oksijen geirgenlii, uygun krnm indisine sahip olmalar gibi avantajlar dolays ile kontak lens; membran tipi biyosensrler; yapay kalp, kas ve 11

tendon materyalleri, yara iyilemesinde biyoyapkan madde, yapay bbrek zarlar, yapay deri, estetik cerrahi ve deri materyalleri; kontroll ila salm sistemleri ve enzim immobilizasyonlar iin sentezlenen destek materyalleri bu uygulamalardan

bazlardr. Kontakt lenslerde kullanlmalarn salamtr. Pek ok glukoz cevapl hidrojel sistemi, pH'ya duyarl polimerlerden hazrlanabilmektedir(17). Biyoteknolojik uygulamalarda ise, zellikle biyoaktif proteinlerin ayrlmasnda hidrojellerden faydalanlmaktadr. Tbbi uygulamalarda en yaygn olarak kullanlan hidrojel, aprazbal

pHEMAdr. Sahip olduu su ierii nedeniyle, doal dokulara byk bir benzerlik gstermektedir. Normal biyolojik reaksiyonlarda inert'tir. Bozunmaya kar direnlidir, vcut tarafndan emilmez, syla steril edilebilir, ok deiik ekil ve formlarda hazrlanabilmektedir. Tbbi neme sahip dier bir hidrojel, poliakrilamid'dir. HEMA ve akrilamid monomerlerinin yansra, N vinil 2 pirolidon (NVP), metakrilik asit (MAA), metil metakrilat (MMA) ve maleik anhidrit (MAH) tp amal hidrojel formulasyonlarnda sklkla yer alrlar. rnein PNVP, yumuak kontakt lenslerde kullanlmaktadr. Az miktardaki MAA, PHEMA'nn imesini byk lde arttrmakta ve MMAHEMA kopolimerlerinin imesiyse saf pHEMA'ya nazaran dk olmaktadr. Ayrca, istenilen zelliklerin kazandrlabilmesi amacyla hidrojeller eitli malzemerle birletirilebilirler.

12

1.1.1.2. Bileenleri

almamzda Kontroll Salm Sisteminde Kullanlan Biyomateryal

Bu almann amac, biyolojik olarak uyumlu olan poli(hidroksietilmetakrilat) pHEMA, hidrojel kkenli materyalin kontroll ila salm sisteminde kullanlabilir bir biyomateryal olarak gelitirilmesidir. pHEMA hidrojeli, ok sayda kanla dorudan temas eden yumuak doku protezlerinde (kalp kapak dahil) ve biyoteknolojik alanda kullanlan bir biyomateryaldir(18). Akrilat kkenli polimerler uzun mrl sentetik polimerlerdir. Bu grupta yer alan poli(metilmetakrilat), p(MMA), biyouyumlu sentetik bir polimer olmasndan dolay biyomedikal ve biyoteknolojik alanda ok sayda uygulamada kullanlmaktadr. Ayrca, akrilik ve metakrilik polimerler yapay damar, kontakt lens, ila salnm sistemleri gibi uygulama alanlarna sahiptir. Bu tr materyallerin uzun sreli biyouyumluluu ve fonksiyonellii canl dokulardaki in vivo etkileimleri ile kontrol edilmektedir. Bu materyal mekanik olarak gl olmasndan dolay, enzim immobilizasyonu ve protein saflatrlmasnda da yaygn olarak kullanlmaktadr (19).

Konroll ila salm sistemlerinde yaygn bir kullanm alanna sahip olan CH2CH2O-, tekrarlayan birimlerinden oluan poli(etilen oksit), PEO, biyouyumlu olmas, hidrofilik zellik sergilemesi ve ok ynl kullanlabilirlii zellikleri nedeni ile nemli bir biyomateryaldir. Poli(etilen glikol), PEG, olarak da bilinen bu biyomateryal gerekte poli(etilen oksittir) fakat her molekln u ksmnda bir de hidroksil grubu mevcuttur. PEGn, sudaki znrlnn yksek olmas, toksik etki gstermemesi, biyolojik sistemde ortam pHsna kar duyarsz olmas ve canl sistemi zellikle 13

insanlarda gvenle kullanlabilmesi gibi zellikleri sunduu dier avantajlardr. Ayrca, bu biyomateryal, basit, suda znebilen, dzlemsel bir polimer, yapsndaki etilen oksit gruplaryla birleerek ve istenilen zellikleri kaybetmeden kimyasal etkileimle suda znmeyen fakat suda ien hidrojeller oluturmak amacyla modifiye edilebilir. Tan ve arkadalar bu olumlu zellikleri dolays ile polimerik tayc olarak poli(etilen oksit) (PEO) kullanarak kafeinin kontroll salm gerekletirilmilerdir (20).

Sunulan pHEMAnn

tez

almas

kapsamnda artrmak

biyomateryal amac ile

olarak metl

kullanlacak ile

mekanik

dayanmn

metakrilat

kopolimerletirildi. Biyolojik uyumluluunu artrmak iin hidrojel matriks ierisine, PEG ve insan serum albumini matriks ii tutuklama yntemiyle yerletirildi. pHEMA, ve PEG ieren p(HEMA-MMA) kopolimeri silindirik ekilde hazrland ve

biyomateryallerin kan uyumluluk deneyleri, yzey zellikleri detayl olarak alld. Polimerlerin, taramal elektron mikroskobu analizleri, kan proteinleri ile etkileimleri sulu ortamlarda ve insan serumunda incelendi. Biyomateryallerin hemolitik aktiviteleri ve kan hcrelerinin yapmas deneyleri ayrntl olarak incelendi. Kontroll ila salmnda tayc implant olarak hazrlanan albumin ve PEG ieren pHEMA ve p(HEMA-MMA) biyomateryalinin inslin salnm zellikleri srekli salnm sisteminde incelendi. nslin ykleme ve ila salnm oran farkl koullar altnda karlatrld.

1.1.2. Kontroll Salnm Sistemlerinin Sunduu Avantajlar ve Dezavantajlar

Kontroll salm sistemleri ile tek uygulamada ilacn kanda uzun sre etkin dzeyde kalmas salanr, fizyolojik ortamda proteinler gibi kolay paralanan ilalar 14

enzimlerin ykc etkisinden korunur, hedeflemeyle hasta blge yerine, btn vcudun etkilenmesi nlenir, doz says azald iin hasta uyumu artar ve hastann bakm kolaylar. Bu sistemlerin sakncal yanysa, istenildii zamanlarda tedavinin durdurulamamas olarak belirtilmitir. Kontroll Salm sisteminin sunduu avantajlar; i) tedavi edici oranda ila dzeyinin srekli korunmas, ii) ila salmn belirli hcre tipi ya da dokuya hedeflenebilmesi nedeniyle zararl etkilerin azaltlmas, iii) gereksinim duyulan ila miktarnn azaltlabilmesi, iv) nerilen ila rejimine hastann uyumunu gelitirecek ekilde dozaj miktarnn azaltlabilmesi ve v) ksa yarlanma mrne sahip ilalar (rnein proteinler ve peptid ilalar) iin ila ynetiminin kolaylatrlmas eklinde sralanabilir(21). Ancak yinede bu tr sistemler gelitirilirken ilac tayan malzemelerin ya da bozunma rnlerinin toksitesi, hzl ila salm gibi dier gvenlik hususlar, sistemin kendisinden veya vcuda yerleiminden kaynaklanan rahatszlk, ila tayc malzemeler yada retim sreci nedeniyle sistem maliyetinin art gibi noktalar gz nnde bulundurulmaldr.

Kontroll salm sistemlerinden birounun yapta polimerlerdir ve ila salm hz ve sreleri polimerlerle ayarlanr. Kullanl ekline yoluna, amacna ve ilacn zelliklerine gre bir veya birka polimer kullanarak sistem hazrlanr. Bazen polimerlerin sorun karma ihtimali vardr. malat srasnda veya sonra olumu atlaklar dolaysyla sistemin gvenirlilii de garanti edilemez. Bu atlaklar sistem vcuda verildikten sonra istenilen anda salmn durdurulamamasna neden olurlar. Her ilacn kontroll salm sistemi hazrlanamayaca gibi, her ilaca uygun tek bir hazrlama yntemi de yoktur. Kullanlan etkin maddenin yapsna ve zelliklerine 15

gre hazrlama yntemi belirlenir. rnein, dozu fazla olan etkin maddelerin (slfonamidler) kontroll salm sistemi hazrlanamaz. Yarlanma mr ok ksa olan ilalar iin uygun bir dozlama ekli deildir. Yarlanma mr ok uzun olan ilalarn da zaten kontroll salm eklini hazrlamaya gerek yoktur. Yarlanma mr 4 saat civarnda olan ilalar en uygun olanlardr.

1.1.3. Kontroll la Salm Sisteminde lalarn Tayc mplanttan Salm Mekanizmalar

1.1.3.1. Difzyon- Kontroll Sistemler Rezervuar ya da zar kontroll olarak adlandrlan ila salm cihazlar ilacn ince bir polimerik zar (membran) ile evrelendii bir ekirdek grnmndedir. la salm zardan difzyonla gerekleir.

Salnm hz nceden programlanan ila tayc sistemlerde etkin maddenin salm hz, etkin maddenin suda znmeyen bir polimerden difzyonuyla kontrol edilir. Etkin maddeyi ieren ekirdek, suda znmeyen bir membranla kaplanmtr. Bu sistemlere polimerik membrandan difzyonla salnm hznn kontrol edildii sistemler denir. Eer etkin madde inert polimerik bir matriksten zndrlm veya datlmsa, bu sistemlerde salm hz matriksten difzyonla kontrol edilir.

16

1.1.3.1.1. Membrandan Difzyonla Kontrol la tayc sistemin etraf suda znmeyen polimer bir membranla kaplanmtr. Etkin madde, membrann iinde dalr. Sonra membrandan sistemi evreleyen ortama difze olur. Bu sistemlere rezervuardan difzyonla salm hzn kontrol eden sistemlerde denir. Etkin maddenin ime davran gsteren

hidrojellerden difzyon ile salm, en iyi ekilde Stefan-Maxwell(22) veya Fick(23) yasas ile tanmlanmaktadr. J = - D dCm/dx (1.1)

Eitlikte J, etkin maddenin azalan konsantrasyon ynnde membrandan salmn g.cm-2 / sn (miktar/yzey. zaman); D, memrandan difze olan etkin

maddenin difzyon katsaysn cm2 / sn (alan/zaman) ve dCm / dx ise memran iindeki ila konsantrasyonunun x uzaklndaki deiimini gstermektedir. Kontroll salm salayan membrandan difzyonla etkin madde salmnn kontrol edildii bu sistemlerde; etkin maddenin dalma ve difzyon katsaylar, membrann kalnl saptanarak salm hz nceden belirlenebilir. Membrandan difzyonla salm kontrol eden sistemler sfrnc dereceden salm salarlar. Sfrnc dereceden salmdan saptamann iki yolu vardr. Birinci neden, etkin maddenin membran dzeyinden uzaklatrlmas yava olup, etkin madde konsantrasyonu zamanla membran yzeyinde artar. Suda znrl snrl olan etkin maddeler membran yzeyindeki doygunluk konsantrasyonuna ulaarak bu noktada difzyonu durdururlar. Kontroll salm sistemlerinde salm mekanizmasnn aklanmasnda kullanlan bir dier ampirik eitlik ise Peppas ve arkadalar tarafndan fonksiyonun zamana 17

bal olduu varsaylarak gelitirilen eitliktir(24). Mt / M = k tn (1.2)

Bu eitlikte, Mt t sresinde salnan molekln miktarn, M salnan molekln ortamdaki bakiye miktarr, k belirli bir system iin yapsal/geometrik sabiti ve n ise salm mekanizmasn gsteren stel byktr.

1.1.3.1.2. Matriksten Difzyonla Kontrol Etkin madde kristal yzeyinden tekdze matriksin iine geer, buradan basit difzyon ilemi ile ekstre edilir. Tamamen sink koullardaki (etkin maddenin herhangi bir t anndaki konsantrasyonunun, doygunluk konsantrasyonundan %15 kadar daha dk olduu koullar) matriksi evreleyen svya geer. Matriksi evreleyen sv, porlardan ve granller aras boluklardan matriksin iine geerek ilac zer. znen ila difzyonla matriksin dna kar. Granl ii difzyonun, ihmal edilebilir dzeyde olduu varsaylmaktadr. Salm kontrol eden matriks homojen ve granler yapda olabilir. 1.1.3.2. Kimyasal-Kontroll Sistemler Kimyasal-kontroll salm, salnan molekln tanmlanmas iin tayc matriksin iinde oluan reaksiyon ile kullanlr. Bu sistemlerde, polimer ile salnacak ila arasnda gerekleen tersininr veya tersinmez reaksiyonlarn sonucunda hidrolitik veya enzimatik yolla polimer zinciri paralanr. Kimyasal-kontroll salmlar ilacn salm srasnda gerekleen kimyasal reaksiyona bal olarak snflandrlabilirler. 18

lalarn suda znebilen tayc implanta kimyasal olarak balanmas, ilalara dokuya hedefleme ve baklk eksikliinin azaltlmas gibi yeni zellikler salamaktadr.

1.1.3.3. ime-Kontroll Sistemler lacn difzyonu hidrojelin ime derecesinden daha hzl olduu durumlarda, salm sistemi ime kontroll salm mekanizmas ile aklanabilmektedir.

Hidroksipropilmetilselloz hidrojel tabletinden pek ok kk ila moleklnn salm genelliklle bu mekanizma kullanlarak modelleme yaplmaktadr(24).

1.2. nsulin Pankreasn hcrelerinden salglanan insulin, birbirine iki adet dislfit ba ile tutunmu 21 aminoasitli A ve 30 aminoasitli B zincirlerinden olumu bir polipeptittir. 10-15 dakika iinde dolamdan ayrlmaktadr. Karacier ve daha az olarak da bbrekte paralanmaktadr(25). Biyokimyasal olarak en nemli hormon insulindir. nsulin, molekler arl 5.8 kilodalton (kDa) olan, polipeptit yapl ve vcuttaki karbonhidrat metabolizmasnn reglasyonunda rol alan bir hormondur. Pankreasn Langerhans adacklarndan salglanan insulinin ad da Latince'de "ada" anlamna gelen "insula" szcnden tretilmitir.

19

1.2.1. nsulinin Biyosentezi ve levi Proinsulin; enoplazmik retikulumun zerindeki ribozomlarnda nce preproinsulin eklinde sentezlenir; pre-proinsulin endoplazmik retikulumun membrann geerek redikulum lmenine gelir ve sinyal peptidini kaybeder, meydana gelen proinslin golgi aparatnda proteazlarn etkisi ile C peptid segmentini kaybeder. C peptidini kaybeden insulin, inko iyonu ile vezikllerde depolanr. Uygun uyart geldiinde ise olgun molekller palazma zar ile birleerek ieriklerini hcre dna salarlar. nsulin salglanmas enerji gerektirmektedir. En nemli fizyolojik dzenleyicisi plazma glukoz seviyesinin artmasdr(26). Hcresel dzeyde insulin etkisinin balamasnda ilk basamak hormonun hcre reseptrne balanmasdr. nsulin reseptrnn kendisi, hcrenin plazma

membrannda bulunan 2 2 subnitinden meydana gelen tetramerik proteindir. Alfa subnitleri insulinin balanma noktasn oluturan blmdr. Alfa ve beta subnitleri birbirine dislfit ba ile baldr. Beta subnitinin transmembran blm sinyal iletiminden, intraseller blm ise tirozin kinaz aktivitesinden sorumludur. Insulinin balanmasyla, beta sbnitine bal trozin kinaz aktive olur. nsulin balca anabolik hormon olup toklukta glikojen, protein ve ya dokusu eklinde enerji birikimini salar. nsulin miktar dk olduunda bu depolardan substratlar meydana gelir, dokularn glukoz almas bozulur ve kan ekeri ykselir.

nsulinin en nemli etkisi karbohidrat metabolizmas zerinde olmaktadr. Beslenme ile kan dolamna katlan karbohidratlar, insulin mevcudiyetinde tm vcut 20

dokularnca hzla alnp depolanmakta ve kullanlmaktadr. Beyin dokusu dier dokulardan farkl olarak glukozu insulin aracl olmadan kullanmaktadr. Beyin dokusu iin kan glukoz deerinin kritik deerinin zerinde tutulmas ok nemlidir(25). Hastalarda insulin seviyesi normal veya yksek olabilir. Bununla birlikte kan ekeri seviyesi de yksek olabilir. Bu durum hcrelerinin fonksiyonunun normal olduunu gsterir(27). Hastalarda insulin salglanmas kusurludur ve insulin direnci vardr. nsulin direnci kilo azalmas veya hipergliseminin tedavisi ile dzelebilir(28). Bunun sonucunda kan eker dzeyi artar. Bu hastalkta kan ekeri, hcrelerin iine giremez ve deiik bozukluklar meydana gelebilir. Bbrek glukoz eiinin azalmas ile (yaklak 180mg/dL) glukozri, poliri ve elektrolit kayplar olur. nsulin eksikliinin yan sra stres hormonlarnn art (epinefrin, byme hormonu, kortizol, glukagon) metabolik bozukluu artrr. nsulin eksiklii sonucunda glukozun hcre iine girmesi azaldndan ve glukoz enerji iin kullanlmadndan hcreler protein ve yalar kullanr. Tip I diabetin lezyonlarndan biri de lipogenezin (ya asidi sentezi) inhibe oluudur.

Kandaki eker art kalp at hz art, kalp hastal, bbrek hastal ve sinir fonksiyonlarnn azalmas gibi birok hastala neden olmaktadr. Hastaln seyri srasnda retinopati, nefropati, nropati ve ateroskleroz gibi spesifik komplikasyonlar gelimekte ve dnyada her yl binlerce kii diabet komplikasyonlarndan lmektedir.

nsulinin, karbonhidrat metabolizmasnn birincil dengeleyicisi olmann yannda, karbonhidrat metabolizmas ile iliki halinde bulunan ya ve protein metabolizmalar zerinde de rol vardr ve kandaki insulin konsantrasyonu deiikliklerinin tm bedende yaygn etkileri bulunur. Bu hormonun mutlak yokluu, eker hastalnn 21

1. tipine; grece azl veya insuline kar diren ya da her ikisinin birlikte olmas ise 2. tip eker hastalna yol aar. Bu dorultuda, endstriyel olarak retilmi olan insulin, 1. tip eker hastalnda ve baka ilalarn yetersiz kald 2. tip eker hastal vakalarnda ila olarak da kullanlr. nsulinin yaps hayvanlar arasnda greceli kk farklara bal bir eitlilik gsterir ve insan insulinine en benzer yapdaki insulin, arada tek bir aminoasit biriminin fakl oluuyla, domuz insulinidir. nsulinin karbonhidrat metabolizmas zerindeki dzenleyici ilevinin etkinlii de insandan insana deikenlik

gsterebilmektedir.

ekil 1.3. nsulin moleklnn boyutluyaps

1.2.1. Diabet Diabetes mellitus (DM) uzun dnemde ciddi komplikasyonlara yol aan, insulin 22

salglanmasndaki yetersizlik ve hedef dokularda, insulinin metabolik etkisine kar gelien diren hali ile karakterize edilen, belirgin biyokimyasal zellii hiperglisemi olan, genetik kkenli kronik bir hastalktr(29). nsulin salgsndaki veya etkisindeki yetersizlik; karbohidrat, ya ve protein metabolizmalarnn bozulmasna yol aar. Kandaki glukoz dzeyi normalin stndedir ve genelde 120 mg glukoz / dL den daha yksek olduu bu durumda; i) glukozun hcre d svlardan hcre ii svlara geii kstlanm ii) hcre iinde glukoz kullanma hz artm; iii) karacierde glikoneogenezis mekanizmas hzlanmtr. Uluslar aras Diabet Federasyonu verilerine gre gnmzde 150 milyon olarak hesaplanan diabetik hasta saysnn 2010 ylnda 220 milyona, 2025 ylnda ise 300 milyona ykselecegi ngrlmektedir. Diabet prevalans lkeler arasnda ve etnik gruplar arasnda farkllklar

gstermektedir. Eskimolarda veya inde %1 orannda gzlenirken Arizonadaki Pima Kzlderililerinde %20-45e oranna kadar kmaktadr. lkemizde TURDEP (Turkish Diabetes Epidemiology Study) alma verilerine gre 20 ya ve zeri erikinlerde diyabet %7.2 orannda ve bozulmu glukoz tolerans %6.7 orannda saptanmtr(30). Amerika Birleik Devletlerinde yaplan bir almada kiinin yaam boyunca diyabet geliim riski erkeklerde %33, kadnlarda %39 olarak tahmin edilmektedir(31). Kronik diabetin birok yan etkileri olduu rapor edilmitir. Bunlar iinde mikroanjiopati, bbrek glomerl ve retinada partiklizasyon, nropati ve

atherosklerozun hzlanmas saylabilir(32). Diabetes Mellitus genel olarak iki gruba ayrlr. Birinci grubu, pankreasn hcrelerinin primer hasarna bal tam ve ksmi insulin eksiklii, ikinci grubu ise doku seviyesinde insulin direncidir. Diabetin bu iki formu genetik, patolojik, ve klinik ynleri ile birbirinden farkldr(33). 23

Kan glukozu greceli olarak yksek olduunda glukoza ait bbrek eii azalr ve bbreklerde dzenleyici etki gsterir. Glukoz, glomerllerden srekli olarak szlrse de normalde renal tbllerden tmyle geri emilir. Glukozun bir deriim gradiyentine kar geri emilmesi tbl hcrelerine ATP salanmasna baldr. Tbler sistemin glukozu geri emme hz yaklak 850 mg/dakdr. Kan glukoz dzeyi ykseldiinde glomerl szntsne emilebileceinden daha fazla glukoz geer. Buna glukozri denir. Glukozri, DM varlnn gstergesidir(26). Diabetin uzun dnem komplikasyonlarndan biri olan nefropati, diabetteki lm nedenleri arasnda miyokard enfaktsnden sonra ikinci srada gelmektedir. Nefropati geliiminde bbrekte glomerllerde bazal membran kalnlamas,

mezangiyal hcre proliferasyonu, mezangiumda konsantrik tabakalar seklinde matriks depolanmas olur. Bunun sonucunda glomerler yaplarda bozulma ve albuminri grlr.

1.2.2.1. Diabetin nlenmesi Tip 1 diabet genetik faktrlerin varlnda evresel etkilerle balayan hcre harabiyeti sonucu gelimektedir(34). Diabetin ortaya kmasnda bir tek genin etkili olmad, hastaln birden fazla genle ilgili olduu dnlmektedir. Her yata balayabilecei biliniyorsa da genellikle erken yalarda grlr. Bu tipte insulin salglanmas yetersizdir. Hastalarn yaamlarn srdrebilmeleri ve ketozisten korunabilmesi iin insulin gereksinimleri vardr. nsulin eksikliinin yan sra stres hormonlarnn art (epinefrin, byme hormonu, kortizol, glukagon) metabolik bozukluu artrr. nsulin eksiklii sonucunda glukozun hcre iine girmesi 24

azaldndan ve glukoz enerji iin kullanlmadndan hcreler protein ve yalar kullanr. Tip I diabetin lezyonlarndan biri de lipogenezin (ya asidi sentezi) inhibe oluudur(26). Bozulmu insulin sekresyonu ya da insulin direnci tip 2 DM geliiminin altnda yatan temel sebeptir(35). nsulin direnci; eksojen ve endojen insulinin etkilerine biyolojik yantn bozukluu anlamna gelir ve tip 2 DMnin patofizyolojisinde sebeplerden biri olarak yer alr ve dnyada en sk rastlanan diabet formudur. nsulinin sentez, salg ve depolanmasnda bir problem olmad halde periferik dokularda insuline kari bir diren mevcuttur(36). Tip 2 diabetin tedavisi iin yaplan aratrmalar halen devam etmekle birlikte gnmzde kullanlan en nemli yntemler; egzersiz, ila teavisi ve kilo kaybdr. 2001 ylnda yaplan Finnish Diabetes Prevention Study (DPS) sonularnda diyet ve egzersiz uygulanan BGT bulunan 522 kii ortalama 3,2 yl takip edilmitir. Sonuta bu kiilerin %58inde diabet riskinin azald gzlenmitir.

1.2.3. nsulin Hormonunun Salm Glukoz, aminoasit ve lipidler gibi besin maddelerinin hcre iinde depolanmasn ve kullanlmasn salayan anabolik bir hormon olan insulin salm olduunda; plazma karbonhidrat, protein, ya ve K+ dzeyini drr. nsulinin salnmnda en nemli faktr; ATP- baml K+ kanallardr. nsulin salm iin ATP nin varl nemlidir. GLUT-II (glukoz transporter II araclyla kolaylatrlm difzyon) araclyla betahcreleri iine giren glukoz glukokinaz enzimi ile yklr ve hcre iinde ATP dzeyi ykselir. Bu durum ATP- baml K+ kanallarn kapatarak depolarizasyona neden olur. Depolarizasyon membrandaki voltaj- baml Ca kanallarn aarak, dardan 25

ieriye giren Ca++ araclyla insulin salglanmasn arttrr. nsulin bifazik bir salnm gsterir: nce hzl ve ksa sren bir salnm ( depo insulin) ve sonra ise salnm hz azalr. Daha sonra bu azalmay takiben uzun sreli bir yeniden salnm gerekleir ( yeni sentezlenen insulin). Bazal durumda, normal bir kiide (16 saat alkta) plazma insulin konsantrasyonu: 5- 15 U/mldir. nsulin parsiyel eksositoz ile salnrken beraberinde; inko, proinsulin ve C-peptid de salnr. C-peptidin varl endojen insulini eksojenden ayrt etmek iin nemlidir.

26

2.

MATERYAL VE METOD

2.1. Materyaller 2-Hydroxyethilmetakrilat (HEMA), metil methacrylate (MMA), N,N methilen bisakrilamit, polietilenglikol (PEG) and -'-azobisisobutyronitrile (AIBN) SigmaAldrich Chemie GmbH (Germany) firmasndan temin edildi. nsan serum albumini, fibrinojen, -globulin, sr serum albumini Sigma-Aldrichdan elde edildi. Dier tm kimyasallar analitik saflkta olup, Merck AG (Darmstadt, Almanya) firmasndan temin edildi. almamzn her aamasnda kullanlan su, Barnstead (Dubuque, IA, USA) ROpure LP marka ters ozmoz, Barnstead D3804 NANOpure organik/kolloid uzaklatrc yksek akl selloz asetat membran (Barnstead D2731) niteleri ve iyon-deiimi dolgulu yatak kolonundan oluan ultra-saf su sisteminden elde edildi.

2.2. Biyomateryallerin Sentezi Monomer orannn 1:0 0:1 (v/v) olarak kullanld HEMA ve MMA monomerleri, N,N,metilenbisakrilamit apraz balaycs (10 mg) ve amonyum perslfat balatcs (5 mg) varlnda hazrlanan polimerizasyon karmna, sentezlenecek tayc implantn biyouyumluluk zelliini iyiletirmek amac ile, 5 mg HSA ve 10 mg polietilen glikol yapya eklendi ve polimer zeltisinden 2 dakika sresince azot gaz geirildi. Hzlandrc olarak %10luk TEMED eklenen polimerizasyon karm ierisinden 1 dakika sresi boyunca azot gaz geirilerek, 0.3 cm apndaki ve 5.0 cm uzunluundaki silindir kalplara dklerek, oda scaklnda UV 27

fotopolimerizasyonu yntemi ile sentezlendi.

Kontroll ila salm sisteminde kullanlmak zere polimerik tayc implantn (biyomateryalin) farkl miktarda insulin hormonu ykl elenikleri, yukarda verilen ayn koullarda UV fotopolimerizasyonu ile sentezlendi. Polimerizasyon sonucunda oluan silindirik biimdeki polimerik tayclar damtk su ile ykanarak kullanlana kadar 4 oC scaklkta muhafaza edidi.

2.3. Biyomateryalin Karakterizasyonu Biyolojik olarak aktif protein, hormon veya ilalarn kontroll salm iin tasarlanan sistemler, uygun yzey morfolojisine sahip olmaldr. Yzey alan ila salm orann belirleyen nemli faktrlerden biridir(37). Gzeneksiz biyomateryaller ile gelitirilen sistemlerde ila salm orannn olduka dk olduu bilinmektedir. almamzda gelitirtirimiz salm sisteminin yzey morfolojisini incelemek iin, tayc sistemlerinin SEM mikrograflar JEOL marka (Model, JSM 5600, Japonya) Taramal Elektron Mikroskobu ile elde edildi.

Spesifik yzey alan ve gzeneklilii, BET yntemi ile belirlendi. Younluu polimerin znmedii bir sv ierisinde piknometre ile belirlendi. Hidrojelin slak durumdaki kalnl ise dijital kumpas ile lld.

Tayc polimerlerin FTIR spektrumu, FTIR spektrofotometresi kullanlarak alnd. Kuru hidrojel, KBr ile kartrlarak pelet hale getirildi ve FTIR spektrumlar elde edildi. MMAin yapya katlmas, spektrumunda kontrol amal kullanlan pHEMA 28

spektrumundan oluan farkl fonksiyonel gruplara ait bandlar sayesinde tespit edildi.

p(HEMA-MMA) membranlarn slak durumdaki kalnl dijital kumpas yardm ile belirlendi. Silindir biimindeki hidrojelin younluu piknometre yardmyla membranlar iin zc olmayan bir sv (n-dekan) kullanlarak yapld. pHEMA ve p(HEMA-MMA) tayc implantnlarnn mekanik dayanm DSC (Differential Scanning Calorimetry) (Model DSC-60-DTG-60H, Shimadzu, Japan) analiz ile belirlendi.

Hidrojel yapdaki biyomateryalin ime zellii tuz zeltisi (% 0.85, NaCl) ierisinde oda scaklnda tampon sistemi ierisinde (pH 2.5-7.5) gravimetrik yntemle belirlendi. zelti pHs direkt olarak llerek ve iyonik iddet 0.2ye ayarlanarak sabit tutuldu. lk olarak rnekler ime ortamna yerletirilerek denge anndan sonra ortam deitirildi. Biyomateryalin ime oran aadaki eitlik kullanlarak hesapland. % Denge su ierii (w/w) = [(WdWk)/Wk] x 100 (2.1)

Burada, Wk kuru hidrojel arl, Wd ise denge su ieriine ulam hidrojelin arldr.

2.3.1. Temas As ve Yzey Serbest Enejisi Temas as lmleri test edilen biyomateryalin serbest yzey enerjisini ve 29

polariteyi tanmlamak iin kullanlmaktadr. Hidrojel rnekleri kurutulduktan sonra, farkl test svlarnn (su, gliserol ve diiyodometan) temas as deerleri, 25Cde durgun damla yntemiyle, dijital optik temas as ler cihaz CAM 200 (KSV Instruments Ltd., Helsinki, Finlandiya) kullanlarak belirlendi. Polimer yzeyinde, mikro rnga yardm ile bir damla oluturularak sa ve sol temas alar ve damla boyut parametreleri dijital grntden otomatik olarak hesapland. lmler, en az 15 temas asnn ortalamas alnarak deerlendirildi.

Kat yzeyinin bir svyla slatlmas ve temas as () kavram, ilk olarak Young tarafndan formle edilmitir(38). l cos = s - sl (2.2)

Burada l svnn yzey enerjisi, sl kat/sv arayzeyinin, arayzey enerjisi ve s katnn yzey enerjisidir. Temas as verilerinden yzey enerjisinin (bazen kat yzey gerilimi olarak tanmlanr) belirlenmesi iin kararlatrlm tek bir yaklam yoktur(39). Bu sonular, drt ynteme gre analiz edilirler(40-43). (a) Zismann kritik yzey gerilimi (b) Fowkesun geometrik ifadesi (c) Wunun harmonik ifadesi (d) van Ossun asit-baz

30

2.3.1.1 Kritik Yzey Gerilimi (Zisman Yntemi) Kritik yzey gerilimini () belirlemek iin, Zisman tarafndan gelitirilen, deneysel bir yntemdir. Bu yntemde, farkl svlarn temas asnn kosins llr ve eitlik 2.3e gre svlarn yzey gerilimine kar grafie geirilir. cos = 1 b (l - s ) Burada b, korrelasyon izgisinin eimidir. Verilerin, verilen deerinde, cos = 1e yaklaan bir doru verdii bulunmutur. Bu ounlukla, bir svnn, kat yzeyini tamamen slatan, en yksek yzey gerilimi deeri olarak tanmlanr. Bu teorik sv yzey gerilimi, ya eittir ve katnn yzeyini karakterize etmek iin kullanlr. (2.3)

2.3.1.2. Geometrik fade (Fowkes Yntemi) Bu yaklam yzey enerjisini dispersif ve polar olarak, iki bileene bler ve bunlarn katklarnn birletirilmesi iin geometrik bir yaklam kullanr. Young eitlii ile birletirildiinde, sonu eitlik u ekildedir: l (1+ cos ) = 2 [(lp sp )1/2 + (ld sd )1/2 ] (2.4)

Burada, temas asdr, l ve s srasyla, sv ve kat yzey gerilimi ya da serbest yzey enerjisidir. st indisteki d ve p, her birinin dispersif ve polar bileenlerini gstermektedir. Kat yzey geriliminin bileenleri, Owens ve Wendte gre, (lp )1/2 / (ld )1/2 ye kar l (1+ cos ) / (ld )1/2nin grafie geirilmesi ile eimden, (sp )1/2 ve kayma deerinden de, (sd )1/2 parametreleri hesaplanr. Toplam serbest enerji (s ), iki bileen kuvvetinin toplamdr [s=( sd + sp ) ]. 31

2.3.1.3. Harmonik fade (Wu Yntemi) Bu yntem benzer bir yaklam kullanr fakat dispersif ve polar katklarn toplam iin harmonik bir ifade eitlii kullanr. d ve p deerleri bilinen iki sv iin temas alar llr ve her bir deneyin deeri, aadaki eitlikte yerine konulur. l (1+ cos ) = 4 [(ld - sd ) / (ld + sd ) + (lp - sp ) / (lp + sp ) ] Yzey polaritesi, Xp, u ekilde verilir: Xp = sp / s (2.6) (2.5)

2.3.1.4. Asit-Baz (van Oss Yntemi) Bu yntemde, d , + ve - deerleri bilinen en az sv iin temas as llr. Burada st indisler (d), (+) ve (-) srasyla, dispersif, Lewis asit ve baz bileenlerini ifade eder. Her deneyin deerleri, aadaki eitlikte yerine konulur. (1+ cos ) l = 2 [(sLW x lLW )1/2 + (s+ x l- )1/2 + (s- x l+ )1/2 ] (2.7)

Toplam yzey enerjisi s, Lifshitz- van der Walls ve Lewis asit ve baz bileenlerinin toplam olarak verilir. s = sLW + sAB (2.8)

Burada, SLW, uzun mesafeli etkileimleri gsteren (dispersif etkileim, dipoldipol etkileim ve dipol-indklenmi dipol etkileimini ierir, dispersiyon baskn durumdadr) diiyodometan (DIM) ile temas asnn llmesinden hesaplanan Lifshitz-van der Walls etkileimini belirtir, sAB ise hidrojen balar gibi asit-baz etkileimlerini belirtir ve + ve - srasyla, proton ve elektron veren karakteri 32

gstermektedir.

2.4. Serum Proteinleri Adsorpsiyonu Kan rnekleri, Krkkale niversitesi Tp Fakltesinden gnlk olarak temin edildi. Kan rneklerinden, kan hcreleri, 3000 devir/dakikada 10 dakika santrifj edilerek ayrtrld. pHEMA ve p(HEMA-MMA) biyomateryallerinin kan uyumluluunu saptamak iin, 1/5 orannda fosfat tamponunda seyreltilmi insan kan serumu ierisine aktarld (7.5 ml, 50 mM, pH 7.4) ve 37Cde 120 dakika manyetik kartrmal hcrelerde kan serumu ile temaslar saland. Serum proteinlerinin adsorpsiyonu kesikli sistemde alld. Her bir protein iin belirli balang konsantrasyonununda alld. Tayc implanta adsorplanan protein miktar flurosans spektrofotometre kullanlarak (Jasco, FP-750, Tokyo, Japonya)

belirlendi(44).

2.5.

Kan Uyumluluk Analizi pHEMA, p(HEMA-MMA) tayc implantlar, 0.5 cm boyunda kesilerek, %0.85

NaCl zeltisi iinde dengeye getirildi. Salkl bir bireyden alnan venz kan rnei, 1/9 orannda olacak ekilde, sodyum sitratla kartrld ve 3000 rpmde 10 dakika santrifjlenerek, plazmas elde edildi. Sodyum sitratl plazmadan, 300 l alnarak, polimer tpleriyle temas ettirildi ve 1 saat inkbe edildi. Kontrol olarak, polimerlerle temas etmemi plazma kullanld(45).

33

2.6.

nvitro Salm almalar Tayc destek materyaline insulin hormonunun kontroll salmnn

incelenmesi iin hazrlanan matriks ii tutuklama yolu ile insulin yklendi. Bu amala, PEO ve albumin ieren farkl monomer oranlarna sahip tayc polimerik implantlanta farkl oranda inslin (25, 50 ve 75 U/ml) yklemesi yaplarak sistem parametrelerinin salm profiline ve kinetiine etkisi aratrld. Tayc implanta yklenen insulin miktar, standart BSA kalibrasyon erisinin elde edildii Bradford yntemi kullanlarak belirlendi. nsulin hormonu ykl biyomateryaller srekli sistem reaktrne yerletirilerek sisteme sabit ak hznda, peristaltik pompa ile (Ismatec, IPG Model, Almanya) fizyolojik tampon zeltisi girii saland. Belirli zaman arallklarnda alnan rneklerle salnan hormon miktar spektrofotometre ile (Shimadzu, Model 1601, Japonya), 280 nm dalga boyunda spektrofotometrik olarak takip edilerek belirlendi.

2.7.

Biyouyumlu Tayc mplanttan nsulinin Salm Mekanizmas almamzda pHEMA ve p(HEMA-MMA) tayc implantlarndan salnan

insulin hormonunun salm kinetii ve mekanizmas aada verilen eitliklerden elde edilen verilerle aklanmaya alld. Kontroll ila salm sistemlerinde ilacn salm kinetiinin aratrlmasnda yaygn olarak kullanlan matematiksel modelleme 2.9 eitlii ile gsterilen birinci derece eitliidir(24). Dt = ko t (2.9)

Bu eitlikte Dt, t annda salnan ilacn ktlesini; ko, birinci derece salm hz sabitin gstermektedir.

34

Kontroll la salm sistemlerinde salm mekanizmasnn aydnlatlmasnda kullanlan bir dier kinetik eitlik Kuvvet Yasasdr(46,47). Mt = M kp tn (2.10)

Eitlikte Mt, salnan ilacn ktlesini; M, denge ye ulalan zamanda salnan ilacn ktlesini; kp, yasann kinetik sabitini ve n, salm bileenini oluturmaktadr. znmeyen ve biyolojik olarak bozunmayan matrislerden ilalarn difzyon kontroll salm iin Higuchi Eitlii kullanlmaktadr. Matriksin homojen veya heterojen oluu ve matriksin geometrisi gibi koullara bal olarak Higuchi Eitliinin farkl formlasyonlar kullanlmaktadr(48). Homojen matrikse sahip olan dzlemsel bir sistemden aktif maddenin salmna ilikin Higuchi eitlii aada ifade edildii ekli ile veya daha basitletirilmi olarak 2.12 eitlii ile verilmektedir.
Q = (DC (2A-C)t)1/2 (2.11)

Q = kH t1/2

(2.12)

Eitlikte yer alan Q, t annda birim yzey alan bana salnan ila miktar (mg cm-2); D, matrisdeki maddenin difzyon katsays (cm2/zaman); C, matrisdeki maddenin znrl (mg cm-3); A, birim hacim bana balangta yklenen madde miktar (mg); t, zaman (gn); kH, Hugichi salm hz sabitidir (mg cm-2 t1/2).

35

3. ARATIRMA BULGULARI ve TARTIMA

Kontroll ila salm kavram, eitli hastalklar etkili bir ekilde kontrol etme ihtiyacndan ortaya kmtr. Lokal-spesifik kontroll salnm sistemi, klasik ila dalm sisteminden daha farkl avantajlar salar. Bunlardan bazlar ilacn vcudun belirli blmlerine lokalize dalm, noktural fazda tedavinin devamllnda gvenilirlik, ila karall, tedavinin tamamlanmasndaki ihtiyacn azalmas ve optimum ila adsorpsiyonudur(49).

Son yllardaki en nemli uygulamalar arasnda eczaclk alannda, kontrollu ila salm sistemleri almalardr. Kontroll salm sistemlerinde istenlen dozda ilacn plazma ierisinde dzeyi istenilen sre kadar sabit kalmas salanmaktadr. Bu yolla, srekli ila, hormon ve protein alma gereksinimi ortadan kalkmaktadr. Kontroll salm sistemlerinden birounun yapta polimerlerdir ve ila salm hz ve sreleri polimerik implantn dizayn ile ayarlanr. Kullanl ekli, amac ve ilacn zelliklerine gre bir veya birka polimer kullanarak kompozit sistem hazrlanabilir. Bu dorultuda, akrilat kkenli hidrojel yapl polimerik materyaller yumuak doku implantasyonlar, salm sistemleri (hormon, protein ve ila) iin tayc implant olarak kullanlmaktadr. rnek olarak inslin salm verilebilir. eker hastalarnda, kandaki glukoz seviyesine gre inslin salmn kontrol eden sistemler en nemli uygulamadr. nsulin salmnn kontrol, glukoz seviyesinde artma olduunda daha fazla insulin salabilen akll hidrojellerin yardmyla baarlabilmektedir. Pek ok glukoz-cevapl hidrojel sistemi, pHa duyarl polimerlerden hazrlanmaktadr(50).

36

Tbbi uygulamalarda en yaygn olarak

kulanlan hidrojel,

apraz-bal

pHEMAdr. Sahip olduu su ierii nedeniyle, doal dokulara byk bir benzerlik gsterir. Normal biyolojik reaksiyonlarda inerttir. Bozunmaya direnlidir, vcut tarafndan emilmez, s ile steril edilebilir, ok deiik ekil ve biimlerde hazrlanabilir(15,19,44). Tbbi neme sahip dier hidrojel, poliakrilamiddir. HEMA ve akrilamid monomerlerinin yansra, N-vinil-2-pirolidon (NVP), metakrilik asit (MAA), metil metakrilat (MMA) ve maleik anhidrit (MAH) tp amal hidrojel

formulasyonlarnda sklkla yer alrlar. Ayrca, istenilen zelliklerin kazandrlabilmesi amacyla hidrojeller eitli malzemerle birletirilebilirler. Bu tez kapsamnda, protein adsorpsiyonuna kar direnli ve kan uyumluluk zellii arttrlarak insulin hormonunun kontroll salmnda kullanlmak zere pHEMA temelli yeni bir tayc implant sisteminin gelitirilmesi tasarland. nsulin, karn iinde bulunan pankreas bezinden salglanan ve kan ekerinin normal seviyeler iinde kalmasn salayan hormon olup yeterli sallanmadnda ileride tedavisi ve geri dnm mmkn olmayan kusurlara neden olmaktadr. nsulin hormonu seviyeleri arttnda hipertansiyon gelime riskinin ve damarlarda pht oluma riskinin artt bilinmektedir. Polimerizasyon ileminin optimizasyonu sonucunda sentezlenen salm sistemi tayc implantnn karakterizasyonu ve farkl oranlarda yklenilecek insulin hormonunun salm kinetii ve mekanizmasnn aydnlatlmas almalarn

tamamlanmas hedeflenmektedir. Membran yapdaki tayc destek materyalinin hazrlannda, polimerin kontroll ila salm sisteminde kullanlabilecek zelliklere sahip olmas gereklilii n planda tutulmaldr. Polimerler doal olabilir ya da uygun zellikler kazandrlarak sentetik ve/veya kompozit materyal olarak hazrlanabilir. 37

almamzda bu zellikleri tamas hedeflenen hidrojel yapdaki pHEMA temelli kompozit membranlar, UV fotopolimerizasyon yntemi ile sentezlendi(19). Kontroll salm sisteminde tayc olarak sentezlenen pHEMA ve p(HEMA-MMA) hidrojelinin biyouyumluluunu ve ila salm sisteminde hedeflenen etkin dozlamay gerekletirebilmek amac ile insan serum albumini ve polietilen glikol yapya eklendi. Yeni hazrlanacak bu biyomateryalin hazrlanmasnda herhangi bir aktivasyon ve/veya modifikasyon gerektirmeksizin ksa srede ve dolays ile dk ilem maliyeti gerektirmesi prensibi temel hedef olarak dnld. Polimerizasyon ileminin ksa srede ve oda scaklnda gerekletirilebilmesi, kompozit hidrojele yklenecek insulin hormonu biyoaktif maddesinin yapsnda herhangi bir deformasyon

gereklememesi ve dolays ile aktifliini korumas bu almann sunaca dier avantajlar olarak planland.

3.1. Biyomateryalin Karakterizasyonu Kontroll salm sisteminde kullanlacak tayc implantn polimerizasyonun ilk aamasnda apraz balayc olarak kullanlan bisakrilamit oran ve redoks balatcs olarak kullanlan amonyum perslfat miktarlarnn optimizasyonu yapld. Sonraki aamada ise, elde edilen optimize deerler varlnda kopolimer membran oluturan HEMA:MMA komonomer oran 0:1 ile 1:0 (v/v) arasnda deitirilerek hidrojel oluumu, hazrlanan kompozisyondaki membranlarn yeterli mekanik gce etkisi

deneysel iletim koullar altnda incelendi. almamzda sentetik bir polimer olan p(HEMA-MMA) membrannn mekanik gcnn komonomer oranna bal olarak 38

deitii gzlendi (izelge 3.1). Monomer orann 1:1 olan p(HEMA-MMA byk harf C ile simgelenen membran kompozisyonu yeterli mekanik dayanma sahip olduundan almann bundan sonraki aamalarnda kullanld.

izelge 3.1. Farkl MMA oranlarnda sentezlenen kompozit hidrojelinin mekanik dayankllna membran hazrlama kompozisyonunun etkisi

HEMA:MMA oran (v/v) A)1.00:0.00 B) 1.00:0.25 C) 1.00:0.50 D) 1.00:1.00 E) 0.00:1.00 F) 0.25:1.0 G) 0.5:1.0

Polimerizasyon Mekanik dayankllk + + + + Orta Orta Yeterli Yeterli Yetersiz Yetersiz Yetersiz

Destek Materyalinin slak durumdaki kalnl dijital kumpas yardm ile 2.63 mm olarak kaydedildi. Membran yapdaki tayc implantn younluu Gay Lussac piknometresi yardmyla materyal iin zc olmayan bir sv (n-dekan) kullanlarak yapld. Hidrojelin younluunun 1.06 g/cm3 olduu bulundu. 30 oC scaklktaki vakum etvnde kurutulan kompozit hidrojel azaltlm 39

basn altnda altn ile kapland ve membranlarn elektron mikrograflar JEOL (JSM 5600) taramal elektron mikroskobu kullanlarak elde edildi. Kompozit membrann bileenlerinden biri olan 2-hidroksietilmetakrilat monomeri materyalin yeteri mekanik gce sahip olmasn salamasnn yansra polimerizasyon karmna eklenen gzenek ayarlayc ajanlarnn konsantrasyonu tarafndan da gzenek boyutlar ayarlanalabilir bir zellik sunmaktadr. Baarl bir kontroll salm tayc sistem tasarmnda biyomateryal yzeyinin uygun morfolojide olmas gerekmektedir. Hidrojel yapdaki tayc implantn SEM mikrograflarndan dzgn bir yzeye sahip olduu grlmektedir (ekil 3.1). 4000 bytme grntsnden de gzeneksiz dz bir yapya sahip olduu grld. Bu zellik biyomateryalin ila salm hznn olduka yava ve kontroll olmasn salayacaktr. Kompozit membrana ila yklemeden sonra deformasyon ve dolays ile przl bir yzey kazandrmtr.

40

ekil 3.1. Kontroll salm sisteminde kullanlan tayc implantn SEM grnts

41

Son yllarda hem bilimsel hem de teknolojik adan nemi gittike artan hidrojeller, suda iebilen, boyutlu hidrofilik a yaplardr. Hidrojeller, yaplarnda ok fazla miktarda su iermeleri, yumuak ve esnek yaplar gibi sahip olduklar birok fiziksel zellikleri asndan canl dokularla karlatrldklarnda byk benzerlik gstermektedir. nslin salmnda kullanlmak zere hazrlanan pHEMA ve p(HEMA-MMA) hidrojelinin 25 oCda, farkl ortam tampon sistemleri ierisindeki denge ime yzdesi grlmektedir (ekil 3.2, ekil 3.3). p(HEMA-MMA) kopolimer hidrojelinin fizyolojik fosfat tamponu ierisinde denge su ieriinin pHEMA ile kyaslandnda dk olduu gzlenmitir.

100 80 60 40 20 0 0 500 1000 1500 Zaman (dakika)

Denge su ierii (%)

pH 4 pH 6 pH 7,4

pH 5 pH 7 pH 8

ekil 3.2. pHEMA hidrojelinin farkl tampon sistemlerindeki ime Davran

42

100 Denge su ierii (%) 80 60 40 pH 4 20 pH 7 0 0 500 1000 1500 Zaman (dak) pH 7.4 pH 8 pH 5 pH 6

ekil 3.3. pHEMA-MMA hidrojelinin farkl tampon sistemlerindeki ime davran

lalarn kontroll salnm, polimerin yapsna ve polimer esnekliine bal bir parametre olan cams gei scaklk (Tg) deerine bal olarak deimektedir. Polimerde polar gruplarn olmas Tg deerini ykseltir nk ana zincir etrafndaki hareket azalmaktadr. Polimerin Tg deeri DSC ve DTA analizleri ile

llmektedir(51). DSC analizleri azot atmosferi altnda 10C/dk stma orannda, elde edilen veriler, kopolimerizasyonunun termal kararllklar zerine etkisinin deerlendirilmesinde kullanld. pHEMA hidrojelinin yapsna MMA komonomerinin katlmas ile termal kararlln azald grlmtr (ekil 3.4).

43

ekil 3.4. pHEMA (A) ve p(HEMA-MMA) (B) hidrojellerinin DSC grafii

pHEMA ve p(HEMA-MMA) membran iin elde edilen FTIR spektrumu ekil 3.5 ve 3.6da sunuldu. Spektrumdan grld gibi, ~ 2945 cm-1de grlen metilen titreimleridir. 1720 cm-1de grlen titreim hidroksietil metakrilat ve metil metakrilatn ester konfigrasyonunu ifade eden absorpsiyon pikleridir. 3550, 1720 cm-1 deki absorpsiyon bantlar C=O piki, 1275 cm-1 deki C-O karakteristik piki, 1450deki C-H gerilim ve titreim bantlarna ait piklerdir. 3550 cm-1 ve 1720 cm-1deki pikler sras ile, biyomateryalin sahip olduu O-H grubunun ve ester gruplandan ileri gelen C=O gerilme titreimine ait karakteristik bantlardr. 1600 ve 1200 cm-1 aralndaki baz bantlar PEG ait parmak izi blgesi pikleridir.

44

ekil 3.5. pHEMA hidrojelinin FTIR spektrumu

ekil 3.6. p(HEMA-MMA) hidrojelinin FTIR spektrumu

45

Islatma gcnn deiimi, yzey tabakas kalnlndaki (en az 10) ve sv fazla dorudan temasndaki, fonksiyonel gruplarn etkisini yansttndan yzey karakteristiklerine, olduka fazla hassastr. pHEMA ve p(HEMA-MMA) poliremik yaplarna farkl test svs (su, gliserol, diiyodometan) damlatlarak, llen temas as deerleri, durgun damla metoduyla belirlendi ve izelge 3.2de verildi. Young eitliine gre, daha kk yzey gerilimli deneme svlar ile llen temas as, daha kk olmaldr.

izelge 3.2. Tayc implant iin deneme svlaryla llen yzey temas alar

Test svs ve yzey gerilimleri (l) Su (l=71.3) () 61.5 PHEMA p(HEMA-MMA) 58.4 59.7 35.9 Gliserol (l=64.0) () 54.6 Diioyodometan (l=50.8) ()

34.3

erg : Test svlarnn yzey gerilimi

Polimerik yaplarn serbest yzey enerjisi parametreleri, aratrlan svlarn temas alar kullanlarak hesapland. Membran rneklerinin Fowkes Wu

yntemlerine gre hesaplanan yzey enerjileri nin birbirlerine yakn olduu, fakat Wu

46

ynteminin Fowkes gre, daha dk bir yzey enerjisi polar bileenine (p) sahip olduu gzlendi. Her iki yntemde de, btn test edilen membranlar iin, dispersif bileenler, toplam yzey serbest enerjisine ana katky yapt grld. Belirlenen toplam yzey serbest enerjisi (Toplam), van Oss yntemi kullanlarak hesapland. van Oss yntemi, aratrlan btn membranlara farkl deerlerde uygulanan, Lifshitz-van der Waals (LW) ve asit-baz bileenlerinin (AB) toplamdr. Membranlarn baz bileenlerinin (-), membrann asit bileenlerine (+) kyasla daha yksek olduu grld (izelge 3.3).

izelge 3.3. van Ossa gre membranlarn yzey serbest enerjisi parametreleri (mJ/m2)

LW + AB Toplam 2 [mN/m2 [mN/m2 [mN/m2 [mN/m2 [mN/m ] ] ] ] ]

Polarite (%)

PHEMA p(HEMAMMA)

41.5

0.4

4.2

3.7

45.2

8.2

43.7

0.2

4.6

5.2

48.9

10.6

3.2. Biyomateryalin Kan Uyumluluk Analizleri Hazrlanan tayc implanta kan proteinlerininin adsorpsiyonu, hazrlanan biyomateryalin biyolojik uyumluluunu asndan nemlidir. Kann ana bileenini 47

hcreler ve sv ksm oluturu. Plazmann % 90' sudur. Geri kalan % 10luk ksm byk ve kk molekler yapl, maddelerden oluur ve % 7sini proteinler, %

0.9'unu inorganik tuzlar tekil eder. Arta kalan ksm ise amino asitler, vitaminler ve hormonlar gibi farkl kaynaklardan gelen organik bileiklerdir. Genel olarak plazmann yaps hcre d doku svsnn bir gstergesi olarak kabul edilir. Temel plazma proteinleri albmin, alfa, beta ve gama globlinler ile fibrinojendir. Albmin plazmann esas proteini olup, kann ozmotik basncnn ayarlanmasndan sorumludur. Gama globlinler immnogloblinler olarak da isimlendirilen antikorlardr. Fibrinojen kann phtlamasnn son kademesinde gereken proteindir(18). nsulin kontroll salmnda kullanlmak zere sentezlenen pHEMA ve/veya p(HEMA-MMA) tayc implant sistemlerine albumin adsorpsiyonu, hazrlanan biyomateryalin biyolojik uyumluluunu arttrmas asndan nemlidir. Bunun yannda, biyomateryal yzeyine fibrinojen adsorpsiyonu hazrlanan biyomateryalin biyolojik uyumluluunu azaltmaktadr. Albumin trombo direnli bir zellie sahiptir ve bu nedenle trombositlerin biyomateryal yzeyine yapmasn engeller. Fibrinojen, biyomateryal yzeyine trombositlerin yapmasn balatc zellie sahiptir. Bu nedenle, hazrlanan biyomateryale matriks ii tutuklama yntemiyle albumin ve polietilenglikol yerletirilerek, biyomateryalin kan uyumluluunda bir art salanmas amaland(45).

Polimerik materyallerin performans eitli sistem parametreleri tarafndan nemli derecede etkilenmektedir. Genel olarak materyalde aranlan biyolojik zellikler, polimerin biyolojik evreyle iyi uyumas, dokuyla temas ettiinden iltihaba yol amamas, kanserojen etki gstermemesi ve toksik olmamasdr. Ayrca tayc 48

matriks yzeylerinin minimum protein adsorpsiyonu gstermesi kan uyumlu implantlarn dizaynnda olduka nemlidir. Membran yzeyinin hidrofilik zelliinin arttrlmas ile protein adsorpsiyonu azaltlabilmekte ve kan uyumluluk zellii arttrlabilmektedir. eitli modifikasyon yntemleri ile uygun hidrofilik ve anti-fouling yzeylerinin oluturulmas mmkndr. Bu yntemlerden anti-fauling zellikteki monomerlerin, polimerik yapnn yzeyine alanmas geni kullanm alan bulmutur. Yzeyinde PEO tayan polimerik desteklerin dk protein adsorbsiyonu ve hcre adezyonu zellii sergiledii belirlenmitir(20). PEOin yksek hidrofilik zellii ve sulu ortamda su moleklleri ile organizasyonu sonucu protein adsorbsiyonuna kar diren gsterdii dnlmektedir. Bununla birlikte PEOnun yapya ilave edilmesiyle polimerin yzey geriliminde bir azalma beklenecei de almamzda gz nnde bulundurulmutur. Han ve arkadalar farkl molekler arlkta PEO ile alanm poliretan membranlar ile almlardr ve PEO zincir uzunluundaki art ile membran yzey hidrofilisitesinde ve hareketliliinde nemli derece bir art ile biyouymluluunun arttn bildirmilerdir(52).

almamzda, pHEMA ve p(HEMA-MMA) yapsnda albumin ve PEG varlnn tayc implant yzeyine adsorplanan kan serum protein miktarlarnn ihmal edilebilir dzeyde olduunu gsterdi (izelge 3.4). Elde edilen busonular literatrde rapor edilen sonularla uyum salamaktadr. PEG ile modifiye edilebilen tayc implantlarn yapsnda bulunan PEG ilalara veya lipitlere kovalent balandnda oluan konjugant misel yaps oluturulabilmektedir. Bu yol ile ilacn immnojenik zellikleri azalmakta, dolamda kal sresi artarak dalm hacmi klerek, ilacn 49

yar mr uzad rapor edilmitir(53).

izelge 3.4. pHEMA ve p(HEMA-MMA) yapsna adsorplanan serum protein Miktarlar

Plazma proteinleri HSA (ng/cm2) 362 pHEMA p(HEMA-MMA) 204 137 48 -globulins (ng/cm2) 201 Fibrinojen (ng/cm2) 106

3.3. nsulin Hormonun Kontroll Salm pHEMA ve p(HEMA-MMA) hidrojellerine yklenen insulinin salm, 21 gn sresi boyunca kontroll salm sisteminde belirli zaman aralklarnda alnan rneklerin analizi ile belirlenmitir. pHEMA ve p(HEMA-MMA) tayc implantlarndan insulinin kmlatif salm profili zamana bal olarak allm ve sras ile ekil 3.7 ve 3.8de verilmitir.

50

Salnan insulin mg/ml

10 8 6 4 2 0 0

25 U/ml nsulin 50 U/ml nsulin 75 U/ml nsulin

100

200

300

Zaman (saat)

ekil 3.7. pHEMA hidrojelinden insulinin salm porfili

10 Salnan insulin mg/ml 8 6 4 2 0 0

25 U/ml nsulin 50 U/ml nsulin 75 U/ml nsulin

200

400 Zaman (saat)

600

800

ekil 3.8. pHEMA-MMA hidrojelinden insulinin salm porfili 51

pHEMA ve p(HEMA-MMA) hidrojelleri iin zamana bal kmlatif salm yzdesi profilleri ise ekil 3.9 ve 3.10da sunulmutur. Bu tayc implantlara farkl oranlarda yklenilen insulinin salm periyodunun amaland gibi uzun srede gerekleti.

100
% nsulin salm

80 60 40 20 0 0 100 200 300 Zaman (saat)

25 U/ml nsulin 50 U/ml nsulin 75 U/ml nsulin

ekil: 3.9. pHEMA hidrojelinden yklenen insulinin kmlatif salm grafii

zamana kar %

52

100 % nsulin salm 80 60 40 20 0 0 200 400 Zaman (saat) 600 800

25 U/ml nsulin 50 U/ml nsulin 75 U/ml nsulin

ekil: 3.10. p(HEMA-MMA) hidrojelinden insulinin zamana kar % kmlatif salm grafii

Salnm zelliini etkiledii dnlen dier bir parametre ila:polimer orandr. Bu almada hazrlanan tayc implant hidrojel yapda olmas insulinin destek materyalinin iinden d ortama difzyonunu kstlayan bir engel yoktur. Salm almalarnda, yava insulin salmnn, tayc implanttaki ila: polimer oranna, gzeneksiz yzey yapsna bal olduu grld.

Etken maddenin salm hz ve profili, aratrmaclar tarafndan istenilen yzey zelline sahip tayc implant sistemlerinin sentezlenmesi ile mmkn olmutur. Bu dorultuda, ksa srede veya daha uzun srede ilacn salmna olanak tanyan ok eitli materyaller ile allmtr. Kitosan ve trevleri, ve N-isopropilakrilamidin, vinil pirolidon, butil akrilat, hidroksietilmetakrilat komonomerlerinin kullanld kompozit 53

materyaller

bu

ama

dorultusunda ve

kullanlmtr

yaygn

olarak ile

kullanlmaktadrlar(15,54).

Coviello

arkadalar

Scleroglucan

matriksi

Theophylline (TPH) salnm almlardr ve 24 saat ierisinde %80lik salnm deerine ulamlardr(55). Frank ve arkadalar poli(lactide-co-glycolide) (PLGA) tayc matriksi sentezleyerek lidocaine salnm almlardr(56). 35 gnlk salnm almas sonrasnda %100 e yakn salnm deerine ulamlardr. nsulinin kontroll salmnda kullanlan pHEMA ve p(HEMA-MMA) tayc implantlarnn salm profilinin zamann karekk ile deiimi ekil 3. 11 ve 3.12 da verilmitir.

100
% nsulin salm

80 60 40 20 0 0
25 U/ml nsulin 50 U/ml nsulin 75 U/ml nsulin

10
t

15

20

ekil 3.11. pHEMA-MMA hidrojelinden insulin salmnn zamann k karekk ile deiimi

54

100 80 % nsulin salm 60 40 20 0 0

25 U/ml nsulin 50 U/ml nsulin 75 U/ml nsulin

10 t

15

20

25

ekil 3.12. p(HEMA-MMA) hidrojelinden insulin salmnn zamann karekk ile deiimi

Salm mekanizmalar genellikle Fick difzyon yasalar ile deerlendirilir. Balangta etken madde tayc implant ierisinde dalm ve znm olarak bulunur. Kontroll ila salm sistemlerinde tayc implant olarak kullanlan polimerik materyallerdeki etkili salm, sistemin scaklna ve termodinamik davranna bal olarak; Fick, Fick olmayan (anormal), Durum II veya Sper Durum II ile karakterize edilebilmektedir. Polimerik materyal ierisinden zc difzyonu ile ayn anda fakat ters ynde oluan etken madde salm, Eitlik 2.10 eitlii ile ifade edilmektedir. Eitlikteki n stelinin alabilecei deerler ve bu deerlerle ilikili salm mekanizmalar kontroll salm sistemlerinin kinetik incelemesinde kullanlmaktadr. nsulin salm mekanizmasnn aydnlatlmas amac ile farkl salm kinetik modelleri deneysel verilere uyguland ve salm kinetik modelini en iyi

tanmlayabilecek model aratrld (izelge 3.5, 3.6). Biyouyumlu tayc implanttan 55

insulinin kontroll salm kinetiinin mekanizmas, Korsmeyer-Peppas tarafndan verilen yar logaritmik model kullanlarak deerlendirildi(47). nsulinin kontroll salm sisteminde elde edilen deneysel veriler bu modele uygulanarak n deeri belirlendi ve silindirik geometriye sahip pHEMA ve p(HEMA-MMA) hidrojeli iin elde edilen bu deerler izelge 3.5 ve izelge 3.6da verildi. Kontroll ila salmnda kullanlan tayc implantlarn silindir geometrisine sahip olduu salm sistemlerinde n parametresinin ald deerlere gre salm mekanizmalar belirlenmektedir. Bu modele gre n parametresinin 0.45 olmas Fickin difzyon mekanizmas ile, 0.45 0.89 aralndaki deerlere sahip olmas Fick olmayan, 0.89e eit olmas Durum II (relaksasyonall) tanmna ve 0.89 dan byk olmas durumunda ise super Durum II aktarm mekanizmalar ile tanmlanmaktadrlar(24,46). almamzda elde ettiimiz n ve k salm parametreleri deerlerinin birbiri ile uyumlu olduu grld. nsulin hormonunun kontroll salmnda kullanlmak zere hazrlanan biouyumlu pHEMA ve p(HEMA-MMA) hidrojelleri iin sras ile 0.66-0.73 ve 0.6-0.81 arasnda hesaplanan n parametresi deerleri salm sisteminin kinetiinin Fick olmayan tanm mekanizmas ile ifade edilebileceini ve insulin salm hznn zamana bal olduunu gstermitir (izelge 3.5 ve 3.6). Bir dier salm parametresi k tayc implantn yaps ve geometrik karakteristii ile ilgili bir sabittir. Kk k deerleri insulin hormonunun salmnn yava olduunu gstermektedir. pHEMA ve p(HEMA-MMA) biyouyumlu hidrojellerden salnan insulinin salm profilinin sfrncderece kinetik ve Higuchi modeli ile de uygunuu aratrld ve hesaplanan model parametreleri izelge 3.5 ve 3.6da verildi.

56

izelge 3.5. pHEMA hidrojelinden insulinin salm kinetii ve belirlenen salm parametreleri

Salm kinetik modeli nsulin dozu (U/ml) 25 50 75 1.73 2.39 2.32 0.73 0.66 0.71 0.989 0.997 0.996 0.97 1.88 2.98 0.994 0.990 0.970 4.76 9.54 15.70 0.982 0.990 0.994 Kuvvet Yasas kp x 10-2 n R2 Sfrnc-derece ko x 10-2 R2 Higuchi Modeli kH x 10-2 R2

izelge 3.6. p(HEMA-MMA) hidrojelinden insulinin salm kinetii ve belirlenen salm parametreleri

Salm kinetik modeli nsulin dozu (U/ml) 25 50 75 0.35 1.38 2.55 0.81 0.69 0.60 0.984 0.989 0.991 0.42 0.78 1.06 0.952 0.954 0.920 3.67 6.81 9.69 0.984 0.992 0.996 kp x 10 Kuvvet Yasas
-2

Sfrnc-derece R
2

Higuchi Modeli kH x 10-2 R2

ko x 10

-2

57

4. SONU

Kontroll salm sistemlerini hazrlamakta kullanlan biyomalzemeler, doal veya sentetik olarak elde edilebilen polimerik molekllerdir ve saylar gn getike artmaktadr. Doal malzemelerin yzeyi farkl aktivasyon ve/veya modifikasyon yntemleri kullanlarak deitirilebilir ve bu yolla, hedef molekln salm hz istenilen dzeyde tutularak kontrol edilebilir. Bu sistemlerin ilk rnekleri olan kapl tablet, kapsl ve kreciklerden, mikroparackl tayc implanta kadar ok fazla seenein bulunduu almalarda ama, tm etkin madde uygulamalarnn biyomalzemelerle kontroll olarak yaplabilmesidir. Kontroll salm sistemlerinde etkin madde zellikleri, ilacn verili biimi, hedef blge, tedavinin sresi, hastaln ve hastann durumu, tayc implant sistem tasarmnda dikkate alnmas gereken ltlerdir. nsulin yarm yzyldr zerinde srekli allan bir ila ve deri altna ine ile uygulama eitlerinin yansra; yamalar, pompalar ve zellikle de az yolu ile uyguland biimler asndan ok ynl aratrlmtr. Yakn gelecekte ise az yolu ile uygulanan inslinlerin kullanlmas hedeflenmektedir. Bu uygulmalara ek olarak insulin hormonunun polimerik tayc implantlara yklenerek kontroll salm sistemi oluturulmas yolu ile cerrahi yntemlerle deri altna veya dokulara yerletirilmesi almalar da nem kazanmtr. almamzda bu zellikleri tamas hedeflenen hidrojel yapdaki pHEMA temelli kompozit membranlar, UV fotopolimerizasyon yntemi ile sentezlendi. Bu yeni sentezlenen kompozit membrann; i) yeterli mekanik gce sahip olmas, biyolojik ve kimyasal degredasyona kar direnli olmas, ii) istenilen yzey yapsnda ve gzeneklilii istenilen dzeyde hazrlanmaya uygun olmas, iii) kompozit materyalin 58

hazrlanmas aamasnda ilacn aktivitesinde herhangi bir kayp veya azlamaya maruz kalmadan yklenebilmesi ve tayc sistemde ila dozunun istenilen dzeyde ayarlanabilir olmas, iv) hidrofilik bir yap sergilemesi bu tayc sistemin kontroll ila salm alannda kullanlmasndaki sunduu stnlkler olarak dnlmektedir. Temas as lmleri biyomateryal yzeyinin karakterizasyonunda kullanlan parametrelerden biridir. Destek materyalinin hidrofobisitesi, yzey zelliklerine bal olarak deiir. Kompozit membranlarn hidrofobik ve polar karakterleri yzey gerilimi bilinen farkl test svlarnn kullanld temas as lmleri ile belirlenir. Bu dorultuda, biyomateryallerin mikroevreleri ile etkileimi hakkndaki nemli sonular slanabilirlik zellikleri aratrlarak belirlenebildiinden, almamzda, tayc implant yzey polaritesinin belirlenmesi iin temas as lmleri gerekletirilmitir. Islatma gcnn deiimi, yzey tabakas kalnlndaki (en az 10) ve sv fazla dorudan temasndaki, fonksiyonel gruplarn etkisini yansttndan yzey

karakteristiklerine, olduka fazla hassastr. Su, gliserol ve diiyodometan (DIM) test svlar kullanlarak kompozit membranlarn temas alar lmleri yaplmtr. Bu almann amac; azami 28 gn bazal insulin salmn gerekletirecek srekli bir sistem tasarlamakt. nsulinin en byk fonksiyonu, hiperglisemiyi oluturan hormonun birtakm planlanm eylemlerine kar koyarak kan glukoz seviyesini

drmektir. Genelde pek ok hiperglisemik hormonun insulin ile birlikte dzenli ekilde alamamasndan dolay, iddetli hiperglisemi ve yaam sresinin ksalmas gibi olaylar ortaya kmaktadr.

zc transferi ile iebilen hidrojellerde ime davran aratrld ve polimer/kopolimer ile kopolimer/ila etkileimlerini azaltt bulundu. mplantasyon 59

yaplan polimer silindirlerinin porsuz yzey yaplarnn SEM grnts karld. pHEMA ve p(HEMA-MMA) srasyla 21 ve 17 saatte suyu yapsna geirerek dengeye ulat. Silindir membran kalnl ve younluu srasyla 2,63 mm ve 1,06 g cm-3 olarak bulundu. nsulinin farkl dozunun (25, 50 and 75 U/ml) salm kinetikleri, fizyolojik fosfat tamponu (PBS, pH 7.4) iinde srekli ak salm sistemi ile deerlendirildi ve spektrofotometrik metod ile 280 nm dalga boyunda polimerik silindirlerinden insulin salm miktar tayin edildi. Silindirlerden insulinin salmnn sfrnc derece salm kinetikleri gzlendi. nsulinin in vitro salm ilk olarak atak gstermemi ve azami 28 gn boyunca sabit salm oran gstermitir. Sonu olarak biz bu formulasyonlarn drt hafta zerinde bazal insulin seviyesi iin baaryla uygulanabileceini gsterdik. Bu sonular, kolay sterilizasyonu ve ila yklemeyi, numune dozunun ayarlanmas, sistemin biyolojikuyumu ve organik zclerin kullanlmamas gibi pek ok farkl avantaj saladn gstermektedir.

Ucuz ve srekli kullanm olan polimerik salm sistemlerinin gelitirilmesine ihtiya duyulmaktadr. Bu dorultuda gelitirdiimiz bu biyouyumlu tayc implantn, dk biyouyumluluk yaratan kan proteinlerine ve hcrelerine kar olan yksek adezyon olumsuzluunu giderme zelliine sahip olmas bu alanda baar ile kullanlabileceini gstermitir.

60

KAYNAKLAR

1.

B.K. Mann, A.S. Gobin, A.T. Tsai, R.H. Schmedlen, J.L. West. Smooth muscle cell growth in photopolymerized hydrogels with cell adhesive and proteolytically degradable domains: Synthetic ECM analogs for tissue engineering,

Biomaterials, 22. 3045(2001) 2. G. Bayramolu, M. Ylmaz, and M.Y. Arca, Evaluation of lysozyme adsorptive behaviour of pHEMA based affinity membranes related to the surface energy and its components to be used in chromatographic fields, Colloid and Surface A:, 243. 11(2004). 3.
R.W. Baker, H.K. Lonsdale, Controlled Release: Mechaniss and rates, Plenum Press,

New York, NY, 1974 4. R. S. Langer ve N. A. Peppas. Present and future applications of biomaterials in controlled drug delivery systems. Biomaterials, 2, 201(1981). 5. J. Heller, ve R. W. Baker. In Controlled Release of Bioactive Materials. R. W. Baker, Inc., New York. 1980. 6. J.M.G. Cowie, Polymers: Chemistry & Physics of Modern materials, 2nd Edition, Chapman & Hall, united Kingdom. 1991. 7. R. Gref, Minamitake, Y., Peracchia, M.T., Trubetskoy, V., Torchilin, V., Langer, R., Biodegradable long-circulating polymeric nanospheres. Science 263, 1600(1994). 8. A. Kishida, Y. Ikada. In: S. Dumitriu (Ed.), Polymeric Biomaterials, seconded., Dekker, New York. 2001 9. J. D. Andrade ed. Surface and Interfacial Aspects Of Biomedical Polymers New York. 1985. 61

10.

B.S. Andreas, Chitosan and its derivatives:potential excipients for peroral peptide delivery systems, International Journal of Pharmaceutics, 194, 1(2000)

11. K. Ikesue, P. Kope kov and J. Kope ek Degradation of proteins by guinea pig intestinal enzymes International Journal of Pharmaceutics, 95, 171(1993). 12. M.E. Bryn, K. Park, N.A. Peppas, Molecular imprinting within hydrogels ADV. Drug Deliver Rev. 54,149(2002). 13. S. Duran, D. olpan O., Gven, Synthesis and characterization of arylamideacrylic acid hydrogels and adsorption of some textile dyes A Thesis of Science, The nstitate for Graduated Studies in Pure and Applied Sciences of Hacettepe University, Ankara, 2000. 14. N.A. Peppas, P. Bures, W. Leabendung, H.,Inhikawa,Hydrogels in

pharmaceulical formulations, Eur. J. Pharm. Biopharm. 50, 27(2000). 15. G. Bayramolu, and M.Y. Arca, A novel pH sensitive porous membrane carrier for various biomedical applications based on pHEMA/chitosan: preparation and its drug release characteristics. Macromoleculer Symposia, 203, 213(2003). 16. M.Y., Arca, G. Bayramolu, and N. Bak, Characterization of tyrosinase immobilised onto spacer-arm attached glycidyl methacrylate-based reactive microbeads. Process biochemistry, 39, 2007(2004). 17. M.Y. Arca, and G. Bayramolu, Polyethyleneimine grafted poly(hydroxyethyl methacrylate-co-glycidyl methacrylate) membranes for glucose oxidase

immobilization. Biochemical Engineering Journal, 20, 73(2004). 18. K. Christensen R., Larsson, E. G. Emanuelsson, A., Larsson Heparin coating of stent graft-effects on platelets coagulation and compliment activation, Biomaterials, 22, 349(2001). 62

19.

M.Y.

Arca,

Epoxy-Derived

pHEMA

Membrane

for

Use

Bioactive

Macromolecules Immobilization: Covalently Bound Urease in a Continuous Model System. Journal of Applied Polymer Science, 77, 2000(2000). 20. D. Tan, B. Zhao, S. Moochhala, Y. Yang. Sustained-Release of Caffeine from

a Polymeric Tablet Matrix: an in Vitro and Pharmacokinetic Study, Materials Science and Engineering B 132, 143(2006) 21. R. S. Langer. New methods of drug delivery. Science, 249, 1527(1990).

22. N.A. Peppas, Hydrogels in medicine and pharmacy. 180, 1(1986). 23. N.A. Peppas, Y. Huang, M. Torres-Lugo, J.H. Ward, J. Zhang. Physicochemical, foundations and structural design of hydrogels in medicine and biology, Annu. Rev. Biomed. Eng. 2, 9(2000). 24. J. Siepmann, N.A. Peppas. Modeling of drug release from delivery systems based on hydroxypropyl methylcellulose (hpmc), Adv. Drug Deliv. Rev. 48, 139(2001) 25. A.C. Guyton, J.E. Hall, nsulin, Glukagon ve Diabetes Mellitus. Tbbi Fizyoloji, Editr: H. avuolu, (W.B.Saunders Company) 1996. 26. R.K. Murray, D.K. Granner, P.A. Mayes, and V.W. Radwell, Herpers Biochemstry 1996. 27. K.S. Polonosky, J. Sturis, and G.I. Bell, Noninsulin-dependent diabetes mellitus: A genetically programmed failure of the -cell to compansate for insulin resistance. N Eng J Med. 334, 777(1996)

63

28.

R.R. Wing, E.H. Blair, P., Bononi, M.D., Marcus R. Watanable, and R.N. Bergman, Caloric restriction perse is a significant factor in improvements in glycemic control and insulin sensitivity during weight loss in obese NIDDM patients. Diabetes Care. 17, 30(1994)

29. 30.

S. Ylmaz, ve B. stnda, Trk J. Vet. Anim. Sci. Tbitak 26, 549(2002) I. Satman, T. Ylmaz, A. Sengl, S. Salman, F. Salman, S. Uygur, I. Bastar, et al. Population based study of Diabetes and risk characteristic in Turkey: results of the Turkish Diabetes. Epidemiyology study. (TURDEP) Diabetes

Care:25,1551(2002) 31. K.M. Narayan, J.P. Boyle, T.J. Thompson, S.W. Sorenson, D.F. Williamson, Lifestime risk for Diabetes Mellitus in United States, JAMA: 209,1884(2003) 32. A.R. Hand, R.E. Weiss: Effects of streptozotocin-induced diabetes on the rat parotid gland. Lab Invest; 51, 429(1984) 33. I. Moff, and R. Peterson, Endokrinology: diabetes. V.L. Gunn, C. Nechyba (editors). The Harriet Lane Handbook. Phieldelphia, Mosby 2002. 34. R.Y.M. Tun, M. Peakman, L. Alviggi, P. J. Haskins, C. Johnson, and D. Heaton, The impertance of persistent cellular and humoral immune changes in the prediabetic period: a prospective idential twin study. BMJ. 308,1063(1994). 35. M. Laakso, Insulin resistance and coronary heart disease. Curr Opin Lipidol; 7, 217(1996) 36. J.C. Pickup, and G. Williams, Textbook of diabetes. Second edition. Blackvell Science. Oxford. 1997

64

37.

J.M.J. Svec and F. Frchet, Modified Poly(glycidyl methacrylate-co-ethylene dimethacrylate) Continuous Rod Columns for Preparative Scale Ion-Exchange Chromatography of Proteins. J. Chromatogr. A, 702, 89(1995)

38. R. Blanco, A. Arai, N. Grinberg, D.M. Yarmush, B.L. Karger. Role of association on protein adsorption isotherms. -lactoglobulin a adsorbed on a weakly hydrophobic surface, Journal of chromatography. 482, 1(1989). 39. T.A. Mykhaylyk, S.D. Evans, C.M. Fernyhough, L.W. Hamley, J.R. Henderson, Ellipsometric study of adsorption on nanopatterned block copolymer substrates. J.Colloid Interf. Sci. 260, 234(2003). 40. W.A. Zisman. Influence Of Constitution On Adhesion Ind. Eng. Chem. 55, 19(1963). 41. F.M. Fowkes, Microscopic Aspects of Adhesion and Lubrication J. Adhes Sc. Technol. 1, 7(1987) 42. S.J. Wu, Colloid Surface Sci. 71, 605(1979) 43. C.J., van Oss, R.J., Good, M.K., Additive and nonadditive surface tension components and the interpretation of contact angles. Chaudury Langmiur 4, 884(1988). 44. M.Y. Arca, G. Bayramolu. B. Arca, E. Yaln K. Ito and Y. Yagci Design of a novel hydrogel membrane for various biomedical applications based on poly(hydroxyethylmethacrylate/vinylbenzyl-poly(etheyleneoxide)): properties and its drug release characteristics, Macromolecular Bioscience 5(10), 983(2005). 45. M. Ylmaz Polihidroksi Etilmetakrilat Kkenli Yapay Damarlarn Hazrlanmas Ve Biyo-Uyumluluk zelliklerinin Arttrlmas Ve Karakterizasyonu, Krkkale Fen Bilimleri Enstits, Doktora Tezi, 2006. 65

46. P.L, Ritger, NA. Peppas, A simple equation for description of solute release II. Fickian and anomalous release from swellable devices. J. Controlled Release.; 5, 37(1987) 47. R.W, Korsmeyer, R, Gurny, E, Doelker, P, Buri, N.A. Peppas Mechanisms of solute release from porous hydrophilic polymers. Int. J. Pharm.; 15, 25(1983) 48. T. Hguch, Mechanism of Sustained Action Medication: Theorethical Analysis Of Rate of Solid Drugs Dispersed in Solid Matrices, J. Pharm. Sci. 52, 1145(1963). 49. Y.W. Chien, in: novel Drug Delivery Systems, 2nd ed, Marcel Dekker, New York, NY, 1992. 50. A.M. Lowman, M. Morishita, M. Kajita, T. Nagai, N.A. Peppas. Oral delivery of insulin using pH-responsive complexation gels, J. Pharm. Sci. 88, 933 (1999) 51. S. Lakshmi, A. Jayakrishnan, Migration resistant, blood-compatible plasticized polyvinyl chloride for [Medical and related applications] Artif Organs; 22, 222(1998). 52. D.K. Han, K.D. Park, Y.H. Kim, Plasma protein adsorption to sulfonated poly(ethyl oxide) grafted polyurethane, J.Biomed Mater Res. 30, 2(1999). 53. L.C. Winterton, I.D. Andrade, J. Feijen, SW. Kim. Heparin interaction with protein with protein-adsorbed surfaces. J. Coll. Interface Sci., 111, 314(1986). 54. L. Yu, L. LI, Z. Wean, F. Yuee. Proposal for Intense Attosecond Radiation from an X-Ray Free-Electron Laser Radiat Phys Chem 69, 467(2004) 55. T. Coviello, F. Alhaique , C. Parisi, P. Matricardi, G. Bocchinfuso, M. Grassi. A new polysaccharidic gel matrix for drug delivery: preparation and mechanical properties. Journal of Controlled Release, 102, 643(2005). 66

56. A. Frank and S. Kumar Rath. Study of the initial stages of drug release from a degradable matrix of poly(d,l-lactide-co-glycolide).

Biomaterials,25(5),813(2004).

67