Orta Regülatörü Ve Hes Projesi̇ Ni̇hai̇ Çed Raporu

BALSU ELEKTRK RETM VE TC. A..
ORTA REGLATR VE HES PROJES NHA ED RAPORU
PROJE SAHBNN ADI ADRES TELEFON VE FAKS NUMARALARI PROJENN ADI PROJE BEDEL PROJE N SELEN YERN AIK ADRES (L, LES, MEVK,)
BALSU ELEKTRK RETM VE TC. A.. Uur Mumcu Cad. No:88 GOP / ANKARA Tel : 0312 436 30 00 Fax: 0312 436 37 69 ORTA REGLATR VE HES PROJES NHA ED RAPORU 26.700.872 TL. l le : Artvin : Arhavi
Datum D.O.M. : ED-50 : 39
Koor. Sras : Saa, Yukar Tr : UTM, lek Fak. : 6 derecelik NOKTA NO (REGLATR) 1 2 3 4 5 NOKTA NO (HES ) 1 2 3 4 5 NOKTA NO(YK.HAVUZU) 1 2 3 4 5 NOKTA NO (CEBR BORU) 1 2 3 4 NOKTA NO (LETM TNEL) 1 2 3 4 NOKTA NO(KAZI FAZLASI MALZEME SAHASI-1) 1 2 3 4 5
SAA (Y) 701840.000 701847.500 701847.500 701832.500 701832.500 SAA (Y) 698673.000 698680.500 698680.500 698665.500 698665.500 SAA (Y) 699850.000 699857.500 699857.500 699842.500 699842.500 SAA (Y) 698821.952 699078.964 699335.976 699592.988 SAA (Y) 700000.000 700900.000 701000.000 701550.000 SAA (Y) 698600.569 698474.226 698423.689 698481.245 698526.167
YUKARI (X) 4562111.000 4562118.500 4562103.500 4562103.500 4562118.500 YUKARI (X) 4564790.000 4564797.500 4564782.500 4564782.500 4564797.500 YUKARI (X) 4564970.000 4564977.500 4564962.500 4564962.500 4564977.500 YUKARI (X) 4564812.779 4564852.085 4564891.390 4564930.695 YUKARI (X) 4564960.000 4564000.000 4563875.000 4563000.000 YUKARI (X) 4564514.894 4564447.512 4564493.837 4564641.237 4564562.624
PROJE N SELEN YERN KOORDNATLARI, ZONE
ORTA REGLATR VE HES PROJES NHA ED RAPORU NOKTA NO(KAZI FAZLASI MALZEME SAHASI-2) 1 2 3 4 5 SAA (Y) 701421.983 701472.496 701552.040 701395.855 701374.373 YUKARI (X) 4562576.715 4562505.300 4562486.140 4562363.630 4562384.532
Koor. Sras : Enlem, Boylam Tr : Corafi NOKTA NO (REGLATR) 1 2 3 4 5 NOKTA NO (HES ) 1 2 3 4 5 NOKTA NO(YK.HAVUZU) 1 2 3 4 5 NOKTA NO (CEBR BORU) 1 2 3 4 NOKTA NO(LETM TNEL) 1 2 3 4 NOKTA NO(KAZI FAZLASI MALZEME SAHASI-1) 1 2 3 4 5 NOKTA NO(KAZI FAZLASI MALZEME SAHASI- 2) 1 2 3 4 5
Datum
: WGS 84
ENLEM 41.18358023 41.18364586 41.18351087 41.18351460 41.18364960 ENLEM 41.20847424 41.20853990 41.20840490 41.20840858 41.20854358 ENLEM 41.20980462 41.20987027 41.20973527 41.20973897 41.20987397 ENLEM 41.20864269 41.20893331 41.20922383 41.20951427 ENLEM 41.20967759 41.20081480 41.19966500 41.19165337 SAA (Y) 41.20601601 41.20544053 41.20586985 41.20718237 41.20646383 SAA (Y) 41.18787565 41.18722036 41.18702814 41.18596439 41.18615784
BOYLAM 41.40635657 41.40644838 41.40644344 41.40626475 41.40626969 BOYLAM 41.36949736 41.36958918 41.36958430 41.36940554 41.36941041 BOYLAM 41.38358331 41.38367514 41.38367024 41.38349147 41.38349638 BOYLAM 41.37127994 41.37435575 41.37743158 41.38050743 BOYLAM 41.38536772 41.39577841 41.39692895 41.40319450 YUKARI (X) 41.36854480 41.36701726 41.36643003 41.36716378 41.36767362 YUKARI (X) 41.40152996 41.40210826 41.40304961 41.40114858 41.40089953
II
PROJENN ED YNETMEL KAPSAMINDAK YER (SEKTR, ALT SEKTR)
ED RAPORU HAZIRLAYAN KURULUUN/ALIMA GRUBUNUN ADI ED RAPORU HAZIRLAYAN KURULUUN/ALIMA GRUBUNUN ADRES TELEFON VE FAKS NUMARALARI ED RAPORUNUN SUNUM TARH (GN, AY, YIL)
17.07.2008 Tarih ve 26939 Sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren evresel Etki Deerlendirmesi Ynetmelii (30.06.2011 Tarih ve 27980 Sayl evresel Etki Deerlendirmesi Ynetmeliinde Deiiklik Yaplmasna Dair Ynetmelik) Ek II Seme Eleme Kriterleri Uygulanacak Projeler Listesi Madde 32 Kurulu gc 0-25 MWm arasnda olan nehir tipi santraller kapsamnda yer almaktadr. EN-EV ENERJ EVRE YATIRIMLARI ve DANIMANLII HARTACILIK MAR NAAT LTD. T.
Mahatma Gandi Cad. No:92/2 06680 G.O.P. /ANKARA Tel : (312) 4472622 Faks: (312) 4463810
04.07.2012
III
NDEKLER TABLOLAR DZN ...........................................................................................................IX EKLLER DZN .............................................................................................................XI KISALTMALAR ...............................................................................................................XII Projenin Teknik Olmayan zeti ......................................................................................... 1 (Teknik bilgi iermeyecek ve iki sayfay gemeyecek ekilde dzenlenecektir.) ................ 1 Blm I: Projenin Tanm ve Amac ................................................................................... 3 (Proje konusu faaliyetin tanm, mr, hizmet amalar, pazar veya hizmat alanlar ve bu alan ierisinde ekonomik ve sosyal ynden lke, blge ve/veya il leinde nem ve gereklilikleri) 3 Blm II: Proje in Seilen Yerin Konumu ........................................................................ 8 II.1. Projenin yeri (lgili Valilik veya Belediye tarafndan doruluu onanm olan projenin yerinin, lejant ve plan notlarnn da yer ald onanl evre Dzeni Plan ve mar Planlar zerinde, bu planlar yoksa mevcut arazi kullanm haritas zerinde gsterimi), ................. 8 II.2. Proje kapsamndaki nitelerin konumu (Reglatr, reglatr, gvde ve savak tesisleri (dolu savak-dipsavak), akl geidi/kum tutucular, iletim tnel ve kanallar, ykleme/dengeleme havuzu, hidroelektrik santral nitesi ile ilgili bina ve tesisler, teknik altyap niteleri, idari ve sosyal niteler, varsa dier niteler, bunlar iin belirlenen kapal ve ak alan byklkleri, bu nitelerin proje alan iindeki konumlarnn vaziyet plan veya kroki zerinde gsterimi, dier tekniklerle temsili resim veya maket benzeri gsterimler, proje kapsamnda yer alan geici ve nihai depolama alanlarnn, ina edilecek Reglatr sahas iinde gerekletirilecek olan inaat alannn ve Maden Kanunu na gre alacak olan ta, kum, akl vb. ocak alanlarnn 1/25000, 1/5000 ve/veya 1/1000 lik haritalar zerinde gsterimi), ................................................. 10 Blm III : Projenin Ekonomik ve Sosyal Boyutlar .......................................................... 11 III.1. Proje gereklemesi ile ilgili yatrm program ve finans kaynaklar, ......................... 11 III.2. Projenin gereklemesi ile ilgili i akm emas veya zamanlama tablosu, ............... 12 III.3. Projenin fayda-maliyet analizi .................................................................................. 14 III.4. Proje kapsamnda olmayan ancak projenin gereklemesine bal olarak, proje sahibi veya dier yatrmclar tarafndan gerekletirilmesi tasarlanan dier ekonomik, sosyal ve altyap projeleri ................................................................................................................ 16 III.5. Proje kapsamnda olmayan ancak projenin gerekleebilmesi iin zaruri olan ve proje sahibi veya dier yatrmclar tarafndan gerekletirilmesi planlanan dier ekonomik, sosyal ve altyap projeleri, ............................................................................................................... 16 III.6. Kamulatrma ve yeniden yerleim, ......................................................................... 16 III.7. Dier husular, ......................................................................................................... 17 Blm IV: Proje Kapsamnda Yer Alan Reglatr, HES ve Malzeme Ocaklar Projelerinden Etkilenecek Alann Belirlenmesi ve Bu Alan indeki Mevcut evresel zelliklerin Aklanmas (*) .................................................................................................................................... 18 (*) Bu blmde proje iin seilen yerin evresel zellikleri verilirken etki alan dikkate alnmaldr. Bu blmde sralanan hususlar itibari ile aklanrken, ilgili kamu kurum ve kurulularndan, aratrma kurumlarndan, niversitelerden veya benzeri dier kurumlardan temin edilen bilgilerin hangi kurumdan ve kaynaktan alnd raporun notlar blmnde belirtilir veya ilgili harita, dokman vb. belgeye ilenir. Proje sahibince kendi aratrmalarna dayal bilgiler verilmek istenirse, bunlardan kamu kurum ve kurulularn yetkileri altnda olanlar iin ilgili kurum ve kurululardan bu bilgilerin doruluunu belirten birer belge alnarak rapora eklenir. ............................................................................................................................ 18 IV.1. Projeden etkilenecek alann belirlenmesi, (etki alannn nasl ve neye gre belirlendii aklanacak ve etki alan harita zerinde gsterilecek) .................................................... 18 IV.2. Etki alan ierisindeki fiziksel ve biyolojik evrenin zellikleri ve doal kaynaklarn kullanm, ......................................................................................................................... 20 IV.2.1. Meteorolojik ve iklimsel zellikler .......................................................................... 20 IV.2.2. Jeolojik zellikler (blgesel jeoloji ve proje alan(lar) jeolojisi, varsa malzeme ocaklarnn jeolojik yapsnn fiziko-kimyasal zellikleri, tektonik hareketler, krk ve atlaklar, depremsellik, strigrafik kolon kesitler, sondajlara ait loglar, mineral kaynaklar, heyelan,
IV
benzersiz oluumlar, , sel, kaya dmesi balklar altnda incelenmesi, 1/100000, 1/25000 ve/veya 1/5000 lik jeolojik harita ve lejand, varsa jeoteknik ettler ve bunlara ait bilgi, ekil ve haritalar), ......................................................................................................................... 37 IV.2.3. Yer alt ve termal su kaynaklarnn hidrojeolojik zellikleri (su seviyeleri, miktarlar, emniyetli ekim deerleri, kaynaklarn debileri, mevcut ve planlanan kullanm,), ............ 44 IV.2.4. Yzeysel su kaynaklarnn hidrolojik zellikleri, mevcut ve planlanan kullanm, mevcut, inaat devam eden ve planlanan projelerin harita zerinde gsterimi (ime, kullanma, sulama suyu, su rnleri istihsali, ulam, turizm, elektrik retimi, dier kullanmlar, kaynaklarn proje alanna mesafeleri), ......................................................................................................... 46 IV.2.5. Tarm alanlar (tarmsal geliim proje alanlar, zel mahsul plantasyon alanlar) sulu ve kuru tarm arazilerinin bykl, mlkiyet durumlar, rn desenleri ve bunlarn yllk retim miktarlar, ........................................................................................................................ 50 IV.2.6. Toprak zellikleri ve kullanm durumu (topran fiziksel-kimyasal ve biyolojik zellikleri, arazi kullanm kabiliyeti snflamas, erezyon, topran mevcut kullanm),....................... 52 IV.2.7. Orman Alanlar (proje sahasnn bulunduu orman alannn m2 olarak miktar, aa trleri ve miktarlar, kaplad alan byklkleri ve kapall bunlarn mevcut ve planlanan koruma ve/veya kullanm amalar, 1/25.000 lik meere haritasnn rapora eklenmesi), 55 IV.2.8. Koruma alanlar (Milli Parklar, Tabiat Parklar, Sulak Alanlar, Tabiat Antlar, Tabiat Koruma Alanlar, Yaban Hayat Koruma Alanlar, Biyogenetik Rezerv Alanlar, Biyosfer Rezervleri, Doal Sit ve Antlar, Tarihi, Kltrel Sitler, zel evre Koruma Blgeleri, zel evre Koruma Alanlar, Turizm Alan ve Merkezleri; Toprak Koruma ve Arazi Kullanm, Mera Kanunu ve Su rnleri Kanunun kapsamndaki alanlar), ................................................. 58 IV.2.9. sulardaki (gl, akarsu) canl trleri (bu trlerin tabii karakterleri, ulusal ve uluslararas mevzuatla koruma altna alnan trler; bunlarn reme, beslenme, snma ve yaama ortamlar; bu ortamlar iin belirlenen koruma kararlar), ................................................... 65 IV.2.10. Flora ve Fauna (trler, endemik zellikle lokal endemik bitki trleri, alanda doal olarak yaayan hayvan trleri, ulusal ve uluslararas mevzuatla koruma altna alnan trler, nadir ve nesli tehlikeye dm trler ve bunlarn alandaki bulunu yerleri, av hayvanlarnn adlar, poulasyonlar ve bunlar iin alnan Merkez Av Komisyonu Kararlar) proje alanndaki vejetasyon tiplerinin bir harita zerinde gsterilmesi. Projeden ve almalardan etkilenecek canllar iin alnmas gereken koruma nlemleri (inaat ve iletme aamasnda). Arazide yaplacak flora almalarnn vejetasyon dneminde gerekletirilmesi ve bu dnemin belirtilmesi, ...................................................................................................................... 70 IV.2.11. Madenler ve Fosil Yakt Kaynaklar (rezerv miktarlar, mevcut ve planlanan iletilme durumlar, yllk retimleri ve bunun lke veya yerel kullanmlar iin nemi ve ekonomik deerleri), ........................................................................................................................ 72 IV.2.12. Hayvanclk (trleri, beslenme alanlar, yllk retim miktarlar, bu rnlerin lke ekonomisindeki yeri ve deeri), ....................................................................................... 75 IV.2.13. Devletin yetkili organlarnn hkm ve tasarrufu altnda bulunan araziler (Askeri Yasak Blgeler, kamu kurum ve kurulularna belirli amalarla tahsis edilmi alanlar, vb.),........ 76 IV.2.14. Proje yeri ve etki alannn hava, su, toprak ve grlt asndan mevcut kirlilik yknn belirlenmesi, ...................................................................................................... 76 IV.2.15. Dier zellikler.................................................................................................... 79 IV.3.1. Ekonomik zellikler (yrenin ekonomik yapsn oluturan balca sektrler, yresel igcnn bu sektrlere dalm, sektrlerdeki mal ve hizmet retiminin yre ve lke ekonomisi iindeki yeri ve nemi, dier bilgiler), .............................................................. 80 IV.3. Sosyo - Ekonomik evrenin zellikleri .................................................................... 80 IV.3.2. Nfus (yredeki kentsel ve krsal nfus, nfus hareketleri; gler, nfus art oranlar, ortalama hane halk nfusu, dier bilgiler), ...................................................................... 83 IV.3.3. Gelir (yredeki gelirin ikollarna dalm, ikollar itibariyle kii bana den maksimum, minimum ve ortalama gelir), ......................................................................... 84 IV.3.4. sizlik (yredeki isiz nfus ve faal nfusa oran), ............................................... 85 IV.3.5. Yredeki Sosyal Altyap Hizmetleri (Eitim, Salk, Kltr Hizmetleri ve Bu Hizmetlerden Yararlanlma Durumu), .............................................................................. 87
IV.3.6. Kentsel ve krsal arazi kullanmlar (yerleme alanlarnn dalm, mevcut ve planlanan kullanm alanlar, bu kapsamda sanayi blgeleri, konutlar, turizm alanlar vb.), ............... 88 IV.3.7. Dier zellikler. .................................................................................................... 89 Blm V. Projenin Blm IVde Tanmlanan Alan zerindeki Etkileri Ve Alnacak nlemler: ........................................................................................................................................ 90 (Bu blmde; projenin fiziksel ve biyolojik evre zerine etkileri, bu etkileri nlemek, en aza indirmek ve iyiletirmek iin alnacak yasal, idari ve teknik nlemler V.1 ve V.2 balklar iin ayr ayr ve ayrntl bir ekilde aklanr).......................................................................... 90 V.1. Arazinin hazrlanmas, inaat ve tesis aamasndaki projeler, fiziksel ve biyolojik evre zerine etkileri ve alnacak nlemler (Reglatr ve HES dahil), ....................................... 90 V.1.1. Arazinin hazrlanmas iin yaplacak iler kapsamnda nerelerde ve ne kadar alanda hafriyat yaplaca, bitkisel toprak ve hafriyat miktar, hafriyat art toprak, ta, kum vb. maddelerin nerelere tanacaklar veya hangi amalar iin kullanlacaklar, hafriyat srasnda kullanlacak malzemeler, ................................................................................................. 90 V.1.2. Arazinin hazrlanmas srasnda ve ayrca nitelerin inaasnda kullanlacak maddelerden parlayc, patlayc, tehlikeli, toksik ve kimyasal olanlarn tanmlar, depolanmalar ve kullanmlar, bu iler iin kullanlacak aletler ve makineler, .................. 95 V.1.3. Takn nleme ve drenaj ilemleri, ........................................................................ 95 V.1.4. Proje alan iindeki su ortamlarnda herhangi bir amala gerekletirilecek kaz, dip taramas vb. ilemler nedeni ile karlacak ta, kum, akl ve benzeri maddelerin miktarlar, nerelere tanacaklar veya hangi amalar iin kullanlacaklar, ....................................... 96 V.1.5. Reglatr yapm dolaysyla alacak olan malzeme ocaklarnn says (ta, kum, kil ocaklar gibi), ruhsat hukuku, ocaklarn alan byklkleri, iletme alan byklkleri ve koordinatlar, yllara bal planlanan retim miktarlar, uygulanacak retim yntemleri, basamak ykseklii, genilii, ev as, basamak says, ocaklarn balang ve nihai durumlarnn imalat haritalar ve vaziyet plan zerinde gsterimi, ................................... 96 V.1.6. Malzeme ocaklarnda ve nitelerin inas srasnda patlatma ileminin ne ekilde yaplacann aklamas, patlatma paterni, bir atmda kullanlacak patlayc madde miktar, tanmlar, depolanmalar ve kullanmlar, hava oku ve kaya frlamalar hesaplarnn yaplarak etkilerinin deerlendirilmesi, ............................................................................. 97 V.1.7. Malzeme ocaklarnda retim miktarlarnn alma sreleri (gn-ay-yl), nakliye gzergahlar, ulam altyaps plan, altyapnn inas ile ilgili ilemler, kullanlacak makine ekipmanlar,..................................................................................................................... 97 V.1.8. naat esnasnda krma, tme, tama ve depolama gibi toz yayc ilemler, kmlatif deerler, .......................................................................................................................... 97 V.1.9. Zemin eminiyeti, Reglatr glnden su kaa olmamas iin yaplacak ilemler,101 V.1.10. Arazinin hazrlanmas ve inaat alan iin gerekli arazinin temini amacyla kesilecek aalarn tr ve saylar, kesilecek aalarn blgedeki orman ekosistemi zerine etkileri, ortadan kaldrlacak tabii bitki trleri ve ne kadar alanda bu ilerin yaplaca, fauna zerine olabilecek etkiler, ........................................................................................................... 102 V.1.11. Arazinin hazrlanmas, inaat alan iin gerekli arazinin temini amacyla varsa elden karlacak tarm alanlarnn bykl, bunlarn arazi kullanm kabiliyetleri ve tarm rn trleri, ............................................................................................................................ 103 V.1.12. Arazinin hazrlanmasndan balayarak nitelerin almasna kadar yaplacak ilerde kullanlacak yaktlarn trleri, zellikleri, oluacak emisyonlar, aralarn bakm, onarm ve yakt ikmalleri ve ya deiimlerinin yaplaca yerler ve alnacak tedbirler,........................... 103 V.1.13. Proje kapsamnda kullanlacak suyun temin edilecei kaynaklardan alnacak su miktarlar, su temini sistemi ve bu sularn kullanm amalarna gre miktarlar, oluacak atk sularn cins ve miktarlar, dearj edilecei ortamlar, ...................................................... 105 V.1.14. Arazinin hazrlanmasndan balayarak nitelerin almasna dek meydana gelecek kat atk miktar, ne ekilde bertaraf edilecei, ...................................................................... 106 V.1.15. Arazinin hazrlanmasndan balayarak nitelerin almasna dek yaplacak iler nedeni ile meydana gelecek vibrasyon, grltnn kaynaklar ve seviyesi, kmlatif deerler, . 108
VI
V.1.16. Arazinin hazrlanmasndan balayarak nitelerin almasna dek yerine getirilecek ilerde alacak personelin ve bu personele bal nfusun konut ve dier teknik/sosyal altyap ihtiyalarnn nerelerde ve nasl temin edilecei, ........................................................... 117 V.1.17. Arazinin hazrlanmasndan balayarak nitelerin almasna dek srdrlecek ilerden, insan sal ve evre iin riskli ve tehlikeli olanlar, ....................................................... 117 V.1.18. Proje alannda, peyzaj eleri yaratmak veya dier amalarla yaplacak saha dzenlemelerinin (aalandrmalar ve/veya yeil alan dzenlemeleri vb.) ne kadar alanda, nasl yaplaca, bunun iin seilecek bitki ve aa trleri, ............................................ 118 V.1.19. Dier zellikler................................................................................................... 118 V.2. Projenin iletme aamasndaki projeler, fiziksel ve biyolojik evre zerine etkileri ve alnacak nlemler, ......................................................................................................... 119 V.2.1. Proje kapsamndaki tm nitelerin zellikleri, hangi faaliyetlerin hangi nitelerde gerekletirilecei, kapasiteleri, nitelerde retilecek mal ve/veya hizmetler, nihai ve yan rnlerin retim miktarlar, ............................................................................................. 119 V.2.2. Su tutulmas sonucu su kalitesine ve su ortamndaki canllara olabilecek etkiler, kadim su haklar ve doal hayat iin dere yatana braklacak su miktar, nasl hesapland, dere yatana olabilecek etkiler, ............................................................................................ 123 V.2.3. Su tutulmas ile oluabilecek iklim deiiklii ve bu deiiklik sonucu bitki rts, fauna, habitat ve biyotoplar zerine olabilecek etkiler, .............................................................. 128 V.2.4. Ulusal ve uluslararas mevzuatla korunmas gereken alanlar zerine etkiler, ...... 128 V.2.5. Suyun temin edilecei kaynan kullanlmas sonucu mansapta olabilecek deiimler (erozyon, nehir hidrolojisi, sucul hayat, sediment gelii vb.), .......................................... 128 V.2.6. Kaynaa ait varsa dier kullanm ekilleri ve etkileri, ........................................... 131 V.2.7. Yeralt ve yzeysel su kaynaklarna olabilecek etkiler, ........................................ 131 V.2.8. Reglatr-reglatr mrnn uzatlmas iin alnmas gereken nlemler ( peyzaj almalar ve bunun iin seilecek bitki ve aa trleri, erozyon, sediment tanmas vb.),132 V.2.9. Projenin iletilmesi srasnda alacak personelin ve bu personele bal nfusun konut ve dier sosyal/teknik altyap ihtiyalarnn nerelerde, nasl temin edilecei, ................. 132 V.2.10. dari ve sosyal nitelerde ime ve kullanma amal sularn kullanm sonrasnda oluacak atk sularn artlmas iin uygulanacak artma tesisi karakteristii prosesinin detaylandrlmas ve artlan atk sularn hangi alc ortamlara, ne miktarlarda, nasl verilecei, ...................................................................................................................................... 132 V.2.11. Konut, sosyal ve idari tesislerden oluacak kat atk miktar ve zellikleri, depolama/yma, bertaraf ilemleri, bu atklarn nerelere ve nasl tanacaklar veya hangi amalar iin ve ne ekilde deerlendirilecei, ................................................................ 133 V.2.12. Proje nitelerinin iletilmesi srasnda oluacak grltnn kaynaklar ve kontrol iin alnacak nlemler, ......................................................................................................... 134 V.2.13. Dier zellikler................................................................................................... 134 V.3. Projenin Sosyo-Ekonomik evre zerine Etkileri ................................................... 135 V.3.1. Proje le gereklemesi beklenen gelir artlar; yaratlacak istihdam imkanlar, nfus hareketleri, gler, eitim, salk, kltr, dier sosyal ve teknik altyap hizmetleri ve bu hizmetlerden yararlanlma durumlarnda deiiklikler vb.,.............................................. 135 V.3.2. evresel fayda-maliyet analizi. ........................................................................... 135 Blm VI: letme Proje Kapandktan Sonra Olabilecek Ve Sren Etkiler Ve Bu Etkilere Kar Alnacak nlemler ......................................................................................................... 136 VI.1. Arazi slah, ........................................................................................................... 136 VI.2. Proje alannda yaplacak arazi slah ve reklamasyon almalar, ........................ 136 VI.3. Mevcut su kaynaklarna etkiler, ............................................................................. 136 Blm VII: Projenin Alternatifleri .................................................................................... 137 (Bu blmde yer seimi, teknoloji, alnacak nlemler, alternatiflerin karlatrlmas ve tercih sralamas belirtilecektir.) ............................................................................................... 137 Blm VIII: zleme Program .......................................................................................... 138 VIII.1. Faaliyetin inaat iin nerilen izleme program, faaliyetin iletmesi ve iletme sonras iin nerilen izleme program ve acil mdahale plan, .................................................... 138
VII
VIII.2. ED Olumlu Belgesinin verilmesi durumunda, Yeterlik Tebliinde Yeterlik Belgesi alan kurum/kurulularn ykmllkleri balnn ikinci paragrafnda yer alan hususlarn gerekletirilmesi ile ilgili program. ................................................................................ 146 Blm IX: HALKIN KATILIMI ......................................................................................... 147 (Projeden etkilenmesi muhtemel yre halknn nasl ve hangi yntemlerle bilgilendirildii, proje ile ilgili halkn grlerinin ve konu ile ilgili aklamalarn ED raporuna yanstlmas) ... 147 Blm X: SONULAR (Yaplan tm aklamalarn zeti, projenin nemli evresel etkilerinin sraland ve projenin gereklemesi halinde olumsuz evresel etkilerin nlenmesinde ne lde baar salanabileceinin belirtildii genel bir deerlendirme, proje kapsamnda alternatifler aras seimler ve bu seimlerin nedenleri) .................................................. 148 KAYNAKLAR ................................................................................................................. 155 EKLER: ......................................................................................................................... 156
VIII
TABLOLAR DZN Tablo 1 Orta Reglatr Aylk Akm Deerleri (m3/s) .................................................................................................................................................5 Tablo 2 Orta Reglatr ve HES Yatrm Bedeli ve Yllara Gre Dalm (Faiz Oran %9,5) TL ...............................................................................................................................................11 Tablo 3 Orta Reglatr ve HES Zamanlama Tablosu ........................................................... 13 Tablo 4 Yllk Faydann Yllk Gidere Oran (1$ = 1,3777 TL.)................................................. 14 Tablo 5 Toplam Faydalarn Net Bugnk Deerlerinin, Toplam Giderlerin Net Bugnk Deerlerine Oran ................................................................................................................... 14 Tablo 6 Orta Reglatr ve HES Projesi Yllk Giderleri ......................................................... 15 Tablo 7 Aylara Gre Scaklk Deiimleri................................................................................ 20 Tablo 8 Mevsimlik Ortalama Scaklk Deerleri ...................................................................... 21 Tablo 9 Yllk Scaklk Deerleri ( o C) ................................................................................... 22 Tablo 10 Aylk Ortalama Toplam Ya Miktarlar ve Gnlk En ok Ya Miktarlar ................... 22 Tablo 11 Mevsimlik Ortalama Toplam Ya Miktarlar ve Gnlk En ok Ya Miktarlar ................ 23 Tablo 12 Yllk Ortalama Toplam Ya Miktarlar ve Gnlk En ok Ya Miktarlar ..................... 24 Tablo 13 Standart zamanlarda gzlenen en byk ya deerleri ......................................... 24 Tablo 14 Aylk Ortalama Bal Nem ve En Dk Bal Nem Miktarlar.................................. 25 Tablo 15 Yllk Ortalama Bal Nem ve En Dk Bal Nem Miktar...................................... 26 Tablo 16 Aylk Sayl Gnler Deerleri .................................................................................... 27 Tablo 17 Yllk Sayl Gnler Dalm ..................................................................................... 28 Tablo 18 Esme Saylarna Gre Aylk ve Yllk Rzgar Verileri ............................................... 29 Tablo 20 Esme Saylarna Gre Mevsimlik Rzgar Verileri..................................................... 30 Tablo 20 Esme Hzlarna Gre Aylk ve Yllk Rzgar Verileri (m/sn) ...................................... 32 Tablo 21 Esme Hzlarna Gre Mevsimlik Rzgar Verileri (m/sn) ........................................... 33 Tablo 22 En Hzl Esen Rzgarn Yn ve Hz ........................................................................ 35 Tablo 23 Ortalama Frtnal Gn Says ve Ortalama Kuvvetli Rzgarl Gn Says ................ 35 Tablo 24 Aylara Gre Basn Deiimleri ............................................................................... 35 Tablo 25 Ortalama Yllk Basn Deerleri .................................................................................. 36 Tablo 26 Artvin li Hopa lesi Olaanst Meteorolojik Olaylar .............................................. 37 Tablo 27 Artvin ili jeotermal kaynaklar ................................................................................... 45 Tablo 28 Artvin linde Bulunan Gl ve Gletler ....................................................................... 47 Tablo 29 Artvin li Akarsularn Feyezan Debileri .................................................................... 48 Tablo 30 Artvin li Yllara Gre Tarm Alan Kullanm (Hektar) ............................................... 51 Tablo 31 2009 Ylnda Artvin linde Bitkisel retimden Elde Edilen rnler ............................ 51 Tablo 32 Artvin li Byk Toprak Gruplar ............................................................................... 52 Tablo 33 Artvin li Arazi Kabiliyet Snflar ............................................................................... 52 Tablo 34 Proje Sahas Toprak zellikleri ve Arazi Kullanm Durumu ...................................... 54 Tablo 35 Artvin ili 2009 yl itibariyle bykba hayvan says ................................................. 75 Tablo 36 Artvin ili 2009 yl itibariyle kkba hayvan says ................................................. 75 Tablo 37 Artvin ili 2009 yl iletme byklklerine gre hayvan dalm ................................ 75 Tablo 38 Artvin li 2009 Yl Hayvansal retim Miktarlar ........................................................ 76 Tablo 39 Artvin line Ait Sosyo-Ekonomik Veriler ................................................................... 80 Tablo 40 Artvin li Tarmsal letme Byklkleri..................................................................... 81 Tablo 41 Artvin li yerleri ve stihdam Bilgileri ....................................................................... 81 Tablo 42 Artvin lindeki Gda Sanayinde Faaliyette Bulunan letmeler .................................. 82 Tablo 43 Artvin li 2010 yl Nfus Saym Sonular ................................................................ 83 Tablo 44 Artvin ili i kaytlarna gre giriim saylar ............................................................... 84 Tablo 45 Artvin li Alanlar stihdam Oranlar ....................................................................... 85 Tablo 46 Mevsim etkilerinden arndrlmam temel igc gstergeleri (Kasm) .................... 85 Tablo 47 Artvin ili dnemlere gre okul ncesi ve ilkretim seviyelerine gre okul, retmen ve renci saylar .................................................................................................................. 87 Tablo 48 Artvin ili ortaretim seviyelerine gre okul, retmen ve renci saylar .............. 87
IX
Tablo 49 Kamu ve zel hastane ve hastane yatak says ....................................................... 88 Tablo 50 Artvin li ve leleri Devlet Hastaneleri Kapasiteleri .................................................. 88 Tablo 51 Depolama Sahas 1 Koordinatlar ............................................................................ 90 Tablo 52 Depolama sahas 2 Koordinatlar ............................................................................. 91 Tablo 53 Reglatr ve keltim Havuzu nasnda Oluacak Hafriyat Miktar ....................... 91 Tablo 54 letim Tneli nasnda Oluacak Hafriyat Miktar .................................................... 92 Tablo 55 Ykleme Havuzu nasnda Oluacak Hafriyat Miktar ............................................. 92 Tablo 56 Cebri Boru nasnda Oluacak Hafriyat Miktar....................................................... 92 Tablo 57 Santral Binas nasnda Oluacak Hafriyat Miktar ................................................. 92 Tablo 58 Hafriyat Srasnda nitelerden kacak Toplam Malzeme Miktarlar ........................ 92 Tablo 59 Ulam Yolu nasnda Oluacak Hafriyat Miktar .................................................... 93 Tablo 60 naat Aamasnda Tesisteki nitelerde Oluacak Hafriyat Art Malzemenin alma Sresine Gre Miktarlar ........................................................................................... 93 Tablo 61 Hafriyatn Alm Srasnda Kullanlacak Balca Ekipmanlar ..................................... 94 Tablo 62 Orta Reglatr eitli Yntemlere Gre Takn Debisi Mukayese Tablosu ............ 96 Tablo 63 Orta Reglatr eitli Yntemlere Gre Takn Debisi Mukayese Tablosu ............ 96 Tablo 64 Reglatr Alan Toz Emisyon Faktrleri ve Emisyon Debileri ................................... 98 Tablo 65 letim yaps Toz Emisyon Faktrleri ve Emisyon Debileri ........................................ 98 Tablo 66 Ykleme Havuzu Alan Toz Emisyon Faktrleri ve Emisyon Debileri ....................... 99 Tablo 67 Cebri Boru Alan Toz Emisyon Faktrleri ve Emisyon Debileri ................................. 99 Tablo 68 Santral Binas Alan Toz Emisyon Faktrleri ve Emisyon Debileri ............................ 99 Tablo 69 Ulam Yollar Alan Toz Emisyon Faktrleri ve Emisyon Debileri .......................... 100 Tablo 70 Proje Alannda Oluacak Toz Emisyon Deerleri................................................... 100 Tablo 71 Tpra-404 Dizel Yaktnn Genel zellikleri .......................................................... 103 Tablo 72 Diesel Aralardan Yaylan Kirlenmenin Yayn Faktrleri(kg/t) ................................ 104 Tablo 73 Kirletici Tahmin Deerleri ....................................................................................... 104 Tablo 74 Tipik Evsel Nitelikli Atk Su Kirleticileri ve Ortalama Konsantrasyonlar .................. 106 Tablo 75 Evsel Nitelikli Atk Su erisindeki Kirletici Ykleri .................................................. 106 Tablo 76 Kullanlacak Ekipmanlar ve Ses Gc Dzeyleri .................................................... 109 Tablo 77 naat Aamasnda Kullanlacak Grlt Kaynaklarnn Ses Basn Dzeyleri ...... 110 Tablo 78 Mesafeye Bal Olarak Hesaplanan Atmosferik Yutu Deerleri ............................ 111 Tablo 79 Faaliyet Alannda Kullanlacak Her Bir Grlt Kaynann Mesafeye Bal Net Ses Dzeyleri .............................................................................................................................. 112 Tablo 80 Frekanslara Gre Dzeltme Faktrleri ................................................................... 113 Tablo 81 Faaliyet Alannda Kullanlacak Her Bir Grlt Kaynann Mesafeye Bal Net Ses Dzeyleri .............................................................................................................................. 114 Tablo 82 Faaliyet Alannda Kullanlacak Tm Grlt Kaynaklarnn Mesafeye Bal Net Ses Dzeyleri .............................................................................................................................. 115 Tablo 83 antiye Alan in evresel Grlt Snr Deerleri ................................................ 116 Tablo 84 Orta Reglatr ve Su Alma Yapnn Genel zellikleri ........................................ 120 Tablo 85 letim Sistemi Genel zellikleri .............................................................................. 120 Tablo 86 Ykleme Havuzu Genel zellikleri ......................................................................... 121 Tablo 87 Cebri Boru Genel zellikleri................................................................................... 121 Tablo 88 Santral Binas Genel zellikleri.............................................................................. 122 Tablo 89 Trbin Genel zellikleri ......................................................................................... 122 Tablo 90 Generatr Genel zellikleri.................................................................................... 122 Tablo 91 nite Trafosu ve Yardmc Servis Trafosu Genel zellikleri ................................... 123 Tablo 92 Evsel Nitelikli Atk Su erisindeki Kirletici Ykleri .................................................. 133
EKLLER DZN ekil 1 Proje Alannn Uydu Grnt Fotoraf ......................................................................... 8 ekil 2 Proje Alannn Yol Haritas ............................................................................................ 9 ekil 3 Akm emas ve Aklamas.................................................................................... 13 ekil 4 Aylk Ortalama Scaklk Deerleri Grafii .................................................................... 21 ekil 5 Mevsimlik Ortalama Scaklk Deerleri Grafii ............................................................ 21 ekil 6 Yllk Ortalama Scaklk Deerleri Grafii .................................................................... 22 ekil 7 Aylk Ortalama Toplam Ya Miktarlar ve Gnlk En ok Ya Miktarlar Grafii ................... 23 ekil 8 Mevsimlik Ortalama Toplam Ya Miktarlar ve Gnlk En ok Ya Miktarlar Grafii ...............................................................................................................................................23 ekil 9 Yllk Ortalama Toplam Ya Miktar ve Gnlk En ok Ya Miktar Grafii ................ 24 ekil 10 Aylk Ortalama Bal Nem ve En Dk Bal Nem Miktarlar Grafii ....................... 26 ekil 11 Yllk Ortalama Bal Nem ve En Dk Bal Nem Miktar Grafii ........................... 26 ekil 12 Aylk Sayl Gnler Dalm Grafii ........................................................................... 27 ekil 13 Yllk Sayl Gn Deerleri Grafii.............................................................................. 28 ekil 14 Esme Saylarna Gre Yllk Rzgar Diyagram......................................................... 29 ekil 15 Esme Saylarna Gre Mevsimlik Rzgar Diyagramlar ............................................. 31 ekil 16 Esme Hzlarna Gre Yllk Rzgar Diyagram .......................................................... 32 ekil 17 Esme Hzlarna Gre Mevsimlik Rzgar Diyagramlar............................................... 34 ekil 18 Aylk Basn Deerleri Grafii ................................................................................... 36 ekil 19 Ortalama Yllk Basn Deerleri Grafii ......................................................................... 36 ekil 20 Proje alan stratigrafik kesiti ...................................................................................... 38 ekil 21 Proje alan diri fay haritas ........................................................................................ 43 ekil 22 Proje alan deprem haritas ....................................................................................... 44 ekil 23 Artvin ili arazi dalm ............................................................................................... 50 ekil 24 Artvin li orman varl ............................................................................................... 55 ekil 25 Proje sahas ve orman alanlar uydu grnts ........................................................ 60 ekil 26 Dou Karadeniz Dalar nemli Doa Alan ............................................................. 64 ekil 27 Trkiye Fitocorafya Blgeleri (Davis P.H, Harper P.C. and Hege, I.C. (eds.), 1971. Plant Life of South-West Asia. The Botanical Society of Edinburgh) ....................................... 70 ekil 28 Karadeniz Fitocorafya Blgesinin Vejetasyon Formasyonlar .................................. 71 ekil 29 Artvin ili maden haritas............................................................................................ 74 ekil 30 Artvin line ait 01.02.2010 02.02.2011 tarihleri arasnda SO2 ve PM10 deerleri grafii ..................................................................................................................................... 77 ekil 31 Grltnn Mesafeye Gre Dalm Grafii ............................................................ 116 ekil 32 Acil Eylem Plan ...................................................................................................... 146
XI
KISALTMALAR SAN. TC. LTD. T. AG Bkz. GDYY dBA SKHKKY g HE HES ha Hz kg km Leq Lp m m2 m mm no. ort. PM s T.C. vb. Binde Sanayi Ticaret Limited irketi Akm Gzlem stasyonu Baknz evresel Grltnn Deerlendirilmesi ve Ynetimi Ynetmelii A-arlkl desibel Sanayi Kaynakl Hava Kirliliinin Kontrol Ynetmelii Gram Hidroelektrik Enerji Hidroelektrik Enerji Santrali Hektar Hertz Kilogram Kilometre Edeer Grlt Seviyesi Ses iddeti Seviyesi Metre Metrekare Metrekp Milimetre Numara Ortalama Partikl Madde Saniye Trkiye Cumhuriyeti ve benzeri
XII
Projenin Teknik Olmayan zeti (Teknik bilgi iermeyecek ve iki sayfay gemeyecek ekilde dzenlenecektir.) BALSU ELEKTRK RETM ve TC. A.. tarafndan Dou Karadeniz Blgesi, Artvin ili, Arhavi ilesi Kapistre Deresinin kolu olan Ball Dere (Arhavi Deresi) zerinde, 15,84 MWm (15,36 MWe) kurulu gce sahip Orta Reglatr ve HES projesi kurulup iletilmesi planlanmaktadr. Orta Reglatr ve HES Proje alan, Dou Karadeniz Blgesinde, Artvin ili, Arhavi ilesi snrlar ierisinde, Kapistre Deresinin kolu olan Ball Dere (Arhavi Deresi) zerinde yer almaktadr. Orta Reglatrve HES tesislerine ulamak iin Orta Reglatr ve HES tesislerine ulamak iin ncelikle Rize-Arhavi-Kemalpaa sahil karayolu (D010) kullanlacaktr. Tesis yerine ulamak amac ile ulam yolu yaplacaktr. Reglatr yerine ulam mevcut ArhaviYusufeli yayla yolundan yaklak 10 km uzunluunda ve 5 m geniliinde yaplacak bir yol ile salanacaktr. Santral yerine ulam ise mevcut Arhavi-Yusufeli yayla yolundan yaklak 5,5 km uzunluunda ve 6 m geniliinde yaplacak bir yol ile salanacaktr. Orta hidroelektrik santralinin tek amac enerji retimidir. Orta reglatr ile evrilen Ball Dere sular, iletim tneli vastas ile santral binasna ulatrlacak ve burada trbinlenerek enerji retimi yaplacaktr. Orta Reglatr ve HES projesinin inaat sresi 2 yl, ekonomik mr 50 yl ngrlmtr. Projenin inaat aamasnda 48 personelin, iletme aamasnda 10 personelin altrlmas planlanmaktadr. Proje alannn tamam orman arazileri ierisindedir. Proje kapsamnda orman arazisi niteliini tayan sahalar iin 6831 sayl Orman Kanunu nun 17/3. maddesi gereince gerekli izinler alnacaktr. Orta HES projesinin enerji tesisleri daha ziyade kamuya ait arazi ierisinde yer almaktadr. Mlk arazileri iin mahallinde yaplan almalarda bulunan deerler, hesaplamalarda kullanlmtr. Sz geen arazi bedelleri denerek kamulatrma yaplacaktr. Proje sahas olarak kullanlacak alanlarn kamulatrma ilemleri; 2942 Sayl Kamulatrma Kanunu ile bu Kanunda eitli deiiklikler yapan ve 5 Mays 2001 tarihli Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren 4650 sayl Kamulatrma Kanununa gre gerekletirilecektir. Proje enerji amal bir projedir. Ball Dere sular herhangi bir kimyasal ya da fiziksel deiime uramadan ayn miktar ve kalitesinde tekrar Ball Dere ye verilecektir. Gda, Tarm ve Hayvanclk Bakanl tarafndan 10 Mart 1995 tarih ve 22223 sayl Resmi gazete yaymlanan Su rnleri Ynetmeliinin 8. maddesine gre, doal gl, baraj gl, glet ve akarsu gibi su rnleri istihsal yerlerinden sulama ve dier amalarla yararlanmak iin kullanlan her trl kanal ve arklarn balang ksmlarna uygun bir zgara veya kafes konulmas, uygun balk geitleri, asansrleri veya balk perdeleri yaplmasnn zorunlu olduu belirtilmektedir. Ayrca dere yatandaki balklarn yaam alanlarnn korunmas amacyla dere yatana srekli olarak belirtilen miktarlarda can suyu braklacaktr. inaat
aamasnda ve daha sonrasnda oluacak kat atklar, evsel nitelikli kat ve sv atklar kesinlikle dere yatana verilmeyecektir. naat aamasnda oluacak olan atksular; ina edilecek szdrmasz fosseptik ukurunda toplanacak ve yaplacak protokol ile creti mukabil vidanjrle ektirilerek Arhavi Belediyesi tarafndan bertaraf edilecektir. Proje kapsamnda; inaat aamasnda oluacak evsel nitelikli atklarla ilgili 14.03.1991 Tarih ve 20814 Sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle girmi olan Kat Atklarn Kontrol Ynetmeliine uyulacaktr. Kat Atklarn Kontrol Ynetmeliinin 8.Maddesine uygun olarak bu atklar, evreye zarar vermeden bertarafn ve deerlendirilmesini kolaylatrmak, evre kirliliini nlemek ve ekonomiye katkda bulunmak amacyla ayr ayr toplanarak biriktirilecek ve gerekli tedbirler alnacaktr. Kat Atklarn Kontrol Ynetmeliinin kat atklarn toplanmas ve tanmas ile ilgili drdnc blm 18. Maddesinde belirtilen esaslara uyularak kat atklar evrenin olumsuz ynde etkilenmesine sebep olacak yerlere dklmeyecek, az kapal standart p kaplarnda muhafaza edilerek toplanacaktr. Kat Atklarn Kontrol Ynetmeliinin 20. Maddesine uygun olarak, grn, koku, toz, szdrma ve benzeri faktrler ynnden evreyi kirletmeyecek ekilde kapal aralarla Arhavi Belediyesi tarafndan bertaraf edilecektir. Proje kapsamnda iletme aamasnda trbinler, jeneratrlerin almasndan kaynakl grlt oluacaktr. Ancak sz konusu ekipmanlar HES binas ierisinde kapal ortamda ve bina ses yaltml olduundan evresel grlt olumayacaktr.
Blm I: Projenin Tanm ve Amac (Proje konusu faaliyetin tanm, mr, hizmet amalar, pazar veya hizmat alanlar ve bu alan ierisinde ekonomik ve sosyal ynden lke, blge ve/veya il leinde nem ve gereklilikleri)
BALSU ELEKTRK RETM ve TC. A.. tarafndan Dou Karadeniz Blgesi, Artvin ili, Arhavi ilesi Kapistre Deresinin kolu olan Ball Dere (Arhavi Deresi) zerinde, 15,84 MWm (15,36 MWe) kurulu gce sahip Orta Reglatr ve HES projesi kurulup iletilmesi planlanmaktadr. Projeye ilikin yer bulduru haritas Ek-1de ve proje nitelerinin yer ald 1/25.000 lekli topografik harita Ek-3 de verilmektedir. Sz konusu proje; 17.07.2008 tarih ve 26939 sayl (deiiklik; 30.06.2011 tarih ve 27980 say) Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren evresel Etki Deerlendirilmesi Ynetmeliinin, EK-II-Seme Eleme Kriterleri Uygulanacak Projeler Listesine tabidir. Ancak 17.07.2008 tarih ve 26939 sayl (deiiklik; 30.06.2011 tarih ve 27980 say) Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren evresel Etki Deerlendirilmesi Ynetmeliinin MADDE 24 b) evresel Etki Deerlendirmesi Ynetmeliine tabi olmayan veya Seme Eleme Kriterlerine tabi projelere kredi almak ve benzeri finansal nedenlerle proje sahibinin talebi zerine Bakanln uygun grd projeler kapsamnda ED Ynetmeliinin 10. Maddesine istinaden ED Raporu zel Format dorultusunda hazrlanmtr. ED Raporu zel Format ekte verilmektedir (Bkz.Ek-2). Proje alan Artvin-F46 c1 ve Artvin-F46 c2 no.lu paftalarda yer alr. Orta Reglatr ve HES tesislerine ulamak iin ncelikle Rize-Arhavi-Kemalpaa sahil karayolu (D010) kullanlacaktr. Tesis yerine ulamak amac ile ulam yolu yaplacaktr. Reglatr yerine ulam mevcut Arhavi-Yusufeli yayla yolundan yaklak 10 km uzunluunda ve 5 m geniliinde yaplacak bir yol ile salanacaktr. Santral yerine ulam ise mevcut ArhaviYusufeli yayla yolundan yaklak 5,5 km uzunluunda ve 6 m geniliinde yaplacak bir yol ile salanacaktr. Proje kapsamnda; Orta Reglatr tipi, dolu gvde tipi su alma yapsna sahip, serbest akldr. Reglatr kret kotu 1650 m, reglatr aksnda talveg kotu 1647 m dir. Reglatr evre dzenleme kotu ise 100 yllk takn debisini, reglatr dolusavanda gvenli ve hava pay kalmadan geirecek ekilde 1651.50 m olarak belirlenmitir. Talveg kotuna yerletirilen akl geidi 1x(1x1m) geniliinde kapakla ile donatlmtr. 19 m boyundaki keltim havuzu 0.01 eimle su alma yapsna balanacak ve kelen malzemeler 80 cm apnda tahliye borusu ile dearj edilecektir. keltim havuzu 6 m geniliindedir. Orta Reglatr vastasyla evrilerek su alma yaps ile alnan nehir sular, Orta HES tesislerinde enerji retimini salayabilmek amac ile tekil edilecek olan iletim tneline alnacaktr. letim Hatt; serbest akl modifiye atnal, D= 3 m apnda, toplamda 4699 m uzunluunda tnel olacaktr. Orta ykleme havuzu su kotu 1647,06 m olarak hesap edilmi, taban kotu ise 1643,79 m olarak belirlenmitir. Ykleme havuzu yannda bulunan bir yan savakla alnacak sular bir kanal ile gvenli bir ekilde dearj edilecektir. Ykleme havuzu lleri 15mx25m olarak belirlenmitir. Vana odasndan sonra, 1355 m uzunluunda ve 0,80 m i apnda cebri boru bulunmaktadr. 15,84 MWm (15,36 MWe) kurulu gce sahip ylda toplam 55,24 GWh enerji retmesi planlanan bir tesis nerilmektedir.
Proje sahas Artvin li, Arhavi ilesi gneybatsnda amlk Yaylas ile Talk Yaylas arasnda kalan yreyi iermektedir. Orta Reglatr ise amlk Yaylas nn yaklak 1 km kuzeybatsnda Ball Dere zerinde ina edilecektir. keltim Havuzu ve su alma yaps reglatr sa sahilinde yer alacaktr. Rize-Arhavi-Kemalpaa sahil karayolu (D010) kullanlacaktr. Tesis yerine ulamak amac ile ulam yolu yaplacaktr. Reglatr yerine ulam mevcut Arhavi-Yusufeli yayla yolundan yaklak 10 km uzunluunda ve 5 m geniliinde yaplacak bir yol ile salanacaktr. Santral yerine ulam ise mevcut ArhaviYusufeli yayla yolundan yaklak 5,5 km uzunluunda ve 6 m geniliinde yaplacak bir yol ile salanacaktr. Proje sahas ve yakn yerleim birimlerini gsterir 1/25.000 lekli topografik harita Ek-3 de verilmektedir. Orta Reglatr ve HES Projesinin bulunduu Kapistre Deresinin kolu olan Ball Dere (Arhavi Deresi) zerinde DS 22-89 Ball Deresi-Kkky AG bulunmaktadr. Yapm planlanan faaliyetle Ball Dere zerinde ina edilecek 1650 m kret kotuna sahip ve talvegden ykseklii 3 m olan Orta Reglatr yardmyla alnan sular, toplam 4699 m uzunluundaki iletim tneli vastasyla akmn dengelenmesi iin ykleme havuzuna iletilecek; buradan da 1355 m uzunluunda ve 0,80 m apnda cebri boru yardmyla, 1000 m kuyruksuyu kotunda yer alan HES e iletilecektir. Suyun potansiyel enerjisini mekanik enerjiye eviren trbinler generatrleri evirecek ve generatrlerde bu mekanik enerjiyi elektrik enerjisine evirecek olup, 15,84 MWm (15,36 MWe) Kurulu gcndeki santralde trbinlenen sular, Ball Dere ye tekrardan braklacaktr. Orta Reglatr ve HES Projesi kapsamnda; projenin nehir tipi santral olmas ve enerji retiminde kullanlacak sularn Reglatrle evrilecek olmas nedeniyle, bir depolama sz konusu deildir ve dolaysyla bir rezervuar iletme politikas ile optimizasyon almas uygulanmamtr. Orta Reglatr, Ball Deresi zerinde olup, ya alan 23.12 km2' dir. Tesis yerine en yakn konumdaki ve en iyi karakterize edebilecek akm gzlem istasyonu, Ball Deresi zerindeki DS 22-89 Ball Deresi-Kkky AGdir. Ya alan 66.37 km2 olan DS 22-89 nolu Ball Deresi-Kkky AG ile akm lm 1984-1988, 1992-1996 ve 1998-2003 yllar arasnda yaplmtr. Ayrca 1984 hidrolojik yl lmleri de Mays ayndan itibaren balamaktadr. Orta Reglatr 10 yllk aylk ortalama akm deerleri aadaki tabloda sunulmutur.

Tablo 1 Orta Reglatr Aylk Akm Deerleri (m3/s) Su Yl 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Ort. Ekim 1,54 1,29 1,50 2,17 1,62 1,13 2,86 0,90 0,74 1,78 1,55 Kasm 2,06 0,39 2,51 1,18 1,82 0,83 1,62 1,33 1,77 0,61 1,41 Aralk 0,83 0,33 0,86 0,51 0,80 0,79 0,75 0,46 1,10 0,37 0,68 Ocak 0,52 0,25 0,35 0,70 0,43 0,54 0,64 0,47 0,32 0,68 0,49 ubat 0,71 0,28 0,59 0,48 0,76 0,67 0,75 0,49 0,29 0,69 0,57 Mart 0,96 0,64 1,01 0,50 1,36 1,25 1,07 0,52 0,83 0,90 0,90 Nisan 3,57 1,27 1,85 2,61 2,11 3,16 2,20 0,68 1,33 1,28 2,01
Mays 2,97 1,70 2,80 2,55 2,80 3,22 2,50 4,64 1,61 2,17 2,70
Hazir. 3,03 1,96 4,84 1,27 3,04 2,39 1,71 2,41 2,00 1,60 2,43
Tem. 1,21 0,70 2,06 0,66 1,18 1,24 1,64 1,05 1,36 1,46 1,26
Aus. 1,01 0,85 0,73 0,75 0,49 1,73 0,64 0,80 0,69 1,47 0,92
Eyll 1,16 0,86 1,26 1,64 1,02 1,03 0,75 1,17 1,25 1,90 1,20
Ort. 1,63 0,88 1,70 1,25 1,45 1,50 1,43 1,24 1,11 1,24 1,34
Orta Reglatr Ball Dere zerinde 1647 m talveg kotunda ina edilecektir. Yllk ortalama doal debi 1,44 m3/s dir. Su evirme konduvi eimi 0.0008 olarak hesaplanmtr. Orta Reglatr tipi, dolu gvde tipidir. Reglatr eik kotu 1650 m, kret uzunluu 10 m, reglatr aksnda talveg kotu 1647 m dir. Reglatr evre dzenleme kotu ise 100 yllk takn debisini, reglatrden gvenli ve 0.35 m hava pay kalarak geirecek ekilde 1651.50 m olarak belirlenmitir. Dolusavak ve su alma yaps arasna akl geidi yerletirilmitir. akl geidi kapa 1.0x1.0 m olarak belirlenmi ve taban talveg kotunda olacak ekilde yerletirilmitir. 19 m boyundaki keltim havuzu 0,01 eimle su alma yapsna balanacak ve kelen malzemeler 80 cm apnda boru ile dearj edilecektir. keltim havuzu 6 m geniliindedir. keltim havuzunu takiben, 4699 m boyundaki letim tneli giriine ulalmaktadr. Orta Reglatr vastasyla evrilerek su alma yaps ile alnan nehir sular, Orta HES tesislerinde enerji retimini salayabilmek amac ile tekil edilecek olan iletim tesislerine alnacaktr. letim tneli eimi 0.0008 dir ve yaplacak tnel iinde su hz 1,24 m/sn ap 3 m olarak seilmitir. Orta ykleme havuzunda su kotu 1647,06 m olarak hesap edilmi, taban kotu ise 1643,79 m olarak belirlenmitir. Ykleme havuzu genilii 15.0 m ve uzunluu ise 25.00 mdir. Ykleme havuzu yannda bulunan bir yan savakla alnacak sular bir kanal ile gvenli bir ekilde dearj edilecektir. Ykleme havuzundan sonra, 1355 m uzunluunda ve 0,80 m i apnda cebri boru bulunmaktadr. Orta hidroelektrik santralinin tek amac enerji retimidir. Orta reglatr ile evrilen Ball Dere sular, iletim tneli vastas ile santral binasna ulatrlacak ve burada trbinlenerek enerji retimi yaplacaktr. HES tesisi 1000 m kuyruksuyu kotunda tekil edilecektir. Tesisin iletmeye gemesi ile 15,84 MWm (15,36 MWe) Kurulu gc kapasitesi ile 7,42 GWh firm ve 47,81 GWh sekonder olmak zere toplam 55,24 GWh enerji retilecektir. Proje debisi 3,10 m3/s, net d 632,60 m olarak ina edilecek santral binas, 2 adet Pelton trbin ile donatlacaktr. Ayrca 2 adet senkron generatrlerden 10,5 kV gerilim seviyesinde retilen enerji nite transformatrleri yardmyla 34,5 kV gerilim seviyesi ykselmektedir. alt donanmlarna aktarlan enerji ulusal ebekeye aktarlacaktr. Orta HES te senkron generatrlerinden 2 generatrden 10.5 kv gerilim seviyelerinde retilen enerji, nite transformatrleri yardm ile 34.5 kv seviyesine ykseltildikten sonra 34.5 kv ak tip alt sahsna aktarlmakta, buradan da 16 km 34.5 kv eneri nakil hatt ile TEA tarafndan gsterilecek ve Arhavi trafo merkezi olarak tahmin edilen noktaya balanarak ulusal ebekeye aktarlmaktadr.
Proje kapsamnda inaat aamas yaklak 2 yl kadar srecek olup, projenin ekonomik mr 50 yl olarak n grlmtr. Orta Reglatr ve HES projesi kapsamnda inaat aamasnda 48 personel, iletme aamasnda 10 personel alacaktr. Personelin sosyal ihtiyalarnn karlanmas amac antiye kurulacaktr. Projenin inaat ve iletme aamasnda alacak personelin ime suyu ihtiyac, piyasada satlan izinli ve ruhsatl damacanalar ile salanacaktr. Proje kapsamnda 31.12.2004 tarih ve 25687 (13.02.2008 tarih ve 26786 say ve 30.03.2010 tarih ve 27537 say ve 25.03.201228244 ile deiik) sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Su Kirlilii Kontrol Ynetmelii hkmlerine riayet edilecektir. lkemizin petrol kaynaklar ynnden yetersiz olmas, buna karlk yzeysel su kaynaklar ynnden zengin olmas, enerji politikasnn hidroelektrik santrallere (HES) doru kaymasn zorunlu hale getirmitir. HES ler iletim maliyetlerinin dk olmas ve evreye ok nemli zarar verici etkileri bulunmamas nedeniyle tm dnyada tercih edilen balca enerji kaynaklarndandr. Hidroelektrik santrallerin retimi, ya koullarna bal olduundan her yl toplam retim iindeki pay deiim gstermekle birlikte, Trkiyede elektrik enerjisinin yaklak %20 30u sudan retilmektedir. lkelerin enerji ihtiyac; nfus, sosyal ve ekonomik gelime dzeyi, sanayileme, kentleme, teknolojik gelime gibi birok sosyo-ekonomik faktre bal olarak, ekillenmektedir. Sosyo-ekonomik kalknmann en nemli girdilerinden biri olan elektrik enerjisinin zamannda, kalc ve yeterli miktarda, ekonomik artlar ve evreye olan etkileri de dikkate alnarak temini byk nem tamaktadr. 2009 yl verilerine gre; Trkiyenin toplam kurulu gc 44.758 MW olup, bunun 29.416,3 MWn termik santraller, 15.341,7 MWn hidroelektrik+rzgar santralleri oluturmaktadr. 1 Trkiye 433 milyar kWh brt teorik hidroelektrik potansiyeli ile dnya hidroelektrik potansiyeli iinde %1 paya sahiptir. 129,9 milyar kWh ekonomik olarak yaplabilir potansiyeli ile Avrupa ekonomik potansiyeli iinde yaklak %15 hidroelektrik potansiyeline sahip bulunmaktadr. Hidroelektrik enerji hzla akan suyun enerjisiyle dndrlen elektrik jeneratrlerinden elde edilen elektriktir. Hidroelektrik enerji santralleri ime, kullanma ya da sanayi suyu salamak amacyla rmaklarn n kesilerek oluturulan baraj gllerinde kurulmaktadr. Hidroelektrik santralin ana blmleri cebri borular, hidrolik trbinler, jeneratrler, transformatrler ile su akn ve elektrik enerjisi datmn denetleyen yardmc donanmlardr. Cebri borular suyu aaya doru trbinlere ileten byk borular ya da tnellerdir. Trbinler, akan suyun hidrolik enerjisini mekanik enerjiye dntren makinelerdir. Transformatrler retelerden elde edilen alternatif gerilimi uzak mesafelere iletmek zere ok yksek gerilim deerlerine ykseltmekte kullanlr. 2
1 2
Elektrik retim A.. 2010 Yl Yllk Raporu Karadeniz Blgesinin Hidroenerji Potansiyelinin Deerlendirilmesi-Yldz Teknik niversitesi-stanbul
Gnmzde artan nfus ve gelien teknoloji ile birlikte, gnlk hayatn devamlln salamak iin gerek duyulan enerji ihtiyac hzla artmaktadr. Ancak; tkenen yaktlar dnyamz enerji dar boazna srklerken, enerji kaynaklarnn evre zerinde oluturduu olumsuz etkiler, bu tr kaynaklardan mmkn mertebede uzak durulmasna neden olmaktadr. Hidrolik enerji dnya zerinde yenilenebilir enerji trlerinin en yaygn olmakla beraber, evre zerinde oluturduu olumlu etkilerde gz ard edilmemelidir. lkemizde gerek iklim, gerekse corafi konum bakmndan Karadeniz blgesi byk bir hidrolik potansiyele sahiptir. Nehir tipi santraller, kurulu ve iletme giderleri dk, evresel etkileri snrl, az bir zaman zarfnda ina edilebilen, byk lde yerli ve ekonomik geri dnm ksa sren tesislerdir. zellikle depolamal santrallerde baraj glnn inasnda karlalan glklerin pek ouna bunlarda rastlanmaz. Dier yandan lke yzeyine dalm ok say da kk santralin, krsal kalknma ve istihdam balamnda birka byk santralden ok daha ilevsel olaca aktr. Nehir tipi santraller ayn zamanda kr marj yksek tesislerdir. 3 Projenin inaat aamasnda 48 kiinin almas planlanmaktadr. naat aamasnda alacak personelin yakn yerleim yerlerindeki yre halkndan karlanmas dnlmektedir. Sonu olarak proje kapsamnda gerek inaat aamasnda alacak mhendis, teknisyen ve makine operatrleri gibi teknik personel ve vasfsz iiler blgeden temin edilmeye zen gsterileceinden; blge iin nemli bir istihdam imkan salanm olacaktr. Gerekletirilmesi planlanan proje ile elde edilecek enerji ulusal ebekeye verilecek olup blgenin enerji talebinin karlanmasna katk salayacak kamu yarar tayan bir projedir. Sz konusu faaliyet ekonomik bakmndan geri kalm yreler iin dnlen yeni tevik tedbirleri ile blgede sanayilemenin artrlmas ister istemez blgedeki Hidroelektrik enerji potansiyellerinin de deerlendirilmesini gerekli klacaktr.
Nehir Tipi Santrallerin Trkiyenin Hidroelektrik retimindeki Yeri, Atatrk niversitesi Erzincan Eitim Fakltesi
Blm II: Proje in Seilen Yerin Konumu II.1. Projenin yeri (lgili Valilik veya Belediye tarafndan doruluu onanm olan projenin yerinin, lejant ve plan notlarnn da yer ald onanl evre Dzeni Plan ve mar Planlar zerinde, bu planlar yoksa mevcut arazi kullanm haritas zerinde gsterimi), Proje konusu faaliyet; BALSU ELEKTRK RETM ve TC. A.. tarafndan Artvin li, Arhavi lesi yaknlarnda, Ball Dere zerinde enerji retimi amal tesis edilecek ve iletilecek olan Orta Reglatr ve HES Projesi iini kapsamaktadr. Proje sahas Artvin-F46 c1 ve Artvin-F46 c2 paftalarnda yer almaktadr. Faaliyet alannn lke ve blge iindeki konumunu gsterir yer bulduru haritas Ek-1de verilmektedir. Yapm planlanan faaliyetle; talvegden ykseklii 3 m olan dolu gvdeli bir Reglatr, 6 m geniliinde ve 19 m uzunluunda keltim havuzu, 4699 m uzunluunda ve 3,10 m3/s kapasiteli iletim tneli, 25 m uzunluunda ykleme havuzu, 0,80 m apnda ve 1355 m uzunluunda bir cebri boru, 632,60 m net dl 15,84 MWm (15,36 MWe) kurulu gce sahip ylda toplam 55,24 GWh enerji retmesi planlanan bir tesis nerilmektedir. Proje sahas Arhavi ilesi gneybatsnda amlk Yaylas ile Talk Yaylas arasnda kalan yreyi iermektedir. Orta Reglatr ise amlk Yaylas nn yaklak 1 km kuzeybatsnda Ball Dere zerinde ina edilecektir. keltim Havuzu ve su alma yaps reglatr sa sahilinde yer alacaktr. Proje alannn iaretlendii uydu grnt fotoraf ve yol haritas aadaki ekillerde verilmitir.
ekil 1 Proje Alannn Uydu Grnt Fotoraf
Proje Alan
ekil 2 Proje Alannn Yol Haritas
Proje alanna ait 1/100.000 lekli Arazi Varl Haritas Ek-7 de, 1/25.000 lekli Meere Haritas Ek-9 da verilmektedir. Proje alannn bulunduu blgeye ilikin Onayl Ordu-Trabzon-Rize-GiresunGmhane-Artvin Planlama Blgesi 1/100.000 lekli evre Dzeni Plan, Lejand ve Plan Hkm Ek-20 de verilmitir. Ek-20 de verilen Onayl evre Dzeni Planna gre Orta Reglatr, iletim hatt, cebri boru, ykleme havuzu ve HES orman alan ierisinde kalmaktadr. Faaliyet alan ierisinde iyeri, ofis, sosyal ve idari bina gibi temelli yaplarn yaplmas dnlmesi halinde bu alanlar iin, 19.08.2008 Tarih ve 10337 Sayl Afet leri Genel Mdrlnn genelgesinde belirtilen kstaslara gre plana esas jeolojik-jeotektonik ve mikro blgeleme raporu hazrlatlarak ilgili makama onaylatlacaktr. Ayrca HES projesi kapsamnda inaata balamak iin 3194 sayl mar Kanununa gre Belediye snrlar ve mcavir alanlar dndaki yerlerde mar Planlar l zel daresi ne sunularak onaylatlacaktr.
II.2. Proje kapsamndaki nitelerin konumu (Reglatr, reglatr, gvde ve savak tesisleri (dolu savak-dipsavak), akl geidi/kum tutucular, iletim tnel ve kanallar, ykleme/dengeleme havuzu, hidroelektrik santral nitesi ile ilgili bina ve tesisler, teknik altyap niteleri, idari ve sosyal niteler, varsa dier niteler, bunlar iin belirlenen kapal ve ak alan byklkleri, bu nitelerin proje alan iindeki konumlarnn vaziyet plan veya kroki zerinde gsterimi, dier tekniklerle temsili resim veya maket benzeri gsterimler, proje kapsamnda yer alan geici ve nihai depolama alanlarnn, ina edilecek Reglatr sahas iinde gerekletirilecek olan inaat alannn ve Maden Kanunu na gre alacak olan ta, kum, akl vb. ocak alanlarnn 1/25000, 1/5000 ve/veya 1/1000 lik haritalar zerinde gsterimi), Sz konusu proje; talvegden ykseklii 3 m olan dolu gvdeli, bir reglatr, 6 m geniliinde ve 19 m uzunluunda keltim havuzu, 4699 m uzunluunda ve 3,10 m3/s kapasiteli iletim tneli, 25 m uzunluunda ykleme havuzu, 0,80 m apnda ve 1355 m uzunluunda bir cebri boru, 632,60 m net dl 15,84 MWm (15,36 MWe) kurulu gce sahip, HES nitelerinin tesis edilmesi ve iletilmesi planlanmaktadr. Proje kapsamndaki nitelerin yerlerini ve yakn yerleim birimlerini gsterir 1/25.000 lekli Topografik Harita Ek-3 de verilmektedir. Reglatr yerleim plan, Orta Reglatr ve HES projesi elektriki tek hat emas, santral kesitleri, santral plan, ykleme havuzu kesitleri ve plan, su alma yaps, cebri boru plan ve boykesiti, iletim gzergah plan ve boykesiti, reglatr kesitleri ve plan Ek-10 da verilmektedir. Proje kapsamnda tesis edilecek Orta Reglatr; Arhavi ilesinde, Kapistre Deresi nin kolu olan Ball Dere (Arhavi Deresi) zerinde konulandrlacak olup, reglatr, Arhavi lesi ne yaklak 7,5 km, HES ise Arhavi lesi ne yaklak 4,5 km mesafededir. Proje alan evresinde yerleim yeri bulunmamakla birlikte Orta Reglatrne en yakn amlk Yaylas bulunmaktadr. amlk Yaylas, reglatr yerinin yaklak 1 km gney dousundadr. Reglatr kret kotu; 1650 m olup, reglatr rezervuarndan su almak amac ile enerji iletim hatt giriinde bir su alma yaps ina edilecektir. Su alma yaps ve keltim havuzu reglatr sa sahilinde yer alacaktr. Su alma yapsndan sonra HES tesisine suyun iletilmesini temin edecek olan 4699 m boyundaki enerji iletim tneli tesis edilecektir. Cebri boru giriinden nce, enerji iletim hatt (iletim tneli) knda bir ykleme havuzu tekil edilecektir. Ykleme havuzu enerji iletim hattnn sonunda, Ball Dere nin sa sahilinde tesis edilecektir. Ykleme havuzundan sonra cebri boru yardm ile alnan sular santraldeki trbinlere iletilecektir. Ykleme havuzundan sonra, enerji retiminin yaplaca HES tesislerine suyu aktaracak olan 0,80 m i apnda cebri boru yer almaktadr. Orta HES tesisleri cebri boru uzunluu 1355 m dir. HES santral binas ise Ball Dere nin sa sahilinde, 1000 m kuyruksuyu kotunda ina edilecek olup, HES yerine yakn yerleim yeri bulunmamaktadr. dari bina ve sosyal tesislerin yapmnda hazr beton malzeme kullanlacaktr. Reglatr gvdesi iin yaplacak dolgu almalarnda kullanlacak dolgu malzemesi iin herhangi bir malzeme oca ve beton santrali kurulmas sz konusu olmayacaktr. Kullanlacak malzemenin tamam blgede yer alan ruhsatl ocaklardan karlanacaktr. Santral binas ve dier tesislerin inaatnda ise hazr beton kullanlacaktr.
10
Blm III : Projenin Ekonomik ve Sosyal Boyutlar III.1. Proje gereklemesi ile ilgili yatrm program ve finans kaynaklar, Projenin gereklemesi ile ilgili gerekli olan finans kaynaklar faaliyet sahibinin z kaynaklar ile yurt iinden kredi salanmak koulu ile karlanacaktr. Proje kapsamnda ina edilecek olan yaplarn inaat maliyetleri aada verilmektedir. Tesisin toplam yatrm bedeli 26.700.872 YTLdr.
Tablo 2 Orta Reglatr ve HES Yatrm Bedeli ve Yllara Gre Dalm (Faiz Oran %9,5) TL
Kaynak: Orta Reglatr ve HES Fizibilite Raporu (2008)
11

(1$ = 1,3777 TL.)
ORTA REGLATR VE HES TESSLER TOPLAM KEF BEDEL

(TL) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 ORTA REGLATR ORTA LETM HATTI YKLEME HAVUZU CEBR BORU SANTRAL BNASI SANTRAL, ALT SAHASI NAATI VE HIDROMEKANIK E/M DONANIM ENERJ NAKL HATTI DAM STE ULAIM YOLLARI NAAT LER GENEL TOPLAMI 771.512 109.114 551.080 20.636.673 180.844 7.499.599 172.705 3.918.440 1.707.463 5.455.692
(US $) 131.264 5.443.564 125.357 2.844.189 1.239.357 3.960.000 560.000 79.200 400.000 14.979.076
III.2. Projenin gereklemesi ile ilgili i akm emas veya zamanlama tablosu, Orta Reglatr ve HES Projesinin inaat dneminin yaklak 2 yl srmesi planlanmaktadr. Proje kapsamnda; dolu gvde tipi su alma yapsna sahip bir Reglatr, keltim Havuzu, 3 m apnda letim Tneli, Ykleme Havuzu, Cebri boru, 632,60 m net dl 15,84 MWm (15,36 MWe) kurulu gce sahip ylda toplam 55,24 GWh enerji retmesi planlanan bir tesis nerilmektedir. Orta Reglatr ve HES projesinin gerekletirilmesine ilikin i akm emas ekil 1de verilmektedir. Projenin gereklemesi ile ilgili zamanlama tablosu tablo 4 de verilmitir.
12
Reglatr ile Suyun Alnmas
Suyun letim Tneline Aktarlmas
Gerekli Can Suyunun Ball Dere ye Braklmas
letim Tnelindeki Suyun Ykleme Havuzuna Aktarlmas
Ykleme Havuzundaki Suyun D ile Santrale Verilmesi
Santralde Trbinler ile Elektrik retimi
Elektriin Ulusal ebekeye Balanmas
ekil 3 Akm emas ve Aklamas
Tablo 3 Orta Reglatr ve HES Zamanlama Tablosu
ZAMANLAMA TABLOSU 1. YIL 1. ALTI AY 2. ALTI AY Reglatr Orta letim Tneli Ykleme Havuzu Cebri Boru Santral Binas ve KuyrukSuyu Kanal Ulam Yollar Daimi Site Hidromekanik Tehizat Enerji Nakil Hatt
3. ALTI AY
2. YIL 4. ALTI AY
13
III.3. Projenin fayda-maliyet analizi
Fayda/maliyet oran (F/M) oran, bir projenin ekonomik olarak uygulanabilir olup olmadnn bir gstergesidir. Bu orann birden byk olmas projenin yararl olduunu gstermektedir. F/M orannn hesaplanmas projenin bugnk, gelecekteki veya yllk deeri esas alnarak yaplmaktadr.
Tablo 4 Yllk Faydann Yllk Gidere Oran (1$ = 1,3777 TL.)
KURULU G(MWm) 15,84 Yllk Firm Enerji Faydas 0.06 x 7 420 000 = 445.320 $ / 613.517 TL. Yllk Sec. Enerji faydas 0.033 x 47 810 000 = 1.577.829 $ / 2.173.775 TL. Yllk Faydalar Toplam 2.023.149 $ / 2.787.292 TL. Yllk Giderler Toplam 3.505.772 TL. / 2.544.656 $ Toplam Gelir / Toplam Gider 0,80 Kaynak: Orta Reglatr ve HES Fizibilite Raporu (2008)
Tablo 5 Toplam Faydalarn Net Bugnk Deerlerinin, Toplam Giderlerin Net Bugnk Deerlerine Oran
KURULU G(MWm) Toplam Tesis Bedeli Toplam Proje Bedeli Toplam Yatrm Bedeli Fayda/Gider Karllk Oran
15,84 23.732.174 TL. 26.700.872 TL. 32.410.335 TL. 1.09 17,62 %
Yllk Faydalar Proje kapsamndaki HES toplam kurulu gc 15,84 MWm (15,36 MWe) olacaktr. Proje kapsamnda yllk retilecek toplam enerji 55,24 GWh dir. Yllk Giderler Proje kapsamnda hesaplanacak olan yllk giderler, tesisin lke ekonomisi asndan fayda-gider analizlerinin yaplmasnda kullanlacaktr. Bu nedenle yllk giderler enerji yatrmlar iin kabul edilen genel esaslara gre hesaplanacaktr. Yllk giderler Faiz + Amortisman + Yenileme Giderleri ile letme + Bakm Giderlerinin toplamndan olumaktadr. Orta Reglatr ve HES proje bedeli ve yllk giderleri aadaki tablo 6 da verilmektedir.
14
Tablo 6 Orta Reglatr ve HES Projesi Yllk Giderleri
15
III.4. Proje kapsamnda olmayan ancak projenin gereklemesine bal olarak, proje sahibi veya dier yatrmclar tarafndan gerekletirilmesi tasarlanan dier ekonomik, sosyal ve altyap projeleri Proje kapsamnda olmayan ancak projenin gereklemesine bal olarak yatrmc firma veya dier firmalar tarafndan gerekletirilmesi tasarlanan dier ekonomik, sosyal ve alt yap faaliyetleri bulunmamaktadr. III.5. Proje kapsamnda olmayan ancak projenin gerekleebilmesi iin zaruri olan ve proje sahibi veya dier yatrmclar tarafndan gerekletirilmesi planlanan dier ekonomik, sosyal ve altyap projeleri, Proje kapsamnda olmayan ancak projenin gereklemesi iin ihtiya duyulan ve yatrmc firma veya dier firmalar tarafndan gerekletirilmesi beklenen dier ekonomik, sosyal ve alt yap projeleri bulunmamaktadr. III.6. Kamulatrma ve yeniden yerleim, Proje konusu faaliyet kapsamnda; Ball Dere zerinde 1650 m kret kotunda Orta Reglatr ina edilecek olup, Ball Dere sa sahilinde, 1647 m taban kotunda ina edilecek keltme havuzunda sular durultulduktan sonra iletim hatt vastasyla dengelenmek zere ykleme havuzuna oradan da enerji retimi iin HES Santral Binasna gelecektir. Proje kapsamnda gl alan olumayacandan su altnda kalacak herhangi bir yerleim yeri ve/veya yap bulunmamaktadr. Proje alannn tamam orman arazileri ierisindedir. na edilecek hidroelektrik santrali iin ED srecinin tamamlanmasna mteakip orman izinlerinin alnmas amacyla gerekli bavurular yaplacaktr. Proje kapsamnda orman arazisi niteliini tayan sahalar iin 6831 sayl Orman Kanunu nun 17/3.maddesi gereince gerekli izinler alnacaktr. Proje sahas olarak kullanlacak alanlarn kamulatrma ilemleri; 2942 Sayl Kamulatrma Kanunu ile bu Kanunda eitli deiiklikler yapan ve 5 Mays 2001 tarihli Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren 4650 sayl Kamulatrma Kanununa gre gerekletirilecektir. 4628 sayl Elektrik Piyasas Kanununun 15/c (Deiik: 5496 SK. 5. md) maddesi gereinde; kamulatrma ilemleri EPDK tarafndan yrtlecek, bu konuda verilecek olan kamulatrma karar kamu yarar karar yerine geecek ve kamulatrlan tanmaz mallar tapu ktnde hazine adna tescil edilecektir. 30 Eyll 2004 tarih ve 25599 sayl Resmi Gazetede Enerji Piyasas Dzenleme Kurumu tarafndan yaplacak kamulatrmalarda 2942 sayl Kamulatrma Kanunun 27. nci maddesinin uygulanmas hakknda Bakanlar Kurulu Karar kartlmtr.
16
Kamulatrma Kanunu madde 27; Acele kamulatrma Madde 27 3634 sayl Milli Mdafaa Mkellefiyeti Kanununun uygulanmasnda yurt savunmas ihtiyacna veya aceleliine Bakanlar Kurulunca karar alnacak hallerde veya zel kanunlarla ngrlen olaanst durumlarda gerekli olan tanmaz mallarn kamulatrlmasnda kymet takdiri dndaki ilemler sonradan tamamlanmak zere ilgili idarenin istemi ile mahkemece yedi gn iinde o tanmaz maln 10 uncu madde esaslar dairesinde ve 15 inci madde uyarnca seilecek bilirkiilerce tespit edilecek deeri, idare tarafndan mal sahibi adna 10 uncu maddeye gre yaplacak davetiye ve ilanda belirtilen bankaya yatrlarak o tanmaz mala el konulabilir. Bu Kanunun 3 nc maddesinin 2 nci fkrasnda belirtilen hallerde yaplacak kamulatrmalarda yatrlacak miktar, denecek ilk taksit bedelidir. ifadesi gemektedir. Bu nedenle ilk nce yerinde bilirkiiler tarafndan deer tespiti yaplacak ve belirlenen kymet, faaliyet sahibi tarafndan ilgili bankaya yatrlacak Valilik kanal ile hak sahiplerine denecektir. Bu deme ilemi tamamlandktan sonra inaata balanacaktr. Proje kapsamnda 26.07.2008 tarih ve 26948 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Elektrik Piyasas Kanunu Ve Baz Kanunlarda Deiiklik Yaplmasna Dair Kanun hkmlerine riayet edilecektir.
III.7. Dier husular,
Projenin ekonomik ve sosyal boyutlar ile ilgili bu blmde bahsedilmesi gereken baka bir husus bulunmamaktadr.
17
Blm IV: Proje Kapsamnda Yer Alan Reglatr, HES ve Malzeme Ocaklar Projelerinden Etkilenecek Alann Belirlenmesi ve Bu Alan indeki Mevcut evresel zelliklerin Aklanmas (*) (*) Bu blmde proje iin seilen yerin evresel zellikleri verilirken etki alan dikkate alnmaldr. Bu blmde sralanan hususlar itibari ile aklanrken, ilgili kamu kurum ve kurulularndan, aratrma kurumlarndan, niversitelerden veya benzeri dier kurumlardan temin edilen bilgilerin hangi kurumdan ve kaynaktan alnd raporun notlar blmnde belirtilir veya ilgili harita, dokman vb. belgeye ilenir. Proje sahibince kendi aratrmalarna dayal bilgiler verilmek istenirse, bunlardan kamu kurum ve kurulularn yetkileri altnda olanlar iin ilgili kurum ve kurululardan bu bilgilerin doruluunu belirten birer belge alnarak rapora eklenir.
IV.1. Projeden etkilenecek alann belirlenmesi, (etki alannn nasl ve neye gre belirlendii aklanacak ve etki alan harita zerinde gsterilecek) Proje konusu faaliyetten etkilenecek alann belirlenmesinde; projenin konusu, projenin inaat ve iletme aamalarnda evreye olabilecek muhtemel etkileri, yrede muhtemel ekonomik ve sosyal etkiler nemli rol oynamaktadr. Proje alannda oluacak etkiler uzun sreli ve ksa sreli etkiler olarak tanmlanmaktadr. Projeden etkilenecek alan belirlenirken; emisyon, grlt, flora, fauna, en yakn yerleim alanlar, orman alanlar, tarm alanlar v.b etkiler gz nnde bulundurulmutur. Proje konusu faaliyetin etkileri; inaat ve iletme olmak zere 2 aamada incelenmitir. Proje kapsamnda; arazi hazrlanmas ve inaat aamasnda yaplacak almalardan kaynaklanacak; grlt, emisyon v.b. evresel etkiler ksa sreli olup, bu etkiler ina almalarnn tamamlanmas ile biteceinden sreklilik arz etmeyecektir. Yapm planlanan faaliyet ile Ball Dere zerinde 1650 m kret kotunda Reglatr ina edilecek olup, proje alan evresinde yerleim yeri bulunmamakla birlikte Orta Reglatrne en yakn amlk Yaylas bulunmaktadr. amlk Yaylas, reglatr yerinin yaklak 1 km gney dousundadr. HES santral binas ise Ball Dere nin sa sahilinde, 1000 m kuyruksuyu kotunda ina edilecek olup, HES yerine yakn yerleim yeri bulunmamaktadr. Ball Dere sa sahilinde 1647 m taban kotunda ina edilecek keltme havuzunda sular durultulduktan sonra iletim tneli vastasyla dengelenmek zere ykleme havuzuna aktarlacaktr. letim Hatt gzergah; Gosgider Mevkii, Yankolu Mevkii yaknlarndan geecek olup, tnel ile yaplacak hattn iinde su hz 1,24 m/s, ap 3 m olarak seilmitir. naat aamasnda yaplacak ilemlerden dolay emisyon ve grlt oluumu sz konusu olacaktr. Yaplan hesaplamalar neticesinde faaliyetten kaynakl emisyon miktar 03.07.2009 Tarih ve 27277 Sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren yrrlkteki SKHKKYde belirtilen 1 kg/saat snr deerinin altnda kalmaktadr. Proje kapsamnda, inaat aamasnda 1 kg/saat snr deerini aan herhangi bir alma alan sz konusu olmad iin toz modellemesi yaplmamtr.
18
Ball Dere sular enerji retimi amal alnd Reglatr yeri ile enerji retimi iin kullanlan suyun yeniden dereye verildii nokta arasnda dere gzergah mesafesi yaklak 4500 m olup, su iletim hatt ve cebri boru ile suyun dere gzergahnn dnda tand hat mesafesi ise yaklak 4750 m civarndadr. Elektrik retimi iin reglatrde kabartlan sular; herhangi bir kimyasal deiiklie uramadan, ayn miktar ve kalitede olmak zere Ball Dere zerinden Reglatrden yaklak 4750 m sonra yeniden Ball Dere ye verilecektir. Ball Dere zerinde gerekletirilecek faaliyete bal olarak Ball Dere gzergah boyunca yaayan canllarn olumsuz etkilenmemesi iin gerekli nlem tedbirleri alnacaktr. Orta Reglatr yeri aylk ortalama akmlar tablosu Ek6 da verilmektedir. Proje kapsamnda Hes Projeleri Ve Dier Hidrolik Faaliyet Talepleri in Deerlendirme Raporu hazrlanm, T.C. Orman ve Su leri Bakanl Doa Koruma ve Milli Parklar Genel Mdrl ne sunulmutur. Doa Koruma ve Milli Parklar Genel Mdrl tarafndan onaylanan Hes Projeleri Ve Dier Hidrolik Faaliyet Talepleri in Deerlendirme Raporuna gre (Bkz.Ek-12); Nisan, Mays, Haziran dnemi iin en az 0,280 m3/s ve Temmuz-Mart dnemi iin (9 ay) en az 0,170 m3/s evresel ekosistem suyu mansaba braklacaktr. Ayrca proje iin hazrlanan Su Kullanm Haklar Raporu onaylanm ve Ek-13 de sunulmutur. Ek-13 de verilen Su Kullanm Haklar Raporunda proje kapsamnda mansaba braklmas gereken su bulunmamaktadr. Proje kapsamnda memba ve mansabta olmak zere dere yatana srekli verilecek ekolojik suyun kontrol edilebilmesi iin 2 adet AG kurulacaktr. Kurulmas gereken lm (debi metre) istasyonu yerleri D.S.. 26. Blge Mdrl ile birlikte arazide tespit edilecektir ve DS 26. Blge Mdrl nden onay alnacaktr. Tesisin iletme sresince dere yatana braklacak can suyu miktar debimetre ile srekli llecektir. Debimetre lm kaytlar 5 yl sre ile Artvin l evre ve ehircilik Mdrl tarafndan yaplacak kontrollerde ibraz edilecek ekilde muhafaza edilecektir. lm raporlar aylk (alt ayda bir kez) l evre ve ehircilik Mdrlne verilecektir. Gda, Tarm ve Hayvanclk Bakanl tarafndan 10 Mart 1995 tarih ve 22223 sayl Resmi gazete yaymlanan Su rnleri Ynetmeliinin 8. maddesine gre, doal gl, baraj gl, glet ve akarsu gibi su rnleri istihsal yerlerinden sulama ve dier amalarla yararlanmak iin kullanlan her trl kanal ve arklarn balang ksmlarna uygun bir zgara veya kafes konulmas, uygun balk geitleri, asansrleri veya balk perdeleri yaplmasnn zorunlu olduu belirtilmektedir. Proje kapsamnda sucul ekosistemin bir paras olan balklarn, akarsu ierisindeki hareketliliinin devamlln salamak iin 1380 sayl Su rnleri Kanununun 22. Maddesi gereince balk geidi yaplacaktr. Balk geidi projesi ile ilgili olarak ED aamasndan sonra Artvin Gda, Tarm ve Hayvanclk l Mdrl Mdrlnn uygun grd proje hazrlanp onay alndktan sonra balk geidi yaps yaplacaktr. Balk geidi yaplmadan faaliyete balanmayacaktr. Kesin proje aamasnda blgede yaplacak daha ayrntl gzlemler nda balk geidi tasarm daha da gelitirilecektir. na edilecek balk geidinin ilerliinin salanmas iin bakm, onarm ve iletilmelerinde titizlik gsterilecektir. Proje kapsamnda bu hususa riayet edilerek balk geidi yaplacaktr. (Bkz Ek- 11). Proje kapsamndaki niteleri ve yakn yerleim birimlerini gsterir 1/25.000 lekli topografik harita Ek-3 de verilmektedir.
19
IV.2. Etki alan ierisindeki fiziksel ve biyolojik evrenin zellikleri ve doal kaynaklarn kullanm, IV.2.1. Meteorolojik ve iklimsel zellikler Blgenin Genel klimi: Artvin, Dou Karadeniz Blgesinin iklim ynnden en ok deikenlik gsteren ilidir. Ky kesimi ile Cankurtaran dalar silsilesinin iine ald alanda tipik her mevsim yal Karadeniz klimi grlmektedir. Cankurtaran dalar silsilesinden Borka ve Artvin Merkeze kadar olan alanda iklim daha souk klar ve daha az yaz yalar olan Karadeniz iklimi eklindedir. Bu alana avat ve civarn da eklemek mmkndr. Ardanu ve Yusufelin de ise ksmen Karasal iklim ile Akdeniz ikliminin bir karm olan yazlar scak ve kurak, klar ise normal karasal iklime oranla ksmen lk ve daha az yal bir iklim sz konusudur. Hatta bu alann baz kesimlerinde iklim Akdeniz iklimine ok yaklamaktadr (zellikle vadi tabanlarnda). 4 Meteorolojik ve iklimsel zellikler; Devlet Meteoroloji leri Genel Mdrlnden alnan, Hopa Meteoroloji stasyonu 1975-2009 yllar arasna ait Onayl Meteorolojik Veriler Blteninden yararlanlarak oluturulmu ve aada verilmitir (Bkz Ek-16). Scaklk Artvin ili, Hopa lesi yllk ortalama scaklk deeri 14,3 oC, ortalama yksek scaklk deeri 18,79 oC, ortalama dk scaklk deeri 10,5 oCdir. En yksek scaklk 17/05/1988 tarihinde 39,8 oC, en dk scaklk 22/01/2006 tarihinde 7,5 C olarak llmtr.
o
Aylk Scaklk Deerleri ( o C) AYLAR Ortalama En Dk En Yksek Ortalama Dk Scaklk Scaklk Scaklk Scaklk Ocak 6,9 -7,5 24,0 3,4 ubat 6,9 -6,0 27,3 3,2 Mart 8,5 -5,0 37,0 4,6 Nisan 12,1 -6,0 38,6 8,0 Mays 15,8 4,4 39,8 11,7 Haziran 20,0 8,0 39,1 15,8 Temmuz 22,5 12,6 39,0 19,0 Austos 22,8 12,8 36,2 19,5 Eyll 19,4 7,1 37,0 15,9 Ekim 15,6 2,8 35,5 12,0 Kasm 11,7 -2,8 29,9 7,8 Aralk 8,9 -6,0 27,9 5,3 stasyon Ad: Hopa , Denizden Ykseklii: 33 m, Enlem: 41o24, Boylam:41026'
Tablo 7 Aylara Gre Scaklk Deiimleri
Ortalama Yksek Scaklk 10,9 11,2 13,3 17,2 20,2 24,4 26,6 27,1 24,4 20,8 16,5 12,9
http://www.artvin.gov.tr
20
50 40 SICAKLIK oC 30 20 10 0 1 -10 2 3 4 5 6 7 AYLAR 8 9 10 11 12 Ortalama Scaklk En Dk Scaklk En Yksek Scaklk Ortalama Yksek Scaklk Ortalama Dk Scaklk
ekil 4 Aylk Ortalama Scaklk Deerleri Grafii
Tablo 8 Mevsimlik Ortalama Scaklk Deerleri Mevsimlik Scaklk Deerleri ( o C) MEVSMLER lkbahar Yaz Sonbahar K Ortalama Scaklk 12,0 22,0 16,0 8,0 Ortalama Dk Scaklk 8,0 18,0 12,0 4,0
o 0
Ortalama Yksek Scaklk 17,0 26,0 21,0 12,0
stasyon Ad: Hopa , Denizden Ykseklii: 33 m, Enlem: 41 24, Boylam:41 26'
30,00 25,00
0C
20,00 15,00 10,00 5,00 0,00 lkbahar Yaz Sonbahar K Ortalama Scaklk Ortalama Dk Scaklk Ortalama Yksek Scaklk
SICAKLIK
MEVSMLER
ekil 5 Mevsimlik Ortalama Scaklk Deerleri Grafii
21

Tablo 9 Yllk Scaklk Deerleri ( o C) Yllk Scaklk Deerleri ( o C) Ortalama 14,3 Ortalama Dk Scaklk 10,5
Ortalama Yksek Scaklk 18,8
stasyon Ad: Hopa , Denizden Ykseklii: 33 m, Enlem: 41o24, Boylam:41026'
20,00 18,00 16,00 14,00 SICAKLIK 0C 12,00 10,00 8,00 6,00 4,00 2,00 0,00 Ortalama Scaklk Ortalama Yksek Scaklk Ortalama Dk Scaklk
ekil 6 Yllk Ortalama Scaklk Deerleri Grafii
Blgenin Ya Dalm: Artvin ili, Hopa ilesi yllk ortalama toplam ya deeri 2246,6 mm, gnlk en ok ya miktar 209,8 mm ile Austos aynda gereklemitir.
Tablo 10 Aylk Ortalama Toplam Ya Miktarlar ve Gnlk En ok Ya Miktarlar Aylk Ya Miktarlar (mm) AYLAR Ortalama Toplam Ya Miktar 199,1 164,4 136,6 88,6 92,5 158,5 149,2 180,7 270,4 308,2 264,0 234,4 En ok Ya Miktar 76,7 67,3 57,7 52,7 64,2 156,3 170,4 209,8 153,5 149,9 142,3 88,9
Ocak ubat Mart Nisan Mays Haziran Temmuz Austos Eyll Ekim Kasm Aralk
22
350 300 250 SICAKLIK 0C 200 150 100 50 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 AYLAR

ekil 7 Aylk Ortalama Toplam Ya Miktarlar ve Gnlk En ok Ya Miktarlar Grafii
Ortalama Toplam Ya Miktar Gnlk En ok Ya Miktar
Tablo 11 Mevsimlik Ortalama Toplam Ya Miktarlar ve Gnlk En ok Ya Miktarlar Mevsimlik Ya Miktarlar (mm) MEVSMLER lkbahar Yaz Sonbahar K Ortalama Toplam Ya Miktar 317,7 488,4 842,6 597,9 En ok Ya Miktar 174,6 536,5 445,7 232,9
900 800 700 YAI MKTARI (mm) 600 500 400 300 200 100 0 lkbahar Yaz Sonbahar K MEVSMLER
ekil 8 Mevsimlik Ortalama Toplam Ya Miktarlar ve Gnlk En ok Ya Miktarlar Grafii
Ortalama Toplam Ya Miktar Gnlk En ok Ya Miktar
23
Tablo 12 Yllk Ortalama Toplam Ya Miktarlar ve Gnlk En ok Ya Miktarlar Ortalama Yllk Ya Miktarlar (mm) Ortalama Toplam Ya 2246,6 En ok Ya 209,8
stasyon Ad: Hopa, Denizden Ykseklii: 33 m, Enlem: 41o24, Boylam:41026'
200 180 YAI MKTARI (mm) 160 140 120 100 80 60 40 20 0 Ortalama Toplam Ya Yllk Ya Miktarlar (mm)
ekil 9 Yllk Ortalama Toplam Ya Miktar ve Gnlk En ok Ya Miktar Grafii
Gnlk En ok Ya
Standart zamanlarda gzlenen en byk ya deerleri

Tablo 13 Standart zamanlarda gzlenen en byk ya deerleri DAKKA Gzlem 5 10 15 30 1 2 3 4 Yl 2005 6,6 10,6 14,1 23,2 31,8 38,4 42,8 52,3 2004 6,0 9,4 13,2 18,7 29,8 51,3 57,7 61,6 2003 7,7 11,2 14,9 23,9 36,6 39,5 51,0 63,1 2002 8,4 14,9 18,3 25,6 42,5 59,3 64,7 73,3 2001 12,7 16,7 20,3 29,6 52,7 70,5 70,7 70,7 2000 4,7 6,6 7,7 13,2 21,2 33,9 44,5 54,6 1999 10,6 16,3 22,4 33,3 53,2 63,5 70,4 77,3 1998 8,0 13,9 17,0 20,1 23,7 32,0 43,0 49,3 1997 8,9 16,0 17,8 24,6 40,8 49,3 57,6 65,2 1996 9,5 18,9 21,5 27,6 46,8 75,3 80,7 91,3 1995 8,7 14,2 18,2 24,4 30,3 46,0 63,3 87,9 1994 13,4 16,7 19,6 32,9 51,1 56,8 68,9 72,2 1993 7,8 11,5 14,3 23,4 34,4 65,5 79,1 85,0 1992 5,0 9,1 13,0 13,2 16,1 20,2 21,7 22,1 1991 11,2 14,6 19,5 23,5 30,9 59,9 62,6 64,2 1990 10,3 12,0 18,0 27,8 54,0 70,4 71,0 71,1 1989 9,8 10,9 14,9 19,1 27,5 37,1 45,8 56,4 1988 50,5 60,6 70,7 90,9 125,0 135,0 161,4 169,9 1987 10,2 16,2 18,4 26,4 31,4 36,6 48,6 64,8 1986 13,6 13,6 18,4 28,7 43,8 69,0 88,7 91,6 1985 5,4 9,6 12,1 17,3 34,5 55,2 62,5 63,3 1984 10,0 14,4 17,9 21,4 37,6 47,8 51,3 53,5 1983 6,2 10,3 14,7 19,0 24,5 41,0 53,3 60,6 SAAT 5 68,4 74,5 68,9 77,5 85,3 61,4 77,5 57,7 81,7 96,4 98,8 74,0 90,8 22,3 66,4 72,6 65,5 170,2 70,2 98,0 65,1 64,4 61,9 6 78,1 82,4 74,0 82,9 94,8 67,8 78,8 66,0 90,6 96,6 108,3 74,7 96,0 23,1 68,8 72,6 79,2 170,2 72,0 108,4 66,1 71,6 65,2 8 89,1 90,2 80,0 97,2 109,3 77,6 80,5 72,1 107,3 98,3 137,7 75,2 99,4 25,1 69,0 72,6 84,7 170,2 76,5 143,0 66,3 73,7 77,6 12 95,7 97,3 87,9 124,2 126,2 93,5 82,6 82,6 123,4 100,5 142,6 97,0 101,1 25,8 84,5 72,6 89,8 170,4 84,4 164,3 73,6 78,1 102,5 18 101,5 104,7 92,8 138,3 144,1 126,0 90,8 84,5 138,0 100,6 152,3 112,8 101,1 40,9 105,0 74,3 102,7 209,6 84,4 175,9 95,6 87,7 102,9 24 108,7 116,5 93,0 167,5 159,6 138,8 109,4 85,7 141,7 101,6 152,4 118,7 101,1 139,3 108,3 80,5 109,1 263,8 93,6 180,6 99,8 99,9 102,9 24 +
24

1982 1981 1980 1979 1978 1977 1976 1975 1974 1973 1972 1971 1970 1969 1968 1967 1966 1965 N Y-ORT Y-EB Std.S Car.K U.D.F 2 5 10 25 50 100 PLF PLV 11,4 11,9 10,1 9,8 9,6 17,2 5,3 6,0 9,3 10,3 10,0 11,1 10,0 9,2 9,6 5,7 12,0 6,2 40 10,37 50,5 7,01 5,02 LN2 8,60 14,40 18,86 25,15 30,28 35,79 0,11 0,08 17,8 20,9 18,0 16,2 17,8 22,6 7,4 8,2 10,3 14,3 19,1 12,4 12,9 15,1 13,3 10,0 15,0 8,7 40 14,9 60,6 8,28 4,43 LP3 12,7 18,0 22,7 30,2 37,1 45,5 0,14 0,12 23,0 26,9 24,7 20,2 22,0 31,1 8,6 10,9 12,3 20,6 25,2 19,0 14,1 17,0 18,0 13,1 17,0 10,0 40 18,94 70,7 9,72 4,00 LN2 16,85 25,31 31,32 39,30 45,49 51,9 0,18 0,16 38,9 47,2 35,2 27,2 27,5 46,3 15,2 15,8 20,6 35,6 41,1 20,8 27,4 25,6 25,9 20,0 20,8 10,3 40 27,40 90,9 13,17 3,07 LP3 24,24 34,22 42,07 53,55 63,31 74, 0,26 0,22 69,9 49,6 50,6 38,2 34,7 58,6 23,7 25,2 33,4 42,5 56,0 26,8 41,4 38,1 38,4 33,2 30,4 17,0 40 40,30 125 17,96 2,83 LP3 36,03 50,07 60,95 76,65 89,85 104,4 0,37 0,33 77,0 52,1 53,6 45,2 52,6 60,2 40,0 32,6 56,0 78,0 76,5 42,9 45,3 52,7 41,6 37,5 37,3 22,0 40 53,41 135 19,36 1,94 LP3 49,80 66,29 77,66 92,59 104,14 116,03 0,46 0,44 80,4 60,4 65,4 50,5 56,3 61,2 46,5 43,1 66,0 90,1 103,1 51,9 65,0 55,9 50,6 41,2 49,8 36,0 40 62,83 161,4 21,76 2,61 LP3 57,16 74,42 88,13 108,2 125,3 144,4 0,53 0,52

83,4 67,1 71,4 57,7 56,4 61,6 52,8 45,3 72,1 95,2 118,8 54,4 78,4 58,6 65,9 44,3 58,2 45,6 40 69,66 169,9 22,45 2,60 LN3 63,81 82,15 96,48 116,9 133,8 152,1 0,58 0,58 97,8 86,2 75,0 78,4 56,4 61,6 57,3 50,5 77,4 98,8 144,7 64,0 86,6 60,1 75,5 48,4 61,0 47,5 40 76,86 170,2 23,59 2,18 LN3 71,15 91,08 105,9 126,5 143,1 160,6 0,63 0,64 99,2 99,8 78,3 93,1 56,4 61,9 61,8 51,0 87,0 102,5 148,3 67,7 92,9 64,3 77,9 51,9 67,0 47,5 40 81,84 170,2 23,98 1,74 LP3 76,75 97,28 112,0 131,9 147,8 164,5 0,66 0,68 100,5 109,0 79,8 99,6 56,8 62,0 67,8 51,4 90,8 104,9 158,9 82,0 102,4 72,8 79,7 53,1 70,2 54,1 40 88,58 170,2 26,94 1,33 LP3 83,13 106,6 123,2 145,3 162,6 180,7 0,72 0,73 100,6 129,6 104,9 107,6 64,8 87,0 69,8 51,4 110,3 107,0 161,5 99,0 108,4 84,0 79,8 74,9 75,0 62,9 40 98,83 170,4 27,25 0,99 G2P 94,44 119,3 135,2 154,3 168,0 181,3 0,78 0,82 113,0 144,1 114,2 143,2 87,2 93,0 72,7 78,3 147,7 107,0 161,5 120,3 115,1 112,5 96,0 87,7 86,2 66,8 40 111,8 209,6 30,43 1,14 G2P 106,2 134,1 152,3 174,8 191,0 206,8 0,88 0,92 140,6 167,7 114,4 146,1 114,0 93,7 72,7 96,5 165,4 132,4 173,8 149,9 120,6 117,0 115,8 99,7 86,2 75,4 40 122,88 263,8 36,76 1,59 G2P 113,82 147,49 171,22 201,82 224,69 247,52 1,00 1,00
41 123,28 263,8 36,39 1,56 LP3 115,86 147,43 169,70 199,53 222,97 247,5 1,00 1,00
Devlet Meteoroloji leri Genel Mdrlnden alnan Artvin Meteoroloji istasyonuna ait Onayl Standart Zamanlarda Gzlenen En Byk Ya Deerleri Tablo 14 de verilmitir. (Bkz Ek-16) Standart zamanlarda 100 ylda bir grlen 24 saatlik en byk ya deeri 247,5mmdir. Blgenin Nem Dalm: Artvin ili, Hopa ilesi ortalama bal nem yllk %71,6 dr. lde yllk en dk bal nem %4 ile Aralk aynda gereklemitir.
Tablo 14 Aylk Ortalama Bal Nem ve En Dk Bal Nem Miktarlar Bal Nem (%) En Dk Bal Ortalama Bal Nem Nem Ocak 8 61,6 ubat 5 65,2 Mart 9 69,9 Nisan 5 73,4 Mays 8 76,8 Haziran 15 76,4 Temmuz 15 78,4 Austos 29 78,7 Eyll 13 76,9 Ekim 8 74,6 Kasm 5 66,6 Aralk 4 60,1 stasyon Ad: Hopa , Denizden Ykseklii: 33 m, Enlem: 41o24, Boylam:41026' AYLAR
25
90 80 70 BAIL NEM (%) 60 50 40 30 20 10 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 AYLAR En Dk Bal Nem Ortalama Bal Nem
ekil 10 Aylk Ortalama Bal Nem ve En Dk Bal Nem Miktarlar Grafii Tablo 15 Yllk Ortalama Bal Nem ve En Dk Bal Nem Miktar Bal Nem (%) YILLIK En Dk Bal Nem Ortalama Bal Nem 4 71,6 stasyon Ad: Hopa , Denizden Ykseklii: 33 m, Enlem: 41o24, Boylam:41026'
80 70 60 BAIL NEM (%) 50 40 30 20 10 0 En Dk Bal Nem Ortalama Bal Nem
ekil 11 Yllk Ortalama Bal Nem ve En Dk Bal Nem Miktar Grafii
26
Blgenin Sayl Gnler Dalm: Artvin ili Hopa ilesi yllk ortalama sisli gn says 3,4 gn, yllk ortalama kar yal gn says 9,6 gn, yllk ortalama kar rtl gn says 9,7 gn, yllk ortalama dolulu gn says 0,8 gn, yllk ortalama kral gn says 1,5 gn, yllk ortalama orajl gn says 14,2 ve yllk en yksek kar rts kalnl toplam 317 cmdir.
Tablo 16 Aylk Sayl Gnler Deerleri SAYILI GNLER AYLAR Ortalama Sisli Gn Says 0,2 0,3 1 1,1 0,7 0 0 0,1 3,4 Ortalama Kar Yal Gn Says 2,9 3,3 1,6 0,1 0,2 1,5 9,6 Ortalama Kar rtl Gn Says 2,7 3,8 1,6 0,1 0,1 1,4 9,7 Ortalama Dolulu Gn Says 0,2 0,1 0,1 0,1 0,1 0,2 0,8 Ortalama Kral Gn Says 0,3 0,4 0,5 0 0,3 1,5 Ortalama Orajl Gn Says 0,5 0,2 0,2 0,2 0,9 2,5 1,8 2,7 2,5 1,5 0,8 0,4 14,2 En yksek Kar rts Kalnl (cm) 38 112 90 4 5 68 112
Ocak ubat Mart Nisan Mays Haziran Temmuz Austos Eyll Ekim Kasm Aralk YILLIK
4,0 3,5 3,0 GN SAYISI 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 AYLAR
Ortalama Kral Gn Says Ortalama Orajl Gn Says Ortalama Kar rtl Gn Says Ortalama Dolulu Gn Says Ortalama Sisli Gn Says Ortalama Kar Yal Gn Says
ekil 12 Aylk Sayl Gnler Dalm Grafii
27
Tablo 17 Yllk Sayl Gnler Dalm YILLIK SAYILI GNLER DAILIMI Ortalama Kar rtl Gn Says 3,4 Ortalama Sisli Gn Says 9,6 Ortalama Kar Yal Gn Says 9,7
o
Ortalama Dolulu Gn Says 0,8

0
Ortalama Kra Gn Says 1,5
Ortalama Orajl Gn Says 14,2
En yksek Kar rts Kalnl (cm) 317
stasyon Ad: Hopa , Denizden Ykseklii: 33 m, Enlem: 41 24, Boylam:41 26'
60 50 40 30 20 10 0
GN SAYISI
ekil 13 Yllk Sayl Gn Deerleri Grafii
28
Blgenin Rzgar Dalm: Esme Saylarna Gre Artvin ili, Hopa ilesi yllk esme saylarna gre, hakim rzgar yn; yllk 88735 esme says ile E dir.
Tablo 18 Esme Saylarna Gre Aylk ve Yllk Rzgar Verileri AYLAR YNLER 1 2 3 4 5 6 7 N 246 276 435 414 266 184 113 NNE 132 138 209 218 190 130 185 NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW 86 729 7183 9684 1823 273 303 283 174 918 1161 1424 740 601 117 910 6558 6752 1682 232 246 238 224 1186 1417 2041 793 756 203 1361 6280 4712 1432 222 255 186 227 1421 2288 3524 1594 1254 237 1349 4977 3948 894 163 246 100 190 1336 2680 4694 1942 1328 319 1939 6190 2859 682 111 146 116 159 922 2353 5859 2081 1406 138 1760 7260 3165 790 115 115 100 102 739 1916 5624 1750 1124 329 1506 8741 3090 1325 226 108 179 214 653 1990 4948 1499 668
8 160 238 455 1642 8999 3468 1547 142 89 144 271 650 1586 4429 1335 607
9 166 162 208 1203 8578 5145 1573 163 97 150 151 501 1265 3633 1328 708
10 225 124 157 1516 8658 6423 1329 221 152 156 128 607 1213 2965 1037 893
11 187 137 133 1459 7775 7983 1484 299 224 239 154 643 1009 1909 758 705
12 203 106 105 962 7536 9601 2353 353 262 260 175 780 914 1287 478 531
YILLIK 2875 1969 2487 16336 88735 66830 16914 2520 2243 2151 2169 10356 19792 42337 15335 10581
Esme SayIlarIna YIllIk Rzgar DyagramI N

100000 NNW NNE NE ENE NW WN W W WS W SW SSW S
ekil 14 Esme Saylarna Gre Yllk Rzgar Diyagram
80000 60000 40000 20000 0
ESE SE SSE
29

Tablo 19 Esme Saylarna Gre Mevsimlik Rzgar Verileri YNLER N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW
MEVSMLER KI 242 125 253 867 7092 8679 1953 286 270 260 191 961 1164 1584 670 LKBAHAR 372 206 231 1550 5816 3840 1003 165 134 134 192 1226 2440 4692 299 YAZ 146 195 331 1450 8773 3241 1221 161 104 141 196 681 1831 5000 1528 SONBAHAR 193 125 103 867 7495 6517 1462 228 158 182 144 584 1162 2836 1041 769
NNW 629 1329 800 stasyon Ad: Hopa , Denizden Ykseklii: 33 m, Enlem: 41o24, Boylam:41026'
Esme Saylarna Gre KI Mevsimi Rzgar Diyagram

10000 NNW 8000 NW 6000 WNW 4000 2000 W 0 WSW SW SSW S SSE SE N NNE NE ENE E ESE
Esme Saylarna Gre lkbahar Mevsim Rzgar Diyagram

NNW6000 5000 NW 4000 3000 WNW 2000 1000 W 0 WSW SW SSW S SSE SE N NNE NE ENE E ESE
30
Esme Saylarna Gre Yaz Mevsimi Rzgar Diyagram

10000 NNW 8000 NW 6000 WN 4000 2000 W 0 WSW SW SSW S SSE SE N NNE NE ENE E ESE
Esme Saylarna Gre Sonbahar Mevsimi Rzgar Diyagram

8000 NNW NW WN W WSW SW SSW S SSE SE 6000 4000 2000 0 N NNE NE ENE E ESE
ekil 15 Esme Saylarna Gre Mevsimlik Rzgar Diyagramlar
31
Esme Hzlarna Gre

Tablo 20 Esme Hzlarna Gre Aylk ve Yllk Rzgar Verileri (m/sn) AYLAR YNLER 1 2 3 4 5 6 7 N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW 1,1 0,9 1,1 1,4 2,8 4,2 3,0 2,2 1,9 1,8 1,5 2,2 2,3 1,9 1,4 1,4 1,2 0,9 0,8 1,3 2,5 3,7 2,4 1,6 1,4 1,4 1,6 2,1 2,3 1,8 1,4 1,4 1,1 0,9 1,0 1,2 2,2 3,1 2,2 1,8 1,4 1,3 1,1 1,9 2,0 1,6 1,3 1,3 0,9 0,8 0,8 1,1 1,7 2,8 2,2 1,3 1,3 1,0 1,0 1,7 1,8 1,5 1,2 1,2 0,9 0,7 0,8 1,1 1,6 2,0 1,7 1,3 1,0 1,0 0,8 1,5 1,6 1,5 1,2 1,1 0,9 0,7 0,8 1,3 1,8 2,1 1,8 1,3 1,3 1,1 1,0 1,7 1,8 1,7 1,3 1,1 1,0 1,0 1,1 1,3 1,8 1,9 1,6 1,3 1,0 1,1 0,9 1,5 1,7 1,6 1,2 1,1
8 0,9 1,1 1,2 1,4 1,9 2,0 1,7 1,2 1,1 1,0 1,0 1,4 1,6 1,6 1,2 1,1
9 1,0 1,0 1,0 1,6 2,0 2,4 1,9 1,4 1,2 1,4 1,1 1,7 1,7 1,7 1,2 1,2
10 1,0 0,9 0,9 1,5 2,1 2,6 2,1 1,6 1,6 1,3 1,2 1,7 1,8 1,6 1,3 1,2
11 1,2 0,9 1,0 1,5 2,6 3,5 2,4 1,8 1,8 1,7 1,5 1,8 1,9 1,7 1,3 1,3
12 1,1 1,0 0,9 1,3 2,9 4,2 3,4 2,2 1,9 1,6 1,5 2,2 2,3 1,9 1,5 1,4
YILLIK 1,0 0,9 1,0 1,3 2,2 2,9 2,2 1,6 1,4 1,3 1,2 1,8 1,9 1,7 1,3 1,2
Esme HIzlarIna Gre YIllIk Rzgar DyagramI

NNW NW WNW W WSW SW SSW S
ekil 16 Esme Hzlarna Gre Yllk Rzgar Diyagram
3 2,5 2 1,5 1 0,5 0
N NNE NE ENE E ESE SE SSE
32

Tablo 21 Esme Hzlarna Gre Mevsimlik Rzgar Verileri (m/sn) YNLER N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW
MEVSMLER KI 1,1 0,9 0,9 1,3 2,7 4,0 2,9 2,0 1,7 1,6 1,5 2,2 2,3 1,9 1,4 LKBAHAR 1,0 0,8 0,8 1,1 1,8 2,6 2,0 1,5 1,2 1,1 1,0 1,7 1,8 1,5 1,2 YAZ 1,0 1,0 1,1 1,4 1,9 2,0 1,7 1,3 1,1 1,1 1,0 1,5 1,7 1,6 1,2 SONBAHAR 1,1 0,9 0,9 1,3 2,0 2,8 2,1 1,6 1,5 1,5 1,3 1,7 1,8 1,7 1,3 1,2
NNW 1,4 1,2 1,1 stasyon Ad: Hopa , Denizden Ykseklii: 33 m, Enlem: 41o24, Boylam:41026'
33
ESME HIZLARINA GRE KI MEVSM RZGAR DYAGRAMI

NNW NW WNW W WSW SW SSW S SSE SE 4 3 2 1 0 E ESE N NNE NE ENE
ESME HIZLARINA GRE LKBAHAR MEVSM RZGAR DYAGRAMI

NNW NW WNW W WSW SW SSW S SSE SE 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 N NNE NE ENE E ESE
ESME HIZLARINA GRE YAZ MEVSM RZGAR DYAGRAMI

NNW NW WNW W WSW SW SSW S SSE SE 2 1,5 1 0,5 0 E ESE N NNE NE ENE
ESME HIZLARINA GRE SONBAHAR MEVSM RZGAR DYAGRAMI

NNW NW WNW W WSW SW SSW S SSE SE 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 N NNE NE ENE E ESE
ekil 17 Esme Hzlarna Gre Mevsimlik Rzgar Diyagramlar
34
En Hzl Esen Rzgarn Yn ve Hz

Tablo 22 En Hzl Esen Rzgarn Yn ve Hz En Hzl Esen Rzgarn Yn Hz 1 ESE 26.0 2 E 27.1 3 ESE 30.0 4 ESE 35.0 5 WNW 30.0 AYLAR 6 7 ESE 26.0 W 26.6 8 SSE 17.8 9 WSW 29.8 10 NW 29.0 11 W 29.0 12 ESE 29.6 YILLIK ESE 35,0
Frtnal Gnler, Kuvvetli Rzgarl Gnler Says

Tablo 23 Ortalama Frtnal Gn Says ve Ortalama Kuvvetli Rzgarl Gn Says AYLAR 1 Ort, Frtnal Gn Say, Ort, Kuv, Rz, Gn Say, 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 YILLIK
6,1 11,9
4,7 9,2
2,9 10,0
2,2 7,3
1,0 4,5
0,6 3,0
0,1 1,2
0,1 1,6
0,8 3,7
1,1 6,5
3,2 10,4
5,8 12,9
28,6 82,2
Blgenin Basn Dalm Artvin ili, Hopa lesi yllk ortalama basn deeri 1013,4 hPa, yllk ortalama maksimum basn deeri 1030,1hPa, yllk ortalama minimum basn deeri 996,4 hPa dr.
Tablo 24 Aylara Gre Basn Deiimleri Aylar Ocak ubat Mart Nisan Mays Haziran Temmuz Austos Eyll Ekim Kasm Aralk YILLIK ORTALAMA Ortalama Basn (hPa) 1016,9 1016,1 1014,6 1012,3 1012,1 1010,1 1008,6 1009,2 1012,3 1015,4 1016,5 1016,7 1013,4 Maksimum Basn (hPa) 1035,6 1035,4 1038,7 1033,4 1029,1 1023,3 1021,1 1023 1026,2 1031,4 1031,4 1032,8 1030,1 Minimum Basn (hPa) 993,6 992,8 993,9 995,5 996,8 997,2 997,8 997,9 997,4 1000,8 996,9 996,7 996,4
35
1050 1040 1030 BASIN (hPa) 1020 1010 1000 990 980 970 960 Ortalama Basn (hPa) Maksimum Basn (hPa) Minimum Basn (hPa)
AYLAR
ekil 18 Aylk Basn Deerleri Grafii
Tablo 25 Ortalama Yllk Basn Deerleri ORTALAMA YILLIK BASIN DEERLER
Ortalama Basn (hPa) 1013,4
Maksimum Basn (hPa) 1030,1
Minimum Basn (hPa) 996,4
1040 1030 BASIN (hPa) 1020 1010 1000 990 980 970 Ortalama Basn (hPa) Maksimum Basn (hPa) Minimum Basn (hPa)
ekil 19 Ortalama Yllk Basn Deerleri Grafii
36
Olaanst Meteorolojik olaylar ( FEVK) Devlet Meteoroloji Mdrlnden alnan Artvin Meteoroloji istasyonuna ait Artvin ili Hopa ilesinde gerekleen uzun yllar Olaanst Meteorolojik Olaylar (FEVK) Tablo 27 de verilmitir. (Bkz. Ek-16) Gerek yaplanma gerekse iletme aamasnda standart zamanlarda gzlenen en yksek ya deerleri bilgileri ile olaanst meteorolojik olaylar (FEVK) gz nne alnacaktr.
Tablo 26 Artvin li Hopa lesi Olaanst Meteorolojik Olaylar TARH 14.01.1972 04.02.1985 03.02.1986 28.02.1987 03.12.1994 28.03.2001 24.10.2001 04.04.2005 16.09.2007 YER Hopa/Artvin Hopa/Artvin Hopa/Artvin Hopa/Artvin Hopa/Artvin Hopa/Artvin Hopa/Artvin Hopa/Artvin Hopa/Artvin OLAY Kar Kar Kar Kar Kar Frtna Ya ve sel Don Ya ve sel ZARAR Yerleim yerleri zarar grd Karayolu ulam aksad Haberleme ve enerji nakil hatlar zarar grd Yerleim yerleri zarar grd Haberleme ve enerji nakil hatlar zarar grd Haberleme ve enerji nakil hatlar zarar grd Yerleim yerleri zarar grd Aalarda iekler yand Sel nedeniyle topraklar srklendi
IV.2.2. Jeolojik zellikler (blgesel jeoloji ve proje alan(lar) jeolojisi, varsa malzeme ocaklarnn jeolojik yapsnn fiziko-kimyasal zellikleri, tektonik hareketler, krk ve atlaklar, depremsellik, strigrafik kolon kesitler, sondajlara ait loglar, mineral kaynaklar, heyelan, benzersiz oluumlar, , sel, kaya dmesi balklar altnda incelenmesi, 1/100000, 1/25000 ve/veya 1/5000 lik jeolojik harita ve lejand, varsa jeoteknik ettler ve bunlara ait bilgi, ekil ve haritalar), Genel Jeoloji nceleme alan ve evresi Dou Pontid Tektonik nitesinin (KETN-1966) KD sunda yer alr. Bu tektonik nite batda Kzlrmak vadisinden, douda Grcistan snrna kadar yaklak 500 km uzunluunda ve kuzeyde Karedeniz kysndan, gneyde Kuzey Anadolu Fay Zonuna kadar yaklak 50-75 km geniliinde metalojenik bir kuak oluturur. Geni anlamda ise; Alpin da oluumuna bal olarak Jura-Pliyosen zaman aralnda gelimi adayay dizisinin bir parasdr. nceleme alan ve evresinde Paleozoyik, Mezozoik, Senozoyik dnemine ait toleyitik ve kalkoalkalen kayalar izlenir. Paleozoyik yal kayalar; metamorfitler, metagabro-metadiyabez ve granitten olumutur. Mesozoyik dnemi Liyas yal volkanitlerle balar ve st Jura - Alt Kretase yal resifal kiretalar ile devam eder. st Kretase dnemi kuzeyde youn bir volkanik aktivitenin grld dnemdir. Bu aktivite asit ve bazik nitelikli periyotlarla geliimini srdrmtr. st Kretase sonlarna doru son bulan volkanik aktivite Paleosen sonlarna kadar yerini trbiditik kellere brakr. Liyasta balayarak st Kretase sonlarna kadar periyotlar halinde geliimini srdren volkanik faaliyet denizalt volkanizmas eklinde olup, kel ara katklarla birlikte istiflenme gsterir. Lavlarda genellikle yastk lav yaplar gzlenir.
37
Paleosen sonlarnda orojenik faaliyetle birlikte byk lde granitoyid yerleimi gelimitir (Kakar granitoyidi). Tersiyer yal volkanitler genelde st Kretase yal kayalar zerine zaman veya asal uyumsuzlukla oturur. Bazen st Kretase Paleosen dnemleri geili olarak izlenir. Proje alannda yzeyleyen birimlerin stratigrafik zellikleri aada verilmektedir ayrca proje alann gsteren stratigrafik kesit ekil 20 de gsterilmektedir.
ekil 20 Proje alan stratigrafik kesiti
38
STRATGRAFK JEOLOJ st Kretase Alt Asidik Seri (Kr1) Birim, iki evrede kelen asidik volkano-tortul seriden olumaktadr. MTA tarafndan Kzlkaya formasyonu (Kk) olarak adlandrlan birim bazik volkano-tortul seri ile uyumlu olarak geili dokanak sunar. Proje alan ve yakn evresinde iki evrede kelen bazik zellikteki seriler arasnda bir bant eklinde gzlenir. Asidik volkano-tortul seri dasit, riyodasit zellikli lav ve piroklastlar ile krmz bordo renkli amurtandan oluur. Seri sarms ayrmal gri, beyaz, morumsu renkleri ve volkanik lavlardaki prizmatik kolon yaplar ile dikkati eker. Formasyonu bazik zellikteki st Bazik Seri stler. Asidik seriye ardalandklar bazik formasyonlardaki fosil ieriklerine gre ya verilmitir. st Bazik Seri (Kr2) Bazik volkano-tortul serinin ikinci aamasn oluturan st Bazik Serideki bazalt, andezit lav ve piroklastlar volkanik seviyeleri; kumta, marn ve krmz-bordo renkli biyomikrit ara katk ve ara tabakalar tortul seviyeleri temsil eder. Birimde andezitik ve bazaltik lavlarda yer yer prizmatik souma atlaklar ile bazaltik lavlarda yastk yaplar gzlenir. Birimi oluturan volkanitler ile tortul kkenli kaya trleri yanal ve dey olarak geilidir. Birim grimsi yeili, grimsi mor renktedir. Ayrm volkanik seviyeler sarms kahve renklidir. Hidrotermal alterasyon izlerinin grld volkanik lav, tf ve brelerde kloritleme ve kaolenleme grlr. Bre ve aglomeralar yer yer zayf ve gevek imentolu zelliktedir. Tortul ara seviyelerindeki fosil ieriine gre, asidik seri ile ardalanmal olarak bulunan seriye Santoniyen-Kampaniyen ya aral verilmitir. st Asidik Seri (Kr3) Asidik seri de iki evrede kelmitir. Serinin ikinci aamas blgesel almalarda ayrba formasyonu (Kb) olarak adlandrlmtr. Bazik volkano-tortul seri ile uyumlu olarak geili dokanak sunan asidik volkano-tortul seri dasit, riyodasit, riyolit zellikli lav ve piroklastlar ile yer yer kumta, kilta, killi kireta ve silttandan oluur. Serinin ayrm ksnlar beyazms, sarms; taze tzeyleri gri, beyaz, morumsu renklidir. Prizmatik stun yaplar belirgindir. st Kretase-Paleosen Granodiyorit Sokulumu (T) MTA raporlarna gre sokulum kayalar, Dou Karadeniz Blgesinin dou kesiminde yer alan Kakar Dalar sokulumun olduka geni bir biimde yzeyledii yer olduu iin Kakar granitoyidleri (Gven, 1993) ad altnda tanmlanmtr. Bu kayalar Rize graniti ve Gmhane granitinin karldr. MTA tarafndan yaplan blgesel lekli haritalara gre KD-
39
GB uzanml bir kuak iinde ve 500 kmlik bir mesafe boyunca irili ufakl sokulumlar halinde mostra veren granitoyidler geni lde st Kretase yal birimlerin ve daha sonraki ikinci evre sokulumu ile de Eosen yal birimlerin iine sokulmulardr. Genel almalarda tek birim olarak haritalanan sokulum kayalar volkanik, yar volkanik ve magmatik kaya trlerinden olumaktadr. Mineral ieriklerine gre granit, alkali granit, granit porfir, mikrogranit, granodiyorit, diyorit, kuvarsl diyorit, kuvars porfir ve benzeri kaya trleri ile temsil edilen granitoyit sokulumu; pembemsi gri, koyu gri, yeilimsi gri renkte, orta derecede eklemli, sk, sert ve salamdr. Gevrek olan karman ortak zellikleri fenokristalli, yer yer taneli yer yer de porfiritik dokulu, ak renkli ve masif grnml, kuvars ve feldspatl asidik kompozisyonda olmalardr. Genel olarak sert, salam olan birim yzeysel olarak yer yer arenalam, yer yer de gelimi eklemlidir. MTA almalarnda kestii ve zerine gelen birimlerin yana gre granitlerin sokulum ya Eosen ncesi-Kretase olarak belirlenmitir. Kuvaterner Yama Molozu (Qym) Yama eimine bal olarak kalnl deien killi, akll ve bloklu malzemelerden oluur. Genellikle volkano tortul seriler zerinde gelimitir. Yama molozu kalnl 0.50 m ile 3 m yer yer de 5 m arasnda deimektedir. Alvyon (Qal) Vadilerin geniledii, akarsularn hzlarnn azald dzlk alanlarda akl, kum, silt, kil boyutunda malzemelerden oluan alvyal keller yatan eimli olduu yerlerde bloklardan olumakta ve ince malzeme oran azalmaktadr. Genel olarak volkanik ve tortul kkenli olan malzemeler kt boylanmtr. Bu aamada yaplan yzeysel gzlemlere gre reglatr yerindeki kalnlnn 5-6 m civarnda olduu tahmin edilmektedir. Yap Yerleri Mhendislik Jeolojisi Orta Reglatr ve keltim Havuzu Yeri Reglatr yerinde temel kayas st Asidik Seriye ait dasit, riyodasit lav ve piroklastlar ile ince marn mercekleridir. Bu aamadaki yzeysel gzlemlere gre reglatr yerinde dere yatandaki alvyon kalnlnn 6 m civarnda olduu tahmin edilmektedir. Alvyal keller yzeyde esas olarak iri akl ve blok boyutunda malzemeden olumaktadr. Yamalarda kalnl yer yer 3 mye kadar ulaan yama molozu rts bulunmaktadr. Temel kayas zelliindeki volkanik kayalar tama gc asndan gvenilirdir. Reglatr yerinde durayllkla ilgili problem bulunmamaktadr. Geirimlilik asndan az geirimli olan birimlerde yalnzca birbiriyle irtibat zayf olan lokal ak eklemler boyunca su
40
tanmas sz konusudur. Bu nedenle reglatr yerinde geirimle ilgili bir problem beklenmemektedir. letim Hatt letim tneli gzergahnda st Bazik Seri ile st Asidik Seri yer almaktadr. Bu aamadaki yzeysel gzlemlere gre st Bazik Serinin zerinde yer alan st Asidik Seri tnel kotuna kadar inmemektedir. Dolaysyla iletim tneli st Bazik Seri iinde alacaktr. Tnel evre kayac bazalt ve andezit lav ve piroklastikleridir. Bazalt ve andezit lavlar piroklastiklere gre daha durayl ve sorunsuzdur. Piroklastiklerin ayrm breik, tfl ve gevek aglomeratik seviyeleri tnel am asndan yer yer tam kesit kaplama gerektirecektir. Tnelde kamalanmay nlemek ve desteklenmeye yardmc olmak amacyla st yarda noktasal ve/veya sistematik kaya bulonu yaplacaktr. Ykleme Havuzu, Cebri Boru ve Santral Yeri Ykleme havuzu, cebri boru ve santral yerinde st Asidik Seriye ait kaya trleri yer almaktadr. Bu aamada yaplan gzlemlere gre dere yatanda alvyon kalnlnn 5 m civarnda olduu tahmin edilmektedir. Yap yerlerinde yaplacak syrma kazlarnda yama molozu, alvyon ve kayacn ayrma zonu kaldrlacaktr. Bu aamada yaplan gzlemlere gre ykleme havuzu, cebri boru ve santral yerinde tama gc ve durayllkla ilgili problem bulunmamaktadr. Proje kapsamnda faaliyet sahasnda yaplacak olan yap yerlerinin zeminlerinin; salamlna ynelik, sreksizliklerle ilgili ve jeolojik adan riskli (heyelan olabilecek) alanlara ynelik sondajl jeoteknik ettleri yaplacaktr. Gerek kuyu banda, gerekse laboratuar ortamnda yaplacak olan analizler sonucunda bulunan deerlere gre jeolojik adan riskli yerlerde (heyelan, kaya dmesi vb. olabilecek blgeler) gerekli nlemlerin ED raporunun nihai edilmesinden sonra ve faaliyete geilmesinden nce alnacan taahht ederiz. Proje alan ve yakn evresini gsterir 1/25000 lekli jeoloji haritas Ek-4 de verilmitir. Yapsal Jeoloji ve Tektonik Anadolunun ana tektonik birliklerinden biri olan Pontidler batda Istrancalardan balayp, Karadenizin gney kylarn izleyerek Byk Kafkaslarn gneyinden geen ve Hazar Denizinin dousundan Turan Platformuna kadar devam eder. Pontid tektonik birliinin kuzey zonunu oluturan Pontid otoktonu tektonik kuan bir blmdr. Pontid otoktonunun, magmatik-metamorfik kayalardan oluan st Paleozoyik yal temeli Kaledoniyen srasnda deformasyona urayarak kvrmlanmtr. ntrzyonlarn sokulumu ve metamorfizma da bu evrede gereklemitir. Blgede Triyasn varln belgeleyen herhangi bir veri olmadndan Kimmesiriyen deformasyonlarndan sz edilemez. Eski temel zerine diskordan ve transgresif olarak gelen Liyas kelleri ile balayan Mesozoyik yal volkano-tortul istif Alt Tersiyere kadar sreklidir. Baz aratrclar blgede Alt Jura sonu ile Orta Jura banda iddetli biim deiiminin olduunu savunurlarsa da pek iddetli olmayan Erken Alpin deformasyonlar, ancak istif ierisinde gzlenen yaygn
41
volkanizma, stratigrafi istiflerindeki dzensizlikler ve yersel uyumsuzluklar olarak gelimitir. Ge Laramiyen haraketleri ile kvrmlanan Mesozoyik yal volkano-tortul istif, Ltesiyen kel volkanitleri tarafndan asal diskordansla rtldr. Genel olarak, ekirdeine intrzif kayalarn st Kretase-Eosen aralnda yerlemi olduu KD-GB eksenli antklinal grnml Pontid otoktonunun kvrm eksenleri K 30 - 50 D gidilidir. Dk eimli tabakalarn oluturduu antiklinal yaplarnn ekirdeinde masif volkanit ktleleri yer alr. Kvrm eksenlerini verev olarak kesen krklar ve atlaklar daha kk boyutlu volkanit dayklarnn sokulumuna yardmc olmulardr. Blgede krk tektonii egemen olup, yaklak dorultular KD-GB olan byk lekli faylar gelimitir. Ayrca, sismik kesitlerin deerlendirilmesi sonucunda, kta sahanl ve kta yamacnda da faylarn olutuu belirlenmitir. DEPREM DURUMU Orta HES yeri Artvin ili Arhavi ilesinde, Ball Dere zerinde bulunmaktadr. Yre Bayndrlk ve skn Bakanl, Afet leri Genel Mdrl Deprem Aratrma Daire Bakanl tarafndan hazrlanan Trkiye Deprem Blgeleri Haritasna gre 4. derece deprem blgesi ierisinde bulunmaktadr. Kati proje aamasnda Afet Blgelerinde Yaplacak Yaplar Hakknda Ynetmelik de belirtilen esaslar gz nnde bulundurulacaktr. Proje alannda iinde yer ald Trkiye diri fay haritas ekil 21 de verilmektedir. Proje alannn iinde bulunduu blgeye ait Deprem Haritas ekil 22 de verilmektedir.
42
Proje Alan
ekil 21 Proje alan diri fay haritas
43
Proje Alan
ekil 22 Proje alan deprem haritas
IV.2.3. Yer alt ve termal su kaynaklarnn hidrojeolojik zellikleri (su seviyeleri, miktarlar, emniyetli ekim deerleri, kaynaklarn debileri, mevcut ve planlanan kullanm,), Artvin ilinin toplam yer alt suyu rezervi 25,00 hm3/yl dr (D.S. oruh Projeleri 26. Blge Mdrl). Artvin ilindeki jeotermal kaynaklar ise tablo 27 de verilmitir;
44
Tablo 27 Artvin ili jeotermal kaynaklar
45
IV.2.4. Yzeysel su kaynaklarnn hidrolojik zellikleri, mevcut ve planlanan kullanm, mevcut, inaat devam eden ve planlanan projelerin harita zerinde gsterimi (ime, kullanma, sulama suyu, su rnleri istihsali, ulam, turizm, elektrik retimi, dier kullanmlar, kaynaklarn proje alanna mesafeleri), Artvin ili 743.644,00 hektarlk yzlmne sahiptir. lin yllk ortalama ya miktar 700,00 mmdir. Artvin ilinde bulunan yzeysel su kaynaklar; oruh Nehri, Oltu ve Tortum ay, Barhal ay ve avat Suyudur. lin toplam su potansiyeli 6.824,40 hm3/yl, yerst su potansiyeli ise 6.799,40 hm3/yl dr. oruh Nehri: Artvin ilinin en byk akarsuyu olan oruh Nehri, Mescit Dalarndan kaynan alarak, Bayburtu getikten sonra Yusufeli ilesinin Yokulu Kynn mevkiinde il snrna girer. Su kavuumu denilen yerde Oltu Suyu ile birleir. Yusufeli yaknlarnda Barhal deresiyle birleen oruh Nehri kuzeybat ynne girer. Artvin yaknlarnda Orta ky suyunu, Borkada Murgul suyunu - kale suyunu ve Kaynarca suyunu alarak Muratl Bucan geerek, Batumun gneybatsnda Karadenize dklr. oruh Nehrinin uzunluu 376 km olup, 354 kmsi snrlarmz ierisindedir. Oltu ve Tortum ay: Karga pazar Dalarndan kaynaklarn alrlar. Tortum ay adn ald Tortum Gl'ne girip ktktan sonra Oltu ay ile Yusufeli yaknlarnda birleerek Gr alp kayas denilen yerde oruh Irmana kavuur. Barhal ay: Kakar Dalarndan kaynan alr. Erzincan, Yncler, evreli ve Drt Kilise derelerini alarak oruh Nehrine karr. avat Suyu: avat, irili ufakl 13 deresi bulunmas ile su zenginliine sahip bir iledir. avat deresi Orta ky deresinin kayna olup Ardanu deresiyle birleerek oruh Nehrine kavuur. Kaynan Sahara dalarndan alarak avat Suyuna birleir. l snrlarnda kurulan 5 adet baraj kurulmutur. Sz konusu barajlarla ilgili ayrntl bilgi aada verilmektedir. Murat Baraj; oruh Nehri zerine takn nleme ve enerji amal 2005 ylnda kurulmutur. Baraj yeri, Muratl Kynn 2 km. gneydousunda, Borka ilesinin 17 km. kuzeyinde bulunmakta olup, Artvin ilinin takriben 44 km. kuzeybatsndadr. Murat Baraj, proje alannn kuzeydousunda yaklak 42 km mesafededir. Borka Baraj; oruh Nehri zerine, takn nleme ve enerji amal 2006 ylnda kurulmutur. Borka ilesinin gneyinde yaklak 2,5 km mesafede yer almaktadr. Borka Baraj, proje alannn kuzeydousunda yaklak 30 km mesafededir. Deriner Baraj; oruh Nehri zerine enerji amal 2002 ylnda kurulmutur. Baraj, Artvin ilinin yaklak 5 km batsnda yer almaktadr. Sz konusu Deriner Baraj, proje alannn dousunda yaklak 40 km mesafede bulunmaktadr Tortum Baraj; Tortum ay zerine enerji amal 1972 ylnda kurulmutur. Artvin ilinin gneybatsnda yaklak 60 km mesafede yer almaktadr.
46
Murgul Baraj; Kabaca Deresi zerine 1951 ylnda enerji ve pompa istasyonu amal kurulmutur. Nehir tipi santraldir. Artvin ili snrlar ierisinde 21 adet gl bulunmaktadr. Tablo 28 de gllerin bulunduu ile ve sahip olduklar yzlm verilmektedir.
Tablo 28 Artvin linde Bulunan Gl ve Gletler L NDE KALAN KISMININ YZLM (km2) 0,06 0,10 0,01 0,03 0,02 0,10 0,01 0,02 0,03 0,12 0,04 0,03 0,05 0,17 0,01 0,01 0,01 0,02 0,02 0,01 0,05 0,92
SIRA NO 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21
GL ADI Ak Gl Bakaya Gl Byk Agora Gl Byk Gl Byk Hevenk Gl Deniz Gl Kara Gl Kara Gl Kara Gl Kara Gl Kara Gl Kara Gl Kara Gl (Ardanu) Kara Gller Kazan Glleri Kz Gl Kt Gl Libler Gl kz Gl Yeil Gller Yldz Gl TOPLAM
BULUNDUU LE avat avat avat Yusufeli Yusufeli Yusufeli Yusufeli Yusufeli Yusufeli Ardanu avat Murgul Ardanu Borka Ardanu avat avat Yusufeli Yusufeli Yusufeli Borka
YZLM (km2) 0,06 0,01 0,01 0,03 0,02 0,10 0,01 0,02 0,03 1,12 0,04 0,03 0,05 0,17 0,01 0,01 0,01 0,02 0,02 0,01 0,05 0,83
Kaynak: Artvin l evre ve Durum Raporu,2006
Tablo 26 da belirtilen gller dnda proje alan evresinde, Nogadit Gl, Kk Agora Gl bulunmaktadr. Proje alan evresinde bulunan gllerden; Kk Agora Gl proje alanna yaklak 2,25 km , Byk Agora Gl yaklak 2,5 km, Nogadit Gl yaklak 4,75 km, Murgul ilesi dahilindeki ise yaklak 2,75 km mesafede bulunmaktadr. Artvin ili su kaynaklar bakmndan olduka zengindir. lde debileri ok yksek olmamakla birlikte, ok sayda kaynak ve yaz-k kurumayan akarsular vardr. Artvin inde bulunan akarsularn feyezan debileri tablo 29 da verilmitir.
47

Tablo 29 Artvin li Akarsularn Feyezan Debileri AKARSUYUN YER Yusufeli Yusufeli Yusufeli Yusufeli Yusufeli Yusufeli Yusufeli Yusufeli Yusufeli Yusufeli Yusufeli Yusufeli Yusufeli Yusufeli Artvin Artvin Artvin Artvin Artvin Ardanu avat avat avat avat avat Murgul Borka Borka Borka Borka Hopa Borka Hopa Hopa Hopa Hopa Arhavi Arhavi
SIRA NO 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38
AKARSUYUN ADI oruh Nehri Oltu ay Tortum ay Barhal ay orgens ay Alanba Deresi Dokumaclar Deresi Tekkale Deresi Arcvan Deresi Takran Deresi Darca Deresi Vanat (Esenkaya) D. Ernky Deresi Haviskar (Narlk) D. Maden (Hod) Deresi Melo (Sarbudak) D. Berta (Ortaky) D. ehirii (Artvin) D. Hatila (Talca) D. Bulank Deresi avat Deresi Meydanck ay Veliky Deresi Mansurat Deresi Karal Suyu Murgul Deresi Deviskel Deresi Chala (kale) Dere Karky Deresi Green Deresi Sugren Deresi Boluca(Muratl) D. Sundura Deresi Balkl Deresi Karaosmaniye Dere am Deresi Kapistre Deresi Sidere (Konakl) D.
AKARSU DEBLER (m3/sn) Q10 640 450 161 199,5 23,4 34,5 15,7 Q100 847,5 635 316 285,6 46,1 51 46,3 Q500 907 437 397 61,7 62,3 67,5
Veriler bulunmamaktadr. 62,7 18 38 6,6 32 16 23 89,2 35 93 13,5 50 42 36 107,4 47 131 25,4 71 60 45
Veriler bulunmamaktadr. 3,1 4,1 53 7,9 68 10,5
Veriler bulunmamaktadr. 57 62,5 47,3 31,2 45,5 150 109 113,2 66,9 86,1 214 191,4 158,4 91,4 114
Veriler bulunmamaktadr. Veriler bulunmamaktadr. 108,9 75,2 56,5 68,2 21 30,1 107 63 57 76 480 185,5 230 126,9 103,2 130,9 48 66,1 200 115 120 159 757 304,4 312,6 185,1 135,4 174 66,6 90,8 255,6 151 164 217 947 385,9
Kaynak: Artvin l evre ve Durum Raporu,2006
Proje konu olan faaliyetin yer st su kayna Ball Dere olup sz konusu Ball Dere Kapistre Deresi nin bir koludur. Proje alan Kapistre Deresi ne yaklak 7,5 km mesafede bulunmaktadr. Orta Reglatr ve HES proje sahas ime ve kullanma suyu temin edilen kta ii yzeysel su havzasnda kalmamaktadr. Projenin su kayna olan Ball Dereden ime ve kullanma suyu temin edilmemekte olup, sz konusu Ball Dere
48
herhangi bir ime suyu kaynan beslememektedir. Konu ile ilgili olarak DS 26. Blge Mdrl nden alnan gr yazs Ek-21 de sunulmutur. Artvin ilinde su enerjisinden Hidroelektrik enerji olarak faydalanlmaktadr. oruh Nehri, DS 26. Blge Mdrl snrlar iinde yer alan akarsu havzasn oluturur. Havzann yzlm ile DS 26. Blge Mdrl snrndan ayrld yerdeki yllk ortalama akm ise yledir:
HAVZA ADI ORUH YZLM (km ) 10.140 6.300 2 (Yaklak 5.000 km si Artvin ilinde)
2
YILLIK ORTALAMA AKIM(milyon m ) 6.300
Artvin liyle zdelemi olan oruh Nehri, yllk ortalama 6,3 Milyar m lk ak hacmine sahip olup, Nehrin toplam uzunluu 431 km. dir. oruh Nehri nin 410 km. lik ksm lkemiz snrlar ierisinde, 21 km. lik ksm ise Grcistan snrlar ierisindedir. Bayburt lindeki Mescit dalarndan doup Grcistan n Batum linden Karadenize dklen oruh Nehri, ylda 5,8 milyon m3 rusubat(knt-tortu) tamaktadr. Trkiye de en fazla erozyona maruz kalan havzalardan biridir. Enerji retilebilecek toplam d 1.420 m. olup, lkemizin en hzl akan Nehridir. Trkiyenin gelecei iin ok nemli projeler demetini oluturan ORUH VADS ana kolu zerinde, E..E. tarafndan 1962 ylnda balayan ett almalar sonucu, 10 adet Baraj ve yan kollar zerinde 17 adet Baraj ve Nehir tipi H.E.S. Tesisleri naat planlanm olup, toplam 27 adet tesisten ylda 10,3 Milyar KWh yllk enerji retimi gerekletirilecektir. Bu da Trkiye de retilen toplam enerjinin (151 Milyar KWh) % 7 si, Hidroelektrik enerjinin ise (2004 yl retimi 47 Milyar KWh) % 22 sidir. Artvin ili snrlar ierisinde, oruh Nehri ana kolu zerinde 5 adet baraj projesi olup, mansaptan membaa doru Muratl, Borka, Deriner, Artvin ve Yusufeli Baraj ve H.E.S. Tesisleridir. Berta ay kolu zerinde ise Bayram ve Balk Barajlar yer almaktadr. Yatrm ve uygulama programnda yer alan 6 adet barajn bitirilmesi sonucunda retilecek olan enerji 5,81 Milyar KWh tir. Bu da oruh havzasnda retilecek enerjinin % 56 s, Trkiyede retilen Hidroelektrik enerjinin % 12 si, toplam enerjinin ise % 4 dr. Artvin ilinde su rnleri retimi bakmndan nemli bir potansiyel bulunmaktadr. Mevcut kaynak sular, oruh Nehrini besleyen Barhal ay, avat Suyu ve bu dereleri besleyen irili ufakl kaliteli ve yeterli akarsular tatl su balklnn gelitirilmesinde olumlu etki yapmaktadr. Ayrca oruh Nehri zerinde u anda yapm devam eden ve yaplacak olan barajlarn tamamlanmas da kafes balkl iin iyi bir potansiyel douracaktr. 5
Artvin l evre ve Durum Raporu,2006
49
IV.2.5. Tarm alanlar (tarmsal geliim proje alanlar, zel mahsul plantasyon alanlar) sulu ve kuru tarm arazilerinin bykl, mlkiyet durumlar, rn desenleri ve bunlarn yllk retim miktarlar, Artvin linin yzlm 712.267.5 hektardr. Mevcut arazinin 399.271.2 hektar orman, 148.263.3 hektar kltr d, 100.533 hektar ayr-mera ve 64.200 hektar da tarm arazisidir. lin arazi dalmnn verildii ekil 23 de grld gibi ilin yardan fazlas ormanlarla kapldr. l yzlmnn % 9 tarm arazileri, %15i de ayr-mera arazilerinden olumaktadr.
9% 19% Tarm Orman 15% ayr Mera Kltr D 57%
ekil 23 Artvin ili arazi dalm Kaynak: Artvin Gda Tarm ve Hayvanclk l Mdrl
Arazilerin engebeli olmas nedeniyle yaygn tarm imkan bulunmad, tarmsal faaliyet arclk, seraclk, besicilik ve balk retiminden ibarettir. Tarm ticari amatan ziyade genel olarak aile ihtiyacna ynelik yaplmaktadr. Son yllarda seraclk alannda nemli bir aama kaydedilmi olup, 1993 ylnda le Sosyal Yardmlama ve Dayanma Vakf aracl ile 800m2 lik alanda balatlan seraclk almalar, 2003 ylnda 136 adet serada ve 40.247 metrekarelik alana ulamtr. Artvin ilinde uygulanmakta olan oruh Projeleri kapsamnda yaplacak barajlarla birlikte vadi tabannda bulunan tarm arazilerinin tamam su altnda kalmaktadr. zellikle oruh vadisi boyunca kurulan ve Yusufeli ilesinde younlaan rt alt sebze yetitiriciliinde domates, hyar, patlcan, kavun, spanak, marul, maydanoz gibi rnler retilmekte olup bu rnler ounlukla Erzurum sebze hali bata olmak zere dier komu illerin pazarlarna sunulmaktadr. Artvin ilinde tr ve eit baznda olduka geni bitkisel retim deseni mevcuttur. oruh vadisi boyunca 102 dekar alanda rt alt sebze yetitiricilii yaplmaktadr. limizde seraclk arlkl olarak Yusufeli ilesinde yaplmaktadr. rt altnda stma yaplmadan ylda 3 rn alnmaktadr.
50

Tablo 30 Artvin li Yllara Gre Tarm Alan Kullanm (Hektar) Toplam lenen Tarm Alan ve Uzun mrl bitkiler 30 035 30 731 33 090 32 660 39 781 40 238 38 855 41 575 lenen Tarm Alan Toplam
Uzun mrl Bitkiler Zeytin aalarnn kaplad alan 384 357 368 368 368 183 164 42 retim ( Ton ) 6.298 147.878 95.510 9309,8 182,1 40 25.359,74 3.303,8 10.786 1251,2 442,5 6,5 9.921 19,25 2.844,25 6.947 2.432 4.012,15 2.854,1 2.917 7.354 760,5 1205,2 242,1 1.036 6.525 712,5 1.888 Meyveler, ecekler ve Baharat Bitkiler Alan Ba alan Toplam Sebze Yem bitkileri
Yllar
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
15 234 16 320 18 650 16 270 19 056 16 533 15 155 17 213
13 810 14 261 14 108 11 773 14 467 14 960 13 564 14 905
76 72 3 021 3 062 3 130 2 202 412
Nadas
Ekilen
1 348 1 987 1 521 1 435 1 459 1 571 1 389 1 896
14 801 14 411 14 440 16 390 20 725 23 705 23 700 24 362
13 718 13 403 13 424 15 282 20 008 22 891 22 955 23 643
699 651 648 740 349 631 581 577
7 507 6 493 6 568 4 114 6 188 6 620 6 089 7 200
Kaynak: www.tuik.gov.tr
Artvin ilinin tarmsal retim ierisinde ekonomik neme sahip baz tarmsal rnlerin retim alanlar ve retim miktarlar tablo 31 de verilmitir.
Tablo 31 2009 Ylnda Artvin linde Bitkisel retimden Elde Edilen rnler rn cinsi Fndk Yem bitkileri ay Msr Buday Buday(klk Ekili) Patates Arpa-avdar Fasulye (Yeil) Fasulye (Kuru) Soan(Taze) Havu Ba ilek Dut Elma Zeytin Ceviz Kiraz Armut Domates Patlcan Biber Kavun Lahana Hyar eltik Erik Ekili (Dekar) 90.815 194.267 85.963 20040 18.740 200 11.185 13.758 7.305 5230 245 6 6.512 7 640 4.899 1.415 2.724 1.107 1.590 1.714 189 484 63 1.409 1.535 950 450 Ekili % 14.1 30.1 13.3 5.8 2.9 0.1 1.7 2.1 1.1 0.8 0.1 0.1 0.9 0.1 0.1 0.8 0.3 0.4 0.1 0.3 0.3 0.1 0.1 0.1 0.8 0.2 0.2 0.1
51

0.1 0.2 15.8 100.0 505 1.522 -
Kivi Narenciye Dier Tarmsal retim Toplam Kaynak: www.tarim.gov.tr
550 1.686 101.472 620.708
IV.2.6. Toprak zellikleri ve kullanm durumu (topran fiziksel-kimyasal ve biyolojik zellikleri, arazi kullanm kabiliyeti snflamas, erezyon, topran mevcut kullanm), Artvin li Artvin linde yaylan topraklar alt grupta toplanmaktadr. Bunlar, kahverengi ve kiresiz kahverengi orman topra, krmz topraklar, sar podzolik topraklar, yksek da ayr topraklar, alviyal ve koluviyal topraklardr. lin yaygn toprak gruplar ve bunlarn il yzlmne oranlar aadaki tabloda verilmitir:
Tablo 32 Artvin li Byk Toprak Gruplar
Toprak Gruplar Kahverengi Orman Topraklar Kiresiz Kahverengi Orman Topraklar Krmz Sar Podzolik Topraklar Yksek Da ayr Topraklar Alvyal Topraklar Kolvyal Topraklar eitli Araziler ve Su Yzeyleri
Kaynak: Artvin l evre Durum Raporu, 2005
% 17,7 42,6 17,5 12,3 0,3 0,0 9,6
lin arazi kabiliyet snflar dalm ise u ekildedir:

Tablo 33 Artvin li Arazi Kabiliyet Snflar Kabiliyet Snflar I II III IV V VI % 0,1 0,211 0,254 3,3 19,34
52

63,48 13,41
VII VIII Kaynak: Artvin l evre Durum Raporu, 2005
Proje Alan Sz konusu Orta Reglatr ve Hidroelektrik Enerji Santrali projesinin, BALSU ELEKTRK RETM ve TC. A.. tarafndan; Dou Karadeniz Havzasnda; Artvin li, Arhavi lesi snrlar ierisinde, Kapistre Deresinin kolu olan Ball Dere (Arhavi Deresi) zerinde yaplmas planlanmaktadr. Proje sahasnn zerinde yer ald alann toprak zellikleri ve kullanm durumlar incelenmi; proje kapsamnda yaplacak olan yaplar 1/25000 lekli Arazi Kullanm Haritas zerinde iaretlenmitir (Bkz. Ek-7). Sz konusu faaliyetin ierisinde yer ald saha VII. snf toprak zellii gstermektedir ve byk toprak gruplarndan krmz sar podzolik topraklar grubuna girmektedir. VII. Snf Topraklar Bu snfa giren topraklarn fiziksel koullar gerektiinde tohumlama, kireleme, gbreleme ve kontur karklar, drenaj hendekleri, saptrma yaplar ve su datclar ile su kontrol gibi ayr ve mera iyiletirmelerinin uygulanmasn pratik olmasn nler. Toprak kstlamalar, dzeltilemeyen bir veya daha fazla srekli snrlandrmalardan dolay VI. snftakinden daha iddetlidir. Snrlandrmalar u ekildedir: ok dik eim Erozyon Toprak sl Tallk Yalk Tuzluluk veya sodiklik Kltr bitkilerinin yetitirilmesini engelleyen dier snrlandrmalar.
Araziler uygun bir idare ile otlatma veya orman iin gvenle kullanlabilirler. Krmz Sar Podzolik Topraklar yi gelimi ve iyi drene olan asit topraklardr. Doal bitki rts yapran dken veya ine yaprakl, ya da ikisinin karm ormandr. Ana madde az ok silisli ve kalsiyumca fakirdir. O horizonu ince olup altnda organik mineral A1 horizonu bulunmaktadr. Ak renkli A2 horizonu krmz, sarms krmz veya sar renkli ve daha killi B horizonu zerinde yer almaktadr. B horizonu ped yzeylerinde kil zarlarna ve blok yapya sahiptir. Ana maddenin kaln olduu krmz-sar podzolik topraklarda alt horizonlarda karakteristik olarak krmz, sar, kahverengi ve ak gri kaln a eklinde izgi ve benekler bulunur. Sar rengin hakim olduu topraklarda nispeten daha etkili rutubet koullar hakim olduundan, demir oksitler krmz renkli topraklardakine gre daha fazla hidrate olmutur. Dolaysyla renkler daha az parlaktr. A2 horizonu da biraz daha kalndr.
53
Aadaki tabloda faaliyet kapsamnda yerstnde yaplacak olan yaplar ve bunlarn zerinde yer ald arazinin toprak zellikleri / kullanm durumuna ilikin bilgi verilmektedir:
Tablo 34 Proje Sahas Toprak zellikleri ve Arazi Kullanm Durumu
PROJE YAPILARI HES, Reglatr, Cebri boru, Ykleme Havuzu, iletim tneli
Kaynak: 1/25.000 lekli Arazi Kullanm Haritas
ARAZ DURUMU P 3 O VII es
P 3 O VII es P : Krmz sar podzolik topraklar 3: Derinlik: S (50-20 cm), Eim: %0-2 O :Orman VII : VII. snf toprak es : eim ve erozyon zarar ve toprak yetersizlii Grld zere arazinin balca problemleri eim ve erozyon zarar ve toprak yetersizliidir. Proje sahasnn tamam orman alanlar ierisinde yer almaktadr. Proje kapsamnda 19/07/2005 tarih ve 25880 Sayl Resmi Gazete de yaymlanarak yrrle giren 5403 Sayl Toprak Koruma ve Arazi Kullanm Kanunu, 28/02/1998 Tarih 23272 Sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren 4342 Sayl Mera Kanunu ve 1380 sayl Su rnleri Kanunu hkmlerine riayet edilecektir. Proje kapsamnda ina almalar ncesinde yaplacak olan kamulatrma, 4650 sayl Kamulatrma Kanununa uygun olarak BALSU ELEKTRK RETM ve TC. A.. tarafndan gerekletirilecektir.
54
IV.2.7. Orman Alanlar (proje sahasnn bulunduu orman alannn m2 olarak miktar, aa trleri ve miktarlar, kaplad alan byklkleri ve kapall bunlarn mevcut ve planlanan koruma ve/veya kullanm amalar, 1/25.000 lik meere haritasnn rapora eklenmesi), Artvin li Aadaki ekilde Artvin linin orman varl verilmitir.
ekil 24 Artvin li orman varl Kaynak: http://www2.ogm.gov.tr/orm_varligi/artvin.html
lin orman alanlarnda bulunan balca trler; ladin, kknar, saram, kayn, mee, grgen, kzlaa, hlamur, kestane, akaa, dibudak, kayack, fstkam, karaaa, hu, ard, imir, sandal, taksus (porsuk), orman gldr. Arhavi lesi Projenin gerekletirilecei Arhavi lesinde efliklere gre orman alanlar dalm ise u ekildedir: eflik Ad Ormanlk Alan (ha) Aklk Alan (ha) Toplam Alan (ha) Arhavi Hopa Kayadibi Kemalpaa Genel Toplam 9.328,0 8.305,8 8.219,5 3.034,3 28.887,6 3.657,8 4.812,4 9.658,9 1.936,8 20.065,9 12.985,8 13.118,2 17.878,4 4.971,1 48.953,5
Kaynak: http://artvinobm.ogm.gov.tr
55
Sz konusu proje kapsamnda Artvin Orman Blge Mdrlnden edinilen ED nceleme ve Deerlendirme Formu ve proje sahasna ait 1/25000 lekli Mecere Haritas ekte verilmitir (Bkz. Ek-9). Buna gre talep edilen sahann tamam (47800 m2) orman saylan alanlardandr. Alann iletme ekli koru olup aa cinsleri Kn (kayn) ve L (Ladin) dir. Mecere tipleri ise OT-T (Orman Topra-Tarm), Ld1 (Ladin, d a snf hakim, 1 kapal) ve BKn (Bozuk Kayn meceresi) eklindedir. Proje alan milli parklar, muhafaza orman, turizm alan, zel evre koruma blgesi, askeri yasak blge ve sit alan ierisinde kalmamaktadr. Projenin ormanclk almalar bakmndan sakncas yoktur. Kesilecek aalar letme Mdrlnce deerlendirilecektir. Bununla birlikte Arhavi Orman letme Mdrlnden edinilen bilgiye gre proje kapsamnda tahmini olarak 5920 adet aa kesilmesi ngrlmektedir. Bu miktarn hacimsel karl ise yaklak 2800 m3tr. Proje kapsamnda sz konusu orman alanlar iin kamulatrma sz konusu olmayp, orman saylan alanlarn kullanm iin 6831 Sayl Orman Kanunu nun 17/3 maddesi gerei gerekli izinler alnacaktr. Projede kullanlacak orman alan miktar, kesilecek aa miktar ve aa trleri v.s. izin aamasnda hazrlanacak 1/1000 lekli aa rleve planlar ile belirlenecektir. Sz konusu proje kapsamnda; Cansuyu miktarnn altna inilmeyecek, reglatr ve santral ksmlarnda elektronik olarak mtemadiyen lmler yaplacak, bu lmlerin silinmesi, deitirilmesi mmkn olmayacak hale getirilecektir. Bu mekanizasyonun ifre, anahtar ya da buna benzer gvenlik nlemi sorumlu Kamu grevlisinde olmas salanacaktr. Mevcut orman yollarndan faydalanld takdirde onarm ilemi BALSU ELEKTRK RETM ve TC. A.. tarafndan salanacaktr. Yol planlamas Arhavi Orman letme Mdrl ile koordineli bir ekilde yaplacaktr. Yollar ve dier toprak kazma ilemleri erozyona sebebiyet vermeyecek ekilde exkavatr tipi makinelerle, B-Tipi orman standardnda yaplacaktr. naatta kullanlacak patlayc maddeler sahaya gnbirlik olarak tanacak, orman ierisinde depo edilmeyecektir. naattan kacak olan pasalar yamatan aa atlmayacaktr. naat esnasnda derelere pasa dklmeyecek, balk geileri engellenmeyecektir. letim tnel ve cebri boru gzergahnda, 250 m de bir hayvan geiini salamak amacyla ekolojik kprler yaplacaktr. Proje kapsamnda akarsu sisteminin ekolojik srdrlebilirliinin salanmas amacyla balk geidi yaplacaktr. Cebri boru inaat, mmkn olduunca yaklam yollar yaplmadan ina edilecektir. Demirden hazrlanm snr kazklarna numara verilecek ve kazklarn koordinat alnarak betonla zemine monte edilecektir. Bunlarn aklmas ve bilgilendirme tabelalarnn hazrlanmas, montaj BALSU ELEKTRK RETM ve TC. A.. tarafndan yaplacaktr.
56
Orta Reglatr ve HES Projesi kapsamnda proje sahasnn aalandrlmas, peyzajnn yaplmas ve aalandrmaya msait hale getirilmesi amacyla Rehabilitasyon Projesi yaplacaktr. antiye sahalarna pasa dklmeyecek ve artma tesisi planlanacaktr. Proje alanna inorganik ve organik atklar atlmayacak, en yakn Belediyenin ve l evre ve ehircilik Mdrl nn kontrolnde imha edilecek veya depolanacaktr. Biyolojik eitliliin korunmasna gereken nem gsterilecektir. Projenin ana su kaynann mmkn olduunca az kirletilmesine nem gsterilecek, oluabilecek kirlilik hakknda evredeki insanlara ve ilgili kurululara bilgi verilecektir. Sz konusu projenin tamam orman saylan alan ierisinde yer almaktadr. Bu nedenle bu alanlarda topraka fakir, talk-kayalk alanlarn seilmesine zen gsterilecektir, mmkn mertebe aa kesiminden kanlacaktr, kaz fazlas malzemelerin depolanmas iin izne konu edilecek tesisler dndan kesinlikle pasa, atk veya herhangi bir malzeme dktrlmeyecektir. Proje kapsamnda depolama alannda biriktirilecek olan bitkisel toprak erozyona, kurumaya ve yabani ot olumasna kar korunacak olup, topran canlln srdrebilmesi amac ile im, ayr-mera bitkisi v.b bitki rts ile kaplanacaktr. Bitkisel topran depolanmas esnasnda nebati toprak depolama alannn ykseklii 5 metreden eimi ise %5den fazla olmayacaktr. naat aamas sonras bitkisel toprak santral ve yakn evresinin evre dzenlenmesinde kullanlacaktr. Proje kapsamnda ED nceleme ve Deerlendirme Formunda belirtilen hususlara riayet edilecektir.
Proje Nedeniyle Orman Alanlar zerine Olabilecek Olas Etkiler Ve Alnmas Gerekli nlemler
Proje nedeniyle orman alanlar zerine olabilecek bir dier etki orman yangnlar ve toz oluumudur: Orman yangnlar: Faaliyet sahasnda, kabilecek herhangi bir yangna kar yeterli sayda yangn sndrme ekipman (kazma, krek, balta, su kovas vs.) bulundurulacak olup 11.04.1974 tarih ve 14765 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle girmi olan i Sal ve Gvenlii Tznn 5. Ksm, 1. Blm yerlerinde Yangna Kar Alnacak Gvenlik Tedbirleri ile ilgili madde hkmlerine uyulacaktr. Yangn kmas durumunda olabilecek etkiler ve yaplacak grevler iin tesis personeli eitilecektir. Yangn olasl durumunda dier yakn kurululara haber verilecektir. Yangnn fark edilmesi ve alarm verilmesini takiben, belirli lokasyonlarda hazr bulundurulan yangn ile mcadele kaynaklarndan yararlanarak sorunun derhal ortadan kaldrlmasna allacak ve aadaki hususlar yerine getirilecektir. -Yangn fark edildiinde, ncelikle evredekilere, alan personele, ve daha sonra da ilgililere haber verilecektir. -En yakn gvenlik ve itfaiye birimlerine haber verilecektir. -Acil mdahale ekibi ile ilgili tarafndan evre gvenlii salanacaktr. -Sndrme ekipleri derhal yangna mdahale edecektir. -Elektriksel nedenli yangnlarda, yangn yaknndaki yanc madde kaynaklar derhal izole edilecektir.
57
-Yangnda can kurtarmak yaplacak ilk i olacaktr. Bu gibi durumlarda, kiilerin kendisinin ve bakasnn hayatn lzumsuz hareketlerle tehlikeye atmas nlenecektir. -Yangn, en yakndaki uygun sndrc cihazlar yardm ile sndrlmeye alacaktr. -Dumann yakc ve boucu etkisine kar az ve burunlar slak bez ile kapatlacaktr. -Yangn sndrlrken lzumsuz tahribatlara, krma ve ykmalara neden olunmayacaktr. -Yeterli sayda eleman ve kpkl yangn sndrcleri her ana kullanlacak ekilde hazr olacaktr. -Yangn sndrmede grevli acil mdahale ekipleri, yerel itfaiye ile irtibatl olacaktr. -Her yangn yerine ambulans gidecektir. -Santral sahasnda, olas bir yangn tehlikesine kar aada belirtilen yangnla mcadele sistemleri hazr bulundurulacak ve kullanlacaktr -Gaz Tpleri (Pskrtme yaplarak kullanlacak sndrme gazlar) -Duman Dedektr (duman knda, kontrol paneline otomatik olarak iletim yapacak ekilde) -Alev Dedektr (alev halinde, kontrol paneline otomatik olarak iletim yapacak ekilde) Toz oluumu: Faaliyet nedeniyle orman alanlar zerine olabilecek dier bir etki de toz oluumudur. Toz oluumu bitkilerin stomalarnn kapanmas ve bunu takiben solunum ve fotosentez gibi hayati fonsiyonlar yerine getirememesine neden olur. Sonu olarak bu durum, bitkilerin yapraklarnn solmasna ve ilerleyen zamanlarda bitkinin lmne yol aabilir. Ancak projenin inaat aamasnda yaplacak olan kaz ilemleri srasnda tozumann nlenmesi iin arazi spreyleme yntemiyle sulanacaktr. Ayrca proje kapsamnda ilgili ynetmelik hkmlerine riayet edilecek olup snr deerler almayacaktr. IV.2.8. Koruma alanlar (Milli Parklar, Tabiat Parklar, Sulak Alanlar, Tabiat Antlar, Tabiat Koruma Alanlar, Yaban Hayat Koruma Alanlar, Biyogenetik Rezerv Alanlar, Biyosfer Rezervleri, Doal Sit ve Antlar, Tarihi, Kltrel Sitler, zel evre Koruma Blgeleri, zel evre Koruma Alanlar, Turizm Alan ve Merkezleri; Toprak Koruma ve Arazi Kullanm, Mera Kanunu ve Su rnleri Kanunun kapsamndaki alanlar), ED Ynetmeliinin EK-Vdeki Duyarl Yreler listesi dikkate alndnda, proje alan ve evresinde, 1. lkemiz mevzuat uyarnca korunmas gerekli alanlar a) 9/8/1983 tarihli ve 2873 sayl Milli Parklar Kanununun 2. maddesinde tanmlanan ve bu kanunun 3. maddesi uyarnca belirlenen Milli Parklar, Tabiat Parklar, Tabiat Antlar ve Tabiat Koruma Alanlar, Sz konusu proje sahas ierisinde, Artvin Valiliinden (evre ve ehircilik l Mdrl) edinilecek bilgiye gre doal sit ve tabiat ant bulunmas halinde yrrlkteki mevzuata gre deerlendirilmek zere Trabzon Tabiat Varlklarn Koruma Blge Komisyonuna intikali salanacak ve deerlendirilecektir. En yakn korunan alan, proje sahasnn yaklak olarak (ku uuu mesafe ile) 12.5 km gneydousunda yer alan Hatila Vadisi Milli Parkdr. Aadaki ekilde proje sahas ve korunan alanlarn uydu fotoraf zerinde gsterimi verilmitir:
58
HES
Hatila Vadisi M.P.
Reglatr
b) 1/7/2003 tarihli ve 4915 sayl Kara Avcl Kanunu uyarnca Orman Bakanlnca belirlenen Yaban Hayat Koruma Sahalar ve Yaban Hayvan Yerletirme Alanlar Sz konusu proje sahas ierisinde 4915 sayl Kara Avcl Kanunu uyarnca Orman Bakanlnca belirlenen Yaban Hayat Koruma Sahalar bulunmamaktadr. c) 21/7/1983 tarihli ve 2863 sayl Kltr ve Tabiat Varlklarn Koruma Kanununun 3. maddesinin birinci fkrasnn Tanmlar balkl (a)bendinin 1.,2.,3. ve 5. alt bentlerinde Kltr Varlklar, Tabiat Varlklar, Sit ve Koruma Alan olarak tanmlanan ve ayn kanun ile 17/6/1987 tarihli ve 3386 sayl kanunun (2863 sayl Kltr ve Tabiat Varlklarn Koruma Kanununun Baz Maddelerinin Deitirilmesi ve Bu Kanuna Baz Maddelerin Eklenmesi Hakknda Kanun) ilgili maddeleri uyarnca tespiti ve tescili yaplan alanlar, Sz konusu proje alan ierisinde ve yakn evresinde yukarda belirtilen alanlar bulunmamaktadr. ) 22/3/1971 tarihli ve 1380 sayl Su rnleri Kanunu kapsamnda olan Su rnleri stihsal ve reme Sahalar, Sz konusu proje sahas ierisinde ve yakn evresinde 1380 sayl Su rnleri Kanunu kapsamnda olan Su rnleri stihsal ve reme Sahalar bulunmamaktadr. d) 31/12/2004 tarihli ve 25687 sayl Resmi Gazetede yaymlanan Su Kirlilii Kontrol Ynetmeliinin 17., 18.,19. ve 20. maddelerinde tanmlanan alanlar, Proje alan ierisinde ve yakn evresinde 25687 sayl Resmi Gazetede yaymlanan Su Kirlilii Kontrol Ynetmeliinin 17., 18.,19. ve 20. maddelerinde tanmlanan alanlar bulunmamaktadr.
59
e) 2/11/1986 tarihli ve 19269 sayl Resmi Gazetede yaymlanan Hava Kalitesinin Korunmas Ynetmeliinin 49. maddesinde tanmlanan Hassas Kirlenme Blgeleri, 6 Haziran 2008 tarih ve 26898 sayl Resmi Gazete yaymlanan Hava Kalitesi Deerlendirme ve Ynetimi Ynetmelii uyarnca proje alan ve evresinde hassas kirlenme blgesi bulunmamaktadr. f)9/8/1983 tarihli ve 2872 sayl evre Kanununun 9. maddesi uyarnca Bakanlar Kurulu tarafndan zel evre Koruma Blgeleri olarak tespit ve ilan edilen alanlar, Proje alan ve evresinde zel evre Koruma Blgesi bulunmamaktadr. g)18/11/1983 tarihli ve 2960 sayl Boazii Kanununa gre koruma altna alnan alanlar, Proje alan ve evresinde Boazii Kanununa gre koruma altna alnm alan bulunmamaktadr. )31/8/1956 tarihli ve 6831 sayl Orman Kanunu gereince orman alan saylan yerler Sz konusu proje kapsamnda Artvin Orman Blge Mdrlnden edinilen ED nceleme ve Deerlendirme Formu ve proje sahasna ait 1/25000 lekli Mecere Haritas ekte verilmitir (Bkz. Ek-9). Buna gre talep edilen sahann tamam (47800 m2) orman saylan alanlardandr. Alann iletme ekli koru olup aa cinsleri Kn (kayn) ve L (Ladin) dir. Mecere tipleri ise OT-T (Orman Topra-Tarm), Ld1 (Ladin, d a snf hakim, 1 kapal) ve BKn (Bozuk Kayn meceresi) eklindedir. Aadaki ekilde, sz konusu proje alannn www.ogm.gov.tr kaynandan edinilen uydu grnts verilmitir:
HES
Reglatr
ekil 25 Proje sahas ve orman alanlar uydu grnts
60
h)4/4/1990 tarihli ve 3621 sayl Ky Kanunu gereince yap yasa getirilen alanlar, Proje alan ve evresinde yap yasa getirilmi alan bulunmamaktadr. )26/1/1939tarihli ve 3573 Sayl Zeytinciliin Alattrlmas Hakknda Kanunda belirtilen alanlar, Islah ve Yabanilerinin
Proje alan ve evresinde kanunda belirtilen alanlar bulunmamaktadr. i)25/2/1998 tarihli ve 4342 sayl Mera Kanununda belirtilen alanlar, Proje alan ierisinde ve yakn evresinde 4342 sayl Mera Kanunuda belirtilen alanlar bulunmamaktadr. j)17/5/2005 tarihli ve 25818 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Sulak Alanlarn Korunmas Ynetmeliinde belirtilen alanlar, Orta HES proje alanndaki en nemli yerst su kayna, Ball Dere dir. Ball Dere gneyde 3000 m kotlarndan ukur Tepe eteklerinden Alacagl ad ile domakta ve Karadenize dklmektedir. Kuzeybat istikametinde akn srdren Alacagl Dereye yaklak 2.5 km sonra Nogadit Dere katlmakta ve buradan itibaren Nogadit Dere adn almaktadr. Burann yaklak 2-2.5 km mansabnda Uzunayr Dere ile Karagl Dereyi alan Nogadit Dere, bu noktadan itibaren Ball Dere ad ile anlmaktadr. Uzunayr Dere ve Karagl Dere sularn alan Ball Dere, Reglatr yerine ulamaktadr. 2. lkemizin taraf olduu uluslararas szlemeler uyarnca korunmas gerekli alanlar a) 20/2/1984 tarih ve 18318 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Avrupann Yaban Hayat ve Yaama Ortamlarn Koruma Szlemesi (BERN Szlemesi) uyarnca koruma altna alnm alanlardan nemli Deniz Kaplumbaas reme Alanlarnda belirtilen I. ve II. Koruma Blgeleri, Akdeniz Foku Yaama ve reme Alanlar, Proje sahas ve evresinde bu szleme gerei koruma altna alnm alan bulunmamaktadr. b) 12/6/1981 tarih ve 17368 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Akdenizin Kirlenmeye Kar Korunmas Szlemesi (Barcelona Szlemesi) uyarnca korumaya alnan alanlar Proje sahas ve evresinde bu szleme gerei koruma altna alnm alan bulunmamaktadr.
61
) 23/10/1988 tarihli ve 19968 sayl Resmi Gazete!de yaymlanan Akdenizde zel Koruma Alanlarnn Korunmasna Ait Protokol gerei lkemizde zel Koruma Alan olarak belirlenmi alanlar, Proje sahas ve evresinde bu szleme gerei koruma altna alnm alan bulunmamaktadr. ) 13/9/1985 tarihli Cenova Bildirgesi gerei seilmi Birlemi Milletler evre Program tarafndan yaymlanm olan Akdenizde Ortak neme Sahip 100 Kysal Tarihi Sit listesinde yer alan alanlar, Proje sahas ve evresinde bu szleme gerei koruma altna alnm alan bulunmamaktadr. ) Cenova Deklerasyonunun 17. maddesinde yer alan Akdenize Has Nesli Tehlikede Olan Deniz Trlerinin yaama ve beslenme ortam olan kysal alanlar, Proje sahas ve evresinde Cenova Deklerasyonu kapsamna giren kysal alan bulunmamaktadr. c) 14/2/1983 tarih ve 17959 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Dnya Kltr ve Tabiat Mirasnn Korunmas Szlemesinin 1. ve 2. maddeleri gereince Kltr Bakanl tarafndan koruma altna alnan Kltrel Miras ve Doal Miras stats verilen kltrel, tarihi ve doal alanlar, Proje alan ve evresinde bu szleme gerei koruma altna alnm alan bulunmamaktadr. ) 17/05/1994 tarih ve 21937 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren zellikle Su Kular Yaama Ortam Olarak Uluslararas neme Sahip Sulak Alanlarn Korunmas Szlemesi (RAMSAR Szlemesi) uyarnca koruma altna alnm alanlar, Proje sahas ve etki alan snrlar ierisinde zellikle Su Kular Yaama Ortam Olarak Uluslararas neme Sahip Sulak Alanlarn Korunmas Szlemesi (RAMSAR Szlemesi) uyarnca koruma altna alnm alanlar bulunmamaktadr. d) 27/7/2003 tarihli ve 25181 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Avrupa Peyzaj Szlemesi Sz konusu proje kapsamnda hazrlanan Ekolojik Peyzaj Deerlendirme Raporu Ek -22de verilmitir.
62
3. Korunmas gereken alanlar a) Onayl evre Dzeni Planlarnda, mevcut zellikleri korunacak alan olarak tesbit edilen ve yaplama yasa getirilen alanlar (Tabii karakteri korunacak alan, biogenetik rezerv alanlar, jeotermal alanlar v.b.), Proje alan, Onayl Ordu-Trabzon-Rize-Giresun-Gmhane-Artvin Planlama Blgesi 1/100.000 lekli evre Dzeni Planna gre Orta Reglatr, iletim hatt, cebri boru, ykleme havuzu ve HES orman alan ierisinde kalmaktadr. Sz konusu proje sahas ierisinde ve yakn evresinde Onayl evre Dzeni Planlarnda, mevcut zellikleri korunacak alan olarak tesbit edilen ve yaplama yasa getirilen alanlar (Tabii karakteri korunacak alan, biogenetik rezerv alanlar, jeotermal alanlar v.b.) bulunmamaktadr. b) Tarm Alanlar: Tarmsal kalknma alanlar, sulanan, sulanmas mmkn ve arazi kullanma kabiliyet snflar I, II, III ve IV olan alanlar, yaa bal tarmda kullanlan I. ve II. snf ile, zel mahsul plantasyon alanlarnn tamam, Sz konusu proje sahasnda tarmsal kalknma alanlar, sulanan, sulanmas mmkn ve arazi kullanma kabiliyet snflar I, II, III ve IV olan alanlar, yaa bal tarmda kullanlan I. ve II. snf ile, zel mahsul plantasyon alanlarnn tamam bulunmamaktadr (Bkz. Ek-7 1/25.000 lekli arazi kullanm haritas). c) Sulak Alanlar: Doal veya yapay, devaml veya geici, sularn durgun veya akntl, tatl, ac veya tuzlu, denizlerin gel-git hareketinin ekilme devresinde 6 metreyi gemeyen derinlikleri kapsayan, bata su kular olmak zere canllarn yaama ortam olarak nem tayan btn sular, bataklk sazlk ve turbiyeler ile bu alanlarn ky kenar izgisinden itibaren kara tarafna doru ekolojik adan sulak alan kalan yerler, Orta HES proje alanndaki en nemli yerst su kayna, Ball Dere dir. ) Gller, akarsular, yeraltsuyu iletme sahalar, Gller: Artvin l snrlar ierisinde yer alan gller: Ak Gl (avat), Bakaya Gl (avat), Byk Agora Gl (avat), Byk Gl (Yusufeli), Byk Hevenk Gl (Yusufeli), Deniz Gl (Yusufeli), Kara Gl (Yusufeli), Kara Gl (Ardanu), Kara Gl (avat), Kara Gl (Murgul), Kara Gl (Borka), Kazan Glleri (Ardanu), Kz Gl (avat), Kt Gl (avat), Libler Gl (Yusufeli), kz Gl (Yusufeli), Yeil Gller (Yusufeli), Yldz Gl (Borka)dr. Akarsular : oruh Nehri, Oltu ve Tortum ay, Barhal ay, avat Suyu ilin en nemli akarsulardr.
63
d) Bilimsel aratrmalar iin nem arzeden ve/veya nesli tehlikeye dm veya debilir trler ve lkemiz iin endemik olan trlerin yaama ortam olan alanlar, biyosfer rezervi, biyotoplar, biyogenetik rezerv alanlar, benzersiz zelliklerdeki jeolojik ve jeomorfolojik oluumlarn bulunduu alanlar, Faaliyet sahas, Doa Dernei nclnde hazrlanan ve birok bilim insannn katksyla oluturulan Trkiyenin nemli Doa Alanlar adl eserde; Dou Karadeniz Dalar nemli Doa Alan (kod: DKD005) ierisinde yer almaktadr. Alann birok bitki, ku, memeli ve kelebek trn barndrmasnn yan sra kesintisiz doal yaam alanlar iermesi burann nemini arttrmaktadr. Aada Dou Karadeniz Dalar nemli Doa Alan snrlarn gsteren ekil verilmitir:
ekil 26 Dou Karadeniz Dalar nemli Doa Alan
Proje Alan Kaynak: Kurdolu, O., Lise, Y. 2006 Dou Karadeniz Dalar, 211-225 (Cilt II). Trkiyenin nemli Doa Alanlar. Doa Dernei, Ankara
64
IV.2.9. sulardaki (gl, akarsu) canl trleri (bu trlerin tabii karakterleri, ulusal ve uluslararas mevzuatla koruma altna alnan trler; bunlarn reme, beslenme, snma ve yaama ortamlar; bu ortamlar iin belirlenen koruma kararlar), Orta Reglatr ve HES Projesinin en nemli yerst su kayna, Ball Dere dir. Ball Dere gneyde 3000 m kotlarndan ukur Tepe eteklerinden Alacagl ad ile domakta ve Karadenize dklmektedir. Kuzeybat istikametinde akn srdren Alacagl Dereye yaklak 2.5 km sonra Nogadit Dere katlmakta ve buradan itibaren Nogadit Dere adn almaktadr. Burann yaklak 2-2.5 km mansabnda Uzunayr Dere ile Karagl Dereyi alan Nogadit Dere, bu noktadan itibaren Ball Dere ad ile anlmaktadr. Uzunayr Dere ve Karagl Dere sularn alan Ball Dere, Reglatr yerine ulamaktadr. Sz konusu proje ile ilgili olarak hazrlanan Artvin, Arhavi Orta Reglatr ve Hidroelektrik Santrali Projesi Ekolojik Deerlendirme Raporu nda alanda tespit edilen sucul fauna trleri verilmitir (Bkz. Ek-12). Bern Szlemesi ve IUCN Red List kategorilerine gre deerlendirmeleri yaplan trler iin projeden kaynaklanacak olas etkiler ve alnmas gerekli koruma nlemleri detayl olarak belirtilmitir. IUCN Red List (Nesli Tkenme Tehlikesi Altnda Olan Trlerin Krmz Listesi) Kategorileri:
EX (Extnct) EW (Extinct in the Wild) CR (Critically Endangered) EN (Endangered) VU(Vulnerable) NT(Near Threatened) LC(Least Concern) DD (Data Deficient) Nesli tkenmi olan takson (Tkenmi) Doada yok olmu takson(Doada Tkenmi) Kritik olarak tehlikede olan takson(Kritik) Tehlike altnda olan takson(Tehlikede) Neslinin doada tkenme riskinin yksek olduu takson(Duyarl) Tehdit altna girebilir (Tehdite Yakn) Geni yayll ve nfusu yksek olan takson (Dk Riskli) Yeterli bilgi bulunmad iin yaylna ve/veya nfus durumuna bakarak tkenme riskine ilikin bir deerlendirme yapmann mmkn olmad takson (Yetersiz Verili) Deerlendirilmemi takson (Deerlendirilmemi)
NE (Not Evaluated)
Bern Szlemesine gre koruma altna alnan fauna trleri iki kategoriye ayrlmtr.
II III Kesin olarak koruma altna alnan trler Korunan trler
Bern Szlemesi Madde 6 hkmleri Her kit Taraf, II no.lu ek listede belirtilen yabani fauna trlerinin zel olarak korunmasn gvence altna alacak uygun ve gerekli yasal ve idari nlemleri alacaktr. Bu trler iin zellikle aadaki hususlar yasaklanacaktr: a) Her trl kastl yakalama ve alkoyma, kastl ldrme ekilleri; b) reme veya dinlenme yerlerine kastl olarak zarar vermek veya buralar tahrip etmek; c) Yabani faunay, bu Szlemenin amacna ters decek ekilde, zellikle reme, gelitirme ve k uykusu dnemlerinde kastl olarak rahatsz etmek; d) Yabani evreden yumurta toplamak veya kasten tahrip etmek veya bo dahi olsa bu yumurtalar alkoymak;
65
e) Bu madde hkmlerinin etkinliine katk salayacak hallerde, tahnit edilmi hayvanlar ve hayvandan elde edilmi kolayca tannabilir herhangi bir ksm veya bunun kullanld malzeme dahil, bu hayvanlarn canl veya cansz olarak elde bulundurulmas ve i ticareti Bern Szlemesi Madde 7 hkmleri 1 - Her kit Taraf, III no.lu ek listede belirtilen yabani faunann korunmasn gvence altna alacak uygun ve gerekli yasal ve idari nlemleri alacaktr. 2 - III no.lu ek listede belirtilen yabani faunann her trl iletme ekli, 2. maddenin artlar gznnde tutularak, populasyonlarnn varln tehlikeye drmeyecek ekilde dzenlenmi olacaktr. 3 - Alnacak nlemler; a)Kapal av mevsimlerini ve/veya iletmeyi dzenleyen dier esaslar, b)Yabani faunay yeterli populasyon dzeylerine ulatrmak amacyla, uygun durumlarda, iletmenin geici veya blgesel olarak yasaklanmasn, c)Yabani hayvanlarn canl ve cansz olarak satnn, satmak amacyla elde bulundurulmasnn ve nakledilmesinin veya sata karlmasnn uygun ekilde dzenlenmesi hususlarn, kapsayacaktr. Ekolojik Deerlendirme Raporunda: Sucul ekosistemdeki deiikliklerin izlenmesi almalarnda balklar indikatr olarak kullanlmaktadr. Proje blgesini oluturan Ball Deresi balklar ile ilgili olarak yaplan ekolojik deerlendirmelerde, trlerin belli bir stok oluturmas ve reyebilmesi iin gerekli koullar dikkate alndnda, uzun yllar aylk ortalamalarn %11.8i blgedeki sucul yaamn srdrlebilmesi iin yeterli olacaktr. Minimum deerler gz nne alndnda, balklarn bu ortamda mevcudiyetlerini srdrebilmesi iin ortalama derinliin 15-20 cm, aknt hznn da 0.25-30 m/sn2lik bir akm sistemi oluturmas nemlidir ve bu koullarn nerilen minimum akm deerleri ile salanabilecei hesaplanmtr en dk akmn ortalamasnn gerekletii Ocak ayndaki aylk ortalamann %11.8ine karlk gelen 0.0714 m3/sn su miktarnda dahi su derinlii 15 cm olmaktadr. Proje blgesinde bulunan Salmo labrax (dere rk) tr blgede doal olarak bulunmaktadr. Tabak ve ark (2001) tarafndan Dou Karadeniz Blgesindeki Salmo labrax populasyonlar ile ilgili biyoekoloji almasnda, bu trn dere rk populasyonlarnn ortalama boylarnn 15.04 cm olduu ve ventral mesafenin de ortalama 7.28 cm olduu bildirilmitir. Ayrca dere ekotipi alabalk populasyonlarnn %50si 11-14 cm arasndaki bireylerden olumaktadr. Buradan proje blgesindeki dere ekotipi alabalk populasyonlarnn dier deniz ekotipi (ortalama boy: 32.22 cm, ortalama ventral mesafe 13.01 cm) populasyonlarna gre daha kk boyutlarda olduu anlalmaktadr. Bu durumda dere ekotipi balk trlerinin geliimlerini srdrebilmeleri iin gerekli minimum derinliin 15 cm olmas gerekmektedir. Nitekim proje alannda braklmas gereken %11.8lik can suyu ile oluacak derinlik birok ayda 20 cm ve zerinde olmaktadr. Bu adan, boyutlar dier ekotiplere gre daha kk olan dere ekotipi alabalklarn yaamlarn srdrebilmeleri iin gerekli minimum koullar ve sucul ekosistemin srdrlebilirlii salanm olacaktr. Blgedeki balk trlerinin yaayabilecei minimum akm ve derinlikler u ekildedir:
66
Balk Tr Barbus tauricus Squalius cephalus Alburnus chalcoides Onchorynchus mykiss Salmo labrax
Yaayabildii minimum derinlik (m) 0.15 0.15 0.15 0.15-0.20 0.15-0.20
Yaayabildii minimum aknt (m/sn) 0.20 0.20 0.20 0.25-30 0.25-30
Braklacak can suyuna ilaveten reglatr ile santral arasnda kalan kesimde birok yan kol Ball Deresine karmakta olup can suyuna nemli katk salayacaktr. stelik dere yata proje blgesinde ok dar olup, eim fazla ve aknt hz da yksektir. Reglatr ve santral arasnda kalacak kesimde, braklacak evresel ak miktar belli bir derinlik oluturarak akacaktr. Buna gre, nerilen can suyu miktarnn braklmas durumunda belli bir ykselti oluturarak dere akmaya devam edecek ve zellikle balk trlerinin blgedeki mevcudiyetlerini srdrebilecei bir akm salanacaktr. Bu derinlik, balklarn stok oluturarak reme ve beslenmeleri iin kabul edilebilir snrlar ierisinde kalmaktadr. Proje blgesindeki alabalklar ile ilgili deerlendirmeler ve Tabak ve ark (2002)nn almasna ilikin veriler de bu rapor kapsamnda sunulmutur. alma alannda yalnzca dere tipi alabalklar mevcut olup deniz ekotipi bulunmamaktadr. Orta Reglatr zerinde yaplacak olan balk geitleri ile ilgili proje incelendiinde blgedeki alabalklarn bu geitleri rahatlkla kullanabilecekleri nitelik ve zelliklere sahip olduu bu raporun ilgili bal altnda deerlendirilmitir. Yukarda verilen ekolojik, hidrojeolojik ve hidrobiyolojik verilerin altnda Orta Reglatrnden braklmas gereken minimum su miktar konusunda birbirine yakn deerler nerilmitir. Bu faaliyetten etkilenecek en nemli canl grubu balklar olacaktr. Blgenin dier sucul trlerinin deiiminden etkilenecek olan ilk canllar balklar olacandan indikatr tr olarak izlenmeleri gerekmektedir. Bu adan blge balklar iinde en hassas tr olan Salmo labrax (dere rk)n minimum yaam koullar (15 cm derinlik 0.25 m/sn akm hz) deerlendirilerek nerilerde bulunulmutur. Hidrojeolojik almalarda ok farkl metodlar uygulanm ve bunlar ierisinde Islak evre Metodu sucul yaam canllarnn geliimi asndan yeterli koullar salayaca dnldnden can suyu miktarnn hesaplanmasnda bu yntemin kullanlmas uygun bulunmutur. Dier metodlardan bazlarnda ise yksek miktarda can suyu nermi olmasna karn projenin uygulanabilirlii ve srdrlebilir gelime ilkeleri ile rtmemektedir. Islak evre Metodunda elde edilen ve nerilen can suyu miktar (uzun yllar aylk ortalamalarn %11.8ine karlk gelen deerler) ile minimum su derinlii ve akm hz indikatr tr olan Salmo labrax trnn reyebilmesi ve belli bir populasyon oluturabilmesi iin gerekli koullar salayabilecek olmasndan dolay nerilmektedir. Rapor kapsamnda fauna (yllk ortalamann %11i) ve flora (yllk ortalamann %10u) almalar sonucunda su miktarnn, karasal canllar, su ii bitkileri ve higrofil vejetasyon asndan yeterli olduu nerilmektedir. Hidrojeolojik deerlendirmeler, hidrobiyolog tarafndan verilen ve balklarn yaamlarn srdrebilmesi iin gerekli minimum derinlik ve akm hz temel alnarak hesaplantr. Yukarda yaplan tm deerlendirmelerin altnda ekosistem deerlendirme ekibi olarak karasal ve sucul ekosistem iin gerekli minimum koullar salayacak hidrojeolojik
67
hesaplamalar temel alnm ve uzun yllar aylk ortalamalarn %11.8lik dilimine karlk gelen ve aadaki tabloda verilen deerlerin Orta Reglatrnden sonra dere yatana braklmas nerilmektedir. Proje kapsamnda yaplacak olan balk geidi; alr duruma geldiinde, blmelerinin zerinden su taracak ekilde srekli ak salanacaktr. nk balk geitlerinin uygun almamas veya geebilecei belirtilen balk trlerinin geiinin salanamamas hallerinde, g eden veya yl ierisinde belli zamanlarda yer deitiren trlerin yaamlarn devam ettirebilmeleri bakmndan, bir populasyon azalmas ortamna zemin hazrlayabilmektedir. Dolaysyla; balk geitlerinden hangi trlerin geebilecei belirlenerek, bu trlerin geip, geemedikleri srekli kontrol edilecek ve izlenecektir. Bu izleme srecinde; cansuyu miktarlarnn modem balantl on-line debi ler sistemleri kurularak, srekli llmesi ve izlenmesi ilemlerine benzer sistem kurulumu gibi yntemlerden yararlanmak ve su alt kameras destekli grntleme veya benzer veya farkl ekikde tespit edici izleme yntemleri oluturmak suretiyle; balk geidine uygun su miktar braklp, braklmad, uygun alp, almad ve belirtilen trlerden hangilerinin geip, gemedii hususlarnn kontroll izlenmesi salanacak ve izleme sonular ilgili kurumlara bildirilecektir. Aksi durumlarda ise, gerekli dzenlemeler yaplmak suretiyle yine ilgili kurumlara bilgi verilecektir.
68

Aylk Ortalamalarn Deeri (%) 11.8 11.8 11.8 11.8 11.8 11.8 11.8 11.8 11.8 11.8 11.8 11.8 Braklmas nerilen Can Suyu Miktarlar (m3/sn) 0.170 0.141 0.091 0.071 0.078 0.124 0.254 0.345 0.279 0.170 0.121 0.157
Ay
Aylk Ortalama 1.443 1.196 0.777 0.605 0.667 1.055 2.156 2.923 2.370 1.445 1.025 1.332
Ekim Kasm Aralk Ocak ubat Mart Nisan Mays Haziran Temmuz Austos Eyll
fadesi yer almaktadr (Bkz. Ek-12 Ekolojik Deerlendirme Raporu, sayfa 101-103). Bununla birlikte T.C. Orman ve Su leri Bakanl Doa Koruma ve Milli Parklar Genel Mdrl; 13.09.2011 tarih ve 10299 sayl yazsnda Orta Reglatrnden doal hayatn devamllnn salanabilmesi iin mansaba braklmas gereken evresel ak miktarn Nisan, Mays ve Haziran dneminde en az 0.280 m3/sn ve Temmuz-Mart dneminde (9 ay) en az 0.170 m3/sn olarak uygun mtalaa etmitir. Sz konusu proje kapsamnda nerilen miktarlarda can suyu braklacak olup 1380 sayl Su rnleri Kanunu gereince uygun tipte (havuzlu) balk geidi yaplacaktr. na edilecek balk geidinin ilerliinin salanmas iin bakm, onarm ve iletilmelerinde titizlik gsterilecektir. Geidin giri ve knn avlak sahas olarak kullanlmamas iin gerekli tedbirler alnacak, bu konuda personel uyarlacak, giri ve klara uyar levhalar konulacaktr. Reglatrden braklacak su miktarnn takibi iin on-line lm sistemleri yerletirilecektir. Patlatmalar, canllarn reme dnemi olan Mart-Haziran arasnda yaplmayacaktr. Ayrca inaat aamasnda ve daha sonrasnda oluacak kat atklar, evsel nitelikli kat ve sv atklar, hafriyat atklar kesinlikle dere yatana verilmeyecek, kaz malzemeleri dere yatana boaltlmayacaktr. naat aamasnda Bu konuda Su rnleri Ynetmelii, Ek 5 ve Ek 6 listelerindeki deerlere uygunluk salanacaktr. Ball Dere den kesinlikle kum ve akl alnmayacaktr. Su rnleri Kanununun 9. Maddesi gerei su, santralden dereye braklrken reme ve istihsal yerlerine zarar vermeyecek ekilde braklacaktr. Bununla birlikte proje kapsamnda 26.08.2010 tarihli SAKY kapsamnda Ek-2 Faaliyet zni bavurusunda bulunulacaktr. Proje kapsamnda 31.12.2004 tarih ve 25687 sayl (Deiiklik R.G.-25.03.201228244) Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Su Kirlilii Kontrol Ynetmelii ve 1380 sayl Su rnleri Kanunu hkmlerine uyulacaktr. Ayrca T.C. evre ve Orman Bakanl Doa Koruma ve Milli Parklar Genel Mdrl Merkez Av Komisyonu kararlar dorultusunda hazrlanan 2011-2012 Av Dnemine ait koruma listelerinde bulunan trler iin bu komisyon kararlarnda belirtilen koruma tedbirlerine uygun hareket edilecektir. Bunun yan sra BERN Szlemesi ve CITES Szlemesi hkmlerine de riayet edilecektir.
69
IV.2.10. Flora ve Fauna (trler, endemik zellikle lokal endemik bitki trleri, alanda doal olarak yaayan hayvan trleri, ulusal ve uluslararas mevzuatla koruma altna alnan trler, nadir ve nesli tehlikeye dm trler ve bunlarn alandaki bulunu yerleri, av hayvanlarnn adlar, poulasyonlar ve bunlar iin alnan Merkez Av Komisyonu Kararlar) proje alanndaki vejetasyon tiplerinin bir harita zerinde gsterilmesi. Projeden ve almalardan etkilenecek canllar iin alnmas gereken koruma nlemleri (inaat ve iletme aamasnda). Arazide yaplacak flora almalarnn vejetasyon dneminde gerekletirilmesi ve bu dnemin belirtilmesi,
FLORA-FAUNA BALSU ELEKTRK RETM ve TC. A.. tarafndan Dou Karadeniz Blgesi, Artvin li, Arhavi lesi, Kapistre Deresinin kolu olan Ball Dere (Arhavi Deresi) zerinde Orta Reglatr ve HES projesi kurulup iletilmesi planlanmaktadr. Proje alan, Davsin grid sistemi (flora of Turkey and the East Aegen Islands) asndan bakld zaman A-8 karesinde, Avrupa-Sibirya Blgesi, ksin alt blgesi, kolik sektrne girmektedir. Aada ekil 27 de grid sistem zerinde Trkiyenin fitocorafik blgeleri, ekil 28 de ise Karadeniz Fitocorafya Blgesinin Vejetasyon Formasyonlar grlmektedir:
Proje alan
ekil 27 Trkiye Fitocorafya Blgeleri (Davis P.H, Harper P.C. and Hege, I.C. (eds.), 1971. Plant Life of South-West Asia. The Botanical Society of Edinburgh)
70
Ksaltmalar: EUR.-SIB (EUX) : Avrupa-Sibirya Blgesi (ksin alt blgesi); Col: ksin alt blgesinin Kolik sektr. MED. : Akdeniz Blgesi (Dou Akdeniz alt blgesi); W.A. : Bat Anadolu blgesi; T. : Toros blgesi; A. : Amanus blgesi IR.-TUR. : ran-Turanien Blgesi; C.A. : Anadolu; E.A. : Dou Anadolu (Mes: Mezopotamya) X. : Muhtemelen Avrupa-Sibirya blgesinin Orta Avrupa/Balkan alt blgesi - - - -> Avrupa-Sibirya penetrasyonlar. --- -- --> Akdeniz penetrasyonlar
Proje alan
ekil 28 Karadeniz Fitocorafya Blgesinin Vejetasyon Formasyonlar
Aklamalar: 12345678Nemli lman yapran dken kayn, mee, kzlaa, hlamur, kestane ormanlar Dou Karadeniz blmndeki ladin ormanlar ounlukla ine yaprakl karaam, gknar ve saram ormanlar ne ve geni yaprakl kuru orman Kzlam ve meelerden oluan kuru orman Akdeniz kkenli al (maki) ve kzlamlardan oluan kuru orman Antropojen step Alpin ayr
Sz konusu proje ile ilgili olarak hazrlanan Artvin, Arhavi Orta Reglatr ve Hidroelektrik Santrali Projesi Ekolojik Deerlendirme Raporunda alanda tespit edilen karasal flora ve fauna trleri verilmitir (Bkz. Ek-12). Bern Szlemesi ve IUCN Red List kategorilerine gre deerlendirmeleri yaplan trler iin projeden kaynaklanacak olas etkiler ve alnmas gerekli koruma nlemleri detayl olarak belirtilmitir.
71
Bununla birlikte kesilecek aalar ile ilgili Orman Genel Mdrlnden izin-irtifa hakk alnacaktr. Ayrca inaat aamasnda kacak hafriyat fazlas malzemeler uygun yerlerde depo edilecek, daha sonra bunlar arazi tesviyesi ve evre dzenlemesi ilerinde kullanlacaktr. Proje kapsamnda gerekli tedbirler alnacaktr. naat aamasnda yaplacak patlatmalar, canllarn reme dnemi olan Mart-Haziran dnda gerekletirilecektir. 31.12.2004 tarih ve 25687 sayl (Deiiklik R.G.-25.03.2012-28244) Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Su Kirlilii Kontrol Ynetmelii ve 1380 sayl Su rnleri Kanunu hkmlerine uyulacaktr. Ayrca T.C. Orman ve Su leri Bakanl Doa Koruma ve Milli Parklar Genel Mdrl Merkez Av Komisyonu kararlar dorultusunda hazrlanan 2011-2012 Av Dnemine ait koruma listelerinde bulunan trler iin bu komisyon kararlarnda belirtilen koruma tedbirlerine uygun hareket edilecektir. Bunun yan sra BERN Szlemesi ve CITES Szlemesi hkmlerine de riayet edilecektir. IV.2.11. Madenler ve Fosil Yakt Kaynaklar (rezerv miktarlar, mevcut ve planlanan iletilme durumlar, yllk retimleri ve bunun lke veya yerel kullanmlar iin nemi ve ekonomik deerleri), Artvin li Maden Ve Enerji Kaynaklar Sanayi Madenleri : Artvin li endstriyel hammadde asndan nemli bir potansiyele sahip deildir. Sadece imento ve kire hammaddesi olarak kireta ile granit-mermer yatak ve zuhurlar nemli rezervler olutururlar. MTAnn bugne kadar yapt arama almalar sonucunda, 2 adet Seramik sanayiinde, 6 adet naat sanayiinde ve 1 adet Kimya sanayiinde kullanlabilecek toplam 9 adet yatak ve zuhur saptanmtr. Seramik sanayii hammaddelerinden feldispat ve kil yata Artvin evresinde yer almaktadr. naat sanayii hammaddelerinden kireta yataklar; Hopa-Cankurtaran ve Ardanu evresinde, mermer ve granit-mermer yataklar ise; avat-Karaldere ve Yusufeli-Sargl yresindedir. Kimya sanayii hammaddelerinden grafit ise; Artvin-Narlk yresinde yer almaktadr. Artvin linde yer alan seramik sanayii hammaddelerinden feldispat yatanda milyonlarca ton rezerv mevcuttur. Kil yatann rezervi ise 875.000 tondur. Bu hammaddelerden feldispatlar karo-fayans yapmnda, kil ise renkli karo-fayans yapmnda kullanlabilir niteliktedir. Artvin linde yer alan inaat sanayii hammaddelerinden mermerlerin toplam rezervi 3 3 625.000 m (Muhtemel) dolayndadr. Ayrca milyonlarca ton kireta ve milyonlarca m granit-mermer rezervi mevcuttur. Bu hammaddelerden mermerler mozaik yapm iin, kiretalar ise kire ve imento hammaddesi olarak kullanlabilir niteliktedir. Artvin-Narlk grafit yatanda ise 1200 ton (Muhtemel) rezerv tespit edilmitir. Bu grafitler, ancak zenginletirildikten sonra dkmclkte kullanlabilir niteliktedir.
72
Metalik Madenler: Artvin l inin doal kaynaklar; metalik madenler, endstriyel hammaddeler ve enerji hammaddeleri balklar altnda incelenmitir. Artvin li zellikle metalik madenler ynnden zengindir. Bu blmdeki bilgiler MTA Genel Mdrlnn almalarndan derlenmitir. Dou Karadeniz Metalojenik provensinin dousunda yer alan Artvin ili metalik madenler asndan 1. derecede neme sahiptir. MTA ve zel kurulularn bugne kadar Artvin li snrlar iinde yapm olduklar eitli jeoloji ve madencilik almalar sonucunda kayda deer 44 adet bakr-kuruninko, 1 adet demir, 17 adet manganez, 5 adet bakr-molibden ve 5 adet altn yatak ve zuhuru olmak zere toplam 72 adet metalik maden yatak ve zuhuru belirlenmitir. Bunlarn dnda bir ok nemsiz zuhur vardr. Bunlar yaplan detay almalarda belirtilmitir. Metalik madenler, olutuklar yatak tipine gre alt gruplara ayrlabilir. Bunlardan masif tip bakr-kurun-inko yatak ve zuhurlar; Hopa-Arhavi-Borka-Artvin yrelerinde, damar tip yatak ve zuhurlar; avat ilesi KBsnda, Yusufeli yresinde yer almaktadr. Yusufeli Pohrenk mezras demir zuhuru bu tipe tek rnektir. Manganez yatak ve zuhurlar; Murgul-Borka, Ardanu-avat yrelerinde younlamtr. Porfiri tip bakrmolibden zuhurlar Yusufeli ilesinin kuzeyinde yer almaktadr. Altn yatak ve zuhurlar ise; Yusufeli yresi ve Artvin ili Cerattepede yer almaktadr. Artvin linde yer alan 16 adet masif slfid yatandan 13 detinde rezerv hesaplamalar yaplm ve iletilebilir tenrde, 68.689.712 ton (grnr+muhtemel) rezerv saptanmtr. Bu yataklarn byk ounluunda faydal element bakrdr. Bu yataklardan Murgul-Ana yatak ve akmak kaya yataklar Karadeniz Bakr letmeleri (KB) tarafndan iletilmektedir. Artvin-Kafkasr-Cerattepe bakr-altn yata ise Cominco A.. tarafndan iletmeye hazrlanmaktadr. Yusufeli-Ta ba kurun yata zel bir irket tarafndan zaman zaman iletilmektedir. Artvin linde yer alan 28 adet damar tip bakr-kurun-inko yatak ve zuhurlarndan 10 detinde rezerv hesaplamalar yaplm ve iletilebilir tenrde toplam 282.422 ton (grnr+muhtemel) rezerv saptanmtr. Bunlar dnda avatMeydanck-Dere ii yrelerinde birok zuhur vardr. Bu yredeki damar tip yataklardan bir ksm 1970 li yllarda BAMA irketi tarafndan iletilmitir. Artvin linde yer alan 17 adet manganez yatak ve zuhurundan 12 detinde rezerv hesaplamas yaplm ve toplam 270.000 ton (grnr+muhtemel) rezerv tespit edilmitir. Bu yataklarn birounda eski yllarda iletildiklerine dair izler belirlenmitir. Yrede belirlenenlerin dnda yer alan nemsiz manganez zuhurlarndan detay ettlerde bahsedilmitir. Porfiri tip bakr-molibden zuhurlarnda bakr ve molibden tenrlerinin dk olmas nedeniyle rezerv hesaplamalar yaplmamtr. Altn yataklarndan iki detinde (Cerattepe, Gmhane ky) rezerv hesaplamalar yaplm ve 81 milyon ton (grnr+muhtemel) rezerv saptanmtr. zel sektr tarafndan aratrlan Yusufeli-evreli-amkerten-Tekkale zuhurlarna ait rezerv ve tenrler bilinmemektedir. Artvin eskiden olduu gibi gnmzde de nemli bir madencilik potansiyeline sahiptir. Yrede zellikle MTA ve gerekse yerli ve yabanc zel madencilik irketleri arama almalarna devam etmektedir. Yre, masif tip bakr-kurun-inko ve altn aramalar ynnden ncelik arz etmektedir.
73
Artvin linde bulunan Karadeniz Bakr letmeleri Murgul letme Mdrlnn retim Prosesi; letmede retim aadaki aamalardan olumaktadr. 1- Delme patlatma-ara tama-krma 2- tme ve boyut snflandrma 3- Flotasyon (Yzdrme) 3.1- Bulk Flotasyon (Toplu yzdrme) 3.2- Bakr Flotasyonu (Selektif flotasyon) 3.3- Konsantrelerin Hopa tesislerine nakli
ekil 29 Artvin ili maden haritas Kaynak: www.mta.gov.tr
74
IV.2.12. Hayvanclk (trleri, beslenme alanlar, yllk retim miktarlar, bu rnlerin lke ekonomisindeki yeri ve deeri), Artvin ilinde hayvanclk iletmelerinin byk ounluu kk aile iletmelerinden olumaktadr. lin 2009 yl verilerine gre bykba hayvan varl tablo 35 de verilmitir.
Tablo 35 Artvin ili 2009 yl itibariyle bykba hayvan says leler Merkez Ardanu Arhavi Borka Hopa Murgul avat Yusufeli Hayvan Says (Ba) 4.000 8.300 750 4.800 1.850 1.300 15.000 10.900
Toplam 46.900 Kaynak: www.artvintarim.gov.tr
Artvin ilinin 2009 yl verilerine gre kkba hayvan varl aadaki tabloda verilmitir.
Tablo 36 Artvin ili 2009 yl itibariyle kkba hayvan says le Ad Merkez Ardanu Arhavi Borka Hopa Murgul avat Yusufeli Toplam Kaynak: www.artvintarim.gov.tr Koyun (ba) 5.500 51.000 300 3.500 3.150 82 17.000 2.450 82.982 Kei (ba) 847 350 2.700 900 74 500 300 1.540 7.211 Toplam (ba) 6.347 51.350 3.000 4.400 3.224 582 17.300 3.990 90.193
Artvin ilinin iletme byklklerine gre hayvan dalm aadaki tabloda verilmitir.
Tablo 37 Artvin ili 2009 yl iletme byklklerine gre hayvan dalm letme Says (adet) 16.612 1.605 322 181 18.720 186 60 30 22 298 < 100 100 200 200 300 300 > letme Bykl (adet) <5 6 10 11 15 15 > Hayvan Says (adet) 23.450 12.194 5.159 6.097 46.900 27.058 16.235 16.235 30.665 90.193 %si 50 26 11 13 100 30 18 18 34 100
Hayvan Cinsi
Byk Ba
Toplam
Kk Ba
Toplam
75
Artvin ilinin 2009 yl sonu itibariyle hayvansal retim miktarlar aadaki tabloda verilmitir.
Tablo 38 Artvin li 2009 Yl Hayvansal retim Miktarlar Cinsi St ve Mamlleri Et Bal Yumurta (adet) Yapa Balk retim Miktar 26.951 ton 366,7 ton 880 ton 3.007.255 adet 42.500 ton 2.500 ton
Deri (adet) 5.270 adet Kaynak: www.artvintarim.gov.tr
IV.2.13. Devletin yetkili organlarnn hkm ve tasarrufu altnda bulunan araziler (Askeri Yasak Blgeler, kamu kurum ve kurulularna belirli amalarla tahsis edilmi alanlar, vb.), Proje sahasnda Devletin yetkili organlarnn hkm ve tasarrufu altnda bulunan araziler; Askeri yasak blgeler, kamu kurum ve kurulularna belirli amalarla tahsis edilmi alanlar bulunmamaktadr. Bununla birlikte sz konusu proje sahasnn tamam orman saylan yerler ierisinde kalmaktadr. Konu ile ilgili Artvin Orman Blge Mdrlnden edinilen ED nceleme ve Deerlendirme Formu ve proje sahasna ait 1/25.000 lekli Mecere Haritas Ek-9 da verilmitir. Projenin ierisinde yer ald alann iletme ekli koru olup aa cinsleri Kn (kayn) ve L (Ladin) dir. Mecere tipleri ise OT-T (Orman Topra-Tarm), Ld1 (Ladin, d a snf hakim, 1 kapal) ve BKn (Bozuk Kayn meceresi) eklindedir. IV.2.14. Proje yeri ve etki alannn hava, su, toprak ve grlt asndan mevcut kirlilik yknn belirlenmesi, Mevcut Hava Kirlilii Hava kirlilii deyimiyle, sanayi devriminden bu yana karlamaktayz. Doa veya insan kaynakl salnmlar sonucu, atmosferde bulunan kirleticilerin belirli seviyeleri amas ve uygun meteorolojik koullar altnda canl ve cansz varlklar zerinde olumsuz etkiler yapmas olayna hava kirlilii ismi verilmektedir. Hava kirleticileri ok eitli olmakla beraber, kentsel hava kirlilii genellikle atmosferde bulunan kkrtdioksit (SO2) ve partikl madde (P.M.) konsantrasyonlarnn llmesiyle saptanmaktadr. Yer seviyesi ozonu, son dnemlerde zellikle gelimi lkelerde kentsel hava kirlilii asndan takip edilen nemli parametrelerden biri olmutur. Kentlerde hava kirliliine neden olan faktrler; kirleticilerin varl (yakt kalitesi, endstriyel gelimilik, nfus, nfus younluu vb.), toporafya ve corafik koullar ile meteorolojik artlardr (enverziyon, karma ykseklii, scaklk, rzgar, nem, vb.). Meteorolojik koullarn en nemlisi ise Enverziyon (Scaklk Terselmesi) durumunun olumasdr.(Kaynak: MGM, Kentsel Hava Kirlilii Riski in Enverziyon Tahmini)
76
Proje yaplarnn bulunduu blge ve yakn evresinde ina almalar (48 ay) gerekletirilecek olup, inaatn youn olaca reglatr yaknndaki yerleimlerde inaat sresince geici toz emisyonu gerekleecektir. Ancak bu etkiler ina almalarnn tamamlanmas ile biteceinden sreklilik arz etmeyecektir. Proje alannn topografik koullar ve iklim koullarnn uygunluu, proje alan ile yakn evresinde nfus younluunun ve yakn yerleim yerlerinin az olmas, sanayi blgelerinin de olmamas sebebiyle blgede hava kirliliine yol aacak olumsuz bir durum sz konusu deildir. Proje enerji amal olduundan hidroelektrik santralde enerji retiminde hava kalitesinin proje nedeni ile olumsuz ynde etkilenmesi sz konusu deildir. evre ve ehircilik Bakanlnca her trl faaliyet sonucu atmosfere yaylan is, duman, toz, gaz, buhar ve aerosol halindeki emisyonlar kontrol altna almak; insan ve evresini alc ortamdaki kirlenmelerden korumak; hava kirlenmeleri sebebiyle evrede ortaya kan olumsuz etkileri gidermek ve bu etkilerin ortaya kmamasn salamak iin hava kirlilik seviyesinin salkl olarak tespit edilebilmesi amacyla Hava Kalitesi zleme stasyonu evre ve ehircilik Bakanl tarafndan kurulmaktadr. ekil 30 da Artvin line ait 01.02.2010 02.02.2011 tarihleri arasnda SO2 ve PM10 deerleri grafik halinde verilmitir.
ekil 30 Artvin line ait 01.02.2010 02.02.2011 tarihleri arasnda SO2 ve PM10 deerleri grafii Kaynak: www.havaizleme.gov.tr
77
Mevcut Su Kirlilii Yer alt Sular ve Kirlilik Su Kirlilii Kontrol Ynetmeliine gre yeralt sular numune alma noktalarnn snflandrlmasnda, yalnzca snf gz nne alnr. Snf Yas I : Yksek kaliteli yeralt sular Snf Yas II : Orta kaliteli yeralt sular Snf Yas III : Dk kaliteli yeralt sular Snf Yas I sular, ime suyunda ve gda sanayinde kullanlabilen yeralt sulardr. Yas II sular ise bir artma ileminden sonra ime suyu olarak kullanlabilecek sulardr. Bu snfa giren sular tarmsal su ve hayvan sulama suyu veya sanayide soutma suyu olarak artma ilemi grmeden kullanlabilir. Artvin ilinde yeralt suyundan elde edilen sular klorlama hari hibir artm yaplmadan kullanlmaktadr. Akarsularda Kirlilik Artvin ili su kaynaklar bakmndan olduka zengindir. lde debileri ok yksek olmamakla birlikte, ok sayda kaynak ve yaz-k kurumayan akarsular vardr. Bunlardan Murgul yresinde en fazla kirlenme Damar derede olup, bu kirlenme oruh nehrine kadar izlenebilmektedir. Kirlilik konsantre tesislerinin ve Kumlu tepede yer alan tumbadan kaynaklanan malzemelerin Damar dereye braklmasndan ileri gelmektedir. Kirlilik, znm ar elementler ve sspansiyon halinde tanan malzemeye baldr. Damar dere ierisinden alnan su rneklerinde yaklak %30 orannda ounluu piritten oluan askda tortu bulunmaktadr. Bu tortu suyun PH alkalen koullarda olmaktadr. Oysa kirliliin olmad dere sular, kaynak sular ve ebeke sularndan alnan su rneklerinde PH:78 arasnda llmtr. Murgul evresinden toplanan su rneklerinde yaplan kimyasal analizler sonucunda; bakrn 0.0010.15 mg/lt, kurunun 0.024.37 mg/lt, inkonun 0.034.76 mg/lt, kadmiyumun 289 mg/lt, demirin 0.010.90 mg/lt oranlarnda deitii belirlenmitir. Bu lmler temiz su rnekleri ile karlatrldnda, kirlenme sonucu; bakr 300 kat, kurun 200 kat, inko 400 kat ve kadmiyum 45 kat artmtr. Ancak ime amal kullanlan sular temiz olduu belirlenmitir. Denizlerde Kirlilik Karadeniz de kirlenme daha ziyade hzl kentleme ve sanayilemenin grld blgeler etrafnda younlamaktadr. Blgede bulunan sanayi tesisleri ve belediyeler atklarn artma yapmakszn denize vermektedirler. Hatta kat atklarn dahi denize dkmektedirler. Ayrca tarmsal ilalar yamur sular ile derelere ve oradan denize tanmaktadr. Mevcut Toprak Kirlilii Toprak kirlilii, balca; sanayi, tarmsal ilalama ve gbre kullanm sonucunda ortaya kmaktadr. Ancak bazen ya ile akarsu tamas ve andrma sonucu kayalarn ayrmas ile de doal kirlenme sz konusu olmaktadr. Artvin ilinde Murgul Bakr letmesi dnda kirlilik yapabilecek byk bir kurulu yoktur. Bu nedenle toprak kirlilii konusunda herhangi bir alma yaplmamtr.
78
Murgul yresindeki toprak kirlilii, yrenin bitki rtsnn yok oluu ile belirgindir. Oluan asit yamurlar Murgul ilesinin de yer ald vadide bitki rtsnn tamamen tahrip olmasna neden olmutur. Artvin l merkezinin batsnda Kafkasr Orman ii dinlenme alan iinde kalan Cerattepe altnl bakr yatann iletmeye almas durumunda, iletmenin oluturabilecei kirliliin saptanabilmesi iin ilksel konumun bilinmesi ok nemlidir. Bu nedenle toprak ve su rnekleri alnarak detay bir almayla ilksel durum belirlenmelidir. Kimyasal Kirlenme Artvin linde topraklarn kimyasal olarak kirlenmesine neden olan en nemli kaynaklar, evsel ve endstriyel atk sularn artlmadan alc ortama verilmesi ve/veya tarmsal sulamada kullanlmas, pestisitler, ar gbre kullanm mevzuata uygun olmadan bertaraf edilen atklar (tehlikeli atk, tbbi atk, v.s.) ve karayollarnda seyreden tatlarn meydana getirdii ar metal kirliliidir. l snrlar ierisinde topraktaki pestisit birikimini tespit etmek amacyla analiz yaplamamtr. Ticari gbrelerin yanl kullanm sonucu toprak kalitesinde bozulma olup olmad konusunda bir alma yaplmamtr. Mevcut Grlt Kirlilii Grlt kirliliinin nedeni istenmeyen ve hoa gitmeyen seslerdir. Fiziksel bir olay olarak ses ise; esnek bir ortam iinde periyodik titreimler yapan bir kaynan ortamn denge basncnda deiimler oluturmas ve bu basn dalgalarnn sabit bir hz ve belirli bir faz fark ile ortamn uzak noktalarna kadar iletilmesidir. Fiziksel ynden ise sesin; sz edilen basn fark tarafndan uyarlan iitsel bir duyudur. IV.2.15. Dier zellikler. Bu blmde deerlendirilmesi gereken baka bir husus bulunmamaktadr.
79
IV.3. Sosyo - Ekonomik evrenin zellikleri
IV.3.1. Ekonomik zellikler (yrenin ekonomik yapsn oluturan balca sektrler, yresel igcnn bu sektrlere dalm, sektrlerdeki mal ve hizmet retiminin yre ve lke ekonomisi iindeki yeri ve nemi, dier bilgiler), Devlet Planlama Tekilatnn 2004 ylnda yapt lelerin Sosyo-Ekonomik Gelimilik Sralamas Aratrmas sonucuna gre; Proje kurulaca Arhavi lesi 872 ile arasnda en gelimi 114. ile durumundadr. Gelimilik Grubunda 2. derecededir (Bu grup, sosyo-ekonomik gelimilik dzeyini yanstan deikenlerin tamamnda lke genel ortalamalarnn zerinde deerlere sahiptir) ve ilenin Gelimilik ndeksi 1,03525 dir. Artvin iline ait sosyo ekonomik veriler tablo 39 da verilmitir.
Tablo 39 Artvin line Ait Sosyo-Ekonomik Veriler Merkez Nfus ehirleme Oran (%) Nfus Art Hz () Nfus Younluu Nfus Bamllk Oran (%) Ortalama Hanehalk Bykl Tarm Sektrnde alanlar Oran (%) Sanayi Sektrnde alanlar Oran (%) Hizmetler Sektrnde alanlar Oran sizlik Oran (%) Okur Yazar Oran (%) Bebek lm Oran () Fert Bana Genel Bte Geliri (Bin TL) 34.572 66,98 1,03 32 47,00 4,16 35,42 3,05 61,53 7,31 90,30 35,37 450.531 Ardanu 14.477 36,46 -20,56 15 61,28 4,01 78,44 2,38 19,18 5,18 85,73 55,56 50.966 Arhavi 19.347 72,77 5,28 65 58,04 4,19 44,38 12,41 43,22 10,78 90,21 25,35 93.487 Borka 27.654 32,57 -9,23 35 53,76 5,29 61,57 5,37 33,06 6,42 86,78 26,47 68.225 Hopa 32.584 47,40 5,43 154 51,79 50,3 50,33 8,71 40,96 9,79 88,01 34,48 149.299 Murgul 8.543 44,49 -33,56 25 52,86 4,70 41,55 29,98 28,47 10,97 91,41 76,92 188.817 avat 25.624 28,59 -23,08 19 56,04 4,41 78,94 1,53 19,53 5,03 83,19 45,30 37.634 Yusufeli 29.133 20,96 -24,06 13 66,98 4,60 80,21 1,57 18,23 4,91 81,52 57,34 26.079
Vergi Gelirlerinin lke 0,03771 0,00377 0,01254 indeki Pay (%) Kaynak: http://ekutup.dpt.gov.tr/bolgesel/gosterge/2004/ilce.pdf
0,01282
0,02058
0,01341
0,00723
0,00470
Tarm ve Hayvanclk Artvin ilinde tarmsal faaliyetler kk, ok paral, meyil derecesi dier illere gre yksek olan arazilerde yaplmaktadr. I hudutlar ierisinde bulunan oruh Nehri ve bunu besleyen kollarnn oluturduu vadilerde turfanda sebze ve meyve yetitiricilii faaliyetleri yaygn ekilde yrtlmektedir. Tarmsal iletmeler ounlukla kk aile iletmecilii eklindedir ve iletme bana den arazi miktarlar olduka dktr. Tarmsal gelir yeterli dzeyde olmadndan sermaye birikimi salanamamaktadr. Bu nedenle tarma dayal sanayi sektr il'de gelime alan bulamamtr.
80
Genel olarak il topraklarnda endstriyel bitkiler ve hububat retimi yaplmakla birlikte, baklagiller ve eitli sebze retiminde yaygndr. 2009 yl ifti Kayt Sistemi verilerine gre tarmsal letme byklkleri Tablo 40 da verildii gibidir.
Tablo 40 Artvin li Tarmsal letme Byklkleri letme Bykl (da) < 20 21- 50 50 > Toplam Kaynak: www.artvintarim.gov.tr letme Says 5.726 8.511 1.238 15.475 %si 37 55 8 100
Karadeniz'e kys olan Arhavi ve Hopa'da deniz balklnn nemli yeri bulunmaktadr. 2001 ylnda denizlerden elde edilen su rnleri miktar 33.955 ton, i sularda ve tesislerde retilen su rnleri miktar ise 605 tondur. 2002 Yl sonu itibariyle kltr balklnda, aile iletmeleri dahil mevcut iletme says 35 adet olup, bu iletmelerin toplam retim kapasitesi 508 ton / yl, kullanlan kapasite ise 475 ton / yldr. 35 adet iletmeden 3' kaynak kullanmn destekleme fonundan, 1 adet iletme l zel daresince, dier iletmeler ise tamamen zel teebbs imkanlar ile kurulmutur. Bu iletmelerden 18 adedinin kapasitesi 10 ton / yl ve zeridir. Kk aile iletmesi niteliinde olan 17 adet iletmenin kapasitesi 3 ton / yl civarndadr. lde 2002 Yl itibariyle 50.200 fenni ve 4.100 eski usul kovan mevcuttur. 1996 Ylnda 29.000 oIan ar koloni says 2002 Ylmda 54.300'e ulamtr. Ide zel sektre ait saf kafkas rk ana ar retim iletmesinin uygulanan projesi kapsamnda, 1999 ylnda 2.000, 2000 ylnda 3.200 ve 2001 ylnda da yaklak 6000 ana ar retimi gerekletirilmitir. ktisadi faal nfus, tarm ve hayvanclk sektrnde younlamtr ve iktisaden faal nfusun yaklak % 72 gibi ok byk bir ounluu tarm ve hayvanclk sektrnde faaliyet gstermektedir. ktisaden faal nfusun younlat ikinci i kolu, kamu iyerlerinin meydana getirdii toplum hizmetleri ve sosyal hizmetler sektrdr.
Tablo 41 Artvin li yerleri ve stihdam Bilgileri
Kamu 20.318
YER zel 16.394
Toplam 36,712
Kadn 7,830
STHDAM Erkek 28,882
Toplam 36,712
Tablo 42 de Artvin lindeki ay reticileri hakknda bilgiler verilmektedir.
81
Tablo 42 Artvin lindeki Gda Sanayinde Faaliyette Bulunan letmeler
letme Unvan Arhavi ay Fabrikas Hopa ay Fabrikas Kemalpaa ay Fabrikas Muratl ay Fabrikas Ofaysan Arhavi ay Fabrikas Dosan Konservecilik Arhavi ay Fab. S.S 08 Nolu Hopa Tar. Kalknma. Koop. Cennet ay Gda San. Tic.Ltd. ti. Serme ay Gda Tekstil San. ve Tic.Ltd zkk Gda Pazarlama ve D Tic. Toplam stihdam
retim Konusu
Kapasitesi ( Ton/Yl )
Kurulu Fiili ay 27.000 15.000 ay 24.000 17.000 ay 20.250 11.000 ay 54.750 13.300 Barajlar nedeni ile retimi durduruldu. ay 1.890 1.988 ay 7.200 7.200 ay 300 214 ay 1.000 143,545 ay 604 63 000 ay 345.6 461.211 1503
stihdam 204 455 341 219 113 84 23 32 17 15
Proje alann yer ald Arhavi lesinde ekonomisi genellikle ay tarmna ve ksmen de fndk retimine dayaldr. Engebeli arazi yapsna sahip ilede ilenebilir tarm arazisi yaklak 55.000 dekardr. Bu tarm alannn 33.000 dekar ay retimi, 12.000 dekar fndk retimi, 7500 dekar da tarla ve msr tarm, 2500 dekarlk alan ise eitli meyve alan olarak kullanlmaktadr. Bu tarmsal faaliyetlerden ya ay retimi yllk 44.642 ton, kuru ay retimi 7.580 ton, tahmini fndk retimi de 1200 tondur. lede alternatif rn olarak kivi retimi, kara zm-kokulu zm retimi salanan tevik ve destekler ile yaygnlamaktadr. 6 lede ticari anlamda hayvanclk gelimemitir. Aile ihtiyacnn karlanmas ve ksmen de pazara sunma amal kk ve bykba hayvanclk mevcuttur. le genelindeki bykba hayvan says 855, kkba hayvan says ise 2500dir. Arclk ilede olduka gelimitir. Byk ounluu gezgin olan 200 civarnda belgeli arc mevcuttur. ledeki ar koloni says 5250 dir. lede 2 adet ana ar yetitiricisi bulunmaktadr. Arclar birliine ye arc says ise 85 tr. lenin floras sezon iinde ksa bir sre arclara hitap etmektedir. Genelde arlar orman gl ve kestane ieklerinden yararlanmaktadr. le, Tarm ve Kyileri Bakanlnca kafkas rk ar yetitiricilii asndan 'izole blge kapsamna alnmtr. le yzlmnn yarsndan fazlas ormanlktr. Orman letme Mdrl kaytlarna gre 30.882 hektar genel sahann 17.450 hektar ormanlk alandr. Kylerin 20 adedi orman ii veya orman kenar ky zelliini tamaktadr. Yaygn aa trleri ise kayn, kzlaa ve kestanedir. lede deniz balklk yaygn bir ekonomik faaliyet koludur. Deniz rnleri istihsali, yllk ortama 250 ton civarnda olmaktadr. lede ounlukla hamsi istihsali yaplmaktadr. lede i sularda kltr balkl (alabalk) yapan faal iletme says 8dir. Bu tesislerin toplam kapasitesi 200 ton/ yl olup retim 180 tondur. Bu tesislerden yaplan retimlere destekleme pirimi demesi yaplmaktadr. Arhavi de 1i kamuya 2si de zel sektre ait olmak zere 3 ay fabrikas mevcuttur. Fabrikalarn yllk toplam ortalama retim kapasiteleri 46.430 ton cvarndadr. Bu fabrikalar yllara gre deimekle birlikte ortalama 561 civarnda daimi veya geici personel altrmak sureti ile istihdama nemli katk salamaktadr. Mevcut kooperatiflerin 5 adedi tarmsal amal, 6 adedi ticari amaldr. Arhavi Ticaret ve
6
Artvin Valilii Resmi Web Sitesi , www.artvin.gov.tr/
82
Sanayi odasna kaytl 13 anonim irket, 117 limited irket, 6 kollektif irket ile 22 kooperatif ve 180 adet de ahs ye mevcuttur. Esnaf ve Sanatkarlar Odas ye says 656, ay Ekiciler Kooperatifi ye says ise 3814' dr. lede 2si zel 2si de kamu olmak zere 4 adet banka ubesi bulunmaktadr. Arhavi lesi nde, 4 adet meslek odas ve eitli alanlarda faaliyet gsteren 25 adet dernek mevcuttur. lede 2008 ylnda tamamlanan 1 adet kk sanayi sitesi bulunmaktadr. Yapm srdrlen 100 iyeri kapasiteli Arhavi kk Sanayi Sitesinin le ekonomisine kazandrlmasna ynelik almalar srdrlmektedir. 7 IV.3.2. Nfus (yredeki kentsel ve krsal nfus, nfus hareketleri; gler, nfus art oranlar, ortalama hane halk nfusu, dier bilgiler), Orta Reglatr ve HES projesi, Artvin li, Arhavi lesi snrlar ierisindedir. Artvin li nin TK ADNKS (Adrese Dayal Nfus Kayt Sistemi) 2010 yl verilerine gre nfusu 164.759 kiidir. Nfusun 24.324 ehir merkezinde, 74.799 u belde/kylerde yaamaktadr. Arhavi lesinin ADNKS 2010 verilerine gre nfusu ise 19.319 kii olarak belirlenmitir.
Tablo 43 Artvin li 2010 yl Nfus Saym Sonular l/ile merkezleri Toplam Ardanu Arhavi Merkez Borka Hopa avat Yusufeli Murgul Toplam 6.200 15.610 24.354 10.435 17.433 6.540 5.863 3.525 89.960 Erkek 3.054 7.673 12.272 5.298 8.708 3.235 3.021 1.793 45.054 Kadn 3.146 7.937 12.082 5.137 8.725 3.305 2.842 1.732 44.906 Ky/Belde Nfusu Toplam 5.413 3.709 8.273 13.391 14.583 11.326 15.650 2.454 74.799 Erkek 2.827 1.830 4.174 6.792 7.258 5.576 7.536 1.274 37.267 Kadn 2.586 1.879 4.099 6.599 7.325 5.750 8.114 1.180 37.532 Toplam 11.613 19.319 32.627 23.826 32.016 17.866 21.513 5.979 164.759 Toplam Erkek 5.881 9.503 16.446 12.090 15.966 8.811 10.557 3.067 82.321 Kadn 5.732 9.816 16.181 11.736 16.050 9.055 10.956 2.912 82.438
Kaynak: www.tuik.gov.tr
Artvin linin toplam nfusunun % 54n kent nfusu olutururken %46sn ky ve belde nfusu oluturmaktadr. Kent nfusunun % 54n erkekler % 46sn kadnlar, kr nfusunun % 50,5ini erkekler % 49,5ini ise kadnlar oluturmaktadr. Toplam nfusta da durum neredeyse ayndr. Artvin linin ald g TK 2009 yl verilerine gre 6.206, verdii g 7.547 olup, net g -1.341, net g hz ise -8,07 olarak belirlenmitir. 1980-1997 yllar arasnda nfusu srekli olarak azal gsteren Artvin'in, 2000 yl genel nfus saymna gre il nfusunda %0 2,28'lik art grlmtr. Bu oran, 1990'da %0 (-) 12.30, 1997'de ise %0 (-) 20.42 olarak gereklemitir. Artvin, 1980 ylnda yaplan nfus saymnda 228.997 nfusa sahip iken bu rakam 1985'de 226.338'e, 1990'da 212.833'e ve 1997 ylnda da 187.274'e gerilemitir. l nfusu 2000 ylnda 191.934'de ykselmitir.
7
Arhavi Kaymakaml Resmi Web Sitesi http://www.arhavi.gov.tr/
83
Artvin li, Sosyo-ekonomik bakmdan geri kalm bir il olmas nedeniyle yllarca g vermitir. Glerin nedenlerini; iyi eitim olanaklar, iyi salk imknlarndan faydalanma, daha sosyal bir yaam srdrme gibi nedenler oluturmaktadr. Ayrca, ok az sayda da olsa, Artvin linde mesleini icra etme olana bulamayan, daha iyi alma koullarna sahip olmak isteyen kiilerde gelimi illere g etmektedir. Barajlarn su tutmaya balamasyla birok yerleim yerinin baraj glleri altnda kalacak olmas nedeniyle bir nfus hareketi olacaktr. 19801997 yllar arasnda artan oranda da g veren ve bu nedenle azal gsteren Artvin li nfusunda 2000 yl genel nfus saymna gre %0 2,28lik art grlmtr. lin, oruh nehri zerinde yaplan barajlar, Grcistan ve BDT lkeleri ile olan ticari ve ekonomik ilikileri ile Sosyo-ekonomik gstergelerin ykselmesi eilimi gstermektedir. Baraj inaatlarnn istihdam artran etkisi, 1999 ylnda yaanan deprem ve son ekonomik kriz nedeniyle, Artvin linde glerin azald hatta ksmen de olsa durduu grlmtr. lden g edenler genellikle; stanbul, Kocaeli, Bursa, Adapazar, Samsun, Eskiehir, Antalya illerine gitmektedir. IV.3.3. Gelir (yredeki gelirin ikollarna dalm, ikollar itibariyle kii bana den maksimum, minimum ve ortalama gelir), Artvin linin ekonomisi tarma dayanr. Ekime msait arazinin az olmasna ramen nfusun % 80i tarmla urar. Fakat gelirin ancak % 30u tarmdan salanr. Artvin ili 2009 TK i kaytlarna gre giriim saylar tablo 44 de verilmitir.
Tablo 44 Artvin ili i kaytlarna gre giriim saylar KOLU Madencilik ve Taocakl malat Elektrik, gaz ve su naat Toptan ve perakende ticaret Otel, lokanta ve kahvehane Ulatrma, depolama ve haberleme mali arac kurulularn faaliyetleri Gayrimenkul kiralama ve i faaliyetleri Eitim Salk ileri ve sosyal hizmetler Dier sosyal, toplumsal ve kiisel hizmet faaliyetleri TOPLAM Kaynak: www.tuik.gov.tr K SAYISI 0 586 6 309 3066 1031 2694 131 233 0 65 487 8608
84

Tablo 45 Artvin li Alanlar stihdam Oranlar ALIMALAR KAMU ZEL TOPLAM KADIN 7.930
ERKEK 30.191
TOPLAM 38.121
21.527 16.594 38.121 Kaynak: Trkiye Kurumu l Mdrl
IV.3.4. sizlik (yredeki isiz nfus ve faal nfusa oran), TKin aklam olduu Hanehalk gc Aratrmas 2010 Kasm Dnemi Sonular (Ekim, Kasm, Aralk 2010)na 2010 yl Kasm dneminde, Trkiye'de kurumsal olmayan nfus bir nceki yln ayn dnemine gre 801 bin kiilik bir art ile 71 milyon 642 bin kiiye, kurumsal olmayan alma andaki nfus ise 853 bin kii artarak 52 milyon 860 bin kiiye ulamtr. 2010 yl Kasm dneminde, Trkiye genelinde igcne katlma oran, bir nceki yln ayn dnemine gre 0,5 puanlk artla % 48,6 olarak gereklemitir. Ayn dnemler iin yaplan kyaslamalara gre; erkeklerde igcne katlma oran 0,2 puanlk azalla % 70,4, kadnlarda ise 1,1 puanlk artla % 27,5tir. gcnn eitim ve ya dalmlar yledir; Toplam igcnn % 17'sini 15-24 ya grubundakiler oluturmaktadr. Lise alt eitimlilerde igcne katlma oran; erkekler iin % 69, kadnlar iin %23,5tir. Yksekretim mezunu erkeklerde % 85,2 olan igcne katlma oran, kadnlarda % 71,8'dir.
Tablo 46 Mevsim etkilerinden arndrlmam temel igc gstergeleri (Kasm) TRKYE 2009 Kurumsal olmayan nfus (000) 15 ve daha yukar yataki nfus (000) gc (000) stihdam (000) siz (000) gcne katlma oran (%) stihdam oran (%) sizlik oran (%) Tarm d isizlik oran (%) Gen nfusta isizlik oran (%)
(1)
KENT 2009 48 890 36 308 16 707 14 156 2 551 46,0 39,0 15,3 15,7 26,3 19 601 2010 49 311 36 684 17 126 14 869 2 257 46,7 40,5 13,2 13,6 23,6 19 559
KIR 2009 21 952 15 699 8 304 7 586 719 52,9 48,3 8,7 18,5 20,2 7 395 2010 22 331 16 175 8 540 7 985 555 52,8 49,4 6,5 13,9 14,7 7 636
GSTERGELER
2010 71 642 52 860 25 665 22 854 2 811 48,6 43,2 11,0 13,7 20,8 27 195
70 841 52 007 25 011 21 741 3 270 48,1 41,8 13,1 16,2 24,4 26 996
gcne dahil olmayanlar (000)
(1) 15-24 ya grubundaki nfus Not: Rakamlar yuvarlamadan dolay toplam vermeyebilir. Kaynak: Hanehalk gc Aratrmas 2010 Kasm Dnemi Sonular (Ekim, Kasm, Aralk 2010),TK
85
2010 yl Mays dneminde, Trkiye'de kurumsal olmayan nfus bir nceki yln ayn dnemine gre 804 bin kiilik bir art ile 71 milyon 239 bin kiiye, kurumsal olmayan alma andaki nfus ise 856 bin kii artarak 52 milyon 431 bin kiiye ulamtr. Tarm d istihdam 759 bin kii artmtr. 2010 yl Kasm dneminde istihdam edilenlerin says, geen yln ayn dnemine gre 1 milyon 113 bin kii artarak, 22 milyon 854 bin kiiye ykselmitir. Bu dnemde, tarm sektrnde alan says 354 bin kii, tarm d sektrlerde alan says 759 bin kii artmtr. stihdamn yaps Bu dnemde istihdam edilenlerin; % 71,7'si erkek nfustur. % 59,3' lise alt eitimlidir. % 61,8'i cretli, maal veya yevmiyeli, % 25,2'si kendi hesabna veya iveren, % 12,9'u ise cretsiz aile iisidir. % 58,6's 10 kiiden az alan olan iyerlerinde almaktadr. % 2,7'sinin ek bir ii vardr. % 2,6's mevcut iini deitirmek iin veya mevcut iine ek olarak bir i aramaktadr. cretli olarak alanlarn % 88,4' srekli bir ite almaktadr. stihdamn Sektrel Dalm 1980-2000 periyodunda, Artvin linde toplam istihdam edilen nfus, yaklak olarak % 31lik dle, 115.660tan 80.276ya gerilerken, ayn dnemde Trkiye genelinde istihdam edilen nfus yaklak % 40 art gstermitir. Artvin iline sektrler itibariyle bakldnda, tm yllarda istihdam asndan ilk sray alma zelliine sahip olan tarm sektr ile birlikte sanayi sektrnde gerek istihdam edilenlerin says ve gerekse istihdam edilenlerin oranlarnda srekli bir azalma grlmektedir. Buna karlk, inaat ve hizmet sektrlerinde ise istihdam edilenlerin hem say ve hem de oranlarnda srekli bir art gereklemitir. Trkiye genelinde ise tarm sektrnde saysal olarak art, fakat oransal d yaanrken, dier tm sektrlerde saysal ve oransal olarak art yaanmtr. Artvin ilinde 2000 yl itibariyle tarm sektrnn istihdam iindeki pay % 60.9 ile Trkiye ortalamasnn (% 48.4) zerinde gereklemitir. te yandan, Trk tarmndaki igc verimlilii, sanayilemi lkelere gre drt ile on kat daha azdr Bu nedenledir ki, istihdam asndan gerek Trkiye ve gerekse Artvin ilinde n sralarda yer almasna karlk, sz konusu sektr toplam GSYHya katk asndan ayn derecede ne kamamaktadr. Nitekim, 2000 yl itibariyle Artvin ilinde sektrn % 60,9luk istihdam katksna karlk, cari fiyatlarla GSYH iindeki pay sadece % 22,4 olarak gerekleebilmitir. 8
8
(Artvin l Gelime Plan-2005)
86
stihdam oran 2009 ylnda Trkiye genelinde istihdam oran % 41,2dir. Model almas sonucuna gre; istihdam orannn en yksek olduu iller yine srasyla, Rize (% 62,8), Artvin (% 60,4) ve Gmhane (% 59,6) olarak tahmin edilmitir. stihdam orannn en dk olduu iller ise srasyla, Diyarbakr (% 26), Siirt (% 25,9) ve rnak (% 25,5) olarak tahmin edilmitir. sizlik oran 2009 ylnda Trkiye genelinde isizlik oran % 14 olarak tahmin edilmitir. Model almas sonucuna gre; isizlik orannn en yksek olduu iller srasyla, Adana (% 26,5), Diyarbakr (% 20,6) ve Hakkari (% 19,7) olarak tahmin edilmitir. sizlik orannn en dk olduu iller ise srasyla, Bayburt (% 4,5), Gmhane (% 4,4) ve Ardahan (% 4,2) olarak tahmin edilmitir. IV.3.5. Yredeki Sosyal Altyap Hizmetleri (Eitim, Salk, Kltr Hizmetleri ve Bu Hizmetlerden Yararlanlma Durumu), Proje alannn bulunduu Arhavi ilesinde Okuma-yazma oran %96 olup le genelinde, 2008-2009 Eitim ve retim ylnda okul ncesi eitim alannda 1 adet anaokulu ve 6 anasnfnda 120 renci, 6 adet ilkretim okulu ve 1 adet pansiyonlu ilkretim okulunda 2.602 ve 4 adet lisede de 1.313 renci olmak zere toplam 4.035 renci eitim ve retim grmtr. lede yksekretim alannda faaliyet gsteren Arhavi Meslek Yksekokulu 100 renci ile 2009 ylnda kurularak eitim ve retime sunulmutur. Tablo 47 ve tablo 48 de, Artvin ilinin eitimine ait bilgiler verilmitir:
Tablo 47 Artvin ili dnemlere gre okul ncesi ve ilkretim seviyelerine gre okul, retmen ve renci saylar Dnem 2001/'02 2002/'03 2003/'04 2004/'05 2005/'06 2006/'07 2007/'08 2008/'09 TOPLAM Okul 250 249 290 329 322 290 254 241 retmen 1849 1834 1863 1840 1857 1800 1954 1840 2007 renci 36061 36192 34896 34388 34054 33073 31626 32172 33036 Okul 36 36 52 105 110 88 88 81 94 OKUL NCES retmen 2 43 49 54 54 54 126 74 124 renci 779 844 933 1777 2174 1849 1999 1919 2423 Okul 178 174 196 191 174 159 127 120 113 LKRETM retmen 1286 1325 1317 1267 1224 1161 1252 1196 1288 renci 26193 25206 24709 23670 23041 22325 21395 20460 19977
2009/'10 249 Kaynak: www.tuik.gov.tr
Tablo 48 Artvin ili ortaretim seviyelerine gre okul, retmen ve renci saylar ORTARETM Yllar Okul 2001/'02 2002/'03 2003/'04 2004/'05 2005/'06 2006/'07 2007/'08 2008/'09 8 8 8 8 11 12 11 12 165 179 179 170 187 192 201 214 232 GENEL retmen renci 3 515 4 716 3 712 3 334 3 471 3 554 3 258 3 953 4 648 28 31 34 25 27 31 28 28 29 Okul MESLEK VE TEKNK retmen 396 287 318 349 392 393 375 356 363 renci 5 574 5 426 5 542 5 607 5 368 5 345 4 974 5 840 5 988
2009/'10 13 Kaynak: www.tuik.gov.tr
87
Salk
Tablo 49 Kamu ve zel hastane ve hastane yatak says
Yllar 2004 2005 2006
Toplam Hastane Says 9 8 8 Yatak Says 580 595 715 9 8 8
Kamu 1 Hastane Says Yatak Says 580 595 715 -
zel Hastane Says Yatak Says -
2007 8 690 8 690 (1) 14 ubat 2005 tarihli 927 sayl Salk Bakanl makam onay ile Sosyal Sigortalar Kurumu Salk Bakanl'na devredildiinden istatistiki veriler Salk Bakanl verileri ierisinde yer almtr. Kaynak: www.tuik.gov.tr
Artvin il salk mdrl il toplamnda toplam 8 hastane ile hizmet vermektedir. Bu hastanelerin isimleri ve kapasiteleri tablo 45 de verilmitir. Proje alann bulunduu Arhavi le merkezinde, 54 yatak kapasiteli 1 adet devlet hastanesi, , 1 salk oca ve salk ocana bal 1 poliklinik ile salk hizmetleri sunulmaktadr. Mevcut salk kurumlarnda 4' uzman 10' u pratisyen 14 hekim, 1 di hekimi grev yapmaktadr.
Tablo 50 Artvin li ve leleri Devlet Hastaneleri Kapasiteleri DEVLET HASTANES Artvin Devlet Hastahanesi Ardanu Devlet Hastanesi Arhavi Devlet Hastanesi Hopa Devlet Hastanesi Borka Devlet Hastanesi Murgul Devlet Hastanesi avat Devlet Hastanesi Yusufeli Devlet Hastanesi Kaynak: l Salk Mdrl KADRO 200 50 54 50 130 25 50 50 FL 149 50 54 50 130 25 50 50
Arhavide her yln austos aynda Kaymakamlk ve Belediye Bakanlnn organizasyonunda dzenlenen Arhavi Kltr ve Sanat Festivali dzenlenmektedir. Temmuz aynn ilk haftasnda dzenlenen festival kapsamnda eitli kltr ve sanat etkinlikleri ile sportif aktiviteler yaplmaktadr. lede, 1 adet sinema, haftada 2 gn yaynlanan 2 adet yerel gazete bulunmaktadr. IV.3.6. Kentsel ve krsal arazi kullanmlar (yerleme alanlarnn dalm, mevcut ve planlanan kullanm alanlar, bu kapsamda sanayi blgeleri, konutlar, turizm alanlar vb.), Artvin linin yzlm 736.700 ha. olup, mevcut arazinin 390.018 hektar orman, 181.949 hektar kltr d, 100.533 hektar ayr-mera ve 64.200 hektar da tarm arazisidir. l yzlmnn % 9 tarm arazileri, %13 de ayr-mera arazilerinden olumaktadr. Artvin, ili ikiye blen oruh nehri, dik yamal uzun vadileri, 3900 metreye kadar ykselen birbiri ardna sralanm yksek dalar, balta girmemi doal ormanlar, yksek dalarn doruklarnda Krater glleri, Karaglleri, yeil yaylalar, fauna ve flora zenginlii, tarihi kilise, kale ve kemer kprleri, geleneksel mimarisi ve festivalleri ile eitli turizm deerlerini iinde barndran otantik bir turizm beldesidir.
88
Kakar ve Karal dalarnda yaplan da trmanlar, blgenin deiik yrelerinde doal gzellikler iinde bulunan trekking parkurlarnda yaplan doa yryleri, oruh Nehri ve Barhal aynda yaplmakta olan rafting, katamaran ve kano gibi akarsu sporlar Artvin'in turizm eitliliini zenginletirmektedir. IV.3.7. Dier zellikler. Bu blmde deerlendirilmesi gereken baka bir husus bulunmamaktadr.
89
Blm V. Projenin Blm IVde Tanmlanan Alan zerindeki Etkileri Ve Alnacak nlemler: (Bu blmde; projenin fiziksel ve biyolojik evre zerine etkileri, bu etkileri nlemek, en aza indirmek ve iyiletirmek iin alnacak yasal, idari ve teknik nlemler V.1 ve V.2 balklar iin ayr ayr ve ayrntl bir ekilde aklanr). V.1. Arazinin hazrlanmas, inaat ve tesis aamasndaki projeler, fiziksel ve biyolojik evre zerine etkileri ve alnacak nlemler (Reglatr ve HES dahil),
V.1.1. Arazinin hazrlanmas iin yaplacak iler kapsamnda nerelerde ve ne kadar alanda hafriyat yaplaca, bitkisel toprak ve hafriyat miktar, hafriyat art toprak, ta, kum vb. maddelerin nerelere tanacaklar veya hangi amalar iin kullanlacaklar, hafriyat srasnda kullanlacak malzemeler, Proje kapsamnda; reglatr ve keltim havuzu, iletim yaps (tnel), ykleme odas, cebri boru, santral binas, alt sahas ana yaplar ile antiye, ulam yollar v.b. yardmc yaplar ina edilecektir. Proje kapsamnda malzeme oca almayacaktr. naat aamasnda ihtiya duyulacak malzeme ykanm ve elenmi olarak serbest piyasadan ve/veya mevcut ruhsatl ve izinli malzeme ocaklarndan saha giriinde hazr olarak teslim alnmak suretiyle tedarik edilecektir. na edilecek nitelerden kaz almalarna bal olarak hafriyat art malzeme aa kacaktr. Projenin inaat ilemlerinden kaynaklanacak hafriyatn geici depolanmas iin alanlar belirlenmi olup dkm sahas olarak belirlenmi alanlar iin DS 26. Blge Mdrl nden uygun gr alnacaktr. Aa kacak hafriyatn kullanlamayacak durumda olan ksm belirlenen 2 ayr pasa dkm alannda geici olarak depolanacaktr. 1. Geici depolama sahas; HES yerinin gney bat istikametinde ve yaklak 350 m mesafede olup alan 1,52 hadr. HES, ykleme havuzu, cebri boru ve iletim hattnn bir ksmnn inasnda oluacak hafriyat art malzeme; bu alannda depolanacaktr. 2.Geici Depolama Sahas; reglatr alannn gneyinde yaklak 250 m mesafe yer almakta olup alan 1,52 hadr. Reglatr, keltim havuzu, iletim tnelinin bir ksmnn inasnda oluacak hafriyat art malzemeler 2. Geici depolama alannda depolanacaktr. Depolama sahalarna ait (ED-50) 6lik UTM koordinatlar aadaki tablolarda verilmektedir. (Bkz.Ek-3 Depolama Alanlarnn Yerinin Gsterildii Topografik Harita).
Tablo 51 Depolama Sahas 1 Koordinatlar
NOKTA NO 1 2 3 4 5
Y 698600.569 698474.226 698423.689 698481.245 698526.167
X 4564514.894 4564447.512 4564493.837 4564641.237 4564562.624
90

Tablo 52 Depolama sahas 2 Koordinatlar
NOKTA NO 6 7 8 9 10
Y 701421.983 701472.496 701552.040 701395.855 701374.373
X 4562576.715 4562505.300 4562486.140 4562363.630 4562384.532
Proje kapsamnda depolama alannda biriktirilecek olan bitkisel toprak erozyona, kurumaya ve yabani ot olumasna kar korunacak olup, topran canlln srdrebilmesi amac ile im, ayr-mera bitkisi v.b bitki rts ile kaplanacaktr. Bitkisel topran depolanmas esnasnda nebati toprak depolama alannn ykseklii 5 metreden eimi ise %5den fazla olmayacaktr. naat aamas sonras bitkisel toprak santral ve yakn evresinin evre dzenlenmesinde kullanlacaktr. na edilmesi planlanan reglatr yerinin tipi; blgenin topografik zellikleri ve jeolojik yaps, yaplan ekonomik deerlendirmeler, takn sularnn gz nnde bulundurulmas sonucunda dolu gvdeli olarak tasarlanmtr. Orta Reglatr ve HES Projesinin inaat dneminin yaklak 2 yl srmesi planlanmaktadr. Orta Reglatr ve HES Projesi Hafriyat Miktarlar: Reglatr ve keltim havuzu tesisleri iin yaklak 3078 m3lk, iletim tneli iin yaklak 67407 m3, ykleme havuzu iin yaklak 2700 m3, cebri boru ve mesnet ktleleri iin 1388,9 m3 ve santral binas iin yaklak 48640 m3lk kaz ilemi gerekletirilecektir. Tablo 58 den da grlecei zere proje kapsamnda toplam 122336 m3 hafriyat malzemesi aa kacaktr. Arazi hazrlk ve naat aamasnda her bir nitede oluacak hafriyat miktarlar aadaki tablolarda verilmektedir.
Tablo 53 Reglatr ve keltim Havuzu nasnda Oluacak Hafriyat Miktar Kaya ve Batak Zemin Hari Her Cins Zemin Kazs Yumuak Kaya Kazs Toprak Younluu Oluacak Hafriyat Miktar Kaya Kazs Kaya Younluu Oluacak Hafriyat Miktar 1539 m3 616 m3 1,6 ton/m3 2155 m3 x 1,6 ton/m3= 3448 ton 923 m3 2,6 ton/m3 923 m3 x 2,6 ton/m3 =2399,8 ton
Oluacak Toplam Hafriyat Miktar 3078 m3 ( 5847,8 ton) Kaynak:Orta Reglatr ve HES Revize Fizibilite Raporu
letim tneli gzergahnda yaplacak ina almalar 8 ayr lokasyonda gerekletirilecektir. Bu sebeple ortaya kacak hafriyat miktar hesaplamalar hafriyat miktar 8 ayr lokasyona blnerek yaplmtr.
91

Tablo 54 letim Tneli nasnda Oluacak Hafriyat Miktar Tnel Kazs Toprak Younluu Oluacak Hafriyat Miktar Her bir Lokasyonda Oluacak Hafriyat Miktar 67407 m3 1,6 ton/m3
67407 m3 x 1,6 ton/m3= 107851 ton 8426 m3 (13481 ton)
Kaynak: Orta Reglatr ve HES Revize Fizibilite Raporu Tablo 55 Ykleme Havuzu nasnda Oluacak Hafriyat Miktar Kaya ve Batak Zemin Hari Her Cins Zemin Kazs Toprak Younluu Oluacak Hafriyat Miktar Kaya Kazs Kaya Younluu Oluacak Hafriyat Miktar Oluacak Toplam Hafriyat Miktar 1080 m3 1,6 ton/m3 1080 m3 x 1,6 ton/m3 = 1728 ton 1620 m3 2,6 ton/m3 1620 m3 x 2,6 ton/m3 = 4212 ton 2700 m3 (5938 ton)
Kaynak: Orta Reglatr ve HES Revize Fizibilite Raporu Tablo 56 Cebri Boru nasnda Oluacak Hafriyat Miktar Yumuak Kaya Kazs Toprak Younluu Oluacak Hafriyat Miktar 1388,9 m3 1,6 ton/m3 1388,9 m3 x 1,6 ton/m3 = 2222,2 ton
Kaynak: Orta Reglatr ve HES Revize Fizibilite Raporu Tablo 57 Santral Binas nasnda Oluacak Hafriyat Miktar Kaya ve Batak Zemin Hari Her Cins Zemin Kazs Yumuak Kaya Kazs Kzdan Gelen Kaya ile Dolgu Yaplmas Toprak Younluu Oluacak Hafriyat Miktar 36480 m3 12160 m3 9728 m3 1,6 ton/m3 38912 m3 x 1,6 ton/m3 = 62259 ton
Kaynak: Orta Reglatr ve HES Revize Fizibilite Raporu Tablo 58 Hafriyat Srasnda nitelerden kacak Toplam Malzeme Miktarlar NTE Orta Reglatr ve keltim Havuzu letim Yaps (Tnel) Ykleme Havuzu Cebri Boru Santral Binas TOPLAM KAZI MKTARI m3 3078 67407 2700 1388,9 38912 122336 ton 5847,8 107851 5938 2222,2 62259 199683
Ulam Yollar: Proje kapsamnda santral yerine ulam iin, mevcut Arhavi-Yusufeli yayla yolundan yaklak 5,5 km uzunluunda ve 6 m. geniliinde bir yol ve Reglatr yerine ulam iin de mevcut Arhavi-Yusufeli yayla yolundan yaklak 10 km uzunluunda ve 5 m. geniliinde yaplacak bir yol ile salanacaktr. Toplamda yaplacak yol (m3) = ((5500 m x 6 m) + (10000 x 5 m) ) x 0,3 m = 24900 m3
92
Yaplacak ulam yollar inaat iin 24900 m3 hafriyat olumas beklenmektedir.

Tablo 59 Ulam Yolu nasnda Oluacak Hafriyat Miktar Yol Kazs Toprak Younluu Oluacak Hafriyat Miktar 24900 m3 1,6 ton/m3 24900 m3 x 1,6 ton/m3 = 39840 ton
Proje kapsamnda inaat ilemlerinden oluacak hafriyatn depolanaca 2 adet depo alan belirlenmitir. 1,52 ha olan depo alanlarnn toplam alan 30452 m2 dir. Belirlenen depo alanlarna 5 m yi gemeyecek ekilde depolama yaplacaktr. Buna gre; Depolama alanlar hacmi (m3) = 30452 m2 x 5 m = 152260 m3 olup, Oluacak 147236 m3 hafriyat toplam iin yeterli olaca dnlmektedir. Ayrca oluacak hafriyatn bir ksmnn dolgu iin kullanlaca depolama alanlarnn hacminde yetersizlik beklenmemektedir.
Tablo 60 naat Aamasnda Tesisteki nitelerde Oluacak Hafriyat Art Malzemenin alma Sresine Gre Miktarlar alma Miktar 12 ay 1 ay (26 gn) 1 gn ( 12 saat) 1 saat alma Miktar 24 ay 1 ay (26 gn) 1 gn ( 12 saat) 1 saat alma Miktar 6 ay 1 ay (26 gn) 1 gn ( 12 saat) 1 saat alma Miktar 12 ay 1 ay (26 gn) 1 gn ( 12 saat) 1 saat alma Miktar 12 ay 1 ay (26 gn) 1 gn ( 12 saat) 1 saat Reglatr ve keltim Havuzu m
3
ton 5847,8 487,3 18,74 1,56 letim Yaps (Tnel) ton 13481 561,7 21,6 1,8 Ykleme Havuzu
3078 256,5 9,86 0,82 m3 8426 351 13,5 1,12 m3 2700 450 17,3 1,44 Cebri Boru m3 1388,9 115,7 4,45 0,37 HES Santral Binas m3 38912 4053 155,8 12,99
ton 5938 989,6 38,06 3,17 ton 2222,2 185,2 7,12 0,59 ton 62259 5188 199,5 16,62
93

Ulam Yollar m3 24900 1037,5 39,9 3,32 ton 39840 1660 63,84 5,32
alma Miktar 24 ay 1 ay (26 gn) 1 gn ( 12 saat) 1 saat
Projenin inaat aamasnda gerek hafriyat gerekse hafriyat art malzemenin tanm, boaltm ve yklenmesi srasnda 03.07.2009 tarih ve 27277 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Sanayi Kaynakl Hava Kirliliinin Kontrol Ynetmelii hkmlerine riayet edilecektir. Arazinin hazrlanmas esnasnda hafriyat art malzeme ortaya kacaktr. naat aamasndaki hafriyat art malzemeleri depolama alannda geici olarak depolandktan sonra temel ve ukur ksmlarn dolgusunda, evre dzenlemesi almalarnda ve stabilize yolun asfaltlanmas ilemlerinde kullanlacandan hafriyat art malzeme sz konusu olmayacaktr. Proje sahasnda hafriyat art malzemeler olmas durumunda ise 18.03.2004 tarih ve 25406 sayl R.Gde yaymlanan Hafriyat Topra, naat ve Yknt Atklarn Kontrol Ynetmelii hkmlerine uyulacaktr. Ayrca projenin inaat aamasnda hafriyat atklar ve inaat malzemeleri hibir ekilde dere ve dere yatana braklmayacaktr. Bununla birlikte depo alanlarnn bulunduu mevsimsel akl kuru derelerde ak gzlenmemektedir. Ak gzlendii durumda menfez yaplarak derenin akna engel olunmayacak ve gerekli nlemler alnacaktr.(Bkz.Ek-3 Depolama Alan Yerinin Gsterildii Topografik Harita) Proje kapsamnda ulam iin kullanlacak olan Ky yollar ulam trafie srekli ak tutulacak olup, Ky yollar ve Sanat Yaplarnn kullanm sresince ar tonajl vastalarla bozulmas halinde gerekli onarmn, stabilize beton kaplamas, yol bakm vb. iler yerine getirilecektir. Ky yollarnda onarm ve Sanat Yaplar yapmna ihtiya olduu takdirde Ky yoluna uygulanacak olan onarm ve Sanat Yaps yapm projesi iin Artvin l zel daresi nden gr alnacaktr. Sz konusu proje kapsamnda hafriyatn alm srasnda kullanlacak balca ekipmanlar Tablo 61 de verilmektedir.
Tablo 61 Hafriyatn Alm Srasnda Kullanlacak Balca Ekipmanlar
Kullanlacak Ekipman Ekskavatr Lastikli ykleyici Dozer Greyder Kamyon Silindir Kompresr Arazz
Adet 2 2 1 1 10 1 2 1
94
V.1.2. Arazinin hazrlanmas srasnda ve ayrca nitelerin inaasnda kullanlacak maddelerden parlayc, patlayc, tehlikeli, toksik ve kimyasal olanlarn tanmlar, depolanmalar ve kullanmlar, bu iler iin kullanlacak aletler ve makineler, ,Arazinin hazrlanmas srasnda ve ayrca nitelerin inasnda kullanlacak malzemeler ve ekipmanlarn listesi Blm. V.1.1.de verilmektedir. Projenin inaat aamasnda yaplmas planlanan iletim tneli yeraltnda yaplacak gevetme patlatmalar yardmyla alacak olup, kk apta patlatmalar tercih edilecektir. Bunda ama her sraya yeteri kadar zaman vermek her srann bylelikle elde edilen boluklarda patlamasn salamaktr. Gecikme aralnn fazla olmas, patlatma srasnda oluan yer sarsntlarnn da azalmasna sebep olmaktadr. Patlatmada kullanlacak makine-ekipman listesi: - Delgi Makinesi - Krc - Dozer - Ykleyici - Kamyon Tnel almalarnda gerekli yerlerde yaplacak patlatmalar uzman bir ekip tarafndan gerekletirilecek ve sahada herhangi bir madde depolamas yaplmayacaktr. Tnel haricinde baka bir alma alannda patlatma yaplmayacandan sucul fauna ve/veya su kaynaklarna olumsuz etkiler sz konusu deildir. Patlayc maddelerin kullanm ile ilgili olarak; 29 Eyll 1987 tarih ve 12028 sayl Tekel D Braklan Patlayc Maddelerle, Av Malzemesi ve Benzerlerinin retimi, thali, tanmas, Saklanmas, Depolanmas, sat, kullanlmas, yok edilmesi, Denetlenmesi, Usul ve Esaslar tzk hkmlerine uyulacaktr. Ayrca 24.12.1973 tarih ve 14752 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle girmi olan Parlayc, Patlayc, Tehlikeli ve Zararl Maddelerle alan yerlerinde ve lerde Alnacak Tedbirler Hakknda Tzk hkmlerine uyulacaktr. Patlatma yaplaca zaman anons ve duyuru yntemleriyle, yre sakinlerinin bilgilendirilmesi salanacaktr. Ayrca kullanlacak aralarn ya deiimi ve atk yalarla ilgili olarak; her trl malzemenin insan sal ve evreye ynelik zararl etkisini en aza indirebilmek amac ile 14.03.2005 tarih ve 25755 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Tehlikeli Atklarn Kontrol Ynetmelii ile 30.07.2008 tarih ve 26952 sayl Resmi Gazetede yaymlanan Atk Yalarn Kontrol Ynetmelii hkmlerine riayet edilecektir. V.1.3. Takn nleme ve drenaj ilemleri, Ball dere havzasnda anakol zerinde yer alan Orta Reglatr ve Hes projesinin takn yenilemeli pik debileri gzlenmi akmlardan faydalanlarak noktasal ve blgesel frekans analizi yntemleri ile hesaplanmtr. Yaplan bu hesaplamalara gre bulunan sonular reglatr ve santral yerleri iin ayr ayr aada verilmitir.
95
Tablo 62 Orta Reglatr eitli Yntemlere Gre Takn Debisi Mukayese Tablosu
Metot NTFA* BTFA** DS Sentetik Mockus Snyder
Q2 m /s 24,67 26,32 14,96 19,23 11,94
Q5 m /s 30,01 43,05 24,15 34,47 18,62
Q10 m /s 32,77 55,16 30,93 48,25 23,28
Q25 m /s 35,71 71,67 40,21 67,26 29,30
Q50 m /s 37,59 84,88 48,97 82,27 33,93
Q100 m /s 39,28 98,90 58,08 97,87 38,90
* Noktasal Takn Frekans Analizi ** Blgesel Takn Frekans Analizi Tablo 63 Orta Reglatr eitli Yntemlere Gre Takn Debisi Mukayese Tablosu
Metot NTFA BTFA DS Sentetik Mockus Snyder
Q2 m /s 38,01 55,68 25,33 34,26 20,97
Q5 m /s 46,22 91,06 40,39 56,37 31,36
Q10 m /s 50,48 116,67 50,83 73,22 38,69
Q25 m /s 55,00 151,61 64,27 95,32 48,07
Q50 m /s 57,91 179,55 76,09 4,28 55,49
Q100 m /s 60,51 209,20 88,38 129,23 62,99
Proje kapsamnda, projenin inas srasnda sz konusu tesise ait sanat yaplarnn taknlardan korunmas ile ilgili nlemlerin 09.09.2006 tarih ve 26284 say ile yrrle giren Dere Yataklar ve Taknlar ad ile yaymlanan 2006/27 no lu Babakanlk Genelgesine uyulacaktr. V.1.4. Proje alan iindeki su ortamlarnda herhangi bir amala gerekletirilecek kaz, dip taramas vb. ilemler nedeni ile karlacak ta, kum, akl ve benzeri maddelerin miktarlar, nerelere tanacaklar veya hangi amalar iin kullanlacaklar, Proje kapsamnda su ortamnda yaplacak olan ilemler Blm V.1.1 de de belirtildii zere reglatr gvdesinin inas srasnda meydana gelecektir. Reglatr ve keltim havuzu inaatnda; 1539 m3lk kaya ve batakzemin hari her cins zemin kazs, 616 m3lk yumuak kaya kazs ve 923 m3lk kaya kazs gerekletirilecek olup, toplam 3078 m3 hafriyat aa kacaktr. Proje alan iindeki su ortamlarnda yaplacak olan kaz ilemleri nedeni ile kacak olan hafriyat art malzemelerin reglatr yerine yaklak 250 m uzaklktaki geici depo alannda depolanacaktr. V.1.5. Reglatr yapm dolaysyla alacak olan malzeme ocaklarnn says (ta, kum, kil ocaklar gibi), ruhsat hukuku, ocaklarn alan byklkleri, iletme alan byklkleri ve koordinatlar, yllara bal planlanan retim miktarlar, uygulanacak retim yntemleri, basamak ykseklii, genilii, ev as, basamak says, ocaklarn balang ve nihai durumlarnn imalat haritalar ve vaziyet plan zerinde gsterimi, Proje kapsamnda inaat aamasnda yapm planlanan mhendislik yaplarnn inas iin beton agregas malzemeye ihtiya duyulacak olup, ina almalarnda hazr beton kullanlacaktr.
96
Proje kapsamnda ihtiya duyulacak malzeme ykanm ve elenmi olarak serbest piyasadan ve/veya mevcut ruhsatl ve izinli malzeme ocaklarndan saha giriinde hazr olarak teslim alnmak suretiyle tedarik edilecektir. V.1.6. Malzeme ocaklarnda ve nitelerin inas srasnda patlatma ileminin ne ekilde yaplacann aklamas, patlatma paterni, bir atmda kullanlacak patlayc madde miktar, tanmlar, depolanmalar ve kullanmlar, hava oku ve kaya frlamalar hesaplarnn yaplarak etkilerinin deerlendirilmesi, Proje kapsamnda malzeme oca almayacak olup Maden Kanununa gre 1. grup maden ve 2. grup maden zuhuru elenmi ve ykanm olarak dardan satn alnmak yolu ile karlanacaktr. Proje kapsamnda ocak iletmecilii olmadndan galeri yntemi ile patlatma yaplmas sz konusu deildir. Tnel almalarnda yaplacak gevetme patlatmalar ise gerektii zaman uygulanacak ve kaya gevetmesi eklinde olacaktr. alma sahasnda herhangi bir patlayc, kimyasal madde vb. depolamas yaplmayacaktr. Tnel almalarnda gerekli yerlerde yaplacak patlatmalar uzman bir ekip tarafndan gerekletirilecek ve sahada herhangi bir madde depolamas yaplmayacaktr. Tnel haricinde baka bir alma alannda patlatma yaplmayacandan sucul fauna ve/veya su kaynaklarna olumsuz etkiler sz konusu deildir. V.1.7. Malzeme ocaklarnda retim miktarlarnn alma sreleri (gn-ay-yl), nakliye gzergahlar, ulam altyaps plan, altyapnn inas ile ilgili ilemler, kullanlacak makine ekipmanlar, Proje kapsamnda malzeme oca iletilmesi sz konusu deildir. htiya duyulacak malzeme dardan satn alma yoluyla karlanacaktr. V.1.8. naat esnasnda krma, tme, tama ve depolama gibi toz yayc ilemler, kmlatif deerler, Proje kapsamnda inaat aamasnda; kaz, dolgu, doldurma, boaltma, nakliye ileri iin yaplan almalarda toz oluumu sz konusudur. Toz emisyonlar oluumlarnn hesaplanmasnda kullanlacak toz emisyon faktrleri: (Emisyon faktrleri (www.cevreorman.gov.tr.) alnmtr. Skme emisyon faktr Tama (yollardan kalkan tozlar) Malzemenin yklenmesi Malzemenin boaltlmas = 0.025 kg/ton = 0,7kg/km-ara = 0,01kg/ton = 0,01kg/ton
97
nite Yerlerinde Yaplan Kazlardan Kaynaklanacak Toz Miktarlar 1) Reglatr ve keltim Havuzu Alannda Mekanik Kaz (Hafriyat) Srasnda Oluacak Toz Miktar: Reglatr alannda saatte yaklak 1,56 ton (0,82 m3) kaz yaplacak olup, karlan hafriyatn tamamnn tanmas iin 40 tonluk kamyonlarla gnde 1 sefer yaplmas yeterli olacaktr. Nakliye mesafesi gidi-geli olmak zere 0,5 km.dir.
Tablo 64 Reglatr Alan Toz Emisyon Faktrleri ve Emisyon Debileri Toz Faktrleri Skme Ykleme Tama Boaltma Depolama Emisyon Deerleri 0,025 kg/ton 0,01 kg/ton 0,7 kg/km-ara 0,01 kg/ton 5,8 kg/ha-gn Toplam Emisyon Miktar Emisyon Debileri 1,56 ton/sa x 0,025 kg/ton= 0,0390 kg/sa 1,56 ton/sa x 0,01 kg/ton = 0,0156 kg/sa (1sefer/gn x 0,7 kg/km.ara x 0,5 km)/ 12 saat = 0,0291 kg/saat 1,56 ton/sa x 0,01 kg/ton = 0,0156 kg/sa 5,8 kg/ha-gn x 0,6 ha*1 gn/24 sa= 0,145 kg/sa 0,2443 kg/saat
2) letim Yaps (Tnel) Alannda Mekanik kaz (hafriyat) srasnda oluacak toz miktar: letim tneli alannda saatte yaklak 1,8 ton (1,12 m3) kaz yaplacak olup, karlan hafriyatn tamamnn tanmas iin 40 tonluk kamyonlarla gnde 1 sefer yaplmas yeterli olacaktr. Nakliye mesafesi gidi-geli olmak zere 2 km.dir.
Tablo 65 letim yaps Toz Emisyon Faktrleri ve Emisyon Debileri Toz Faktrleri Skme Ykleme Tama Boaltma Depolama Emisyon Deerleri 0,025 kg/ton 0,01 kg/ton 0,7 kg/km-ara 0,01 kg/ton 5,8 kg/ha-gn Emisyon Debileri 1,8 ton/sa x 0,025 kg/ton= 0,0450 kg/sa 1,8 ton/sa x 0,01 kg/ton = 0,0180 kg/sa (1 sefer/gn x 0,7 kg/km.ara x 2 km)/ 12 saat = 0,1166 kg/sa 1,8 ton/sa x 0,01 kg/ton = 0,0180 kg/sa 5,8 kg/ha-gn x 1,3 ha*1 gn/24 sa= 0,3141 kg/sa 0,5117 kg/saat
Toplam Emisyon Miktar
3) Ykleme Havuzu Alannda Mekanik kaz (hafriyat) srasnda oluacak toz miktar: Ykleme havuzu alannda saatte yaklak 3,17 ton (1,44 m3 ) kaz yaplacak olup, karlan hafriyatn tamamnn tanmas iin 40 tonluk kamyonlarla gnde 1 sefer yaplmas yeterli olacaktr. Nakliye mesafesi gidi-geli olmak zere 3 km.dir.
98
Tablo 66 Ykleme Havuzu Alan Toz Emisyon Faktrleri ve Emisyon Debileri Toz Faktrleri Skme Ykleme Tama Boaltma Depolama Emisyon Deerleri 0,025 kg/ton 0,01 kg/ton 0,7 kg/km-ara 0,01 kg/ton 5,8 kg/ha-gn Emisyon Debileri 3,17 ton/sa x 0,025 kg/ton= 0,0792 kg/sa 3,17 ton/sa x 0,01 kg/ton = 0,0317 kg/sa (1 sefer/gn x 0,7 kg/km.ara x 3 km)/ 12 saat = 0,1750 kg/saat 3,17 ton/sa x 0,01 kg/ton = 0,0317kg/sa 5,8 kg/ha-gn x 0,05 ha*1 gn/24 sa= 0,0120 kg/sa 0,3296 kg/saat
4) Cebri Boru Alannda Mekanik kaz (hafriyat) srasnda oluacak toz miktar: Cebri boru alannda saatte yaklak 0,59 ton (0,37 m3) kaz yaplacak olup, karlan hafriyatn tamamnn tanmas iin 40 tonluk kamyonlarla gnde 1 sefer yaplmas yeterli olacaktr. Nakliye mesafesi gidi-geli olmak zere 2 km.dir.
Tablo 67 Cebri Boru Alan Toz Emisyon Faktrleri ve Emisyon Debileri Toz Faktrleri Skme Ykleme Tama Boaltma Depolama Emisyon Deerleri 0,025 kg/ton 0,01 kg/ton 0,7 kg/km-ara 0,01 kg/ton 5,8 kg/ha-gn Emisyon Debileri 0,59 ton/sa x 0,025 kg/ton= 0,0147 kg/sa 0,59 ton/sa x 0,01 kg/ton = 0,0059 kg/sa (1 sefer/gn x 0,7 kg/km.ara x 2 km)/ 12 saat = 0,1166 kg/saat 0,59 ton/s x 0,01 kg/ton = 0,0059 kg/sa 5,8 kg/ha-gn x 0,02 ha*1 gn/24 sa= 0,0048 kg/sa 0,1479 kg/saat
5) Santral Binas Alannda Mekanik kaz (hafriyat) srasnda oluacak toz miktar: Santral binas alannda saatte yaklak 16,62 ton (12,99 m3) kaz yaplacak olup, karlan hafriyatn tamamnn tanmas iin 40 tonluk, kamyonlarla gnde 2 sefer yaplmas yeterli olacaktr. Nakliye mesafesi gidi-geli olmak zere 0,5 km.dir.
Tablo 68 Santral Binas Alan Toz Emisyon Faktrleri ve Emisyon Debileri Toz Faktrleri Skme Ykleme Tama Boaltma Depolama Emisyon Deerleri 0,025 kg/ton 0,01 kg/ton 0,7 kg/km-ara 0,01 kg/ton 5,8 kg/ha-gn Emisyon Debileri 16,62 ton/sa x 0,025 kg/ton= 0,4155 kg/sa 16,62 ton/sa x 0,01 kg/ton = 0,1662 kg/sa (2 sefer/gn x 0,7 kg/km.ara x 0,5 km)/ 12 saat = 0,0583 kg/sa 16,62 ton/sa x 0,01 kg/ton = 0,1662 kg/sa 5,8 kg/ha-gn x 0,7 ha*1 gn/24 sa= 0,1691 kg/sa 0,9753 kg/saat
6) Ulam Yolu Alannda Mekanik kaz (hafriyat) srasnda oluacak toz miktar: Ulam yolu alannda saatte yaklak 5,32 ton (3,32 m3) kaz yaplacak olup, karlan hafriyatn tamamnn tanmas iin 40 tonluk, kamyonlarla gnde 2 sefer yaplmas yeterli olacaktr. Nakliye mesafesi gidi-geli olmak zere 1 km.dir.
99
Tablo 69 Ulam Yollar Alan Toz Emisyon Faktrleri ve Emisyon Debileri Toz Faktrleri Skme Ykleme Tama Boaltma Depolama Emisyon Deerleri 0,025 kg/ton 0,01 kg/ton 0,7 kg/km-ara 0,01 kg/ton 5,8 kg/ha-gn Emisyon Debileri 5,32 ton/sa x 0,025 kg/ton= 0,1330 kg/sa 5,32 ton/sa x 0,01 kg/ton = 0,0532 kg/sa (2 sefer/gn x 0,7 kg/km.ara x 1 km)/ 12 saat = 0,1166 kg/sa 5,32 ton/sa x 0,01 kg/ton = 0,0532 kg/sa 5,8 kg/ha-gn x 0,5 ha*1 gn/24 sa= 0,1208 kg/sa 0,4768 kg/saat
Tablo 70 Proje Alannda Oluacak Toz Emisyon Deerleri KAYNAKLAR ORTA REGLATR LETM YAPISI (TNEL) YKLEME HAVUZU CEBR BORU SANTRAL BNASI ULAIM YOLLARI TOZ (KG/SA) 0,2443 0,5117 0,3296 0,1479 0,9753 0,4768
Proje kapsamnda, inaat aamasnda almalar farkl lokasyonlarda ve ezamanl olarak yrtlmeyeceinden kmlatif etki olumayacaktr. Proje kapsamnda ynetmelikte belirtilen 1 kg/saat snr deerini aan nite bulunmad tablo 70 de grlmektedir. Bu sebeple toz modellemesi yaplmamtr. Projeye bal almalar sresince ayrca, aada sralanan hususlara riayet edilecektir: SKHKKY Ek-1 Madde 2.2.1de ap 5 milimetreden daha byk tane boyutlu maddelerin doldurma, ayrma, eleme, tama, krma ve tme ilemleri; sabit tesislerde ve ak alanlarda. gerekletiriliyorsa; baca dndaki yerlerden toz emisyonlarnn kaynakland tesisler iin emisyon faktr kullanlarak ktlesel debi hesaplanr, bu deerin Ek-2de belirtilen snrlar amas halinde bu iletmeler etrafnda hakim rzgar yn de dikkate alnarak llen ken toz miktar 450 mg/m2 -gn deerini aamaz. hkmne riayet edilecektir. Bu amala, alma alanlarnda basnl plverize su ile toz bastrma sistemi uygulamas ve sahann sulama spreyleme ile nemlendirilmesi bu i iin tahsis edilecek bir arala salanacaktr. Toz emisyonu su kullanlarak nleneceinden ina almalarnn balamas ile birlikte su pskrtme ilemi e zamanl olarak devreye girecek ina almalar sresince uygulanacaktr. Tane boyutu 5 mm den kk olan maddelerin doldurma, ayrma, eleme, tama, krma, tme ilemleri yaplmayacaktr. Bununla birlikte uan ina almalarnda ngrlemeyen ve 5 mm alt malzeme ile ilgili ilem yaplmas durumunda ise; toz emisyonunun nlenmesi iin basnl plverize su kullanlacaktr. Bu durumda hakim rzgar yn de dikkate alnarak toz kaynandan 3 metre uzaklkta toz konsantrasyonu (PM 10) en fazla 3 mg/Nm3 deerini amayacaktr. SKHKYde de belirtildii zere toz emisyonlarnn kaynakland alma alanlarnda emisyon faktr kullanlarak hesaplanan ktlesel debi deerinin snrlar amas halinde bu iletmeler etrafnda hakim
100
rzgar yn de dikkate alnarak llen ken toz miktar 450 mg/m2-gn deerini aamaz hkmne riayet edilecektir. Proje kapsamnda akta yma malzeme depolanmayacaktr. na almalar srasnda zaruri olarak geici depolama yaplmasnn gerektii durumlarda; hava kalitesi standartlarn salamak artyla akta depolanacaktr. Bu amala; -Savurma yaplmadan boaltma ve doldurma yaplacak, -Malzeme st tane bykl 10 mmden fazla olan maddelerle kapatlacak, -st tabakalar %10 nemde muhafaza edilecek, bu durumu salamak iin gerekli donanm kurulacaktr. Tesis ii yollar hava kalitesini olumsuz ynde etkilememesi iin; dzenli olarak temizlenecek ve bu i iin tahsis edilecek bir arazz ile srekli nemlendirilecektir. Proje kapsamnda toz ve toz etkisine kar; yrrlkteki Sanayi Kaynakl Hava Kirliliinin Kontrol Ynetmelii ile 13.03.2004 Tarih ve 25406 Sayl Hafriyat Topra, naat ve Yknt Atklarn Kontrol Ynetmelii hkmlerine riayet edilecektir. V.1.9. Zemin eminiyeti, Reglatr glnden su kaa olmamas iin yaplacak ilemler, Sahann hazrlanmas ve kaz ilerinde zemin gvenliinin salanmas, zemin emniyeti asndan nemli yer tutmaktadr. Zemin gvenlii faaliyetleri, aada verildii zere, aamada gerekletirilecektir. Projenin geliimi sresince yeni yollarn yapm ve mevcut yollarn iyiletirme almalar srasnda, Regltr ve su alma yaplarnn inaatlar srasnda, letim yaplar inaat srasnda, Yl boyunca, reglatre, su alma yaplarna ve iletim yaplarna ulam salanabilmelidir. Ancak yal dnemlerde yrenin kaba ve dik toporafyaya sahip olduu blgelerinde toprak kayma ve heyelan riski olabileceinden dolay ulam salanamaz hale gelebilir. Ulam gzergahnn getii blgelerde bu olumsuz durumu engellemek amacyla heyelan riski tayan blgelerde gabiyon, ta duvar veya istinat duvar rlmesine veya benzer istinat yaplarna ynelik kati projeler gerekletirilecektir. En kt hava artlarnda bile inaat faaliyetlerinden kaynaklanan trafik younluuna cevap verebilmek iin, bilinen tm inaat mhendislii teknikleri uygulanacak, istinat duvarlar, drenaj kanallar, erozyon alanlarnda asfalt ve ta blokaj uygulamalar gerektii yerlerde yaplarak yollarda youn yamurlarda bile ilerlik salanacaktr. Periyodik bakm program tm inaat sresince uygulanacaktr. Hizmet mrlerini uzun tutmak iin yeni yaplacak yollarn gevek zeminler yerine, sert kaya zeminlerde yaplmasna dikkat edilecektir. Tnel kazma makineleri ve delme/patlatma yolu ile alacak tnel inaatlarnda da zemin gvenlii nemli olduundan, gerekli etki azaltc nlemler alnacaktr.
101
V.1.10. Arazinin hazrlanmas ve inaat alan iin gerekli arazinin temini amacyla kesilecek aalarn tr ve saylar, kesilecek aalarn blgedeki orman ekosistemi zerine etkileri, ortadan kaldrlacak tabii bitki trleri ve ne kadar alanda bu ilerin yaplaca, fauna zerine olabilecek etkiler, Sz konusu proje kapsamnda Artvin Orman Blge Mdrlnden edinilen ED nceleme ve Deerlendirme Formu ve proje sahasna ait 1/25000 lekli Mecere Haritas ekte verilmitir (Bkz. Ek-9). Buna gre talep edilen sahann tamam (47800 m2) orman saylan alanlardandr. Alann iletme ekli koru olup aa cinsleri Kn (kayn) ve L (Ladin) dir. Mecere tipleri ise OT-T (Orman Topra-Tarm), Ld1 (Ladin, d a snf hakim, 1 kapal) ve BKn (Bozuk Kayn meceresi) eklindedir. Bununla birlikte Arhavi Orman letme Mdrlnden edinilen bilgiye gre proje kapsamnda tahmini olarak 5920 adet aa kesilmesi ngrlmektedir. Bu miktarn hacimsel karl ise yaklak 2800 m3tr. Orta Reglatr ve HES projesi ile ilgili olarak hazrlanan Artvin, Arhavi Orta Reglatr ve Hidroelektrik Santrali Projesi Ekolojik Deerlendirme Raporunda alanda tespit edilen karasal flora ve fauna trleri verilmi; projeden kaynaklanacak olas etkiler ve alnmas gerekli koruma nlemleri detayl olarak belirtilmitir (Bkz. Ek-12). Proje kapsamnda gerekli tedbirler alnacaktr. naat aamasnda yaplacak patlatmalar, canllarn reme dnemi olan Mart-Haziran dnda gerekletirilecektir. Ayrca hem erozyonun nlenmesi, hem de evreye uygun peyzaj eleri yaratmak iin blgenin floristik yapsna uygun bitkiler dikilecek olup, baz blmler imlendirilecektir. Aalandrma almalarnda faaliyet alan orman alanlar kapsamnda kaldndan Arhavi Orman letme eflii ile koordineli allacaktr. Bununla birlikte: Yol planlamas Arhavi Orman letme Mdrl ile koordineli bir ekilde yaplacaktr. Yollar ve dier toprak kazma ilemleri erozyona sebebiyet vermeyecek ekilde exkavatr tipi makinelerle, B-Tipi orman standardnda yaplacaktr. naatta kullanlacak patlayc maddeler sahaya gnbirlik olarak tanacak, orman ierisinde depo edilmeyecektir. naattan kacak olan pasalar yamatan aa atlmayacaktr. letim tnel ve cebri boru gzergahnda, 250 m de bir hayvan geiini salamak amacyla ekolojik kprler yaplacaktr. Cebri boru inaat, mmkn olduunca yaklam yollar yaplmadan ina edilecektir. Demirden hazrlanm snr kazklarna numara verilecek ve kazklarn koordinat alnarak betonla zemine monte edilecektir. Bunlarn aklmas ve bilgilendirme tabelalarnn hazrlanmas, montaj BALSU ELEKTRK RETM ve TC. A.. tarafndan yaplacaktr. Orta Reglatr ve HES Projesi kapsamnda proje sahasnn aalandrlmas, peyzajnn yaplmas ve aalandrmaya msait hale getirilmesi amacyla Rehabilitasyon Projesi yaplacaktr. antiye sahalarna pasa dklmeyecek ve artma tesisi planlanacaktr. Sz konusu projenin tamam orman saylan alan ierisinde yer almaktadr. Bu nedenle bu alanlarda topraka fakir, talk-kayalk alanlarn seilmesine zen gsterilecektir, mmkn mertebe aa kesiminden kanlacaktr, kaz fazlas malzemelerin depolanmas iin izne
102
konu edilecek tesisler dndan kesinlikle pasa, atk veya herhangi bir malzeme dktrlmeyecektir. Proje kapsamnda depolama alannda biriktirilecek olan bitkisel toprak erozyona, kurumaya ve yabani ot olumasna kar korunacak olup, topran canlln srdrebilmesi amac ile im, ayr-mera bitkisi v.b bitki rts ile kaplanacaktr. Bitkisel topran depolanmas esnasnda nebati toprak depolama alannn ykseklii 5 metreden eimi ise %5den fazla olmayacaktr. naat aamas sonras bitkisel toprak santral ve yakn evresinin evre dzenlenmesinde kullanlacaktr. V.1.11. Arazinin hazrlanmas, inaat alan iin gerekli arazinin temini amacyla varsa elden karlacak tarm alanlarnn bykl, bunlarn arazi kullanm kabiliyetleri ve tarm rn trleri, Orta Reglatr ve HES proje alan Ek-7 de verilen 1/25000 lekli Arazi Kullanm Haritas na gre orman saylan alanlar ierisinde kalmaktadr. Bu nedenle proje kapsamnda elden karlacak tarm alan bulunmamaktadr. Ancak tarm alanlarnn bulunmas halinde 5403 sayl Toprak Koruma ve Arazi Kullanm Kanunu hkmlerine riayet edilecektir. V.1.12. Arazinin hazrlanmasndan balayarak nitelerin almasna kadar yaplacak ilerde kullanlacak yaktlarn trleri, zellikleri, oluacak emisyonlar, aralarn bakm, onarm ve yakt ikmalleri ve ya deiimlerinin yaplaca yerler ve alnacak tedbirler, Proje kapsamnda; faaliyet alannda i makinelerinin almas sonucu emisyon oluumu sz konusu olacaktr. Sahada kullanlan i makinelerinde yakt olarak Tpra-404 kullanlacak olup, Tpra- 404 dizel yaktnn genel zellikleri ise tablo 72 de verilmektedir.
Tablo 71 Tpra-404 Dizel Yaktnn Genel zellikleri ZELLK Younluk (15 Cta)
0
BRM kg/m3 % arlk 0C 0C
Polisiklik aromatik hidrokarbonlar Parlama Noktas Souk Filtre Tkanma Noktas (SFTN) K (a) Yaz (b) Damtma 250 0Cta elde edilen 350 0Cta elde edilen % 95 in(hacim/hacim) elde edildii scaklk Kkrt Karbon Kalnts (% 10 damtma kalntsnda) Viskozite (400C) Bakr erit Korozyon (500Cta 3 saat) Kl Setan says Setan ndisi Su Toplam Kirlilik Oksitlenme Kararll Yalayclk zellii, dzeltilmi anma izi ap (wsd 1,4),
DEER 820845 11 55 -15 5
SINIR
DENEY YNTEM TS 1013 EN ISO3675 TS EN ISO 12185 TS EN ISO 2719 TS EN 116
En az En ok En ok
TS 1232 EN ISO 3405 % hacim % hacim 0C mg/kg % arlk cst 65 85 360 111000 0,3 2,0-4,5 No.1 0,01 51 46 200 24 25 460 En ok En az En ok TS 6838 EN ISO 8754 En ok En ok En ok En az En az En ok En ok En ok En ok TS 6148 EN ISO 10370 TS 1451 EN ISO 3104 TS 2741 EN ISO 2160 TS 1327 EN ISO 6245 TS 10317 EN ISO 5165 TS EN 15195 TS 2883 EN ISO 4264 TS 6147 EN ISO 12937 TS EN 12662 TS EN ISO 12205 TS EN ISO 12156-1
% arlk
hesapla mg/kg mg/kg g/m3 m
103

60 0C)ta (a) 1 Ekim-31 Mart ( 15 gn) (b) 1 Nisan-30 Eyll ( 15 gn) Kaynak : www.tupras.com.tr
Sahada alan i makineleri iin gerekli yakt ihtiyac yaklak 100 lt/h olacaktr. Buna gre; Q=100 lt/h x 0,835kg/lt = 83,5 kg/h (0,08 t/h)
Tablo 72 Diesel Aralardan Yaylan Kirlenmenin Yayn Faktrleri(kg/t) KRLETC Karbonmonoksitler Hidrokarbonlar Azot Oksitler Kkrt oksitler Toz Kaynak: Hava Kirliliinin ve Kontrolnn Esaslar, 1991 DESEL 9.7 29 36 6.5 18
Buna gre i makinelerinden kaynaklanmas beklenen kirletici tahmin deerleri:

Tablo 73 Kirletici Tahmin Deerleri Karbonmonoksitler Hidrokarbonlar Azot Oksitler Kkrt oksitler Toz 9,7kg/tx0,08t/h=0,77 kg/h 29kg/tx0,08/h=2,36 kg/h 36kg/tx0,08t/h=2,88 kg/h 6,5kg/tx0,08t/h=0,52 kg/h 18kg/tx0,08t/h=1,44 kg/h
Faaliyet sahasnda i makinelerinin almas sonucu kullanacaklar yakta bal emisyon oluumu sz konusu olacaktr. makineleri iin hesaplanan ktlesel debi deerleri ok kk olduundan mevcut hava kalitesine olumsuz bir etkisi olmayacaktr. Proje sahasnda alacak aralarn yakt sistemleri srekli kontrol edilecek, evre ve ehircilik Bakanl tarafndan yaymlanan 4 Nisan 2009 tarih ve 27190 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Egzoz Gaz Emisyonu Kontrol Ynetmelii hkmlerine uyulacaktr. Proje kapsamnda inaat aamasnda kullanlacak i makinelerinin bakm, onarm, yakt ikmalleri ve ya deiimleri sahada yaplmayacak olup, yakn evredeki ruhsatl akaryakt istasyonlarnda ve atlyelerde yaptrlacaktr. Ayrca kullanlacak i makinelerinin bakm ve onarmndan kaynaklanabilecek atk ya, gres ya, kontamine yalar ve yaktlarnn insan sal ve evreye ynelik zararl etkisini 14 Mart 2005 tarih ve 25755 sayl Tehlikeli Atklarn Kontrol Ynetmelii ve atk yalarla ilgili olarak ise 30.07.2008 tarih ve 26952 sayl Atk Yalarn Kontrol Ynetmelii hkmlerine uygun olarak en aza drlecek ekilde atk ynetimi salanacaktr.
104
V.1.13. Proje kapsamnda kullanlacak suyun temin edilecei kaynaklardan alnacak su miktarlar, su temini sistemi ve bu sularn kullanm amalarna gre miktarlar, oluacak atk sularn cins ve miktarlar, dearj edilecei ortamlar, Planlanan faaliyetin inaat aamasnda alma alanlarnda toz oluumunun engellenmesi ve alanlarn ime ve kullanma suyu ihtiyacn karlamak amac ile su tketimi sz konusu olmaktadr. Sahada gerekletirilecek inaat faaliyetlerinden kaynaklanan tozun nlenmesi iin belli aralklar ile sulama yaplacaktr. Bu sularn bir ksm toprak tarafndan emilecek, bir ksm ise buharlaacaktr. Proje sahasnda sulamadan kaynakl atksu oluumu sz konusu deildir. Proje kapsamnda alacak personelin ihtiya duyaca ime ve kullanma suyu, proje sahasna en yakn yerleim yerlerinden cret karlnda tankerler ve damacanalarla getirilecektir. naat aamasnda ihtiya duyulacak kullanma suyu ise Ball Dere den temin edilecektir. Ball Dere den alnacak kullanma suyu iin DS Genel Mdrlnden gerekli izinler alnacaktr. naat aamasnda alan personelden kaynakl evsel nitelikli atk su olumaktadr. naat aamasnda alan toplam 48 personelin tkettii ime ve kullanma suyuna bal olarak atk su oluumu sz konusudur. Kii bana gerekli olan su miktar 150 lt/gn 9 alnarak toplam su ihtiyac hesaplanmtr.
naat Aamas alacak ii says Kullanlacak su miktar Toplam su ihtiyac = 48 kii = 150 lt/kii-gn = 0,15 m3/kii-gn = 0,15 m3/kii-gn x 48 kii = 7,2 m3/gn
Proje kapsamnda; inaat aamasnda personelden kaynakl evsel nitelikli atk su miktar toplam 7,2 m3/gn olmaktadr. Faaliyet alannda personelden kaynaklanacak evsel nitelikli atksular; ina edilecek szdrmasz fosseptik ukurunda toplanacaktr. Fosseptikte toplanan atksu, faaliyet sahibi tarafndan cret karlnda, Arhavi Belediyesine ait vidanjrle dolduka ektirilecektir ve Arhavi Belediyesi tarafndan bertaraf edilecektir. Faaliyet alannda ina edilecek fosseptiin ebatlar 4,0mx4,0mx5,0m eklinde olacaktr. Fosseptiin derinlii 1 m emniyet pay braklarak 5 m alnmtr. Ancak bunun maksimum 4 metresi doldurulacaktr. Buna gre; fosseptiin 30 gnlk periyotlar halinde ekilmesi yeterli olacaktr. Szdrmasz fosseptik plan ekte verilmektedir (Bkz.Ek-15). Belediye ile yaplan protokol; 13.02.2008 Tarih ve 26786 Sayl Resmi Gazetede Yaymlanarak Yrrle Giren Su Kirlilii Kontrol Ynetmeliinde Deiiklik Yaplmasna Dair Ynetmeliin 32.maddesi gerei (Evsel Nitelikli Atk sularn szdrmaz nitelikteki fosseptikte toplayan ve vidanjr vastas ile atksu altyap tesislerine veren atksu kaynaklar, Atksu Ynetimleriyle yaptklar protokol ve vidanjrle atksu bertaraft sonucunda aldklar belgeleri be yl sreyle saklamak ve denetimler srasnda grevlilere beyan etmek zorundadrlar.) faaliyet sahibi tarafndan atksu bertaraf sonucu alnan belgeler 5 yl sre ile saklanacak ve denetimler srasnda grevlilere beyan edilecektir. Fosseptikle ilgili Arhavi Belediyesinden alnan izin yazs ekte verilmektedir (Bkz.Ek- 14).
Su Temini ve Atksu Uzaklatrlmas Uygulamalar T 1998, Prof. Dr.Diner TOPACIK, Prof. Dr. Veysel EROLU
105
Tablo 74 Tipik Evsel Nitelikli Atk Su Kirleticileri ve Ortalama Konsantrasyonlar PARAMETRE pH AKM BO5 KO Toplam Azot Toplam Fosfor KONSANTRASYON 6-9 200 mg/L 200 mg/L 500 mg/L 40 mg/L 10 mg/L
Kaynak: Benefield, L. And Randall, C., 1980
Yukardaki tabloya gre projenin inaat aamasnda 48 kiilik personelden kaynakl oluacak evsel nitelikli atk su ierisindeki kirletici ykleri;
Tablo 75 Evsel Nitelikli Atk Su erisindeki Kirletici Ykleri AKM BO5 KO Toplam Azot Toplam Fosfor 1,44 kg/gn 1,44 kg/gn 3,6 kg/gn 0,288 kg/gn 0,072 kg/gn (7,2 m3/gn x 200 mg/lt /1000) (7,2 m3/gn x 200 mg/lt /1000) (7,2 m3/gn x 500 mg/lt /1000) (7,2 m3/gn x 40 mg/lt /1000) (7,2 m3/gn x 10 mg/lt /1000)
Orta Reglatr ve HES projesi kapsamnda 31.12.2004 tarih ve 25687 (Deiiklik R.G.-25.03.2012-28244) sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Su Kirlilii Kontrol Ynetmelii hkmlerine riayet edilecektir. V.1.14. Arazinin hazrlanmasndan balayarak nitelerin almasna dek meydana gelecek kat atk miktar, ne ekilde bertaraf edilecei, Sz konusu projenin inaat aamasnda oluacak olan atklar; yaplacak kaz ilemlerinden kaynaklanacak hafriyattan inaat demiri, kalplar iin kullanlan kereste artklar, ambalaj malzemeleri ve benzeri kat atklardan oluacaktr. Oluacak bu atklar hurda olarak toplanp, geri kazanm mmkn olan atklar yeniden kullanlacak, geri kazanm mmkn olmayan atklar ise 18.03.2004 Tarih ve 25406 Sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren "Hafriyat Topra, naat ve Yknt Atklarnn Kontrol Ynetmelii" Madde-9 a gre bertaraf edilecektir. Arazinin hazrlanmas ve inaat aamasnda altrlan personel says 48 kiidir. Proje kapsamnda alacak personelden meydana gelecek evsel nitelikli kat atk miktar, gnlk kii bana retilen evsel nitelikli kat atk miktar 1.14 kg deeri kullanlarak 10 u ekilde hesaplanmaktadr:
naat Aamas alacak ii says Kullanlacak kat atk miktar Oluacak Kat Atk Miktar = 48 kii = 1.14 kg/gn = 1.14 kg/gnx48kii= 54,72 kg/gn-kii
Proje kapsamnda; inaat aamasnda oluacak personelden kaynakl evsel nitelikli kat atk miktar 54,72 kg/gn olarak hesaplanm olup, bu atklarla ilgili 14.03.1991
10
TK, Belediye Kat Atk statistikleri, 2010
106
Tarih ve 20814 Sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle girmi olan Kat Atklarn Kontrol Ynetmeliine uyulacaktr. Kat Atklarn Kontrol Ynetmeliinin 8.Maddesine uygun olarak bu atklar, evreye zarar vermeden bertarafn ve deerlendirilmesini kolaylatrmak, evre kirliliini nlemek ve ekonomiye katkda bulunmak amacyla ayr ayr toplanarak biriktirilecek ve gerekli tedbirler alnacaktr. Kat Atklarn Kontrol Ynetmeliinin kat atklarn toplanmas ve tanmas ile ilgili drdnc blm 18. Maddesinde belirtilen esaslara uyularak kat atklar evrenin olumsuz ynde etkilenmesine sebep olacak yerlere dklmeyecek, az kapal standart p kaplarnda muhafaza edilerek toplanacaktr. Kat Atklarn Kontrol Ynetmelii nin 20. Maddesine uygun olarak, grn, koku, toz, szdrma ve benzeri faktrler ynnden evreyi kirletmeyecek ekilde kapal aralarla faaliyet sahibi tarafndan Arhavi Belediyesi kat atk sahasna nakledilecektir. Evsel nitelikli atklar ierisinde cam, plastik ie ve naylon gibi deerlendirilebilir kat atklar Ambalaj Atklarnn Kontrol Ynetmelii gereince seilecek ve deerlendirilmesi salanacaktr. Proje kapsamnda inaat aamasnda kullanlacak i makinelerinin yakt ikmalleri ve ya deiimleri sahada yaplmayacak olup, yakn evredeki ruhsatl akaryakt istasyonlarnda yaptrlacaktr. Buna bal olarak; sahada atk ya oluumu sz konusu olmayacaktr. Ancak; alacak i makineleri ve aralarn bakm-onarmlar ve ya deiimlerinin sahada yaplmas zorunlu olduu durumlarda, i makinelerinin bakm ve onarmndan kaynaklanabilecek atk madeni yalar; 30.07.2008 tarihli Atk Yalarn Kontrol Ynetmeliine gre atk yalarn analizi yapldktan sonra bertaraf atk kategorilerine gre yaplacaktr. Atk yalar; az kapal varillerde ayr ayr toplanacak ve bu varillerin ierisinde hangi tr atk olduunu gsterir etiket ile zerleri etiketlenerek, lisansl bertaraf veya geri kazanm tesislerine ulatrlmak zere tehlikeli atk tama lisansna sahip firmalara teslim edilecektir. Bununla birlikte; atk ya, gres ya ve yaktlarnn insan sal ve evreye ynelik zararl etkisini 14 Mart 2005 tarih ve 25755 sayl Tehlikeli Atklarn Kontrol Ynetmelii hkmlerine uygun olarak en aza drlecek ekilde atk ynetimi salanacaktr. Bakm onarm ilemleri srasnda aa kmas muhtemel bo ya tenekeleri vb. malzemeler ise 24.08.2011 Tarih ve 28035 Sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Ambalaj Atklarnn Kontrol Ynetmelii hkmlerine gre mmknse geri dnm tesislerine deilse dier tehlikeli atklarla birlikte atk bertaraf tesislerine gnderilecektir. Proje alannda alacak iiler iin kurulacak olan revirden kacak tbbi atklar 22.07.2005 tarih 25883 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Tbb Atklarn Kontrol Ynetmeliine uygun olarak dier tm atklardan ayr olarak toplanacak, Ynetmelie uygun bertaraf salanacaktr.
107
V.1.15. Arazinin hazrlanmasndan balayarak nitelerin almasna dek yaplacak iler nedeni ile meydana gelecek vibrasyon, grltnn kaynaklar ve seviyesi, kmlatif deerler, Sz konusu proje 29.04.2009 tarih ve 27214 sayl (deiiklilk; 16.08.2011 tarih ve 28027 say) Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren evre Kanununca Alnmas Gereken zin Ve Lisanslar Hakknda Ynetmelik EK-1, EK-2 Listesinde yer almamaktadr. Bu sebeple ED raporu kapsamnda Akustik Rapor hazrlanmamtr. Ancak 04.06.2010 tarih ve 27601 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren evresel Grltnn Deerlendirilmesi Ve Ynetimi Ynetmelii 8. Madde c) bendi; 3) evre Kanununca Alnmas Gereken zin ve Lisanslar Hakknda Ynetmeliin Ek-1 ve Ek-2sinde yer almayan iletme, tesis, iyeri, imalathane ve atlyeler ile elence yerleri ve benzeri yerlerle ilgili iyeri ama ve alma ruhsat safhasnda veya programl, programsz veya ikyete istinaden yaplacak denetimlerde, yetkili idarenin talebine istinaden evresel grlt seviyesi deerlendirme raporu hazrlatmakla, ilgili hususlarda gerekli tedbirleri alr. hkm gerei yetkili idarenin talebi dorultusunda evresel grlt seviyesi deerlendirme raporu hazrlatlacaktr. Bununla birlikte, proje sahasnda arazinin hazrlanmas ile projede belirtilen nitelerin faaliyete almasna kadar ar i makinelerinin kullanlmasna bal olarak grlt ve vibrasyon olumas sz konusudur. naat almalar srasnda ortaya kacak grlt; hafriyat, ykleme ve tama ile kaz, dolgu almalarnda kullanlacak makine ve aralardan kaynaklanacaktr. Ancak proje sahasnda arazinin hazrlanmas ile projede belirtilen nitelerin faaliyete almasna kadar geen srede kullanlan i makinelerinin hepsi e zamanl almayacaktr. Arazinin hazrlanmas ve inaat aamasnda kullanlacak olan i makinelerinin almas sonucu, grlt oluumu sz konusu olacaktr. Projede kapsamnda yer alan niteler (reglatr, HES, letim tneli) farkl yerlerde olduu iin grlt oluumu hesaplamalar; Reglatr Sahas (Reglatr, yardmc niteler) HES Sahas ( Ykleme Havuzu ve Cebri Boru) ksm iin ayr ayr hesaplanmtr.
Faaliyetin inaat aamasnda kullanlacak ekipmanlarn ses gc dzeyleri; Sanayi ve Ticaret Bakanl tarafndan hazrlanan ve 30.12.2006 tarih ve 26392 sayl Resmi Gazetede yaymlanan Ak Alanda Kullanlan Tehizat Tarafndan Oluturulan evredeki Grlt Emisyonu ile lgili Ynetmeliin 5. maddesinde verilen ses gc dzeylerine gre aadaki gibi hesaplanmtr. Madde-5te verilen tabloya gre; Ekskavatr : P = 150 Hp = 112 kW * P > 55 Kw olmas durumunda msaade edilen ses gc dzeyi (Lw)= 84 + 11 log P 112 Kw > 55 Kw olduuna gre; Lw = 82 + 11 log 112 = 105 dB Kompresr : P = 55 Hp = 41 kW * P > 15 Kw olmas durumunda msaade edilen ses gc seviyesi (Lw)= 95 + 2 log P 41 Kw > 15 Kw olduuna gre; Lw = 95 + 2 log 41 = 98 dBA
108
Lastikli Kepe : P = 150 Hp = 112 kW * P > 55 Kw olmas durumunda msaade edilen ses gc dzeyi (Lw)= 82 + 11 log P 112 Kw > 55 Kw olduuna gre; Lw = 82 + 11 log 112 = 105 dB Dozer : P = 220 Hp = 165 kW * P > 55 kW olmas durumunda msaade edilen ses gc seviyesi (Lw)= 82+ 11 log P 220 kW > 55 kW olduuna gre; Lw = 82 + 11 log 165 = 106 dBA Greyder : P = 220 Hp = 165 kW * P > 55 kW olmas durumunda msaade edilen ses gc dzeyi (Lw)= 82+ 11 log P 165 kW > 55 kW olduuna gre; Lw = 82 + 11 log 165 = 106 dBA Kamyon : P = 120 Hp = 90 kW * P > 55 Kw olmas durumunda msaade edilen ses gc dzeyi (Lw)= 82 + 11 log P 90 Kw > 55 Kw olduuna gre; Lw = 82 + 11 log 90 = 104 dBA Arazz : P = 120 Hp = 90 kW * P > 55 kW olmas durumunda msaade edilen ses gc seviyesi (Lw)= 82 + 11 log P 90 kW > 55 kW olduuna gre; Lw = 82 + 11 log 90 = 104 dBA
* : (1 Hp = 0,746 kW)
Reglatr Sahas :
Tablo 76 Kullanlacak Ekipmanlar ve Ses Gc Dzeyleri Ses Gc Dzeyi (dB) Kullanlacak Ekipman Ekskavatr Lastikli ykleyici Dozer Greyder Kamyon Silindir Kompresr Arazz Adet 2 2 1 1 10 1 2 1 Ses Gc Dzeyleri (dB) 107 105 106 106 104 110 98 104 500 Hz 99 99 100 100 98 104 92 98 1000 Hz 99 99 100 100 98 104 92 98 2000 Hz 99 99 100 100 98 104 92 98 4000 Hz 99 99 100 100 98 104 92 98
Kaynak:Ak Alanda Kullanlan Tehizat Tarafndan Oluturulan evredeki Grlt Emisyonu le lgili Ynetmelik (2000/14/AT, ALKA Gerate GmbH Ichenhau Serstrasse 14, D, 89 359 KOETZ DE, Model Name: TOP 1000 H, British Columbia, Construction Noise, Workers Compensation Board of BC.
Toplam ses gc dzeylerinin 4 oktav banda da eit varsaylmaktadr.
olarak
dald
Lp =Lw + 10* log Q / 4**r2) Lpi = Kaynaklarn r mesafedeki serbest alanda grlt basn dzeyleri (dB) Lw= Kaynan ses gc dzeyi (dB) Q = Ynelme katsays (2 alnmtr) r = Kaynaktan olan uzaklk (metre)
109
Tablo 77 naat Aamasnda Kullanlacak Grlt Kaynaklarnn Ses Basn Dzeyleri
Grlt Kayna Ekskavatr
Mesafe (m) 500 Hz 10 50 100 250 500 1000 1500 79,02 65,04 59,02 51,06 45,04 39,02 35,50 77,02 63,04 57,02 49,06 43,04 37,02 33,50 78,02 64,04 58,02 50,06 44,04 38,02 34,50 78,02 64,04 58,02 50,06 44,04 38,02 34,50 76,02 62,04 56,02 48,06 42,04 36,02 32,50 82,02 68,04 62,02 54,06 48,04 42,02 35,50 70,02 56,04
Ses Basn Dzeyi (dB) 1000 Hz 79,02 65,04 59,02 51,06 45,04 39,02 35,50 77,02 63,04 57,02 49,06 43,04 37,02 33,50 78,02 64,04 58,02 50,06 44,04 38,02 34,50 78,02 64,04 58,02 50,06 44,04 38,02 34,50 76,02 62,04 56,02 48,06 42,04 36,02 32,50 82,02 68,04 62,02 54,06 48,04 42,02 35,50 70,02 56,04 2000 Hz 79,02 65,04 59,02 51,06 45,04 39,02 35,50 77,02 63,04 57,02 49,06 43,04 37,02 33,50 78,02 64,04 58,02 50,06 44,04 38,02 34,50 78,02 64,04 58,02 50,06 44,04 38,02 34,50 76,02 62,04 56,02 48,06 42,04 36,02 32,50 82,02 68,04 62,02 54,06 48,04 42,02 35,50 70,02 56,04 4000 Hz 79,02 65,04 59,02 51,06 45,04 39,02 35,50 77,02 63,04 57,02 49,06 43,04 37,02 33,50 78,02 64,04 58,02 50,06 44,04 38,02 34,50 78,02 64,04 58,02 50,06 44,04 38,02 34,50 76,02 62,04 56,02 48,06 42,04 36,02 32,50 82,02 68,04 62,02 54,06 48,04 42,02 35,50 70,02 56,04
Lastikli ykleyici
10 50 100 250 500 1000 1500
Dozer
10 50 100 250 500 1000 1500
Greyder
10 50 100 250 500 1000 1500
Kamyon
10 50 100 250 500 1000 1500
Silindir
10 50 100 250 500 1000 1500
Kompresr
10 50
110

50,02 42,06 36,04 30,02 26,50 76,02 62,04 56,02 48,06 42,04 36,02 32,50 50,02 42,06 36,04 30,02 26,50 76,02 62,04 56,02 48,06 42,04 36,02 32,50 50,02 42,06 36,04 30,02 26,50 76,02 62,04 56,02 48,06 42,04 36,02 32,50 50,02 42,06 36,04 30,02 26,50 76,02 62,04 56,02 48,06 42,04 36,02 32,50
100 250 500 1000 1500 Arazz 10 50 100 250 500 1000 1500
Belirli mesafelerde atmosferin absorbe ettii basn dzeyleri hesaplama sonular dB olarak aada verilmektedir; Aatm (Atmosferik Yutu)= 7.4 *10-8 (f2 *r / ) dB f= grlt kaynann frekans (yada sz konusu frekans bandnn merkez frekans) (Hz)(2500 alnmtr) r=Kaynaktan olan uzaklk (m) = Havann bal nemi (%) (Artvin ili Hopa ilesi iin % 71,55 olarak alnmtr)
Tablo 78 Mesafeye Bal Olarak Hesaplanan Atmosferik Yutu Deerleri Frekans (Hz) 500 Mesafe (m) 10 50 100 250 500 1000 1500 1000 10 50 100 250 500 1000 1500 2000 10 50 100 250 500 1000 1500 4000 10 50 100 Atmosferik Yutu 0,003 0,013 0,026 0,065 0,129 0,259 0,388 0,010 0,052 0,104 0,259 0,518 1,035 1,553 0,041 0,207 0,414 1,035 2,071 4,141 6,212 0,166 0,828 1,656
111
250 500 1000 1500
4,141 8,282 16,564 24,846
Atmosferik yutu deerlerinin dlmesinden sonra her bir grlt kaynann 4 oktav bandndaki net ses dzeyi aadaki formle gre hesaplanarak tabloda verilmitir. lk 100 metrede 100 metrede sonra LP LPort LP = LPort - AAtm
Tablo 79 Faaliyet Alannda Kullanlacak Her Bir Grlt Kaynann Mesafeye Bal Net Ses Dzeyleri Grlt Kayna Ekskavatr Mesafe (m) 500 Hz 10 50 100 250 500 1000 1500 Lastikli ykleyici 10 50 100 250 500 1000 1500 Dozer 10 50 100 250 500 1000 1500 Greyder 10 50 100 250 500 1000 1500 Kamyon 10 50 100 250 500 1000 1500 77,02 63,03 56,99 49,00 42,91 36,76 33,11 77,02 63,03 56,99 49,00 42,91 36,76 33,11 78,02 64,03 57,99 50,00 43,91 37,76 34,11 78,02 64,03 57,99 50,00 43,91 37,76 34,11 76,02 62,03 55,99 48,00 41,91 35,76 32,11 Ses Basn Dzeyi (dB) 1000 Hz 77,01 62,99 56,92 48,80 42,52 35,99 31,95 77,01 62,99 56,92 48,80 42,52 35,99 31,95 78,01 63,99 57,92 49,80 43,52 36,99 32,95 78,01 63,99 57,92 49,80 43,52 36,99 32,95 76,01 61,99 55,92 47,80 41,52 34,99 30,95 2000 Hz 76,98 62,83 56,61 48,03 40,97 32,88 27,29 76,98 62,83 56,61 48,03 40,97 32,88 27,29 77,98 63,83 57,61 49,03 41,97 33,88 28,29 77,98 63,83 57,61 49,03 41,97 33,88 28,29 75,98 61,83 55,61 47,03 39,97 31,88 26,29 4000 Hz 76,85 62,21 55,37 44,92 34,77 20,47 8,68 76,85 62,21 55,37 44,92 34,77 20,47 8,68 77,85 63,21 56,37 45,92 35,77 21,47 9,68 77,85 63,21 56,37 45,92 35,77 21,47 9,68 75,85 61,21 54,37 43,92 33,77 19,47 7,68
112

82,01 67,99 61,92 53,80 47,52 40,99 33,95 70,01 55,99 49,92 41,80 35,52 28,99 24,95 76,01 61,99 55,92 47,80 41,52 34,99 30,95 81,98 67,83 61,61 53,03 45,97 37,88 29,29 69,98 55,83 49,61 41,03 33,97 25,88 20,29 75,98 61,83 55,61 47,03 39,97 31,88 26,29 81,85 67,21 60,37 49,92 39,77 25,47 10,68 69,85 55,21 48,37 37,92 27,77 13,47 1,68 75,85 61,21 54,37 43,92 33,77 19,47 7,68
Silindir
10 50 100 250 500 1000 1500
82,02 68,03 61,99 54,00 47,91 41,76 35,11 70,02 56,03 49,99 42,00 35,91 29,76 26,11 76,02 62,03 55,99 48,00 41,91 35,76 32,11
Kompresr
10 50 100 250 500 1000 1500
Arazz
10 50 100 250 500 1000 1500
Tabloda grlt kaynaklarna ait ses basn dzeylerinin drt oktav banda eit olarak dald varsaylmaktadr. Faaliyet alanndaki grlt kaynaklarnn ses basn dzeylerini hesaplamak iin tablo 80 de verilen dzeltme faktrleri kullanlmtr.
Tablo 80 Frekanslara Gre Dzeltme Faktrleri Merkez Frekans (Hz) 500 1000 2000 4000 Dzeltme Faktr -3,2 0 1,2 1
Yukardaki tabloda verilen dzeltme faktrlerine gre yaplan hesaplama sonucunda her bir grlt kaynann 4 oktav bandndaki ses basn dzeyleri tablo 82 de verilmitir.
113
Tablo 81 Faaliyet Alannda Kullanlacak Her Bir Grlt Kaynann Mesafeye Bal Net Ses Dzeyleri
Grlt Kaynaklar
Mesafe (m) 500 Hz
Ses Dzeyi (dBA) 1000 Hz 77,01 62,99 56,92 48,80 42,52 35,99 31,95 77,01 62,99 56,92 48,80 42,52 35,99 31,95 78,01 63,99 57,92 49,80 43,52 36,99 32,95 78,01 63,99 57,92 49,80 43,52 36,99 32,95 76,01 61,99 55,92 47,80 41,52 34,99 30,95 82,01 67,99 61,92 2000 Hz 78,18 64,03 57,81 49,23 42,17 34,08 28,49 78,18 64,03 57,81 49,23 42,17 34,08 28,49 79,18 65,03 58,81 50,23 43,17 35,08 29,49 79,18 65,03 58,81 50,23 43,17 35,08 29,49 77,18 63,03 56,81 48,23 41,17 33,08 27,49 83,18 69,03 62,81 4000 Hz 77,85 63,21 56,37 45,92 35,77 21,47 9,68 77,85 63,21 56,37 45,92 35,77 21,47 9,68 78,85 64,21 57,37 46,92 36,77 22,47 10,68 78,85 64,21 57,37 46,92 36,77 22,47 10,68 76,85 62,21 55,37 44,92 34,77 20,47 8,68 82,85 68,21 61,37
Toplam Ses Dzeyi (dBA)
Ekskavatr
10 50 100 250 500 1000 1500
73,82 59,83 53,79 45,80 39,71 33,56 29,91 73,82 59,83 53,79 45,80 39,71 33,56 29,91 74,82 60,83 54,79 46,80 40,71 34,56 30,91 74,82 60,83 54,79 46,80 40,71 34,56 30,91 72,82 58,83 52,79 44,80 38,71 32,56 28,91 78,82 64,83 58,79
73,82 59,83 53,79 45,80 39,71 33,56 29,91 84,367 70,196 63,956 55,449 48,784 41,974 37,924 85,367 71,196 64,956 56,449 49,784 42,974 38,924 85,367 71,196 64,956 56,449 49,784 42,974 38,924 83,367 69,196 62,956 54,449 47,784 40,974 36,924 89,367 75,196 68,956
Lastikli ykleyici
10 50 100 250 500 1000 1500
Dozer
10 50 100 250 500 1000 1500
Greyder
10 50 100 250 500 1000 1500
Kamyon
10 50 100 250 500 1000 1500
Silindir
10 50 100
114

53,80 47,52 40,99 33,95 70,01 55,99 49,92 41,80 35,52 28,99 24,95 76,01 61,99 55,92 47,80 41,52 34,99 30,95 54,23 47,17 39,08 30,49 71,18 57,03 50,81 42,23 35,17 27,08 21,49 77,18 63,03 56,81 48,23 41,17 33,08 27,49 50,92 40,77 26,47 11,68 70,85 56,21 49,37 38,92 28,77 14,47 2,68 76,85 62,21 55,37 44,92 34,77 20,47 8,68 60,449 53,784 46,974 39,924 77,367 63,196 56,956 48,449 41,784 34,974 30,924 83,367 69,196 62,956 54,449 47,784 40,974 36,924
250 500 1000 1500 Kompresr 10 50 100 250 500 1000 1500 Arazz 10 50 100 250 500 1000 1500
50,80 44,71 38,56 31,91 66,82 52,83 46,79 38,80 32,71 26,56 22,91 72,82 58,83 52,79 44,80 38,71 32,56 28,91
LT = Toplam ses dzeyi (dBA) LT = 10log10Li/10 Burada en kt ihtimal olan tm makinelerin ayn anda altklar varsaylarak oluacak olan edeer grlt dzeyleri hesaplanarak tablo 83 de verilmitir. Lgndz = Leq Leq = 10 log10LT/10
Tablo 82 Faaliyet Alannda Kullanlacak Tm Grlt Kaynaklarnn Mesafeye Bal Net Ses Dzeyleri Mesafe (m) 10 50 100 250 500 1000 1500 Lgndz (dBA) 95,46 81,67 75,43 66,93 60,26 53,45 48,88
115
Lgndz(dBA)-Mesafe(m)
120,00 Lgndz(dBA) 100,00 80,00 60,00 40,00 20,00 0,00 0 500 1000 Mesafe(m) 1500 2000
ekil 31 Grltnn Mesafeye Gre Dalm Grafii
Yukarda bulunan Lgndz deerleri; alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl tarafndan hazrlanan 23.12.2003 tarih ve 25325 sayl Resmi Gazetede yaymlanan Grlt Ynetmelii ile ve aadaki tabloda verilen 04.06.2010 tarih ve 27601 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren evresel Grltnn Deerlendirilmesi ve Ynetimi Ynetmelii Tablo-5 de verilen antiye alan iin evresel grlt snr deerleri karlatrlmtr.
Tablo 83 antiye Alan in evresel Grlt Snr Deerleri FAALYET TR (YAPIM, YIKIM VE ONARIM ) Bina Yol Dier Kaynaklar Lgndz (dBA) 70 75 70
Yaplan hesaplamalar neticesinde faaliyet alannda inaat aamasnda 10. metrede oluacak grlt seviyesinin 95 dBA olaca belirlenmitir. alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl tarafndan hazrlanan 23.12.2003 tarih ve 25325 sayl Resmi Gazetede yaymlanan Grlt Ynetmeliinin 5. maddesine gre en yksek maruziyet etkin deeri ise 85 dBA olarak kabul edilmitir. Buna gre meydana gelecek grlt dzeyi ynetmelikte belirlenen snr deerin zerinde olup, grlt seviyesinin personel zerinde yaratabilecei olumsuz etkileri ortadan kaldrmak zere 11.01.1974 tarih ve 14765 sayl i Sal ve Gvenlii Tznn 22. maddesinde belirtildii gibi personelin kulaklk, eldiven, gzlk, maske, baret vb. i elbiselerini kullanmalar salanacak ve Madde-78de belirtilen hkmlere uyulacaktr. Ayrca alacak personelin srekli bu grltye maruz kalmalar engellenecektir. Bununla birlikte i makinelerinin devaml bakml tutulmas salanacak ve grlt konusunda evresel Grltnn Deerlendirilmesi ve Ynetimi Ynetmelii ve 11.01.1974 tarih ve 14765 sayl i Sal ve Gvenlii ile ilgili Tzk hkmlerine uygun olarak allacaktr. alma alan ve evresinde yerleim yeri bulunmamakla birlikte, Orta Reglatr alan amlk Yaylas na 1 km mesafede bulunmaktadr. evresel Grltnn Deerlendirilmesi ve Ynetimi Ynetmeliinin 23. maddesine gre faaliyet iin gndz snr deeri 70 dBA olarak belirlenmitir. Yukarda yaplan hesaplamalara gre faaliyet
116
nedeniyle 250 metrede oluacak grlt seviyesi 67 dBA, 500 metre mesafede oluacak grlt seviyesi 60 dBA olup, bu deerler GDYYde belirtilen snr deerin altnda kalmakta, dolaysyla faaliyet alan evresinin ve Yayla yerleimleri zerinde olumsuz bir etkisi olmayacaktr. Yukarda aklanan tm bu evresel etkiler inaat sresince devam edecek olup, inaatn bitmesi ile son bulacaktr. Yaplan hesaplamalarda da grlecei gibi faaliyet alannda i makinelerinden oluacak grlt dzeyleri, evresel Grltnn Deerlendirilmesi ve Ynetimi Ynetmeliinde belirlenmi olan antiye alan iin evresel grlt snr deerin altnda kalmaktadr. Hesaplamalar en kt ihtimal olan i makinelerinin hepsinin ayn anda alt kabul ile yaplm olup, sz konusu i makinelerinin hepsi ayn anda almayacaktr. Proje kapsamnda inaat aamasnda kullanlacak ekipmanlarn grlt dzeyleri, Sanayi ve Ticaret Bakanlnca hazrlanan ve 30.12.2006 tarih ve 26392 sayl Resmi Gazetede yaymlanan Ak Alanda Kullanlan Tehizat Tarafndan Oluturulan evredeki Grlt Emisyonu ile lgili Ynetmelik hkmlerine uyulacaktr. V.1.16. Arazinin hazrlanmasndan balayarak nitelerin almasna dek yerine getirilecek ilerde alacak personelin ve bu personele bal nfusun konut ve dier teknik/sosyal altyap ihtiyalarnn nerelerde ve nasl temin edilecei, Proje kapsamnda inaat aamasnda yaklak 48 kii alacaktr. alacak olan personelin Artvin ili, Arhavi lesi civar kylerinden temin edilmesi planlanmaktadr. Proje kapsamnda inaat aamasnda alacak olan personelin her trl teknik ve sosyal altyap ihtiyalar iin yemekhane, mutfak, soyunma yeri, du, tuvalet, lavabo, ardiye, idari ve teknik brolarn yer ald 1 adet merkezi antiye oluturulacak olup, ina almalar sonunda bu antiye kaldrlacaktr. V.1.17. Arazinin hazrlanmasndan balayarak nitelerin almasna srdrlecek ilerden, insan sal ve evre iin riskli ve tehlikeli olanlar, dek
Projenin inaat aamasndan balayarak nitelerin faaliyete almasna dek meydana gelebilecek insan sal ve evre iin riskli ve tehlikeli iler, hemen her inaat almasnda meydana gelmesi muhtemel yaralanma, antiye ii trafik kazalar, malzeme sramas, insan dmesi, i makineleri kazalar vb. olaylardr. Bu balamda alma alanna uyarc levhalar konulacak ve alanlara i gvenlik eitimi verilecektir. naat almalarnda i kazalarna kar 4857 Sayl Kanunu ve bu kanuna bal olarak kartlm olan i Sal ve Gvenlii le lgili Tzk ve Ynetmelii ilgili maddelerinin hkmlerine uyulacaktr. Bunun dnda yrrlkteki ynetmelik ve mevzuatlara uygun bir iyeri gvenlii ve kaza nleme plan hazrlanarak uygulamaya konulacaktr. Personel ve iiler yaplacak iin gerektirdii i gvenlii malzemeleri ile donatlacak ve bunlarn salk ve i gvenlii kurallarna uygun artlar altnda almalar salanacaktr. i ve personelin sal asndan da toz maskeleri kullanlacaktr. ilerin sal asndan en byk potansiyel tehlike ise i gcnde grlebilecek bulac hastalklardr. Sz konusu durumu asgariye indirmek iin iiler kurulacak olan
117
revirde periyodik muayeneden geirilecektir. naat iilerinin yre halk ile temas asgari seviyede tutulacak, bylece halka hastalk bulatrma riski de azalacaktr. nemli hastalk ve yaralanmalarda en yakn yerleim yerinde bulunan hastane imkanlarndan faydalanlacaktr. Proje kapsamnda kullanlacak aralarn ya deiimi ve atk yalarla ilgili olarak; her trl malzemenin insan sal ve evreye ynelik zararl etkisini en aza indirebilmek amac ile 14.03.2005 Tarih ve 25755 Sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Tehlikeli Atklarn Kontrol Ynetmelii ile 30.07.2008 tarih ve 26952 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Atk Yalarn Kontrol Ynetmelii hkmlerine riayet edilecektir. Proje almalarnda kullanlacak i makinelerinin yakt ikmalleri ve ya deiimleri sahada yaplmayacak olup, yakn evredeki ruhsatl akaryakt istasyonlarnda yaptrlacaktr. Proje alannda iiler iin kurulacak olan revirden kacak tbbi atklar 22.07.2005 tarih 25883 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Tbb Atklarn Kontrol Ynetmeliine uygun olarak dier tm atklardan ayr olarak toplanacak, Ynetmelie uygun bertaraf salanacaktr. V.1.18. Proje alannda, peyzaj eleri yaratmak veya dier amalarla yaplacak saha dzenlemelerinin (aalandrmalar ve/veya yeil alan dzenlemeleri vb.) ne kadar alanda, nasl yaplaca, bunun iin seilecek bitki ve aa trleri, Sz konusu proje kapsamnda, inaat ve iletme srelerinde yaplacak olan peyzaj almalar, saha dzenlemeleri (aalandrmalar ve/veya yeil alan dzenlemeleri vb.) gibi almalar Ek-22de verilen Ekolojik Peyzaj Deerlendirme Raporunda detayl olarak anlatlmtr. Proje sahasnn kullanm durumu ormanlk eklindedir. Ekosistem Deerlendirme Raporu kapsamnda yaplan arazi almalarnda ise 212 bitki tr ile endemik olmayan fakat BERN Szlemesine gre koruma altnda bulunan Cyclamen coum var.coum tr tespit edilmitir. Bu tr iin projenin inaat almalar balamadan nce populasyonu uygun habitatlara tamak gerekmektedir. Tama ilemi iin en uygun dnem HaziranTemmuz arasdr. Arazi zerinde yaplacak tralamalar neticesinde ortaya kacak bitkisel toprak rts ayr bir alanda biriktirilecek, erozyona, kurumaya ve yabani ot olumasna kar korunacak, topran canlln srdrebilmesi amac ile im, ayr-mera bitkisi v.b bitki rts ile kaplanacaktr. Daha sonra bu toprak evre dzenlemesinde yeil alan elde etmek amacyla kullanlacaktr. Faaliyetin iletme aamasndaki peyzaj dzenlemeleri kapsamnda alan yreye uygun bitkiler ile bitkilendirilecek ve aalandrma almalar yaplacaktr. Aalandrma almalar ilgili Orman letme eflii ile koordineli bir ekilde yrtlecektir. V.1.19. Dier zellikler. Bu blmde anlatlacak bakaca bir husus bulunmamaktadr.
118
V.2. Projenin iletme aamasndaki projeler, fiziksel ve biyolojik evre zerine etkileri ve alnacak nlemler,
V.2.1. Proje kapsamndaki tm nitelerin zellikleri, hangi faaliyetlerin hangi nitelerde gerekletirilecei, kapasiteleri, nitelerde retilecek mal ve/veya hizmetler, nihai ve yan rnlerin retim miktarlar, Artvin li, Arhavi lesi snrlar ierisinde, Dou Karadeniz havzasnda, Kapistre Deresi nin kolu olan Ball Dere zerinde, enerji retimi amal tesis edilmesi ve iletilmesi dnlen faaliyetle ilgili olarak; reglatr ve su alma yaps, Ball Dere sa sahilinde 4699 m uzunluunda iletim tneli, ykleme havuzu, 1355 m uzunluunda cebri boru, 632,60 m net dl 15,84 MWm (15,36 MWe) kurulu gcnde, ylda toplam 55,24 GWh enerji retmesi planlanan bir tesis nerilmektedir. Orta Regltr Su Alma Yaps Orta Regltr Yeri Orta Regltr Ball Dere zerinde yer almaktadr. Regltrn planland yerde Ball Dere talveg kotu 1647 mdir. Dolu gvdeli olarak yaplacak olan reglatr eik yapsnn talvegden ykseklii 3,00 m olarak planlanmtr. Orta Regltr ve HES tesislerinin keltim havuzu ve su alma yeri sa sahilde planlanmtr. Reglatr nnde birikecek rusubat akaa geirmek amacyla dolusavak ve su alma yaps arasna akl geidi yerletirilmitir. akl geidi kapa 1.0x1.0 m olarak belirlenmi va taban talveg kotunda olacak ekilde yerletirilmitir. Regltr Tesisleri Orta regltr dolu gvdeli tipte projelendirilmitir. Reglatr talveg kotu 1647 m olup, eik kotu 1650 m ve kret uzunluu 10 m dir. evre dzenleme kotu 00 yllk takn debisini, reglatrden gvenli ve 0.35 m hava pay kalarak geirecek ekilde 1651.50 m olarak belirlenmitir. Dolusavak ve su alma yaps arasna akl geidi yerletirilmitir. akl geidi kapa 1.0x1.0 m olarak belirlenmi ve taban talveg kotunda olacak ekilde yerletirilmitir. Kapistre Deresi Karadeniz Alabalnn bilinen yaam alanlarndan biridir. Balk geidi boyutlar 15-20 cm boylarnda ergin Karadeniz Alabalklarnn gemesine izin verecek ekilde, 2,0 x 2,0 m boyutlarnda 32 adet blmeden oluup toplamda 64 m uzunluunda olmas planlanmtr. Kesin proje aamasnda blgede yaplacak daha ayrntl gzlemler nda balk geidi tasarm daha da gelitirilecektir. Orta Reglatr ve Su Alama Yapsnn genel zellikleri Tablo 84 de verilmitir:
119
Tablo 84 Orta Reglatr ve Su Alma Yapnn Genel zellikleri DERECK REGLATR VE SU ALMA YAPISI Drenaj alan Yllk ortalama doal akm Yllk ortalama doal debi Proje debisi Tipi Kret kotu Talveg kotu Temel kotu Kret uzunluu Su alma kotu Su alma eik kotu Dolu savak genilii D havuzu boyu 23,12 km2 45,46 hm3 1,44 m3/s 3,10 m3/s Dolu Gvdeli 1650,00 m 1647,00 m 1644,00 m 10,00 m 1650,00 m 1648,00 m 10,00 m 16,00 m
Kaynak: Orta Reglatr ve HES Revize Fizibilite Raporu (2008)
letim Yaps Tnel Orta Regltrnden su alma yaps yardmyla Ball Dereden alnan sular, 4699 m. uzunluunda ve 3 m. apnda tnel ile Ykleme Havuzuna oradan da 1000 m kuruksuyu kotundaki santral yerine iletilecektir. Orta Regltr ve HES proje alannda gerekli incelemeler yaplmtr. Arazi eiminin ve toporafik koullarn tnel eklinde iletim sistemi yapmna uygun olmas nedeniyle iletim sisteminde tnel yaplmasna karar verilmitir. Bu nedenle Orta Regltr ile evrilecek olan sular su alma azndan sonra nce keltim havuzuna sonra da iletim tneline aktarlacaktr. keltim havuzu ve iletim tneli sa sahilde ina edilmek zere planlanmtr. letim Tneli genel zellikleri Tablo 85 de verilmitir.
Tablo 85 letim Sistemi Genel zellikleri LETM YAPISI ap Eimi Uzunluu 3,00 m 0,0008 4699,00 m
Kaynak:Orta Reglatr ve HES Revize Fizibilite Raporu (2008)
Ykleme Havuzu Ykleme havuzu, santral iletme koullarna bal olarak oluabilecek debi deiikliklerine cevap verebilmek ve cebri boruya hava giriini engellemek amac ile iletim sisteminin sonunda 4699 m de dnlmtr. Ykleme havuzu genilii 15,00 m ve uzunluu ise 25,00 mdir. Ykleme havuzu yannda bulunan bir yan savakla alnacak sular bir kanal ile gvenli bir ekilde dearj edilecektir Ykleme Havuzu genel zellikleri Tablo 86 da verilmitir.
120
Tablo 86 Ykleme Havuzu Genel zellikleri
YKLEME ODASI Ykleme havuzu boyu Ykleme havuzu genilii Ykleme havuzu taban kotu Ykleme havuzu min. su seviyesi Ykleme Havuzu Hacmi 25,0 m 15,00 m 1643,79 m 1646,34 m 279,00 m3
Cebri Boru Cebri boru optimizasyonu nceden yaplarak, Kurulu G Optimizasyonunda denenen debiler iin belirlenmi olan optimum ap ve et kalnlklar bilgilerine referans olmaktadr. Gelen sular iin yaplan optimizasyon almas sonucuna gre ap 0.80 m olan cebri boru ekonomik grnmektedir. Cebri boru eimli uzunluu 1355 m ve maksimum et kalnl 22 mmdir. Kullanlacak elik malzeme St-44 olarak dnlmtr. Cebri Boru genel zellikleri Tablo 87 de verilmitir.
Tablo 87 Cebri Boru Genel zellikleri CEBR BORU Maks. Et Kalnl ap Uzunluu 22 mm 0,80 m 1355 m
Orta HES Orta Regltr ve Hidroelektrik Santral projesinin amac sadece enerji retmektir. Ball Dere zerinden alnan sular reglatr, iletim tneli, ykleme havuzu ve cebri boru sistemi ile santrale iletilerek burada trbinlenecek, toplam 15,84 MWm / 15,36 MWe kurulu gle ylda toplam 55,24 GWh enerji retilecektir. Trbinlenen suyun dereye tekrar dearj iin kuyruksuyu kanal yaplacaktr. Santral iin yaplan kurulu g optimizasyonu sonucunda 2 adet yatay pelton trbin seilmitir. Santral Binas genel zellikleri Tablo 88 de verilmitir. Proje yaplarn gsterir izimler Ek-10 da verilmitir.
121
Tablo 88 Santral Binas Genel zellikleri SANTRAL BNASI Kuyruksuyu kotu Bina uzunluu Bina genilii nite says Kurulu g Trbin tipi Trbin toplam proje debisi Yllk gvenilir enerji Yllk sekonder enerji Yllk toplam enerji 1000,00 m 24,00 m 15,80 m 2 15,84 MWm Yatay Pelton 3,10 m3/s 7,42 GWh 47,81 GWh 55,24 GWh
Trbin Tipi, nite Gc ve Adedi Orta HES projesi iin 7,92 MWm gcnde 2 adet yatay pelton trbin kullanlmas uygun bulunmutur. Trbin genel zellikleri Tablo 89 da verilmitir.
Tablo 89 Trbin Genel zellikleri TRBN Tipi Adedi nite Kurulu Gleri Brt D Ortalama Net D Senkron Hz Yatay Pelton 2 2x7,92 MWm 650,00 m 632,60 m 600 d/d / 600 d/d
Generatr Tipi ve Kapasitesi Generatrler, 3 fazl senkron olacaktr. Generatr genel zellikleri Tablo 90 da verilmitir.
Tablo 90 Generatr Genel zellikleri GENERATR Tipi Says Gc G Faktr Frekans Devir Says 3 Fazl Senkron 2 8,00 MVA / 8,00 MVA 0,92 50 Hz 600 d/d / 600 d/d
Generatr Verimi 0,99 Kaynak: Orta Reglatr ve HES Revize Fizibilite Raporu (2008)
122
Tranformatr Adedi ve Tipi Santralde 2 takm nite transformatr ve 1 takm i ihtiya transformatrleri bulunacaktr. nite trafosu ve yardmc servis trafolarn genel zellikleri Tablo 91 de verilmitir.
Tablo 91 nite Trafosu ve Yardmc Servis Trafosu Genel zellikleri TRANSFORMATR Tip Adedi Devaml Gc Anma gerilimi Harici tip, 3 fazl, ya izoleli 2 takm 8.20 MVA / 8.20 MVA 10.5 / 34.5 kV 10.5 / 34.5 kV 1 takm 700 kVA 34.5/0.4 kV
HTYA TRANSFORMATRLER Adedi Devaml Gc Anma gerilimi
alt Sahas ve Enerji letimi Orta HES de retilecek enerji, 34,5 KV lk hatta balanacaktr. Sz konusu enerji iletim hatt 17.07.2008 tarih ve 26939 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren evresel Etki Deerlendirilmesi Ynetmelii kapsamnda ayrca deerlendirilecektir. Proje tek hat emas Ek-10 da verilmitir. Ulam Yolu Orta Reglatr ve HES tesislerine ulamak iin ncelikle Rize-Arhavi-Kemalpaa sahil karayolu (D010) kullanlacaktr. Tesis yerine ulamak amac ile ulam yolu yaplacaktr. Reglatr yerine ulam mevcut Arhavi-Yusufeli yayla yolundan yaklak 10 km uzunluunda ve 5 m geniliinde yaplacak bir yol ile salanacaktr. Santral yerine ulam ise mevcut Arhavi-Yusufeli yayla yolundan yaklak 5,5 km uzunluunda ve 6 m geniliinde yaplacak bir yol ile salanacaktr. V.2.2. Su tutulmas sonucu su kalitesine ve su ortamndaki canllara olabilecek etkiler, kadim su haklar ve doal hayat iin dere yatana braklacak su miktar, nasl hesapland, dere yatana olabilecek etkiler, Sz konusu proje ile ilgili olarak hazrlanan Artvin, Arhavi Orta Reglatr ve Hidroelektrik Santrali Projesi Ekolojik Deerlendirme Raporunda alanda tespit edilen sucul fauna trleri verilmitir (Bkz. Ek-12). Ayrca su tutulmas sonucu su kalitesine ve su ortamndaki canllara olabilecek etkiler Planlanan Faaliyetin Sucul Ekosistem Asndan Etkileri ve Alnmas Gereken nlemler (syf. 66-68) bal altnda irdelenmitir. Buna gre;
123
Planlanan Faaliyetin Sucul Ekosistem Asndan Etkileri ve Alnmas Gereken nlemler Ball ay zerinde yapm planlanan Orta Reglatr, durgun bir ekosistem oluumuna neden olacaktr. Bu durum alglerin mevcut habitatlarnn azalmas ve yeni habitat yapsnn olumas anlamna gelmektedir. Akarsu ortamnda, bal olarak yaayan trler, gl ve glet oluumu ile serbest yaayan planktonik formlar halinde grlmeye balayacaklardr. Lentik ortamlarda yine sedimen, ta ve bitkiler zerinde bal yaayan formlar mevcudiyetlerini srdreceklerdir. Ancak su ktlesinin durgunlamas ile akarsu ortamnda az bulunan fitoplanktonik formlar olduka artacaktr. Artan fitoplanktonik (serbest hareket edebilen algler) organizmalar rezervuar alan ierisinde zooplanktonik organizmalara besin kayna olacaklardr. Blgenin tatlsu alg florasn olumsuz ynde etkileyebilecek bir durum sz konusu olmayacaktr. nk tatlsu algleri mevcut durumlarn durgun sistem ierisinde de devam ettirebileceklerdir. Zooplanktonik organizmalarn yaam ortamlarnn durgun sular olduu dikkate alnacak olunursa, yapm dnlen reglatr alannda oluacak durgun su ktlesi bu canllarn nemli oranda art ile sonulanacaktr. Suyun mekanik etkisinin ortadan kalkmas ve bu canllarn besinlerini oluturan fitoplanktonik organizmalarn rezervuar alanlarndaki artlar zooplankton asndan olumlu sonu douracak ve gerek younluk gerekse de tr eitliliinde bir art olacaktr. Ball deresinin proje blgesindeki hzl aknt nedeniyle mevcut durum itibari ile zooplanktonik trlerden yalnzca ta altlarna tutunabilen Rotifera trleri bulunmaktadr. Blgede tr eitlilii ve populasyon younluu olduka az olarak bulunan zooplanktonik organizmalar, rezervuar olumasndan sonra olduka fazla tr ve younlukla temsil edilmeye balanacaktr. Yani planlanan faaliyet gerekletikten sonra, zooplanktonik organizmalar iin optimum koullar salayacaktr. Akntl suya adaptasyon gsteren bentik canllarn younluklar, rezervuar alanlarnda azalacaktr. Ancak bu trlerin yerine durgun suya adapte olan, derin ve balkl alanlar tercih eden bentik trler rezervuar blgesinde younluk bakmndan artacaklardr. Ayrca srklenme davran gsteren trlerin dalmnda deiiklik ortaya kabilecektir. Reglatr alanndaki akntnn azalmas ve hatta yok olmas ile birlikte dip yaps da deiecektir. akll ve byk kayalkl zemin yaps yerine, geni olarak amur ve balkl alanlar oluacaktr. Bu alanlar nceden mevcut olmayan baz trler iin uygun zellik tayabilecektir. Proje alannda belirlenmi balklar lkemizde yaygn ve genellikle durgun su ekosistemine adapte olabilen trleri iermektedir. Durgun su sistemine adapte olamayacak alabalk trleri ise rezervuar ncesi ve sonrasndaki akntl ortamlarda yaamlarn srdreceklerdir. Rezervuar oluumu sonrasnda, balklarn besinlerini oluturan fitoplanktonik ve zooplanktonik trlerin nitel ve nicel artlarnn beklenmesi nedeniyle, bu durumun balk populasyonlarn da olumlu olarak etkileyecei dnlmektedir. Ayrca oluacak durgun su ktlesi su kular asndan da beslenme, barnma ve konaklama imkan salayacandan dolay blgenin fauna tr saysnda olumlu bir etki olacaktr. Blgedeki eitliliin artmasn salayacak bir dier etkende, durgun su habitat ve akntl ortamlarn eitliliindeki art olacaktr. nk her iki sisteminde barnd tr kompozisyonu farkldr ve sucul canl eitlilii art gsterebilecektir.
124
Sularn altnda kalacak olan bitki topluluklarnn su toplanmaya balanmadan nce temizlenmesi gerekmektedir. Aksi taktirde ksa srede ayrmaya balayacak olan bu bitki topluluklar ar besin maddesi birikimine neden olabilmektedirler. Bu durum doal gllerde grlen trofikasyon srecini hzlandrr. Besin maddesinin art fitoplanktonik organizmalarn belli zamanlarda patlama dzeyinde artlarna neden olabilir ve bu durum sistemin ekolojik dengesinin tamamen bozmas anlamna gelmektedir. Bu tr gelimeler, su tutma yaplarnn mr ve rekreasyon amal kullanm iin olumsuz sonular dourur. Reglatr yapmndan sonra, ak aada takn alanlarndaki doal besin dngsnde deiimler olacaktr. Reglatr gvdesinde sediment ve besin maddelerinin tutulmas aa ksmlardaki dere yata ve takn alanlar iin bir sorundur. Bu durum bata balk olmak zere birok trn habitatnn da kayb anlamna gelmektedir. Su tutma yaplar yoluyla azaltlan sediment tanmas, nehrin alt ksmlarnda kylarn bozulmasna ve balklarn doal habitatlarnn ve durgun su vejetasyonun azalmasna, sucul kularn ve dier sedimana bal bentik trlerin olumsuz etkilenmesine neden olabilir. Dnyadaki tm su tutma yaplarnda bu durum kanlmaz bir olgudur. Bu materyal birikimi, yapnn mrn ksaltmakta ve iletme niteliini bozabilmektedir. Proje alan iin de bu beklenen bir durumdur ve rezervuarn ak aasnda meydana gelebilecek bu olumsuzluk iin tatmin edici bir nlemin alnmas sz konusu deildir. Ancak zaman zaman akl geitlerinden braklacak sediman, alt kesimlerde birikebilecektir. Reglatr inaat srasnda oluacak fiziksel ve mekanik almalar (patlatma, nehir sistemine partikl karm gibi) sucul canllar olumsuz etkiler yapabilecektir. zellikle balklar bu alandan uzaklaacak ve gvde inaatnn gerekleecei alandaki balk yumurtlama alanlar tahrip olacaktr. Ancak inaat aamasndan sonra sistem kendini ksa srede toparlayabilecek bir dinamik etkileim potansiyeline sahiptir. Bununla birlikte inaat almalarnn balklar asndan nemli olan yumurtlama dnemlerinde minimum dzeyde yrtlmesi nem tamaktadr. Salmonidae familyas yeleri k dneminde yumurtlamaktadrlar. Bu dnemlerde inaat faaliyetleri k koullar nedeniyle durduracandan sorun olmayacaktr. Alanda yakalanan dier balk trlerinin biyolojilerine bakldnda Nisan ve Temmuz aylar arasnda yumurta braktklar bilinmektedir. Bu sre ierisinde sucul sisteme verilecek maddeler balklarn yumurtlama faaliyetlerini olumsuz etkileyecektir. eklinde ifade edilmitir. Bununla birlikte proje kapsamnda braklmas gerekli can suyu miktar iin: Sucul ekosistemdeki deiikliklerin izlenmesi almalarnda balklar indikatr olarak kullanlmaktadr. Proje blgesini oluturan Ball Deresi balklar ile ilgili olarak yaplan ekolojik deerlendirmelerde, trlerin belli bir stok oluturmas ve reyebilmesi iin gerekli koullar dikkate alndnda, uzun yllar aylk ortalamalarn %11.8i blgedeki sucul yaamn srdrlebilmesi iin yeterli olacaktr. Minimum deerler gz nne alndnda, balklarn bu ortamda mevcudiyetlerini srdrebilmesi iin ortalama derinliin 15-20 cm, aknt hznn da 0.25-30 m/sn2lik bir akm sistemi oluturmas nemlidir ve bu koullarn nerilen minimum akm deerleri ile salanabilecei hesaplanmtr en dk akmn ortalamasnn gerekletii Ocak ayndaki aylk ortalamann %11.8ine karlk gelen 0.0714 m3/sn su miktarnda dahi su derinlii 15 cm olmaktadr. Proje blgesinde bulunan Salmo labrax (dere rk) tr blgede doal olarak bulunmaktadr. Tabak ve ark (2001) tarafndan Dou Karadeniz Blgesindeki Salmo
125
labrax populasyonlar ile ilgili biyoekoloji almasnda, bu trn dere rk populasyonlarnn ortalama boylarnn 15.04 cm olduu ve ventral mesafenin de ortalama 7.28 cm olduu bildirilmitir. Ayrca dere ekotipi alabalk populasyonlarnn %50si 11-14 cm arasndaki bireylerden olumaktadr. Buradan proje blgesindeki dere ekotipi alabalk populasyonlarnn dier deniz ekotipi (ortalama boy: 32.22 cm, ortalama ventral mesafe 13.01 cm) populasyonlarna gre daha kk boyutlarda olduu anlalmaktadr. Bu durumda dere ekotipi balk trlerinin geliimlerini srdrebilmeleri iin gerekli minimum derinliin 15 cm olmas gerekmektedir. Nitekim proje alannda braklmas gereken %11.8lik can suyu ile oluacak derinlik birok ayda 20 cm ve zerinde olmaktadr. Bu adan, boyutlar dier ekotiplere gre daha kk olan dere ekotipi alabalklarn yaamlarn srdrebilmeleri iin gerekli minimum koullar ve sucul ekosistemin srdrlebilirlii salanm olacaktr. Blgedeki balk trlerinin yaayabilecei minimum akm ve derinlikler u ekildedir: Balk Tr Barbus tauricus Squalius cephalus Alburnus chalcoides Onchorynchus mykiss Salmo labrax Yaayabildii minimum derinlik (m) 0.15 0.15 0.15 0.15-0.20 0.15-0.20 Yaayabildii minimum aknt (m/sn) 0.20 0.20 0.20 0.25-30 0.25-30
Braklacak can suyuna ilaveten reglatr ile santral arasnda kalan kesimde birok yan kol Ball Deresine karmakta olup can suyuna nemli katk salayacaktr. stelik dere yata proje blgesinde ok dar olup, eim fazla ve aknt hz da yksektir. Reglatr ve santral arasnda kalacak kesimde, braklacak evresel ak miktar belli bir derinlik oluturarak akacaktr. Buna gre, nerilen can suyu miktarnn braklmas durumunda belli bir ykselti oluturarak dere akmaya devam edecek ve zellikle balk trlerinin blgedeki mevcudiyetlerini srdrebilecei bir akm salanacaktr. Bu derinlik, balklarn stok oluturarak reme ve beslenmeleri iin kabul edilebilir snrlar ierisinde kalmaktadr. Proje blgesindeki alabalklar ile ilgili deerlendirmeler ve Tabak ve ark (2002)nn almasna ilikin veriler de bu rapor kapsamnda sunulmutur. alma alannda yalnzca dere tipi alabalklar mevcut olup deniz ekotipi bulunmamaktadr. Orta Reglatr zerinde yaplacak olan balk geitleri ile ilgili proje incelendiinde blgedeki alabalklarn bu geitleri rahatlkla kullanabilecekleri nitelik ve zelliklere sahip olduu bu raporun ilgili bal altnda deerlendirilmitir. Yukarda verilen ekolojik, hidrojeolojik ve hidrobiyolojik verilerin altnda Orta Reglatrnden braklmas gereken minimum su miktar konusunda birbirine yakn deerler nerilmitir. Bu faaliyetten etkilenecek en nemli canl grubu balklar olacaktr. Blgenin dier sucul trlerinin deiiminden etkilenecek olan ilk canllar balklar olacandan indikatr tr olarak izlenmeleri gerekmektedir. Bu adan blge balklar iinde en hassas tr olan Salmo labrax (dere rk)n minimum yaam koullar (15 cm derinlik 0.25 m/sn akm hz) deerlendirilerek nerilerde bulunulmutur. Hidrojeolojik almalarda ok farkl metodlar uygulanm ve bunlar ierisinde Islak evre Metodu sucul yaam canllarnn geliimi asndan yeterli koullar salayaca dnldnden can suyu miktarnn hesaplanmasnda bu yntemin kullanlmas uygun bulunmutur. Dier
126
metodlardan bazlarnda ise yksek miktarda can suyu nermi olmasna karn projenin uygulanabilirlii ve srdrlebilir gelime ilkeleri ile rtmemektedir. Islak evre Metodunda elde edilen ve nerilen can suyu miktar (uzun yllar aylk ortalamalarn %11.8ine karlk gelen deerler) ile minimum su derinlii ve akm hz indikatr tr olan Salmo labrax trnn reyebilmesi ve belli bir populasyon oluturabilmesi iin gerekli koullar salayabilecek olmasndan dolay nerilmektedir. Rapor kapsamnda fauna (yllk ortalamann %11i) ve flora (yllk ortalamann %10u) almalar sonucunda su miktarnn, karasal canllar, su ii bitkileri ve higrofil vejetasyon asndan yeterli olduu nerilmektedir. Hidrojeolojik deerlendirmeler, hidrobiyolog tarafndan verilen ve balklarn yaamlarn srdrebilmesi iin gerekli minimum derinlik ve akm hz temel alnarak hesaplantr. Yukarda yaplan tm deerlendirmelerin altnda ekosistem deerlendirme ekibi olarak karasal ve sucul ekosistem iin gerekli minimum koullar salayacak hidrojeolojik hesaplamalar temel alnm ve uzun yllar aylk ortalamalarn %11.8lik dilimine karlk gelen ve aadaki tabloda verilen deerlerin Orta Reglatrnden sonra dere yatana braklmas nerilmektedir. Ay Aylk Ortalama Aylk Ortalamalarn Deeri (%) 11.8 11.8 11.8 11.8 11.8 11.8 11.8 11.8 11.8 11.8 11.8 11.8 Braklmas nerilen Can Suyu Miktarlar (m3/sn) 0.170 0.141 0.091 0.071 0.078 0.124 0.254 0.345 0.279 0.170 0.121 0.157
1.443 1.196 0.777 0.605 0.667 1.055 2.156 2.923 2.370 1.445 1.025 1.332
fadesi yer almaktadr (Bkz. Ek-12 Ekolojik Deerlendirme Raporu, sayfa 101-103). Bununla birlikte T.C. Orman ve Su leri Bakanl Doa Koruma ve Milli Parklar Genel Mdrl; 13.09.2011 tarih ve 10299 sayl yazsnda Orta Reglatrnden doal hayatn devamllnn salanabilmesi iin mansaba braklmas gereken evresel ak miktarn Nisan, Mays ve Haziran dneminde en az 0.280 m3/sn ve Temmuz-Mart dneminde (9 ay) en az 0.170 m3/sn olarak uygun mtalaa etmitir.
127
V.2.3. Su tutulmas ile oluabilecek iklim deiiklii ve bu deiiklik sonucu bitki rts, fauna, habitat ve biyotoplar zerine olabilecek etkiler, Sz konusu proje ile ilgili olarak hazrlanan Artvin, Arhavi Orta Reglatr ve Hidroelektrik Santrali Projesi Ekolojik Deerlendirme Raporunda su tutulmas ile ilgili olarak reglatr arkasnda ekillenecek rezervuarn, klasik baraj gllerine gre snrl byklkte bir ak su yzeyi meydana getirecek olmas, zaten nemli koullarn hkm srd corafyada lokal iklimsel koullar zerinde bir farklla sebep olmayacak olmas nedeniyle olumsuz ynde bir etkisinin olmayaca belirtilmitir. V.2.4. Ulusal ve uluslararas mevzuatla korunmas gereken alanlar zerine etkiler, Sz konusu proje sahas ierisinde 2873 sayl Milli Parklar Kanununun 2. maddesinde tanmlanan ve bu kanunun 3. maddesi uyarnca belirlenen Milli Parklar, Tabiat Parklar, Tabiat Antlar ve Tabiat Koruma Alanlar bulunmamakla birlikte en yakn korunan alan, proje sahasnn yaklak olarak (ku uuu mesafe ile) 12.5 km gneydousunda yer alan Hatila Vadisi Milli Parkdr. Aadaki ekilde proje sahas ve korunan alanlarn uydu fotoraf zerinde gsterimi verilmitir:
HES
Hatila Vadisi M.P.
Reglatr
Sz konusu alann proje sahasndan uzakl ve aradaki topografik engeller dikkate alndnda olumsuz ynde etkilenmesi dnlmemektedir. V.2.5. Suyun temin edilecei kaynan kullanlmas sonucu mansapta olabilecek deiimler (erozyon, nehir hidrolojisi, sucul hayat, sediment gelii vb.), Orta Reglatr ve HES suya dayal enerji iletmesi olmas sebebiyle enerji retimi kmr ve fueloil ile alan termik santrallere nazaran ok daha evreci bir santraldir. Projenin gerekletirilmesi su kaynaklar iin kirlilik tehdidi oluturmayacaktr. letme aamasnda Dereden alnan sular ayn miktarda ve kalitede su kaynana tekrar verilecektir. Bu sebeple su kaynanda projeden kaynakl olumsuz bir etki sz konusu deildir.
128
Orta HES Projesi nehir tipi HES projesi olup l hacim hesab yaplmamtr. Su alma az yaknlarnda biriken partikller akl geidi vastas ile temizlenecektir. Rezervuarda tutulacak suyun blgede iklim ve meteorolojik adan herhangi fark yaratacak bir deiim meydana getirmesi mmkn grlmemektedir. Orta Reglatr ve HESin rezervuarndaki su hacmi gz nne alndnda kk bir reglatr yapsndan olumaktadr. Bir blgedeki iklim ve meteorolojik deiimlere sebep olacak yaplarn ncelikle baraj olduu ve bu barajlarn ok byk bir gl hacmine sahip olmalar gerektii bilinmektedir. Projenin takn koruma faydas bulunmayp takn hidrolojisine herhangi bir etki sz konusu deildir. Ancak yal dnemlerde yrenin kaba ve dik topografyaya sahip olduu blgelerinde toprak kayma ve heyelan riski olabileceinden dolay ulam salanamaz hale gelebilir. Ulam gzerghnn getii blgelerde bu olumsuz durumu engellemek amacyla heyelan riski tayan blgelerde gabiyon, ta duvar veya istinat duvar rlmesine veya benzer istinat yaplarna ynelik kati projeler gerekletirilecektir. Proje kapsamnda yaplacak balk geidi ve ekolojik yaamn devamllnn salanmas amacyla braklacak olan can suyu sayesinde sucul yaam zerinde olumsuz bir etki beklenmemektedir. Proje kapsamnda Ekosistem Deerlendirme Raporu hazrlanm, T.C. Orman ve Su leri Bakanl Doa Koruma ve Milli Parklar Genel Mdrl ne sunulmutur. Doa Koruma ve Milli Parklar Genel Mdrl tarafndan onaylanan Hes Projeleri Ve Dier Hidrolik Faaliyet Talepleri in Deerlendirme Raporuna gre (Bkz.Ek-12); Nisan, Mays, Haziran dnemi iin en az 0,280 m3/s ve Temmuz-Mart dnemi iin (9 ay) en az 0,170 m3/s evresel ekosistem suyunun braklmas uygun grlmtr. DS tarafndan belirlenecek su hakk miktar can suyu miktarndan ayr tutulacaktr. DS tarafndan belirlenecek miktar, su hakk olarak uygulanarak, dereye bu miktarda su ak salanacaktr. Sz konusu proje iin hazrlanan Su Kullanm Haklar Raporu DS 26. Blge Mdrlnce onaylanmtr. Su Kullanm Haklar Raporunda proje kapsamnda mansaba braklmas gereken su bulunmamaktadr. (Bkz. Ek-13) Mahallinde yaplan inceleme sonucu blgede Artvin l zel daresi ve iftiler tarafndan ina edilmi sulama tesislerinin olmad tespit edilmi olup, ileride yaplacak sulama tesisi olmas halinde ihtiya olunan sulama suyu mansaba braklcak suya ilave edilecektir. Ayrca Artvin l zel daresi 26.08.2010 t arih ve 5730 sayl grnde; Ball Dere yi besleyen kaynaklarn blgedeki yerleim yerlerinin ime ve kullanma suyu ihtiyacn karlad tespit edilmi olup, hali hazrda talep edilen su mansap ksmnda 0,40 lt/sn olacaktr, ancak; gelecek yllarda iklimsel ve mevsimsel deiime bal olarak yerleim yerlerinin ime suyu ve kullanma suyu ihtiyacnn art, insan, kkba ve bykba hayvan nfusu artlarna paralel olarak talep edilen su mansap ksmnda 1,78 lt/sn olacaktr. eklinde belirtilmitir. Buna gre, proje kapsamnda 1,78 lt/sn lik miktar mansaba braklacak suya eklenecektir.
129
Proje kapsamnda hazrlanp, onaylanan Su Kullanm Haklar Raporuna gre (ime kullanma suyu ve tarm arazileri su ihtiyac) ve Ekosistem Deerlendirme Raporunda belirlenen, doal hayatn devam iin reglatrden sonra dere yatana braklmas gereken ekolojik su (can suyu) miktar (l/s) aadaki tablolarda gsterilmitir.
Su Haklar Raporu(l/s) Ekolojik Su htiyac-Can Suyu(l/s) 170 170 170 280 280 280 170 170 170 170 170 170 Artvin l zel daresi Gr(l/s) 1,78 1,78 1,78 1,78 1,78 1,78 1,78 1,78 1,78 1,78 1,78 1,78 Orta Reglatrnden Braklmas Gereken Toplam Deer(l/s) 171,78 171,78 171,78 281,78 281,78 281,78 171,78 171,78 171,78 171,78 171,78 171,78
Aylar
Ocak ubat Mart Nisan Mays Haziran Temmuz Austos Eyll Ekim Kasm Aralk
Orta HES Projesi kapsamnda reglatr ve santral binalar arasnda kalan alanlarda ime-kullanma suyu, sulama suyu veya dier amalarla ekim olmas durumunda faaliyet sresince ekilen su kalitesinde deiiklik yaratlmayacak ve buna gre faaliyet gerekletirilecektir.
Orta Orta Reglatrnden Reglatrnden Braklmas Braklmas Orta Reglatr Gereken Gereken Enerji retiminde Aylk Toplam Su Toplam Su Kullanlacak Su Ortalamalarn Miktarlar(l/s) Miktarnn Aylk Miktar(l/s) Deeri(l/s) Ortalama Akmlara Oran(%) 171,78 1.440 11,9 1268.22 171,78 1.200 14,3 1028.22 171,78 780 22,0 608.22 281,78 610 46,2 328.22 281,78 670 42,05 388.22 281,78 1.060 26,6 778.22 171,78 2.160 7,95 1988.22 171,78 2.920 5,88 2748.22 171,78 2.350 7,30 2178.22 171,78 1.450 11,8 1278.22 171,78 1.030 16,67 858.22 171,78 1.330 12,9 1158.22
AYLAR
Trbin says
tek trbin tek trbin tek trbin tek trbin tek trbin tek trbin iki trbin iki trbin iki trbin tek trbin tek trbin tek trbin
Proje kapsamnda memba ve mansabta olmak zere dere yatana srekli verilecek ekolojik suyun kontrol edilebilmesi iin 2 adet AG kurulacaktr. Kurulmas gereken lm (debi metre) istasyonu yerleri D.S.. 26. Blge Mdrl ile birlikte arazide tespit edilecektir ve DS 26. Blge Mdrl nden onay alnacaktr. Tesisin iletme sresince dere yatana braklacak can suyu miktar debimetre ile srekli llecektir. Debimetre lm kaytlar 5 yl sre ile Artvin l evre ve ehircilik Mdrl tarafndan yaplacak kontrollerde ibraz edilecek ekilde muhafaza edilecektir. lm raporlar aylk (alt ayda bir kez) l evre ve ehircilik Mdrlne verilecektir.
130
V.2.6. Kaynaa ait varsa dier kullanm ekilleri ve etkileri, Projenin ana su kayna olan Ball Dereden ime ve kullanma suyu temin edilmemekte olup, sz konusu Ball Dere herhangi bir ime suyu kaynan beslememektedir. (Bkz. Ek-21 DS 26. Blge Mdrl gr) Orta Reglatr ve HES Projesi iin hazrlanan Su Kullanm Haklar Raporu, DS 26. Blge Mdrlne sunulmu ve onay alnmtr (Bkz.Ek-13) . Su kullanm haklar raporunda proje kapsamnda mansaba braklmas gereken su bulunmamaktadr. Ayrca Artvin l zel daresinin 26.08.2010 tarih ve 5730 sayl grne (Bkz.Ek-17) gre talebi zerine 1,78 lt/sn braklmas gerektii bildirilmitir. Su Kullanm Haklar Raporu gre, proje sahasnda mevcut durumda deirmen ve ime ,kullanma suyu durumu ve mevcut durumda balk retim tesisi tespit edilmemitir. Ayrca DS Genel Mdrl Ett Plan Dair. Bk. nn 31.08.2009 tarih ve 8500 sayl yazsnda (Bkz. Ek-18) belirtildii zere projenin membasnda 4628 sayl kanun ve ilgili ynetmelik kapsamnda Ball Dere nin membada Nogadit Dere ismini ald blmde 2150-1655 m kotlar arasnda Narin HES projesi bulunmaktadr. Orta Reglatr ve HES projesi inaat ve iletme aamasnda sz konusu proje gz nnde bulundurulacaktr. V.2.7. Yeralt ve yzeysel su kaynaklarna olabilecek etkiler, Proje ile Ball Deresinin su potansiyeli deerlendirilerek; 1650 m kret kotu ile 1000 m kuyruksuyu kotu arasndaki 650 mlik brt dden faydalanlarak enerji retilmesi planlanmtr. Sz konusu proje enerji amal olduundan hidroelektrik santralde enerji retiminde kullanlan sularn kalitesinin proje nedeni ile olumsuz ynde etkilenmesi sz konusu deildir. Mevcut durumdaki su kalitesinde de enerji retimi asndan bir sorun bulunmamaktadr. Projenin konusu elektrik retimi olup, yeralt sularna bir etkisi sz konusu deildir. Trbinlenen sular fiziksel ve kimyasal deiime uramadan ayn miktar ve kalitesinde Ball Dere yatana geri braklacaktr. Bu nedenle mevcut yzey suyuna da bir etkisi sz konusu deildir. Proje alan iinde, snrndan veya yaknlarndan gemekte olan yzeysel su kaynaklar zerinde yol geii salanmas durumunda uygun kesitte sanat yaps yaplarak gei salanacak ve bu konuda DS 26. Blge Mdrl nde izin alnacaktr. Proje kapsamnda sadece alan personelden kaynakl evsel nitelikli atksular oluacak olup, oluacak evsel nitelikli atk sular ina edilecek szdrmasz fosseptik ukurunda toplanacaktr. Fosseptikte toplanan atksu, Arhavi Belediyesi ile yaplacak protokol mutabakatnda crete mukabil vidanjr tarafndan dolduka ektirilecektir ve bertaraf edilecektir. Bu sebeple oluan evsel nitelikli atksularn yzeysel su kaynaklarna olumsuz bir etkisinin olaca dnlmemektedir. Ayrca DS Genel Mdrl bilgisi ve izinleri dnda dere yatanda uygun ak koullar salanacak, dere yatana herhangi bir mdahalede bulunulmayacak, dere yatana kesinlikle malzeme dklmeyecek yatak kesiti daraltlmayacak ve doal hayatn devamll iin gerekli su braklacak ve kontrolleri yaplacaktr.
131
V.2.8. Reglatr-reglatr mrnn uzatlmas iin alnmas gereken nlemler ( peyzaj almalar ve bunun iin seilecek bitki ve aa trleri, erozyon, sediment tanmas vb.), Sz konusu proje kapsamnda, inaat ve iletme srelerinde yaplacak olan peyzaj almalar, saha dzenlemeleri (aalandrmalar ve/veya yeil alan dzenlemeleri vb.) gibi almalar Ek-22de verilen Ekolojik Peyzaj Deerlendirme Raporunda detayl olarak anlatlmtr. Faaliyetin iletme aamasnda reglatr mrnn uzatlmas iin evreye uygun peyzaj eleri yaratmak amacyla blgenin floristik yapsna uygun bitkiler dikilecek olup, baz blmler imlendirilecektir. Aalandrma almalarnda orman saylan yerler ierisinde yaplacak faaliyetler iin Kayadibi Orman letme eflii ile koordineli allacaktr. V.2.9. Projenin iletilmesi srasnda alacak personelin ve bu personele bal nfusun konut ve dier sosyal/teknik altyap ihtiyalarnn nerelerde, nasl temin edilecei, Tesisin faaliyeti srasnda alacak personelin ve bu personele bal nfusun konut ve dier teknik/sosyal alt yap ihtiyalar Arhavi lesinden karlanacaktr. V.2.10. dari ve sosyal nitelerde ime ve kullanma amal sularn kullanm sonrasnda oluacak atk sularn artlmas iin uygulanacak artma tesisi karakteristii prosesinin detaylandrlmas ve artlan atk sularn hangi alc ortamlara, ne miktarlarda, nasl verilecei, Projenin iletme aamasnda farkl mesleki branlardan olmak zere toplam 10 personel alacak olup, 10 kiiden kaynaklanacak evsel nitelikli atksu oluumu sz konusudur. Kii bana gerekli su miktar 150 lt/gn (Topack, Erolu, 1998) alndnda;
LETME AAMASI alacak ii says Kullanlacak su miktar Toplam su ihtiyac = 10 kii = 150 lt/kii-gn = 0,15 m3/kii-gn = 0,15 m3/kii-gn x 10 kii = 1,5 m3/gn
Sz konusu projede iletme aamasnda alacak olan personelin kullanm sonucunda evsel nitelikli atksu oluacaktr. letme aamasnda personelin kulland suyun tamamnn atk su olarak dnecei kabul edilmesi halinde aa kacak evsel nitelikli atk su miktar toplam 1,5 m3/gn olacaktr. letme aamasnda oluacak olan atksular; inaat aamasnda ina edilecek szdrmasz fosseptik ukurunda toplanacak ve Arhavi Belediye ne ait vidanjr ile creti mukabil Arhavi Belediyesine ektirilerek bertaraf edilecektir. Belediye ile yaplan protokol; 13.02.2008 Tarih ve 26786 Sayl Resmi Gazetede Yaymlanarak Yrrle Giren Su Kirlilii Kontrol Ynetmeliinde Deiiklik Yaplmasna Dair Ynetmeliin 32.maddesi gerei (Evsel Nitelikli Atk sularn szdrmaz nitelikteki fosseptikte toplayan ve vidanjr vastas ile atksu altyap tesislerine veren atksu kaynaklar, Atksu Ynetimleriyle
132
yaptklar protokol ve vidanjrle atksu bertaraft sonucunda aldklar belgeleri be yl sreyle saklamak ve denetimler srasnda grevlilere beyan etmek zorundadrlar.) faaliyet sahibi tarafndan atksu bertaraf sonucu alnan belgeler 5 yl sre ile saklanacak ve denetimler srasnda grevlilere beyan edilecektir. Fosseptikle ilgili Arhavi Belediyesinden alnan izin yazs ekte verilmektedir. (Bkz Ek-14) Tipik bir artlmam evsel nitelikli atksu ierisinde bulunan kirleticiler ve ortalama konsantrasyonlar tabloda verilmitir.
PARAMETRE pH AKM BO5 KO Toplam Azot Toplam Fosfor Kaynak: Benefield, L. And Randall, C., 1980 KONSANTRASYON 6-9 200 (mg/lt) 200(mg/lt) 500(mg/lt) 40(mg/lt) 10(mg/lt)
Projenin iletme aamasnda 10 kiilik personelden kaynakl oluacak evsel nitelikli atk su ierisindeki kirletici ykleri;
Tablo 92 Evsel Nitelikli Atk Su erisindeki Kirletici Ykleri AKM BO5 KO Toplam Azot Toplam Fosfor 0,30 kg/gn 0,30kg/gn 0,75kg/gn 0,06 kg/gn 0,015 kg/gn (1,5 m3/gn x 200 mg/lt /1000) (1,5 m3/gn x 200 mg/lt /1000) (1,5 m3/gn x 500 mg/lt /1000) (1,5 m3/gn x 40 mg/lt /1000) (1,5 m3/gn x 10 mg/lt /1000)
Orta Reglatr ve HES projesi kapsamnda 31.12.2004 tarih ve 25687 (Deiiklik R.G.-25.03.2012-28244) sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Su Kirlilii Kontrol Ynetmelii hkmlerine riayet edilecektir. V.2.11. Konut, sosyal ve idari tesislerden oluacak kat atk miktar ve zellikleri, depolama/yma, bertaraf ilemleri, bu atklarn nerelere ve nasl tanacaklar veya hangi amalar iin ve ne ekilde deerlendirilecei, Planlanan faaliyetin iletme aamasnda grev alacak 10 personelden kaynaklanacak evsel nitelikli kat atk miktar, gnlk kii ba retilen evsel nitelikli kat atk miktar 1.14 kg deeri kullanlarak (www.tik.gov.tr-belediye kat atk istatistikleri, 2010) u ekilde hesaplanmaktadr: letme aamasnda; alacak Kii Says Kullanlacak Kat Atk Miktar Oluacak Kat Atk Miktar : 10 kii : 1.14 kg/gn : 1.14 kg/gn x 10 kii= 11,4 kg/gn
Proje kapsamnda; iletme aamasnda oluacak evsel nitelikli kat atk miktar 11,4 kg/gn dr. Evsel nitelikli kat atklar, 14.03.1991 Tarih ve 20814 Sayl Resmi
133
Gazetede yaymlanarak yrrle girmi olan Kat Atklarn Kontrol Ynetmeliinin 8. Maddesine uygun olarak, evreye zarar vermeden bertarafn ve deerlendirilmesini kolaylatrmak, evre kirliliini nlemek ve ekonomiye katkda bulunmak amacyla ayr ayr toplanarak biriktirilecek, bunlarla ilgili tedbirler alnacaktr. Ayn Ynetmeliin kat atklarn toplanmas ve tanmas ile ilgili 4. blmde yer alan 18. Maddesinde belirtilen esaslara uyularak kat atklarn evrenin olumsuz ynde etkilenmesine sebep olacak yerlere dklmeyecek, az kapal standart p kaplarnda muhafaza edilerek toplanacaktr. Ayn Ynetmeliin 20. Maddesine uygun olarak, grn, koku, toz, szdrma ve benzeri faktrler ynnden evreyi kirletmeyecek ekilde kapal aralarla Arhavi Belediyesinin kat atk sahasna verilecektir. (Bkz.Ek-14). V.2.12. Proje nitelerinin iletilmesi srasnda oluacak grltnn kaynaklar ve kontrol iin alnacak nlemler, Proje kapsamnda iletme aamasnda trbinler, jeneratrlerin almasndan kaynakl grlt oluacaktr. Ancak sz konusu ekipmanlar HES binas ierisinde kapal ortamda ve bina ses yaltml olduundan evresel grlt olumayacaktr. Santral yapsnda grlt ve vibrasyon konusunda en yksek seviyede nlem alnacaktr. Bahse konu faaliyet iin 04.06.2010 tarih ve 27601 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren evresel Grltnn Deerlendirilmesi ve Ynetimi Ynetmelii Madde-8 c bendi dorultusunda; iyeri ama ve alma ruhsat safhasnda, ve/veya yaplacak denetimlerde yetkili idarenin talebi dorultusunda evresel Grlt Seviyesi Deerlendirme Raporu hazrlanacaktr. Ayrca; 10 Austos 2005 tarih ve 25902 sayl R.Gde yaymlanarak yrrle giren yeri Ama ve alma Ruhatlarna likin Ynetmeliin ilgili maddesi gereince Santral Binas yeri Ama ve alma Ruhsat alnacaktr. V.2.13. Dier zellikler. Bu blm bal altnda incelenecek bakaca bir husus bulunmamaktadr.
134
V.3. Projenin Sosyo-Ekonomik evre zerine Etkileri V.3.1. Proje le gereklemesi beklenen gelir artlar; yaratlacak istihdam imkanlar, nfus hareketleri, gler, eitim, salk, kltr, dier sosyal ve teknik altyap hizmetleri ve bu hizmetlerden yararlanlma durumlarnda deiiklikler vb., Proje konusu faaliyetin inaat aamasnda iletim tnel gzergah, reglatr ve HES santral yerine ulam iin yeni ulam yollar yaplacaktr. Sahada iyiletirilen yollar; yrede yaayan halkn ulam ihtiyalarn karlayacak ve yrenin altyapsn iyiletirecektir. Ayrca; projenin arazi hazrlk ve inaat aamasnda yaklak 48 kii, iletme aamasnda ise yaklak 10 kiinin istihdam edilmesi planlanmakta olup, personel ihtiyac ncelikli olarak proje alan yakn evresinde bulunan yerleim yerlerinden salanacaktr. Sahada alacak iilerin gnlk ihtiyalar proje alan yakn evresinde yer alan yerleim yerlerinden tedarik edileceinden, faaliyet ile yre halk iin ek bir gelir kayna salanacaktr. Proje Trkiyenin enerji an karlamak iin gerekletirilecek olan nemli bir projedir. Hidroelektrik santraller de enerji retimi konusunda en temiz sistemlerdir. letme aamasnda evreye hibir zarar vermemektedir. naat aamasnda verilen zararlar da geici olup, gerekli nlemler alnacak, projenin tamamlanmas ile de sona erecektir. Proje, yrenin ekonomik ve sosyal yapsna da canllk getirecektir. Sonu olarak proje faydal bir proje olup fiziksel, biyolojik ve sosyal evreye olumsuz ynde bir etkisi olmayacaktr. Proje ile; ekonomik ve sosyal hayat olumlu ynde etkilenecektir. Ulusal olarak enerji retimi faydas salanacak ve reglatrn yapm yre halkna i imkan yaratacaktr. V.3.2. evresel fayda-maliyet analizi. Proje alannn mevcut kullanm durumu gz nne alndnda nerilen proje ile enerji retimi faydas salanacak, reglatrn yapm ile yre halkna i imkan yaratlacaktr. Projenin gereklemesi ile birlikte yre ve lke ekonomisine katk salanacaktr. Planlanan faaliyet ile inaat aamasnda yaklak48 kii, iletme aamasnda yaklak 10 kiiye istihdam salanacak olup, proje kapsamnda gerekli olan personelin ounluu Artvin li, Arhavi lesi civar kylerindeki halktan salanacaktr. Bunun sonucu olarak da yre halkna i imkan yaratlacak, civar yrelerdeki ticari yaam hareketlenecek ve alverilerden dolay gelir art sz konusu olacaktr. Yaplmas planlanan faaliyetin herhangi bir emisyonu ve kimyasal at olan bir tesis olmad iin evreye olumsuz bir etkisi olmayacaktr. Reglatrde istihdam edilenlerin kaldklar yerde de sadece evsel nitelikli sv ve kat atklar oluacaktr. Ancak alnacak nlemler ile (kat atklarn proje sahibi firma tarafndan kat atk sahasna gnderilmesi) oluacak zararl etkiler en alt dzeye indirilecektir.
135
Blm VI: letme Proje Kapandktan Sonra Olabilecek Ve Sren Etkiler Ve Bu Etkilere Kar Alnacak nlemler VI.1. Arazi slah, Enerji ve sulama gibi amalara hizmet eden hidroelektrik santralleri ok uzun sreli yatrmlar olarak planlanmakta ve ina edilmektedir. Proje iin ekonomik mr ngrlmekle birlikte, gvdenin eskimesine ve l hacmin dolmasna bal olarak bu tr projeler bu sreden daha uzun bir dnemde iletilebilmektedir. Reglatr ve santral evresinde aslna ve toporafyaya uygun arazi slah almalar yaplarak bu alanlarn floristik yapsn kazanma sreci hzlandrlm olacaktr. Projenin ekonomik mrn tamamlamas sonrasnda; HESde bulunan mrn tamamlam E/M hidromekanik donanmn bakanlk tarafndan lisans verilmi yetkili bir firmaya verilmek suretiyle deerlendirilmesi ngrlmektedir. Bundan sonraki srete ise; HES binasnn blgede orman yangn gzlem yeri, flora fauna aratrmalarnda (vejetasyon dnemi almalar vb.) ve/veya kamu kurum kurulu almalarnda (orman iletmeleri vb) istasyon, konaklama vb amalar dorultusunda kullanlabilecei ngrlmektedir. VI.2. Proje alannda yaplacak arazi slah ve reklamasyon almalar, naat almalarnn tamamlanmasnn ardndan sahann topografik yapsna uygun tefsiye almalar yaplarak araziye belirli bir eim verilecektir. Burada amalanan blgede erozyon, gibi doal afetlerin olmas halinde muhtemel etkiyi minimuma indirerek gerek mhendislik yaplarn gerekse evreyi hedeflenmektedir. Santral binasnn olduu yerlere ve idari bina evresine doal yapya uygun bitkiler dikilecek, baz blmler imlendirilecektir. Ykleme odas, cebri boru, santral binas ve kuyruk suyu inaat almalarnn tamamlanmasnn ardndan arazide topografyaya uygun tesviye almalar yaplacaktr. Olas bir erozyon, gibi doal afet sonucunda toprak kaymasn engelleyecek ekilde eim verilecektir. Proje kapsamnda ihtiya duyulacak malzeme ykanm ve elenmi olarak serbest piyasadan ve/veya mevcut ruhsatl ve izinli malzeme ocaklarndan saha giriinde hazr olarak teslim alnmak suretiyle tedarik edilecektir. Bu sebeple malzeme ocaklar ile ilgili herhangi bir arazi slah ve reklamasyon almas yaplmayacaktr. VI.3. Mevcut su kaynaklarna etkiler, Proje kapsamnda iletme faaliyete kapandktan sonra su kaynaklarna olumsuz herhangi bir etki beklenmemektedir. letme faaliyetinin sona ermesi ile HES kapsamnda enerji retimi amal olarak alnan su artk HES yapsna alnmayacandan dereden geen tm su ktlesi dere yatanda akna devam edecektir.
136
Blm VII: Projenin Alternatifleri (Bu blmde yer seimi, teknoloji, alnacak nlemler, alternatiflerin karlatrlmas ve tercih sralamas belirtilecektir.) na edilmesi planlanan reglatr yeri topografik zellikleri ve jeolojik yaps sebebiyle dolu gvdeli tipinde dnlmtr. Reglatr sahas ve evresinde yakn yerleim yeri bulunmamaktadr. Reglatr ve santral yeri; drenaj alan ve depolama hacminin bykl, ekonomik jeolojik ve topografik koullar gz nne alnarak en uygun yerde seilmitir. Kuyruk suyu kotu maksimum dy elde edecek deerdedir. Kati proje aamasnda jeolojik durum gz nne alnarak kesin bir karara varlacaktr. Projenin gereklemesi ile blge iinde ekonomik hayatn canlanmasna ve gelimesine katk salanacak ve yre halknn gelirleri ile ve yaam seviyelerinde bir ykselme meydana gelecektir. retilecek olan enerji ulusal enerjiye katk salayacandan, lke ekonomisinin enerji ihtiyacna katkda bulunarak sanayinin gelimesine ve lkede ekonomik ve sosyal refahn yaygnlamasna katkda bulunacaktr. Trkiyenin yllk ya ortalamas 643 mm, yllk su potansiyeli 520 km3 tr. Bunun ancak 186 km3 ak haline gemektedir. eitli nedenlerle akarsularmzn kullanlabilecek ksm 80 km3/yldr. Bugn bu potansiyelin ok az bir ksm HESlerde kullanlmakta geri kalan ksm bouna akp gitmektedir. Bu sebeple Ball Dere sularnn enerji amal kullanlmas planlanmtr.
137
Blm VIII: zleme Program VIII.1. Faaliyetin inaat iin nerilen izleme program, faaliyetin iletmesi ve iletme sonras iin nerilen izleme program ve acil mdahale plan, Projenin gerekletirilmesi srasnda oluacak evresel etkiler ve bu etkilere kar uygulanmas planlanan izleme program oluan etkilerin niteliine gre aada verilmitir. Sz konusu projenin almalarna balamadan nce daha detayl irdeleme ve tespit yaplabilmesi amacyla evre zleme Program oluturulmal ve izleme bu program dorultusunda gerekletirilmelidir. evre zleme Program minimum aadaki ana balklarla verilen hususlar iermelidir. Sv Atklarn zlenmesi Planlanan faaliyetin inaat aamasnda su ve atksu kullanmna bal olarak dikkate alnmas gereken hususlar arasnda; su temini, personel kaynakl evsel atksuyun biriktirilmesi ve dearj, mevsimsel artlara bal olarak oluan yamur suyu ynetimi buna ilikin dearjlarn ynetimi saylabilir. Faaliyet alannda personelden kaynaklanacak inaat aamasnda oluacak evsel nitelikli atksular; ina edilecek szdrmasz fosseptik ukurunda toplanacaktr. Fosseptikte toplanan atksu, faaliyet sahibi tarafndan cret karlnda vidanjr tarafndan dolduka ektirilecektir ve kanalizasyona braklacaktr. Bu ilem uygulanrken evsel nitelikli atksularn 19/03/1971 tarih ve 13783 sayl Resmi Gazetede yaynlanarak yrrle giren Lam Mecras nas Mmkn Olmayan Yerlerde Yaplacak ukurlara Ait Ynetmelik hkmleri dorultusunda bertaraf edilip edilmedii izlenecektir. Sz konusu projenin yerst su kayna olan Ball Dere zerinde yaplmas planlanan Orta Reglatr ve HES Su analiz sonular Ek-8 de verilmitir. naat ncesi dnemde de Suyun, Orta Reglatrne girmeden nce ve santral kndan bir defaya mahsus numune alnacak ve 31.12.2004 tarih ve 25687 sayl (Deiiklik R.G.-25.03.2012-28244) Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Su Kirlilii ve Kontrol Ynetmelii Tablo 1 ( Radyoaktivite deerleri hari ) deerleri esas alnarak su kalitesi lm yaplacaktr. Su Analizleri, inaat aamasnda ve sonrasnda da ( iletme tamamlandnda) yaplarak izlenecek, izleme sonular ilgili kurumlara bildirilecek, akarsu kaynana olabilecek bir sznt veya su kirlilii tespiti, su kalitesi kontrolnn ve Su Kirlilii Kontrol Ynetmelii ve me Suyu Elde Edilen veya Elde Edilmesi Planlanan Yzeysel Sularn Kalitesine Dair Ynetmelik (ileride ihtiya duyulduunda) ile uyumluluun salanmas ve sucul ekosisteme oluturabilecei etkilerin belirlenebilmesi gibi konularn deerlendirilmesinde, 1380 Sayl Su rnleri Kanununda yer alan Ek-5 Alc Ortam Dearj Standartlar konusunda ihtiya duyulabilecek sulama tarm ve yaplabilecek balk yetitiricilii faaliyetlerinde faydal olacak, HES ve reglatr membas ile HES yapsnn mansab hakknda da fikir verecektir. HES ve reglatr iin, su kullanm hakk olarak alnan ve kullanlan akarsular, alnan miktar ve su kalitesinde trbinlendikten sonra ayn miktar ve kalitesinde herhangi bir fiziksel ya da kimyasal deiiklie uramadan dere yatana geri iade edilecektir.
138
Kat Atklarn zlenmesi naat aamasnda oluacak kat atklar; inaat artklar ve personelden kaynaklanacak evsel nitelikli kat atklardr. Bu atklarn alanda dzenli olarak ve uygun koullarda depolanp depolanmad, yalarla kayma riski tayarak evreye zarar verip vermeyecei izlenecek olup, inaat aamasnda oluacak olan inaat artklar 18.03.2004 tarih ve 25406 sayl Hafriyat Topra, naat ve Yknt Atklarnn Kontrol Ynetmelii hkmleri dorultusunda bertaraf izlenecektir. Personelden kaynaklanacak evsel nitelikli kat atklarn deerlendirilebilir nitelikte olanlarnn ayr toplanmas, uygun nitelikte kapal kaplar ierisinde biriktirilmesi ve kat atk depo alanna braklmas izlenecektir. Kat atklarn alanda braklmamas, deerlendirilebilir nitelikte olanlarn ayr toplanmas ve deerlendirilemeyecek olanlarn kat atk depo alanna braklmas izlenecektir. Emisyonlarn zlenmesi naat aamasnda yaplacak almalardan kaynaklanacak emisyonlar arasnda toz emisyonu ve egzoz emisyonlar yer almaktadr. Faaliyetler esnasnda oluacak toz emisyonunun snr deerleri amamas iin alnmas gereken nlemlerin uygulanmas ile sahada spreyleme yaplmas ilemleri izlenecektir. naat srasnda kullanlacak aralarn egzoz emisyon lmlerinin yaptrlmas ve bununla ilgili belgelerin alnmas izlenecektir. Grltnn zlenmesi naat aamasnda oluacak en byk etki, proje kapsamndaki makinelerin almas neticesinde meydana gelecek olan grltlerdir. Tesisin inaat aamasnda, 04.06.2010 tarih ve 27601 sayl Resmi Gazetede yaymlanan evresel Grltnn Deerlendirilmesi ve Ynetimi Ynetmelii antiye alan (Tablo 5: antiye Alan in evresel Grlt Snr Deerleri) iin verilen limitlerin zerine klmayacaktr. Ayn ynetmelie gre, konut blgeleri iinde ve yakn evresinde gerekletirilen antiye faaliyetlerinin gndz zaman dilimi (07:00-19:00) dnda akam ve gece zaman dilimlerinde srdrlmesi yasaklanmtr. Dolaysyla inaat ileri ile ilgili almalar gndz saat dilimi (07:00 - 19:00) iinde yrtlecektir. naat aamasnda kullanlacak ara ve ekipmanlarn ar grlt yapmalarn engellemek amacyla ara ve ekipmanlarn rutin kontrolleri ve bakmlar yaptrlacaktr. makinelerinin ayn zamanda altrlmamasna dikkat edilecektir. Ayrca aralardan kaynaklanacak grlt seviyesini minimumda tutabilmek iin aralara hz snrlamas getirilecektir. naat aamasnda gerekletirilecek inaat faaliyetleri her deitiinde ve/veya en az 6 ayda bir tesisin oluturaca grlt seviyesi arka plan grlt lmleri faaliyet sahibi tarafndan yaplacak ve 04.06.2010 tarih ve 27601 sayl Resmi Gazetede yaymlanan evresel Grltnn Deerlendirilmesi ve Ynetimi Ynetmeliinde verilen deerlerle karlatrlacaktr. Elde edilen lm sonular ve deerlendirmeler erevesinde ilgili ynetmelik hkmlerine gre hareket edilecektir.
139
Tehlikeli Atklarn zlenmesi Hafriyat iin kullanlan i makinelerinin bakm ve onarmndan kaynaklanabilecek atk ya, gres ya, kontamine yalar ve yaktlarnn insan sal ve evreye ynelik zararl etkisini 14 Mart 2005 tarih ve 25755 sayl Tehlikeli Atklarn Kontrol Ynetmelii ve atk yalarla ilgili olarak ise 30.07.2008 tarih ve 26952 sayl Atk Yalarn Kontrol Ynetmelii hkmlerine uygun olarak en aza drlecek ekilde atk ynetimi salanacaktr. Proje almalarnda kullanlacak i makinelerinin yakt ikmalleri ve ya deiimleri sahada yaplmayacak olup, yakn evredeki ruhsatl akaryakt istasyonlarnda yaptrlacaktr. EK-4 zleme Kontrol Formu aadaki tabloda verilmektedir.
alan Personel Says Hafriyat atklar nasl bertaraf ediliyor? Bertaraf Alanlar ve Koordinatlar TAAHHT EDLEN Projenin inaat aamasnda 48 personelin, iletme aamasnda 10 personelin altrlmas planlanmaktadr. na edilecek nitelerden kaz almalarna bal olarak hafriyat art malzeme aa kacaktr. Projenin inaat ilemlerinden kaynaklanacak hafriyatn geici depolanmas iin alanlar belirlenmi olup dkm sahas olarak belirlenmi alanlar iin DS 26. Blge Mdrl nden uygun gr alnacaktr. Aa kacak hafriyatn kullanlamayacak durumda olan ksm belirlenen 2 ayr pasa dkm alannda geici olarak depolanacaktr. 1. Geici depolama sahas; HES yerinin gney bat istikametinde ve yaklak 350 m mesafede olup alan 1,52 hadr. HES, ykleme havuzu, cebri boru ve iletim hattnn bir ksmnn inasnda oluacak hafriyat art malzeme; bu alannda depolanacaktr. 2.Geici Depolama Sahas; reglatr alannn gneyinde yaklak 250 m mesafe yer almakta olup alan 1,52 hadr. Reglatr, keltim havuzu, iletim tnelinin bir ksmnn inasnda oluacak hafriyat art malzemeler 2. Geici depolama alannda depolanacaktr. Proje kapsamnda depolama alannda biriktirilecek olan bitkisel toprak erozyona, kurumaya ve yabani ot olumasna kar korunacak olup, topran canlln srdrebilmesi amac ile im, ayr-mera bitkisi v.b bitki rts ile kaplanacaktr. alannn ykseklii 5 metreden eimi ise Bitkisel topran depolanmas esnasnda nebati toprak depolama %5den fazla olmayacaktr. naat aamas sonras bitkisel toprak santral ve Kullanlacak su miktar (m3/gn) ve nereden temin ediliyor? Nerelerde kullanlacak? yakn evresinin evre dzenlenmesinde kullanlacaktr. Proje kapsamnda alacak personelin ihtiya duyaca ime ve kullanma suyu, proje sahasna en yakn yerleim yerlerinden cret karlnda tankerler ve damacanalarla getirilecektir. naat aamasnda ihtiya duyulacak kullanma suyu ise Ball Dere den temin edilecektir. Ball Dere den alnacak kullanma suyu iin DS Genel Mdrlnden gerekli izinler alnacaktr. Proje kapsamnda; inaat aamasnda personelden kaynakl evsel nitelikli atk su miktar toplam 7,2 m3/gn olmaktadr. Faaliyet alannda personelden kaynaklanacak evsel nitelikli atksular; ina edilecek szdrmasz fosseptik ukurunda toplanacaktr. Fosseptikte toplanan atksu, faaliyet sahibi tarafndan cret karlnda, Arhavi Belediyesine ait vidanjrle dolduka ektirilecektir ve Arhavi Belediyesi tarafndan bertaraf edilecektir. Belediye ile yaplan protokol; 13.02.2008 Tarih ve 26786 Sayl Resmi Gazetede Yaymlanarak Yrrle Giren Su Kirlilii Kontrol Ynetmeliinde Deiiklik Yaplmasna Dair Ynetmeliin 32.maddesi gerei (Evsel Nitelikli Atk sularn szdrmaz nitelikteki fosseptikte toplayan ve vidanjr vastas ile atksu altyap tesislerine veren atksu kaynaklar, Atksu
Bitkisel topran geici depolanmas ve koordinatlar Bitkisel Toprak koruma tedbirleri, Bitkisel toprak nerede kullanlacak?
Evsel atk su miktar ve bertaraf yntemi
140

Ynetimleriyle yaptklar protokol ve vidanjrle atksu bertaraft sonucunda aldklar belgeleri be yl sreyle saklamak ve denetimler srasnda grevlilere beyan etmek zorundadrlar.) faaliyet sahibi tarafndan atksu bertaraf sonucu alnan belgeler 5 yl sre ile saklanacak ve denetimler srasnda grevlilere beyan edilecektir.
Evsel kat atk miktar ve bertaraf yntemi
Proje kapsamnda; inaat aamasnda oluacak personelden kaynakl evsel nitelikli kat atk miktar 54,72 kg/gn olarak hesaplanm olup, bu atklarla ilgili 14.03.1991 Tarih ve 20814 Sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle girmi olan Kat Atklarn Kontrol Ynetmeliine uyulacaktr. Kat Atklarn Kontrol Ynetmeliinin 8.Maddesine uygun olarak bu atklar, evreye zarar vermeden bertarafn ve deerlendirilmesini kolaylatrmak, evre kirliliini nlemek ve ekonomiye katkda bulunmak amacyla ayr ayr toplanarak biriktirilecek ve gerekli tedbirler alnacaktr. Kat Atklarn Kontrol Ynetmeliinin kat atklarn toplanmas ve tanmas ile ilgili drdnc blm 18. Maddesinde belirtilen esaslara uyularak kat atklar evrenin olumsuz ynde etkilenmesine sebep olacak yerlere dklmeyecek, az kapal standart p kaplarnda muhafaza edilerek toplanacaktr. Kat Atklarn Kontrol Ynetmelii nin 20. Maddesine uygun olarak, grn, koku, toz, szdrma ve benzeri faktrler ynnden evreyi kirletmeyecek ekilde kapal aralarla faaliyet sahibi tarafndan Arhavi Belediyesi kat atk sahasna nakledilecektir.
mrn yitirmi, kullanlm lastiklerin geici depolanmas ve bertaraf yntemi Alanda oluan tozuma nasl gideriliyor?
Nihai ED raporunda bu konuda herhangi bir taahht yer almamaktadr. Ancak projenin inaat aamasnda yaplacak olan kaz ilemleri srasnda tozumann nlenmesi iin arazi spreyleme yntemiyle sulanacaktr. Ayrca proje kapsamnda ilgili ynetmelik hkmlerine riayet edilecek olup snr deerler almayacaktr. dari bina ve sosyal tesislerin yapmnda hazr beton malzeme kullanlacaktr. Reglatr gvdesi iin yaplacak dolgu almalarnda kullanlacak dolgu malzemesi iin herhangi bir malzeme oca ve beton santrali kurulmas sz konusu olmayacaktr. Kullanlacak malzemenin tamam blgede yer alan ruhsatl ocaklardan karlanacaktr. Santral binas ve dier tesislerin inaatnda ise hazr beton kullanlacaktr. Proje kapsamnda malzeme oca iletilmesi sz konusu deildir. htiya duyulacak malzeme dardan satn alma yoluyla karlanacaktr. TAAHHT EDLEN Proje kapsamnda yama, cebri boru, ulam yolu ve kanal (menfez, drenaj v.b.), ama, rehabilitasyon, iletim tneli ama almalar, betonlama, syrma ve tesis kazs, hafriyat almalar gibi faaliyetler sonucunda; dolayl veya dolaysz yollardan bulankla yol aabilen durumlar (arazi yaps, iklim artlar, heyelan, sel, erozyon, takn, v.b. afetler hari) ile devam eden tnelii ekipman almalar (delgi, jumbo v.b. makinelerin almas esnasnda toz oluumunu engellemek ve makine ucunu soutma amac ile su kullanm, tnelii makineara bakm, ya deiimi, tnelii patlatma ve betonlama ilemleri gibi) mevcut ise, bu almalardan kaynaklanabilecek atksularn, tnel iinde oluan atlak veya krklardan szlen yer alt sularyla birleiminden oluabilen bulank sularla birlikte bertaraf edilmesi salanacak, dere yataklarn daraltacak malzeme dklmemesi, faaliyet alanndaki akarsular ve yan kollarnda srekli bulankla yol aabilen mdahalelerden
Projenin malzeme ihtiyac nereden karlanyor? Kum-akl, geirimsiz kil- toprak ve kaya oca var m? Varsa alnan nlemler
Hazr Beton Tesisleri ve Krma-Eleme Tesisi var m? Emisyon izin belgesi var m?
Doal ortamlarda(dere yataklar, sulak alanlar v.s) alma esnasnda alnacak nlemler nelerdir?
141

kanlmas, faaliyet alanlarnda oluabilen tm atk yalar ve trafolarda kullanlan izolasyon yalarnn dklmemesi, szmamas, tamamas, yamurdan etkilenerek akarsulara ulamamas ve suyun santralden dereye braklmas ilemi ile akl geitlerinden veya su alma yaplarndan braklan rusubat, sediment, srnt gibi birikinti malzemelerin akarsu yataklarndaki sucul fauna ve balklarn reme ve istihsal yerlerine zarar vermemesi hususlarna dikkat edilecek, suyun yn ve ak hznn deitirilmemesi hususlarnn salanmas ile birlikte, bahsedilen konularla ilgili kanun, ynetmelik ve mevzuatlara uyulmas salanacaktr.
Atk ya kaynaklar nelerdir, depolama ve bertaraf yntemi
Proje
kapsamnda
inaat
aamasnda
kullanlacak
makinelerinin bakm, onarm, yakt ikmalleri ve ya deiimleri sahada yaplmayacak olup, yakn evredeki ruhsatl akaryakt istasyonlarnda ve atlyelerde yaptrlacaktr. Ayrca kullanlacak i makinelerinin bakm ve onarmndan kaynaklanabilecek atk ya, gres ya, kontamine yalar ve yaktlarnn insan sal ve evreye ynelik zararl etkisini 14 Mart 2005 tarih ve 25755 sayl Tehlikeli Atklarn Kontrol Ynetmelii ve atk yalarla ilgili olarak ise 30.07.2008 tarih ve 26952 sayl Atk Yalarn Kontrol Ynetmelii hkmlerine uygun olarak en aza drlecek Tehlikeli atk kaynaklar nelerdir, depolama ve bertaraf yntemi ekilde atk ynetimi salanacaktr. Proje kapsamnda yakt olup, inaat ikmalleri yakn aamasnda ve ya evredeki kullanlacak ruhsatl i makinelerinin yaplmayacak deiimleri sahada akaryakt
istasyonlarnda yaptrlacaktr. Buna bal olarak; sahada atk ya oluumu sz konusu olmayacaktr. Ancak; alacak i makineleri ve aralarn bakm-onarmlar ve ya deiimlerinin sahada yaplmas zorunlu olduu durumlarda, i makinelerinin bakm ve onarmndan kaynaklanabilecek atk madeni yalar; 30.07.2008 tarihli Atk Yalarn Kontrol Ynetmeliine gre atk yalarn analizi yapldktan sonra bertaraf atk kategorilerine gre yaplacaktr. Atk yalar; az kapal varillerde ayr ayr toplanacak ve bu varillerin ierisinde hangi tr atk olduunu gsterir etiket ile zerleri etiketlenerek, lisansl bertaraf veya geri kazanm tesislerine ulatrlmak zere tehlikeli atk tama lisansna sahip firmalara teslim edilecektir. Bununla birlikte; atk ya, gres ya ve yaktlarnn insan sal ve evreye ynelik zararl etkisini 14 Mart 2005 tarih ve 25755 sayl Tehlikeli Atklarn Kontrol Ynetmelii hkmlerine uygun olarak en aza drlecek ekilde atk ynetimi salanacaktr. Bakm onarm ilemleri srasnda aa kmas muhtemel bo ya tenekeleri vb. malzemeler ise 24.08.2011 Tarih ve 28035 Sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Ambalaj Atklarnn Kontrol Ynetmelii hkmlerine gre mmknse geri dnm tesislerine deilse dier tehlikeli atklarla birlikte atk bertaraf tesislerine gnderilecektir. Proje alannda alacak iiler iin kurulacak olan revirden kacak tbbi atklar 22.07.2005 tarih 25883 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Tbb Atklarn Kontrol Ynetmeliine uygun olarak dier tm atklardan ayr olarak toplanacak, Ynetmelie uygun bertaraf salanacaktr.
142

Kullanlan i makineleri ve dier donanmdan kaynaklanan grlty nleyici tedbirler

Bununla birlikte, proje sahasnda arazinin hazrlanmas ile projede belirtilen nitelerin faaliyete almasna kadar ar i makinelerinin kullanlmasna bal olarak grlt ve vibrasyon olumas sz konusudur. naat almalar srasnda ortaya kacak grlt; hafriyat, ykleme ve tama ile kaz, dolgu almalarnda kullanlacak makine ve aralardan kaynaklanacaktr. Ancak proje sahasnda arazinin hazrlanmas ile projede belirtilen nitelerin faaliyete almasna kadar geen srede kullanlan i makinelerinin hepsi e zamanl almayacaktr. Proje alannda alacak iiler iin kurulacak olan revirden kacak tbbi atklar 22.07.2005 tarih 25883 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Tbb Atklarn Kontrol Ynetmeliine uygun olarak dier tm atklardan ayr olarak toplanacak, Ynetmelie uygun bertaraf salanacaktr. Proje alannn tamam orman arazileri ierisindedir. Proje kapsamnda orman arazisi niteliini tayan sahalar iin 6831 sayl Orman Kanunu nun 17/3. maddesi gereince gerekli izinler alnacaktr. Proje uygulanmadan nce, tarm alanlarna rastlanmas halinde mevcut durumlarna mdahale edilmeden 5403 Sayl Toprak ve Arazi Kullanm Kanunu 13. Maddesi gereince Artvin Valilii veya Gda, Tarm ve Hayvanclk Bakanlna mracaat edilerek Tarm D Amal Arazi Kullanm zni alnacaktr. Tarm arazilerinin ama d kullanm talepleri, arazinin en az 1/1000 lekli kadastral haritas veya krokisi, zerinde arazinin yeri iaretli ve koordinat deerlerini gsteren 1/25.000 lekli haritas, mlkiyet durumunu gsteren belgeyle birlikte sz konusu alann mcavir alan snrlar ierisinde kalmas durumunda Belediyeler, mcavir alan snrlar dnda kalmas durumunda l zel darelerine veya dier plan yapma yetkisine sahip kurululara, bu kurululardan da l Gda, Tarm ve Hayvanclk Mdrlne gnderilerek mracaat edilecektir. Proje kapsamnda 19/07/2005 tarih ve 25880 Sayl Resmi Gazete de yaymlanarak yrrle giren 5403 Sayl Toprak Koruma ve Arazi Kullanm Kanunu, 28/02/1998 Tarih 23272 Sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren 4342 Sayl Mera Kanunu ve 1380 sayl Su rnleri Kanunu hkmlerine riayet edilecektir. Proje kapsamnda ina almalar ncesinde yaplacak olan kamulatrma, 4650 sayl Kamulatrma Kanununa uygun olarak BALSU ELEKTRK RETM ve TC. A.. tarafndan gerekletirilecektir. Sz konusu projede iletme aamasnda alacak olan personelin kullanm sonucunda evsel nitelikli atksu oluacaktr. letme aamasnda personelin kulland suyun tamamnn atk su olarak dnecei kabul edilmesi halinde aa kacak evsel nitelikli atk su miktar toplam 1,5 m3/gn olacaktr. letme aamasnda oluacak olan atksular; inaat aamasnda ina edilecek szdrmasz fosseptik ukurunda toplanacak ve Arhavi Belediye ne ait vidanjr ile creti mukabil Arhavi Belediyesine ektirilerek bertaraf edilecektir. Belediye ile yaplan protokol; 13.02.2008 Tarih ve 26786 Sayl Resmi Gazetede Yaymlanarak Yrrle Giren Su Kirlilii Kontrol Ynetmeliinde Deiiklik Yaplmasna Dair Ynetmeliin 32.maddesi gerei (Evsel Nitelikli Atk sularn szdrmaz nitelikteki fosseptikte toplayan ve vidanjr vastas ile atksu altyap tesislerine veren atksu kaynaklar, Atksu Ynetimleriyle yaptklar protokol ve vidanjrle atksu bertaraft sonucunda aldklar belgeleri be yl sreyle saklamak ve denetimler srasnda grevlilere beyan etmek zorundadrlar.) faaliyet sahibi tarafndan atksu bertaraf sonucu alnan belgeler 5 yl sre ile saklanacak ve denetimler srasnda grevlilere beyan edilecektir.
Tesiste revir var m, var ise oluan tbbi atklarn geici depolanmas ve bertaraf yntemi
Orman, tarm, mera alanlar kullanlacaksa alanlarn genilii ne? Alnacak izinler hakknda bilgi
letmeden kaynakl atk sular iin artma tesisi inaat tamamland m?
143

Tesisin iletmesi aamasnda emisyon kaynaklarnda alnacak tedbirler alnd m?

Yaplmas planlanan faaliyetin herhangi bir emisyonu ve kimyasal at olan bir tesis olmad iin evreye olumsuz bir etkisi olmayacaktr. Reglatrde istihdam edilenlerin kaldklar yerde de sadece evsel nitelikli sv ve kat atklar oluacaktr. Ancak alnacak nlemler ile (kat atklarn proje sahibi firma tarafndan kat atk sahasna gnderilmesi) oluacak zararl etkiler en alt dzeye indirilecektir.
Tesisin iletmesi aamasnda oluacak atk yalar ve tehlikeli atklar iin geici depolama yapld m? antiyenin skm ve sonrasnda yaplacak rehabilitasyon almalar
Nihai ED raporunda bu konuda herhangi bir taahht yer almamaktadr.
Proje civar
kapsamnda kylerinden
inaat temin
aamasnda edilmesi
yaklak
48
kii Proje
alacaktr. alacak olan personelin Artvin ili, Arhavi lesi planlanmaktadr. kapsamnda inaat aamasnda alacak olan personelin her trl teknik ve sosyal altyap ihtiyalar iin yemekhane, mutfak, soyunma yeri, du, tuvalet, lavabo, ardiye, idari ve teknik brolarn yer ald 1 adet merkezi antiye oluturulacak olup, ina almalar sonunda bu antiye kaldrlacaktr.
144
ACL EYLEM PLANI Her trl faaliyette ii sal ve i gvenliini olumsuz ynde etkileyebilecek unsurlar bulunmaktadr. Bu konuda ilgili tzk ve ynetmelikler erevesinde her trl nlemler alnacaktr. Ayrca tm inaatn faaliyet aamasnda i gvenlii konusunda 16.06.2003 tarih ve 25134 sayl Resmi Gazetede yaymlanan 4857 sayl Kanunu hkmlerine uyulacaktr. Salk ile ilgili ihtiyalar iin en yakndaki salk birimleri kullanlacaktr. Bu konuda yaplacak almalarn uzman ekip tarafndan deerlendirilmesi amacyla Acil Eylem Plan hazrlanacaktr. Acil Eylem Planlar (ACE) ayrca aadaki konular da ierecektir; gvenlii ve ilk yardm planlar, Sabotaj ve saldrlara kar koruma-emniyet ve gvenlik plan, Meydana gelebilecek kazalara kar 24 saat hazr bulundurulacak ilk yardm ekibi, Yangn kmas durumu gz nne alnarak yangna kar her trl nlem alnacaktr. Yangna kar her trl ekipman ve donanmn, mevcut ynetmelik ve kanunlara uygun olarak yaplmas salanacaktr.
Proje kapsamnda i gvenlii ve ii saln koruma amal olarak hazrlanan Acil Mdahale Plan, doal afet, yangn, sabotaj gibi acil durumlarda ilerlik kazanacaktr. Projenin inaat aamasnda kullanlacak olan Acil Eylem Plannda bulunmas gerek unsurlar aada sralanmtr; Acil Eylem Ekibinin (AEE) Belirlenmesi AEEnin grev tanmlarnn yaplmas AEE ierisinde ast kademeler oluturulmas (kurtarma, ilk yardm, mdahale vb.) AEEnin ilgili kurum/kurulular ve kendi ierisindeki koordinasyon konularnn belirlenmesi AEE ierisinde alacak personelin gnlk alma esaslarnn belirlenmesi
AEEnin bir mdahale annda ihtiya duyaca tm ekipman ve aralar zellikle projenin inaat aamasnda hazr bulundurulacaktr. Acil Mdahale Plan, koordinasyon ncelikleri aada verilmitir.
145
ACL MDAHALE PLANI
YANGIN
PATLAMA
SABOTAJ
DOAL AFET
KAZA
BEK TELEFON L AFET MD.
TFAYE
KARAKOL
LKYARDIM AMBULANS HASTANE

ekil 32 Acil Eylem Plan
letme dneminde gece-gndz bekleyen gvenlik grevlisi mevcut olacak sabotaj, patlama, doal afet, kaza, yangn gibi bir durumda telefonlarla gerekli irtibatlar kurmas ve olas bir durumda yapmas gereken ilk yardm mdahaleleri ve sivil savunma tedbir ve mdahale ilevleri hususunda gerekli eitim verilecektir. evre emniyeti iin mahalli gvenlik kuvvetleri ile devaml temas kurulacak ve gvenlik kuvvetlerinin tavsiyelerine uyulacaktr. Bu almalarda insan saln ve gvenliini riske sokmamak amacyla T.C. alma ve Sosyal Gvenlik Bakanlnn ve i Gvenlii Tzndeki hkmlere uyulacaktr. VIII.2. ED Olumlu Belgesinin verilmesi durumunda, Yeterlik Tebliinde Yeterlik Belgesi alan kurum/kurulularn ykmllkleri balnn ikinci paragrafnda yer alan hususlarn gerekletirilmesi ile ilgili program. Proje kapsamnda; rapor ierisinde belirtilen nlemler ve taahhtler faaliyet esnasnda ve kapatldktan sonra da yerine getirilecek, Blm VIII.1.de belirtilen ana balklar erevesinde oluturulacak evre zleme Program kapsamnda izlenecektir. Programn kapsam; projeye bal yaplacak olan tm almalarda evre ve sala zararl sonular dourabilecek faaliyetlerin, ED Raporunda taahht edilen hususlarn ve bu konuda uyulmas gereken yasal ykmllklerin izlenmesi, denetlenmesi ve denetlemelerin raporlanmasdr. naat srecinin izlenmesi; inaat srecindeki olumsuz etkilerin raporda belirtilen nlemlerle ilgili ynetmelik snr deerlerini ap amad ve/veya bertaraf edilip edilmediinin kontrol eklinde gerekleecektir. Yukarda belirtilen ama ve kapsam dahilinde inaat sresince izleme formu, belli periyotlar halinde evre ve ehircilik Bakanlna sunulacaktr.
146
Blm IX: HALKIN KATILIMI (Projeden etkilenmesi muhtemel yre halknn nasl ve hangi yntemlerle bilgilendirildii, proje ile ilgili halkn grlerinin ve konu ile ilgili aklamalarn ED raporuna yanstlmas) Proje ile ilgili olarak halk bilgilendirmek amac ile ED ynetmeliinin 9. maddesi gerei halkn gr ve nerilerini almak proje hakknda yre halkn bilgilendirmek zere 24.11.2010 tarihinde Artvin li, Arhavi lesi, Arhavi Belediyesi-Belediye Sinema Salonu nda Halkn Katlm Toplants dzenlenmitir. Toplantdan halkn haberdar olmas amacyla ulusal ve yerel gazetelerde gerekli ilanlar verilerek toplant konusu, yeri ve saati vatandalara duyurulmutur. Halkn Katlm Toplantlarnda planlanan faaliyet ile ilgili olarak; proje kapsamnda yaplacak almalar, projeden kaynaklanacak evresel etkiler ve bu etkilere kar alnacak nlemler hakknda bilgi vermeyi amalayan toplantya yre halk katlm, Kamu Kurulular ve Sivil Toplum rgtlerinin katld toplantda katlmclara bilgi verilmitir.
147
Blm X: SONULAR (Yaplan tm aklamalarn zeti, projenin nemli evresel etkilerinin sraland ve projenin gereklemesi halinde olumsuz evresel etkilerin nlenmesinde ne lde baar salanabileceinin belirtildii genel bir deerlendirme, proje kapsamnda alternatifler aras seimler ve bu seimlerin nedenleri) BALSU ELEKTRK RETM ve TC. A.. tarafndan Dou Karadeniz Blgesi, Artvin ili, Arhavi ilesi Kapistre Deresinin kolu olan Ball Dere (Arhavi Deresi) zerinde, 15,84 MWm (15,36 MWe) kurulu gce sahip Orta Reglatr ve HES projesi kurulup iletilmesi planlanmaktadr. Projeye ilikin yer bulduru haritas Ek-1 de ve proje nitelerinin yer ald 1/25.000 lekli topografik harita Ek-3 de verilmektedir. Proje sahas Artvin li, Arhavi ilesi gneybatsnda amlk Yaylas ile Talk Yaylas arasnda kalan yreyi iermektedir. Orta Reglatr ise amlk Yaylas nn yaklak 1 km kuzeybatsnda Ball Dere zerinde ina edilecektir. keltim Havuzu ve su alma yaps reglatr sa sahilinde yer alacaktr. Rize-Arhavi-Kemalpaa sahil karayolu (D010) kullanlacaktr. Tesis yerine ulamak amac ile ulam yolu yaplacaktr. Reglatr yerine ulam mevcut Arhavi-Yusufeli yayla yolundan yaklak 10 km uzunluunda ve 5 m geniliinde yaplacak bir yol ile salanacaktr. Santral yerine ulam ise mevcut ArhaviYusufeli yayla yolundan yaklak 5,5 km uzunluunda ve 6 m geniliinde yaplacak bir yol ile salanacaktr. Kurulmas planlanan Orta Reglatr ve HES Proje kapsamnda; talvegden ykseklii 3 m. olan dolu gvdeli bir reglatr ve su alma yaps, toplam L= 4699 m. uzunluunda, 3m. i apnda ve 3,10 m3/s kapasiteli iletim tneli, 15 m. geniliinde ve L=25 m. uzunluunda ykleme havuzu, D=0,80 m. i apnda ve L=1355 m. uzunluunda bir cebri boru, brt 650 m. dl, net 632,60 m. dl 15,84 MWm (15,36 MWe) kurulu gce sahip ylda toplam 55,24 GWh enerji retmesi planlanan bir tesis nerilmektedir. Proje alan ve evresinde yakn yerleim yeri bulunmamakla birlikte, amlk Yaylas reglatr yerinin yaklak 1 km kuzeybatsnda kalmaktadr. Proje alan Dou Karadeniz blgesinde yer alan Ball Dere zerindedir. Dou Karadeniz Havzas ierisinde yer alan Ball Dere Kapistre Deresinin yankoludur. Proje kapsamnda; projenin nehir tipi santral olmas ve enerji retiminde kullanlacak sularn reglatrle evrilecek olmas nedeniyle, bir depolama sz konusu deildir. Proje kapsamnda; reglatr ve keltim havuzu, iletim tneli, ykleme havuzu, cebri boru, santral binas, alt sahas ana yaplar ile antiye, ulam yollar v.b. yardmc yaplar ina edilecektir. Proje kapsamnda malzeme oca almayacaktr. naat aamasnda ihtiya duyulacak malzeme ykanm ve elenmi olarak serbest piyasadan ve/veya mevcut ruhsatl ve izinli malzeme ocaklarndan saha giriinde hazr olarak teslim alnmak suretiyle tedarik edilecektir. Orta Reglatr ve HES projesinin inaat sresi 2 yl olarak planlanmaktadr. Projenin inaat aamasnda 48 personelin almas planlanmaktadr. Projenin inaat ve
148
iletme aamasnda personelin sosyal ihtiyalarnn karlanca antiye kurulacaktr. Projenin ekonomik mr 50 yl ngrlmekte olup iletme aamasnda 10 personelin altrlmas planlanmaktadr. Proje sahasnda; hafriyat art malzemelerin depolanaca 2 ayr geici depolama sahas bulunacaktr. Proje kapsamnda alacak personelin ihtiya duyaca ime ve kullanma suyu, proje sahasna en yakn yerleim yerlerinden cret karlnda damacana ve tankerlerle getirilecektir. naat aamasnda ihtiya duyulacak kullanma suyu ise Ball Dere den gerekli izinler alnarak temin edilecektir. Elektrik retimi iin reglatrde kabartlan sular; herhangi bir kimyasal deiiklie uramadan, ayn miktar ve kalitede olmak zere Ball Dere zerinden reglatrden yaklak 4,5 km sonra yeniden Ball dere yatana verilecektir. Doal hayatn devamlln salanmas iin; Doa Koruma ve Milli Parklar Genel Mdrl tarafndan onaylanan Hes Projeleri Ve Dier Hidrolik Faaliyet Talepleri in Deerlendirme Raporuna gre (Bkz.Ek-12); Nisan, Mays, Haziran dnemi iinen az 0,280 m3/s ve Temmuz-Mart dnemi iin (9 ay) en az 0,170 m3/s evresel ekosistem suyunun braklmas uygun grlmtr. na edilecek nitelerin kaz almalarna bal olarak hafriyat art malzeme aa kacaktr. Arazinin hazrlanmas aamasnda; kazdan kan hafriyat malzemesi ihtiya duyulduunda nitelerin inasnda dolgu ilemlerinde kullanlacaktr. letim Tneli kazsndan artan hafriyat art malzemenin servis yolu yapm almasnda ve alma alan evresi evre dzenlemesi almalarnda kullanlmas ngrlmektedir. Kullanlamayacak durumda olan malzeme ise belirlenen iki ayr pasa dkm alannda geici olarak depolanacaktr. Proje kapsamnda, inaat aamasnda saha ii yollardan kaynaklanacak toz emisyonunun minimuma indirilmesi iin alma alanlarnda yollar spreyleme yntemiyle sulanarak toz yaylmasnn nlenmesi yoluna gidilecektir. Sz konusu projenin inaat aamasnda oluacak olan atklar; yaplacak kaz ilemlerinden kaynaklanacak hafriyattan inaat demiri, kalplar iin kullanlan kereste artklar, ambalaj malzemeleri, ve benzeri kat atklardan oluacaktr. Oluacak bu atklar hurda olarak toplanp, geri kazanm mmkn olan demir-elik, metal ve benzeri malzemeleri ieren atklar ise ilgili atk ynetmelikleri dorultusunda lisansl firmalara teslim edilecektir. Hafriyat iin kullanlan i makinelerinin bakm ve onarmndan kaynaklanabilecek atk ya, gres ya ve yaktlarnn insan sal ve evreye ynelik zararl etkisini en aza drlecek ekilde atk ynetimi salanacaktr. Proje alannda alacak iiler iin kurulacak olan revirden kacak tbbi atklar dier tm atklardan ayr olarak toplanacak, Ynetmelie uygun bertaraf salanacaktr. Proje kapsamnda; inaat aamasnda ve iletme aamasnda oluacak evsel nitelikli kat atklar evreye zarar vermeden bertarafn ve deerlendirilmesini kolaylatrmak, evre kirliliini nlemek ve ekonomiye katkda bulunmak amacyla ayr ayr toplanarak biriktirilecek ve gerekli tedbirler alnacaktr. Kat atklar evrenin olumsuz ynde
149
etkilenmesine sebep olacak yerlere dklmeyecek, az kapal standart p kaplarnda muhafaza edilerek toplanacak olup, grn, koku, toz, szdrma ve benzeri faktrler ynnden evreyi kirletmeyecek ekilde kapal aralarla faaliyet sahibi tarafndan Arhavi Belediyesi kat atk sahasna nakledilecektir. Proje kapsamnda oluacak olan atksular; ina edilecek szdrmasz fosseptik ukurunda toplanacak ve Arhavi Belediyesi ile yaplacak protokol ile creti mukabil Arhavi Belediyesine ait vidanjrle ektirilerek bertaraf edilecektir. Proje kapsamnda iletme aamasnda trbinler, jeneratrlerin almasndan kaynakl grlt oluacaktr. Ancak sz konusu ekipmanlar HES binas ierisinde kapal ortamda ve bina ses yaltml olduundan evresel grlt olumayacaktr. Gda, Tarm ve Hayvanclk Bakanl tarafndan 10 Mart 1995 tarih ve 22223 sayl Resmi gazete yaymlanan Su rnleri Ynetmeliinin 8. maddesine gre doal gl, baraj gl, glet ve akarsu gibi su rnleri istihsal yerlerinden sulama ve dier amalarla yararlanmak iin kullanlan her trl kanal ve arklarn balang ksmlarna uygun bir zgara veya kafes konulmas, uygun balk geitleri, asansrleri veya balk perdeleri yaplmasnn zorunlu olduu belirtilmektedir. Proje kapsamnda bu hususa riayet edilerek balk geidi yaplacaktr. Proje kapsamnda gerekte yaplmas gereken sucul fauna ve flora tespit almalar yerinde saha almasna ynelik olacak ve inaat aamasndan nce, mevsimsel olarak en az bir yl iinde yaplacak ve sucul trlerdeki populasyon karlatrmalar iin, proje tamamlandktan sonra da tekrarlanacaktr. Sz konusu almalar sonunda oluturulacak raporlar yetkili kurumlara sunularak, onaylatlacak ve bir nshas da sunulan dosyaya konulacaktr. Yaplacak sucul ekeosistem tespit almalar sonunda, belirlenen trlerin populasyonunda nemli azalmalar grldnde, azalan trlerin yaam ortamlar iyiletirilecek ve oaltm salanacaktr. Projenin inaat aamasnda alacak personelin Artvin li, Arhavi lesi yerleim yerlerindeki yre halkndan karlanmas dnlmektedir. Sonu olarak; proje kapsamnda inaat aamasnda alacak mhendis, teknisyen ve makine operatrleri gibi teknik personel ve vasfsz iiler blgeden temin edilmeye zen gsterileceinden; blge iin nemli bir istihdam imkan salanm olacaktr. Gerekletirilmesi planlanan proje ile elde edilecek enerji ulusal ebekeye verilecek olup blgenin enerji talebinin karlanmasna kat salayacak kamu yarar tayan bir projedir. Sz konusu faaliyet Ekonomik bakmndan geri kalm yreler iin dnlen yeni tevik tedbirleri ile blgede sanayilemenin artrlmas ister istemez blgedeki Hidroelektrik enerji potansiyellerinin de deerlendirilmesini gerekli klacaktr. Planlanan santralin projesinin ekonomik ve sosyal etkileri gz nne alndnda, projenin gerekletirilmesinin yrede olumlu bir etkisi olaca anlalmaktadr. Proje alannn mevcut kullanm durumu gz nne alndnda nerilen proje ile enerji retimi faydas salanacak, yre halkna i imkan yaratlacaktr. Projenin gereklemesi ile birlikte yre ve lke ekonomisine katk salanacaktr.
150
Projenin gereklemesi ile blge iinde ekonomik hayatn canlanmasna ve gelimesine nemli lde yardmc olunacak ve dolaysyla yre halknn gelirlerinde ve yaam seviyelerinde bir ykselme meydana gelecektir. Tesislerin yapm aamasnda evrede yeni i olanaklarnn yaratlmas tesis yerlerine ulam salayacak yeni yollarn yaplmas ve mevcut yollarn slah edilmesi, gelime plannn gereklemesi ile meydana gelecek dier faydalardr. retilecek olan enerji enterkonnekte sisteme verileceinden tm lke ekonomisinin enerji ihtiyacna katkda bulunarak sanayinin gelimesine ve lkede ekonomik ve sosyal refahn yaygnlamasna katkda bulunacaktr. Yapm planlanan faaliyet ile elde edilecek enerji ulusal ebekeye verilecek olup blgenin enerji talebinin karlanmasna katk salayacak kamu yarar tayan bir projedir. Sz konusu faaliyet Ekonomik bakmndan geri kalm yreler iin dnlen yeni tevik tedbirleri ile blgede sanayilemenin artrlmas ister istemez blgedeki Hidroelektrik enerji potansiyellerinin de deerlendirilmesini gerekli klacaktr. Proje kapsamnda yama, cebri boru, ulam yolu ve kanal (menfez, drenaj v.b.), ama, rehabilitasyon, iletim tneli ama almalar, betonlama, syrma ve tesis kazs, hafriyat almalar gibi faaliyetler sonucunda; dolayl veya dolaysz yollardan bulankla yol aabilen durumlar (arazi yaps, iklim artlar, heyelan, sel, erozyon, takn, v.b. afetler hari) ile devam eden tnelii ekipman almalar (delgi, jumbo v.b. makinelerin almas esnasnda toz oluumunu engellemek ve makine ucunu soutma amac ile su kullanm, tnelii makine-ara bakm, ya deiimi, tnelii patlatma ve betonlama ilemleri gibi) mevcut ise, bu almalardan kaynaklanabilecek atksularn, tnel iinde oluan atlak veya krklardan szlen yer alt sularyla birleiminden oluabilen bulank sularla birlikte bertaraf edilmesi salanacak, dere yataklarn daraltacak malzeme dklmemesi, faaliyet alanndaki akarsular ve yan kollarnda srekli bulankla yol aabilen mdahalelerden kanlmas, faaliyet alanlarnda oluabilen tm atk yalar ve trafolarda kullanlan izolasyon yalarnn dklmemesi, szmamas, tamamas, yamurdan etkilenerek akarsulara ulamamas ve suyun santralden dereye braklmas ilemi ile akl geitlerinden veya su alma yaplarndan braklan rusubat, sediment, srnt gibi birikinti malzemelerin akarsu yataklarndaki sucul fauna ve balklarn reme ve istihsal yerlerine zarar vermemesi hususlarna dikkat edilecek, suyun yn ve ak hznn deitirilmemesi hususlarnn salanmas ile birlikte, bahsedilen konularla ilgili kanun, ynetmelik ve mevzuatlara uyulmas salanacaktr. Ayrca; reglatrlerin bulunduu sahadaki kapaklar ylda 2-3 defa alarak, reglatr sahas ile iletme binas arasnda kalan akarsu yatana yeterli su ak braklaca ve akarsu yatann tamamen slanmas salanarak, bakteri oluumu iin uygun artlarn yerine getirilecei hususuna uyulacaktr. nk bu alanlarda bakteri remesinin salanmas omurgasz canllarn oalabilmeleri iin nemlidir. Proje kapsamnda projenin kalan ksmlar iin yer st patlatmalarna gerek duyulursa, yaplacak olan patlatmalar Ball Dere zerinde yaayan sucul faunann reme ve dere boyunca yer deitirme veya g etme dnemlerine rastlatlmadan yaplmas salanacaktr. Proje kapsamnda belirtilen cansuyu miktar kesintisiz olarak dere yatana braklacaktr. Braklacak can suyu miktar yln en scak dneminde akarsu yatandan akan suyun edeer miktarna denk olacaktr. zellikle kurak geen aylarda ve suyun miktarna gre bir azalmaya gidilmemesine dikkat edilecektir. Belirlenen miktardaki suyun akarsularn yataklarna braklmas ile mevcut habitat tipindeki doal yaam kesintiye uramayacaktr.
151
Proje kapsamnda balklarn geiinin salanmas iin yaplacak balk geidinin faaliyete getiinde; giri, k ve yakn evresinin avlak sahas olarak kullanlmamas ve kullandrlmamas amac ile gerekli tedbirler alnacaktr. Sulama, drenaj, toprak muhafaza ve benzeri uygulama projeleri kapsamnda yer alan araziler iin yaplan tarm d kullanm taleplerinde, ilgili kurum veya kurululardan proje btnlnn bozulup bozulmayacana dair gr alnacaktr. Proje kapsamnda kaz dolgu almalar esnasnda oluabilecek olan erozyon, drenaj gibi olaylara sebebiyet vermemek iin gerekli toprak koruma tedbirleri alnacak ve toprak koruma projesi hazrlanarak uygulanacaktr. Proje uygulanmadan nce, tarm alanlarna rastlanmas halinde mevcut durumlarna mdahale edilmeden 5403 Sayl Toprak ve Arazi Kullanm Kanunu 13. Maddesi gereince Artvin Valilii veya Gda, Tarm ve Hayvanclk Bakanlna mracaat edilerek Tarm D Amal Arazi Kullanm zni alnacaktr. Tarm arazilerinin ama d kullanm talepleri, arazinin en az 1/1000 lekli kadastral haritas veya krokisi, zerinde arazinin yeri iaretli ve koordinat deerlerini gsteren 1/25.000 lekli haritas, mlkiyet durumunu gsteren belgeyle birlikte sz konusu alann mcavir alan snrlar ierisinde kalmas durumunda Belediyeler, mcavir alan snrlar dnda kalmas durumunda l zel darelerine veya dier plan yapma yetkisine sahip kurululara, bu kurululardan da l Gda, Tarm ve Hayvanclk Mdrlne gnderilerek mracaat edilecektir. Sz konusu iletmede 2872 sayl evre Kanunu ve 5491 sayl evre Kanununda Deiiklik Yaplmasna Dair Kanunun ilgili maddeleri uyarnca hazrlanarak yrrle girmi ve girecek olan tm ynetmelikler ile dier mevzuat kapsamnda evrenin korunmas ve kirliliin nlenmesi iin gerekli her trl izinler alnacak 2872 sayl evre Kanununa ve bu kanuna istinaden karlan tm mevzuat hkmlerine uyulacaktr. evre ve toplum saln olumsuz etkileyecek hususlar ile yangn ve patlamalara kar gerekli tedbirler faaliyet sahibi tarafndan alnacaktr. 16.06.2003 tarih ve 25134 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrle giren 4857 sayl Kanununa, 08.05.2003 tarih ve 25102 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrle giren 4856 sayl ve 13.05.2006 tarih ve 26167 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrle giren 5491 sayl evre Kanununda Deiiklik Yaplmasna Dair Kanun ve bu kanunlara istinaden karlan tm ynetmeliklere, 1380 sayl Su rnleri Ynetmelii, 28.02.1998 tarih 23272 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren 4342 sayl Mera Kanunu, 19.07.2005 tarih ve 25880 sayl Resmi Gazete de yaymlanarak yrrle giren 5403 sayl Toprak Koruma ve Arazi Kullanm Kanunu 17.05.2005 tarih ve 25818 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Sulak Alanlarn Korunmas Ynetmelii, 14.03.2005 tarih ve 25755 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Tehlikeli Atklarn Kontrol Ynetmelii, 22.07.2005 tarih ve 25883 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Tbb Atklarn Kontrol Ynetmelii,
152
31.05.2005 tarih ve 25831 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrle giren Toprak Kirliliinin Kontrol Ynetmelii, 29.04.2009 tarih ve 27214 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren evre Kanunca Alnmas Gereken zin ve Lisanslar Hakknda Ynetmelii 22.10.2009 tarih ve 27384 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren evre Denetimi Ynetmelii, 17.07.2008 tarih ve 26939 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren evresel Etki Deerlendirmesi (ED) Ynetmelii, 18.03.2004 tarih ve 25406 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Hafriyat Topra, naat ve Yknt Atklarnn Kontrol Ynetmelii , 31.12.2004 tarihli ve 25687 sayl (Deiiklik; R.G.-25.03.2012-28244) Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Su Kirlilii Kontrol Ynetmelii, 14.03.1991 tarih ve 20814 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Kat Atklarn Kontrol Ynetmelii, 03.07.2009 tarih ve 27277 Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Sanayi Kaynakl Hava Kirliliinin Kontrol Ynetmelii (Deiiklik: R.G: 13.04.2012-28263 ), 02.11.1986 tarih ve 19269 sayl Resmi Gazetede yaymlanan Hava Kalitesinin Korunmas Ynetmelii (Deiiklik R.G: 05.05.2009-27219), 04.06.2010 tarih ve 27601 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren evresel Grltnn Deerlendirilmesi ve Ynetimi Ynetmelii, 30.07.2008 tarih ve 26952 Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Atk Yalarn Kontrol Ynetmelii, 24.08.2011 tarih ve 28035 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Ambalaj Atklarnn Kontrol Ynetmelii, 31.08.2004 tarih ve 25569 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Atk Pil ve Akmlatrlerin Kontrol Ynetmelii, 27.12.2007 tarih ve 26739 Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Poliklorlu Bifenil ve Poliklorlu Terfenillerin Kontrol Ynetmelii, 25.11.2006 tarih ve 26357 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren mrn Tamamlam Lastiklerin Kontrol Ynetmelii, 05.07.2008 sayl ve 26927 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Atk Ynetimi Genel Esaslarna likin Ynetmelik, 08.06.2010 tarih ve 27605 sayl Resmi Gazete de yaymlanarak yrrle giren Toprak Kirliliinin Kontrol ve Noktasal Kaynakl Kirlenmi Sahalara Dair Ynetmelik hkmlerine uyulacaktr. Ayrca,
20.03.1984 tarih ve 18318 sayl Resmi Gazete'de yaymlanarak yrrle giren Avrupann Yaban Hayat ve Yaama Ortamlarnn Korunmas Szlemesi (BERN), 20.06.1996 tarih ve 22672 Sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Nesli Tehlike Altnda Olan Yabani Hayvan ve Bitki Trlerinin Uluslararas Ticaretine likin Szleme (CITES), 11.01.1974 tarihli ve 14765 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren i Sal ve Gvenlii Tz,
153
Hkmlerine ve ilgili maddelerine uyulacaktr. Planlanan tesisin faaliyeti ile ilgili olarak yeri Ama ve alma Ruhsatlarna likin Ynetmelike gre ruhsatlandrlmas iin ilgili makama faaliyet sahibi tarafndan mracaat edilerek kurum ve kurulularca ngrlen hkmlere uyularak gerekli izinler alnacaktr. Tm bu deerlendirmeler neticesinde faaliyete ilikin olarak nerilen kontrol ynetmeliklerinin titiz ve eksiksiz biimde uygulanmas kaydyla kalc evresel etkiler ve zararlar beklenmemektedir.
154
1. EVRE BAKANLII, TEMMUZ 2008 (DEKLK; HAZRAN 2011): EVRESEL ETK DEERLENDRMES YNETMEL, ANKARA 2. EVRE BAKANLII, TEMMUZ 2009, SANAY KAYNAKLI HAVA KRLLNN KONTROL YNETMEL 3. EVRE BAKANLII, HAZRAN 2010 EVRESEL GRLTNN DEERLENDRLMES VE DENETM YNETMEL 4. EVRE BAKANLII, ARALIK 2004 (DEKLK; MART 2012) SU KRLL KONTROL YNETMEL, 5. EVRE BAKANLII, MART 1991, KATI ATIKLARIN KONTROL YNETMEL 6. 4857 SAYILI KANUNU VE BU KANUNA BALI OLARAK IKARTILMI OLAN SALII VE GVENL LE LGL TZK 7. 17.08.1987 TARH VE 1634 SAYILI VE 31.08.1989 TARH VE 4343 SAYILI GENELGE VE 02.09.1997 TARH VE 23098 SAYILI AFET BLGELERNDE YAPILACAK YAPILAR HAKKINDAK YNETMELK 8. BAYTOP, PROF DR. T., TRKE BTK ADLARI SZL ATATRK KLTR DL VE TARH YKSEK KURUMU YAYINLARI 1978 9. DEMRSOY, PROF. DR. A, GENEL VE TRKYE ZOOCORAFYASI, ANKARA 2002 10. DO. DR. MEZZNOLU A., HAVA KRLLNN VE KONTROLNN ESASLARI,1987 11. KARPUZCU, M. 1991:EVRE KRLENMES VE KONTROL, STANBUL 12. KZROLU ., TRKYENN KULARI, ORMAN GENEL MDRL YAYINLARI, ANKARA 1989 13. ORMAN VE SU LER BAKANLII MLL PARKLAR VE AV-YABAN HAYATI GENEL MDRL 2011-2012 AV DNEM MERKEZ AV KOMSYONU KARARI 14. RED DATA BOOK OF TURKISH PLANTS TRKYE TABATI KORUMA DERNE VE VAN 100. YIL NVERSTES 2000 15. T.C. BAYINDIRLIK VE SKAN BAKANLII AFET LER GENEL MDRL DEPREM ARATIRMA DARES BAKANLII, 1996; TRKYE DEPREM BLGELER HARTASI, ANKARA 16. TV, HAZRAN 1992: TRK EVRE MEVZUATI, NDER MATBAA, ANKARA.
KAYNAKLAR
17. TV, Aralk 1994: ED Eitimi - ED Eitim Programnda Yaplan Sunular, 13 - 17 Haziran 1994, nder Matbaa, Ankara. 18. www.die.gov.tr 19. www.tik.gov.tr 20. www.kgm.gov.tr 21. www.yerelnet.org.tr 22. www.dsi.gov.tr 23. Artvin l evre Durum Raporu 24. Orta Reglatr ve HES Fizibilite Raporu, 2008 25. Artvin Valilii Resmi Web Sitesi, http://www.artvin.gov.tr 26. Arhavi Kaymakaml resmi web sitesi, www.arhavi.gov.tr/ 27. Trkiye Bitkileri Veri Servisi(TBVES) 28. CITES Szlemesi 29. Trkiyenin nemli Doa Alanlar Kitab (Doa Dernei, 2006, ANKARA) 30. Davis.P.H, Flora Of Turkey And The East Aegean Islands, Vol.1-10,Edinburg(19651988) 31. BERN, Avrupa Yaban Hayat ve Yaama Ortamlarn Koruma Szlemesi(1984 32. IUCN Red List Categories,IUCN Species Surrival Commision, 40 th Meeting of the 33. IUCN Council, Gland, Switzerland (1994) 34. Collins Bird Guide (1999 35. Trkiyenin nemli Ku Alanlar Kitab (Yarar, M., Mangnin G., 1997) 36. Trkiye Omurgallar-Trkiye Omurgal Faunasnn Sistematik ve Biyolojik zelliklerinin Aratrlmas ve Koruma nlemlerinin Saptanmas/Amfibiler-Memeliler-Srngenler ( Prof. Dr. Ali DEMRSOY/evre Bakanl Doal Kaynaklar Genel Md., proje no: 90 K 1000 90, tarih: 01.05.1996)
155
EKLER: EK1 EK2 EK3 EK4 EK5 EK6 EK7 EK8 EK9 YER BULDURU HARTASI ED RAPORU ZEL FORMATI 1/25.000 LEKL TOPOGRAFK HARTA ve YERLEM PLANI PROJE ALANINA AT JEOLOJK HARTA HDROMETEOROLOJ HARTASI D.S. GENEL MDRL ONAYLI AG VERLER 1/25.000 LEKL ARAZ KULLANIM HARTASI SU ANALZ RAPORU ED NCELEME DEERLENDRME FORMU VE 1/25.000 LEKL MEERE HARTASI PROJE NTE PLANLARI ve KESTLER BALIK GED PLAN VE KESTLER HES PROJELER VE DER HDROLK FAALYET TALEPLER N DEERLENDRME RAPORU SU KULLANIM HAKLARI RAPORU EVSEL NTELKL KATI VE SIVI ATIK ZN YAZISI FOSSEPTK PLAN ARTVN L-HOPA METEOROLOJ STASYONU METEOROLOJK VERLER ARTVN L ZEL DARES KURUM GR DS GENEL MDRL NDEN ONAYLI FZBLTE ST YAZISI VE LGL FZBLTE BLMLER PROJE ALANINA AT FOTORAFLAR 1/100000 LEKL EVRE DZEN PLANI DS 26. BLGE MDRL NDEN ALINAN HAVZA GR YAZISI EKOLOJK PEYZAJ DEERLENDRME RAPORU
EK10 EK-11 EK12
EK13 EK14 EK15 EK16 EK17 EK18
EK-19 EK-20 EK-21 EK-22
156

Orta Regülatörü Ve Hes Projesi̇ Ni̇hai̇ Çed Raporu

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Orta Regülatörü Ve Hes Projesi̇ Ni̇hai̇ Çed Raporu

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

BALSU ELEKTRK RETM VE TC. A..

ORTA REGLATR VE HES PROJES NHA ED RAPORU

PROJE N SELEN YERN KOORDNATLARI, ZONE

BALSU ELEKTRK RETM VE TC. A..

BALSU ELEKTRK RETM VE TC. A..

ORTA REGLATR VE HES PROJES NHA ED RAPORU

PROJENN ED YNETMEL KAPSAMINDAK YER (SEKTR, ALT SEKTR)

BALSU ELEKTRK RETM VE TC. A..

ORTA REGLATR VE HES PROJES NHA ED RAPORU

BALSU ELEKTRK RETM VE TC. A..

ORTA REGLATR VE HES PROJES NHA ED RAPORU

BALSU ELEKTRK RETM VE TC. A..

ORTA REGLATR VE HES PROJES NHA ED RAPORU

BALSU ELEKTRK RETM VE TC. A..

ORTA REGLATR VE HES PROJES NHA ED RAPORU

BALSU ELEKTRK RETM VE TC. A..

ORTA REGLATR VE HES PROJES NHA ED RAPORU

BALSU ELEKTRK RETM VE TC. A..

ORTA REGLATR VE HES PROJES NHA ED RAPORU

BALSU ELEKTRK RETM VE TC. A..

ORTA REGLATR VE HES PROJES NHA ED RAPORU

BALSU ELEKTRK RETM VE TC. A..

ORTA REGLATR VE HES PROJES NHA ED RAPORU

BALSU ELEKTRK RETM VE TC. A..

ORTA REGLATR VE HES PROJES NHA ED RAPORU

BALSU ELEKTRK RETM VE TC. A..

ORTA REGLATR VE HES PROJES NHA ED RAPORU

BALSU ELEKTRK RETM VE TC. A..

ORTA REGLATR VE HES PROJES NHA ED RAPORU

BALSU ELEKTRK RETM VE TC. A..

ORTA REGLATR VE HES PROJES NHA ED RAPORU

BALSU ELEKTRK RETM VE TC. A..

ORTA REGLATR VE HES PROJES NHA ED RAPORU

BALSU ELEKTRK RETM VE TC. A..

ORTA REGLATR VE HES PROJES NHA ED RAPORU

BALSU ELEKTRK RETM VE TC. A..

ORTA REGLATR VE HES PROJES NHA ED RAPORU

BALSU ELEKTRK RETM VE TC. A..

ORTA REGLATR VE HES PROJES NHA ED RAPORU

BALSU ELEKTRK RETM VE TC. A..

ORTA REGLATR VE HES PROJES NHA ED RAPORU

ekil 1 Proje Alannn Uydu Grnt Fotoraf

BALSU ELEKTRK RETM VE TC. A..

ORTA REGLATR VE HES PROJES NHA ED RAPORU

ekil 2 Proje Alannn Yol Haritas

BALSU ELEKTRK RETM VE TC. A..

ORTA REGLATR VE HES PROJES NHA ED RAPORU

BALSU ELEKTRK RETM VE TC. A..

ORTA REGLATR VE HES PROJES NHA ED RAPORU

Kaynak: Orta Reglatr ve HES Fizibilite Raporu (2008)

BALSU ELEKTRK RETM VE TC. A..

ORTA REGLATR VE HES PROJES NHA ED RAPORU

ORTA REGLATR VE HES TESSLER TOPLAM KEF BEDEL

BALSU ELEKTRK RETM VE TC. A..

ORTA REGLATR VE HES PROJES NHA ED RAPORU

Reglatr ile Suyun Alnmas

Suyun letim Tneline Aktarlmas

Gerekli Can Suyunun Ball Dere ye Braklmas

letim Tnelindeki Suyun Ykleme Havuzuna Aktarlmas

Ykleme Havuzundaki Suyun D ile Santrale Verilmesi

Santralde Trbinler ile Elektrik retimi

Elektriin Ulusal ebekeye Balanmas

ekil 3 Akm emas ve Aklamas