MARS 2013 NGJALLJA 1

NGJALLJA
Nr. 3 (243) Viti XX i botimit MARS 2013 Çmimi 20 lekë

25 MARS
UNGJILLËZIMI I HYJLINDËSES
Atëherë Maria tha: “Ja shërbëtorja e Zotit;
le të më ndodhë sipas fjalës sate”. Dhe
engjëlli u largua prej saj.
(Lluka 1:38)
Sot është nisja e shpëtimit tonë dhe shfaq-
ja e misterit të përjetshëm; i Biri i Perëndisë
bëhet i Biri i Virgjëreshës dhe Gabrieli ungji-
llëzon këtë gëzim. Prandaj, le t’i thërrasim
Hyjlindëses: Gëzohu, o Hirplote, Zoti është
me ty.
(Përlëshorja)
Me zërin e kryeengjëllit le të thërrasim te
ti, o virgjëreshë e kulluar: Gëzohu, o Hirplote,
Zoti është bashkë me ty!
(Madhërimi)
“Ja Virgjëresha tek do të mbarset, dhe do
të lindë djalë, dhe do t’ia vënë emrin Emanuel”,
që e përkthyer domethënë, Perëndia bashkë
me ne.
Matth. 1:23

TRASHËGIMI E PAMBROJTUR
Intervistë, dhënë për DW,
nga Gentian Stratobërdha, përgjegjës
për trashëgiminë në Kishën
Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë
DW: Zoti Stratobërdha, një sërë grabi-
tjesh kanë ndodhur kohët e fundit në kishat
ortodokse, të cilat mbrohen si trashëgimi kul-
turore nga shteti. Së fundi në janar u dëm-
tuan afresket e Onufrit dhe para një jave u
grabit kisha e Gjithë Shenjtorëve në Himarë.
Përse gjithë këto vjedhje? Ku përfundojnë
ikonat e ikonostaset e shumtë, që merren nga
këto kisha?
Stratobërdha: Ekziston, një treg i zi, i fsheh-
të, me klientë, me njerëz, të cilët merren me kë-
të punë në mënyrë jo të rregullt, të jashtëligj-
shme. Me siguri, duke parë situatën, gjithë këto
vepra përfundojnë në koleksionistë, të çmendur,
të dedikuar ndaj këtyre veprave, që me çdo
kusht duhet t’i kenë në koleksionin e tyre. Një
pjesë e mirë e koleksionistëve dikur më mbrapa
mund t’i kenë edhe të ekspozuara dhe ka ndo-
dhur edhe në Shqipëri që ka pasur ekspozita
nga koleksionistë privatë me ikona dhe me ele-
mentë të trashëgimisë sonë kulturore, të cilave
nuk u dihet adresa, nuk u dihet burimi nga kanë
ardhur, si kanë ardhur, pse u gjendën te ky kolek-
sionist. Normalisht nuk mund t’i fajësojmë kolek-
sionistët, sepse ata marrin diçka dorë pas dore.
Regjistrimi i pasurive, që qarkullojnë në duar të
koleksionistëve, duhet të bëhet në mënyrë të
rregullt dhe ligjore, duke pasur parasysh origjinën
nga ka ardhur, si ka ardhur deri këtu, atëherë të
regjistrohet dhe të quhet e rregullt, jo të regjistro-
het direkt pa marrë asnjë informacion, sepse i
bie të legalizojmë sende të vjedhura nga monu-
mente të trashëgimisë sonë kulturore dhe t‘i
legalizojmë ato në duart e koleksionistëve, mjaf-
ton që ata të vijnë, të nxjerrin një pasaportë dhe
kaq. Besoj se tregu ekziston, ndërsa tolerancat
(vijon në faqen 2)
2 NGJALLJA
TRASHËGIMI E PAMBROJTUR
Kisha e 40 Shenjtorëve-Himarë, ku u vodhën pjesë nga ikonostasi.
(vijon nga faqja 1)
janë të mëdha dhe kërkesat po ashtu dhe do të
kemi në vazhdimësi, siç ka ndodhur gjithë këto
vite, ikonostase, ikona të ndryshme, elementë
kishtarë, pjesë të gdhendura të interiereve të
kishave, që kanë qenë, por nuk janë më.
DW: Si mund të ndalohet ky fenomen. A
ka ndodhur që dikush është ndaluar nga po-
licia duke vjedhur, apo trafikuar. A ka pasur
dënime të këtyre krimeve?
Stratobërdha: Ka pasur një plogështi të
organeve të rendit dhe indiferencë në mënyrë
shumë të theksuar. Sa për dijeni, në kishën e
Valshit dëmtimi i Onufrit ndodhi dy herë, një
herë është vjedhur para Vitit të Ri dhe një herë
më 4 janar. Pas denoncimit të parë policia nuk
ndërmori kurrfarë veprimi. Atëherë keqbërësit
erdhën edhe një herë brenda një jave. Kjo do të
thotë shumë. Nëse brenda një jave vidhet një
vepër e tillë unikale, e vetmja, që konsiderohet
e pastër dhe e njohur nga dora e Onufrit, atëherë
kemi të bëjmë me një sistem jofunksional, të
pavlefshëm të ruajtjes së këtyre vlerave. Shteti
ligjërisht duhet t’i mbrojë. Ligji është akoma në
fuqi, që duhet t’i mbrojë. Nuk ka një sistem
mbrojtjeje, policia nuk angazhohet. Vjedhësit nuk
Afresket e dëmtuara të Onufrit në Valsh.
janë kapur, kështu që të bën të mendosh, se në
momente të caktuara segmente të caktuara të
kenë bashkëpunim. Duke e parë këtë moment
të indiferentizmit të madh dhe jo rezultate në
kapjen, ose ndalimin e këtij fenomeni, të bën që
të mendosh se segmente të caktuara të policisë
ose të organeve, që janë përgjegjëse për ruajtjen
e monumenteve, mund të jenë bashkëpunëtorë
me këta njerëz të krimit artistik, ose të krimit ndaj
artit të trashëgimisë sonë kulturore. Sepse ne
nuk kemi raste, që janë kapur, janë dënuar, janë
gjetur, i janë rikthyer monumentit, apo i janë ri-
kthyer zyrtarisht shtetit përsëri. Janë gjëra, që
mbeten gjithmonë tentativë.
DW: Vjedhjet, që njoftohen, ndodhin
kryesisht në objektet ortodokse të kultit, dhe
jo në objektet e kulteve te tjera fetare. Si
shpjegohet kjo?
Stratobërdha: Unë shoh një tendencë negli-
zhence, për sa i përket ndodhive në objektet e
kultit orthodhoks. Edhe numri i objekteve është
shumë më i madh. Janë gati 170 monumente
kulture të kultit orthodhoks, duke pasur para-
sysh, që të kultit katolik dhe të besimit mysliman
janë shumë më pak. Është ndoshta edhe fakti
se objektet e kultit orthodhoks, duke filluar nga
MARS 2013
shekulli i 10-të, 11-të dhe në vazhdimësi deri në
shekullin e 18-të, 19-të, kanë interierë më të pasur.
Afresket dhe ikonostaset në objektet e kultit
kishtar orthodhoks gjenden me shumicë, inte-
rieret e kishave orthodhokse janë të ngarkuara
me ornamente të dekoracionit dhe të artit. Por
një tendencë indiference ndaj objekteve të kultit
orthodhoks vihet re, kryesisht nga organet e
shtetit. Nuk mund të them se është një tendencë
drejtuar fesë, ose llojit të fesë, që përfaqësojnë
këto objekte, por që deri diku ndihet një indife-
rentizëm.
DW: Mendoni se kjo pjesë e trashëgimisë
kulturore, është e rrezikuar?
Stratobërdha: Ne humbasim identitetin.
Nuk e di, kujt i intereson, që objektet e kultit or-
thodhoks të lihen në mëshirë të fatit dhe të dëm-
tohen. Ndërsa dikujt nuk i bën përshtypje, sepse
ndoshta nuk i ndien, ose i ndien shumë larg këto
objekte kulti të besimit orthodhoks. Por unë me-
ndoj, se nuk duhet parë në këndvështrimin, se
këto i përkasin një besimi dhe unë jam i një besimi
tjetër dhe nuk më interesojnë, edhe nëse prishen.
Ato janë trashëgimi e kombit shqiptar, e popullit
shqiptar dhe nëse nuk do të ekzistojnë, zhduket
një histori shumë e madhe prej gati 1500 vjetësh,
në mos edhe më tepër. Kjo mund të lidhet me
shumë qëllime, ose me shumë interesa të ndry-
shme, por edhe ndoshta me atë që shqiptarët
dhe qeveritë, që kanë drejtuar në këto vite, e
shohin tendencën në përfitimet e shpejta dhe
interesat monetare financiare dhe nuk e shohin
në përfitimin dhe ngritjen e turizmit kulturor mbi
trashëgiminë kulturore, të turizmit të prezantimit
të identitetit të popullit shqiptar me anë të këtyre
monumenteve. Këto monumente po i humbim
dita-ditës. Kemi humbur një sasi të madhe të artit
të këtyre monumenteve.
Përveç vjedhjeve nuk po restaurohen më. Kemi
dhjetëra kisha, dhjetëra objekte, që nuk ekzistojnë
më. Janë në lista, por nuk ekzistojnë fizikisht. Kjo
po humb dhe pas ca vjetësh ndoshta nuk do të ke-
mi më të tilla, siç nuk kemi më ikonostase në fu-
shën e Myzeqesë. Atje janë vjedhur të paktën mbi
14 kisha dhe në to nuk ekzistojnë më ikonostase,
nuk ekziston më asnjë element i brendshëm i in-
terierit kishtar, kështu që në një të ardhme shumë
të afërt ne nuk do të kemi më asgjë, nuk do të ke-
mi çfarë t’u tregojmë të tjerëve dhe as me çfarë
të krenohemi. Ky destinacion duket se është i
qartë. Do na ngelen vetëm fortifikimet militare,
vetëm kalatë, kështjellat, që edhe ata po rrënohen,
se nuk kemi mundësi t’i mbajmë. Kështu që tra-
shëgimia kulturore është në një pikëpyetje shumë
të madhe dhe e ardhmja e saj vihet në dyshim.
MARS 2013
20 vjet më parë dhe sot
për Kishën dhe Autoqefalinë - asfiksia ekonomike
D uke rishfletuar koleksionet e
“Ngjallja”, mars 1993, ndesha
editorialin me titull “Një rrezik i
madh për autoqefalinë: asfiksia
ekonomike”. Kaloja nga paragrafi
në paragraf dhe kisha dy ndjesi: atë
të arritjeve dhe hopit të jashtëza-
konshëm të bërë në këto dy dekada,
por... Por edhe të faktit se shumë
nga ato probleme mbeten po aq
aktuale dhe sot... Në mos edhe më
tepër!
Ne artikull shkruhej se ka qarqe
që “shtiren se përpiqen ta shpë-
tojnë Kishën nga rreziku i të pa-
surit në krye të një Kryepiskopi
me origjinë jo shqiptare...”, por
gjetkë e kanë qëllimin dhe gjetkë
është rreziku që i kërcënohet Auto-
qefalisë... “Kërcënimi themelor
për Autoqefalinë është varfëria
ekonomike...”
Dhe më tej flitej për gjendjen që
la persekutimi ateist dhe për kthi-
min e pronave, manastireve, për
ndërtimin e kishave, shkollave,
objekteve administrative etj... Po si
paraqitet gjendja sot? A ka shumë
ndryshime?
Nga ato që përmendeshin në
artikull, Manastiri i Ardenicës u
kthye në vitin 1995 (pas ndërhyr-
jeve ndërkombëtare), kisha e Shën
Prokopit u kthye po në atë kohë
(por nuk plotësohen dokumentet
dhe nuk lejohet të rindërtohet);
kisha “Burimi Jetëdhënës” në
Korçë vazhdon të jetë muze dhe
vetëm një pjesë është dhënë për
shërbesa; Akademia Teologjike u
ndërtua pa asnjë ndihmë në Mana-
stirin e Shën Vlashit (i cili u rindër-
tua nga hiçi... pasi Kisha ribleu
tokat e saj); Kryepiskopata u ve-
ndos në një godinë të blerë dhe të
rikonstruktuar me fondet e gjetura
nga Kryepiskopi (pa asnjë mbështe-
tje nga shteti). Vetëm për Kishën
Katedrale u dha një kompensim për
truallin e zënë nga Hotel Tirana.
NGJALLJA
Rreziku i madh dhe real
Edhe shumica dërrmuese e kisha-
ve, objekteve administrative, shko-
llave, klinikave u ndërtuan me fo-
ndet e Kishës në troje të blera nga
vetë ajo, pa ndihmë nga shteti.
Shumica e ikonave dhe e sendeve
të shenjta ndodhen ende në duart e
shtetit. Kishat monument admini-
strohen ende nga shteti. Arkivat e
Kishës janë ende në zotërim të
shtetit (që nxjerr edhe të ardhura
nga përdorimi i tyre). Janë kthyer
tepër pak troje rreth kishave dhe
atje ku nuk ka interesa të “veçanta”
(kujtojmë Kakomenë...).
Për të arritur këtë ringritje që
ngjan me një mrekulli, më shumë
janë përdorur donacione bujare nga
i gjithë globi, të mbledhura me
shumë mund nga Kryepiskopi
Anastas, për të ringritur atë çka
ishte shkatërruar. Mbështetja e
shtetit ka qenë tepër e pakët, për
të mos thënë inekzistente. Të ar-
dhurat nga kishat mjaft të pakta.
Të ardhurat nga pronat tepër mini-
male. Edhe një fond i posaçëm nga
shteti, i dhënë kohët e fundit, për
rrogat e punonjësve të komunite-
teve fetare (nismë që sidoqoftë, si
Kompleksi “Nazaret”, një qendër që krijon të ardhura dhe mbulon shërbime
të nevojshme brenda Kishës.
3
e para, duhet përshëndetur), është
krejt e pamjaftueshme dhe nuk ka
asnjë krahasim as me dëmet e
Ndaj është nevoja për një ndër-
gjegjësim të besimtarëve, por edhe
të shoqërisë për këtë problem, se
pësuara, as me nevojat reale. këto çështje u takon atyre t’i marrin
përsipër. Siç ka qenë për shekuj
Por, kërkesat vijnë në rritje,
tradita, e ndërprerë nga regjimi
duke nisur nga rrogat e klerikëve,
ateist. Janë këta besimtarë, me të
nevoja për meremetime e ndërtime
ardhura të pakta ose me biznese,
të reja, për katekizmin, etj., pa folur
që duhet t’i rikthehen kësaj tradite,
pastaj për rolin që i takon të luajë
për të kontribuuar në mënyrë të rre-
Kishës në ndihmë të më të vuajtur-
gullt për mbarëvajtjen e Kishës.
ve, si p.sh. mensat për personat në
Dhe që, sigurisht, do kenë të drejtën
nevojë; për arsimin dhe shëndetë-
të interesohen edhe se si janë për-
sinë etj.
dorur ato çka kanë dhuruar.
Këto nevoja bëhen edhe më të
Artikulli i 20 vjetëve më parë
mprehta, pasi dy dekada nga liria e
përfundonte me një paragraf që
besimit donacionet sa vijnë e zbe-
tingëllon po aq aktual e paralaj-
hen dhe konjukturat ndërkombëtare
mërues edhe sot: “Le të pushojnë
kanë venë në vështirësi dhe dhuru-
përpjekjet që po bëjnë disa qarqe
esit më bujarë.
për të çorientuar opinionin pu-
Kisha ka edhe disa të ardhura, blik me vringëllimën e rreziqeve
si nga punishtja e qirinjve, ekono- imagjinare. Rreziku i madh që
mi ndihmëse, godina të dhëna me kërcënon Autoqefalinë... është
qira, donacione të besimtarëve (më
asfiksia ekonomike, që ia kanë
shumë nga njerëzit me të ardhura
imponuar të fuqishmit e ndry-
të pakta sesa nga biznesi!), por të
shëm... duke i maskuar synimet
cilat janë të pamjaftueshme për të
e tyre me bunkerë të rinj prej le-
mbuluar qoftë edhe rrogat e kle-
tre, shpifjesh, gjoja për t’u mbroj-
rikëve (pa ndihmat e donacionet
tur nga një armik i paqenë...”
nga bota).
Thoma Dhima
4 NGJALLJA MARS 2013

Të njohim shërbesat orthodhokse

Pesë bukët (Artoklasia) - Një dhuratë dhe shërbesë përkujtimi e falënderimi
Shpjegimi i Pesë bukëve
(Artoklasisë)
Shërbesa e Bekimit të pesë bu-
këve (Artoklasia) është një shër-
besë e cila mund të kryhet në fund
të Mbrëmësores, Mëngjesores ose
në fund të çdo Liturgjie. Për këtë
shërbesë, nga besimtarë orthodho-
ksë ofrohen pesë bukë të rrumbu-
llakëta si shenjë devotshmërie për
përvjetorë personalë ose familjarë,
ditët e emrit dhe raste të tjera të
veçanta.
Pesë bukët janë në kujtim të
mrekullisë në shkretëtirë, ku Jisu
Krishti bekoi pesë bukët dhe me to
u ushqyen pesë mijë vetë. Bekimi i
pesë bukëve gjithashtu kujton Fes-
tën e Dashurisë (Agapet) të komu-
niteteve të hershme të krishtera.
Pasi besimtarët merrnin Trupin dhe
Gjakun e Krishtit, ata mblidheshin
dhe hanin së bashku, duke shënuar
kështu lidhjen vëllazërore të vendo-
sur midis tyre nga besimi i përba-
shkët dhe pjesëmarrja në të njëjtin
Zot mistik. Gjithashtu, Festa e Dashu-
risë shërbente edhe si bamirësi
duke siguruar ushqim për të varfrit.
Domethënia e Artoklasisë për-
fshin gjithashtu, faktin se, midis
orthodhoksëve, buka vazhdon të
vlerësohet lart jo vetëm si ushqim
bazë, por edhe si simboli suprem i
Trupit të Krishtit. Krishti është
përcaktuar në mënyrë të vazhdue-
shme si Buka e Jetës, dhe gjitha-
shtu si “Buka që erdhi nga qielli”.
Buka gjithashtu simbolizon Kishën
e Krishtit, e cila është përhapur kudo
“si gruri në mal, të cilin Krishti e
mblodhi në një trup”. Termi grek
“artoklasia” rrjedh pikërisht nga
fjalët e përdorura nga ungjillorët në
përshkrimin e Darkës së Fundit në
të cilën Krishti “theu bukën” dhe ua
ofroi nxënësve të Tij si Trupin e Tij.
Shërbesa e Artoklasisë
Shërbesa e bukur e Artoklasisë
përfshin: Lutjen e Litanisë, një himn
për Virgjëreshën Mari, një lutje të
bekimit dhe shumimit të pesë
bukëve, dhe një himn që u kujton
të krishterëve orthodhoksë, se Pe-
rëndinë gjithmonë duhet ta kërkojnë
në fillim të jetës së tyre dhe Perë-
ndia do të sigurojë për ta gjithçka
që u nevojitet.
Lutja e Bekimit dhe Shumimit
“Zoti Jisu Krisht, Perëndia
ynë, Ti që bekove pesë bukët në
shkretëtirë dhe me të cilat u
ushqyen pesë mijë vetë. Beko ta-
ni këto bukë, verën dhe vajin dhe
shumoji ato në këtë kishë të
shenjtë, në këtë qytet, në shtëpitë
e atyre që festojnë sot dhe në të
gjithë botën. Dhe shenjtëroji shër-
bëtorët e tu besnikë që marrin
pjesë në to.”

Përshpirtja - Lutje përkujtimore për shpirtrat që kanë ndërruar jetë

Pse lutemi për ata që kanë Shërbesat përkujtimore, të cilat
fjetur (vdekur) pranojnë realitetin e vdekjes si dhe
Krishterimi është një besim i realitetin e ngjalljes dhe të jetës së
Dashurisë. Lutja për të fjeturit përjetshme, luajnë një rol jetik në
(vdekurit) është një shprehje e edukimin e fëmijëve tanë për të
dashurisë. Ne i kërkojmë Perëndisë përballuar çdo lloj dhimbjeje, në
të kujtojë ata që na kanë lënë, se- rrugë të krishterë dhe konstruktive.
pse ne vazhdojmë t’i duam ata. Ma- Përvjetori i vdekjes së një njeriu
rrëdhëniet e dashurisë fitojnë mbi të dashur është vërtet i dhimbshëm.
vdekjen, e kapërcejnë atë. Ne ndiej- Kisha na ndihmon ta përballojmë
më një nevojë të brendshme që të këtë dhimbje, duke na inkurajuar të
mbajmë të gjallë marrëdhëniet me bëjmë lutje përkujtimore, që kryhen
të dashurit tanë edhe pasi ata na në kishë në përvjetorët e vdekjeve
kanë lënë. Kisha na inkurajon që të tyre (ose të 3-tat, 9-tat, 40-tat, 6
të shprehim dashurinë për vëllezërit muajt etj). Kjo na jep rast që ne të
e fjetur përmes shërbesave dhe lu- bëjmë diçka për njeriun tonë të
tjeve përkujtimore. dashur. Na ndihmon të shprehim
Ajo transmeton për ju 24 orë program.
Do të dëgjoni gjithçka që ju duhet: programe shpirtërore, sociale e kulturore.
Muzikë e zgjedhur kishtare, popullore e klasike, nga vendi dhe bota.
Ndiqni shërbesat kishtare në Radio “Ngjallja”!
dhe të përballojmë dhimbjen që
ndiejmë.
Këto lutje të përshpirtshme na
ndihmojnë edhe ne që i kryejmë.
Ato na rikujtojnë se edhe ne, një
ditë, do të lëmë këtë botë. Ato
kultivojnë nderin për të fjeturit, na
ndihmojnë ne në forcimin e besimit
dhe të shpresës në mëshirën hyj-
nore dhe ushqejnë dashurinë vëlla-
zërore ndërmjet të gjallëve. Ata na
bëjnë më të kujdesshëm dhe më të
zellshëm në përgatitjen tonë për
udhëtimin final, i cili do të na ba-
shkojë me të dashurit tanë të fjetur
dhe do të na drejtojë te prania e
Perëndisë. Ato na kujtojnë se e
tashmja është koha për të luftuar
për kurorën e drejtësisë, të cilën
Perëndia, Gjykatësi i Drejtë, do t’ua
japë atyre që “u përpoqën me nder,
përfunduan garën dhe ruajtën
besimin”.
Një zakon kuptimplotë
Është zakon, ndërmjet të kri-
shterëve orthodhoksë, që të sjellin
në kishë, një pjatë ose tabaka me
kokrra të ziera gruri për shërbesat
e përshpirtjeve. Kokrrat e grurit
shprehin besimin në jetën e për-
jetshme. Jisui thotë: “Nëse kokrra
e grurit e rënë në dhé nuk vdes,
ajo mbetet e vetme, por, po të
vdesë, jep shumë fryt!” (Joani
12:24). Ashtu si një jetë e re buron
nga një kokërr e vdekur gruri,
kështu besojmë se të fjeturit do të
ngrihen, një ditë, për një jetë të re
me Perëndinë. Kokrrat e grurit
mbulohen me sheqer dhe rrush të
thatë, që simbolizojnë thesaret e
jetës së përjetshme me Perëndinë
në qiejt.
Hirësi Asti
MARS 2013 NGJALLJA 5

Reagim i stafit të shkollës shqiptaro-amerikane “Protagonistët”

“Të vërteta të qarta si drita e diellit”

Duke marrë shkas nga shkrimet e shpeshta
në shtyp këto kohët e fundit, për Kishën Ortho-
dhokse Autoqefale të Shqipërisë dhe kreun e
saj, Fortlumturinë e Tij Kryepiskopin Anastas,
stafi i shkollës shqiptaro-amerikane “Protago-
nistët”, pjesë e Fondacionit “Fryma e Dashurisë”
me President Fortlumturinë e Tij, Kryepiskopin
Anastas, të mërzitur dhe të shqetësuar nga këto
sulme absurde, vendosëm t’ju njohim me pak
nga vlerat e tij të jashtëzakonshme.
Kemi 11 vjet që kemi hapur shkollën “Prota-
gonistët”, e cila është rritur nga viti në vit, falë
punës dhe stafit tonë të kualifikuar. Shkolla
është e ndarë në dy ambiente, klasat nga I- III
janë të vendosura te Kodrat e Liqenit dhe nga
klasa IV e në vazhdim janë të vendosura në një
ndërtesë moderne, sipas kërkesave të kohës,
në Rrugën e Kavajës. Në të dy ambientet
ndjekin mësimin rreth 300 nxënës. Këto ambi-
ente janë dhuratë e Fortlumturisë së Tij
Kryepiskopit Anastas. Interesi dhe përkujdesja
e tij, për të mos u munguar asgjë fëmijëve, ka
qenë e madhe. Këto gjëra janë të dukshme si
drita e diellit, vetëm të errësuarit nga ligësia
s’mund t’i shohin. Kjo që po përmendim ne është
një gjë shumë e vogël krahasuar me gamën e
institucioneve që ai ka ngritur dhe rinovuar.
Ne orthodhoksët shqiptarë jemi të lumtur që
e kemi në krye të Kishës dhe lutemi që të që-
ndrojë sa më gjatë. Dyert e shkollës sonë janë
të hapura për fëmijët e të gjitha besimeve (ortho-
dhoksë, katolikë, myslimanë, protestantë etj.)
dhe nuk ka asnjë dallim mes tyre, harmonia është
e mrekullueshme.
Pse shqiptarëve ose më mirë një pjese të
intelektualëve apo historianëve u dhembin sytë
nga drita që përhap Fortlumturia e Tij, Kryepi-
skopi Anastas dhe nuk merren me problemet e
vendit që po zhytet përherë e më tepër në krim,
korrupsion, varfëri etj.? Pse nuk merren me
hartimin e teksteve këta historianë, që nxënësit
dhe ne, akoma nuk e njohim se cila është histo-
ria e vërtetë? Pse merren me një individ që zgjo-
dhi në jetë rrugën më të vështirë dhe më të dhimb-
shme për të ndihmuar këtë popull pa marrë
asnjëherë parasysh përkatësitë e tyre fetare?
S’u lodhën këta njerëz për 20 vjet së foluri
dhe shpifuri lloj-lloj gjërash të paqena?
Nuk na hiqet nga mendja një thënie e Fort-
lumturisë së Tij, Kryepiskopit Anastas, në një
takim: “Me gurët që ata na sulmojnë, ne i mble-
dhim dhe ndërtojmë...”, i tillë është Fortlumturia
e Tij, Kryepiskopi Anastas.
Përulësia, urtësia, mençuria dhe mbi të gjitha
dashuria janë tiparet që e drejtojnë atë në punën
e tij të përditshme.
Mjaft me shpifje, shtrembërime dhe hedhje
baltë mbi punën dhe figurën e tij.
Ne orthodhoksët shqiptarë jemi shumë të
bekuar që e kemi Kryebariun tonë.
Perëndia ndriçoftë mendjen dhe punën e tij
sa më gjatë! Të shumta i qofshin vitet Kryezotit
tonë!
Stafi i shkollës
shqiptaro-amerikane
“Protagonistët”

Rritemi së bashku në Krishtin

Edukimi i krishterë orthodhoks
i fëmijëve, i zhvilluar për më shumë
se gjashtë vjet nga Zyra Qendrore
e Fëmijëve, vazhdon tashmë nga
Zyra e Adoloshentëve. Të shtunën
më, 9 shkurt 2013, u zhvillua pro-
grami për adoleshentët: “Udhëtim
shpirtëror dhe argëtues”, ku merr-
nin pjesë 40 adoleshentë nga Qe-
ndrat Thavor, Bathore, Astir, shko-
lla e mesme “Kryqi i Nderuar”
Sukth dhe Katedralja “Ngjallja e
Krishtit”, Tiranë.
Udhëtimi shpirtëror dhe argë-
tues përfshinte: Lutjen në kishën e
Ungjillëzimit, njohja e grupeve me
njëri-tjetrin, shpallja e talenteve,
konkursi biblik, për të cilin kishin
një muaj që përgatiteshin, lojëra
krijuese dhe sportive.
Pas lutjes, adoleshentët u drej-
tuan për në sallën e pritjes, pranë
kësaj kishe, ku u zhvillua programi
i larmishëm, i përgatitur nga stafi i
Zyrës së Adoleshentëve.
Pjesëmarrja e Episkopit të Kru-
jës, Andonit, ishte një bekim i ve-
çantë në këtë takim, sepse kjo u dha
atyre mundësi të njihnin nga afër
bariun e Kishës, të ndanin njohuritë
me të, të diskutonin së bashku për
të vërtetat e besimit dhe ta dëgjonin
t’i thërriste në emër. Ai i kushtoi
një kohë të mjaftueshme gjithë
aktivitetit, duke ndjekur nga afër
shpalljen e talenteve të adoleshen-
tëve, krijimet e eseve, recitimet e
vjershave, paraqitjen e pikturave,
këngët, kërcimet, konkursin biblik
për Dhiatën e Vjetër, i cili ishte
qendra e këtij udhëtimi shpirtëror.
Ky konkurs i nxiti adoleshentët ta
lexojnë Shkrimin e Shenjtë dhe ta
zotërojnë mirë historinë e shpëtimit
që Zoti përgatiti për njerëzit.
Në fund të udhëtimit shpirtëror
dhe argëtues episkopi ndau çmimet
për fituesit e konkurseve dhe thek-
soi se nuk ka vendim më të bukur
në jetë sesa të ndjekim Krishtin,
prej të Cilit fitojmë jetën e përjet-
shme.Ai që vendos të ndjekë Krishtin
nuk pendohet kurrë, sepse s’ka jetë
më të bukur se jeta me Zotin.
Shpresojmë dhe lutemi që ky
udhëtim do të vazhdojë duke ecur
së bashku në gjurmët e Krishtit.
Marina Baba
6 NGJALLJA MARS 2013

Në ngjitjen në fron të Papës së ri Françesku I, mori pjesë, së bashku me për-

faqësues të tjerë orthodhoksë, edhe Patriarku i Konstandinopojës Vartholomeu I.
Kjo ndodhi për herë të parë që nga ndarja midis dy kishave, në shekullin e XI-të.
Kryepiskopi Anastas ishte i ftuar personalisht nga Papa Françesku I në këtë ceremo- Ftesa personale e Papa Françeskut I për
ni (shiko faksimilen). Kryepiskopi u përfaqësua nga Mitropoliti i Korçës, Hirësi Joani. Kryepiskopin Anastas.

Kisha Anglikane

Fronëzohet Kryepiskopi i ri i Kanterburit Me www.orthodoxalbania.org

do të gjeni në internet Kishën Orthodhokse
Shumë i nderuari Justin Welbi,
u fronëzua, më 21 mars, si Kryepi- Autoqefale të Shqipërisë
skopi i 105 -të i Kanterburit. Ai
është kryetari i ri i Kishës së Angli-
së dhe i gjithë Kishës Anglikanë.
Ceremonia, që u zhvillua në kate-
dralen e shek. XIV, përfaqësonte
diversitetin e anëtarëve të Kishës
Anglikane nga e gjithë bota.
Në ceremoni merrnin pjesë
edhe Princi i Uellsit dhe Kryemi-
nistri Britanik, përfaqësues të
kishave të krishtera etj. I ftuar
personalisht ishte edhe Kryepi-
skopi Anastas, i cili nuk pati mu-
ndësi të merrte pjesë. Kisha jonë Orthodhokse me faqen e saj zyrtare përpiqet të përcjellë
mesazhin dhe informacionin e saj edhe në internet.
Ajo i njeh vizitorët e saj me:
Zgjidhet bordi drejtues
- besimin e krishterë orthodhoks, - arsimin, edukimin dhe shërbimin
i Rinisë Orthodhokse të Tiranës social e kulturor që ofron në shoqëri,
- organizimin dhe veprimtarinë
Në datën 10 mars 2013, në sallën e aktiviteteve rinore të Katedrales e strukturave institucionale, - ndërtimin dhe restaurimin e
së Re Orthodhokse “Ngjallja e Krishtit” - Tiranë, u bë nga vetë të rinjtë kishave dhe manastireve,
- lajmet më të fundit,
zgjedhja e bordit drejtues të lidhjes rinore “Bijtë e Dritës”, Tiranë. Në - botimet kishtare etj.
përfundim të votimeve 4 të rinj, të cilët morën më shumë vota, u përzgjo- Teksti këtu ndërthuret me fotografi, mesazh zanor, muzikor e filmik.
dhën të jenë pjesë e tij. Ata janë: Sofia Pashko, Ilia Dhimitri, Anastas Këtë informacion do ta gjeni në tri gjuhë: shqip, anglisht e greqisht.
Daja, Vasil Stathi si dhe Jani Meni i cili njëkohësisht është dhe koordinatori
i Zyrës Rinore, Tiranë.
Ky ekip do të punojë për të ndihmuar të rinjtë e tjerë të jenë pjesë Shihemi, lexohemi e dëgjohemi në moment dhe kudo në të gjithë globin me
aktive e Kishës dhe të bashkëpunojnë me njëri-tjetrin nëpërmjet 4 shtyllave www.orthodoxalbania.org
të statusit rinor: Rritja me Krishtin, Miqësia, Dëshmia dhe Shërbimi.
MARS 2013
Me rastin e 1700 - vjetorit të shpalljes së lirisë fetare
Edikti
i Milanos -
një ngjarje
e rëndësishme
në historinë
e Kishës dhe
të njerëzimit
Sivjet mbushen 1700 vjet nga
vendimet historike të Mediolanës,
të cilat ishin mjaft të rëndësishme
për Kishën dhe Krishterimin. Në kë-
të artikull do të shohim ngjarjet hi-
storike si dhe rëndësinë e këtyre ve-
ndimeve për Kishën dhe jetën e saj.
a) Konteksti historik i për-
ndjekjeve
Pas ngjalljes së Tij, Krishti ur-
dhëroi nxënësit e Tij: “Shkoni pra
mësoni gjithë kombet, pagëzo-
jini ata... mësojuni atyre që të
ruajnë të gjitha sa ju kam poro-
situr...”(Mt. 28:19-20). Megjithë-
se nxënësit e Zotit për të zbatuar
porosinë e Mësuesit të tyre të dashur
me zell të madh - pas ditës së Pen-
tikostisë - u shpërndanë nëpër kom-
be për t’u transmetuar lajmin gaz-
mor të Ngjalljes, Ungjilli në rrugën
e tij hasi në shumë probleme, pe-
ngesa, kërcënime dhe vështirësi.
Pengesat e para erdhën nga ju-
denjtë. Më pas, nga funksionarët e
lartë dhe nga ithtarët e thjeshtë fa-
natikë të paganizmit. Por kërcënimi
më i madh dhe reagimi më i ashpër
e më i dhunshëm erdhi kryesisht nga
pushteti romak në fuqi. Perandorët
e ndryshëm romakë që nga mezi i
shek. I e deri në fillim të shek. IV
nuk pranuan realitetin e ri, Krishte-
rimin, dhe me mënyra të ndryshme,
urdhra dhe ligje u përpoqën jo ve-
tëm që të pengohej përhapja e Un-
gjillit në Perandorinë e tyre të stër-
madhe, por më tepër që ai të zhdu-
kej. Për tre shekuj me radhë pu-
shteti romak refuzoi të njihte Kri-
shterimin si fe të ligjshme dhe me
këtë pretekst përndoqi të krishterët,
NGJALLJA
duke përdorur kundër tyre çdo lloj
torture të egër dhe çnjerëzore që
ekzistonte, ose që mund të shpikte
mendja e shthurur dhe e sëmurë e
njeriut. Burgosjet, internimet, konfi-
skimet e pasurive, torturat dhe vra-
sjet ishin diçka e zakonshme për
pushtetarët dhe paganët. Për të
gjitha këto masa të krishterët kishin
dijeni të plotë dhe megjithatë shumi-
ca e tyre vazhduan të besonin te
Jisu Krishti dhe i duruan me guxim
e vendosmëri gjithë padrejtësitë
dhe rreziqet, madje edhe vdekjen.
Siç dihet, perandori i parë romak
që përndoqi të krishterët ishte Ne-
roni (viti 64 pas Krishtit). Por nga
mesi i shek. III - fillimi i shek. IV,
masat do të ashpërsoheshin shumë.
Tre perandorë brenda 55 vjetëve
do të nxirrnin 7 dekrete (Deki 1,
Valeriani 2, Dioklitiani 4) posaçë-
risht kundër të krishterëve të gjithë
perandorisë. Mjaftonte që dikush
të pohonte se ishte i krishterë dhe
menjëherë arrestohej e torturohej
dhe n.q.s. këmbëngulte, vritej. Kjo
situatë u bë akoma dhe më e vështi-
rë në dekadën e parë të shek. IV,
kur bashkësunduesit e Lindjes Ga-
leri dhe nipi i tij, Maksimini, shtrë-
nguan masat, duke u përpjekur që
të zbatoheshin me përpikëri ligjet
në fuqi kundër Krishterimit. Vetëm
në ditët e fundit të jetës së tij Galeri
kuptoi se ishte e pamundur të zhdu-
kej Krishterimi dhe më 30 prill 311
nxori dekretin, me të cilin u lejonte
të krishterëve të ushtronin lirshëm
besimin dhe adhurimin e tyre, pa
shkaktuar trazira në shtet dhe pa
prishur rendin publik. Ky dekret u
zbatua nga Konstandini dhe Likini
në krahinat e tyre ku ata sundonin.
Një vit më vonë, vegimi i dyfishtë
që iu shfaq Konstandinit para be-
tejës me Maksendin (28 tetor 312),
si dhe fitorja kundër tij, u bënë shka-
qet kryesore që të ndryshonte pozi-
cioni shtetëror ndaj Krishterimit.
Kështu, disa muaj më vonë -
fund i janarit ose fillim i shkurtit 313
- dy bashkësundimtarët e vetëm,
Konstandini dhe Likini, u takuan në
qytetin e Mediolanës (Milano e sot-
me). Konstandini e bindi Likinin që
jo vetëm të liheshin të krishterët të
lirë të adhuronin Perëndinë e tyre
(dekreti i vitit 311), por edhe Kri-
shterimi të njihej si fe e ligjshme
nga shteti romak.
b) Rëndësia e vendimeve të
Mediolanës për Kishën
Megjithëse në gjuhën dhe në
rrethet e ndryshme kishtare ka de-
përtuar dhe përdoret nga shumë
persona shprehja “Edikti i Medio-
lanës”, shumë historianë dhe stu-
7
diues të historisë së Kishës të dy
shekujve të fundit pohojnë se nuk
është gjetur ndonjë dekret (Edic-
tum) i tillë. Prandaj dhe ata pranojnë
se në Mediolanë u morën vendime
me gojë dhe nuk u shpall ndonjë
dekret. Të dhënat e vetme që na
kanë arritur deri në ditët e sotme
janë dëshmitë e Laktantit (Lactan-
tius, jetoi deri më 320) dhe të Ef-
sevit të Qesarisë (± 265-340) në
latinisht dhe greqisht respektivisht,
ku edhe ata ndoshta bazohen. I pari,
edukatori i Krispit, birit të Konsta-
ndinit, në veprën e tij “Vdekja e
persekutorëve” (De mortibus per-
secutorum, 48), e shkruar midis
viteve 318-320, përmend faktin se
Likini në muajin qershor 313 u dër-
goi një letër (rescripta) komandantë-
ve të krahinave të Lindjes, me të
cilën ata njoftoheshin për vendimet
e Mediolanës (për përmbajtjen e
kësaj letre shih: Migne, PL 7,
267-270). Të njëjtën gjë përmend
dhe Efsevi në Historinë e tij të Ki-
shës (shih: Migne, PG20, 880-885).
Sidoqoftë, vendimet e Mediola-
nës, padyshim ishin mjaft të rëndë-
sishme për Kishën, sepse me ato:
1) U njoh Krishterimi si fe e ligj-
shme nga shteti (njohja e parë juri-
dike e Kishës nga shteti).
2) Iu njoh e drejta e pronësisë e
iu kthyen pronat (varrezat, kishat
etj.), konfiskuar nga shteti romak
gjatë përndjekjeve.
3) Të gjithë banorët e perandori-
së ishin të lirë të zgjidhnin fenë që
dëshironin të ndiqnin (në këtë rast
edhe Krishterimin).
4) Automatikisht u jepeshin fund
përndjekjeve ndaj të krishterëve
(megjithëse vala e përndjekjeve do
të vazhdonte nga Likini pak më
vonë e deri në vitin 324 dhe më pas
nga Julian Apostati në vitet 360-63).
Këto vendime ndikuan pozitivisht
në jetën e Kishës, sepse pati një
zhvillim të madh: së pari, adhurimi
hyjnor, i cili mundej të kryhej i lirë,
së dyti,u shtua numri i qytetarëve
që zgjidhnin Krishterimin si fe të
tyre, së treti, organizimi admini-
strativ i kishave pati një hov të
madh dhe së fundmi, arkitektura
kishtare, se u ndërtuan kisha të
mëdha, të bukura e madhështore.
Arkimandrit Kozma Sovjani
8 NGJALLJA MARS 2013

A është jashtë mode martesa?!

Përqindja e divorcit në Shqipëri është më
shumë se dyfishuar në këta 20 vjetët e fundit
dhe të rinjtë shpesh zgjedhin të bashkëjetojnë
në vend që të martohen. Shumë gjëra në media
dhe në filma nxisin të besojmë se martesa është
një institucion jashtë mode, e detyruar vetëm nga
besimi fetar dhe kultura tradicionale. Para nesh
shtrihen zgjedhje të rëndësishme në lidhje me
të ardhmen e strukturës së familjes dhe shoqë-
risë. Ndërsa shkojmë drejt së ardhmes është e
rëndësishme të bëjmë zgjedhje të mençura. Lum-
turia e kësaj gjenerate, e fëmijëve tanë dhe
madje edhe e nipërve/mbesave, varet nga zgjedh-
jet e marrëdhënieve që ne ndërmarrim.
Nga Bibla dhe Tradita e shenjtë e Kishës
sonë kemi udhëzime të qarta për zgjedhje të
duhura. E dimë se Perëndia që na krijoi tha se
nuk është mirë që njeriu të jetë i vetëm në
kopshtin e Edenit. Perëndia krijoi Evën dhe ia
solli Adamit si plotësim. Shkrimi na tregon se
Perëndia i krijoi qeniet njerëzore mashkull dhe
femër në imazhin e Tij. Si mashkull dhe femër
të krijuar në imazhin e Perëndisë burri dhe gruaja
plotësojnë njëri-tjetrin. Prandaj dhe Shkrimi
thotë: “Për këtë arsye njeriu do të braktisë baba-
në dhe nënën e tij dhe do të bashkohet me gruan lumtur, më të shëndetshëm dhe arrijnë nivele inkurajojë ata që kanë bekimin të martohen të
e tij, dhe do të jenë një mish i vetëm” (Zanafilla më të larta edukimi. Këta fëmijë kanë edhe investojnë për martesat e tyre. Anëtarë të Ki-
2:24). Përgjatë historisë së krishterimit, Kisha mundësi me të lartë për të ndërtuar vetë martesa shës Orthodhokse kanë punuar së bashku me
ka pohuar mirësinë e krijimit të Perëndisë në të lumtura dhe të qëndrueshme. Të gjitha këto anëtarë të Kishës Romano-Katolike dhe të ko-
mirësinë e martesës. raporte janë bazuar në prova studimesh munitetit Ungjillor për të sjellë Javën e Martesës
Në 50 vjetët e fundit Shtetet e Bashkuara dhe shkencore. në Shqipëri. Përmes kësaj lëvizjeje komuniteti i
vende të tjera perëndimore kanë eksperimentuar Martesa është mister dhe na u dha nga Pe- krishterë i shërben gjithë shoqërisë shqiptare.
me alternativa të martesës, të cilën Perëndia e rëndia, por është edhe art në të cilin punojmë Duke ndihmuar Shqipërinë që të përmirësojë
krijoi si përkushtim për gjithë jetën të burrit dhe së bashku me Perëndinë për të krijuar diçka të martesat e saj, do të rrisim lulëzimin kombëtar,
gruas ndaj njëri-tjetrit. Në shumë vende për- bukur. Martesa na ndihmon të arrijmë potencia- ulim krimin dhe rrisim lumturinë e njerëzve në
qindjet e divorcit janë rritur rreth 50%. Segmente lin tonë të plotë njerëzor, që Perëndia pati si sy- Shqipëri.
të shoqërisë në mënyrë të ndjeshme kanë hequr nim për ne. Nëpërmjet martesës mësojmë të
dorë nga ideja e martesës dhe kanë praktikuar mohojmë veten dhe t’i japim personit tjetër në
si alternativë bashkëjetesën ose prindërimin me mënyrë sakrifikuese. Në marrëdhënien e NGJALLJA
një prind të vetëm. Me kalimin e kohës ka qenë ngushtë të martesës mund të dallojmë edhe Organ i Kishës Orthodhokse
e mundur që këto alternativa të studiohen dhe shumë prej dobësive dhe mëkateve tona që Autoqefale të Shqipërisë
krahasohen me martesën. mund të jenë të fshehta. Në këtë mënyrë
Rezultatet e këtyre studimeve janë të qarta. martesa shërben si pasqyrë. Çdo ditë të Themelues:
martesës duhet të kërkojmë t’i shprehim Kryepiskopi Anastas
Ato kanë habitur shumë prej shkencëtarëve, por
nuk janë habi për ata që e dinë se martesa është personit që Zoti na ka dhënë si shok/shoqe të
jetës dashurinë që kemi përjetuar nga Perëndia. Del nën kujdesin
dhuratë e mirë e dhënë nga Perëndia dhe që Ai e Këshillit Botues
e krijoi burrin dhe gruan në mënyrë të veçantë Në këtë mënyrë martesa punon për shpëtimin
për martesë, që ishte mënyra përmes së cilës tonë. Kryeredaktor: Thoma Dhima
ata do të përjetonin veprën transformuese të Si përfundim, martesa nuk është një institu-
Perëndisë. cion jashtë mode. Si mësimet e krishtera dhe Adresa:
shkenca bashkëkohore pohojnë se martesa sjell Kryepiskopata Orthodhokse,
Shumë studime shkencore tregojnë se njerë- Rruga e Kavajës, Nr. 151
zit e martuar janë më të lumtur se beqarët ose dobi të madhe si për çiftin e martuar edhe për
Tiranë
se ata që jetojnë së bashku pa u martuar. Njerë- fëmijët e për gjithë shoqërinë.
Tel: (04) 2234 117, 2235 095.
zit e martuar gëzojnë shëndet më të mirë dhe Java e martesës është një lëvizje ndërkombë- Fax: 2232 109
jetojnë më gjatë. Të martuarit fitojnë më shumë tare e themeluar në Angli më 1996 dhe është Shtypur
para dhe grumbullojnë më shumë pasuri. Fëmijët përhapur nëpër Evropë e në botë dhe ka si qëllim në shtypshkronjën “Ngjallja”
që rriten në martesa të pacenuara janë më të t’i kujtojë shoqërisë vlerën e martesës dhe të
MARS 2013
Pranvera shpirtërore, KRESHMA
“Erdhi kreshma, nëna e urtësisë;
mbrojtësja e pendimit dhe akuzuesja e
mëkatit. Mënyra e jetës dhe e sjelljes së
engjëjve dhe shpëtimi i njerëzve.”
...Shën Simeon Theologu i Ri, - pas Ungji-
llorit Joan Theologu dhe shën Grigor Theo-
logut - na paraprin në kuptimin e kreshmës duke
na përshkruar frytet dhe dobitë e saj: “Njeriu
që ka frikë Perëndinë, nuk e përbuz ligjin e
kreshmës. Do t’ju flas për këtë temë, sepse
djalli dinak, që urren gjithë të mirat, shkon
te çdo i krishterë dhe, duke e lidhur në më-
nyrë të padukshme me pakujdesinë dhe për-
tacinë, e bind të përbuzë kreshmën e shenjtë,
që lind aq shumë të mira shpirtërore dhe
ndihmon në shpëtimin tonë. Prandaj ju
lutem, të mos e dëgjoni fare armikun e shpirtit
tonë, as t’i nënshtroheni pasionit të pango-
pësisë dhe as të riktheheni në zakonin e lig
të së kaluarës. Çdokush prej nesh të mos
harrojë dobinë që shkakton kreshma. Është
mjeku i shpartave tanë”.
Duke vazhduar ati i shenjtë, si psikolog i
shkëlqyer, përshkruan një nga një të mirat, për
të gjithë ne, por dhe për secilindo në veçanti, që
sjell kreshma: “Dikujt i përul pasionet tru-
pore. Tjetrit i zbut zemërimin. Nga një tje-
tër largon gjumin e mëkatit, tjetrit i ofron
gatishmërinë që të bëjë bamirësi. Dikujt
tjetër i pastron mendjen dhe e çliron nga
mendimet dinake. Tjetrit i zbut gjuhën e egër
dhe të papërmbajtur, që të mos thotë të te-
përta dhe të pahijshme. “Nga fjalët e shumta
dhe të kota nuk do t’i shmangesh mëkatit”,
thekson Shkrimi i Shenjtë. Një tjetri i pen-
gon sytë të shikojë me kureshtje gjëra të kota
ose të dëmshme”.
Shën Simeoni, si një mjek shpirtëror, duke
përshkruar të mirat e kreshmës nuk resht së
theksuari bashkëpunimin midis virtyteve si, të
agripnisë me kreshmën: “Kreshma, dalënga-
dalë, hollon shtresën e mëkatit që mbulon
shpirtin dhe dëbon errësirën mendore, ashtu
si dielli dëbon mjegullën, na pastron sytë
shpirtërorë dhe na zbulon Diellin e Drejtësi-
së, Jisu Krishtin. Kreshma bashkë me agrip-
ninë, zbusin ashpërsinë e zemrës dhe na
sjellin mallëngjim, atëherë lehtësisht kaloj-
më, me hirin e Perëndisë, stuhinë e pasioneve
dhe furtunën e ngasjeve; dhe arrijmë në
limanin e apatisë”.
Ati i hirshëm, duke iu referuar luftës shpirtë-
rore, për sa i përket çrrënjosjes së pasioneve
dhe mbjelljes së virtyteve, nuk lë pa na përme-
ndur faktorin e rëndësishëm të kohës: “Këto
sigurisht, vëllezërit e mi, nuk është e mundur
NGJALLJA
Berat - Mbrëmësorja e faljes të dielën para fillimit të Kreshmës së Madhe.
të bëhen brenda një dite as në një javë, por
arrihen me hirin e Perëndisë, në hapësira të
mëdha kohore dhe me shumë mundim, në
analogji me gatishmërinë dhe vullnetin e
secilitdo, masën e besës së tij, dëshirën për
përbuzje të mëkatit, thellësinë e pendimit të
pandërprerë, nxehtësinë dhe shpeshtësinë e
lutjes”. Në vazhdim shenjtori na përmend se
kreshma është themeli i virtyteve, mbi të cilin
ndërtojmë shtëpinë shpirtërore të shpirtit, si
ndërtues të mençur, ashtu siç na do Zoti, në
fjalimin e tij në mal (Matth. 7:24-27).
Baza dhe fillimi i gjithë këtyre të mirave është
kreshma. Pa kreshmën nuk bëhet punë shpirtë-
rore. Ato virtyte që ngremë mbi themelin e
kreshmës, janë të patundura dhe të palëkundura,
sikur të jenë ndërtuar mbi shkëmb. Kur e nxje-
rrim themelin e kreshmës dhe në vend të tij
vendosim ngopjen e barkut, atëherë na ndikojnë
mendimet dinake e dëshirat trupore dhe pasionet
shthurëse, dhe rrëzohet e gjithë ndërtesa e
virtyteve. Që të mos ndodhë te ne kjo e keqe,
le të ndërtojmë godinën e jetës sonë shpirtërore
mbi kreshmën. Por kjo të bëhet me dëshirën
tonë, pa shtrëngimin e të tjerëve. Kjo theksohet
jo vetëm nga tradita e Kishës sonë, nga kanonet
e Sinodeve të shenjta dhe këshillat e Etërve të
Shenjtë, por edhe nga Ungjilli i Shenjtë.
Vetë Zoti, kreshmoi dyzet ditë dhe dyzet net;
jo se e kishte nevojë kreshmën për të mposhtur
të ligun, përderisa është Perëndi i tërëfuqishëm,
por se deshi të na japë, ashtu si në raste të tjera,
shembull të drejtpërdrejtë dhe personal për
imitim...
Kreshma dëbon djallin. Tërheq Shpirtin e
9
Shenjtë... Ajo jep krahë dhe mall hyjnor, në lutjen
dhe lavdërimin e Zotit. Në studimin e fjalës së
Tij, sepse është e shkruar: “Njeriu nuk do të
rrojë vetëm me bukë, po me çdo lloj fjale që
del nga goja e Perëndisë” (Matth. 4:4). Le ta
ngopim pra, jo barkun tonë me ushqimet e
dheshme, por shpirtin tonë me fjalët e shenjta
të Shkrimit të Shenjtë dhe me mësimdhëniet e
hirshme të Etërve të Shenjtë. Zoti na vë në
përgjegjësi dhe në kujdes, duke thënë në ungjillin
e tij: “Nuk po kuptoni se çdo gjë që hyn në gojë
zbret në bark, dhe nxirret në jashtëqitje”
(Matth. 15:17). Por ushqimi qiellor i fjalës
hyjnore, hyn në zemrën e njeriut. Ushqen
shpirtin, ndriçon mendjen, shenjtëron të tërë
njeriun. Le ta dëbojmë pakujdesinë dhe
përtacinë. Cilido që ulet në tavolinë dhe s’ka
oreks për ushqim, është i sëmurë trupërisht.
Kështu që dhe cilido që nuk e dëgjon dhe nuk e
studion fjalën e Perëndisë, me mall dhe me
kënaqësi të madhe, është i sëmurë shpirtërisht.
S’ka shije nga dhunti shpirtërore, gati për të
vdekur nga uria dhe nga etja shpirtërore.
Pra, le të ndërgjegjësohemi për nevojshmë-
rinë e kreshmës pasionvrasëse dhe dobiprurëse
për shpirtin, që do të na ringjallë shpirtin dhe do
të na lehtësojë trupin, do të shtypë pasionet dhe
do të nxisë vullnetin tonë në ndeshje shpirtërore,
në ushtrim frytdhënës, në uri dhe etje, dhe mall
për Jisu Krishtin, që tha: “Unë jam buka e jetës.
Ai që vjen tek unë, nuk do të ketë uri; dhe ai
që më beson, nuk do të ketë etje kurrë” (Jn.
6:35).
† IGNATI
10 NGJALLJA MARS 2013

Ata që punuan për Kishën tonë Kalendari

i Liturgjive Hyjnore,
Atë Ikonom Milo Tole Gjidede PRILL 2013
3 E mërkurë † Omol. Nikita.
Lindi dhe banoi në fshatin Ilias, të krahinës së sakrificë dhe sinqeritet. Durim e shpresë arsyetonte Josif himnografi. Osh. Iliri.
Himarës. Shkollën teologjike “Ierondhidhaskalion” ai, e vërteta është bijë e kohës. 5 E Premte † Dësh. Klaudi,
e kreu në Janinë, në vitet 1905-1910. Mbas diplo- Kur ndodhte që në fshat të kishte grindje, mëri, Diodori, Viktori, Viktorini etj.
mimit jepte mësime për besimin orthodhoks dhe për (III e Akathistit)
keqkuptime Ikonom Milua bashkëfshatarëve të tij u
disa vite punoi mësues filloreje në Greqi. 6 E Shtunë † Eftiqi i Kon/
lexonte ato pjesë nga Ungjilli ku predikohet mirë-
pojës. Osh. Grigor sinaiti. 120
Dëshira e tij e zjarrtë ishte të kthehej sa më parë kuptim, falje, mëshirë. dësh. në Persi.
në vendlindje, për të vazhduar misionin për të cilin Deri në vitin 1951 kur atë Milua ndërroi jetë, në 7 E DIEL † III KRESHMËS
studioi me përkushtim. Kjo u realizua në vitin 1918, krahinën e Himarës besimtarëve u shërbenin dhjetë (Falja e Kryqit). Dësh. Kaliopi.
kur dorëzohet prift dhe caktohet në fshatin e tij. priftërinj. Dësh. Rufini.
10 E Mërkurë † Dësh. Terenti,
Historikun e besimit dhe teologjinë e krishterë Ikonom Milua besonte se feja kristiane ka në
Perikliu, Sofokliu, Miltiadhi,
atë Milua i njihte mjaft mirë. Predikimin fetar e bënte themel tolerancën qytetare që shoqërinë njerëzore e Demosteni.
kryesisht në tri kishat e fshatit: “Shën Nikolla”, çon drejt një besimi real, demokratik e të lirë. 12 E Premte † Omol. Vasili i
“Shën Joani” dhe “Shën Athanasi”. Ikonom Milua Litrugjinë e përfundonte me thë- Parios. Oshg. Anthusa. (IV e
Akathistit)
Nëpërmjet predikimit të Ungjillit të Shenjtë nien: “Shpëtona, o Zot nga uria, sëmundja dhe lufta”.
13 E Shtunë † Omol. Martini
synonte që besimtarët t’i bindtte mbi të vërtetat e Ja pse përvoja e mirë e pararendësve të besimit i Romës. Dësh. Elefteri, Zoili,
Perëndisë. Kjo nuk mund që të realizohet për një fetar duhet kujtuar e vlerësuar mbasi i shërben së Thedhosi.
kohë të shkurtër, mbasi kërkon: sqarim, reflektim, tashmes dhe së ardhmes së shoqërisë.
14 E DIEL † IV KRESHMËS
(J. i Shkallës). Ap. Aristarku,
Pudhi, Trofimi nga të 70-t.
Vajtimi, sipas Perëndisë, është 17 E Mërkurë † Hierod. Si-
trishtimi i shpirtit dhe prirja e një meoni i Persisë, Abdela etj.
zemre të pikëlluar, e cila gjithmonë Makari i Korinthit.
e kërkon marrëzisht atë për të cilën 19 E Premte † Hierodësh.
Pafnuti. Dëshg. Filipa. (Akathisti
ka etje...
i plotë)
Vajtimi është një mamuze e artë 20 E Shtunë † Ap. Zakeu nga
në një shpirt, i cili është i zhveshur të 70-t. Osh. Theodhor Trihini.
nga të gjitha lidhjet dhe pengesat... 21 E DIEL † V KRESHMËS
Mbaje fort pikëllim-gëzimin e (M. e Egjiptit). Hierod. Janua-
bekuar të vajtimit të shenjtë dhe mos ri. Shën Aleksandra.
pusho së punuari në atë derisa të të 24 E Mërkurë † Oshg. Elisa-
ngrejë lart mbi gjithçka të kësaj bote beta çudibërëse. Hierod. Va-
dhe të të paraqesë të pastër te lentioni etj.
Krishti. 25 E Enjte † Ap. e Ungj. Mar-
ku. Eniani i Aleksandrisë.
Fryti i vajtimit të sëmurë është
Dëshg. Niqi.
lavdia e kotë dhe vetëvlerësimi, por 26 E Premte † Hierod. Vasili
fryti i vajtimit të bekuar është i Amasisë. Dëshg. Glafira.
ngushëllimi. Oshg. Justa.
Ai që është veshur me vajtimin e 27 E Shtunë † Ngjallja e Lla-
bekuar dhe hirdhënës... e njeh zarit. Hierod. Simeoni i Jeru-
qeshjen shpirtërore të shpirtit. salemit.
Miqtë e mi, Perëndia nuk kërkon 28 E DIEL † E DAFINAVE,
dhe as dëshiron që njeriu të vajtojë Hyrja e Krishtit në Jerusalem.
(Shërbesa e dhëndrit) (Vaj, verë e
nga pikëllimi i zemrës, por do që ai peshk)
nga dashuria për Atë të gëzohet me 29 E Hënë † E MADHE.
qeshjen shpirtërore. Josifi i Dhiatës së Vjetër.
Kur shikoj natyrën aktuale të përmban gëzim dhe ngazëllim brenda saj, si mjalti në huallin e (Shërbesa e dhëndrit)
keqardhjes, habitem se si ajo që bletës. 30 E Martë † E MADHE.
është quajtur vajtim dhe pikëllim (Shkalla e Ngjitjes Hyjnore, Shkalla 7) (Paravolia e 10 virgjëreshave.)
(Shërbesa e dhëndrit)
MARS 2013 NGJALLJA 11

Ferma e Rrushkullit - shembull se si mund të pakësohen shpenzimet

dhe të sigurohen të ardhura
Në zonën e fshatit Rrushkull,
pranë lumit Erzen, në afërsi të
bregdetit Adriatik, Kisha Ortho-
dhokse Autoqefale e Shqipërisë
disponon një sipërfaqe toke prej
4 ha. Kryepiskopi Anastas, duke
parë punën e mirë me pemët de-
korative dhe frutore, në Manastirin
e Hirshëm të “Shën Vlashit”, Du-
rrës, në fund të vitit 2005 hodhi
idenë e ndërtimit të një ferme të
vogël në Rrushkull, për të ndihmuar
për furnizimin me produkte bujqë-
sore dhe blegtorale Shtëpinë Or-
thodhokse të Fëmijëve “Shpresa”
dhe studentët e Akademisë Teo-
logjike “Ngjallja e Krishtit”.
Puna nisi duke hartuar preven-
tivat, për blegtori, bletari, vreshtari, Në pemëtari: u mbollën 600 Me kalimin e viteve dhe me ri- perime të ndryshme dhe me mjaltë
pemë frutore dhe kultura bujqë- rrënjë mollë, 40 rrënjë kivi, 150 organizimin e fermës prodhimet u kurativ nga pylli i Rrushkullit.
sore. Fillimisht u morën masat rrënjë qershi, 30 rrënjë pjeshkë. shtuan, duke rritur në mënyrë të Pjesërisht furnizohet edhe Liceu
tekniko-organizative për sistemi- Në sasira të vogla u mbollën edhe ndjeshme të ardhurat. Tashmë të Kishtar “Kryqi i Nderuar”, Sukth.
min dhe kanalizimin e sipërfaqes, hurma, shegë, kajsi, fiq, kumbulla, ardhurat dhe shpenzimet janë Krahas furnizimeve, kjo fermë
si dhe tregues të tjerë. bajame, agrume etj. pothuaj të barabarta dhe për vitet ka ndihmuar nëpërmjet punësimit
Për blegtorinë: u ndërtuan një Në bletari u krijua një park ble- në vazhdim mendojmë të rrisim disa familje të zonës, duke zbutur
stallë lopësh dhe derrash, hangari tësh me 10 koshere dhe sot dispo- krerët e lopëve, që do bëjë të mu- disi dhe një problem social të
i barit, si dhe u mor me qira tokë (arë) nojmë 40 të tilla. ndur shtimin e të ardhurave. kohës.
e konsiderueshme, e cila u mboll me Ka pasur tentativa nga keqbë- Aktualisht nga ferma furnizohet Me bekimet që na jep Perë-
foragjere për plotësimin e nevojave rës të ndryshëm për dëmtimin e në mënyrë të vazhdueshme me ndia, me mbështetjen e ideatorit,
të saj me bazë ushqimore. Sot, pas fermës, e për këtë arsye u vendos prodhime cilësore dhe bio Shtëpia Kryepiskopit Anastas, si dhe me
7 vjetësh, ka 7 krerë lopë qumështi në ruajtje të saj polici private, e e Fëmijëve “Shpresa”dhe mensa ndihmesën e pakursyer të Hirësi
dhe 4 mëshqerra remonti. Me shti- cila çdo vit rëndon koston e pro- e studentëve të Akademisë Teolo- Nikollës, shpresojmë që në të
min e prodhimit të qumështit u dhimeve. Kjo gjë krijoi edhe skep- gjike, me prodhime blegtorale si ardhmen kjo fermë të arrijë re-
miratua dhe u ndërtua një baxho e ticizëm për mundësinë e vazhdimit qumësht, djathë, gjalpë, mish gici zultate edhe më të mira.
vogël për përpunim e tij. Gjithashtu, me sukses të saj, por stafi nuk u e viçi. Me fruta, mollë, dardhë,
Mihal Davidhi
sot kemi 50 krerë gica dhe derra. tërhoq para problemeve. kivi, qershi, kajsi, nektarina etj. Me
12 NGJALLJA MARS 2013

U fronëzua Patriarku i ri i Antiokisë

Sinodi i Shenjtë i Kishës Orthodhokse të
Antiokisë zgjodhi më 17 dhjetor Patriarkun e
ri të Antiokisë dhe gjithë Orientit. Zgjedhja u
bë në Manastirin e Fjetjes së Hyjlindëses në
Balamand, Liban, nga 18 episkopë. Primati i
ri është Mitropoliti i Evropës Perëndimore dhe
Qendrore Joani X (Yaziji). Ai ka lindur në
Damask, në vitin 1955. Në vitin 1978 u
diplomua në Institutin Teologjik të Balamandit
dhe në vitin 1983 mori doktoraturën në
Primati i ri është Joani X (Yaziji)
Universitetin e Selanikut. U dorëzua dhjak në
vitin 1979 dhe prift më 1983. Në vitin 1995 u
bë episkop. Në vitin 2008 u caktua Mitropolit
i Evropës Perëndimore dhe asaj Qendrore, si
edhe u zgjodh anëtar i përhershëm i Sinodit të
Shenjtë.
Më 17 shkurt 20013, në Bejrut, u bë fro-
nëzimi i Patriarkut të ri të Antiokisë Joani X.
Ceremonia u bë në Katedralen e Shën Niko-
llës, në prani të delegacioneve të kishave motra.
Kisha jonë u përfaqësua nga Mitropoliti i
Gjirokastrës, Dhimitri.
Në kishë ishin të pranishëm edhe Presidenti
dhe Kryeministri i Libanit, përfaqësues nga
kishat e tjera dhe të besimeve të tjera nga Libani
e Siria. Karakteristikë për përbërjen dhe
veçoritë e kësaj kishe ishte se lutjet u bënë në
shumë gjuhë, si në arabisht, greqisht, latinisht,
sllavonisht, gjeorgjisht, frëngjisht, anglisht,
gjermanisht etj.

Zgjidhet dhe fronëzohet Patriarku i ri i Bullgarisë

Primati i ri është Neofiti
Më 24 shkurt, Këshilli Kishtar zgjodhi si Për një periudhë ishte edhe kryesekretar i thodhokse Bullgare, që nga viti 1953, kur mori
Patriark të ri të Kishës Orthodhokse Bullgare Sinodit të Shenjtë. Në vitin 2001 mori titullin e këtë titull nga Patriarkana e Konstandi-
Mitropolitin Neofit të Ruse. Më pas, i sho- Mitropolitit të Ruse. nopojës. Ai pasoi Patriarkun Maksim, i cili fjeti
qëruar nga anëtarët e Sinodit të Shenjtë dhe Neofiti është Patriarku i tretë i Kishës Or- në nëntor 2012.
nga kambanat e kishave të Sofjes, Primati i ri
shkoi me litani në Sallën e Sinodit, në
Katedralen Patriarkale “Shën Aleksandër
Nevskij”. Aty ai u prit edhe nga përfaqësuesit
e kishave të tjera orthodhokse. Kisha jonë
përfaqësohej nga Mitropoliti i Beratit Ignati.
Fortlumturia e Tij Neofiti, Simeon Nikolov
Dimitrov, lindi në Sofje në vitin 1945. Aty kreu
Seminarin dhe më pas Akademinë Teologjike
e studime të tjera. Filloi jetën murgërore në
vitin 1975, i dorëzuar nga Patriarku i ndjerë
Maksim. Në vitin 1976 u dorëzua prift dhe
më 1977 u bë arkimandrit.
Në fillim të viteve ‘80 ishte protosingjel i
Mitropolisë së Sofjes, në vitin 1985 u bë
episkop ndihmës. Në vitin 1989 u caktua
rektor i Akademisë Teologjike të kryeqytetit.