Sağlik Tanilamasi Ve Fi̇zi̇ksel Muayene

İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ
FLORENCE NIGHTINGALE HEMŞİRELİK FAKÜLTESİ
SAĞLIK TANILAMASI
VE FİZİKSEL MUAYENE
Editör
Prof. Dr. Nuray Enç
Editör Yardımcısı
Yard. Doç. Dr. Hilal Uysal
Yazarlar
Yard. Doç. Dr. Zeliha Tülek
Dr. Havva Öz Alkan
İç Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalı
NOBEL TIP KİTABEVLERİ

© 2015 Nobel Tıp Kitabevleri Tic. Ltd. Şti.
SAĞLIK TANILAMASI VE FİZİKSEL MUAYENE
Editör: Prof. Dr. Nuray Enç
Editör Yardımcısı: Yard. Doç. Dr. Hilal Uysal
ISBN: 978-605-335-
5846 ve 2936 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri yasası hükümleri gereğince herhangi bir bölümü, resmi veya
yazısı, yazarların ve yayınlayıcısının yazılı izni alınmadan tekrarlanamaz, basılamaz, kopyası çıkarılamaz,
fotokopisi alınamaz veya kopya anlamı taşıyabilecek hiçbir işlem yapılamaz.
Yayımcı : Nobel Tıp Kitabevleri Tic. Ltd. Şti.

Millet Cad. No:111 34104 Fatih-İstanbul
Yayımcı Sertifika No : 15710
Baskı / Cilt : No-bel Matbaacılık San. Tic. Ltd. Şti.
Kurtini Mevki, General Şükrü Kanatlı Cad.
Ömerli - Hadımköy - İstanbul
Matbaa Sertifika No : 12565
Sayfa Tasarımı - Düzenleme : Nobel Tıp Kitabevleri, Hakkı Çakır
Kapak Tasarım : Özkan Kaya
Baskı Tarihi : Şubat 2015 - İstanbul
Önsöz
Sağlığın değerlendirilmesi hemşirelik sürecinin ilk ve en önemli basamağıdır.

Değerlendirme eksiksiz bir biçimde yapıldığında, bu alanda elde edilen bilgiler
hemşireler tarafından süreci uygulama aşamasında kullanılarak hasta bakım
sonuçları üzerine en iyi şekilde yansıyacaktır. Eksiksiz değerlendirme, hastanın
semptomlarının tanılanmasını sağlar ve semptomların nasıl geliştiği konusunda
veya herhangi bir fiziksel bulguyu belirlemede hemşireye yardımcı olur. Değer-
lendirmede hem subjektif hem de objektif veriler kullanılır. Subjektif değerlen-
dirme hasta tarafından rapor edilenlerdir. Objektif değerlendirme gözlenebilir ya
da ölçülebilir olan verileri içerir.
Bu kitapta subjektif değerlendirme, vücut sistemlerine göre Gordon’un “Fonk-
siyonel Sağlık Örüntüleri” doğrultusunda önemli sağlık bilgisi ve sağlık hikaye-
sinin alınmasıyla, objektif değerlendirme ise fiziksel muayene ile yapılmaktadır.
Ayrıca sistemlere ilişkin anormal fiziksel muayene bulguları da yer almaktadır.
Bu kitabın amacı: hemşirelik öğrencilerinin sağlık hikayesi verilerini toplayıp,
fiziksel muayene yaparak ve toplanan bu verileri analiz ederek değerlendirme
yapması için bilişsel ve psikomotor becerilerini geliştirmesidir.
Sağlığın değerlendirilmesi hemşirelik bakım ve uygulamalarında kalite için
temel oluşturan bir hemşirelik uygulamasıdır. Bu sadece hemşirelik öğrencileri
için değil, aynı zamanda çalışan hemşireler için de klinik uygulamalarında gerekli
bilgileri güncellemeleri için önemli bir kitaptır.
Faydalı olması dileğiyle sevgi ve saygılarımı sunarım.

Editör
İstanbul Üniversitesi
Florence Nightingale Hemşirelik Fakültesi
İç Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalı Başkanı
III
İçindekiler
BÖLÜM 1
KARDİYOVASKÜLER SİSTEMİN TANILAMASI
VE FİZİKSEL MUAYENE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
Prof. Dr. Nuray Enç, Yard. Doç. Dr. Hilal Uysal

1.1. KARDİYOVASKÜLER SİSTEMİN GORDON’UN FONKSİYONEL
SAĞLIK ÖRÜNTÜLERİNE GÖRE TANILAMASI. . . . . . . . . . . . 1
1.1.1. Önemli Sağlık Bilgisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
1.1.2. Sağlık Hikayesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2
1.2. KARDİYOVASKÜLER SİSTEMİN FİZİKSEL MUAYENESİ . . . . . . . 7
1.2.1. İnspeksiyon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
1.2.1.1. Boyun Ven Dolgunluğunun Değerlendirilmesi ve
İnternal Jugular Venöz Basınç Ölçümü. . . . . . . . . . . . . . 7
1.2.1.2. Beden Kitle İndeksinin Değerlendirilmesi . . . . . . . . . . . . 9
1.2.1.3. Bel/Kalça Oranının Değerlendirilmesi . . . . . . . . . . . . . 10
1.2.2. Palpasyon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
1.2.2.1. Nabız Değerlendirmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
1.2.2.1.1. Karotis nabız değerlendirmesi . . . . . . . . . . . . . . . . 12
1.2.2.1.2. Brakiyal nabız değerlendirmesi . . . . . . . . . . . . . . . 12
1.2.2.1.3. Radiyal nabız değerlendirmesi. . . . . . . . . . . . . . . . 13
1.2.2.1.4. Femoral nabız değerlendirmesi . . . . . . . . . . . . . . . 13
1.2.2.1.5. Popliteal nabız değerlendirmesi . . . . . . . . . . . . . . . 13
1.2.2.1.6. Dorsalis pedis nabız değerlendirmesi . . . . . . . . . . . . 14
1.2.2.1.7. Posteriyor tibial nabız değerlendirmesi . . . . . . . . . . . 14
1.2.2.1.8. Defisid nabız değerlendirmesi . . . . . . . . . . . . . . . . 15
1.2.2.2. Kapiller Geri Dolum Zamanının Değerlendirilmesi . . . . . . 16
1.2.3. Oskültasyon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
1.2.3.1. Kan Basıncı Ölçümü. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
1.2.3.2. Kalp Seslerinin Oskültasyon İle Değerlendirilmesi . . . . . . . 21
V
VI İçindekiler
1.3. KARDİYOVASKÜLER SİSTEMİN ANORMAL FİZİKSEL

MUAYENE BULGULARI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
1.4. KAYNAKLAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
BÖLÜM 2
SOLUNUM SİSTEMİNİN TANILAMASI VE
FİZİKSEL MUAYENE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .29

2.1. SOLUNUM SİSTEMİNİN GORDON’UN FONKSİYONEL
SAĞLIK ÖRÜNTÜLERİNE GÖRE TANILAMASI . . . . . . . . . . 29
2.1.1. Önemli Sağlık Bilgisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
2.1.2. Sağlık Hikayesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
2.2. SOLUNUM SİSTEMİNİN FİZİKSEL MUAYENESİ . . . . . . . . . . 38
2.2.1. İnspeksiyon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
2.2.2. Oskültasyon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
2.3. SOLUNUM SİSTEMİNİN ANORMAL FİZİKSEL MUAYENE
BULGULARI. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
2.4. DERİN SOLUNUM ÖKSÜRME EGZERSİZLERİ . . . . . . . . . . 47
2.4.1. Diyafragmatik Solunum Egzersizi . . . . . . . . . . . . . . . . 47
2.4.2. Büzük Dudak Solunumu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
2.4.3. Segmental Solunum Egzersizi . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49
2.4.3.1. Lateral kostal genişleme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49
2.4.3.2. Posteriyor bazal genişleme . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
2.4.4. Öksürme Egzersizi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51
2.5. KAYNAKLAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
BÖLÜM 3
HEMATOLOJİK SİSTEMİN TANILAMASI
VE FİZİKSEL MUAYENE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .53
Prof. Dr. Nuray Enç, Yard. Doç. Dr. Hilal Uysal, Dr. Havva Öz Alkan
3.1. HEMATOLOJİK SİSTEMİN GORDON’UN FONKSİYONEL
3.1.2. Sağlık Hikayesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
İçindekiler VII
3.2. HEMATOLOJİK SİSTEMİN FİZİKSEL MUAYENESİ . . . . . . . . . 60

3.2.1. Derinin Değerlendirilmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60
3.2.2. Baş ve Boyun Değerlendirmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . 60
3.2.3. Solunum Değerlendirmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
3.2.4. Kardiyovasküler Değerlendirme . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
3.2.5. Renal ve Üriner Değerlendirme . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
3.2.6. Kas-İskelet Değerlendirmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
3.2.7. Karın Değerlendirmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
3.2.8. Santral Sinir Sistemi Değerlendirmesi . . . . . . . . . . . . . . 63
3.3. HEMATOLOJİK SİSTEMİN ANORMAL FİZİKSEL MUAYENE
BULGULARI. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64
3.4. KAYNAKLAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
BÖLÜM 4
GASTROİNTESTİNAL SİSTEMİN TANILAMASI
VE FİZİKSEL MUAYENE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .71

4.1. GASTROİNTESTİNAL SİSTEMİN GORDON’UN FONKSİYONEL
4.1.2. Sağlık Hikayesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72
4.2. GASTROİNTESTİNAL SİSTEMİN FİZİKSEL MUAYENESİ . . . . . . 78
4.2.1. Ağız ve Farenks . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
4.2.1.1. İnspeksiyon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
4.2.1.2. Palpasyon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79
4.2.2. Gözlerin Muayenesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79
4.2.3. Ellerin Muayenesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79
4.2.4. Karın Bölgesi Muayenesi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80
4.2.4.1. İnspeksiyon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81
4.2.4.2. Oskültasyon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82
4.2.4.3. Karında Asit Değerlendirmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . 83
4.2.4. Rektum ve Anüs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84
4.4. GASTROİNTESTİNAL SİSTEMİN ANORMAL FİZİKSEL MUAYENE
BULGULARI. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85
4.5. KAYNAKLAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90
VIII İçindekiler
BÖLÜM 5
ÜRİNER SİSTEMİN TANILAMASI VE FİZİKSEL MUAYENE . . .91
5.1. ÜRİNER SİSTEMİN GORDON’UN FONKSİYONEL
5.1.2. Sağlık Hikayesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92
5.2. ÜRİNER SİSTEMİN FİZİKSEL MUAYENESİ . . . . . . . . . . . . . 97
5.2.1. Genel Görünümün Değerlendirilmesi . . . . . . . . . . . . . . 97
5.2.1.1. Deri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97
5.2.1.1.1. Deri turgorunun değerlendirilmesi. . . . . . . . . . . . . . 97
5.2.1.2. Tırnaklar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98
5.2.1.3. Ağız . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98
5.2.1.4. Yüz ve Ekstremiteler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98
5.2.1.4.1. Ödem değerlendirmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98
5.2.1.5. Abdomen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99
5.2.1.6. Kilo Takibi ve Sıvı Dengesi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99
5.2.1.6.1. Aldığı-çıkardığı izlemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99
5.2.1.7. Genel Sağlık Durumu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
5.2.2. Böbrekler, Üreterler ve Mesanenin Fiziksel Muayenesi . . . . . 101
5.2.2.1. İnspeksiyon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
5.2.2.2. Oskültasyon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
5.3. ÜRİNER SİSTEMİN ANORMAL FİZİKSEL MUAYENE BULGULARI. . 102
5.4. KAYNAKLAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103
BÖLÜM 6
ENDOKRİN SİSTEMİN TANILAMASI VE
FİZiKSEL MUAYENE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
Prof. Dr. Nuray Enç, Dr. Havva Öz Alkan

6.1. ENDOKRİN SİSTEMİN GORDON’UN FONKSİYONEL
6.1.2. Sağlık Hikayesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106
6.2. ENDOKRİN SİSTEMİN FİZİKSEL MUAYENESİ . . . . . . . . . . . 111
6.2.1. Yaşam Bulguları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111
6.2.2. Deri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111
İçindekiler IX
6.2.3. Baş . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112

6.2.4. Boyun . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112
6.2.5. Göğüs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112
6.2.6. Karın . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113
6.2.7. Genital Bölge . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113
6.2.8. Ekstremiteler. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113
Diyabetik ayak muayenesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113
6.2.9. Boy Uzunluğu ve Vücut Ağırlığı . . . . . . . . . . . . . . . . . 115
6.2.10. Mental-Duygusal Durum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115
6.3. ENDOKRİN SİSTEMİN ANORMAL FİZİKSEL MUAYENE
BULGULARI. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116
6.4. KAYNAKLAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119
BÖLÜM 7
NÖROLOJİK SİSTEM TANILAMASI VE
FİZİKSEL MUAYENE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121

7.1. NÖROLOJİK SİSTEMİN GORDON’UN FONKSİYONEL
7.1.2. Sağlık Hikayesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122
7.2. NÖROLOJİK SİSTEMİN FİZİKSEL MUAYENESİ . . . . . . . . . . 129
7.2.1. Hastanın Muayeneye Hazırlanması: Hastanın ve
Ortamın Hazırlığı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129
7.2.2. Mental Durum Değerlendirmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . 129
7.2.2.1. Genel görünüm ve davranışların değerlendirilmesi . . . . . . 129
7.2.2.2. Bilinç/ uyanıklık düzeyinin değerlendirilmesi . . . . . . . . . 130
7.2.2.3. Oryantasyon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132
7.2.2.4. Entellektüel kapasite . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132
7.2.2.5. Bilişsel İşlevler. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133
7.2.2.6. Düşünce içeriği . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134
7.2.2.7. Duygudurum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134
7.2.2.8. Mini mental durum değerlendirmesi. . . . . . . . . . . . . . 136
7.2.3. Duyu Değerlendirmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137
7.2.4. Motor Değerlendirme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139
7.2.5. Kranial Sinir Değerlendirmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142
X İçindekiler
7.2.6. Reflekslerin Değerlendirmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148

7.2.6.1. Derin tendon reflekslerin değerlendirilmesi . . . . . . . . . . 148
7.2.6.2. Yüzeyel reflekslerin değerlendirilmesi . . . . . . . . . . . . . 149
7.2.6.3. Viseral reflekslerin değerlendirilmesi. . . . . . . . . . . . . . 149
7.2.6.4. Meningeal iritasyonun değerlendirilmesi . . . . . . . . . . . 150
7.3. NÖROLOJİK SİSTEMİN ANORMAL FİZİKSEL MUAYENE
BULGULARI. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151
7.4. KAYNAKLAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152
BÖLÜM 8
KAS-İSKELET SİSTEMİNİN TANILAMASI VE
FİZİKSEL MUAYENE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153

8.1. KAS-İSKELET SİSTEMİNİN GORDON’UN FONKSİYONEL
8.1.2. Sağlık Hikayesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154
8.2. KAS-İSKELET SİSTEMİNİN FİZİKSEL MUAYENESİ . . . . . . . . . 160
8.2.1. İskelet, Ekstremite ve Kasların İnspeksiyonu . . . . . . . . . . . 160
8.2.2. Majör Eklem ve Komşu Kasların İnspeksiyonu . . . . . . . . . . 163
8.2.3. Palpasyon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166
8.2.4. Eklem Açıklığının Değerlendirilmesi . . . . . . . . . . . . . . . 168
8.2.5. Kas Gerginliği Testi ve Uygulaması . . . . . . . . . . . . . . . 171
8.3. KAS-İSKELET SİSTEMİNİN ANORMAL FİZİKSEL MUAYENE
BULGULARI. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179
8.4. KAYNAKLAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184
DİZİN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185
Bölüm 1
KARDİYOVASKÜLER SİSTEMİN TANILAMASI
1.1. KARDİYOVASKÜLER SİSTEMİN GORDON’UN FONKSİYONEL

SAĞLIK ÖRÜNTÜLERİNE GÖRE TANILAMASI
Kardiyovasküler sistemin tanılanmasında yorgunluk, sıvı tutulumu, düzensiz kalp

atımları, dispne, ağrı, bacaklarda hassasiyet, senkop, nörolojik fonksiyonlarda bozul-
ma gibi subjektif veriler değerlendirilmelidir.
1.1.1. Önemli Sağlık Bilgisi

• Geçmiş sağlık hikayesi: Birçok hastalık direkt ve indirekt olarak kardiyovasküler
sistemi etkiler. Hasta göğüs ağrısı, nefes darlığı, alkol ve/veya sigara kullanımı,
anemi, romatizmal ateş, streptokokal boğaz infeksiyonu, konjenital kalp hastalığı,
inme, senkop, hipertansiyon, tromboflebit, intermittant kladikasyon, varisler ve
ödem hikayesi hakkında değerlendirilmelidir.
• İlaçlar hakkında bilgi: Hastanın geçmiş ve şimdiki kullandığı reçeteli, reçetesiz ve
bitkisel ilaçların değerlendirilmesi yapılmalıdır.
• Cerrahi ve diğer tedaviler: Hastaya kardiyovasküler sistem hastalığı ile ilişkili ola-
rak özel tedavileri, geçmiş operasyonları ya da hastaneye yatış durumları sorulma-
lıdır. Önceki bilgilerini öğrenmek için geçmişte çektirdiği Elektrokardiyografi (EKG)
veya göğüs filmi olup olmadığı sorulmalıdır.
2 SAĞLIK TANILAMASI VE FİZİKSEL MUAYENE
1.1.2. Sağlık Hikayesi

Gordon’un Fonksiyonel Sağlık Örüntüleri Modeli’ne göre hastanın fonksiyonel
sağlık durumunun değerlendirilmesi yapılmalıdır. Değerlendirmede sağlık hikaye-
sinin öğrenilmesinin amacı, kardiyovasküler sistem sorunları olan hastanın şimdiki
sağlık sorunlarıyla ilişkili durumlarını tespit etmektir.
1.1.2.1. Sağlığı algılama-Sağlığın yönetimi

- Hastadan kardiyovasküler risk faktörleri hakkında bilgi elde edilmelidir. Önemli
kardiyovasküler risk faktörleri; birinci derece bir yakında erken yaşta koroner arter
hastalığı tanısı olması, serum kolesterol yüksekliği, Yüksek Dansiteli Lipoprotein
Kolesterol (HDL-K) düşüklüğü, Hipertansiyon, tütün/sigara içmek, sigara dumanı-
na maruz kalmak, alkol kullanmak, egzersiz yapmamak, diyabet varlığı, obesitedir.
- Hastanın alerjileri ya da alerjik reaksiyon yaşayıp yaşamadığı sorgulanmalıdır. Ayrı-
ca obesite, solunum, böbrek ve karaciğer hastalıkları gibi kardiyovasküler sistemi
etkileyebilen durumlar hakkında kalple ilgili olmayan aile hastalık hikayesi değer-
lendirilmelidir.
Sağlığı algılama-sağlığın yönetimi örüntüsüne göre hastayı değerlendirirken sorulacak

sorular:
- Kalp ve damar hastalığı risk faktörlerinizi azaltmak için önlem alıyor musunuz?
Eğer evet ise, nasıl önlemler alıyorsunuz?
- Göğüs ağrısı ya da nefes darlığı gibi şikayetlerde artma yaşıyor musunuz?
- Kalp ve damar hastalığınız öz-bakımınızda kısıtlama yaratıyor mu?
- Sigara kullanıyor musunuz? Eğer evet ise, günde kaç paket ve kaç yıldır içiyorsu-
nuz?
- Sigarayı bırakmayı düşünüyor musunuz? Eğer evet ise, hangi yöntemi kullanmayı
düşünüyorsunuz?
- Hangi sıklıkla ve ne kadar alkol içersiniz?
1.1.2.2. Beslenme-Metabolik durum

- Aşırı kilolu olmak olası kardiyovasküler hastalığın gelişmesini kolaylaştırabilir. Bu
nedenle hastanın kilosu değerlendirilmelidir.
- Günlük beslenme şekli hastanın yaşam şekline uygun olarak belirlenmelidir.
- Hastanın diyetindeki tuz miktarı, doymuş yağ oranı ve trigliseridler belirlenmeli-
dir.
- Ayrıca geleneksel gıda alışkanlıkları, kilo yönetimi araştırılmalıdır.
- Yatak başının yüksekliği hastanın sistolik kan basıncına (SKB) göre değişiklik gös-
terebilir:
• Normal SKB olanlarda yatak açısı 30-45 derece ayarlanır.
• Yüksek SKB olanlarda açı 45 dereceden fazla ayarlanır.
• Ciddi venöz konjesyonu olanlarda tam görüntü sağlayabilmek için 60 derece
veya daha dik pozisyonda oturtulur.
• Düşük SKB olanlarda ise yatak açısı 0 ile 30 dereceye ayarlanır.
- Boyunda internal jugular ven boyunca nabız atışının en iyi görülebildiği en yüksek seviye ve
- Hastanın göğüs bölgesi mahremiyete özen gösterilerek açılır.
dolgunluk belirlenir.
- Hastanın Yüzeyin
başı teğet aydınlatılması
sola doğru yardımcı olacaktır
çevrilir ve sternomastoid (Şekilgevşek
kasının 1-1). olmasına
- Boyunda internal jugular ven boyunca nabız atışının en iyi görülebildiği en yüksek seviye ve
- İki cetveldikkat edilir. ölçüme başlanır. Öncelikle bir cetveli sağ atrium “0” noktası olarak kabul
kullanarak
dolgunluk belirlenir. Yüzeyin teğet aydınlatılması yardımcı olacaktır (Şekil 1-1).
- Boyunda internal jugular
edilerek sağ 2.interkostal aralık ven boyuncadik
hizasında nabız atışının
olarak göğüsen iyi görülebildiği
üzerine en yüksek
yerleştirilir. Diğer cetvel
- İki cetvel kullanarak ölçüme başlanır. Öncelikle bir cetveli sağ
seviye ve dolgunluk belirlenir. Yüzeyin teğet aydınlatılması yardımcı olacaktıratrium “0” noktası olarak
(Şe- kabul
vücuda paralel
edilerek olarak yerleştirilir (Şekil 1-1).
sağ 2.interkostal aralık hizasında dik olarak göğüs üzerine yerleştirilir. Diğer cetvel
kil 1-1).
- Paralel olarak
- İki paralel
vücuda cetvel yerleştirilen
kullanarak
olarak cetvelin
ölçüme
yerleştirilir bir ucu
1-1).internal
başlanır.
(Şekil Önceliklejugular venöz dolgunluğun
bir cetveli sağ atrium “0”ennoktası
üst noktasına
- gelecek olarak
Paralelşekilde kabul
olarak dik edilerek
olan sağkesiştirilir.
cetvelle
yerleştirilen cetvelin2. interkostal aralıkjugular
bir ucu internal hizasında
venözdikdolgunluğun
olarak göğüsen üzerine
üst noktasına
- yerleştirilir.
İki gelecek
cetvelin şekilde
göğüs dik Diğer
üzerindecetvel vücuda
kesiştiği
olan cetvelle
paralel olarak yerleştirilir (Şekil 1-1).
noktadaki değeri santimetre (cm) cinsinden belirlenir. Ölçülen
kesiştirilir.
- Paralel olarak yerleştirilen cetvelin bir ucu internal jugular venöz dolgunluğun en
- değer internalgöğüs
İki cetvelin jugular venöz basıncı
üzerinde kesiştiği gösterir.
noktadakiNormal
değeri sağlıklı
santimetreyetişkinlerde jugular
(cm) cinsinden venöz Ölçülen
belirlenir. basınç 4
üst noktasına gelecek şekilde dik olan cetvelle kesiştirilir.
cmdeğer
ve/veya altında
- İkiinternal
cetvelin olmalıdır.
jugular
göğüsvenöz basıncı
üzerinde gösterir.noktadaki
kesiştiği Normal sağlıklı
değeriyetişkinlerde
santimetrejugular venöz basınç 4
(cm) cinsinden
- cm ve/veya
Değerlendirme altında
belirlenir. olmalıdır.
sonuçları
Ölçülen hasta
değer dosyasına
internal kayıt
jugularedilir ve sonucu
venöz basıncıdeğerlendirilir.
gösterir. Normal sağlıklı
- - İşlem yetişkinlerde
Değerlendirme
sonrası hastanın jugular
sonuçları
rahat venöz
hasta basınç
dosyasına
etmesi sağlanır,4 cm
kayıt ve/veya
edilir
eller altında
ve sonucu
tekrar olmalıdır.
yıkanır.değerlendirilir.
- Eğer -
İşlem Değerlendirme
sonrası hastanın sonuçları
rahat varsa hasta
etmesihekime dosyasına
sağlanır, kayıt edilir
eller tekrar yıkanır.ve sonucu değerlendirilir.
- sonuçlarda anormallikler bildirilir.
- İşlem sonrası hastanın rahat etmesi sağlanır, eller tekrar yıkanır.
- Eğer sonuçlarda anormallikler varsa hekime bildirilir.
- Eğer sonuçlarda anormallikler varsa hekime bildirilir.
Venöz
basınç
Sternum
açısı
Eksternal
Jugular
ven İnternal
Jugular
30°
ven
ŞEKİL 1-1. Boyun Ven Dolgunluğu ve İnternal Jugular Venöz Basınç Ölçümü
ŞEKİL1-1. Boyun
ŞEKİL1-1. Ven
Boyun VenDolgunluğu
Dolgunluğuve
veİnternal
İnternal Jugular
Jugular Venöz BasınçÖlçümü
Venöz Basınç Ölçümü

1.6.1.2. Beden
1.6.1.2. Kitle
Beden İndeksinin
Kitle İndeksininDeğerlendirilmesi
Değerlendirilmesi
Vücut ağırlığının
Vücut ağırlığınınveveboy
boyuzunluğunun
uzunluğununölçülmesi,
ölçülmesi, beslenme durumunun değerlendirilmesinde
beslenme durumunun değerlendirilmesinde
ritim varlığında, hasta sadece radiyalden değil apikalden de değerlendirilerek defisid

nabız ölçümü yapılmalıdır (bknz bölüm 1; defisid nabız değerlendirmesi).
1.2.2.1.1. Karotis nabız değerlendirmesi

- İşlemedeğil
sadece radiyalden başlamadan
apikalden önce hastayı nazokomiyal
de değerlendirilerek infeksiyonlardan
defisid nabız ölçümü korumak için eller yı-
kanır.
ölüm 1; defisid nabız değerlendirmesi).
- Hasta uygulama hakkında bilgilendirilir.
- Hasta sırt üstü pozisyonda
Derecelendirme Ölçeği
yatarken
TABLO 1-4. Nabız iki parmağımızı (işaret ve orta parmak) kulla-
Değerlendirme Bölgeleri
narak, boynun karşılıklı her iki tarafında bulunan sternomastoid kasın medialinde
mez yer alan karotis arterler
Karotisbulunup
nabız palpe edilir (Şekil 1-3).
edilebilir - Önce sol sonra sağBrakiyal
karotis arter, nabız derecelendirme ölçeği kullanılarak (Tablo
nabız
bilir 1-4) dolgunluk açısından en
Radiyal nabızaz 10’ar saniye değerlendirilir.
e edilebilir - Karotis arter üzerine gevşek
Femoral nabızbir şekilde nazikçe basınç uygulanarak nabzın hisse-
dilmesi beklenir. Popliteal nabız
- Fazla basınç yapmaktan kaçınılır. Fazla basınç vagal stimülasyon yaparak kalp hızı-
Posteriyor tibiyal nabız
nı azaltır.
Dorsalis Pedis nabız
- Daha sonra sonuç dosyaya kayıt edilir ve değerlendirilir.
1.2.2.1.2. Brakiyal nabız değerlendirmesi

adan önce hastayı nazokomiyal infeksiyonlardan korumak için eller yıkanır.
- bilgilendirilir.
a hakkında Hastanın kolu uzatılır ve bileğin iç kısmı yukarı gelecek şekilde pozisyon verilir.
- yatarken
ü pozisyonda Hastanıniki kolu yatarken
parmağımızı ya ve
(işaret daorta
koltukta otururken
parmak) kullanarak,alttan
boynundesteklenir.
tarafında -bulunan
İşaret ve orta parmak
sternomastoid arteriyal yer
kasın medialinde atımı
alanhissedecek bulunupante-cubital bölgenin (dir-
şekilde
karotis arterler
kil 1-3). sek çukurunun) iç kısmına yerleştirilir (Şekil 1-4).
- arter,
a sağ karotis Nabzınabız
hissetmek için damar
derecelendirme üzerine güçlü
ölçeği kullanılarak (Tablo baskı uygulanmaz, gevşek bir şekilde
1-3) dolgunluk
z 10’ar saniyenazikçe basınç uygulanarak nabız hissedilmeye çalışılır.
değerlendirilir.
- bir
zerine gevşek Önce solnazikçe
şekilde sonra basınç
sağ brakiyal arter,
uygulanarak nabız
nabzın beklenir. ölçeği kullanılarak (Tablo
derecelendirme
hissedilmesi
- Nabzı hissetmek için damar üzerine güçlü baskı uygulanmaz, gevşek bir şekilde nazikçe basınç
1-4) dolgunluk
apmaktan kaçınılır. açısından
Fazla basınç vagal en
stimülasyon az 10’ar
yaparak saniye
kalp değerlendirilir.
hızını azaltır.
uygulanarak nabız hissedilmeye çalışılır.
nuç dosyaya- kayıt
Daha sonra
edilir sonuç
- dosyaya
ve değerlendirilir. kayıtsağedilir
Önce sol sonra vearter,
brakiyal değerlendirilir.
nabız derecelendirme ölçeği kullanılarak (Tablo 1-3) dolgunluk
açısından en az 10’ar saniye değerlendirilir.
ŞEKİL 1-3. Karotis Nabız Değerlendirmesi ŞEKİLŞEKİL 1-4. Brakiyal

1-4. Brakiyal Nabız Değerlendirmesi
Nabız Değerlendirmesi
ŞEKİL 1-3. Karotis Nabız Değerlendirmesi
1.6.2.1.2. Radiyal nabız değerlendirmesi

al nabız değerlendirmesi
- Hastanın kolu uzatılır ve bileğin iç kısmı yukarı gelecek şekilde pozisyon verilir.
uzatılır ve bileğin iç kısmı yukarı gelecek şekilde pozisyon verilir.
uç dosyaya kayıt edilir ve değerlendirilir.
BÖLÜM 1 • Kardiyovasküler Sistemin Tanılaması ve Fiziksel Muayene 13
1.2.2.1.3. Radiyal nabız değerlendirmesi

- Hastanın kolu uzatılır ve bileğin iç kısmı yukarı gelecek şekilde pozisyon verilir.
- Hastanın kolu yatarken ya da koltukta otururken alttan desteklenir.
- El başparmağı boyunca bileğe doğru ilerlenir, işaret ve orta parmak arteriyal atımı
hissedecek şekilde yerleştirilir (Şekil 1-5).
- Nabzı hissetmek için damar üzerine güçlü baskı uygulanmaz, gevşek bir şekilde
ŞEKİL 1-4. Brakiyal Nabız Değerlendirmesi
nazikçe basınç uygulanarak nabız hissedilmeye çalışılır.
- Önce sol sonra sağ radiyal arter, nabız derecelendirme ölçeği kullanılarak (Tablo
nabız değerlendirmesi
1-4) dolgunluk açısından en az 10’ar saniye değerlendirilir.
zatılır ve bileğin iç kısmı
- Daha yukarı
sonra gelecekdosyaya
sonuçlar şekilde pozisyon verilir.
kayıt edilir ve değerlendirilir.
atarken ya da koltukta otururken alttan desteklenir.
1.2.2.1.4.
oyunca bileğe Femoral
doğru ilerlenir, işaret nabız
ve orta değerlendirmesi
parmak arteriyal atımı hissedecek
lir (Şekil 1-5).-
Hasta sırt üstü pozisyonda yatırılır.
- Mahremiyetine
k için damar üzerine özen göstererek
güçlü baskı uygulanmaz, gevşek hastanın önce
bir şekilde sol sonra
nazikçe basınç sağ inguinal (kasık) böl-
gesi açılarak
bız hissedilmeye çalışılır. femoral arterler nabız derecelendirme ölçeği
- Mahremiyetine özen göstererek hastanın önce sol sonra sağ(Tablo
kullanılarak inguinal1-4)
(kasık) bölgesi
dolgunluk açısından en az 10’ar
femoral saniye
arterler palpe
nabız edilir (Şekil
derecelendirme
sağ radiyal arter, nabız derecelendirme ölçeği kullanılarak (Tablo 1-3) dolgunluk 1-6).
ölçeği kullanılarak (Tablo 1-3) dolgunluk açısın
10’ar saniye palpe edilir (Şekil 1-6).
10’ar saniye değerlendirilir.
- İşlem sonrası hastanın-kıyafetleri
Daha sonra düzeltilir ve rahat
sonuç dosyaya etmesi
kayıt edilir sağlanır.
ve değerlendirilir.
uçlar dosyaya kayıt edilir ve değerlendirilir.
- İşlem sonrası hastanın kıyafetleri düzeltilir ve rahat etmesi sağlanır.
ŞEKİL 1-5. Radiyal Nabız Değerlendirmesi ŞEKİL 1-6. Femoral Nabız Değerlendirmesi
ŞEKİL 1-5. Radiyal Nabız Değerlendirmesi ŞEKİL 1-6. Femoral Nabız Değerlendirmesi
1.6.2.1.4. Popliteal nabız değerlendirmesi

l nabız değerlendirmesi
1.2.2.1.5. Popliteal nabız değerlendirmesi
- Hasta sırt üstü pozisyonda, ayakları gevşemiş rahat olacak şekilde uzatılır.
ozisyonda yatırılır. - Üç parmak kullanılarak hastanın diz arkasındaki popliteal arter palpe edilir ve nabzı h
en az 10 saniye beklenir (Şekil 1-7).
- Üç parmak kullanılarak hastanın diz arkasındaki popliteal arter palpe edilir ve nab-
- Önce sol sonra sağ popliteal arter nabız derecelendirme ölçeği kullanılarak (Tablo 1-
zı hissetmek için en az 10 saniye beklenir (Şekil 1-7).
açısından en az 10’ar saniye değerlendirilir.
- Önce sol sonra sağ popliteal arter nabız derecelendirme ölçeği kullanılarak (Tablo
1-4) dolgunluk açısından en az 10’ar saniye değerlendirilir. 21
1.2.2.1.6. Dorsalis pedis nabız değerlendirmesi

- Hasta sırt üstü pozisyonda, ayakları gevşemiş rahat olacak şekilde yatırılır.
- İki ya da üç parmak kullanılarak hastanın başparmağı ve ikinci parmağı arasındaki
bölgeden ayağın sırt bölgesine doğru ilerlenir (Şekil 1-8).
- Parmaklar nazikçe çok güçlü bastırmadan yerleştirilir, nabzı hissetmek için en az
östererek hastanın önce sol sonra sağ inguinal (kasık) bölgesi açılarak
derecelendirme 10ölçeği saniye beklenir.
kullanılarak (Tablo 1-3) dolgunluk açısından en az
- Önce sol sonra sağ dorsalis pedis arteri sırasıyla nabız derecelendirme ölçeği kul-
lir (Şekil 1-6).
syaya kayıt edilirlanılarak (Tablo 1-4) dolgunluk açısından en az 10’ar saniye değerlendirilir. Palpe
ve değerlendirilir.
edilen nabızların
n kıyafetleri düzeltilir ve rahat etmesi azalması veya alınamaması dolaşım sorununu gösterir.
sağlanır.
1.2.2.1.7. Posteriyor tibial nabız değerlendirmesi

- Hastanın aşil tendonu ve tibiası arasındaki, ayağın iç tarafındaki boşluğa iki ya da üç
parmak yerleştirilir. Bu bölgede palpasyonu biraz daha güçlü bastırarak yapmak ge-
rekebilir (Şekil 1-9).
- Önce sol sonra sağ posteriyor tibiyal arter nabız derecelendirme ölçeği kullanıla-
(Tablo
rak Nabız
ŞEKİL 1-6. Femoral 1-4) dolgunluk açısından en az 10’ar saniye değerlendirilir. Daha önce
Değerlendirmesi
rahatlıkla palpe edilen nabızların azalması veya alınamaması dolaşım bozukluğu-
ız değerlendirmesi
nu gösterir.
onda, ayakları gevşemiş rahat olacak şekilde uzatılır.
- Daha
k hastanın diz- arkasındaki
sonra
İki ya da sonuç
üç parmak
popliteal
dosyaya
kullanılarak
arter palpe edilir
kayıt
hastanın
ve nabzı
edilir ve
başparmağı
hissetmek içinve değerlendirilir.
ikinci parmağı arasındaki bölgeden
-
nir (Şekil 1-7). İşlem
ayağın sonrası
sırt hastanın
bölgesine doğru kıyafetleri
ilerlenir (Şekil 1-8).düzeltilir ve rahat etmesi sağlanır.
- - İşlem sonrası
Parmaklar nazikçeeller
çok yıkanır.
güçlü bastırmadan yerleştirilir,
opliteal arter nabız derecelendirme ölçeği kullanılarak (Tablo 1-3) dolgunluk nabzı hissetmek için en az 10 saniye
- Eğer sonuçta anormalik varsa hekime bildirilir.
beklenir.
saniye değerlendirilir.
- ve
syaya kayıt edilir Önce sol sonra sağ dorsalis pedis arteri sırasıyla nabız derecelendirme ölçeği kullanılarak (Tablo
değerlendirilir.
1-3) dolgunluk açısından en az 10’ar saniye değerlendirilir. Palpe edilen nabızların azalması veya
alınamaması dolaşım sorununu gösterir.
ŞEKİL 1-7. Popliteal Nabız

ŞEKİL 1-7. Popliteal Nabız Değerlendirmesi
ŞEKİL 1-8. Dorsalis Pedis Nabız ŞEKİL 1-9. Posteriyor Tibial
ŞEKİL 1-9. Posteriyor Tibial Nabız Değerlendirmesi
ŞEKİL 1-8. Dorsalis Pedis Nabız Değerlendirmesi
Değerlendirmesi Değerlendirmesi Nabız Değerlendirmesi
s nabız değerlendirmesi
onda, ayakları1.6.2.1.6.
gevşemiş rahat olacak şekilde 1.6.2.1.7. Defisid nabız değerlendirmesi
yatırılır.
Posteriyor tibial nabız değerlendirmesi
- Apikal
Hasta sırt üstü pozisyonda, ayakları gevşemiş veolacak
rahat periferal nabızlar arasındaki fark olarak tanımlanır. Defisid nabız olma
22 şekilde
uzatılır. varlığını gösterebilir.
- - İşleme
Hastanın aşil tendonu ve tibiası arasındaki, başlamadan
ayağın önce hastayı nazokomiyal infeksiyonlardan korumak için eller y
iç tarafındaki
BÖLÜM 1 • Kardiyovasküler Sistemin Tanılaması ve Fiziksel Muayene 21
1.2.3.2. Kalp Seslerinin Oskültasyon İle Değerlendirilmesi

Kardiyak dalga hareketleri, normal kalp sesleri ile sonuçlanan kan akımında türbü-
lansa neden olur. Bu sesler göğüs duvarına steteskop yerleştirilerek duyulabilir.
- İşleme başlamadan önce eller yıkanır.
- Hastanın yanına gitmeden önce steteskobun çalışıp çalışmadığı kontrol edilir.
- Muayeneye başlamadan önce odanın sessiz olmasına özen gösterilir.
- Steteskopla dinleme sırasında birçok alan dinleneceği için hastaya işlemin uzun
süreceği söylenir. Aksi halde hasta tedirgin olabilir.
- Daima hastanın sağ tarafından muayene etmeye başlanır (eğer mümkünse).
- - Hastaya
Hastanın rahatsız sırt üstü pozisyon
olmaması verilir ve
için steteskop başı hafifçe
hastanın göğsüne kaldırmak için başının
yerleştirmeden önce altına ince
iki el arasına
bir yastık konur ve hastanın göğüs bölgesi mahremiyetine özen gösterilerek açılır.
alınıp ısıtılır.
- Sırası ile Hastanın
- steteskobunrahatsız olmaması
diyaframı içinS steteskop
ile S1 ve hastanın göğsüne yerleştirmeden önce
2 fizyolojik kalp sesleri dinlenir. Eğer seslerde çiftleşme,
iki el arasına alınıp ısıtılır.
üfürüm vb. anormal bugular varlığı tespit edilirse, daha sonra steteskobun çan kısmı ile S3 ve S4
- Sırası ile steteskobun diyaframı ile S1 ve S2 fizyolojik kalp sesleri dinlenir. Eğer ses-
patolojik kalp
lerdesesleri değerlendirilir.
çiftleşme, üfürüm vb. anormal bugular varlığı tespit edilirse, daha sonra ste-
- teskobun çan kısmı
S1 kalp sesi, Mitral ve Triküspid ile S3 vekapakların
S4 patolojik kalp sesleri
kapanması iledeğerlendirilir.
duyulur. S1 sesini duymak için
- S1 kalp sesi, Mitral ve Triküspid kapakların kapanması ile duyulur. S1 sesini duymak
steteskobun diyaframı ile mitral odak (Apeks: sol 5. interkostal aralığın klavikulanın orta hattı ile
için steteskobun diyaframı ile mitral odak (Apeks: sol 5. interkostal aralığın klavi-
kesiştiği nokta)
kulanın(Şekil 1-10; ile
orta hattı Şekil 1-15; nokta)
kesiştiği Şekil 1-16.A) ve triküspit
(Şekil 1-10; odak
Şekil 1-15; (sol1-16.A)
Şekil 5. interkostal aralığın
ve triküspit
sternumlaodakkesiştiği nokta)
(sol 5. dinleniraralığın
interkostal (Şekil 1-16.B).
sternumla Dinleme ile nokta)
kesiştiği yüksekdinlenir
perdeli yumuşak bir LUB
(Şekil 1-16.B). Din-sesi
duyulur. leme ile yüksek perdeli yumuşak bir LUB sesi duyulur.
SAĞ SOL
PULMONER ODAK (S2)

AORTİK
ODAK
(S2) S
T
(Patolojik S3) E
R
N
U
M
MİTRAL
ODAK
TRİKÜSPİD (S1)
ODAK (Patolojik S4)
(S1)
ŞEKİL 1-15. S1 ve S2 Fizyolojik ve S3 ve S4 Patolojik Kalp Seslerinin Anatomik Değerlendirme

Bölgeleri
ŞEKİL 1-15. S1 ve S2 Fizyolojik ve S3 ve S4 Patolojik Kalp Seslerinin
Anatomik Değerlendirme Bölgeleri
1.3. KARDİYOVASKÜLER SİSTEMİN ANORMAL

FİZİKSEL MUAYENE BULGULARI
1.7. KARDİYOVASKÜLER SİSTEM ANORMAL FİZİKSEL MUAYENE BULGULARI
1.7. Kardiyovasküler
KARDİYOVASKÜLER sistemin
Kardiyovasküler sistem
1.7. KARDİYOVASKÜLER SİSTEM
anormal
SİSTEM ANORMAL
anormal
ANORMAL
fiziksel
fiziksel
muayene
FİZİKSEL
muayene
FİZİKSEL MUAYENE
bulgularının
MUAYENE tanımı, etiyolojisi
BULGULARI
bulgularının
BULGULARItanımı, etiyolojisi ve öneminin
ve öneminin bilinmesisistem
Kardiyovasküler hastanın tam
anormal birmuayene
değerlendirmesinin
fiziksel muayene bulgularınınyapılabilmesi
tanımı, için ve
etiyolojisi önem-
öneminin
bilinmesiKardiyovasküler
hastanın tamsistem anormal fiziksel
bir değerlendirmesinin bulgularının
yapılabilmesi için tanımı, etiyolojisi
önemlidir. Anormalve öneminin
fiziksel muayene
lidir. Anormal
bilinmesi
bilinmesi hastanın
fiziksel
hastanıntam muayene
tambirbir bulguları
değerlendirmesinin
değerlendirmesinin
Tablo 1-5’te
yapılabilmesi
yapılabilmesi
ayrıntılı olarak
için önemlidir.
için önemlidir. Anormal
açıklandı.
Anormal fiziksel muayene
fiziksel muayene
bulguları Tablo 1-5’te
1.7. KARDİYOVASKÜLER ayrıntılı
SİSTEM olarak açıklandı.
ANORMAL FİZİKSEL MUAYENE BULGULARI
bulguları Tablo1-5’te
bulguları Tablo 1-5’teayrıntılı
ayrıntılı olarak
olarak açıklandı.
açıklandı.
Kardiyovasküler sistem anormal fiziksel muayene bulgularının tanımı, etiyolojisi ve öneminin
bilinmesi
TABLO 1-5.
TABLO hastanın
1-5. tam bir değerlendirmesinin
Kardiyovasküler
Kardiyovasküler Sistemin
Sistem Anormal yapılabilmesi
Anormal için önemlidir.
FizikselMuayene
Fiziksel Muayene Anormal
Bulguları
Bulguları veve fiziksel muayene
Özellikleri
Özellikleri
TABLO
TABLO 1-5. Kardiyovasküler Sistem Anormal Fiziksel Muayene Bulguları ve Özellikleri
bulguları 1-5.
Tablo Kardiyovasküler Sistem
1-5’te ayrıntılı olarak
Bulgular
Anormal Fiziksel Muayene Bulguları ve Özellikleri
açıklandı. Tanımı Etiyolojisi ve Önemi
Bulgular
Bulgular Tanımı
Tanımı Etiyolojisi ve Önemi
Etiyolojisi ve Önemi
Bulgular
İnspeksiyon Tanımı Etiyolojisi ve Önemi
İnspeksiyon
İnspeksiyon
TABLO
Boyun1-5.
İnspeksiyon Kardiyovasküler Sistem
venlerinde Anormal
Hastanın yatakFiziksel
başı Muayene
30-45 Bulguları Sağ
derecelik ve Özellikleri
atriyal basıncın yükselme-
Hastanın
Hastanın yatakyatak
başı başı
30-45 30-45 derecelik
derecelik Sağ atriyalSağbasıncın
atriyal yükselmesi;
basıncın yükselmesi;
Boyun
Boyun venlerindedolgunluk
venlerinde
dolgunluk dolgunlukpozisyonda
Hastanınikenyatak
boyun ven
başı dolgun-
30-45 si;sağ
derecelik sağ kalp
sağyetersizliği,
Sağ atriyal triküspit
basıncın yükselmesi;
Bulgular pozisyonda
pozisyonda
Boyun venlerinde dolgunluk dolgunluğunun
Tanımı
iken iken boyun boyun
ven ven
Etiyolojisi
kalp kalp
ve yetersizliği,
Önemi
yetersizliği, triküspit triküspit
pozisyonda
dolgunluğunun
luğunun 3 cm’den 3iken
3 cm’den
fazla cm’den boyunolmasıdır.
fazla
fazla olmasıdır.
olmasıdır. ven sağ
stenozu,
stenozu, kalp tamponad
stenozu,
kardiyak
kardiyak yetersizliği,
kardiyak
tamponad triküspit
ne- tamponad
İnspeksiyon dolgunluğunun 3 cm’den fazla olmasıdır. nedeniyle olabilir. olabilir.
stenozu,
nedeniyle kardiyak tamponad
deniyle olabilir.
Arteriyal
Hastanın desatürasyon
Arteriyalyatak başı sonucunda
desatürasyon ortaya ortaya
30-45sonucunda
derecelik Alveolar
Sağ nedeniyle
atriyal hipoventilasyon,
basıncın
Alveolar olabilir.
yükselmesi;
hipoventilasyon,
Santral siyanoz dolgunluk
Boyun venlerinde
Santral
Santralsiyanoz
siyanoz çıkar.
Arteriyal Sıklıkla
pozisyonda
Arteriyal
çıkar. arteriyal
desatürasyon satürasyon
sonucunda
ikenarteriyal
desatürasyon
Sıklıkla boyun ≤%85
or-
sonucunda pulmoner
Alveolar
ven ortaya
satürasyon sağ
≤%85 kalp arteriyovenöz
hipoventilasyon,
yetersizliği,
Alveolar
pulmoner fistüller,
pul- fistüller,
triküspit
hipoventilasyon,
arteriyovenöz
Santral siyanoz veya derisi
dolgunluğunun 3koyu
cm’den renkli
fazla olanlarda ≤%85
olmasıdır. hemoglobin
stenozu, anormallikleri
kardiyakarteriyovenöz
tamponad
taya çıkar.
çıkar.
veya Sıklıkla
Sıklıkla
derisi arteriyal
arteriyal
koyu satürasyon
satürasyon
renkli moner
olanlarda pulmoner
arteriyovenöz
hemoglobin fistüller, fistüller,
anormallikleri
≤%75’dir. Dil, konjonktiva, dudakların iç nedeniyle nedeniyle olabilir.
olabilir.
≤%85 veya
≤%75’dir.
veya derisi
derisi koyu
Dil,koyu renklirenkli
konjonktiva, olanlarda
dudakların
olanlar- iç hemoglobin
hemoglobin nedeniyle olabilir. anormallikleri
anormallikleri ne-
tarafı
Arteriyalgibi santral
desatürasyon bölgelerde
sonucunda mavimsi
ortaya Alveolar hipoventilasyon,
≤%75’dir.
tarafı gibiDil,santral
konjonktiva, dudakların
bölgelerde iç nedeniyle olabilir.
≤%85mavimsi
Santral siyanoz daçıkar.
≤%75’dir.
renk oluşur. Dil, konjonktiva, dudak- deniyle olabilir.
Sıklıkla arteriyal satürasyon pulmoner arteriyovenöz fistüller,
tarafı
renk gibi santral bölgelerde mavimsi
oluşur.
veya
ların iç derisi gibi
tarafı koyu renkli
santral olanlarda hemoglobin
bölgelerde anormallikleri
renk oluşur.
≤%75’dir. Dil, konjonktiva, dudakların iç nedeniyle olabilir.
mavimsi
Lokalize
tarafı
renk
gibi
oluşur.
kansantral
akımında azalma nedeniyle
bölgelerde mavimsi Kalp debisinde azalma, soğuk
Periferik siyanoz normal arteriyal
Periferik siyanoz renk oluşur.
Lokalize
Lokalize kan kanoksijen
akımında saturasyonunda
akımında
azalmaazalma hava,debisinde
Kalp
nede-nedeniyle arteriyel venöz
azalma,
Kalp debisinde tıkanıklık
soğuk
azalma, soğuk
Periferik siyanoz azalma sonucunda,
Lokalize
normal arteriyal burun veazalma
oksijen kulaklarda
kan akımında nedeniyle
nedeniyle
saturasyonunda olabilir.
Kalp
hava, debisinde
arteriyel azalma, tıkanıklık
venöz soğuk
Periferik siyanoz niyle normal
ya da arteriyal
ekstremitelerde
normal arteriyal
oksijen
siyanoz
oksijen
saturas-
olmasıdır. hava,
saturasyonunda
arteriyel
hava,
venöz
arteriyel
tıkanıklık
venöz tıkanıklık
yonundaazalma sonucunda,
azalma sonucunda,burun ve
burun kulaklarda
nedeniyle nedeniyle olabilir.
olabilir.azalma,
Lokalize
azalma kansonucunda,
akımında azalma
burun nedeniyle Kalp debisinde
ve olmasıdır.
kulaklarda nedeniyle olabilir. soğuk
Periferik siyanoz ya da ekstremitelerde siyanoz
venormal
kulaklarda
ya da ya oksijen
arteriyal da ekstremitelerde
ekstremitelerde saturasyonunda hava, arteriyel venöz tıkanıklık
siyanoz olmasıdır.
azalma sonucunda, burun ve kulaklarda nedeniyle olabilir.
siyanoz
ya
olmasıdır.
Tırnakların altında siyanoz
da ekstremitelerde kırmızıdan siyaha Enfektif
olmasıdır. endokardit nedeniyle
Splinter kanama
doğru değişen küçük kıymık tarzında olabilir.
çizgilerin olmasıdır.altında kırmızıdan siyaha Enfektif
Tırnakların endokardit nedeniyle
Splinterkanama
Splinter kanama Tırnakların altındaaltında
Tırnakların kırmızıdan siyaha siyaha
kırmızıdan Enfektif Enfektif
endokardit nedeniylenedeniyle
endokardit
Splinter kanama doğru değişen küçük kıymık tarzında olabilir.
doğru doğru
değişen
Tırnakların değişen küçük
kıymık kıymık
küçük kırmızıdan
altında tarzında tarzında
siyaha Enfektif olabilir.
olabilir. endokardit nedeniyle
Splinter kanama çizgilerin olmasıdır.
çizgilerin
doğru
çizgilerin değişenolmasıdır.
olmasıdır.küçük kıymık tarzında olabilir.
çizgilerin olmasıdır.
Tırnak ve deri arasındaki normal açının Endokardit, konjenital defektler,
Çomak tırnak kaybolması, şişmesidir. uzamış oksijen yetersizliği
nedeniyle olabilir.
Çomak
Çomaktırnak
Çomak parmak
tırnak Tırnak vevederi
deriarasındaki
kaybolması,
Tırnak normal
şişmesidir.
arasındaki açı- Endokardit,
normal açının konjenital
uzamış
Endokardit, defektler,yetersizliği
konjenitaloksijen
defektler,
Çomak tırnak kaybolması, şişmesidir. uzamış oksijen yetersizliği
nınkaybolması,
kaybolması,şişmesidir.
şişmesidir. uzamış oksijen
uzamış oksijen yetersizliği
nedeniyle olabilir. nede-
nedeniyleyetersizliği
olabilir.
nedeniyle olabilir.
niyle olabilir.
Ektremitelerin yükseltilmesi sonrasında Arteriyal perfüzyonda kronikleşmiş

Pozisyon değişikliği ile
solgunluk, siyanoz, deride beneklenme; azalma olmasıdır.
ekstremitelerde renk parlak deri olmasıdır.
değişiklikleri
Pozisyon değişikliği ile Venöz: Genellikle
Ektremitelerin nekrotik
yükseltilmesi
Ektremitelerin lezyonlar ayak
sonrasın-
yükseltilmesi Zayıf venöz
Arteriyal
sonrasında dönüş,perfüzyonda
perfüzyonda
Arteriyal variskronikleş-
venleri,kronikleşmiş
Ülserler Ektremitelerin
Ektremitelerinyükseltilmesi sonrasında
yükseltilmesi ArteriyalArteriyal
sonrasında perfüzyonda kronikleşmiş
perfüzyonda kronikleşmiş
Pozisyon değişikliği
Pozisyon değişikliği
Pozisyon ile
ileile
değişikliği bileği yan kemiği üzerinde bulunur. Yavaş yetersiz venöz kapaklar nedeniyle;
ekstremitelerde
ekstremitelerde renk
renk dasolgunluk,
solgunluk,
yara iyileşmesisiyanoz,
siyanoz,
solgunluk,
solgunluk, siyanoz,
ile deride
deride
siyanoz, deride
deride
karakterizedir. benek-
beneklenme; miş
beneklenme;
beneklenme; azalma
azalma olmasıdır.
olmasıdır.
azalma
azalma
ateroskleroz, olmasıdır.
olmasıdır.
diyabet, venlerdeki
ekstremitelerde
ekstremitelerde renk
renk parlak deri olmasıdır.
parlak deri olmasıdır.
değişiklikleri
değişiklikleri
değişiklikleri lenme; parlak
parlak deri
deri olmasıdır.
olmasıdır.
değişiklikleri 32
Venöz: Genellikle nekrotik lezyonlar ayak Zayıf venöz dönüş, varis venleri,
Venöz: Genellikle nekrotik lezyonlar ayak
Venöz: Genellikle nekrotik lezyonlar Zayıf venöz dönüş, varis venleri,
Ülserler
Ülserler
Ülserler bileği yan kemiği üzerinde bulunur. Yavaş ayak
yetersiz Zayıf
venöz venöz
kapaklardönüş, varis venleri,
nedeniyle;
bileği
yarabileği yan kemiği
yan
iyileşmesi kemiği üzerindebulunur.
üzerinde
ile karakterizedir. bulunur.Yavaş
Yavaş yetersiz
yetersiz
ateroskleroz, venözvenlerdeki
venöz
diyabet, kapaklarnedeniyle;
kapaklar nedeniyle;
yara iyileşmesi
yara iyileşmesiile
ilekarakterizedir.
karakterizedir. ateroskleroz, diyabet,
ateroskleroz, diyabet,venlerdeki
venlerdeki
32
32
32

Titreşim şeklinde nabız Damarda ya da göğüs duvarında titreşim
Anevrizma, aort regürjita
olmasıdır. arteriyovenöz fistül nedeniyle ol
Rijidite Esnek olmayan ya da sert damar duvarıdır.
Aterosikleroz nedeniyle olabilir.
>100 atım/dk Taşikardi Egzersiz, anksiyete, şok,
debisinde artma, hipertroidi ned
olabilir.
<60 atım/dk Bradikardi İstirahat, Sinoatriyal (SA) y
TABLO 1-5. Kardiyovasküler Sistemin Anormal Fiziksel Muayene Bulguları ve Özellikleri Atriyoventriküler
(Devamı) (AV) düğüm h
atletlerde gözlenen bir d
Bulgular Tanımı Etiyolojisi ve Önemi
ilaçların yan etkisi olabilir
Ekstremiteler (devamı) blokerler gibi), hipotroidi ned
olabilir.
Genellikle
Apikal nabız ılık Eller ve ayaklar
5.interkostal normalden
aralığın fazla sı-
klavikular ortaTirotoksikoz
hatla Sol olasılığı
ventrikül dilatasyonu ned
ekstremiteler cak olmasıdır.
kesiştiği nokta palpe edilir ya da dinlenir. nedeniyle olabilir.
olabilir.
Ekstremiteler
Soğuk ekstremiteler Eller ve/veya ayaklarda soğukluk İntermittant kladikasyon,
Genellikle ılık Ellerolmasıdır.
ve ayaklar normalden fazla periferik sıcak arterlerde
Tirotoksikoz daralma,
olasılığı ned
ekstremiteler olmasıdır. kalp debisinde azalma, ciddi
olabilir.
Soğuk ekstremiteler Eller ve/veya ayaklarda soğukluk olmasıdır. anemi nedeniyle olabilir. kladikasyon, pe
İntermittant
Sakral alanda ya da alt Parmakla kuvvetli basınç sonrası Kalbe venöz dönüşündaralma,
arterlerde kesil- kalp deb
azalma, ciddi anemi nedeniyle o
ekstremitelerde ödem parmak şeklinde girinti oluşması- mesi nedeniyle olabilir.
Sakral alanda ya da alt Parmakla kuvvetli basınç sonrası parmak Kalbe venöz dönüşün kes
nın gözlenmesidir.
ekstremitelerde ödem şeklinde girinti oluşmasının gözlenmesidir. nedeniyle olabilir.
Pozitif
İşlem sonrası eller yıkanır.
Pozitif
Eğer sonuçlarda anormallikler
Homan’s
varsaHoman’s
hekime bildirilir.
bulgusu Bacak
Bacak dizdenkıvrılır
dizden kıvrılır ve
ve ayak
ayakgeriye
geriyeTrombofl
doğru ebit, derin ven trom-
Tromboflebit, derin ven trom
bulgusu doğru gerdirilir.
gerdirilir. BaldırdaBaldırda
ağrı ağrı
olup olup bozu nedeniyle
olmadığına olabilir.
nedeniyle olabilir.
6.2.2. Kapiller Geri Dolum Zamanının Değerlendirilmesi
olmadığına bakılır.
bakılır.
Kapiller geri dolum, ekstremitelere arteriyal akımın değerlendirilmesi için kullanılan bir ölçüm
ntemidir. Kapiller geri dolum zamanın normal olması, periferal dolaşımın yeterliliğini gösterir.
İşlem öncesi eller yıkanır ve hasta uygulama hakkında bilgilendirilir.

Kapiller geri dolum zamanının değerlendirilmesi için, hastanın eli kalp seviyesine getirilir.
Hastanın başparmağının tırnak yatağına 2-3 saniye süre ile bastırılır ve daha sonra bırakılır (Şekil
1-11).
Bırakıldıktan sonra beyazlayan tırnağın tekrar eski rengine dönmesi beklenir (Şekil 1-11).
Aradan geçen süre değerlendirilir. (Periferik dolaşımı normal olan hastalarda bu süre 1-2 sn iken,
periferik dolaşımı bozulmuş olanlarda bu süre 3 sn’den daha uzundur. Periferik dolaşımda
bozulma ya da dehidratasyon varlığı düşünülmelidir.)
Sonuç dosyaya kayıt edilir ve değerlendirilir.
Anormal kapiller dolum

İşlem sonrası hastanın rahat etmesi sağlanır. Basınç bırakıldıktan sonra 3 sn den daha Arteriyal kapiller perfüz
Anormal kapiller dolum Basınç bırakıldıktan sonra 3 sn den Arteriyal kapiller perfüzyonun
zamanı fazla süre içinde tırnak yatağının eski halini azalması, anemi nedeniyle olab
İşlem sonrası eller yıkanır.
zamanı
Eğer sonuçlarda anormallikler varsa hekime bildirilir.
daha fazla süre içinde tırnak yatağı- azalması, anemi nedeniyle
almasıdır.
nın eski halini almasıdır. olabilir.
Ekstremite çevresinde
ŞEKİL 1-11. Kapiller Geri Dolum Zamanının Değerlendirilmesi Ekstremitelerin çevresinde ölçüle- Trombofilebit, varis venleri,
asimetri bilir şişkinlik olmasıdır. ekstremite ödemi nedeniyle
olabilir.
6.3.
Perküsyon
Oskültasyon (Dinleme)
Karotis, abdominal aorta ve femoral arterlerin dinlenmesi başlangıç kardiyovasküler sistemin
Anormal kardiyak sesler

değerlendirmesinin önemli bir parçasıdır. Steteskop damar üzerine yerleştirilerek dinlendiğinde
anormal kan akımı uğultulu olarak duyulabilir.
Apeks bölgesinde perküsyonla do- Koroner kalp hastalığı, Kalp
luluk sesidir. yetersizliği, kardiyomiyopatin-
25
den dolayı kalpte büyüme ne-
deniyle olabilir.
Oskültasyon
Defisid nabız Apikal kalp hızının periferal nabız Kardiyak disritmiler nedeniyle
hızından fazla olmasıdır. olabilir.
Bölüm 2
SOLUNUM SİSTEMİNİN TANILAMASI
2.1. SOLUNUM SİSTEMİNİN GORDON’UN FONKSİYONEL

Doğru tanılama, tam bir sağlık hikayesinin alınması ve dikkatli bir fiziksel muayene
ile mümkündür. Solunum sisteminin değerlendirilmesi de diğer sistemlerde olduğu
gibi kapsamlı bir fiziksel muayene ile yapılabilir. Ancak hastanın o anki durumuna
ya da solunum sıkıntısının derecesine göre sağlık hikayesinin ve fiziksel muayenenin
kapsamlı yapılıp yapılmayacağına hemen karar verilmelidir. Eğer solunum sıkıntısı
ciddiyse, öncelikle hastadan uygun, yeterli bilgi elde edilmeli ve hastanın durumu
normale dönene kadar kapsamlı değerlendirme ertelenmelidir.

• Geçmiş sağlık hikayesi: Hastanın üst solunum sistemi sorunlarının (soğuk algın-
lığı, boğaz ağrısı, sinüs sorunları, alerjileri vb.) sıklığı ve mevsimsel değişikliklerin bu
sıkıntıları nasıl etkilediği tespit edilmelidir. Hastadan, kullandığı ilaçlar, polen, siga-
ra içimi ya da sigara dumanına maruz kalmak, hayvanların tüylerine maruz kalmak
gibi alerjisini tetikleyen faktörlerin neler olduğu hakkında bilgi alınmalıdır. Alerjik
reaksiyonun karakteri ve şiddeti (burun akıntısı, wheezing, gıcık şeklinde boğaz ya
da gergin göğüs gibi) kayıt edilmelidir. Eğer biliniyorsa astım alevlendirici ve te-
tikleyicilerinin sıklığı da tespit edilmelidir. Geçmiş alt solunum sistemi hastalıkları
[astım, kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH), pnömoni ve tüberküloz gibi] hak-
kında hikaye de elde edilmelidir. Solunum sistemi sorunlarının belirtileri, sıklıkla
Bölüm 3
HEMATOLOJİK SİSTEMİN TANILAMASI
3.1. HEMATOLOJİK SİSTEMİN GORDON’UN FONKSİYONEL

Hematolojik sistemin değerlendirilmesi, hastadan sağlık hikayesinin alınmasına

dayalıdır. Hemşire sağlık hikayesini alırken hematolojik sorunları ortaya çıkartmaya
yardımcı olacak bilgiler edinmelidir.

• Geçmiş sağlık hikayesi: Hastanın geçmişte hematolojik sisteme ilişkin sorun ya-
şayıp yaşamadığı sorgulanmalıdır. Özellikle anemi, lösemi, kanama bozuklukları
gibi önceki sağlık sorunları ile ilgili bilgi alınmalıdır. Malabsorpsiyon, karaciğer
(hepatit, siroz), böbrek ya da dalak hastalığı gibi hemotolojik sistemi ile ilgili diğer
tıbbi durumlar öğrenilmelidir. Hastanın böbrek transplantasyonu geçirmesi, trav-
matik bir yaralanmada dalağını kaybetmesi ya da intravenöz ilaç kullanım hikayesi
olması hemotolojik hastalıklar riskini etkileyebilir. Ayrıca tekrarlayan infeksiyonlar
ya da kanama pıhtılaşma bozuklukları da değerlendirilmelidir.
• İlaçlar hakkında bilgi: Hastanın kullandığı reçeteli ve reçetesiz, bitkisel ve vitamin

ilaçları öğrenilmelidir. Birçok ilaç hematolojik fonksiyonları etkiler. Antikoagülan-
lar ve trombolitik tedavi kanama bozukluklarına yol açabilir. Kullanılan ilaçların ne
amaçla, ne kadar süredir kullanıldığı ve dozu araştırılmalıdır. Bitkisel ilaçlar kanın
pıhtılaşmasını etkileyebilir. Malign hastalıklarda kullanılan antineoplastik ajanlar
Bölüm 4
GASTROİNTESTİNAL SİSTEMİN TANILAMASI
4.1. GASTROİNTESTİNAL SİSTEMİN GORDON’UN FONKSİYONEL

Gastrointestinal (Gİ) sistemin temel fonksiyonu, vücut hücrelerine besin desteği

sağlamasıdır. Bu durum, gıdanın vücuda girmesi, parçalanması ve emilmesi yoluyla
gerçekleşir. Stres ve endişe gibi hem psikolojik hem de duygusal faktörler Gİ sistemin
fonksiyonunu etkileyebilir. Stres, anoreksiya, epigastrik ve karın ağrısı ya da diyare gibi
sorunlara neden olabilir. Peptik ülser hastalığı ve ülseratif kolit gibi Gİ sistemin bazı
hastalıkları stres nedeniyle gelişebilir. Gastrointestinal yolu tahrip edici gıda alımı, al-
kol ve kafein içeren ürünlerin tüketilmesi, sigara içilmesi, yetersiz uyku ve yorgunluk
da Gİ sistemin fonksiyonunu etkileyebilir. Bu nedenle hastada var olan sorunların ne-
denlerinin ortaya çıkarılması ve uygun tedavinin başlatılabilmesi için, hastanın tam
bir sağlık hikayesinin alınması ve fiziksel muayenesinin yapılması önemlidir.

• Geçmiş sağlık hikayesi: Hastadan karın ağrısı, bulantı ve kusma, diyare, kons-
tipasyon, karında doluluk hissi, sarılık, anemi, mide ekşimesi, hazımsızlık, iştahta
değişiklik, hematemez, gıda intoleransı ya da alerjiler, aşırı gaz şikayeti, şişkinlik,
melena, hemoroid, rektal kanama gibi gastrointestinal sistemle ilgili sorunların
varlığı hakkında bilgi alınmalıdır. Ayrıca, hastadan gastrit, hepatit, kolit, safra kese-
si, peptik ülser, kanser ya da fıtık gibi hastalıklarının varlığı hakkında bilgi alınma-
lıdır.
Bölüm 5
ÜRİNER SİSTEMİN TANILAMASI VE
FİZİKSEL MUAYENE
5.1. ÜRİNER SİSTEMİN GORDON’UN FONKSİYONEL

Böbrek ya da idrar yolları sorunu olan hastanın durumunun değerlendirilmesi,

sağlık hikayesinin alınması ve fiziksel muayeneyi kapsar. Birçok hastalık üriner siste-
me ilişkin sorunlara neden olabilir. Hastanın sağlık hikayesi hakkında kapsamlı bilgi
elde edilmelidir.

• Geçmiş sağlık hikayesi: Hastada renal ya da üriner sistem hastalığının olup olma-
dığı ya da daha önce bu hastalıkları geçirip/geçirmediği değerlendirilmelidir. Bu
hastalıkların bazıları; hipertansiyon, diyabetes mellitus, gut hastalığı ve diğer me-
tabolik hastalıklar, eklem bağ dokusu hastalıkları [Sistemik lupus eritrematozus, sis-
temik skleroz (skleroderma)], streptokokların neden olduğu deri ya da üst solunum
yolu infeksiyonları, tüberküloz, viral hepatitler, konjenital hastalıklar, nörolojik du-
rumlar (inme ya da omurga yaralanmaları) ya da travmadır. Kanser, infeksiyonlar,
iyi huylu prostat büyümesi ve taşlar gibi üriner sistem hastalıkları özellikle kayıt
edilmelidir.
• İlaçlar hakkında bilgi: Hastanın reçeteli ya da reçetesiz şu an kullanmakta oldu-
ğu ve daha önce kullandığı ilaçlar değerlendirilmelidir. Birçok ilacın nefrotoksik
olduğu bilinmektedir. Diüretikler gibi bazı ilaçlar idrarın miktarını ve özelliğini
değiştirebilir. Phenazopyridine (pyridium) ve nitrofurantoin (macrodantin) gibi bir
Bölüm 6
ENDOKRİN SİSTEMİN TANILAMASI
VE FİZiKSEL MUAYENE
Prof. Dr. Nuray Enç, Dr. Havva Öz Alkan
6.1. ENDOKRİN SİSTEMİN GORDON’UN FONKSİYONEL

Hormonlar tüm vücut doku ve sistemlerini etkilediği için endokrin sisteme ilişkin
belirti ve bulgular büyük çeşitlilik gösterir. Bu nedenle endokrin sistemin değerlen-
dirilmesi sıklıkla zordur ve hastalıkların belirtilerini saptamak iyi bir klinik beceri ge-
rektirir. Hormonların aşırı salgılanması ya da yetersiz salgılanması gibi değişikliklerin
belirlenmesi gerekir.

• Geçmiş sağlık hikayesi: Hastanın genel durumunda son zamanlarda herhangi
bir değişiklik olup olmadığı, şimdi ya da geçmişte yaşanan endokrin sisteme iliş-
kin sorunlar, büyüme gelişme anormallikleri hakkında bilgi alınmalıdır.
• İlaçlar hakkında bilgi: Hastanın kullandığı reçeteli, reçetesiz, bitkisel ve vitamin

ilaçları, insulin, tirod, kortikosteroid gibi hormon replasman tedavisi alıp alma-
dığı hakkında bilgi alınmalıdır. Hastanın bu ilaçları ne amaçla, ne kadar süredir
kullandığı ve dozu öğrenilmelidir. Böylece endokrin sisteme ilişkin gelişebilecek
sorunlar hakkında bilgi sahibi olunabilir. Örneğin kortikosteroidler glikogenezisi
ve insülin direncini arttırarak glikoz intoleransına neden olur. Hormon içermeyen
diğer birçok ilaç da endokrin fonksiyonları etkileyerek sorunlara neden olabilir.
Bölüm 7
NÖROLOJİK SİSTEM TANILAMASI
7.1. NÖROLOJİK SİSTEMİN GORDON’UN FONKSİYONEL

Nörolojik hastalıkların tanısında sağlık hikayesi son derece önemli bir yer tutar,
öyle ki bazı hastalıklarda büyük ölçüde sağlık hikayesine dayanılarak tanı konur. An-
cak sağlık hikayesi alırken dikkat edilmesi gereken noktalar vardır. Hastaya belirtiler
konusunda yönlendirici sorular sormaktan kaçınılmalıdır. Belli belirtileri hatırlatıcı
veya hastayı yönlendirici “Baş ağrınız zonklayıcı tarzda mı?” gibi sorular yerine “Baş
ağrınızı tanımlar mısınız?” şeklindeki açık uçlu sorular tercih edilmelidir. Nörolojik
hastalık süreci bazen sadece belirtiler ile tanımlandığından, özellikle belirtilerin özel-
likleri ve seyri ile ilgili veri toplanmalıdır. Herhangi bir belirti ile karşılaşıldığında baş-
langıcı, süresi, sıklığı, lokalizasyonu, niteliği, şiddeti, seyri, hangi durumlarda ortaya
çıktığı, eşlik eden belirtiler, iyileştiren ve kötüleştiren faktörler sorgulanmalıdır. Nöro-
lojik hastalıkların çoğu hastanın mental fonksiyonlarını etkilediğinden sağlık hikayesi
alırken bu husus da göz önünde bulundurulmalıdır. Hastanın mental durumu uygun
değilse, yakınından sağlık hikayesi alınmalıdır. Ancak yakınına da ulaşılamayabileceği
ve sadece objektif verilerle yetinilmek zorunda kalınabileceği unutulmamalıdır. Sağ-
lık hikayesi için görüşme yapılırken, her bir sistem değerlendirmesinde olduğu gibi
nörolojide de hastanın yaşı, eğitimi, kültürel kökeni, inançları ve değerlerinin sağlık
hastalık kavramını algılayışı üzerine etkili olacağı göz ardı edilmemelidir. Görüşmede
bu noktaya dikkat edilerek hastanın sadece sözel cevapları değil, beden dili, çevresi
Bölüm 8
KAS-İSKELET SİSTEMİNİN TANILAMASI
8.1. KAS-İSKELET SİSTEMİNİN GORDON’UN FONKSİYONEL

Kas-iskelet sisteminin değerlendirilmesi, özel bir vücut parçasına odaklı olabilir ya

da genel bir fiziksel muayenenin parçası olarak da yapılabilir. Kas iskelet sisteminde
bozulmayı gösteren en önemli belirti ve bulgular; ağrı, zayıflık, deformite, hareket
sınırlılığı, sertliktir. Doğru tanılama, tam bir sağlık hikayesinin alınması ve dikkatli bir
fiziksel muayene ile mümkündür.

• Geçmiş sağlık hikayesi: Bazı hastalıkların direkt ya da dolaylı olarak kas-iskelet sistemi-
ni etkilediği bilinmektedir. Bu nedenle hastanın geçmiş tıbbi sorunları (tüberküloz, poli-
emiyelit, diyabetes mellitus, paratiroid hastalıkları, hemofili, yumuşak doku infeksiyonları,
raşitizm ve nöromüsküler bozukluklar gibi) hakkında bilgi alabilmek için uygun sorular
sorulmalıdır. Hastanın geçmiş ya da devam eden kas-iskelet sorunları hastanın bütün
sağlığını etkileyebilir. Hastaya artrit ve sistemik lupus eritematozus, gut gibi eklem bağ
hastalıkları bulguları; osteomalazi, osteomiyelit, kemik ya da eklemlerde mantar infek-
siyonu bulguları; kulaklar, bademcikler, dişler, sinüsler, akciğerler ya da genitoüriner yol
gibi ikincil bakteriyel infeksiyon kaynakları hakkında da sorular sorulmalıdır.
• İlaçlar hakkında bilgi: Hastaya reçeteli ya da reçetesiz, bitkisel ilaçlar kullanıp

kullanmadığı sorulmalıdır. Her tedavisi hakkında detaylı bilgi (ismi, dozu, sıklığı, et-
kisi, yan etki yaşayıp yaşamadığı) elde edilmelidir. Kadınlara, menstrüasyon hikaye-
leri hakkında sorular sorulmalıdır. Amenore süreci, osteoporozun erken dönemde
gelişmesine yol açabilir. Hormon replasman tedavisinin kullanımı hakkındaki so-
rular menapoz sonrası dönemdeki kadınlar için önemlidir. Kalsiyum ve D vitamini
ilaçları hem kadın hem de erkeklere sorulmalıdır.
• Cerrahi ve diğer tedaviler: Kas-iskelet sistemi hastalıkları nedeniyle geçmişte

hastaneye yatış durumları hakkında bilgi elde edilmelidir. Hastaneye yatış durum-
larının nedenleri, tarihi ve süresi, tedavisi ve devam eden bir rehabilitasyon süreci
olup olmadığı araştırılmalıdır. Daha önce cerrahi operasyon geçirip geçirmediği,
sonrasında herhangi bir komplikasyon gelişip gelişmediğini bilmek de önemli bil-
gi sağlayacaktır. Eğer hasta ameliyat sonrasında uzun süre yatağa bağımlı kaldıy-
sa, osteoporoz gelişimi ve kas atrofisi düşünülmelidir.
8.1.2. Sağlık Hikayesi

Kas-iskelet sistemi hakkında bilgi toplamak amacıyla Gordon’un fonksiyonel sağlık
örüntüleri modeli’ne göre hastanın fonksiyonel sağlık durumunun değerlendirilmesi
yapılmalıdır. Değerlendirmede sağlık hikayesinin öğrenilmesinin amacı, kas-iskelet
sistemi sorunları olan hastanın şimdiki sağlık sorunlarıyla ilişkili durumlarını tespit
etmektir.
8.1.2.1. Sağlığı algılama-Sağlığın yönetimi

Normal vücut ağırlığının sürdürülmesi, kas ve eklemlerin üzerine aşırı baskıdan
kaçınılması, objeleri kaldırırken doğru vücut mekaniğinin kullanılması gibi kas-iskelet
sistemine ilişkin hastanın sağlık uygulamaları hakkında özelleşmiş sorular sorulmalı-
dır.
Hastaya çocuk felci ve tetanoz aşısı yapılıp yapılmadığı, tüberkülin deri testi ta-
rihi ve reaksiyon gösterip göstermediği hakkında da bilgi elde edilmelidir. Gıda ve
temas alerjilerinin kas-iskelet sistemi sorunları ile direkt ilişkisi çok azdır. Ancak, aler-
jik reaksiyonlarla sıklıkla ilişkili olan genel halsizlik, kırıklık hissi kas-iskelet sistemin-
de sertlik ve letarjiyi açıkça gösterebilir. Kas-iskelet sistemi sorunlarını tedavi etmek
için kullanılan ilaçlara alerjik reaksiyonlar önemli olabilir. Hastanın durumu hakkında
kronolojik olarak sırasıyla şu bilgiler izlenmeli ve kayıt edilmelidir: (1)Yaralanmanın
mekanizması (bükülme, ezilme, kırılma gibi), (2)Yaralanma ile ilgili çevresel şartlar, (3)
Tanısal değerlendirmeler, (4)Tedavi yöntemleri, (5)Tedavi süresi, (6)Yaralanmayla iliş-
kili şimdiki durum, (7)Yardımcı araçlara ihtiyaç durumu, (8)Günlük yaşam aktiviteleri
ile ilgili girişimlerdir.
Aile hikayesi alınmalıdır. Ailede romatoid artrit, sistemik lupus eritematozus, oste-
oartrit, osteoporoz ve skolyoz hikayesi olup olmadığı sorulmalıdır.
BÖLÜM 8 • Kas-İskelet Sisteminin Tanılaması ve Fiziksel Muayene 155
Ayrıca hastanın iş çevresi, ev yaşamı ve egzersiz durumu ile ilgili olarak güvenli uy-
gulamaları hakkında sorular sorulmalıdır. Örneğin, eğer hasta bilgisayar programcısı
ise, karpal tünel sendromu ya da sırt ağrısı risklerini azaltmak için ofiste ergonomik
adaptasyonları hakkında bilgi alınmalıdır. Bu alandaki sorunların saptanması, hasta
eğitimi için plan yapılması gerekliliğini ortaya çıkaracaktır.
Sağlığı algılama-sağlığın yönetimi örüntüsüne göre hastayı değerlendirirken sorulacak

sorular:
- Günlük aktivitelerinizi tanımlayınız.
- Bu aktiviteleri yaparken zorluk yaşıyor musunuz? Eğer, evet ise tanımlayınız.
- Giyinirken, yemek hazırlarken ve yemek yerken, temel hijyenik gereksinimlerinizi
yaparken zorluk yaşıyorsanız ne tür zorluk olduğunu tanımlayınız.
- Mekanik yardımcı araçlar kullanıyor musunuz? Eğer, evet ise tanımlayınız.
- Ağır eşya kaldırıyor muyuz? İş ya da egzersiz yaparken yaralanmanızı engellemek,
kendinizi korumak için özel ekipman ya da kıyafet kullanıyorsanız tanımlayınız.
- Başka hangi koruyucu güvenlik önlemlerini alıyorsunuz?
- Kas iskelet sorunlarınızı yönetmek için herhangi ilaç ya da bitkisel ürünler kullanı-
yor musunuz? Eğer, cevabınız evet ise, isimleri ve beklenen etkileri nelerdir?
- Tetanoz ve çocuk felci aşınızı en son ne zaman oldunuz? Tüberküloz için en son
testlerinizi ne zaman yaptırdınız?
- Sigara içiyormusunuz? Eğer evet ise, ne kadar ve hangi sıklıkla içiyorsunuz?
- Alkol kullanıyormusunuz? Eğer evet ise, ne kadar ve hangi sıklıkla içiyorsunuz?
- Kronik hastalığınız var mı? Kemik yoğunluğu kaybı ya da osteoporoz var mı?
- İlaç kullanıyormusunuz? Eğer evet ise, ilaçların isimleri nelerdir ve hangi sıklıkla
kullanıyorsunuz?
- Size reçete edildiği gibi ilaçlarınızı düzenli ve doğru şekilde kullanıyor musunuz?
- Kemik yoğunluğu kaybını önlemek için herhangi bir ilaç kullanıyor musunuz?
- Ailenizde, sırt ya da omurgasında eğrilik sorunu olan var mı? Varsa tanımlayınız.
- Ailenizde, artrit ya da gut hikayesi olan var mı?
8.1.2.2. Beslenme-Metabolik durum

Hastanın günlük beslenme şeklinin tanımlanması, kas-iskelet sistemini etkileyen
beslenme durumu hakkında ipuçları verir. Yeterli miktarda C ve D vitamini, kalsiyum
ve protein tüketilmesi sağlıklı bir kas-iskelet sistemi için şarttır. Yetersiz beslenme du-
rumu hastalarda osteomalazi ve osteoporoz gibi sorunlara yol açabilir. Normal vücut
ağırlığının sürdürülmesi önemli bir beslenme amacıdır. Obesite, diz, kalça ve omurga
gibi eklemlerde fazla yük bindireceği için ek strese neden olur.
Haberden
Düğümleri
Bouchard
Düğümleri

ŞEKİL ŞEKİL 8-3. A.
8-3. A-El El kemik
kemik ve eklemleri;
ve eklemleri; B. HaberdenveveBouchard
B-Haberden Bouchard düğümleri
nodülleri
ŞEKİL 8-3.8-3.
ŞEKİL
ŞEKİL A-ElA-El
8-3. kemik
A-El ve eklemleri;
kemik
kemik ve B-Haberden
ve eklemleri;
eklemleri; ve Bouchard
B-Haberden
B-Haberden ve nodülleri
ve Bouchard
Bouchard nodülleri
nodülleri
proksimal interfalangeal eklemlerinde (PİP) Bouchard Düğümleri görülebilir (Şekil

8-3). Fleksör tendonlarda kalınlaşma varlığı da değerlendirilmelidir.
Servikal
Servikal (boyun),torasik
(boyun), torasik(göğüs)
(göğüs) ve
ve lumbar (bel) omurgaveveomuzlar
(bel) omurga omuzlarsimetrisimetri ve ve uyum
Servikal (boyun),
Servikal
Servikal (boyun),
(boyun),torasik (göğüs)
torasik
torasik (göğüs)
(göğüs)velumbar
lumbar
ve
ve lumbar
lumbar omurga
(bel)(bel)
(bel) omurga
omurga ve veomuzlar
ve omuzlar
omuzlarsimetri ve ve
simetri
simetri uyum
ve uyu
uyu
açısından uyumgözlenir. Hastagözlenir.
açısından ayağa kaldırılır,
Hasta ayağaservikal konkav,
kaldırılır, torasikkonkav,
servikal konvex torasik
ve lumbar konkav
konvex ve gözlenir,
açısından
açısından
açısındangözlenir. Hasta
gözlenir.
gözlenir. ayağa
Hasta
Hasta ayağa
ayağakaldırılır, servikal
kaldırılır, konkav,
kaldırılır, servikal
servikal konkav,
konkav, torasik konvex
torasik
torasik konvexve
konvex lumbar
ve
ve lumbar konkav
lumbar konkav gözlenir,
konkav gözlen
gözlen
lumbar konkav
sırttaki bulgular gözlenir,
kayıt edilir: C7 ve sırttaki
T1’debulgular kayıt edilir:
çıkıntı, paravertebral C7kaslar,
ve T1’depelvis
çıkıntı,
ileparavertebral
L4 omurga arasındaki
sırttaki bulgular
sırttaki
sırttaki
kaslar, kayıt
bulgular
bulgular
pelvis ile edilir:
kayıt
kayıt C7
L4 edilir:
edilir:
omurga ve
C7 T1’de
C7arasındaki
ve
ve T1’deçıkıntı,
T1’de çıkıntı,paravertebral
çıkıntı,
bölgede paravertebral
paravertebral
uyumsuzluk, kaslar, pelvis
kaslar,
kaslar, ile
S2’depelvis
pelvis L4
ile omurga
ile L4
posteriyor L4supe-
omurga arasındaki
omurga arasında
arasında
bölgede uyumsuzluk, S2’de posteriyor superiyor iliyak bölge. Normalde vertebra, düz bir omurga
bölgede riyor
bölgede
bölgede uyumsuzluk,
iliyak bölge.S2’de
uyumsuzluk,
uyumsuzluk, Normalde
S2’deposteriyor
S2’de posteriyor
posteriyorsuperiyor
vertebra, düz biriliyak
superiyor
superiyor omurga bölge.
iliyak
iliyak olacak
bölge.
bölge. Normalde
şekilde
Normalde
Normalde vertebra,
uyumlu
vertebra,
vertebra,düzdüz
olmalı- bir bir
düz omurga
bir omurg
omur
olacak şekilde
dır. uyumlueşit
Omuzlar olmalıdır.
yükseklikte Omuzlar
ya da eşit
aynıyükseklikte
seviyede ya da aynı
olmalıdır. seviyede
Hastayı öne olmalıdır.
doğru Hastayı öne
eğip,
olacak
olacakşekilde
olacak şekilde uyumlu
şekilde uyumlu olmalıdır.
uyumlu olmalıdır. Omuzlar
olmalıdır. Omuzlar eşit
Omuzlar eşit yükseklikte
eşit yükseklikte ya
yükseklikte ya da
ya daaynı seviyede
da aynı
aynı seviyede olmalıdır.
seviyede olmalıdır. Hastayı
olmalıdır. Hastayı öne
Hastayı ön ö
doğru eğip,
doğru
omurgadaki
omurgadaki
eğip,
kaymaları
omurgadaki
değerlendirebilirsiniz.
kaymaları
kaymaları
değerlendirebilirsiniz. Omurgada
değerlendirebilirsiniz.
Omurgada
Omurgada
kayma olması,
kayma
kayma
omuzların
olması,
olması,
ya
omuzların
omuzların
ya da
ya da
doğru
doğru eğip,
eğip, omurgadaki
omurgadaki kaymaları
kaymaları değerlendirebilirsiniz.
değerlendirebilirsiniz. Omurgada
Omurgada kayma
liyak da iliyak
yüksekliğin yüksekliğin
asimetrisi asimetrisi
anormal anormal
bir bulgudur: bir bulgudur:
Kifoz, Kifoz,
torasik torasikkayma
omurganın
olması,
omurganınolması, omuzların
posteriyor
omuzların ya
pos-
bir
ya d
eğriliğidir
iliyak yüksekliğin asimetrisi anormal
iliyak
iliyak yüksekliğin
yüksekliğin
teriyor asimetrisi
asimetrisi
bir eğriliğidir (Şekil 8-4B);bir
anormal
anormal bulgudur:
bir
bir bulgudur:
Lordoz Kifoz,
bulgudur:
(kamburluk), torasik
Kifoz,
Kifoz, torasikomurganın
torasik
omurganın omurganın
omurganın
anteriyorposteriyor
posteriyorbir bir
posteriyor
eğriliğidir eğriliğidir
bir eğriliğid
eğriliği
(Şekil
(Şekil8-4B);
8-4B);Lordoz
Lordoz(kamburluk),
(kamburluk), omurganın
omurganın anteriyor
anteriyor eğriliğidir
eğriliğidir (Şekil
(Şekil 8-4C);
8-4C); Skolyoz
Skolyoz ise omurganın
ise ise
omurganın
(Şekil
(Şekil
(Şekil 8-4C);
8-4B);
8-4B); Skolyoz
Lordoz
Lordoz ise omurganın
(kamburluk),
(kamburluk), lateral
omurganın
omurganın eğriliğidir
anteriyor
anteriyor (Şekil 8-4E,F).
eğriliğidir
eğriliğidir Omurganın
(Şekil
(Şekil 8-4C);
8-4C); eğriliği
Skolyoz
Skolyoz ise omurgan
omurgan
ateral
lateraleğriliğidir
omuzların (Şekil
eğriliğidir (Şekil8-4E,F).
asimetrisine
8-4E,F). Omurganın
neden eğriliği
olabilir.
Omurganın omuzların
eğriliği omuzların asimetrisine
asimetrisine neden
neden olabilir.
olabilir.
lateral
lateral eğriliğidir
eğriliğidir (Şekil 8-4E,F). Omurganın
(Şekil 8-4E,F). Omurganın eğriliği
eğriliği omuzların
omuzların asimetrisine
asimetrisine neden
neden olabilir.
olabilir.
ŞEKİL 8-4. A. Lateralden Normal Omurga; B. Kifoz; C. Lordoz; D. Normal Omurga Düzlemi; E. Orta
Derece
ŞEKİLSkolyoz;
ŞEKİL 8-4.
8-4. F.A-Lateralden
Ciddi Derece
A-Lateralden Skolyoz.
Normal
Normal Omurga;
Omurga; B-Kifoz;
B-Kifoz; C-Lordoz;
C-Lordoz; D-Normal
D-Normal Omurga
Omurga
ŞEKİL
ŞEKİL 8-4.
8-4. A-Lateralden
A-Lateralden Normal
Normal Omurga;
Omurga; B-Kifoz;
B-Kifoz; C-Lordoz;
C-Lordoz; D-Normal
D-Normal Omurga
Omurga
Düzlemi;
Düzlemi; E-Orta
E-Orta
Düzlemi;
Düzlemi; E-OrtaDerece
Derece Skolyoz;
Skolyoz;
E-Orta Derece F-Ciddi
F-Ciddi
Derece Skolyoz; Derece
Derece
Skolyoz; F-Ciddi Skolyoz.
Skolyoz.
F-Ciddi Derece
Derece Skolyoz.
Skolyoz.
TABLO 8-2. Sinoviyal Eklemlerin Hareketi (Devamı)
Hareketler
TABLO 8-2. Sinoviyal Eklemlerin Hareketi (Devamı) Tanımı
SirkumduksiyonHareketler
(Bir uzvun Vücudun bir parçasının Tanımı
dairesel bir hareketi nedeniyle fleksiyon,
Hareketler Tanımı
daireselSirkumduksiyon
hareketi) (Bir uzvun extansiyon,
Vücudun abdüksiyon
bir parçasının ve addüksiyonun
dairesel birlikte yapılmasıdır.
bir hareketi nedeniyle fleksiyon,
Sirkumduksiyon
dairesel hareketi) (Bir uzvun dairesel hareketi) Vücudun bir parçasının dairesel bir hareketi nede-
extansiyon, abdüksiyon ve addüksiyonun birlikte yapılmasıdır.
niyle fleksiyon, extansiyon, abdüksiyon ve addüksi-
yonun birlikte yapılmasıdır.
doğru
Dorsifleksiyon (Arkaya Ayak bileği ve ayak parmakların kaval kemiğine doğru bükülmesidir.
Dorsifleksiyon (Arkaya doğru bükülme)
bükülme) Ayak bileği ve ayak parmakların kaval kemiğine doğ-
Dorsifleksiyon (Arkaya doğru Ayak bileği ve ayak
ru parmakların
bükülmesidir.kaval kemiğine doğru bükülmesidir.
bükülme)
Plantar fleksiyon (Ayak tabanını Ayak bileği ve ayak parmaklarının ayak tabanına doğru bükülmesidir.
PlantarPlantar
bükme) fleksiyon (Ayak (Ayak
fleksiyon tabanını
tabanınıAyak
bükme)bileği ve Ayak
ayak parmaklarının
bileği ve ayak ayak tabanına doğru
parmaklarının bükülmesidir.
ayak tabanına
bükme) doğru bükülmesidir. 163
Eversiyon
Plantar (Dışa (Ayak
fleksiyon döndürme)
tabanını Vücudun
Ayak bileği ve orta hattındanayak
uzağa dışarıya doğru dönmesidir.
Plantar fleksiyon
(Dışa (Ayak
Eversiyon
Eversiyon (Dışa tabanını
döndürme) Ayak bileği
döndürme) Vücudunveayak
ayakparmaklarının
parmaklarının
orta ayak
Vücudun orta
hattından
tabanına
uzağa
doğru
tabanına
hattından
dışarıya
bükülmesidir.
doğru bükülmesidir.
uzağa
doğru dışarıya doğru dön-
dönmesidir.
bükme)
bükme)
mesidir.
Eversiyon
Eversiyon (Dışa
(Dışa döndürme)
döndürme) Vücudun
Vücudunorta
ortahattından
hattındanuzağa
uzağadışarıya doğru
dışarıya dönmesidir.
doğru dönmesidir. 163
Inversiyon (İçe döndürme)

Inversiyon (İçe döndürme) Vücudun orta hattıVücudunyönünde
orta içeriye doğru dönmesidir.
hattı yönünde içeriye doğru dönme-
Inversiyon (İçedöndürme)
Inversiyon (İçe döndürme) Vücudun
Vücudun orta hattıorta hattıiçeriye
yönünde yönünde
doğru içeriye doğru dönmesidir.
dönmesidir.
Inversiyon (İçe döndürme) sidir. içeriye doğru dönmesidir.
Vücudun orta hattı yönünde
Eksternal rotasyon (Dışa Vücudun orta hattından uzağa uzunlamasına eksen boyunca hareketidir.
Eksternal
Eksternal
çevirme) rotasyon
Eksternal
rotasyon (Dışa (Dışa çevirme)
rotasyon
(Dışa Vücudun
Vücudun orta hattından
orta hattındanVücudun uzağa
orta uzunlamasına
hattından
uzağa uzunlamasına eksenuzağa eksen boyunca
uzunlamasına
boyunca hareketidir. hareketidir.
eksen
Eksternal
çevirme) rotasyon (Dışa
çevirme) Vücudun orta hattından uzağa uzunlamasına eksen boyunca hareketidir.
boyunca hareketidir.
çevirme)
İnternal rotasyon (İçe çevirme)

İnternalİnternal
rotasyonrotasyon (İçe çevirme) Vücudun orta hattı
Vücudun orta hattı yönünde uzunlamasına eksenyönünde uzunlamasına
boyunca hareketidir. eksen
(İçe çevirme)
Vücudun orta hattı yönünde uzunlamasına
boyunca eksen boyunca hareketidir.
hareketidir.
İnternal rotasyon (İçe çevirme) Vücudun orta hattı yönünde uzunlamasına eksen boyunca hareketidir.
Vücudun orta hattı yönünde uzunlamasına eksen boyunca hareketidir.

Hareketler Tanımı
Vücudun orta hattı yönünde uzunlamasına eksen boyunca hareketidir.
BÖLÜM8-2.
TABLO 8 • Kas-İskelet SistemininHareketi
Sinoviyal Eklemlerin Tanılaması ve Fiziksel Muayene
(Devamı) 171
Hareketler
TABLO 8-2. Sinoviyal Eklemlerin Hareketi (Devamı) Tanımı
Opozisyon (Karşı Hareketler
durma, Avuç içinin çukurlaştırılması hareketi Tanımı (Başparmak ve diğer parmaklar
karşıtlık) Hareketler arasında Tanımı için başparmak ve diğer parmaklar arasındaki
Opozisyon (Karşı durma, karşıtlık) Avuçnesneleri tutmak
içinin çukurlaştırılması hareketi (Başparmak ve diğer
Opozisyon (Karşı durma, Avuç içinin başparmak
ilişki),çukurlaştırılması
parmaklar ve parmaklar
hareketi
arasında nesneleriarasında
(Başparmak ve diğer nesneleri
tutmak parmaklar kavrama amacıyla
için başparmak ve diğer
karşıtlık) arasında nesneleri tutmak
başparmak ve için başparmak
diğer el ve diğer
parmakları parmaklar ilişkidir.
arasındaki arasındaki
parmaklar arasındaki ilişki), başparmak ve parmaklar arasında
ilişki), başparmak ve parmaklar arasında nesneleri kavrama amacıyla
başparmak venesneleri kavrama
diğer el parmakları amacıyla
arasındaki ilişkidir.başparmak ve diğer el parmakları
arasındaki ilişkidir.

Pronasyon
Pronasyon (İçe(İçe
Pronasyon (İçe dönme)
dönme)
dönme) Avuç içinin
Avuç Avuç
aşağıya içinin
içinindoğru aşağıya
doğru doğru
döndürülmesidir.
aşağıya döndürülmesidir.
döndürülmesidir.

164

164

Supinasyon (Dışa dönme) Avuç içinin yukarıya doğru döndürülmesidir.
(Kaynak:-Wilson SF, Giddens JF. Health Assessment for Nursing Practice. St.Louis, Mosby. 2009.
(-Wilson
-Lewis SL,SF,
(Kaynak:-WilsonGiddens
Heitkemper JF.
SF, Giddens
MM,Health
JF. Assessment
Health
Dirksen O’Brienfor
Assessment
SR, forNursing
PG,Nursing Practice.
BucherPractice. St. Louis,
St.Louis, Mosby.
Mosby.
LB. Medical-Surgical 2009. 2009.
Nursing Assessment and Management of
-Lewis SL,
-Lewis
Clinical SL, Heitkemper
Heitkemper
Problems. MM,
Seventh Dirksen
MM, SR, O’Brien
Dirksen
Edition, PG, Elsevier.
SR, Mosby
St.Louis, O’Brien Bucher LB.
PG, BucherMedical-Surgical Nursing Assessment
LB. Medical-Surgical
2007.’den uyarlanmıştır) Nursingand Management
Assessment of Management of
and
Clinical Problems. Seventh Edition, St.Louis, Mosby Elsevier. 2007.’den uyarlanmıştır)
Clinical Problems. Seventh Edition, St. Louis, Mosby Elsevier. 2007.’den uyarlanmıştır)
8.6.5. Kas Gerginliği

8.6.5. Kas GerginliğiTesti
TestiveveUygulaması
Uygulaması
Kas gerginliği
Kasgerginliği
8.2.5.Kas Gerginliğitesti,kas-iskelet
testi, kas-iskeletya yada da
Testi ve Uygulaması nörolojik
nörolojik sistem
sistem muayenesinin
muayenesinin bir parçası
bir parçası olarak olarak
uygulanabilir. Hastadankasını
uygulanabilir. Hastadan kasınıesnetmesi
esnetmesi istenir
istenir ve ve sonrasından
sonrasından kaslara
kaslara karşıkarşı ters uygulandığı
ters güç güç uygulandığı
Kasdirenç
zaman
zaman gerginliği
direnç hissedip testi, kas-iskelet
hissediphissetmediği
hissetmediği sorulur.
sorulur. ya
Kas
Kas dagerginliğini
nörolojik
gerginliğini sistem
tespit
tespit için muayenesinin
etmek
etmek için uygulanan
uygulanan birTablo
testlertestler
Tablo parçası ola-
rak
8-3’teuygulanabilir.
8-3’te açıklandı. Kasların
açıklandı. KaslarınHastadan
işlevsel kasını
işlevseldurumunu
durumunu esnetmesi
tespit
tespit etmek
etmek istenir
için için
üç ve sonrasından
üç değerlendirme
değerlendirme ölçeği;
ölçeği; kaslara
lovett lovett
ölçeği, karşı ters
ölçeği,
güç uygulandığı
kas gerginliği
kas gerginliği zamanvedirenç
derecelendirmesi
derecelendirmesi venormal
normal hissedip
yüzde
yüzde hissetmediği
değerleri vardır.
değerleri vardır. biri sorulur.
Her Her kas Kas gerginliğini
biri gerginliğinin
kas gerginliğinin subjektif tespit
subjektif
etmek için uygulanan

değerlendirmesini
değerlendirmesini gerektirir. testler
gerektirir.BuBuüçüç Tablo
ölçekte 8-3’te
kullanılan
ölçekte kullanılan açıklandı.
kaskas
gerginliğinin
gerginliğinin Kasların
kaydı veişlevsel
ve derecelendirilmesi
kaydı durumunu
için için tespit
derecelendirilmesi
değerlendirme kriterleri Tablo 8-4’te tanımlandı. En yaygın kullanılan değerlendirme şekli kas gerginliği
etmek için kriterleri
değerlendirme üç değerlendirme ölçeği;Enlovett
Tablo 8-4’te tanımlandı. ölçeği, kas
yaygın kullanılan gerginliği
değerlendirme derecelendirmesi
şekli kas gerginliği ve
derecelendirmesidir. İstenen kas gerginliği “5” ise, her iki taraflı olarak simetrik olmalı, karşıt güç
normal yüzde değerleri vardır. Her biri kas gerginliğinin subjektif değerlendirmesini
derecelendirmesidir. İstenen kas gerginliği “5” ise, her iki taraflı olarak simetrik olmalı, karşıt güç
durumunda tam bir direnç göstermelidir. Hastanın kas gerginliği, ölçülen değer ile beklenen değer
durumunda tam
gerektirir. Bu birüçdirenç
ölçektegöstermelidir.
kullanılan Hastanın kas gerginliği, ölçülen
kas gerginliğinin kaydıdeğer ile beklenen değer
ve derecelendirilmesi için
sırasıyla 5/5 olarak kaydedilmelidir. Kas zayıflığı, kas ya da eklem hastalığı ya da atrofiyi gösterebilir.
sırasıyla 5/5
değerlendirme olarak kaydedilmelidir.
kriterleri TabloKas zayıflığı,
8-4’te kas ya
tanımlandı.da eklem hastalığı
En yaygın ya da atrofiyi gösterebilir.
kullanılan değerlendirme
Kas gerginliğinin 1/5 olması durumunda hasta hafif kas kasılmasına sahiptir (Tablo 8-4).
Kas gerginliğinin 1/5 olması durumunda hasta hafif kas kasılmasına sahiptir (Tablo 8-4).
şekli kas gerginliği derecelendirmesidir. İstenen kas gerginliği “5” ise, her iki taraflı
olarak simetrik olmalı, karşıt güç durumunda tam bir direnç göstermelidir. Hastanın
TABLO 8-3. Kas Gerginliğinin Belirlenmesi İçin Kullanılan Testler
TABLO 8-3. Kas Gerginliğinin Belirlenmesi İçin Kullanılan Testler
Kaslar İçin Uygulanan Testler Hastanın Uygulaması Hemşirenin Uygulaması
Kaslar
Göze aitİçin Uygulanan Testler
kas sistemi Hastanın Uygulaması Hemşirenin Uygulaması
-Gözait
Göze kapakları
kas sistemi Gözleri sıkıca kapatır. Kapatmaya karşı girişim var mı
BÖLÜM 8 • Kas-İskelet Sisteminin Tanılaması ve Fiziksel Muayene 179
8.3. KAS-İSKELET SİSTEMİNİN ANORMAL FİZİKSEL MUAYENE BULGULARI
Kas-iskelet sisteminin anormal fiziksel muayene bulgularının tanımı, etiyolojisi ve

öneminin bilinmesi hastanın tam bir değerlendirilmesinin yapılabilmesi için önemli-
dir. Anormal fiziksel muayene bulguları Tablo 8-5’te ayrıntılı olarak açıklandı.
TABLO 8-5.
TABLO 8-5.Kas
Kasİskelet
İskeletSistemin
SisteminAnormal
AnormalFiziksel
FizikselMuayene
MuayeneBulguları
Bulguları veve Özellikleri ve Özellikleri
Özellikleri ve Özellikleri
Aşil tendinit Başlangıçta yürüme ve koşma sıra- Enflamasyon nedeniyle aşil
Aşil tendinit Başlangıçta yürüme ve koşma Enflamasyon nedeniyle aşil
sında bacağın posteriyorunda ağrı tendon üzerine birikmiş
sırasında bacağın tendon üzerine birikmiş
olmasıdır. İstirahatte de ağrı olabilir. stres nedeniyle gelişir. stres
posteriyorunda ağrı olmasıdır. nedeniyle gelişir.
İstirahatte de ağrı olabilir.
Ankiloz
Ankiloz Bir
Bireklemin
eklemin sertliği ve
vesabitliğidir.
sabitliğidir.Ek- Romatoit
Romatoit artrit
artrit gibi kronik eklem
gibi kronik
lemin hareketliğininhareketliğinin
Eklemin azalmasıdır. eklem enflamasyonu
enflamasyonu sonu-gelişir.
sonucunda
azalmasıdır. cunda gelişir.
Antalgicyürüyüş
Antalgic yürüyüş Etkilenmiş alan
Etkilenmiş alan üzerinde
üzerindeküçük
küçük Travma
Travma ya ya da
dadiğer
diğerneden-
nedenlerden
bir ağırlık yüklenmesinde bile kısa lerden dolayı alt ekstremi-
adımlar şeklinde yürümedir. telere ağırlık yüklenmesi 172
ile ağrı ya da rahatsızlık
hissidir.
Ataksik yürüme Koordinasyon kaybı nedeniyle olu- Omurga lezyonları gibi nö-
şan sallanarak yürüme şeklidir. rojenik bozukluklar nede-
Denge bozukluğu vardır, sallana- niyle gelişir.
rak, sendeleyerek yürünür, yürüyüş
geniş tabanlıdır. Hareketler abartılı,
düzensiz ve anidir. Duyusal ataksi-
si olan hastanın ayağı yere çarpar.
Çünkü hissedemez. Hasta yürürken
ayaklarına bakar.
Acele, hızlı yürüyüş (Festina- Vücud rijid durumdayken, yürürken, Parkinson hastalığı gibi
ting yürüyüş) boyun, gövde ve dizlerin fleksiyonu; nörojenik bozukluklarda
kısa, hızlı ve karışık adımlar, hareket- görülen bir yürüyüş şeklidir.
lerde genel bir yavaşlıktır. Bazı olgu-
larda hareket kaybı olabilir.
Atrofi İşlevinde azalmaya neden olan gev- Hareketsizliğin bir nedeni
şek kas görünüşüdür. olarak, kas lifi çapında azal-
ma, sürekli kasılma olması,
uzun süre kullanmama ne-
deniyle gelişir.
Çıkık Kemiklerin eklem alanlarından ayrıl- Travma, yumuşak dokuyu
masıdır. çevreleyen hastalıklar ne-
deniyle oluşur.
DİZİN
–A– Apeks bölgesi, 15

Apraksi, 133
Abdomen, 99 Ardısıra hareketler, 141
Abdominal paradoks, 43 Artralji, 57
Abduksiyon, 168, 169 Artrit, 163
Abdusens sinir, 144 Asit, 76, 87
Adduksiyon, 168, 169 Asparagus, 93
Adisson hastalığı, 106 Astım, 29, 31, 37
Afazi, 130 Aşil, 148
Agnozi, 133 Aşil tendinit, 179
Ağız, 39, 98 Aşil tendonu, 14
Ağız ve farenks, 78 Ataksi, 151
AIDS, 33 Ataksik yürüme, 179
Ajitasyon, 134 Atelektazi, 33, 44, 45, 46, 49
Akciğer kanseri, 31, 32, 33, 43 Atoni, 151
Akciğerler, 38, 40 Atrofi, 140, 179
Akciğer ödemi, 44 Aydede yüz, 117
Aksesuar sinir, 147
Aktif ROM, 168
Aldığı-çıkardığı izlemi, 99 –B–
Alt ekstremitelerden kan basıncı ölçümü, 20 B12 vitamini, 55, 63, 68
Alzheimer, 130, 133 Bacak ülseri, 64
Amerikan Kalp Birliği (AHA), 17 Baş, 112
Anazarka, 98 Beden imajı, 126
Anemi, 55, 57, 62, 64, 67, 68, 71 Beden kitle indeksi, 9
Anestezi, 151 Bel çevresi, 10
Anizokori, 143 Bel ve kalça çevresi ölçümü, 10
Anjiom, 64 Beyin ölümü, 131
Ankiloz, 179 Biseps, 148
Anoreksiya, 33, 71, 73 Biot solunum, 38
Anosmi, 142 Biseps kas, 172
Anosognozi, 134 Bitkisel yaşam, 131
Antalgic yürüyüş, 179 Boğuk (barky) öksürük, 31
Anüri, 102 Boyun, 40, 112
Anüs, 84 Boyun ven dolgunluğu, 7, 24, 62
Apati, 130 Boy uzunluğu, 115
Bradikardi, 25 Dispepsi, 87
Bradikinezi, 151 Dispne Borg ölçeği, 33, 34
Brakioradiyal, 148 Dispne görsel analog skalası, 34
Brakiyal nabız, 12 Dispne (nefes darlığı), 33
Bronkofoni, 42, 45 Distansiyon, 87
Bronkospazm, 45 Distoni (diskinezi), 152
Bronkoveziküler sesler, 41 Diyabetes insipidus, 102, 108, 118, 119
Bronşektazi, 31, 33, 43, 44, 45 Diyabetes mellitus, 102, 106, 108, 115, 118, 119,
Bronşit, 44 122, 153
Bronşiyal sesler, 41 Diyabetik ayak muayenesi, 113
Brudzinski, 150 Diyafragmatik solunum egzersizi, 47
Bunama, 133 Diyare, 56, 73
Burun, 39 Diyastolik kan basıncı, 17, 19
Burun akıntısı, 29 Dizestezi, 151
Büzük dudak solunumu, 43, 46, 48 Diz-topuk testi, 141
Dizüri, 102
Dorsalis pedis, 14
–C– Dorsifleksiyon, 170
Café-au-lait lekeleri, 161 Dördüncü (S4) kalp sesi, 27
Candidiasis, 86 Dullness, 44
Charcot deformitesi, 114 Dupuytren kontraktürü, 79, 180
Cheyne-Stokes, 38 Duygudurum, 134
Chron hastalığı, 79 Düğme iliği deformitesi, 180
Cushing sendromu, 116, 118 Düzensiz nabız, 25
Düzleşmiş dil, 85
Düz tabanlık, 182
–Ç–
Çarpıntı, 67 –E–
Çatlama, 85
Çekiç parmak, 114 Egofoni, 42, 45, 46
Çıkık, 179 Ekimoz, 55, 65
Çomak parmak, 43 Eklem açıklığı, 163, 168
Çomak parmak, 24 Ekstansiyon, 168, 169
Eksternal, 166
Eksternal rotasyon, 170
–D– Ekstremiteler, 98, 113
Ekstübasyon, 45
Defisid nabız, 12, 15, 26 Eksuda, 39
Dekortike postür, 132 Ekzoftalmi, 117
Deliryum, 131 Ellerin muayenesi, 79
Deltoid kas, 172 Ense sertliği, 150
Demir, 55 Enuresiz, 102
Depresyon, 126, 130, 134 Epiglotis, 45
Deri, 97, 111, 116 Epilepsi, 122, 127
Derin tendon refleks muayenesi, 148 Equinus, 114
Deri turgoru, 60 Erektil disfonksiyon, 5
Deri turgorunun değerlendirilmesi, 97 Eversiyon, 170
Dermatom haritası, 137
Deserebre postür, 132
Deviasyon, 39 –F–
Diapazon, 138
Dikkat süresi, 133 Farenks, 38, 39, 78
Dilde düzleşme, 66 Fasikülasyon, 152
Diplopi, 143 Fasyal sinir, 145
Disfaji, 73, 87 Femoral nabız, 13
Diskinezi, 130 Feokromastoma, 106
Dizin 187
Festinating yürüyüş, 179 Hiperrezonans, 44, 87
Fıçı göğüs, 36, 38, 44 Hipertansiyon, 67, 106, 117
Fıtık, 82, 88 Hipertiroidi/hipotiroidi, 106
Fibrozis, 49 Hipertiroidizm, 116, 118, 119
Flebit, 62 Hipoestezi, 151
Fleksiyon, 168, 169 Hipoglossal sinir, 147
Folat, 82 Hipoksemi, 43
Folik asit, 55 Hipopituitarizm, 107
Fremitus, 46 Hipotansiyon, 67
Hipotiroidizm, 107, 108, 110, 116, 118, 119
Hipotoni, 151
–G– Hipoventilasyon, 33, 49
Ganglion, 180 Hodgkine lenfoma, 64
Gastrit, 71, 73 Human Immunodeficiency Virus-HIV, 30, 58
Geğirme, 87
Genital bölge, 113 –I–
Glasgow koma skalası, 131
Glossit, 78, 86 Inversiyon, 170
Glossofarengeal sinir, 146
Gnozi, 133
Göğüs, 112 –İ–
Göğüs bölgesi, 40 İçe kilitlenme, 131
Gözlerin muayenesi, 79 İleostomi, 76
Grip aşısı, İllüzyon, 134
Guatr, 106, 117 İmpotans, 58, 118
Gurultu, 87 İnce raller, 44
Güçlü nabız, 25 İnfertilite, 106
İnfluenza (grip), 32
–H– İnkontinans, 102
İnme, 91, 127, 130
Hallux limitus, 114 İnspeksiyon, 7, 40, 78, 81, 101
Hallux valgus, 114 İnterkostal çekilme, 43
Halüsinasyonlar, 134 İnternal, 166
Harita görünümlü dil, 85 İnternal jugular venöz basınç ölçümü, 7
Hemartroz, 57 İnternal rotasyon, 170
Hematemez, 31, 71, 87 İpliksi (filiform) nabız, 25
Hematom, 65 İshal, 9, 56
Hematüri, 102 İştahsızlık, 76
Hemipleji, 151
Hemiplejik yürüyüş, 151
Hemofili, 59, 153 –J–
Hemoglobin, 60, 64, 68 Jinekomasti, 112
Hemoliz, 64
Hemoptizi, 31
Hemoroid, 71, 89 –K–
Hepatit, 53, 71, 72, 76
Hepatojuguler reflü, 7 Kaba raller, 44
Hepatomegali, 68, 88 Kadrananopsi, 142
Herpes simplex, 86 Kalça çevresi, 10
Hırıltı (Wheezing), 45 Kalp sesleri, 21
Hışıltı, 42 Kalp yetersizliği, 35, 44, 102
Hiperekstansiyon, 169 Kan basıncı ölçümü, 17
Hiperestezi, 151 Kan basıncı ölçümü: Palpasyon yöntemi, 18
Hiperkortizolizmi, 107 Kanser, 71, 91, 122
Hiperpigmentasyon, 116 Kan tranfüzyonu, 55, 59
Kapiller geri dolum, 16 Letarji, 118, 131

Kaposi sarkoma, 78 Lobektomi, 45
Kardiyak tamponad, 7 Lordoz, 162, 181
Kardiyak üfürümler, 27 Lökopeni, 68
Karın, 113 Lökoplaki, 85
Karın bölgesi, 80 Lösemi, 66
Karında asit değerlendirmesi, 83
Karın derisi refleksi, 149
Karotis, 16 –M–
Karotis nabız, 12 Malabsorpsiyon, 53
Karpal tünel sendromu, 155 Melena, 71, 89
Kas gerginliği testi, 171 Menapoz, 58
Kas gücü değerlendirme, 139 Menarj, 58
Kas gücünün azalması, 151 Meningeal iritasyonun değerlendirilmesi, 150
Kas spastisite, 181 Menstrüasyon, 58, 110, 154
Kaşıntı, 64 Mental durum, 57, 63, 121
Keilitis, 85 Mental durum değerlendirmesi, 129
Kernig, 150 Mental retardasyon, 133
Kızarma, 64 Metabolik asidoz, 43
Kifoskolyoz, 38, 39 Metabolik sendrom, 10
Kifoz, 38, 39, 162, 181 Midriazis, 143
Kilo takibi, 99 Miks ödem, 117
Kistik fibroz, 43 Mini mental durum değerlendirme testi, 125, 132
Kloroma, 65 Miyoklonus, 152
Kolostomi, 76 Monofilament, 114
Koma, 131 Muhakeme, 133
Kompülsiyon, 134 Multipl skleroz, 130
Konfüzyon, 131 Myozis, 143
Konstipasyon, 74, 107, 118
Konstrüktif perikardit, 7
Kontraktür, 181 –N–
Kooperasyon, 131
Kore, 152 Nabız değerlendirme bölgeleri, 11
Kornea refleksi, 149 Nabız derecelendirme ölçeği, 11
Korotkof sesleri, 20 Nefes darlığı, 33
Korsakoff sendromu, 133 Nistagmus, 143
Kraniyal sinirler, 63 Noktüri, 4, 94, 102
Kremaster (testis) refleksi, 149 Nöropatik yürüyüş, 183
Krepitasyon, 163, 166, 181 Nötropeni, 66
Kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH), 29, 30,
31, 32, 33, 35, 37, 43, 44, 45, 46, 48
Kuadriseps, 172 –O–
Kuğu boynu deformitesi, 181 O bacak, 184
Kusma refleksi, 149 Obesite, 76, 106
Kussmaul, 38 Obsesyon, 134
Kussmaul solunum, 43 Odynophagia, 87
Oksijen konsantrasyonunun yüzdesi (FiO2), 30
–L– Oksijen saturasyonu (SpO2), 38
Oksijen tedavisi, 36
Laksatif, 74 Okulomotor sinir, 143
Lateral epikondilit, 182 Olfaktoryel sinir, 142
Lateral kostal genişleme, 49 Oligüri, 102
Lavman, 74 Opozisyon, 171
Lenf-adenopati, 66 Optik sinir, 142
Lenf düğüm, 40, 58, 60, 61 Orak hücre anemisi, 54, 60, 68
Lenfoma, 66, 68 Ortostatik hipotansiyon, 67
Dizin 189
Ortostatik (postural) kan basıncı, 17 Pnömotoraks, 44
Oryantasyon, 132 Pnömovax, 32
Oskültasyon, 16, 26, 40, 82, 101 Polidipsi, 119
Oskültatuvar gap, 17 Polisitemi, 64, 66
Osteoartrit, 163 Poliüri, 102, 119
Osteomalazi, 153, 155 Popliteal nabız, 13
Osteomiyelit, 114, 153 Posteriyor bazal genişleme, 50
Osteoporoz, 154, 155 Posteriyor tibial nabız, 14
Ödem, 9, 98, 116 Postür, 129, 158
Ödem değerlendirmesi, 98 Pozitif Homan’s bulgusu, 26
Öfke, 134 Pretibial bölge, 98
Öfori, 134 Pronasyon, 141, 171
Öksürme egzersizi, 51 Psikomotor beceriler, 133
Özofajit, 73 Pitoz, 143
Pulmoner emboli, 45
Pulmoner fibrozis, 46
–P– Pulmoner hipertansiyon, 7
Palmar eritem, 79 Pulmoner ödem, 44, 46
Palpasyon, 11, 40, 79, 166 Pulsus alternans, 25
Paralizi, 151 Purpura, 65
Paranoya, 134 Pursed lips, 36, 48
Parapleji, 151 Pyorrhea, 86
Parestezi, 57, 151, 182 Pyrosis, 87
Parezi, 151
Parkinson, 125, 127, 129, 179 –Q–
Parkinson yürüyüşü, 151
Parmak-burun-parmak testi, 141 Quadripleji, 151
Parmak-burun testi, 141
Pasif ROM, 168
Patella, 148 –R–
Pectur carinatum, 38 Radiyal nabız, 13, 19
Pectus excavatum, 38 Raller, 42, 46
Pektoriloki, 42 Raşitizm, 153
Pençe parmak, 114 Rektum ve anüs, 84
Peptik ülser, 71, 73, 77, 87 Retansiyon, 103
Perforasyon, 39 Rijidite, 25
Periferik siyanoz, 7, 24 Romatoid artrit, 154, 175
Perikardiyal friksiyon sesi, 27 Romberg testi, 138, 141
Periodontitis, 86 Ronküs, 42, 45, 46
Peritonit, 87
Perküsyon, 26, 40
Pernisiyöz anemi, 54 –S–
Peteşi, 55, 58, 65
Planlama ve soyut düşünme, 133 S1 kalp sesi, 21
Plantar fasciitis, 182 S2 kalp sesi, 22
Plantar fleksiyon, 170 S3 kalp sesi (ventriküler gallop), 22
Plantar (taban derisi) refleks, 149 S4 kalp sesi (atriyal gallop), 22
Plazmasitom, 65 Sakral doku, 98
Plevral effüzyon, 44, 45, 46 Santral siyanoz, 24
Plevral sürtünme sesi, 45 Sarılık, 64, 71, 76
Plörezi, 35, 45 Segmental solunum egzersizi, 49
Pnömatüri, 102 Sfigmomanometre, 17
Pnömokok, 54 Sınırlı eklem açıklığı, 182
Pnömonektomi, 45 Sıvı dengesi, 99
Pnömoni, 29, 31, 44, 45, 46, 49 Sirkumduksiyon, 170
Siroz, 53, 64, 76, 88 Trigeminal sinir, 144

Sistemik lupus eritematozus, 154 Triküspid regürjitasyon, 7
Sistit, 102 Tripod (ortopne) pozisyonu, 43
Sistolik kan basıncı, 17, 19 Triseps kas, 172
Siyanoz, 38, 43, 64 Troklear sinir, 144
Skolyoz, 38, 39, 154, 162 Trombostopeni, 66
Soğuk ekstremiteler, 26 Tüberkülin deri testi,
Somnolans, 131 Tüberküloz, 29, 31, 33, 91, 153
Sorun çözme, 133 Türk Kardiyoloji Derneği (TKD), 17
Spastik yürüyüş, 151, 182
Spider nevus, 64
Splenomegali, 68, 88 –U–
Splinter kanama, 24 Ulnar deviasyon, 183
Splinting solunum, 43 Uyku apnesi, 4, 35
Stepaj yürüyüş, 151 Uzak bellek, 133
Steteskop, 17, 40, 47
Stomatit, 78, 98
Stres, 71 –Ü–
Stria, 116
Stridor, 45 Üçüncü (S3) kalp sesi, 27
Stupor, 131 Ülserasyon, 39
Subluksasyon, 183 Ülseratif kolit, 71, 79
Supinasyon, 141, 171 Ülserler, 25
–Ş– –V–
Şişlik, 183 Vagus sinir, 147
Şizofreni, 133 Valsalva manevrası, 66
Vertigo, 125
Vestibulokoklear (akustik) sinir, 146
–T– Veziküler sesler, 41
Vibrasyon, 138
Taktil fremitus, 44 Vokal rezonans, 42
Taktil halüsinasyonlar, 134 Vücut ağırlığı, 115
Tandem walk, 141
Tapotman, 51
Taşikardi, 25, 67 –W–
Taşipne, 43, 46
Telenjiektazi, 64 Wheezing, 29, 31, 35, 46, 54
Tenar atrofi, 183
Tenosinovit, 183
Termoregülasyon, 119 –X–
Tetani, 118 X bacak, 184
Tetanoz, 155
Tırnaklar, 98
Tik, 152 –Y–
Titreşim şeklinde nabız, 25
Toraks, 38, 40 Yakın bellek, 133
Torticollis, 180 Yaşam bulguları, 111
Tragus, 167 Yüz, 98
Trakeit, 44
Trapezius kası, 147
Tremor, 152
–Z–
Triseps, 148 Zorlu ekspirasyon, 48

Sağlik Tanilamasi Ve Fi̇zi̇ksel Muayene

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Sağlik Tanilamasi Ve Fi̇zi̇ksel Muayene

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ

FLORENCE NIGHTINGALE HEMŞİRELİK FAKÜLTESİ

İç Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalı

NOBEL TIP KİTABEVLERİ

Yayımcı : Nobel Tıp Kitabevleri Tic. Ltd. Şti.

Sağlığın değerlendirilmesi hemşirelik sürecinin ilk ve en önemli basamağıdır.

Prof. Dr. Nuray Enç

Prof. Dr. Nuray Enç, Yard. Doç. Dr. Hilal Uysal

1.3. KARDİYOVASKÜLER SİSTEMİN ANORMAL FİZİKSEL

Yard. Doç. Dr. Hilal Uysal

3.2. HEMATOLOJİK SİSTEMİN FİZİKSEL MUAYENESİ . . . . . . . . . 60

Prof. Dr. Nuray Enç, Yard. Doç. Dr. Hilal Uysal

Prof. Dr. Nuray Enç, Dr. Havva Öz Alkan

6.2.3. Baş . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112

Yard. Doç. Dr. Zeliha Tülek

7.2.6. Reﬂekslerin Değerlendirmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148

Yard. Doç. Dr. Hilal Uysal

1.1. KARDİYOVASKÜLER SİSTEMİN GORDON’UN FONKSİYONEL

Kardiyovasküler sistemin tanılanmasında yorgunluk, sıvı tutulumu, düzensiz kalp

1.1.1. Önemli Sağlık Bilgisi

1.1.2. Sağlık Hikayesi

1.1.2.1. Sağlığı algılama-Sağlığın yönetimi

Sağlığı algılama-sağlığın yönetimi örüntüsüne göre hastayı değerlendirirken sorulacak

1.1.2.2. Beslenme-Metabolik durum

ritim varlığında, hasta sadece radiyalden değil apikalden de değerlendirilerek defisid

1.2.2.1.1. Karotis nabız değerlendirmesi

1.2.2.1.2. Brakiyal nabız değerlendirmesi

ŞEKİL 1-3. Karotis Nabız Değerlendirmesi ŞEKİLŞEKİL 1-4. Brakiyal

1.6.2.1.2. Radiyal nabız değerlendirmesi

BÖLÜM 1 • Kardiyovasküler Sistemin Tanılaması ve Fiziksel Muayene 13

1.2.2.1.3. Radiyal nabız değerlendirmesi

1.6.2.1.4. Popliteal nabız değerlendirmesi

1.2.2.1.6. Dorsalis pedis nabız değerlendirmesi

- Daha sonra sonuç dosyaya kayıt edilir ve değerlendirilir.

1.2.2.1.7. Posteriyor tibial nabız değerlendirmesi

ŞEKİL 1-7. Popliteal Nabız

1.2.3.2. Kalp Seslerinin Oskültasyon İle Değerlendirilmesi

PULMONER ODAK (S2)

ŞEKİL 1-15. S1 ve S2 Fizyolojik ve S3 ve S4 Patolojik Kalp Seslerinin Anatomik Değerlendirme

1.3. KARDİYOVASKÜLER SİSTEMİN ANORMAL

Ektremitelerin yükseltilmesi sonrasında Arteriyal perfüzyonda kronikleşmiş

İşlem öncesi eller yıkanır ve hasta uygulama hakkında bilgilendirilir.

Anormal kapiller dolum

Karotis, abdominal aorta ve femoral arterlerin dinlenmesi başlangıç kardiyovasküler sistemin

Anormal kardiyak sesler

2.1. SOLUNUM SİSTEMİNİN GORDON’UN FONKSİYONEL

2.1.1. Önemli Sağlık Bilgisi

3.1. HEMATOLOJİK SİSTEMİN GORDON’UN FONKSİYONEL

Hematolojik sistemin değerlendirilmesi, hastadan sağlık hikayesinin alınmasına

3.1.1. Önemli Sağlık Bilgisi

• İlaçlar hakkında bilgi: Hastanın kullandığı reçeteli ve reçetesiz, bitkisel ve vitamin

4.1. GASTROİNTESTİNAL SİSTEMİN GORDON’UN FONKSİYONEL

Gastrointestinal (Gİ) sistemin temel fonksiyonu, vücut hücrelerine besin desteği

4.1.1. Önemli Sağlık Bilgisi

5.1. ÜRİNER SİSTEMİN GORDON’UN FONKSİYONEL

Böbrek ya da idrar yolları sorunu olan hastanın durumunun değerlendirilmesi,

5.1.1. Önemli Sağlık Bilgisi

6.1. ENDOKRİN SİSTEMİN GORDON’UN FONKSİYONEL

6.1.1. Önemli Sağlık Bilgisi

• İlaçlar hakkında bilgi: Hastanın kullandığı reçeteli, reçetesiz, bitkisel ve vitamin

7.1. NÖROLOJİK SİSTEMİN GORDON’UN FONKSİYONEL

8.1. KAS-İSKELET SİSTEMİNİN GORDON’UN FONKSİYONEL

Kas-iskelet sisteminin değerlendirilmesi, özel bir vücut parçasına odaklı olabilir ya

8.1.1. Önemli Sağlık Bilgisi