Efendimiz 1

Gnl Tahtmzn Esiz Sultan
Efendimiz
(sallallhu aleyhi ve sellem)
GNL TAHTIMIZIN ESZ SULTANI EFENDMZ

(SALLALLHU ALEYH VE SELLEM)
Copyright Ik Yaynlar, 2006 Bu kitaptaki metin ve resimlerin, tamamnn ya da bir ksmnn, kitab yaymlayan irketin nceden yazl izni olmakszn elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayt sistemi ile oaltlmas, yaymlanmas ve depolanmas yasaktr. Editr Seyit N. ERKAL, Ali BUDAK, Betl COKUN, brahim ETN Kapak Engin FT Mizanpaj Ahmet KAHRAMANOLU ISBN
975-278-182-9
Yayn Numaras
436
Basm Yeri ve Yl alayan Matbaas / ZMR Tel: (0232) 252 20 96 Mart 2006 Genel Datm Gkkua Pazarlama ve Datm Alaykk Cad. No: 12 Caalolu/STANBUL Tel: (0212) 519 39 33 Faks: (0212) 519 39 01 Ik Yaynlar Emniyet Mahallesi Huzur Sokak No: 5 34676 skdar/STANBUL Tel: (0216) 318 42 88 Faks: (0216) 318 52 20 www.isikyayinlari.com
NDEKLER
TAKDM ........................................................................................ 13 NSZ ........................................................................................... 15 BEKKE VADSNDE YANKILANAN SES..................................... 21 Hz. brahimin Dualar ......................................................... 22 Yeni Bir Medeniyetin nas ................................................. 24 HER PEYGAMBERN MTEREK TALEB ...............................29 BLGNLERN DLNDE YANKILANAN SEDA ..........................35 1. Yemen ................................................................................ 35 Eb Kerbin Medine kartmas ....................................... 40 Tbba Meliki Medinede .................................................. 42 Sonradan Ortaya kan Emreler .................................... 43 2. am .................................................................................... 44 3. Hicaz.................................................................................. 49 Zeyd bn Amr ................................................................... 49 Kuss bn Side .................................................................. 53 Varaka bn Nevfel ............................................................. 56 Rislet ncesinde Hicaz ve Dnyann Genel Durumu .... 58 HZ. BRAHME UZANAN ECERE ............................................63 Abdlmuttalib ....................................................................... 64 Zemzem ................................................................................. 65
5
Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem)
Abdulmuttalibin On ocuu ve Nezrini Yerine Getirme Gayreti ....................................... 69 Kutlu Yuva............................................................................. 73 FL HADSES ...............................................................................75 KUTLU DOUM .......................................................................... 83 Drt Bir Yandan Gelen Haberler .......................................... 87 Yeni Bir Yldz ....................................................................... 87 Fars Topraklarndaki Tela................................................... 90 ST ANNEYLE GEEN SENELER ..............................................93 akk- Sadr Hadisesi ............................................................. 97 HZ. MNENN VEFATI............................................................ 101 DEDE ABDULMUTTALBN HMAYES .................................105 AMCA EB TLBN HMYES .............................................. 113 am Yolculuu ve Rahip Bahra .......................................... 115 Korunup Kollanmada lah Ynlendirme ........................... 121 Onunla Gelen Yamur Bereketi ..........................................125 Ficr Savalar ve Hlfl-Fudl ...........................................126 Hlfl-Fudl ........................................................................127 ama kinci Yolculuk ..........................................................129 HATCE LE LK RANDEVU ...................................................... 131 ardaki Yemin ...................................................................133 Rahip Nastra ......................................................................134 Yine Ayn Bulut ....................................................................135 Yolculuun Raporu ..............................................................136 Varaka bn Nevfelin Yorumlar ..........................................137 zdivaca Giden Yol ...............................................................138 Hlden Anlayan Bir Arkada ...............................................139 Ve Nikah ...............................................................................142 Hane-i Saadetin Dier Sakinleri..........................................145 Huzur Dolu Bir Yuva ...........................................................147 Bu Yuvann Semereleri ....................................................... 148
6
indekiler
KBENN TAMR VE SZ KESEN HAKEM ............................151 Ahde Vefa .............................................................................154 GELNDEN NCE HAZIRLANAN ORTAM ........................... 157 Kbedeki Yank ve Varakann Yorumlar ..........................158 amdaki Rya ve Rahibin Hatrlattklar .......................... 160 VUSLATA DORU ...................................................................... 163 Yalnzlk Araylar ...............................................................163 Sadk Ryalar .......................................................................164 Varlk Selama Durmutu .....................................................166 Hz. Haticenin Tela ve Gayretleri.......................................167 Cibrilin Sesi .........................................................................167 VE VUSLAT .................................................................................169 Mekkeye Yneli ................................................................. 171 Varakann Rehberlii ..........................................................174 Krk Gnlk Ara ...................................................................176 Ksme de Yok Dargnlk da ................................................. 181 Gece badeti .........................................................................183 EN NDEKLER .........................................................................189 Abdest ve Namaz ................................................................ 189 Kk Alinin Byk Karar ............................................... 190 Kulluk ve Sknet ................................................................192 Zeyd bn Hrisenin Gelii ...................................................194 Eb Bekir Teslimiyeti ..........................................................195 Zbeyr bn Avvm ..............................................................200 Kbedeki Putlar .................................................................. 201 ARKADAN GELENLER VE MHNET YILLARI ........................ 205 Eb Zerrin Gelii ve Yaanan lk Ac Tecrbe .................. 209 Huzura Kou .......................................................................214 Szne Sadk Bir oban ve St Mucizesi ............................216 Huzura Kou Devam Ediyor ..............................................218 Bill-i Habe....................................................................... 223
7
Habbbn Alaca ............................................................... 225 Hayallerde Yeeren mit Meceresi .................................. 228 DAVET VE TEBLIN AIKTAN BALAMASI .........................233 Genileyen Tebli Halkas ...................................................241 Etrafa Alma Dnemi ........................................................ 246 nsanlarn slmla Tanmalarn Engelleme abalar ..... 248 Aleyhteki Kampanya Geniliyor ......................................... 252 TOPLUMLA BTNLEEN NZL KEYFIYET .....................259 Allaha man ve Ulhiyet Hakikati ..................................... 260 lm Sonras Hayat............................................................ 264 Kader, Takdir, Kudret ve Meet-i lhi ............................. 269 Diren Eitimi ..................................................................... 272 Kuvvet, Kesret-i Etbada Deil; Haktadr ........................... 274 EB TLB KNA ABALARI ..................................................277 Damatlara Yaplan Bask ....................................................280 Ter Dkmeden Netice Yok ...................................................281 Ebter Yaktrmas............................................................. 283 Kt Komular ve Tehdit Halkas ...................................... 285 DDET MANZARALARI ...........................................................291 Zayf ve Kimsesizlerin Hazin Hli ...................................... 294 BN ERKAMIN EVNDE ........................................................... 299 Ammr bn Ysir ve Sheyb bn Sinn ..............................300 Musab bn Umeyr .............................................................. 302 Hz. Eb Bekirin Teebbs .............................................. 304 Hz. Hamzann Mslman Oluu ....................................... 309 Utbenin Plan ......................................................................314 Heyetin Teklifi.....................................................................318 Yeni Bir Teklif Daha ........................................................... 326 Can Dmanlarnn Efendimize Baklar ......................... 327 Ayrcalk Talepleri ............................................................... 332
8
indekiler
GEME AT BR MUHASEBE ................................................335 TEBL AYETLER .................................................................... 339 HZ. MERN GEL VE BN ERKAMIN EVNDEN IKI ... 341 Hira Ziyaretleri ....................................................................351 HABESTAN HCRETLER ......................................................353 Birinci Hicret ...................................................................... 354 Geri Dn .......................................................................... 355 Musab bn Umeyrin Durumu ............................................357 Abdullah bn Sheylin Gelii ............................................. 360 kinci Hicret ........................................................................ 362 Necye Giden Mektup ve Necinin Cevab................... 364 Eb Tlibin abas ............................................................. 366 Eliler ve Nec .................................................................. 367 Cafer bn Eb Tlibin k ............................................... 370 Habeistandan Mutlu Haberler ......................................... 376 VAHY DEVAM EDIYOR ............................................................379 akk- Kamer Mucizesi ....................................................... 379 Abese Sresinin nii ...........................................................381 GENEL BOYKOT ........................................................................ 385 HZN YILI................................................................................395 Eb Tlibe Son Mracaat .................................................. 396 Eb Tlibin Son Nasihatleri .............................................. 398 Son Umut ............................................................................400 Ve, Hznl Veda ............................................................... 401 Hz. Haticeye Veda .............................................................. 404 Eb Lehebi Bile Duygulandran Manzara ......................... 407 SANCILI SRE ......................................................................... 411 Rukne ve ki Mucize .......................................................... 411 Hz. Eb Bekirin Hicret Teebbs .....................................413 Rm Diyarndan Haber Var ............................................... 418 Sevde Validemizle zdiva .................................................. 420
9
Bir Alacak Tahsili ................................................................ 425 Habeistandan Gelen Yirmi Kii ....................................... 428 TF YOLCULUU ..................................................................... 431 Tifteki ltica ve Bir Tecelli ................................................ 434 zm Salkm ve Adds ...................................................... 436 Mekkeye Hareket ve Cinlerin ehadeti ............................. 439 YENDEN MEKKE ..................................................................... 443 evredeki Kabilelere Yneli .............................................. 445 SR VE MRA ..........................................................................455 sr....................................................................................... 457 Mira................................................................................... 458 Cennet ................................................................................. 460 Cehennem ........................................................................... 463 Sidretl-Mnteh ............................................................... 466 Vastasz Gelen Emir: Namaz ............................................. 467 Dnteki Yansmalar ........................................................ 468 ki Kervann ehadeti ......................................................... 470 Kureylilerin Mescid-i Aksy Tarif Talepleri ................... 472 Hz. Eb Bekir Fark ............................................................ 474 Namaz Vakitlerinin Tayini ................................................. 476 AKABE BEYATLARI....................................................................479 Birinci Akabe ....................................................................... 479 Medineye Kor Dmt ................................................... 481 Medineden Davet Var ........................................................ 487 Minadaki Ses ve Efendimizin Tavr .................................. 494 HCRET ZNI VE KUREYN TELAI ..................................... 497 nemli Bir Tembih .............................................................500 Hicret Sanclar ...................................................................501 Eb Seleme ve Ailesi ........................................................... 502 Suhayb bn Sinn ................................................................ 504 Hz. merin Hicreti ............................................................ 506
10
indekiler
Ayy bn Eb Reba ........................................................... 508 Drun-Nedvedeki Karar..................................................... 511 MUKADDES G ....................................................................... 515 Hicretin Tedbir Boyutu........................................................ 517 Sevre Yneli ...................................................................... 524 Maarada Eb Bekir Hassasiyeti ....................................... 525 Mekkeye Atfedilen Son Nazar ........................................... 529 Eb Kuhfenin Tepkileri.................................................... 530 Srkann Takibi .................................................................531 Hicret Yolunun Harikalar .................................................. 536 St Mucizesi .........................................................................537 mm Mabed .................................................................... 539 Breyde bn Huseyb ........................................................... 543 Eb Evsin Hassasiyeti ........................................................ 545 lk Karlama Heyecan ...................................................... 546 Kubada Verilen Mola ........................................................ 547 lk Hutbe ............................................................................. 550 Abdullah bn Selmn Gelii .............................................. 552 ki Yahudi ve lk ntib ........................................................555 Selmn- Fris .................................................................... 556 VE KALICI YURT: MEDNE ....................................................... 561 lk Konak ............................................................................. 562 st Kata Tanma................................................................ 568 Kardelik Balar................................................................. 570 Ensr Fark ...........................................................................575 Mescid-i Nebevnin ns ................................................. 576 Minberden Gelen Ses .......................................................... 579 Ezann Balangc .................................................................581 Ashab- Suffe ....................................................................... 584 Rahmetin Kuatcl ve Sonuna Kadar Alan Af Kaps . 587 Esad bn Zrrenin Vefat ve Yeeren Nifak .................... 589 Mezarlktaki Muhvere ........................................................591 Kskanlk ve Haset Rzgarlar ......................................... 592
11
slpta lah Ynlendirme ................................................. 594 Medine Anlamas .............................................................. 599 lk Anlama, Evs ve Hazre Arasnda ................................ 601 kinci Anlama, Yahudilerle .............................................. 603 Aile Fertlerinin Getirilmesi................................................. 605 Kubadan Gelen ocuk........................................................ 606 Hz. ie Validemizle zdiva .............................................. 607 Medine Vebas..................................................................... 609 Abdullah bn Selmdaki Tebli Heyecan .........................613 Taassubun Dincesi ...............................................................617 Ehl-i Kitaba Hitap ............................................................... 622 YEN BR MEDENYETN NASI ............................................625
12
TAKDM
Uzun ve titiz bir alma sonunda yaynevimiz, Kinatn ftihar Vesilesi Efendiler Efendisi Hz. Muhammed Mustafann (sallallahu aleyhi ve sellem) ibret ve mesaj dolu hayatn anlatan bir kitab daha sizlerle buluturmann huzurunu yayor: Gnl Tahtmzn Esiz Sultan Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem). Bu kitap, siyer geleneinden kopmadan, satr aralarnda kalm ve gelecee yn veren ayrntlar bugne tayarak Allah Reslnn rnek hayatn anlatan, anlatrken insan alar tesine gtren veya o dnyay yaanlan asrla btnletiren yeni ve zgn bir eser; lmeyen Eb Lehebe dikkat ekip ktalar dolaan Eb Cehilin farkna vardran ve bunu yaparken de Eb Bekir, mer, Osman ve Alileri vazifeye davet eden mesajlarla dolu bir ba ucu kitab. Bugn bizim, sadece savalardan ibaret bir siyer geleneinden daha ok bir insan olarak Allah Reslnn toplum iindeki misyonunu anlatan kitaplara ihtiyacmz var ve ite elinizdeki bu eser, szn ettiimiz ihtiyac karlamay hedefleyen farkl bir gayreti ifade ediyor. Onun satrlar arasnda okurumuzun, kilometre talarn savalarn belirledii bir ha13
yat serveninden ziyade, duygu ve tepkileriyle efkat kesilmi bir insan- kmil ve toplum iinde her ynyle rehber ve yol gsterici bir mrid-i ekmel bulaca kanaatindeyiz. Unutmamak gerektir ki, Bedir gibi nemli bir dnm noktasna gitmek iin Efendimizin, Medineden ayrlp yeniden buraya dn arasnda geen on gnlk bir zaman dilimi vardr ve Bedir sava, bu on gnlk zaman dilimi iinde sadece be-alt saatlik bir meseledir. phe yok ki Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), geride kalan zamann da ashabyla birlikte ve onlarn arasnda yaamt. Her an bir model bu altndan kymetli zaman dilimlerinin, be alt saatlik bir srece kurban gitmemesi elbette ok nemliydi ve ite elinizdeki bu eserle geride kalan dokuz buuk gnde yaanlanlar gn yzne karlmak istenmi, detay gibi gzken ancak bizim iin nemli ayrntlarn nazara verilmesi hedeenerek btncl bir yaklam nazara verilmek istenmitir. Dil asndan sade, slup ynyle akc ve olaylar veri biimiyle de gereki bir anlatmla kaleme alnan duygu ykl bu eserle, aradaki mesafelerin bir sreliine bile olsa kalkacan dnyor, bakas adna yaanlan bu hayatla, gaye-i hayal noktasnda bugn yaayan her bir mmet-i Muhammede bir vazife biildiinin farkna varlacan mit ediyor ve sizleri, Saadet Asryla gnmzn i ie nazara verildiini dndmz byle bir eserle ba baa brakyoruz. Ik Yaynlar
14
NSZ
Gelien dnyada geen her bir gn, nsanln Emnine ait mesajlarn kymetini ve insanln onlara olan ihtiyacn ortaya koyuyor. Bir tarafta maddi terakki ile insanlarn ba dnerken, dier yanda huzur adna dnyada iasn yaanp, insanln kemal adna tel tel dklyor olmas, gidilen yolun zaten salkl olmadn aka herkese gsterir mahiyette. Ortada iki yol var; ya ini istikametinde hzla skta koan insanlk dier canllara rahmet okuttururcasna gidiatna devam edip dnyay kendine zindan haline getirecek, ya da insanlk ortak paydasnda ve temel deerler etrafnda kenetlenerek yeniden kendisini bulacak; bir taraftan dnyay mmur ederken, dier yandan da arad huzuru bulmann mutluluunu yaayacak. te yollarn ayrmnda duran ve engin sinesiyle herkesi semtine davet eden Gnl Tahtmzn Mstesna Sultan Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) hayat baheden mesajlaryla insanl, dnyay ina ederken ahireti de mmur klmann sihirli iklimine aryor. Onun
(sallallahu aleyhi ve sellem)
efkat dolu engin dnyasn-
15
da, her frsatta hayatna suikast eden kin tccarlarna bile yer var! Onun (sallallahu aleyhi ve sellem) ikliminde kimsenin stn izip defterinden silme gibi bir anlay yok! Bu yzden, son ana kadar kendisine kl ekip karsna dikilenleri, huzura gelip hakikate uyandklar zaman, Onu (sallallahu aleyhi ve sellem) mdafaa etmenin kahramanlar olarak, nceki hayatlarna keffaret yar iinde gryoruz. Binlerce misal arasndan ite krime ve Sheyl bn Amr, ite Amr ibn s ve Veld ibn Ukbe ibn Eb Muayt, ite Eb Sfyn ve Hind, ite Vah ve Halid ibn Veld Zaten O (sallallahu aleyhi ve sellem), herkesi kucaklayan evrensel mesajn sahibi Sanca, btn insanl altnda toplayacak vsatte Yirmi yllk tebli hayat, bu sancan altna nasl girileceinin misalleriyle dolu Bunun iin, dnyaya veda ederken mihraba geirip de arkasnda namaza durduu imam ve eline sanca verip de kumandan tayin ettii gen serdarn ahsnda temsil edilenler ayr bir neme sahip Ona inanp da gnl veren her bir yrein, emaneti tayan birer sme olabilmesi iin bugn, Onun saf ve duru hayatn okuyup bilmek, bilip de yaamak ve yaayp da yaatma arzusuyla ahlanmak ayr bir ehemmiyet arz ediyor te Gnl Tahtmzn Mstesna Sultan Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) byle bir niyetin rn Bu eserle, Efendimizi kendi beyanlarmzla tavsif edip anlatma yerine, yaayp ortaya koyduklaryla birlikte Onu (sallallahu aleyhi ve sellem) nazara vermek hedeeniyor. Bize gre bir siyerden ziyade; Onun ve ashabnn hl, tavr, beyan ve tensipleriyle bir tarih uuru verilmek, tek bana yaanlan bir hayat deil de her bir sahabi ile irtibatlandrlarak birer mucize olarak ina edilen, herkese model olabilecek bir hayat tarz verilmek isteniyor Hi phe yok ki O (sallallahu aleyhi ve sellem), herkesi efkatle kucaklayp sinesine sarmak istemi, tuzak kurup da bedenini
16
nsz
ortadan kaldrmak isteyenlere bile iddetle mukabelede bulunmak istememitir. Yirmi yllk tebli hayatnn ilk on be yl srekli bask ve ikencelerle gemesine ramen O (sallallahu aleyhi ve sellem), asla kuvvete ba vurup sert tavr almay dnmemi, msamaha yolunu tercih ederek, di gsterip pene atanlara bile sabrla mukabelede bulunmay yelemitir. Bir gn sava kanlmaz hale gelince de, her eye ramen ilk balatan O (sallallahu aleyhi ve sellem) olmam, bununla birlikte tedbiri de elden brakmayp en kt artlara gre hesabn yaparak gerektiinde bu meydann da hakkn vermitir. Onun (sallallahu aleyhi ve sellem) savalarnn hepsi birer mdafaa, seriyye ve gazvelerinin tamam da emniyet ve gveni salamaya mtuf birer gayretten ibarettir. Ne gariptir ki, sekiz yl sren bu srecin tamamnda, her iki taraf adna dklen kan, bugnn modern(!) dnyasnda bir gnde aktlann yannda -o da medyaya intikal eden kadaryla- deryada katre gibi durmaktadr. Bask ve iddet altnda olduu dnemlerde byle bir tavr sergilemekle birlikte O (sallallahu aleyhi ve sellem), ipleri tamamen eline alp da hkimiyetini ilan ettiinde farkl bir davran sergilemeyecekti. Btnyle Onun sesinin ykselip sznn dinlendii dnemlerde bile O (sallallahu aleyhi ve sellem), asla kin ve nefret yolunu tutmayacak ve olgun baaklar gibi kellelerini teslim etmeye oktan raz olanlara bile hrriyet yollarn gsterip hepsini affedecekti. Bugn Onu ne kadar biliyorsak o kadar mutlu; ne kadar yakndan tanyorsak o kadar huzurlu ve yine Onun hayatna ne kadar muttali olabiliyorsak o kadar da bahtiyarz demektir. Bir baka ifadeyle bizler, Ona duyduumuz ihtiya kadar bakalarna muhta olmaktan uzak; Onun engin dnyasna mstani kalp uzaklatmz kadar da bakalarnn kap17
snda ahsiyet ve onurumuzu rseleyen birer dilenci olmaya mhkumuz demektir. Zaten bu gn karmza kan her bir hadise de bize, Onun bu mstesna hayatn yeniden okuma, att admlar gnn ihtiyalarna gre yeniden yorumlama, sz ve davranlarndaki ayrntlar nazara alarak hayatmza yeniden yn verme ve insanlarn elinden tutarken kulland argmanlar iyi okuyup, hayatmz Onun arzu ve isteklerine gre yeniden ekillendirme lzumunu hissettirmiyor mu?
Birka Hatrlatma
Sizleri eserle ba baa brakmadan nce, istifadeyi kolaylatrma adna birka hatrlatmada bulunmak ve eser hakknda ksa da olsa bilgi vermek faydal olacaktr: ncelikle bu eser, ncesi ve sonras itibariyle Saadet Asrnda yaanan olaylarn bugnlerde oturup yorumlanmas yerine bn Himn Sresi, bn Sadn Tabakt, bn Kesrin el-Bidye ven-Nihyesi, Halebnin Sresi, bn Hacerin sbesi, bnl-Esrin sdl-abesi, bn Abdilberrin stb ve Tabernin Tarhi gibi en temel siyer, mez ve tabakat kitaplar esas alnarak; temel tefsir kaynaklaryla Ktb- Tisa gibi en belirgin hadis literatrne dayanlarak hazrlanmtr. Bunun yannda, Efendimizin hayatyla ilgili bugn hsn- kabul grm yeni eserlerin de dikkate alnmas ihmal edilmemi; gerek konularn tasni, gerekse baz yorumlar itibariyle bugn kaleme alnan orijinal yaklamlara da mracaat edilmitir. Bu sebeple, ikide bir ayn kaynaklar dipnot olarak verip hacmi iirmemek iin her meselede dipnota inip kaynak verme yerine sadece dikkat eken ve her siyer kitabnda yer almayan konularn kayna verilmeye allm ve kaynak vermede esas olarak da, kitaplarn el-Mektebets-Sra, el-Mektebetl-Elye ve el-Mektebet-mile gibi dijital ortamdaki verileri nazara alnmtr.
18
nsz
Farkl rivayetler, ayr ayr verilerek konunun uzatlmas yerine, ayn konu etrafnda oluan farkl rivayetler birletirerek istifade edilen kaynaklara dipnotta iaret etmek bir yntem olarak kabul edilmi ve baz durumlarda ise, farkllk arz eden rivayetlerden birisi metin iinde tercih edilerek dier rivayetlerin kritiini dipnotta yapma yoluna gidilmitir. Metin tercmelerinde, aslna sadk kalmak artyla, her zaman birebir kelime karln verip mekanik bir aktarm yapmak yerine, baz durumlarda muhtevay yanstma, zaman zaman zetleme veya baz durumlarda da ilgili rivayetlerin btnn birden yanstma yollarndan birisi tercih edilmi ve bylelikle tekrarlara girmemek hedeenmitir. Elinizdeki eseri benzerlerinden ayran en belirgin zelliklerinden birisi de, her an ayr bir vahiyle olaylara yn veren ilah hitabn toplumu nasl dntrdne dair rneklere sklkla yer vermesidir. Tefsir ilminde Esbab- Nzlil-Kurn olarak bilinen kltrn mmkn mertebe siyere yedirilerek anlatlmaya allmas, esere ayr bir veche kazandrmtr. Sahabe cemaatini yetitirmede Kurann roln net bir ekilde ortaya karan bu slup yannda bir de Allah Reslnn talim ve terbiyesine yer veriliyor olmas, eseri benzerlerinden ayran belirgin zelliklerindendir. Esbb Vrdil-Hads olarak bilinen bu metotla okurun, Efendimize ait beyanlarn ncesi ve sonrasnda yaanan gelimelere muttali klnmas hedeenmi ve bylelikle Kurann yetitiricilii yannda sahabe cemaatini dntrmede Efendimizin (sallallahu aleyhi ve sellem) rolne de dikkat ekilmek istenmitir. Ayn zamanda bu eserin, teblie kar kan veya yannda yer alanlarn ruh hallerini anlamaya mtuf bir gayret ve o dnem insanlarnn psikolojilerini de yanstmay amalayan bir alma olduunu syleyebiliriz. u da bir gerek ki, etrafndaki ashabyla birlikte Onun (sallallahu aleyhi ve sellem) hayatn bugne tama adna daha ya19
plmas gereken ok ey var. Zira ulalan her bir bilgi yeni bilgilerin elde edilmesine vesile oluyor ve bu bilgiler de dnyaya renk veren mesajlarn herkese ulaabilmesi iin yeni yeni frsatlar anlamna geliyor. Onun (sallallahu aleyhi ve sellem) hayatna alan her bir kap, almas gereken binlerce kapnn mjdecisi... stikbale yrrken yanlmamak iin bu kaplarn almasnda zaten zaruret var! Btn titizlik ve hassasiyetimize ramen ayet, apmza bakmadan cret edip de ktmz bu yolda Rh-u SeyyidilEnm rahatsz edip incitecek bir kusurumuz olmusa imdiden boynumuzu bkp Onun (sallallahu aleyhi ve sellem) engin affna snyor ve Eb Cehillerden bile esirgemek istemedii efkat kanatlarnn altna bizler de dehalet etmek istiyoruz. Kusurumuz grldnde, bunun bize ulatrlmas en byk kazancmz; takdir hisleriyle dolup medih ihtiyac hissedildiinde ise, gnlden dklen bir Allah raz olsun ifadesiyle mukabelede bulunmak, bidayetinden nihayetine kadar eserin hazrlanmasnda katks olan herkes adna ne byk bahtiyarlktr.
Reit Haylamaz
stanbul - Mart 2006
20
BEKKE VADSNDE YANKILANAN SES
Asrlar ncesinden Bekke vadisinde bir ses yanklanyor: Bizi, bu yalnz ve ssz vadide brakp da nereye gidiyorsun ey brahim? timat ve tevekkl zirvesinin sahibi Hz. brahimde, yanklanan sese cevap mahiyetinde hibir hareket yok. Zira o, sadece kendisine denileni yapyor ve emre itaatten taviz vermek istemiyordu. nk bu, ilah bir ynlendirmeydi; asrlar sonra geleceinin mutusu verilen Son Nebinin ereendirecei beldenin temeli atlacakt. Beri tarafta, teferruata muttali olmayan Hz. Hacer, kocasn kendisinden uzaklatran her admda ayr bir korku yayordu. Bunun iin, yalnzln hicrann iliklerine kadar hisseden tela dolu bir sesle yeniden seslendi: Ey brahim! Bizi bu yalnz ve ssz vadide brakp nereye gidiyorsun? Belli ki, geldii istikamette gerisin geriye ilerleyen Hz. brahimden cevap gelmeyecekti. Kucandaki biricik yavrusuyla arkasndan koturmak beyhdeydi. Sanki, yllarca ocuk hasreti eken ve dualarnda Rabbinden ocuk dileyen Hz. brahim gitmi; yerine bambaka birisi gelmiti. phesiz
21
byle kkl bir deiim, ancak Rabban bir ynlendirme sonucu gerekleebilirdi. Bunun iin Hz. Hacer: Sana byle yapman Allah m emretti, diye sordu. O ana kadar hi tepki vermeden ilerleyen Hz. brahimden, bu soruya mukabil gven dolu bir ses duyuldu: Evet! Emreden O ise, koruyacak da O olacakt. Onun korumas altna girdikten sonra, ne bu rperten yalnz vadilerdeki vahet ne korku veren yalnzlk ve ne de bir aile reisinin himayesinden mahrumiyet rktebilirdi onu. Onun iin, arkasn dnp kucandaki yavrusuyla birlikte geri gelirken, dudaklarndan u kelimeler dklecekti Hz. Hacerin: yleyse O, bizi asla zayi etmez.1 Zaten bu cmle, aile reisiyle dier fertlerin diyaloundaki son noktay oluturuyordu. Artk Hz. brahim uzaklam; Hz. Hacer de, minik yavrusu smaille birlikte brakldklar noktaya geri dnmt.
Hz. brahimin Dualar

Hz. brahim, ufukta kaybolaca bir noktaya geldiinde geri dnecek ve ellerini aarak Rabb-i Rahminden yle niyazda bulunacakt: Ey bizim Rabbimiz! phesiz ben, zrriyetimden bir ksmn Senin kutsal mabedinin yannda, ekin bitmez bir vadide yerletirdim. Yerletirdim ifadesinden aka anlald zere; o, henz hibir hayat emaresi grlmeyen bu vadinin, byk bir yerleim yeri olacan ifade ediyordu. Ayn zamanda buras, yeryzndeki ilk binann ina edildii nemli bir yer; ilkle sonun buluaca Bekke vadisiydi. Hz. brahim, niyazna yle devam etti:
1
Taberi, Tefsir, 13/152
22
Bekke Vadisinde Yanklanan Ses
Ey bizim Rabbimiz! Namaz gereince klsnlar diye byle yaptm. Anlalan, buraya geliteki asl hedef de, insan Rabbe yaklatran kulluk vazifesiydi. Ve bu vazifeyi doruk noktada temsil edecek olan Zt burada zuhr edecek; dnya, buradan doan nur ile, klli mnda bir kullukla tanm olacak ve ubudiyet adna aydn bir hviyete brnecekti. Bir talebi daha vard Hz. brahimin: Y Rabbi! Artk, insanlarn bir ksmnn gnllerini onlara doru ynelt, onlar her trl rnlerden rzklandr ki Sana kretsinler!2 Yakarlarnda, kendisine ait vazifeyi yerine getirdiini bildirme ve mutusunu verdii hususlarn da Rabb-i Rahim tarafndan gerekletirilmesini talep vard. Zira kulaklarnda, mrnn kemale erdii dnemde hamile kalan hanmnn sevincini paylat anlardaki duyduu u mjdenin yanklar nlyordu: phesiz ki Hacer, erkek bir ocuk dnyaya getirecek ve onun dourduu evladn neslinden gelecek birisinin eli, btn insanln zerinde hkim olacak. Ve herkesin eli de, hu ve itaatle Ona alacak.3 Hz. brahim iin, bundan daha byk bir saadet olamazd; yllardr midini kesmeden beklemenin mkfatn gryordu. Hem de, sadece doacak oluyla snrl olmayan bir mkfat Torunlar arasndan kacak Son Nebinin zuhru ve insanln da Onun etrafnda kenetlenmesi hakikati Dua dua yalvarrken Hz. brahime unlar vahyedilecekti: Senin duan, smail hakknda kabul ettim ve ona bereket ihsan ettim. Ondan sonra nice nesiller gelip geecek, ama gn gelecek esas itibariyle onun neslinden on iki yce kmet zuhr edecek. Ve Ben, onu byk bir cemm-i gafre reis yapacam!4
2 3 4
brahim, 14/37 bn Kesr, el-Bidye , 1/153 bn Kesr, el-Bidye, 1/153
23
te Hz. brahim, admn atarken bu tecrbe zerinde yryor ve ilah ynlendirmenin gereini yerine getirmenin mcadelesini veriyordu.
Yeni Bir Medeniyetin nas

Beri tarafta Hz. Hacer, kadn bana yalnz kald bu vadide ocuunun telana dm; iecek bir yudum su bulabilmek iin koturup duruyordu. Bir anne olarak endielerini teskin eden tek ey, Rabbine olan itimadyd. Belki de, kucandaki ocua hamile olduunda karlat melei ve onun sylediklerini hatrlayp teselli oluyordu. Zira, bunalp skntlarn Rabbine arz ettii bir gn, yannda beliren melek kendisine unlar sylemiti: Endie edip korkma! Zira u an, senin hamile olduun olun vesilesiyle Allah, yeryznde hayr murad etmektedir. Melein syledikleri bunlarla da snrl deildi; melek ocuunun adn smail koymasn fsldam ve ardndan unlar ilave etmiti: Doacak ocuk, emsalsiz birisi olacak ve btn insanln midi onda olacak. Onun eli, herkesin stnde olacak, herkese hkmedecek ve herkesin eli de onunla olacak. Herkes, onun emir ve direktierine gre kendini ekillendirecek. Ve ayn zamanda o, btn kardelerinin beldesine malik olacak.5 Bunlar, kocas Hz. brahime sylenilenlerle de, tam bir paralellik arz ediyordu. Mjdeye itimad tam olsa da, sebeplere riayet bir esast ve bunun iin Hz. Hacer, bir yudum su veya nefes alan bir can bulma arzusuyla iki tepecik, Saf ile Merve, arasnda telal bir yara balad. Zira, krbadaki su tkenmi, efkat ykl anne Hacerde korku ve tela balamt. Bu koturmalar srasnda bir taraftan da, gz ucuyla srekli kk yavrusunu kolluyor, onun bana bir eylerin gelmesinden korkuyordu.
5
bn Kesr, el-Bidye, 1/153
24
Artk Safa ile Merve aras, Hacerin gzergh olmutu. Her iki tepenin eteklerine geldiinde yryn hzlandryor ve ayr bir telala dier tepeye ulamaya alyordu. Bu telal kouturma tam yedi kez tekrarlanacakt. Tam Mervenin tepesine gelmiti ki, bir sesle irkildi. Adeta bu ses, kendisini, olunun yanna aryordu. Yeniden dikkatlice kulak kesildi. Evet, yanlmamt; biricik yavrusunun yannda bir melek duruyordu. Daha bir dikkatlice bakt. Grdklerine inanamyordu; olu smailin ayaklarnn dibinde bir de pnar olumutu ve ln ortasnda kaynayp duruyordu. Bir rpda koup ocuunun yanna geldiinde, melein kendisine unlar sylediini duydu: Sakn zayi olacan endiesine kaplma!.. nk burada Allahn evi vardr. Onu, bu ocukla babas ina edeceklerdir. Allah, onun ehlini asla zayi etmez6 Vazife tamam olunca, melek de ortadan kaybolmu ve yine Hz. Hacerle kk yavrusu Hz. smail yalnz kalakalmt. Her dnemde hayat kayna olan su, buraya baka insanlar da ekecek ve bylelikle, kader programnn takdir buyurduu bir yaplanma balayacak, Beklenen Nebinin zuhr edecei ehrin temelleri atlacakt. Zira, ok gemeden buraya Crhmller gelecek ve hayat emaresi grdkleri bu yerde, Hz. Hacerin de iznini alarak, konaklayp Mekke ehrini meydana getirmeye balayacaklard. Bylelikle, insanln kendisinde hayat bulaca Reslullahn neet edecei Frn dalarnn arasnda yeni bir hayat balyordu. Zemzemin hayat verdii l, artk verimli bir belde haline gelecek ve bereketiyle insanlar kendisine ekecek, karalara brnp yas tutan bu dalarn arasnda, Hz. Muhammedi (sallallahu aleyhi ve sellem) netice verecek bir sre balayacakt.
6
Taber, Tefsr, 13/230
25
Hz. brahimin duas kabul grm ve bu ssz vadi artk, yeillere brnerek insanlar kendisine ekmeye balamt. Bu tevecch, ayn zamanda buraya her trl nimetin akn etmesini de salayacak ve buradakiler bundan byle srekli bir inayet yaayacaklard. Bu arada Hz. smail de bymt ve artk delikanllk dnemini yayordu. Nihayet Hz. smail, Crhmllerden bir kzla evlenmi ve Zemzemle balayan bu birliktelik, akrabalk balarnn kurulmasyla glenerek gelecee ynelik salam bir zemin oluturmutu. Geen sre iinde Hz. brahim, zaman zaman Hacer ve smaili ziyarete geliyor, bir mddet kaldktan sonra tekrar onlar kendi hallerinde brakp geri dnyordu. Aradan bir sre daha gemiti. Bu sefer, Hz. brahim, hemen geri dnmek iin deil, uzun bir mddet orada kalp Kbeyi yeniden ina etmek iin geliyordu. Murad- ilah bu istikametteydi ve o da, bu istei yerine getirebilmek iin yola koyulmu, Mekkeye geliyordu. ok gemeden de, olu Hz. smaille birlikte Kbeyi ina etmeye balamlar ve bir kez daha insanl, asla vazgeemeyecekleri bir kaynaa davete durmulard. Bir taraftan ina ilemi devam ederken dier yandan da ellerini ap, bu en kutsal mekanda dua dua Rablerine yle yalvaryorlard: Ey Rabbimiz! Bizden kabul buyur. Hi phesiz iiten Sensin, bilen de Sen!.. Ey Rabbimiz! Hem smail ve beni, yalnz Senin iin boyun een Mslmanlardan kl, hem de soyumuzdan yalnz Senin iin boyun een Mslman bir mmet meydana getir ve bize ibadetimizin yollarn gster. Tevbemize rahmetle icabette bulun. Hi phesiz Tevvb Sensin, Rahm de Sen!.. an yce iki peygamberin, yeryzndeki ilk bina ve arn izdm olan mbarek bir mekanda yaptklar bu dualara elbette icabet edilecekti. Duada bylesine bir hl yakaladn g26
ren Hz. brahim sz, temelini atm olduu hillet mesleini; kyamete kadar ve sadece bir yrede deil, btn lemde ikame edecek olan Son Nebiye getirecek ve yle yalvaracakt: Ey Rabbimiz! Bir de onlara ilerinden yle bir Resl gnder ki, o Resl, onlara Senin ayetlerini tilavet eyleyip okusun, kendilerine kitab ve hikmeti talim edip retsin, ilerini ve dlarn tertemiz yapp onlar pk eylesin. Hi phesiz Aziz Sensin, hikmet sahibi de Sen!..7 Bu duasnda Hz. brahim (aleyhisselm)n, gelmesini istedii hikmet sahibi peygamber, kukusuz her peygamberin geleceini mutulad Son Nebi Hz. Muhammed (sallallahu aleyhi ve sellem)di. Zira, Hz. smail zrriyeti iinde Hz. Muhammedden baka bir peygamber yoktu ve olmayacakt da. Bu samimi duann, Hakk katndaki deeri de olduka bykt. Nitekim, yzyllar sonra bir gn Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), minnet sadedinde unlar syleyecekti: Ben, atam brahimin duas, kardeim sann mjdesi ve annemin de ryasym.8 Yine vefay, vefa ehlinden renmemiz gerektiini gsteren bir yer... Yine ahde vefann silinmez bir rnei ve yine duaya dua ile mukabelede bulunmann esiz misali!.. Hz. brahim (aleyhisselm)n, alar ncesinden dualarna alarak gelmesini istedii Hz. Muhammedin mmeti de, bir kran ifadesi olarak dualarna Onu alacak, Allahmme Salli ve Briklerinde: Allahm! Muhammede, Onun l ve ashabna salat ve berekette bulunduun gibi brahime de ayn salat ve bereketten ihsan eyle, diyerek her gn namazlarnda Hakka niyaz edecektir!.. Bu vefann bir de brahimcesi vard. Zira, Hz. Muhammedin geleceinin haberi, Hz. brahimin ruhuna o denli ile7 8
Bkz. Bakara, 2/129 vd. bn Hibbn, Sahh, 14/313; Hkim, Mstedrek, 2/453 (3566)
27
miti ki, kendi ahsna yaplan iltifatlarda bile Onu hatrlayp ne karyor ve bu iltifatlara layk olann kendisinden ziyade, Beklenen Sultan olduunu ifade ediyordu. Allah (celle celluh), Hz. brahimi deiik imtihan szgelerinden geirmi ve her birinde zerine den vazifeyi hakkyla yerine getiren Hz. brahime yle bir iltifatta bulunmutu: Seni insanlara imam klacam. Bu, byk bir iltifatt ve karlnda acziyet iinde krle mukabele gerekiyordu. Ayn zamanda bu, byle bir nimetin kr adna nemli bir gstergeydi. Ancak Hz. brahim yle yapmad. Onun verdii ilk tepki: Benim zrriyetimden de!.. eklindeydi ki bu, zerinde durulmas gereken bir reeksti. uuraltnn ne trl bilgilerle beslendiinin bir gstergesiydi ayn zamanda. Zaten, insann gerek niyeti de bylesi srpriz durumlarda ortaya kard. Ancak; Allah (celle celluh), imamet gibi nemli bir meselenin, zulme dalm ve ona rza gsteren, bilhassa o gnk srailoullar gibi inhiraf eden kimselere myesser klnmayacan ifade sadedinde; Zalimler, ahdime (nbvvetime) nail olamazlar,9 buyuracakt. Byle bir ifadeyle, nazarlar yakn zamanda bir imam aramak yerine, gelecek asrlara ve daha uzun bir zamana ynlendirilmi oluyordu. Bylelikle, zulmle nbvvetin, asla badatrlamayacann vurgulanmasnn yan sra, srailoullarnn yapageldikleri zulm ve inhiraardan hareketle byle bir ere yitirdikleri ve bu eren, bundan byle Hz. smail soyuna getii ifade edilmi olunuyordu. Elbette Hz. brahimin talep ettii mam da, ssz vadide brakp geri dnd olu smailin soyundan olacakt.
9
Bkz. Bakara, 2/114
28
HER PEYGAMBERN MTEREK TALEB
Gelecek Son Nebi ile ilgili mjdeler, sadece Hz. brahimle de snrl deildi. Hz. demden balayarak bugne kadar gelen btn peygamberler Ondan bahsettii gibi Hz. brahimden sonra gelecek her bir nebi de, kendi mmetiyle ayn mjdeyi paylaacakt. Zira bu, onlar iin bir vazifeydi. Allah (celle celluh), onlara yle seslenmi ve ardndan her birinden bu hususta yle bir sz almt: Andolsun ki size, kitap ve hikmet verdim. Sonra, yannzda bulunan kitaplar dorulayc o Resl geldiinde, muhakkak Ona inanacak ve yardm edeceksiniz. Bunu kabul ettiniz ve bu hususta ar ahdimi zerinize aldnz m? Hep beraber cevap verdiler: Evet, kabul ettik. Bunun zerine Yce Mevla: yleyse ahit olun; Ben de, sizinle beraber ahit olanlardanm, dedi ve ilave etti: Artk bundan sonra her kim, sznden dnerse ite onlar, yoldan kmlarn ta kendileridir.10 Hz. dem, iftar vaktini beklemede bir miktar acele ede10
Bkz. l-i mrn, 3/81, 82
29
cek ve akabinde, tevbe iin ellerini kaldrp Rabbine yalvarrken bir aralk Hz. demin gzleri, arn direkleri zerindeki yazya taklacak ve duasn yle deitirecekti: Allahm! Senden beni, Muhammedn Reslullah hakk iin balaman diliyorum. Duann yneltildii makamdan gelen ses: Henz yaratmadm halde sen, Muhammedi nereden biliyorsun, diyordu. Bunun zerine, Hz. dem, byk bir ihtiram ve sayg iinde unlar syledi: Ey Rabbim! Yed-i Kudretinle beni yarattn ve Rh-u Pkndan bana nefhettiin zaman, bam kaldrdmda, Arn direkleri zerinde u yaznn nakedilmi olduunu grdm: L lhe llallah, Muhammedn Reslullah. Biliyorum ki, Sen adnn yanna ancak, yaratlmlarn en hayrlsnn adn yaklatrr ve adnla onun adn yan yana nakedersin! Bu kadar samimi ve yrekten bir talep karsnda yle bir nida gelir: Doru sylyorsun ey dem! phesiz ki O, Benim iin mahlkatn en sevimlisidir. Onun hakk iin istediin srece mutlaka balarm seni de! Zira, Muhammed olmasayd Ben, seni de yaratmazdm.11 Zaten O (sallallahu aleyhi ve sellem), ilk yaratlan ruhun sahibiydi;12 daha o zamandan, ana kitapta ad Abdullah diye konul11
12
Bkz. bn Kesr, Bidye, 1/75; Kurtub, Cmi, 1/324; Kastalln, Mevhib, 1/7, 16. Aslnda bu ifadeler, Sen olmasaydn ey Habbim, felekleri de yaratmazdm. hakikatinin bir baka ekilde ifadesidir. Bunu ifade sadedinde bir gn Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), Allahn ilk yaratt ey, benim nrumdu. (lsi, Ruhul-Meani, 8/71) buyuracakt. Baka bir gn de, ilk yaratlann ne olduunu soran Cbir bn Abdullaha, Ey
30
Her Peygamberin Mterek Talebi
mu, Htemn-Nebiyyn diye de anlr olmutu.13 yleyse, bedeniyle ruhunun bulumas sona denk gelecekti. Varln hamurunda Onun mayas sakl olduu gibi, sona mhrn vuran da yine O olacakt. Zira O (sallallahu aleyhi ve sellem), ilk yaratlan Son Sultan idi. Hz. demden sonra gelen her peygamber de, Allaha verdikleri szn gereini yerine getirecek ve hep Ondan bahisler aarak mmetlerini Onun geliine hazrlama yarna girecekti. Hz. Nh (aleyhisselm), vazifesini yaptna dair mmet-i Muhammedi ahid tutacann srrunu yaarken Hz. Dvd, inleyen ses tonuyla Zebur okurken hep: Allahm! Fetret dneminin arkasndan bize, MukmsSnneyi ltfet,14 diye duaya dalyor ve Hz. Ahmedin gelmesi iin Rabbine yalvaryordu. Hz. Yahy, ayn gfteyi seslendiriyor, Hz. Musa, avaz kt kadar bu gfteyi srailoullaryla paylayor ve Hz. sa
Cbir! Allah, celle cellh, eyay yaratmadan nce nr-u Ztisinden senin Nebinin nrunu yaratt. cevabn verecek ve daha sonra da bu nrdan, kevn mekann vcut bulduunu anlatacakt. Bkz. Kastalln, Mevhib, 1/7 Allahn ilk yaratt eyin, akl ve kalem olduuna dair de rivayetler vardr. Balang itibariyle farkl gibi grnen btn bu rivayetler, aslnda hep ayn noktaya iaret etmekte ve Efendiler Efendisinin eyaya sebkatini anlatmaktadr. Zira kinat, sayfa sayfa okunmas gereken bir kitap, Allah Resl de o kitabn silinmez bir kalemidir. Bir gn Efendiler Efendisi, Daha dem, amurla toprak arasnda gidip gelirken Allah katnda Ben, Onun kulu ve Htemn-Nebiyyni idim. buyuracakt. Bkz. bn Him, Sre, 1/175; Taber, Trh, 2/128 Ahmed ise Onun, peygamberlerin dilinde dolaan ismiydi. Onun iin sa (aleyhisselm)n, Ey srailoullar! Ben size Allahn Reslym. Benden nceki Tevrat tasdik etmek, benden sonra gelip ismi Ahmed olacak bir Resl mjdelemek zere gnderildim. (Saff, 61/6) dediini bizzat Kurn anlatmaktadr. Bir baka hadislerinde Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), Benim Kurndaki ismim Muhammed, ncilde Ahmed ve Tevratta ise Ahyeddir. buyuracakt. Bkz. Hindi, Kenzul-Ummal, 1:356 (1021) Bkz. Kad Iyd, ifa, 1:176 Mukms-Snne de, snneti ikame edecek olan manasnda Efendimizin isimlerinden birisidir.
13
14
31
da, bulduu her frsatta ayn gftenin bestesini dile getiriyordu. Pe pee gelen onca mucizeye ramen yz eviren srailoullar arasndan yetmi kiiyi seen Hz. Musa, Th llerinde krk gnlk talimin ardndan mkat iin Tr dana ynelecek ve burada, mmetiyle birlikte doyumsuz bir vuslat yaayacakt. Tr danda sis ve dumandan gz gz grmyordu. Derken Allah, bir baka ltuf olarak, keyyeti bizce mehul olan sesini duyurdu onlara. Akllar gzlerine inmi bu insanlar, byle bir ltuf karsnda bile tereddt izhar edip, ses ile o sesin sahibini bilemeyeceklerini ne srp, bizzat kendisini gstermesini talep ettiler. Halbuki, grme duyusu snrl olann, snrsz bir varl ihatasna imkn yoktu. Bu, bilinen bir gerekti. Belli ki onlarn maksad, esas itibariyle Rabbi grmek de deildi; belki grselerdi, yine bir bahane bulur ve yine yan izerlerdi. Byle kaypak bir hayat, onlar iin alkanlk olmutu zira. Rabbe kar yaplan byle bir saygszlk, gayretullaha dokunacakt ve yle de oldu. Bir anda Tr da, byk bir sarsnt ile sallanmaya balad. Dan zerindeki yetmi kii, olduklar yere aklm ve baygn yatyordu. Gelimeleri bandan beri dikkatle takip eden Hz. Musann kolu ve kanad krlmt. Bunca nimete mukabil gsterilen bylesine bir nankrlk karsnda, byk bir mahcubiyet yayordu. Halbuki, onlar iin kendini ortaya koymu ve doru yola gelmeleri iin ne emekler vermiti. Doduu andan itibaren ilah bir kundakta bytlen bir topluluun, arkasn dnd her yerde byle tepki vermesi onu da ok zyordu; ama ayn tepkiyi, huzur-u ilahide vermelerini hi beklemiyordu. Ynelebilecei tek bir kap vard ve ellerini aarak nce: Ey Rabbim, dedi titreyen ses tonuyla. Dileseydin, beni de bunlar da daha nce imha ederdin, diye devam etti ardndan. Sonra da:
32
Her Peygamberin Mterek Talebi
imdi bizi, aramzdaki beyinsizlerin yaptklarndan dolay helk mi edersin Allahm? Bu, srf Senin bir imtihanndan ibarettir. Dilediini bu imtihanla artr, dilediine de yol gsterirsin! Sensin bizim Mevlamz! Affet bizi! Merhamet eyle! Sen, merhamet edenlerin en hayrlssn! Bize, bu dnyada da ahirette de iyilik nasip et. Biz, Sana yneldik ve Senin yolunu tuttuk. Bunlar, gnlnden gelerek ifade ettikten sonra Hz. Musa, yine de rahmet kapsna ynelecek ve her eye ramen: Rahmetin, Allahm, diyecekti. Ancak, ilah takdir daha farklyd. Rahmandan gelen ses yle diyordu: Azabm var; onu dilediime isabet ettiririm. Rahmetim de var; o, her eyi kuatm ve kaplamtr. Onu da, zellikle mttakilere, zekatn verenlere ve ayetlerimize inananlara tahsis edeceim. Rahmet kapsndan hibir zaman midini kesmeyen Hz. Musa, kavmi adna yeni bir kapnn daha aralanacan dnerek byk bir sevin yayordu. Ancak, mesele daha farklyd. Devamla unlar sylyordu gelen ses: Onlar ki, o mm Peygambere uyarlar, yanlarndaki Tevrat ve ncilde yazlm bulacaklar o Peygambere uyup, Onun izinden giderler ki, O, onlara iyilii emreder ve onlar ktlkten alkoyar; temiz ve ho eyleri kendilerine helal klar, murdar ve kt eyleri de zerlerine haram klar; srtlarndan ar ykleri indirir; zerlerindeki balar ve zincirleri de krp atar. te o vakit Ona iman eden, Ona byk bir sayg gsteren, Ona yardmc olan ve Onun peygamberlii ile birlikte indirilen Nru izleyen kimseler, ite asl murada eren kurtulmular onlardr.15
15
Bkz. Araf, 7/155 vd.
33
Bunun ad, alar ncesinden Tr danda yanklanan ilah sesle, gelecek Son Nebinin adnn dnyaya yeniden ilan demekti. Gzler, yeniden gelecee evriliyor ve mutusu verilen gnlere yeniden dikkatler ekilmi oluyordu. Artk, en nemli meseleler anlatlrken sz Ona getirmek bir det olmutu; kavmiyle konuurken Hz. Musa Ondan bahsediyor, havrleriyle hasbihl ederken Hz. sa da, hep Ona atfta bulunuyordu. Frn dalarndan Arafata, doaca muhitten hicret edecei beldeye ve aile hayatndan eda edecei misyona kadar hemen her mesele nazara veriliyor ve zihinler, geliine hazr hle getiriliyordu. Zihinler o derece uyarlm ve gelecei o kadar bedih olmutu ki, bir dnemde Onu bekleyenler, geliini karmamak iin, misfa denilen yksek kuleler ina etmiler ve zerlerine de nbeti yerletirerek buralarda Mustafay beklemeye durmulard.16
16
Daha O dnyaya gelmeden nce durum byle olduu gibi, kyamet sonrasnda da farkl olmayacaktr. Zira, efaatle ilgili uzun bir hadislerinde Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), haklarnda olumsuz karar kp da are arayan demoullarnn, Hz. demden balayarak uradklar her peygamber tarafndan arkalara gnderileceklerini ve neticede bu insanlarn kendisine kadar geleceklerini buyurmaktadr. Bu da efaatin adresinin Hz. Muhammed (sallallahu aleyhi ve sellem) olduunun tescilidir. Bkz. Buhri, Sahh, 4:1745 (4435) Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem)in geliiyle ilgili mjdeler konusunda daha detay bilgi edinmek isteyenler, yine Ik Yaynlarndan kan Dillerdeki Mjde isimli kitaba bavurabilirler.
34
BLGINLERN DLNDE YANKILANAN SEDA
Onunla ilgili bilgiler, sadece kendisinden nce gelip geen peygamberlerin dilinde dolamyor; onlarn arkasnda saf balayan bilge kimselerin de mterek konusunu tekil ediyordu. In peygamberlerin braktklar mirastan alan bu insanlar da, bulduklar her frsatta sz bu Zta getiriyorlar ve toplum iindeki misyonlar itibariyle, insanlar gelecek gnler adna bilgilendirme vazifesini eda ediyorlard. En yakndan Hindistan gibi en uzak blgelere kadar birok beldede benzeri bilgiler dolasa da, bu bilgilerin youn olarak yaayp dolat yerler, Yemen, am ve Hicaz blgeleriydi.
1. Yemen
Yemen, Efendiler Efendisinin dedelerinden Adnann iki olundan biri olan Akkn, akrabalk kurarak yerletii bir beldeydi. Artk ilerin yerli yerine oturduu sonraki bir dnemde buraya hkmeden Raba bn Nasr adnda bir melik vard. Bir gece, hi aklndan kmayacak bir rya grm ve bundan ok etkilenmiti. Gidip derdini anlatmad ne bir khin ne de bir sihirbaz kalmt, ama bir trl ryasnn tevilini yaptrp gnlndeki endieyi teskin edemiyordu. lkesindeki
35
btn bilgeleri bir araya getirmi, ama anlatlanlar karsnda bir trl tatmin olmamt. Artk yle bir noktaya gelmiti ki, kendisinden ryasn anlatmasn isteyenlere bile gvenmiyor, ayet tevilini bilecek olsa, ben ona ryam anlatmadan grdklerimi de bilmesi gerekir. diye dnyordu. Nihayet bir bilge, melikin bu halini aydnla kavuturma adna ona bir tavsiyede bulundu. Buna gre ayet melik, ryasnn tevilini gerekten istiyorsa Sath ve kk denilen iki khine mracaat etmeliydi. Zira bu iki khin, hem ziki durumlaryla hem de vermi olduklar haberlerle insanlarn dikkatlerini ekmi, bulunduklar yerlerde birer merci haline gelmilerdi. Her ikisi de, mehur khin Tarfenin ld gn dnyaya gelmilerdi ve adeta, Trife kehanete ait btn maharetini onlara miras olarak brakmt. Bu iki khinin vcut yaplar da bir garipti. Sathin vcudu adeta yekpare idi; yz, gsne yapk gibiydi. Hatta denilebilir ki, kemiksiz bir bedene sahipti. Zaten ismini de buradan alyordu. fkelenip kzd zaman, oturduu yerde iip kalyor ve bir daha da hareket edemiyordu. kka gelince, onun da vcudunda bir gariplik vard ve o da, sanki yarm bir insan gibi duruyordu. Ryasnn tevilinin bu iki khin tarafndan yaplabileceini duyan melik, her ikisine de haber gnderdi. Sath, kktan nce gelmiti. nce maksadn anlatt melik. Daha sonra da, muhatabnn maharetini lme adna ryasndan bahsetti: ayet, ryam bilirsen tevilini de bilirsin. Sath, kendinden ok emin grnyordu: Tevilini yaparm, dedi ayn gvenle. Ve melikin grd ryay, daha ondan bir ey duymadan anlatmaya balad: Ziri bir karanlk iinden siyah bir cismin ktn grdn ryanda. Daha sonra bu cisim, Tehme denilen yere doru gitti. Sonra da, kafatas olan her bir canl ondan yemeye balad.
36
Bilginlerin Dilinde Yanklanan Seda
Melik armt. Evet... Evet, aynen Sathin anlattklar gibiydi grdkleri. aknln da gizleyemedi: Evet... Evet, ey Sath! Hi hatasz, aynen anlattn gibiydi ryam. Peki, sence bunun tevili nedir? nandm btn deerler stne yemin ederim ki ey melik, senin topraklarna Habeliler baskn dzenleyecek ve Ebyenle Cera arasndaki blgeye hkim olacaklar! Bu, bizim iin felaket demek ey Sath! Syle bana; bu benim zamanmda m olacak, benden sonra m? Baban stne yemin ederim ki, senden az bir zaman, altm veya yetmi yl sonra olacak. Onlarn saltanat devam edecek mi, yoksa nihayete mi erecek? Yetmi ksur yl sonra sona erecek. Baskna urayacaklar ve bir ksm ldrlecek, dier bir ksm da kaarak buralar terk edecek. Onlar buradan gideceklerine gre arkalarndan kimler gelecek? Z Yezenler.. Adn taraarndan gelecekler ve Yemende hi kimse brakmayacaklar. Peki, bunlarn saltanat devam edecek mi, yoksa onlar da nihayete erecekler mi? Onlarn da sonu gelecek. Peki, onlarn sonunu kim getirecek? Nebiyy-i Zek. Ona ycelerden vahiy gelecek. Syler misin, o Nebi kimlerden olacak? Glib bn Fihr bn Mlikoullarndan. Artk meliklik, kyamete kadar Onun kavminde kalacak. u hayatn sonu gelecek mi gerekten? Evet, o gn ilkler ve sonradan gelenler bir araya getirilecek. Saduyulu ve mesud yaayanlar, ykseklere karken ekyalk yapanlar ayaklar altnda ve zelil olacaklar.
37
Bana anlattklarn doru mu gerekten? Evet. afan aydnlna, gecenin karanlna ve gn aard zamanki tan yerine yemin olsun ki, sana anlattklarm mutlaka haktr ve olacaktr. Sathle aralarnda geen bu konumalarn ardndan, ok gemeden melikin huzuruna kk da gelmiti. Bu sefer melik, kka dnd ve Sathin anlattklarndan hi bahsetmeden olay bir de kktan dinlemeyi denedi. Maksad, birbirlerinden bamsz olarak ayn yorumu yapp yapamayacaklarn test etmekti. kk da bo deildi: Evet, dedi ve grd ryay anlatt nce: Ziri bir karanlk iinden siyah bir cismin ktn grdn ryanda. Daha sonra bu cisim, tepelik ve bahelik bir yere doru gitti. Daha sonra da ondan her bir canl yemeye balad. Melikte phe kalmamt; her ikisi de ayn eylerden bahsediyordu. u kadar ki Sath, mekan ismini net verirken kk, sadece mekann tarini vermiti. Sath, kafatas olan her bir canl derken k ise, her bir canl diyerek kestirmeden anlatmt. Her ey dediin gibi, hi hata etmedin ey kk. Peki, sence bunun tevili ne ola ki? u iki scak belde arasndaki her bir insana yemin olsun ki, sizin topraklarnza Sudanllar gelip her eyi istil edecekler. Sonunda da Elyen ile Necran arasnda hakimiyet kurup kalacaklar. Baban adna yemin ederim ki ey kk, bu bizim iin felaket demektir. Ne zaman olacak bunlar; benim zamanmda m, yoksa benden sonra m? Hayr, senden bir mddet sonra olacak. Sonra sizi onlardan, kadr an yce birisi kurtaracak, onlara byk bir ac da tattrarak!.. Peki, bu yce kmetli ahs kim?
38
Z Yezen evleri arasndan gelecek bir delikanl. Onun saltanat devam edecek mi, yoksa o da m nihayete erecek? Onun saltanat da sona erecek. Hem de din ve faziletle gnderilen, adalet ve hakk temsil eden bir Resl eliyle. Ve bundan sonra, fasl gnne kadar meliklik de Onun kavmine ait olacak. Fasl gn ne demek? Her doann hesabnn grld, semadan l ve diri herkesin iitecei seslerin duyulduu ve herkesin bir mkat iin bir araya getirildii gn ki, o gn mttakiler iin kurtulu ve hayr vardr. Anlattklarn doru mu gerekten? Sema ve arzn Rabbine ve bu her ikisinin arasndaki her eye yemin olsun ki, sana haber verdiklerimin hepsi de haktr ve phesiz hepsi de olacaktr. Her ikisinden de ayn eyleri duyan melik, geleceinin kaygsyla oluk ocuunu Fars taraarnda gvenli bir blgeye gndermeyi denemi ve bylelikle kendini garantiye alacan dnmtr. Ancak btn bu tedbirler de, kaderin hkmn icra etmesine engel olamayacak ve Yemen topraklar, melikin iki khinden dinlediklerinin zaman gelince birer birer gerekletiine ahit olacaktr.17
17
Suyt, Hasisul-Kbr, 1/60 Btn bu hadiselerin sonucunu grme asndan zikretmek gerekirse, aradan yzyllar geecek ve gerekten Sath ve kkn dedikleri gibi, Seyf bn Z Yezen diye bir melik ortaya kp, Bizans ve Farsllarla da i birlii yaparak btn Yemene hkim olacakt. Bu hkimiyetin ardndan, etrafta bulunan kabilelerden kendisini tebrik ve tahiyye iin gelenler arasnda, Kurey kalesi de vard ve Seyf bn Z Yezenin dikkatini, bu kalenin arasnda biri ekmekteydi: Abdulmuttalib. Konumadan rahat edemeyecekti ve yanna yaklap, nce kim olduunu soracak, ardndan da, onu karsna alp bekledii Allah Resl hakknda bildiklerini bir bir anlatmaya balayacakt. Elbette onun anlattklar, bu kutlu dede adna da kucak dolusu mjde ihtiva ediyordu. Bkz. bn Kesr, el-Bidye, 2:328
39
Eb Kerbin Medine kartmas
Derken, Yemen meliki Raba dnemi sona ermi, artk riyaseti, Eb Kerb isminde baka bir melik devralmt. Hrsl bir yapya sahipti ve kendini gl grd iin de, evre lkelere alarak ok gemeden fetihlere balamt. Bu fetihler esnasnda, Medineye de ynelmi; ancak Kureyzaoullarndan karlat iki Yahudi bilgenin anlattklarndan etkilenerek Medineye baskn yapmaktan vazgemitir. Zira ehri ykmak istediinde bu iki bilgin Yahudi, melikin karsna dikilmi ve: Ey melik! Sakn byle bir ey yapma!.. lla da stediimi yaparm. diyorsan bil ki, araya engeller kar ve sen buna asla muvaffak olamazsn. Niyeymi o? nk buras, ahir zamanda, Kurey arasndan Haremde kacak olan Nebinin hicret edecei yerdir. Buras Onun evi ve karar klaca belde olacaktr.18 Duyduu cmleler, elinde bulunan imknlardan daha gl olmal ki, bu melik Medine ve Medinelilerle savamaktan vazgeecek ve bilgeliklerine hayran kald bu iki bilge Yahudiyi de yanna alarak Yemene geri dnecektir, hem de onlarn dinlerini kabul etmi olarak ki samimi yrekten ald enerjiyle yeniden doan melik, artk i dnyasnda fethe kmtr ve ruh dnyasnda, bu iki gencin heyecanlarn yaamaktadr. Onun iin, Yemene dner dnmez, heyecan ve helecanlarn kendi halkyla da paylamak isteyecek, ancak Hmyer halk, ilk etapta bu davete icabet etmeyecek ve davet edildikleri inanla ilgili delil arayna girecektir. Kutsallna inandklar bir ateleri vardr ve melikin szlerini test etme adna, onu da bu atele imtihana davet ederler. Melikin bir endiesi yoktur ve o da bunu kabul ederek kutsal
18
Taber, Trih, 1/426
40
saydklar atein yanna gider. Zira; onlarn inancna gre bir meselenin doru olup olmad, ancak bu atee arz edilerek anlalr; atein zarar verdii tarafn hakszlna hkmedilerek dava ispat edilmi olunurdu. Bu arz esnasnda, yanndaki iki Yahudi de hazr bulunuyordu. Boyunlarna mushaarn asm; dillerinde Tevratn ayetleri, Rablerine tevekkl iinde srann kendilerine gelmesini bekliyorlard. Bu arada putlaryla birlikte atein yanna gelenlerin btn putlar yanp kl olmu, ancak iki genle melikte herhangi bir yanma emaresi grlmemiti. Onlar atee yaklatka ate klyor ve adeta kt yere girip kaybolacak gibi oluyordu. Bunu gren Hmyer halknn byk bir ksm, bu iki gencin dinine girmeyi tercih etmi ve bylelikle ilk defa Yemene Yahudilik girmiti.19 Daha sonra, bu iki bilgenin ynlendirmeleriyle Eb Kerb, Kbeyi imar adna bir ksm faaliyetlerde bulunmu ve ryasnda Kbeyi kaln rt ile rtmesi sylenmi ve bylelikle o, ilk kez rt diktirip Kabeyi rten kii olmutur. Arkasndan iki kez daha benzeri bir rya grm ve her defasnda daha kaliteli bir rt ile onu rtmesi sylendii iin, nihayet dnemindeki en kaliteli kumalarla Kbeyi rterek kendisinden sonrakilere de bunu bir vasiyet olarak brakmtr. Artk kendisinin ba rehberi saylan bu iki gencin anlattklarna kendisini o kadar kaptrmt ki, geleceinden bahsettikleri Son Nebiye adeta ak olmu, onun adn sayklar hale gelmiti. iirlerinden birinde unlar syleyecekti: Ben Ahmed diye birisini biliyorum ki O, Allah tarafndan gnderilen bir Resl ve yaratlmlarn en ereisidir. ayet mrm, Onun mrne yetiirse, Ona en sadk bir vezir ve amcaolu olacam.
19
Taber, Trih, 1/427-428
41
Bugn ben klcmla, Onun dmanlarna sava ilan etmi bulunuyorum ki, Bylelikle Onun sinesinde meydana gelebilecek skntlar imdiden bertaraf etmi olaym.20
Tbba Meliki Medinede
O ne derin imand ki, gn gelecek Tbba meliki Eb Kerb, saltanatn bu vezirlie kurban etmek iin yollara decek ve Hz. Ali gibi, onun yannda kalabilmek iin lkesini terk ederek, Onun hicret edecei gn beklemek amacyla Medineye hicret edecekti. Bu ne hikmetti ki, yllar ncesinden silahl ordularla ykmak maksadyla girmek istedii Medineye imdi, tacn ve saltanatn Yemende brakarak, gelecek Nebinin evini ina etme niyetiyle yalnz gidiyordu. Artk o da sradan bir insand. Derken geldi Medineye ve buradan bir arsa satn ald. ok gemeden malzeme tedarik edip bu arsann zerine bir ev ina ettirmeye balad. Medine, kk bir beldeydi ve herkes birbirini tanyordu. Yabancnn kim olduunu zmek uzun srmemiti. Yemen taraarndan gelen bu adam, herkesin elde etmek iin cann ortaya koyduu makam ve saltanat, elinin tersiyle brakp buralara gelmiti. Henz aralarna yeni katlan bu ahsla ilgili merakl gzler, bir aklama bekliyordu. Niin, bunca debdebe, saltanat ve emri altndaki binlerce insan bir kenara braklp buralara gelinmiti? Ve niin burada bir arsa satn alnp ev ina ettiriyordu? Elbette, etrafnda toplanan merakl gzlere bir eyler denilmeliydi. Adeta sylemek istemedii bir eyi, zoraki sylemek zorunda kalan bir adamn tavr vard stnde Eb Kerbin. Beni kendi halime brakn. der gibiydi hali!.. Ancak onun
20
Taber, Trih, 1:427-429
42
bildii hakikate, bakalarnn da ihtiyac vard ve gizlemesinin bir anlam yoktu. Hem belki, Yemen ehli gibi Medineliler de imana gelirlerdi. Belli ki, kalbi de heyecanla arpyordu ve titrek dudaklarndan u cmleler dklmeye balad: Ben, kadim kitaplarda grdm ki, ok gemeden Frn dalarnn arasndan bir Nebi zuhr edecek ve bu peygambere Mekke, kaplarn ap sahip kmad gibi, bir de ok hain davranacak. O peygamber, ok gemeden bu beldeyi terk etnek zorunda kalacak. Sonrasnda ise, buraya, Medineye hicret edecek. te ben, o Nebi, hicretle buraya geldiinde, iinde kalsn diye, bugnden Onun evini ina ediyorum. Bu szlerin ne anlama geldiini bilen ok az insan vard... Ancak konuulanlarn bo olmadn bilenler de yok deildi ve anlamayanlar da anlam gibi grnerek daldlar etrafndan naat tamamlanm ve ev, oturulmaya hazr hale gelmiti. stek, masumdu... Samimiyet dolu bir yrekle ortaya konulmutu... Ama henz vakit tamam deildi. Evet, gelecekti; ama buna daha zaman vard. Gnler geti, ama melikin bekledii Son Sultan henz ortalarda yoktu. Derken kader, onun iin de hkmn icra edecek ve melik de fenaya veda ederek ebedi yolculuuna yryecekti. ocuklarna miras kald melikin evi... Onlar da bakalarna sattlar onu!..21
Sonradan Ortaya kan Emreler
Yemendeki bu mspet gelimenin delilleri, sonraki yllarda da kendini hissettirecek ve kazlarda ortaya kan yazlar
21
Ayn, Umdetl-Kr, 4:176
43
ve dier belgeler, sonrakiler iin o gnn insanlarnn inanc hakknda net bilgiler sunacakt. te iki rnek: Yllar sonra Sanada ortaya kan bir mezarda, iki kardein cesedi ve bu cesetlerin yannda da gmten bir levha bulunacakt. Daha da nemlisi, bu gm levhann stnde altn harerle u yaznn olmasyd: Bu, Tbban ocuklar Lems ve Vahabnin kabridir. Bu iki karde de, kendilerinden nceki salih kimseler gibi, L ilhe illallah vahdeh l erike leh inanc zerine vefat etmilerdir.22 Hz. merin hilafeti zamannda Necranl bir adam, ba ve bahesinde kaz yapyordu. Bir miktar ilerlemiti ki, hi beklemedii bir srprizle karlat; karsnda, yllar nce vefat etmi bir beden duruyordu. Elini bandaki yarann zerine koymu, adeta ylece bekliyordu. Elinden tutup kaldrmak isteyince, bandan kan fkrmaya balad. alacak eydi; yllar nce vefat etmi bir bedenden kan kar myd!.. Tuttuu eli hemen eski yerine koyup geri brakt; kan durmutu. Biraz daha dikkatle bakt. Adamn parmanda bir yzk vard. zerindeki yaz dikkatini ekmiti; eildi ve yazy okumaya alt. Yzkte Rabbim Allahtr yazyordu.23
2. am
O gnlerde am, ticaretin nemli merkezlerinden biri konumundayd ve Kurey, glerini birletirerek kervanlar tertip eder; ticaret iin her yl buralara kadar gelirdi. am beldeleri mnsnda, Bild-m ile, bugnk am ehrinden ziyade, Filistin ve rdn de iine alan geni bir corafya kastedilmekteydi. Hkim inan itibariyle Hristiyan olup
22 23
Sheyl, Ravdl-nf, 1/72 Bu adamn, Abdullah bns-Smir olduu sylenmektedir. Bkz. bn Him, Sre, 1/149
44
Bizans hkimiyeti altnda bulunan, azmsanmayacak miktarda Yahudi ve Hristiyan din bilgini bulunuyordu. te; bu bilge zatlar, zaman zaman konuyu, gelecek gnlere getirir ve o gnlerde gelecek bir Nebiden bahsederlerdi. O gn iin nemli merkezlerden birisi saylan Busrda yaayan Rahib Bahra ve Nastra, bunlar arasnda ilk akla gelenlerdi. Ayn zamanda halef-selef olan her iki papaz da, dnyadan el-etek ekmi, bir kesine ekildikleri ibadethanelerinde gelecek Son Nebiyi bekler olmulard. Ayra kapal, ama Hakka ak kk pencerelerinden yolunu gzler ve gecikmesinden duyduklar hzn dile getirirlerdi.24 Selmn- Fris, ran asll ve ateghta ibadete dkn bir gen idi. ama geldii gnlerden birinde, urad kilisede grdkleri, onu daha hayrl bir ibadet arayna sevk etmi; o da, srf bu sebeple memleketini terk ederek buraya gelmi ve bir papaza intisap etmiti. Ancak, intisap ettii bu papaz, bekledii gibi kmamt. Papaz, insanlar aldatyor ve insanlarn dini duygularn istismar ederek haksz kazan elde ediyordu. ok gemeden de lm ve yerine yeni bir papaz tayin edilmiti. Artk Selmn- Fris, btn mrn, her haliyle takdir edip sevdii bu papazla geiriyordu. Ancak, mr snrlyd ve gnn birinde bu papaz da hastalannca, telala yanna yaklat Selmn; kendisini kime emanet edeceini soruyordu. Ey Oulcuum! Allaha yemin olsun ki, buralarda sana tavsiye edebileceim birini bugn bilmiyorum. nsanlar helak olup gittiler... Birou dinini dnya ile deitirdi... Kendi deerlerini terk edip gitti ou da. Sana Musulda falan tavsiye ederim. O benim hassasiyetlerimi tayan bir adamdr. Git ona ve onun yannda kal, diyordu papaz. Ve, gne batmt. Artk papaz da yaamyordu.
24
Bu iki rahiple Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem)in karlamasna ve aralarnda geen konumalara, ilerleyen sayfalarda yer verilecektir.
45
Doruca Musula geldi ve hi vakit kaybetmeden, verilen adresi bulup yeni rehberiyle gnn geirmeye balad. Olacak ya, bu adamn da mr uzun deildi. lm deindeki papazn yanna yaklap ayn eyi soran Selmna gsterilen adres, Nusaybindi. Nusaybinde bir mddet kalmt, ama yine kendisine yol grnmt. Yannda kald ihtiyar papaz, bu sefer de Ammriyyeyi gsteriyordu. Derken, vakit geirmeden buraya geldi. Ammriyyede kal biraz daha uzun olacakt; gnler ne kadar uzun olsa da, hayatn bir snr vard ve buradaki papaz da vefat etmek zereydi. Yanna yaklat Selmn ve: Beni kime brakp da gidiyorsun, diye yalvard, hzn dolu bir sesle. Papaz da ok dnceliydi. Zaman zaman gzlerini ufka dikiyor ve ylece kalakalyordu. Yine ayn hal vard stnde... Hzn dolu bir sesle unlar sylemeye balad: Bugn, buralarda seni emanet edebileceim birisini bilmiyorum. Fakat brahimin Hanf dini zere gnderilecek Son Nebinin glgesi zerimizdedir. O, Arap diyarnda zuhr edecek. Onun hicret edecei yer, iki scak mekan arasnda, hurma aalaryla dolu bir yerdir. Onun gizli kalmayacak baz almet ve iaretleri vardr. ki omuzu arasnda nbvvet mhr vardr. O, hediye kabul etmekle birlikte, sadaka asla kabul etmez ve yemez. ayet bu beldeye gitmeye gcn yeterse git ve onu bekle orada. Grdnde tanrsn Onu. Ve, hznl Selmn, biriktirdii btn mal ve mlkn satarak yeniden yola decekti. Bu seferki hede, geleceine iman ettii Allahn Son Peygamberiydi.25 bn Heyyebn, am taraarnda zengin topraklara sahip zengin bir muhitte yayordu. Dine olan yatknl, ksa srede onu bir Yahudi bilgini haline getirmiti. Derken, okuyup 25
Suyt, Hasisul-Kbr, 1/31-38
46
rendii bilgilere dayanarak bir gn evini terk etti ve bekledii Nebinin arayyla yollara dt; hede Medine idi. Buraya yerleecek ve bylelikle, bekledii Son Nebinin geliini karmam olacakt. ok gemeden de, Medinelilerle btnlemi, onlardan biri haline gelmiti. Tam bir gnl adamyd; namaz klyor, insanlara iyilikte bulunuyor, nasihat ediyor ve ibadet taattan baka bir ey dnmyordu. Ktlk zamanlarnda, Medineliler onun yanna geliyor ve rahmetin geliine vesile olmas iin ettikleri dualarda onu da yanlarnda grmek istiyorlard. O ise, Allah adna gnlden bir sadaka verilmeden, bu isteklere evet demez ve duaya kmadan nce, hayr adna bir faaliyetin yrtlmesini isterdi. Daha sonra duaya dururlar ve henz meclislerine yamur ykl bulutlarn gelip rahmete vesile yamur indirmeye baladna ahit olurlard. Ayn durum, birka kez tecrbe edilip kesinlik kazannca artk bu, bir kanaat-i kat haline gelmiti. Ne var ki, bn Heyyebn iin de yolculuk emareleri zuhr etmiti. Gideceini anlaynca insanlar etrafnda toplanm, son nasihatlerinden istifade etmek istiyorlard. Gidici olduunu kendisi de anlam ve insanlara yle seslenmiti: Ey Yahudi topluluu! Grdnz gibi ben, zengin buday ve zm topraklaryla dolu bir beldeden, ktlk ve yoksullukla dolu byle bir diyara geldim. Bunun sebebi nedir, biliyor musunuz? Herkesi bir merak almt. Ancak onun buraya niin geldiini kim bilebilirdi ki... Sessizce gelmi ve adeta, bir Medineli gibi sradan bir hayat yaar olmutu. Dudaklarn bkerek: Sen daha iyi bilirsin, diye cevapladlar. Tarihe bir not dmek gerekiyordu ve bn Heyyebn, tane tane unlar sylemeye balad: Ben bu beldeye, zuhru yaklam olan Nebiyi bekle47
mek iin geldim. Buras, Onun hicret edecei beldedir. Ben mit ediyordum ki O, buraya gelir ve ben de Ona tbi olurum. Glgesi banzn stndedir; neredeyse gelmek zere Ancak bir de endiesi vard. Aralarnda kalm, karakter ve tabiatlarn iyice renmiti. Bu inat insanlar, kendilerinin dnda bir gelimeye, iyi veya kt olduuna bakmakszn men bir tavr taknr ve asla onu bnyelerine almazlard. Bu Nebi geldiinde de ayn tavr gsterirlerse ne olurdu!.. yleyse, aksi halde balarna geleceklerden de haberdar edilerek onlarn imdiden kulaklar ekilmeliydi. Unutamayacaklar u cmleleri aktard onlara, ruhlarna ilercesine: O halde, Onun nne gemeyin ey Yahudi topluluu! nk O, cihadla memurdur ve kendisine muhalefet edenleri esaret altna almak zere gnderilecektir. Sakn bu, sizi Ona tbi olmaktan men etmesin!.. Bunlar syledi ve bekledii Nebiyi dnya gzyle gremeden yoluna devam etti. Artk Medinede, bn Heyyebnn sadece kulaklara kpe szleri ve yaad tatl hatralar vard.26
26
Beyhak, Snen, 9/114 (18042) Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), Frn dalarnn arasnda zuhr edip peygamberlik vazifesiyle serraz klnacak ve ardndan da Medineye hicret edecekti Bedir.. Uhud derken gn geldi, tnenin ba aktrlerinden Kurayzaoullar kuatld; ite o zaman, yllar ncesinden bn Heyyibn dinleyen baz genler bir araya geldiler ve kendi kabilelerine yle seslendiler: Ey Kurayzaoullar! Allaha yemin olsun ki bu, bn Heyyebnn size zamannda anlatp sz ald Nebidir. Bunun zerine, o gn yaayan baz insanlar ittifakla bir azdan: Evet, vallahi de doru sylyorsunuz. Gelimeler aynen onun dedii gibi, dediler ve beraberce gelerek huzur-u Reslullahta teslim olup slm tercih ettiler. Bylelikle hem mal ve mlklerini hem de kanlarn koruma altna alm oluyorlard. Grld gibi bn Heyyebn, bekleyip durduu Zat kendisi grememiti; ama bakalarnn gznn almasna vesile olmutu ve imdi onlar, onun yerine de Reslullaha teslim olmulard.
48
3. Hicaz
Geleceinden bahisler alan bir dier belde de Hicazd. Arlkl olarak toplum, cehalete yelken ap gitse de burada, Varaka bn Nevfel, Zeyd bn Amr ve Kuss bn Side gibi a hasret olanlar, yol gzleyenler vard. Fazilet bu insanlar, etraarnda olup bitenlerden rahatszlk duyuyorlard; ama zm adna ellerinden bir ey gelmiyordu. Tek umutlar vard; Allahn Son Nebisi gelecek ve karanla kurban giden kalabalklar, iinde bulunduklar karanlktan tutup karacakt. Tevrat ve ncil bata olmak zere, belli bal kaynaklara ulamlar ve buralarda, kendilerini kurtaracak Son Nebinin zellikleriyle karlamlard.
Zeyd bn Amr
Zeyd bn Amr, aere-yi mbeereden mehur sahbe Sad b. Zeydin babas, Zeyneb Binti Cahn aabeyi ve Hz. merin de amcasyd. Hz. brahimden kalma bir inanca sahip Hanflerdendi. Bu sebeple, putlardan yz eviriyor ve her frsatta onlarn, hibir fayda ve zarara muktedir olamayacaklarn haykryordu. Sadece Allah adna kesileni yiyor, harama el srmyordu. Kabeye srtn yaslayp oturduu bir gn, etrafnda biriken insanlara yle seslendii duyulmutu: Ey Kurey topluluu! Zeydin nefsi, yed-i kudretinde olana yemin olsun ki, burada benden baka, brahim dini zere olannz yok. Arkasndan da, ellerini semaya kaldrm ve: Allahm! ayet Senin katnda hangi yzn daha hayrl olduunu bir bilebilseydim, mutlaka ona secde ederdim. Ama bunu bilemiyorum, diyerek aresizliini izhar etmi, daha sonra da, zerine bindii hayvann srtnda secde ederek, Bir bildii Rabbine krn eda etmiti.27
27
bn Him, Sre, 2/54
49
Putlarla kuatlm evrelerinin youn basklarndan kurtulma ve inanlar adna yeni yzler bulmak iin bir gn, kendisi gibi bir muvahhid olan Varaka bn Nevfel, Osman bnl-Huveyris ve Abdullah bn Cahla birlikte yola koyulmu ve Mevsldeki bir rahibin yanna gelmilerdi. Rahip, Zeyde dnd ve: Ey deve sahibi! Nerelerden geliyorsun, diye sordu. brahimin ina ettii binann olduu yerden, cevabn verdi. Ne aryorsun? Neyin peindesin, diye maksadnn ne olduunu sorunca da Zeyd: nancm yaayabileceim salam bir din aryorum, cevabn verdi. Rahip, aknlk iindeydi. Gerekten din arayanlarn gzlerini diktikleri beldeden birileri geliyor ve buralarda baka bir din aryorlard. Gerekten bu, alacak bir durumdu. Derya ire deryada olsalar da bazen suyun kadrini bilemeyenler olabiliyordu. Ancak hakperest olmak gerekiyordu ve Rahip Zeyde ynelerek: Geri dn. Zira, beklediin, senin geldiin yerde zuhr etmek zere,28 deyiverdi. nsan eliyle imal edilen sahte putlarn ilah olamayacaklarn haykrmas, birok kiiyi rahatsz etmi ve oklarn zerine evrilmesine sebep olmutu. Hatta bu sebeple kardei Hz. merin de babas Hattabn, iddetli tazyikleriyle karlat. Nasl olur da, Hattab ailesinden biri kar ve Mekke otoritesine kar gelerek, kendisine baka bir yol tercih edebilirdi! Ona gre, putlara kullukta kusur etmenin ve kestiklerini yememe gibi bir kural tanmazln (!) mutlaka bir cezas olmalyd. Akllansn diye (!) onu Mekkenin kenar tepelerine karyor ve oralarda ikenceye tbi tutuyordu. Kendisi yorulun28
50
ca, genlerden yerine vekiller tutuyor ve bylelikle uslanaca ana kadar (!) ikencenin devam etmesini salyordu. Ne kadar ayak takm, babo serseri varsa, onlara tembih stne tembihlerde bulunuyor ve z kardeinin, Mekkeye dnmesine izin vermiyordu. Artk Zeyd, Mekkeye, ancak gizli gizli gelebiliyordu. Farkna varr varmaz derdest ediyor ve dinlerini bozacak veya birilerini de arkasna takacak diye hemen Mekkeden uzaklatryorlard. Zira o, her frsatta secdeye yneliyor ve yle haykryordu: Benim ilahm, brahimin ilah; dinim de brahimin dinidir.29 Cahiliyenin olumsuzluklarndan o kadar sklmt ki, yeni yeni araylar iine girdi. nce Yahudilerle oturup onlarn inanlarn benimsemek istedi; ama onlarn inanlarnn da kendisini tatmin etmeyeceini grmt. Ardndan Hristiyanln peine dt; ama ksa srede burada da aradklarn bulamayacana karar verdi. Derken bir gn, kendisi gibi brahimin (aleyhisselm) dini zerine yaayan bir Hanif bulabilmek midiyle doduu beldeyi terk ederek am taraarna yneldi. Ehl-i kitap arasnda, sora sora aradn bulabilmek iin Mevsil ve Cezretl-Arab dolat. Ancak gnln teskin edebilecek bir merci bulmaktan yoksundu. Nihayet, ama geldiinde kendisini bir rahibe ynlendirdiler. Maksadn ona da anlatt Zeyd. Rahip de bo deildi... Maksadn anlamt ve Zeyde ylece nasihat etmeye balad: Sen bana yle bir dinden bahsediyorsun ki, bugn o dini yaayan birisini bulmaya imkn yoktur. Sen brahimin Hanif dinini aryorsun. O, ne bir Yahudi ne de bir Hristiyand; O, tek olan Allaha kullukta bulunuyor ve geldiin beldedeki
29
Taber, Tefsr, 3/304
51
Beyte ynelerek namaz klp secde ediyordu. O dinin tedrisini yapan ve bilgisine sahip olanlarn hepsi gp gittiler. Ancak beklenen bir Nebi var ki, onun gelme vakti ok yakndr. Sen kendi beldene git ve orada bekle. nk Allah, senin kavmin arasndan brahimin dini zere bir Nebisini gnderecek ki O, Allah katndaki en mkerrem varlktr. Tarier, Zeydin geldii Mekkeyi gsteriyordu. Ne ilginti ki, aradn bulabilmek iin terk ettii yere arayp da bulamayaca Mjdelenen Nebi gelecekti. Vakit geirmeye gerek yoktu ve hemen geri yola koyuldu. am Yahudi ve Hristiyanlar Zeydin bu hl ve davranlarndan holanmamlard. yle bir noktaya gelmiti ki, yolunu kestiler ve Zeydi, aradn bulamadan hunharca ldrdler. O, gelecek Son Nebiye inanc tam olmasna ramen tula be kala gurb edecek ve bekledii mutlu an gremeden yola revan olacakt. Dilinde unlar tekrar eder dururdu: Ben bir din biliyorum ki onun gelmesi ok yakndr; glgesi banzn zerindedir. Fakat bilemiyorum ki, ben o gnlere yetiebilecek miyim? Zeyd, bir esintiden mteessir olmu ve vicdan hakka kar tamamen uyanm biriydi; bir olan Allah (celle celluh)a inanyor ve Ona teslimiyetini arz ediyordu. Ancak ne inand Allaha, Allahm! diyebiliyor ne de Ona nasl ibadet edeceini bilebiliyordu. Sahbe-i Kiramdan mir bn Reba, Zeyd bn Amrdan iittii szleri bir gn u ifadelerle anlatacakt: Ben, smailin, sonra Abdlmuttalibin soyundan gelecek bir Neb bekliyorum. Ona yetiebileceimi zannetmiyorum; ama Ona man ediyor, tasdik ediyor ve kabl ediyorum ki, O, Hak Nebdir. Eer senin mrn olur da Ona yetiirsen, benden Ona selm syle! Sonra da, sana Onun emailinden haber vereyim de sakn arma, dedi. Ben de: Buyur, anlat, dedim. Devam etti:
52
Orta boyludur. Ne ok uzun ne de ok ksadr. Salar tam dz de, kvrck da deildir. smi Ahmeddir. Doum yeri Mekkedir. Peygamber olarak gnderilecei yer de burasdr. Ancak daha sonra, Onun getirdikleri, kavminin holarna gitmediinden, onlar Onu Mekkeden karacaklardr. O Yesrib (Medine)e hicret edecek ve getirdii din oradan yaylacaktr. Sakn ondan gal olma! Ben diyar diyar dolatm ve Hz. brahimin dinini aradm. Btn konutuum Yahudi ve Hristiyan limleri bana: Senin aradn, daha sonra gelecek, dediler ve hepsi de bana biraz evvel sana anlattm eyleri anlattlar ve szlerinin sonunu da yle baladlar: O, son peygamberdir ve Ondan sonra da bir daha peygamber gelmeyecektir.30
Kuss bn Side
Kuss bn Sideyi, Ukaz panayrnda kzl devesinin zerinde halka seslenirken tanyoruz. Yz yan gemi yd kabilesinin reisi bu ihtiyar, gzn gelecee dikmi ve gelecek olan Nebi hakknda insanlar bilgilendirmekte ve ruhlarna tesir edecek ifadeleriyle onlar imana hazrlamaktadr. Ukaz panayrnda kzl devesinin zerine km, insanlara yle seslenmektedir: Ey nsanlar! Hepiniz bir araya gelin. Giden herkes gitmitir... Her gelecek de mutlaka gelecektir.
30
Suyt, Hasisul-Kbr, 1/43. mir bn Reba devamla unlar anlatacaktr: Gn geldi, ben de Mslman oldum ve gelip Allah Reslne, Zeydin dediklerini bir bir anlattm. Selmn syleyince toparland ve Zeydin selmn ald. Ardndan da, kyamet gnnde tek bana bir mmet dedii Zeyd iin yle buyurdu: Ben Zeydi cennette eteklerini srye srye yrrken grdm.
53
Karanlk gece... Bur bur gkyz... Dalga dalga deniz... Gz alc yldzlar... Kameti bl yce dalar... Akp giden nehirler... Hi phe yok ki, semada yeni bir haber var... phesiz, yerde de ibretlik olaylar. nsanlara yle bir bakyorum da, gidiyorlar, ama hi geri gelmiyorlar; gittikleri yerde kalmaktan memnunlar da m orada kalyorlar?.. Yahut brakp gidiyorlar ve orada uykuya m dalyorlar?.. Allaha yle bir kasem ederim ki, bunda hi phe yok Allah katnda yle bir din var ki, o din, sizin bu dininizden Ona daha sevimli Hani ya babalar, dedeler, atalar?.. Nerede soy-sop?.. Hani ya, ssl saraylar ve mermer binalar ykselten d ve Semd milletleri?.. Hani ya, dnya varlndan gururlanp da, Ben sizin en byk Rabbiniz deil miyim? diyen Firavun ve Nemrut?.. Onlar zenginlike, kuvvet ve kudrete sizden ok stndler. Ne oldular? Toprak onlar deirmeninde tt, toz etti, datt. Kemikleri bile eriyip gitti. atlar sklp sprld. imdi onlarn mekanlarn kpekler enlendiriyor. Sakn onlar gibi gaete dmeyin, onlarn yolundan gitmeyin! Her ey fni; bki olan Allah... Ortaksz ve benzersiz, mutlak bir Allah... Tapnlacak ancak O... Domu ve dourmu olmaktan mnezzeh Allah... Evet, evet... Olup bitenlerde, gelip geenlerde, bize ibret olacak ok ey var... lm bir rmak... Girecek yeri ok; ama akacak yeri yok... Byk kk, hep gp gidiyoruz.
54
Herkese olan, size ve bana da olacaktr. Gerekten de lm, bekledii Nebiyi gremeden onu da kuatacak ve onun iin de vuslat, bir baka leme kalacakt. Ancak, ne byk tevafuktu ki, onun Ukaz panayrndaki hutbesini dinleyenler arasnda, gelmesini bekledii Son Nebi de vard ve yllar sonra onu tanyanlar Allah Resln ziyarete geldiklerinde konu, bn Sideden alacak ve onun o gn anlattklaryla hatralar, hep beraber yeniden tazelenecekti.31
31
Haleb, Sre, 1/318-321. Kuss bn Sidenin kabilesi ve ileri gelenlerinden Crd bn Al isminde bir zat, Abd-i Kaysoullarndan bir heyetle birlikte, namn duyduu ahsn ncilde anlatlan Zat olup olmadn teyit maksadyla huzur-u Risalete geldiler. Simasn grdklerinde nsiyet yaadklar bu Zata, ne ile gnderildiini sorup cevaplarn alnca pheleri kalmamt; ncilde gelecei mjdelenen Ahmed, o an karlarnda duran Zatt. Artk tereddd kalmayan Crd, unlar syleyecekti: Seni hak peygamber olarak gnderen Allaha yemin ederim ki, senin vasflarn ncilde grp zaten biliyorduk. Seni, Meryemin olu mjdelemitir. Her an senin zerine selam olsun ve seni gnderen Allaha hamd olsun. Elini uzat y Reslallah! Ben ehadet ederim ki, Allahtan baka ilah yoktur ve Sen de Allahn Reslsn. Reislerinin syledii bu szlerin arkasndan heyet de kelime-i tevhidi getirerek teslimiyetlerini ilan edecekti. Ktlk zamannda, bir anda bylesine bir rahmet altnda kalan Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem) sevinmi ve ayn kabileden olmalar hasebiyle aralarnda Kuss bn Sideyi tanyan birinin olup olmadn sormutu: Kuss bn Sideyi hangimiz tanmaz ki?.. Hepimiz onu tanrz y Reslallah, cevabn verdiklerinde: Peki, imdi Kuss bn Side el-yd ne yapyor, diye ilave edince: Vefat etti y Reslallah, cevabn alacakt. Arkasndan buyurdular ki: Ben onu bir gn, haram aylarda Ukz arsnda, kzl bir devenin zerinde grmtm; hepsini hatrlamamakla birlikte, ok gzel ve hoa gidici bir kelamla yle konuuyordu: Ey nsanlar! Bir araya gelip toparlann, iyi kulak verin ve ezberleyin. Her canl lecektir. Her len de bir daha geri gelmeyecektir. Gelecek, mutlaka gn gelecek; gelecektir. Bunlar syledikten sonra, aralarnda o gn bulunan birilerinin olup olmadn sordu. Arkasndan da ilave etti: Onun o gnk szlerini hatrlayannz var m?
55
Kendisini da banda uzlete vermi bu ihtiyar bilge, iirlerinde de benzeri konulara deiniyor ve her frsatta, Harem dahilinde Haimoullarndan bir peygamberin geleceini syleyip duruyordu. Bir iirinde yle dedii anlatlacakt: Yarattklarn abes yaratmayan Allaha hamd olsun. sadan sonra, bizi babo brakmayan ve ltufta bulunan. Aramzdan Ahmedi gnderecektir ki, O gnderilen en hayrl Nebidir. Her bir canl, nefes alp hareket ettike Allahn selam Ona olsun.32
Varaka bn Nevfel
Ufukta, k bekleyenlerden birisi de Varaka bn Nevfeldi. Ayn zamanda Hz. Hatice validemizin amcaolu olan Varaka bn Nevfel, Cahiliye Mekkesinde hakk arama azminde olan ender insanlardan biriydi. Ona gre, Cahiliyenin sel olup arkasndan akt ta ve aalardan yontularak farkl ekiller
Heyetin arka saarndan bir hareketlenme oldu ve bir Arab ne atlarak: Ben hepsini hatrlyorum y Reslallah, dedi. Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) bu duruma ok sevinmiti. Fahr-i Kainatn sevincinden de cesaret alan adam, o gn Kuss bn Sideden duyduklarn anlatt bir bir Hutbe anlatlmt; ama belli ki Efendiler Efendisi, onunla ilgili daha fazla ey paylamak istiyordu: Kuss bn Sidenin o gnk iirini hatrlayannz var m, diye sordu. Hz. Eb Bekir ne atld ve: Anam babam sana feda olsun! O gnde olanlarn hepsine ben de ahittim. yle diyordu, diye devam etti ve huzur-u risalette Kuss bn Sidenin, Ukzdaki iirini teker teker okuyuverdi 32 Haleb, Sre, 1/318-321 Demek nemli olan, yllar ve yzyllar gese de hatrlanacak bir hamlede bulunmaktr. Bir ynyle adres brakmaktr gelecee! Cevherse ayet bunu yapan, cevherfrn birileri gelecek ve Onun kadrini bilip takdir edecektir. Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem) yle buyuracakt: mit ederim ki, Cenab- Hak, kyamet gnnde Kuss bn Sideyi ayr bir mmet olarak hareder. bn Kesir, el-Bidye, 1/141
56
verilen putlar ilah olamazd ve bunu o, her frsatta dile getirmekten ekinmiyordu. Kureyin ylda bir bayram olarak kutladklar gnleri vard. Bu gnde bir araya gelir ve putlara kurbanlar adayarak samimiyetlerini gstermeye alrlard. Bylelikle ilahlarna kar yapmalar gereken vazifeleri yerine getirdiklerini dnr ve kendilerince mutlu olurlard. Bir ynyle hesaptan kan ayr bir formlyd bu. Yine byle bir gnde, bir araya gelmi ve bir putun nnde temenna durarak sadakatlerini izhar ediyorlard. Bu arada aralarnda fsldaanlar vard. Bir araya gelmilerdi ve aralarnda yine o drt insann olmad dedikodusunu yapyorlard. phesiz bunlar, Varaka bn Nevfel, Zeyd bn Amr, Osman bnl-Huveyris ve Ubeydullah bn Cah idi. Onlarn dnyasna gre, btn bu yaplanlarn hibir anlam yoktu. Kendi aralarnda konuuyorlard: Nasl olur, diyorlard. Baksanza kavminize! Nasl olur da byle bir ey yapabiliyorlar! brahimin dinini brakm, hibir faydas olmayan bir tan etrafnda tavaf edip, iitip grmeyen, fayda veya zarar sz konusu olmayan puta temenna duruyorlar!.. Ba baa veren bu drt gnll, artk uslanmayacaklarna kanaat getirdikleri Mekkelileri kendi hallerine brakarak, baka beldelerde Hz. brahime ait Haniikten eser bulabilmek iin yollara koyulacakt. te, bu yolculuk esnasnda Varaka bn Nevfel, am taraarna ynelmiti. Bu yolculukta Varaka, snd bir koyda Hristiyanl kabul etmi ve bundan sonraki mrn, onu tedris maksadyla geirmeye balamt. Artk Varaka, iin ehlinden yeni dinini reniyor ve bylelikle kendini gelecee hazrlyordu. Her yeni bilgi, daha yenilerini renme adna sayini kamlyor ve o gne kadar geirdii bo gnlerine yanyordu.
57
Elbette, bu esnada ok ey renmiti. Artk Tevrat ve ncili daha iyi biliyor, brn dilini rahatlkla okuyup yazabiliyordu. Okuduklar arasnda bir konu vard ki, ayrca dikkatini ekiyor ve aklndan karamad bu hususla birlikte, gelecei gnn hayallerini kuruyordu. Zira artk biliyordu ki, ok gemeden Alemin Reisi gelecek ve insanlk yeniden Onun arkasnda ilah anlamda saf tutacakt. Ancak zaman, dur durak bilmeden iliyor ve Varakay da mezarna doru yaklatryordu. Mnya ak gzleri, dnya ve dnyallar zorlukla seebiliyor, eski gnlerdeki gibi etrafn net gremiyordu. Zaman o kadar hzl akyordu ki, aradn bulamadan gzlerinin kapanacan dnr olmutu. Her ne kadar, bulduu her frsatta bildiklerini etrafna fsldasa da; Varakay dnya gzyle Onu gremeden gideceinin endiesi sarmt. Beklemekten baka da bir aresi yoktu. En azndan bu sreyi, etrafna Onu anlatarak geirebilirdi ve o da bunu yapyordu. Huveylidin kz Hatice de, onun bu nasihatlerine kulak verenler arasndayd ve bu, risalet srecinde onun iin byk bir ufuk olacakt.
Rislet ncesinde Hicaz ve Dnyann Genel Durumu
O gn yeryz, Bizans ve Fars olmak zere iki kutuplu bir dnyadan ibaretti. Bunlardan Bizans, arlkl olarak Hristiyan, Fars ise ateperest bir inana sahipti. Zaman zaman bu iki lke arasnda savalar, ard arkas kesilmeyen mcadeleler srp giderdi. Bu iki devletin arkasndan kendini hissettiren dier iki devlet ise, Yunan ve Hind olarak biliniyordu. Fars imparatorluu, iten ie alkantlarla meutu. mparatorluk iindeki gruplar arasnda derin ayrlklar yaanyor ve her bir grubun iinde de, ayr bir ahlak knt kendini his58
settiriyordu. Zerdt ve Mezdekiyye olarak ekillenen i yapda devlet idaresi, arlkl olarak Zerdtlerin etkisi altndayd. Bu iki devletin idari mnda, konumlarnda farkllk gze arpsa da ahlak knt asndan aralarnda pek fark grnmyordu; kadn hor ve hakir gryorlar; hatta bazlar onu, hava, su veya gne gibi herkesin istifade etmesi gereken ortak bir emtia olarak telakki ediyordu. Bilhassa Mezdekiyye inannda hkim olan bu yaklam, zel mlkiyet asndan da farkl deildi; onlara gre zel hayat ve mahremiyetin hibir nemi yoktu.33 O gn, Rmn olarak adlandrlan Bizansa gelince onlar, tamamen g ve kuvvetin ynlendirmesiyle hareket ediyor ve nlerine gelen beldeyi, istedikleri zaman istila ederek beldeye el koyuyorlard. Hkim inan Hristiyanlk olsa da, bu din mensuplar arasnda da belli bal kavgalar grlyor, bilhassa mezhep kavgalarnn yaand bnye, derin kir ayrlklarna sahne oluyordu. Yunanllarda ise, felsefenin etkisiyle, kaba kuvvet yerine daha ziyade kr tartmalar kendini gsteriyor, toplumla bilginler arasnda byk bir uurum yaanyordu. Genellikle meclisler, pratikte bir fayda salamayan uzun tartmalara sahne olur ve her bir ekol, aten klarla kendi grn savunmaya alrd. Hinde gelince, tarihilerin de ittifak ettii gibi, onlarda da klli bir k yaanyordu; dini hayat adna bir emare kalmam, ahlak skt iinde ve sosyal hayat da bunalmlarn penesinde can ekiiyordu.34 Ksaca genel durum, karanln en koyu tonunun yaand bir dnemi gsteriyordu. Bazlar itibariyle eldeki imknlar, her ne kadar grnte iyi ve gzel olsa da, onu deerlendirecek beyin ve kalpten mahrum olan fertler iin bu, bir ey ifade
33 34
Bkz. ehristn, Milel, 2/86, 87; Bt, Fkhus-Sre, 44, 45 Ebl-Hasen en-Nedv, Mz Hasiral-lem Binhittil-Mslimn, 28
59
etmiyordu. Hatta denilebilir ki bu deerler, onlarn daha ok ktlk yapmasn netice veriyor ve bir trl iyilik dncesini gelitirmeyi akl edemiyorlard. Hicaz blgesi de bu kten nasibini almt; tamamen gcn egemen olduu bir sosyal yap kendini gsteriyordu. nsanlar, ellerindeki imkn ve arkalarndaki destekilerine gre deerlendiriliyor; kimsesizlerin yzne bile baklmyordu. Hak ve hukuk, yerini tamamen kaba kuvvete brakm ve gl olanlar ne derse, uygulama o istikamette cereyan ediyordu. Toplum, kendi iinde snara ayrlmt ve bu snar arasnda ancak, bir hizmet ilikisi sz konusu olabiliyordu. Klelere yaplan muamele ise yrek yakan cinstendi. Hz. demden bu yana her peygamberin urak yeri olan Kbe, putlarla doldurulmu; Allaha en yakn olunmas gereken bu beldede, insan Allahtan uzaklatrlmak iin adeta her ey yaplmt. Hz. brahimden bu yana, yerine getirilmeye allan hac ibadetinin ekli deimi ve insanlar, plak bir ekilde ve ellerini rpp alk tutarak Kbeyi tavaf eder hle gelmilerdi. Onlara gre, iinde gnah iledikleri elbise ile Kbeye gelinmezdi. Bunun iin, gnahsz elbise ise karaborsaya dm; onu alamayan insanlar iin, zm olarak plak tavaf bir alternatif olmutu.35
35
(Araf, 7/31 ) Ey demin evlatlar! Her namaz vaktinde mescide giderken, ssnz olan elbisenizi giyinin. Yiyin, iin fakat israf etmeyin; nk Allah israf edenleri asla sevmez. Edep yerlerini rtmek (setr-i avret) her zaman olduu gibi, zellikle namaz, tavaf gibi ibadetlerde farzdr. Fakat israf etmemek art ile, her Mslmann ibadet esnasnda en gzel ve temiz elbisesini giymesi snnettir. Cemaat ile olsun, camide oturuta olsun edep, vakar, arballk da bu zinet ve gzel sret cmlesindendir. Nitekim nceki ayetlerde geen yzleri kbleye dndrme emrinde de bu intizama iaret vardr. Ayn zamanda, ayetin iaretinden u da anlalr ki cami ve civarlar, bir slm ehrinin tekilatnda, gzellik bakmndan, en gzel ve merkez noktalarda yer almaldr. Bununla beraber mescidlerin asl ss, oralarn ibadetle mamr edilip enlendirilmesi ve ibadet eden mminlerin hal ve davranlardr.
60
Kadn, horlanan bir met haline gelmiti. Bunlardan birisi iin kz ocuunun olmas, hayat boyu zerinde tayaca bir r olarak telakki edilir, bu r ile yaamay kaldramayanlar, kz ocuklarnn hayatna son vermeyi tercih ederlerdi.36 Hatta, fke ve kinlerine hkim olamayan baz insanlar ii, kz ocuklarn topraa gmecek kadar ileri gtrr ve bununla da iftihar ederlerdi. Evlilik messesesi, byk oranda tahrip edilmi, sefahete kaplar sonuna kadar almt. Fuhun aktan irtikap edildii yerlerde bayraklar aslr ve bylelikle, insanlar buralara aktan davet edilirdi. Soylu insanlardan ocuk sahibi olmak nemli bir deerdi ve bunun iin baz insanlar, hanmlarn soylu kabul ettikleri kiilere gnderir ve onlardan ocuk sahibi olmak isterlerdi. Birok erkekle birlikte olan kadnlar hamile kaldklarnda, ocuun babasn sadece kendileri belirlerdi. Dourduklar ocuun kime ait olduunu sylerlerse bu, bir esas olarak kabul edilir ve itirazsz kabullenilmek zorunda kalnrd.37 Bilhassa, kadn ok istismar edildii iin insanlar, zm olarak kendi ocuklarn daha erken yalarda evlendirmeye gayret gsterirler ve bylelikle sorumluluu, damatlara ykleyerek iin iinden kmaya alrlard. Ksaca dnya, Efendiler Efendisine susam, Allah tarafndan yeniden hidayete a hale gelmiti. Ve, karanln iyice koyulat bu demlerde, artk zaman yaklamt. Her y36
37
lgili bir ayette konu u ifadelerle anlatlmaktadr: (Nahl, 16/ 58 -59) Onlardan birine bir kznn dnyaya geldii mjdelenince, fkesinden ve zntsnden, yz mosmor kesilir. Mjdelendii bu kt haberin etkisiyle utanp einden dostundan saklanmaya alr. imdi ne yapsn! Hor, hakir, itilip kaklan bir bela olarak hayatta m braksn, yoksa topraa m gmsn, ne yapsn, diye kara kara dnr! Dikkat ediniz, ne fena hkmlerdi verdikleri bu hkmler! Buhr, Sahh, 5: 1970 (4834)
61
nyle dnya, Onun geliine hazrlanyor, gzler ufukta, afak gzleniyordu.
62
HZ. BRAHME UZANAN ECERE
Beklenilen Son Nebi, Hz. brahimin emanetini getirip brakt yerde zuhr edecekti. Ancak, bunun iin aradan bir hayli zamann gemesi gerekiyordu. Hz. brahimden sonra burada, yerleik bir hayat yaayan Hz. smailin, on iki olu dnyaya geldi. Oullar arasnda Nbitin, dierlerinden farkl olduu gzlerden kamyordu. Ayn zellik, Nbitin olu Yecubda da kendini hissettiriyordu. Bu farkllk, srasyla Yarub, Teyrah, Nhr, Mukavvim, Udad ve Adnana kadar devam etti. Belli ki bu ecerede ayr bir asalet ve risalet ykn tayabilecek ayr bir hususiyet vard. Efendiler Efendisinin yirminci dedesi Adnandan itibaren, babas Abdullaha kadar gelip geen atalar Maad, Nizr, Mudar, Mlik, Fihr, Glib, Leyy, Kab, Mrre, Kilb, Kusayy (Zeyd), Abdimenf (Mure), Him (Amr) ve Abdulmuttalib (eybe)de38 de benzeri bir fikiyet grlyor ve alnlarnda, Kinatn Efendisine ait bir aydnlk mahede ediliyordu.
38
Bkz. bn Sad, Tabakt, 1/55, 56; Taber, Trh, 2/172 vd.
63
Abdlmuttalib
Asl ad eybe olan Abdulmuttalib, Himin drt olundan biridir. Bilindii zere Efendimizin ikinci kuaktan dedesi olan Him, Hicazn fazilet ynyle temeyyz etmi en nemli ahsiyetlerinden birisiydi. lk defa haclara izzet ikram gelenei onunla hayata gemi ve yaz k Kureyin ticaret geleneini de o balatmt. Kendisi de ticaretle urayordu. Yine ticaret iin ama giderken Medineye uram ve burada, bir gn Neccroullarndan Selm adnda birisiyle evlenmi ve bundan byle, ikmet iin Medineyi tercih etmiti. Ancak, Medine yllar uzun srmeyecek ve kan bir savata o da vefat edecekti. te bu srada hamile olan hanm Selm, Abdulmuttalibi dnyaya getirecek ve salarndaki beyazlktan dolay da kendisine, eybe ismini takacakt. Artk o, annesinin yannda ve daylarnn terbiyesi altnda kalacakt. Babasnn vefatndan sonra, dnyaya geldii iin Mekkedeki akrabalar, eybenin varlndan haberdar deillerdi. Amcas Muttalibin, Medinede bir yeeninin olduundan haberdar olduunda eybe, yedi veya sekiz yalarndayd. Hemen Medineye gelen Muttalib, yeeni eybeyi grdnde, nce kucaklayacak; sarlp kokladktan, uzun uzadya konuup hasret giderdikten sonra da, terkisine alarak onu Mekkeye gtrmek isteyecekti. lk balarda, kk eybe ve anne Selmnn itirazyla karlasa da onlar ikna ederek yola koyulacak ve Mekkeye gelecekti. Henz varlndan habersiz olan Mekkeliler, Muttalibin terkisinde bir ocuun olduunu grnce, bunun bir kle olduunu sanarak, Muttalibin klesi mnsnda kendisine Abdulmuttalib diyecekler ve bu unvan da, artk eybenin bilinen ad olacakt. Muttalibin lmyle birlikte, Mekkedeki riyaset makamna Abdulmuttalib getirilmi ve bylelikle, onun iin
64
Hz. brahime Uzanan ecere
sorumluluu ar bir sre balamt. Kaderin yollarna su serptii bir yola girmi ve belli ki kendisine, mutusu verilen Son Nebinin zuhr edecei zemini hazrlama gibi bir misyon yklenmiti. Artk o, Mekkelilerin kendisine bakt, dnyev ilerinde hakem tayin ettikleri ve ihtila noktalarda zm adna kendisine bavurduklar gl bir liderdi.
Zemzem
Kbenin glgesinde ve Hcr ad verilen yerde uyurken grd bir rya, onun iin bir balangt. Bir zat kendisine sesleniyor ve: Kalk! Tayyibeyi kaz, diyordu. Hemen sordu: Tayyibe de ne? Sorusuna karlk, herhangi bir cevap alamamt. Ertesi gn yine uzanmt ki, ayn ahsn geldiini grd. Bu sefer: Madmneyi kaz, diyordu. Madmne de ne, diye tekrarlad heyecanla. Ancak, sorusu yine cevapsz kalmt. nc gn yine karsnda bulduu zat, bu sefer kendisine: Zemzemi kaz, diyordu. ncekilerde alamad cevab, en azndan nc gn alabilmek iin hemen sordu: Zemzem ne? Bu sefer cevap geliyordu: Zemzem, hi kesilmeyecek ve derinliine inilmeyecek bir sudur. Onunla hac kalelerinin su ihtiyacn giderirsin. O, Kbede kurban kanlarnn dkld yer ile dier atklarn brakld yer arasndadr. Alaca kanatl bir karga gelip oray gagasyla iaret edecek. Ayn zamanda orada imdi, bir karnca yuvas da var! Btn bunlar onu, derin derin dnmeye sevketmiti. Zira, Zemzemin varlndan haberi vard; nk Crhmller, d65
man istilasndan kaarken, ellerindeki btn kymetli eyalar buraya atm ve zerini rterek gitmilerdi. Ancak, onun yerini bilen kimse kalmam ve bu sebeple de o, sadece aralarnda anlatlan bir stre olarak kalmt. Ancak imdi, olanca netliiyle buras tarif ediliyor ve kendisine, hi kesilmeyecek ve debisine de eriilemeyecek bir suyu karmas emrediliyordu. Bu kadar net bir tarif karsnda tepkisiz kalnamazd ve Abdulmuttalib de, koordinatlar verilen yere geldi. Aynen denildii gibi alaca bir karga, bir mekana inip kalkyor ve gagasyla adeta bu yeri iaret ediyordu. Biraz daha yaklanca, karnca yuvasn da grmt. Artk, hi tereddd kalmamt. Ertesi gn, olu Hrisi de yanna alarak buraya geldi ve Zemzemi kazmaya balad. ok gemeden, kuyunun azn rten byk ve yuvarlak ta ortaya kmt. Kuyunun kapan kaldrdklarnda, anlatlageldii ekliyle onun, her trl zinet eyas ve kymetli malzemeyle dolu olduunu grdler. Abdulmuttalib ve olu Hris, bir taraftan bunlar teker teker kuyudan karrken, dier yandan kuyunun altndan gelen bir slaklk da kendini hissettirmeye balamt. Artk vakit tamamd ve ok gemeden Zemzem de ortaya kmt. Kimseye nasip olmayan bir ltfa mazhar oluyorlard. Elbette byle bir ltuf, onu verene teekkr etmeyi gerektirirdi ve iin burasnda Abdulmuttalib: Allah Ekber! Allah Ekber, diye tekbir getirmeye balad. Bu heyecan, Kureylilerin de dikkatini ekmiti ve ok gemeden Abdulmuttalibin etrafnda byk bir halka oluturuverdiler. Bu, atalarmz smailin mirasdr; bunda bizim de hakkmz var, bunlara, bizi de ortak etmen lazm, diyorlar ve kuyudan kan altn ve gmleri kendilerine de paylatrmasn istiyorlard. Tereddt gstermeden Abdulmuttalib onlara:
66
Hayr! Bunu yapamam. nk bu, sadece bana bahedilmi husus bir durum, diye cevap verdi. Ancak onlar srar ediyor ve: nsa ol! Gerekirse seninle kavga etme pahasna da olsa peini brakmayacaz, diye onu tehdit ediyorlard. Hatta aralarndan Adiyy bn Nevfel ne km ve Abdulmuttalibe: Nasl olur! Sen yalnz bir adamsn. Yannda olundan baka kimsen de yok. Nasl olur da bize kar gelir, isteklerimizi yerine getirmezsin, diyor ve isteklerine boyun emesi konusunda adeta meydan okuyordu. Adiyyin bu sz, Abdulmuttalibi derinden etkilemiti. G ve kuvveti sadece arkasndaki kii saysyla deerlendiren bu adama, anlad dilden bir cevap gerekiyordu. Onun iin ellerini at ve yzn de semaya kaldrarak unlar sylemeye balad: Yemin ederim ki, ayet Allah, bana on erkek evlat verirse, bunlardan birisini Kbenin yannda kurban edeceim! Bu, iten gelen bir dua olduu kadar ayn zamanda Beytullahn glgesinde Allaha verilmi bir szd. Ancak, husumet devam ediyordu. in burasnda Abdulmuttalibin bir tekli oldu: Aramzda hkm vermesi iin, istediiniz birisini hakem tayin edelim! Fena bir teklif deildi. Hem, istedikleri birisini teklif edebileceklerdi. Hi tereddt etmeden: Sadoullarnn khini, dediler. Bu ahs, am erafndan sz dinlenir birisiydi. Zaten, Abdulmuttalib iin deien bir ey olmayacakt ve: Olur, diye ban sallad. Daha sonra, yakn akrabalarn da yanna alan Abdulmuttalib ve ondan hak talep edenler, her kabileden birer temsil67
ciyle birlikte yola koyulup am cihetine yneldiler. Yol uzun ve artlar etindi. Arlkl olarak yolda, l artlar hakimdi. Kaderin tecellisi ya, Hicazla am arasnda bir yere geldiklerinde, Abdulmuttalib ve yanndakilerin suyu bitti. l artlarnda suyun bitmesi, felaketin en byyd. Dilerini skp bir mddet daha devam etmeyi denediler, ama l bitip tkenme bilmiyordu. aresiz, o an iin nizal olsalar da beraber yrdkleri Mekkelilerden su istediler. Ancak onlarn, su vermeye hi niyetleri yoktu: Biz de ldeyiz ve sizin banza geldii gibi biz de susuz kalmadan korkuyoruz, diyorlard. Onlardan bir fayda gelmeyecei anlalmt. Bu sefer yanndaki akrabalarna dnd ve: Siz ne dnyorsunuz, diye sordu. Biz sana tbiyiz. Sen ne dersen onu yapalm, diyorlard. Byle bir durumda, ya durup lm beklemek veya evreye alarak su aramak gerekiyordu ve onlar da, ikincisini tercih ettiler. Su bulma adna son bir gayretle yeni bir hareket karar aldlar. Devesinin yanna varan Abdulmuttalib, ayaa kalkan devenin altndan, tatl bir su kaynann fkrdn grnce, Zemzemin ktn grd zamanki gibi bir heyecana kaplm ve: Allah Ekber! Allah Ekber, diye tekbir getirmeye balamt. Hemen etrafnda bir halka meydana getirdiler. Manzaray gren herkes, dehete kaplyordu. Susuzluun bu kadar youn bir ekilde konuulduu ve insanlarla hayvanlarn, susuzluktan krlp telef olma noktasna geldii bir yerde, hele byle kzgn ln ortasnda, ayn zamanda hemen topran stne kadar kan byle bir suyun varl, gerekten tekbir getirmeyi gerektirecek kadar ak bir inayetti. nce, klcyla suyun kt yeri genileten Abdulmuttalib, hem arkadalarnn hem de hayvanlarnn susuzluunu giderdi. Ardndan da, beraberlerinde gelen ve susuzluk korkusuyla kendilerine su vermeyen Mekkelileri davet etti. Gelin de, Allahn bize lutfettii sudan iin ve hayvanla68
rnz da sulayn, diyordu. Herkes, birbirine bakyordu. Gzlerine inanamyorlard. mknszd bu. Ama olmutu. nce gelip sudan itiler kana kana. Ardndan da, hayvanlarn getirip onlarn ihtiyacn giderdiler. Bu kadar ak ltuf karsnda, biraz da mahcuplard; kendilerinden su istedii halde vermedikleri Abdulmuttalib, tutmu elindeki imkan onlarla paylayordu. Hallerinden, vicdanlarnn devreye girdii anlalyordu. ok gemeden Abdulmuttalibe ynelip unlar sylemeye baladlar: Allaha yemin olsun ki ey Abdulmuttalib, hkm bizim aleyhimize neticelendi. Vallahi de, Zemzem konusunda seninle asla husumet yaamayacak, hak talep etmeyeceiz. phesiz ki sana Zemzemi baheden de, bu l artlarnda u suyu nasip eden Allahtr. Mesele artk tatlya balanm ve hakeme gitmeye de gerek kalmamt. Bir mddet dinlendikten sonra, geri dn iin yola koyuldular ve katettikleri mesafeleri yeniden yryerek tekrar Mekkeye geldiler.39
Abdulmuttalibin On ocuu ve Nezrini Yerine Getirme Gayreti

Uzun bir sre riyaset vazifesini hakkyla yerine getiren Abdulmuttalibin, aradan geen sre iinde on tane olu dnyaya gelmiti. On olunun da grbzleip boy attn ve kendisine arka kacak aa geldiini grnce, Zemzemin ortaya kndaki nezrini hatrlad ve bunu yerine getirmek iin onlardan birisini kurban etmek istedi. Zira, Allahtan samimi bir yrekle talepte bulunmu ve bu talebine cevap verildii takdirde oullarndan birisini Kbede kurban edeceini nezretmiti. imdi ise, kabul grm duaya mukabil, bu nezrin yerine getirilmesi gerekiyordu.
39
bn Him, Sire, 1/278 vd.
69
nce oullar Hris, Zbeyr, Hacel, Drr, Mukavvim, Abduluzz (Eb Leheb), Abbas, Hamza, Eb Tlib ve Abdullah huzuruna toplayp konuyu onlarla istiare etti. Babalar tarafndan yaplm bir nezir olduuna gre itiraz etmek olmazd ve onlar kabul ettiklerini bildirdiler. Ancak, kurban edilecek olann nasl belirlenecei henz belli deildi. in burasnda Abdulmuttalib, her birinin birer ok almasn ve zerine kendi ismini yazarak kendisine vermesini talep etti. ok gemeden, bu talep de yerine getirilmiti. Ardndan, oklar alarak Kbedeki Hubel40 putunun yanna giren Abdulmuttalib, getirdii oklardan birisini ekti. Heyecanla okun zerindeki isme bakt; Abdullah yazyordu. Abdullah onun, en ok sevdii kk oluydu. Ancak, hkm kesindi ve deitirmek olmazd. Dar kt ve nce sonucu ilan etti merakla bekleyenlere. Ardndan da Abdullahn elinden tutarak, elindeki bakla birlikte nezrini gerekletirmek iin sf ve Nile putunun yanna doru yneldi. in akas yoktu. Zira onda, atas Hz. brahim gibi bir teslimiyet hkimdi. Yzyllardr yolu gzlenen bir Nebinin dedesinden beklenen bir metanetti bu ve gerekten de Abdulmuttalib, ciddi ciddi olunu kurban etmek iin kollarn svam, szn tutma adna kendine deni yapyordu. Olu Abdullahda da, Hz. smail gibi bir tevekkl hkimdi. Bunu gren Kurey ileri gelenleri, hzla yanna yaklatlar ve: Sen ne yapmak istiyorsun ey Abdulmuttalib, dediler. Gayet sakin bir ses tonuyla: Onu kurban edeceim, diyordu. Araya girdiler ve: Sakn bunu yapma! nk bu, yaplacak bir ey deil; mazeretini kullan! Zira, burada bugn senin bunu yapman,
40
Mekkeliler, akllarnn ermedii veya neseple ilgili bir problemle karlatklar, yahut iinden kamadklar herhangi bir durumda, Kbeye getirilen hediyelerin biriktirildii mekanda bulunan bu putun yanna gelirler ve onun yannda kura ekerek kan sonuca gre hareket ederlerdi.
70
bundan sonra insanlarn gelip burada ocuklarn kurban etmeye balamalar anlamna gelir. nsanlarn kkn m kesmek istiyorsun, diye ktlar. Fakat btn bunlar, verilen szn yerine getirilip getirilmemesi konusunda bir zm nermiyordu. Abdulmuttalib, ikna olmamt. Aralarndan birisi ileri atld ve yle bir teklifte bulundu: Kesinlikle onu kurban etme! nk sen bu konuda mazursun. Dilersen, onu kurban etmek yerine, mallarmz ortaya koyalm ve dye karlnda onu kurtaralm. Bu teklif de Abdulmuttalibe scak gelmemiti. Bir bakasnn sesi ykseldi kalabalktan: Sakn bunu yapma! stersen onu Hicaza gtr. Oradaki mehur bilgeye durumu arz et ve onun gsterecei yolda yrr; kurban et derse kurban eder, bir baka yol gsterirse onu yerine getirir ve bylelikle nezrini yerine getirmi olursun. Bu teklif, Abdulmuttalibin aklna yatmt. Elindeki ba bir kenara brakt ve yanna ald bir heyetle birlikte bu bilge zatn yanna gitti. Onu Hayberde buldular ve nce, balarndan geenleri anlattlar bir bir. Ardndan da, kendileri iin bir zm bulmas talebinde bulundular. Bilge zat: Bugn gidin ve bana haber geldiinde yeniden gelin, dedi. Mecburen ayrldlar yanndan. Gece boyunca dualarla sabahlad Abdulmuttalib. Hayrl bir sonu kmas iin Rabbine dua dua yalvaryordu. Ertesi gn yeniden ve heyecanla bu ahsn kapsn alyorlard. Alan kapdan, zm adna bir alternatin gelecei seziliyordu. nce: Sizin aranzda diyet miktar nedir, diye sordu bilge. On deve, cevabn verdiler. yleyse imdi memleketinize gidin ve kurban edilecek ahs da on deveyi de ortaya koyun. Sonra da her ikisi iin kura ekmeye balayn. ayet kura, delikanlnn adna kar71
sa bu ilemi tekrarlayn. Ne zaman ki kura, develerin kurban edilmesi istikametinde kar, bilin ki Rabbiniz bu iten raz olmu demektir. te o zaman siz de, arkadanz kurban edilmekten kurtarm olursunuz. Gzel bir teklifti. Ayn zamanda bu tekli yapan, herkes tarafndan otorite kabul edilen bir makamd ve hi vakit geirmeden yeniden Mekkenin yolunu tuttular. Bilgenin tavsiye ettii ekilde ie koyulmadan nce Abdulmuttalib, yine Rabbine yneldi ve ataca admlarn hayrl sonular dourmas iin dua dua yalvard. Ardndan da, olu Abdullah ile on deveyi ortaya koyarak kura ilemine getiler. Abdulmuttalib, yine bir kenara ekilmi, gnlnden gelen samimi hisleriyle Allaha yalvaryordu. lk kura, Abdullaha kmt. On deve daha ilave ederek ilemi tekrarladlar; kurada kan yine Abdullaht. Her defasnda on deve daha ilave ederek bu ilemi dokuz defa tekrarladlar ve dokuzunda da sonu Abdullahn aleyhine tecelli etti. Nihayet, on deve daha ortaya koyup develerin toplam 100 rakamna ulatnda ekilen kurada sonu, develer istikametinde tecelli edince, nce sevinle gz gze geldiler ve ardndan da Abdulmuttalibe dnerek: Artk Rabbin rzas kazanlm oldu ey Abdulmuttalib, dediler. Ancak Abdulmuttalib, daha temkinliydi ve bu ilemi kez daha tekrarladlar. Her defasnda da kura Abdulmuttalibin lehine kmt. Btn bunlar, bir deer ifade ediyordu ve artk, yz deve karlnda Abdullahn kurban edilmekten kurtulmas konusunda kalpler mutmain olmutu. Nihayet, yz deveyi orada kurban ederek, samimi bir yrekle Rabbe verilen sz de yerine getirilmi oluyordu.41 Yllar sonra Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem) kacak ve kendisine:
41
bn Him, Sre, 1/288-290 ; Taber, Trh, 1/498
72
Ey iki kurbanln olu, diye seslenen bir bedeviye dnecek ve bunu tasdik edercesine: Ben, iki kurbanln oluyum,42 diyecekti. Zira, Hz. smail gibi babas Hz. Abdullah da, bak altna yatm, tevekklde nasl zirveletiklerini ilen gstermiti.
Kutlu Yuva
Abdulmuttalibin, on olu, alt da kz dnyaya gelmiti. Efendimizin babas Abdullah, onun dnyaya gelen son oluydu. Bu ocuun her haliyle dier oullarndan farkl olduu gzlerden kamyordu. ffet abidesi bir insand. Onun iin Abdulmuttalib onu, dier ocuklarndan daha ok seviyor ve adeta yanndan hi ayrmak istemiyordu. Ayn zamanda Abdullah, ok gzel bir yze sahipti. Kura ilemi tamamlanp da yz deveyi keserek nezrini yerine getirdikten sonra Abdulmuttalib, olu Abdullahn elinden tutarak Zhreoullarnn yurduna geldi. Maksad, Abdullah buradan evlendirmekti. Nihayet, Zhreoullarnn reisi Vehb bn Abdi Menfa gelerek, o gn iin en soylu ve eref sahibi gen bir kz olan kz mineye talip olduklarn iletti. O gnlerde Hz. mine, Kurey arasnda fazilet ve konum itibariyle, en nde olan bir gen kzd. Teklife icabet de olumluydu ve ok gemeden Abdulmuttalibin olu Abdullahla, Vehbin kz minenin nikah kylarak yeni bir yuva kurulmu oldu. Bu yuva, yeryzndeki ilk insan Hz. demden itibaren her peygamberin mutusunu verdii, mnya ak her gnl adamnn, gelecek diye intizar ettii Son Nebiyi netice verecek bir yuvayd. Hz. Abdullah da, ticaretle urayordu ve ok gemeden, bir kervanla birlikte o da, bu maksatla yola kt. Medine yaknlarna geldiinde ar ekilde hastaland ve burada konak42
Hkim, Mstedrek, 2/604 (4036); ls, Rhul-Men, 23/134
73
lamak zorunda kald. ok gemeden de, burada vefat etti. Vefat ettiinde 25 yandayd. Geride miras olarak brakt ise, be deve, bir miktar koyun ve mm Eymen knyesiyle arlan Habeli bir cariyeden ibaretti. Vefat haberi Mekkeye gelince, Abdulmuttalib ailesine byk bir hzn hkim oldu. Hz. mine, zntsn dile getirirken duygularn iirle ifade ediyor ve gen yata kaybettii kocasnn arkasndan yana yakla at yakyordu.43 Ancak bu, tahamml edilmesi gereken bir durumdu; yzyllar ncesinden Bekke vadisine gelerek burada Kbeyi ina eden Hz. brahim gibi baba Abdullah da, beklenen Son Sultan Hz. Muhammedin, hicret edip kalan mrn geirecei ve Allah davasn buradan btn dnyaya tebli edecei bir mbarek beldeye gelmi ve adeta bir nc kuvvet olarak Onun adna Medineye kalc bir imza atmt. Bu arada Hz. mine, cihann doumunu bekledii Zta hamileydi.
43
Bkz. bn Sad, Tabakt, 1/100
74
FL HADSES
Beri tarafta Abdulmuttalibin banda bir gaile daha vard; Habe meliki Necnin Yemen valisi Ebrehe, ordusunu toplam Kbeyi ykmak iin geliyordu. Bu ahs, insanlarn ibadet maksadyla Kbeye ynelmelerini kskanarak, alternatif olsun diye kendi topraklarnda bulunan Sanada byk bir mabed yaptrmt. Heybet ve ihtiamn tamamlayabilmek iin elindeki btn imknlar seferber etmi ve onu, devrinin zirvesindeki her trl tezyinatla da sslemiti. Bunu yaparken, Bizans imparatorundan da destek alyordu. Maksad, hac ibadeti iin Kbeye giden insanlarn, yn deitirip bu kiliseye gelmelerini temin etmekti. Bunu, Habe meliki Necye yazd mektupta aka ifade ediyordu: Ey melik! Senin iin yle bir kilise yaptrdm ki, onun bir benzeri senden nceki hibir melik iin ina edilmemitir. Hac vazifelerini yerine getirmek iin Araplar buraya ekmedike de asla durmayacam.44 Ancak, temeli takva ve samimiyet zere kurulan bir mekana, alternatif bir yer oluturup oradan insanlarn ayan
44
bn Sad, Tabakt, 1/91; Taber, Tarih, 2/109
75
kesmenin imkn yoktu. in z, bu davete kimse icabet etmemiti. Bir de Ebrehenin, haclarn ynn deitirmek iin bu kiliseyi yaptrdn duyan Kinneoullarndan bir adam gizlice gidip bu kilisenin i ve dn, hakaret maksadyla, tabi ihtiyacn gidererek kirletmi; stne stlk bulabildii kadar pislii getirip kilisenin iine dkmt. Bu hadise, Ebreheyi ileden karmt ve barda taran son damla oldu; hemen emir vererek byk bir ordu hazrlanmasn istedi. phesiz bu Araplar bunu, evlerine alternatif olaca iin yaptlar; yemin olsun ki ben de onlarn Kbesindeki talar teker teker skerek yerle bir edeceim,45 tehditlerini savuruyordu. Habe meliki Necye de mektup gndermi, bu savata kullanmak zere Mahmd ismindeki mehur byk lini kendisine gndermesini istemiti. Derken, altm bin kiilik byk bir ordu hazrlayp Mekkeye doru yrmeye balad. Ordusu arasnda ller de vard. Melikin gnderdii Mahmdu kendi kontrolnde tutuyordu. Mekke yaknlarndaki Muamms denilen yere geldiklerinde ordusuna konaklama emri veren Ebrehe, nc kuvvet olarak Esved bn Maksd ismindeki bir kumandanyla birlikte bir mfrezeyi Mekkeye gnderdi. Mekke civarna kadar sokulan bu mfreze, Kurey Hzeyl ve Tihmelilere ait kymetli mal ve srlerin yannda bir de, o gn Mekkenin reisi olan Abdulmuttalibe ait iki yz deveyi gasp ederek geri dnd. Konudan haberdar olan Kurey, Hzeyl ve Tihmeliler, bylelikle kaplarna kadar gelen bir tehlikenin varlndan haberdar olmulard. Ancak, gelen ordunun gcn duyduklarnda, yapabilecekleri pek bir ey olmadn da anlamlar, aresizlik iinde beklemeye durmulard.
45
bn Sad, Tabakt, 1/91-92
76
Fil Hadisesi
Daha sonra Ebrehe, gnderdii Hunta adndaki bir eli ile Abdulmuttalibe u mesaj ulatrmt: Ben, sizinle harp etmek iin gelmedim; benim geli maksadm, u Kbeyi ykmaktr. ayet bu konuda problem karp bana kar gelmezseniz, benim sizinle bir iim yok. Mesaj yerine ulatran elinin Abdulmuttalibden ald cevap, beklenilenden ok farklyd: Vallahi, biz de onunla savama niyetinde deiliz; zaten buna gcmz de yetmez. Bu ev ise, Allahn haram evi ve Onun Halli brahimin ydigrdr. ayet onu koruyacaksa mutlaka O koruyacaktr; eer ykmasna msaade edecekse de bizim, onu koruma adna bugn yapabileceimiz bir ey yok. Hunta, kendisiyle birlikte Abdulmuttalibin de gelmesini istemi ve o da yola koyularak Muammsa kadar gelmiti. Ebrehenin niyeti belliydi ve bu niyetini gerekletirmek iin yola koyulduunda, sebepler asndan nnde duracak bir g de yoktu. Ancak kmayan candan da mit kesilmezdi. Bu durumda bile, zm aray iindeydi. nce, tandk dost bir sima arad ve Z Nefr adnda eski bir dostunun da burada olduunu rendi. Sevinmiti; ancak, Z Nefr denilen bu adam da, Ebrehenin esirleri arasndayd. Yine de Abdulmuttalib, Ebrehe ile grp bu iten onu vazgeirme konusundaki isteini iletti ona. Ey Z Nefr! Bamza gelen u ii engelleyecek bir zm bulamaz msn, diyordu. Sabah-akam ne zaman ldrlecei belli olmayan bir esir ne yapabilir ki? u halde, sizin iin yapabileceim hibir ey yok, diye cevaplad Z Nefr. Arkasndan da: Ancak, lleri sevkeden seyis benim arkadamd. stersen ona haber ulatrp sizin isteklerinizi melike ulatrma, hakknz koruma ve melikle konuma ortam hazrlama hususlarnda yardm isteyebilirim, dedi.
77
Byle bir ortamda, her bir emare byk bir umuttu ve adama haber gnderilip maksat anlatld. ok gemeden seyis, Ebrehenin karsndayd: Ey melik! Bu adam, Kureyin efendisidir; huzuruna gelmek iin senden izin talep etmektedir. Ayn zamanda o, Mekke kervanlarnn sahibi, insanlara bollukla ikramda bulunan, hatta da balarndaki yrtc hayvanlara bile yiyecek datan erei bir zattr. Onunla bir konusan da sana halini arz etse, diye de tamamlad. Talep, kabul grmt. ri yapl, heybet ve cemal sahibi Abdulmuttalibi karsnda grnce Ebrehe, nce izzet ve ikramda bulundu; oturduu yksek yerden aaya indi ve kendisi de Abdulmuttalible birlikte yere oturdu ve tercman vastasyla sordu: Ne ihtiyacn var, benden ne istiyorsun? Allmn dnda bir cevap geliyordu: Benden alnan ve mlkm olan iki yz devemi geri vermeni istiyorum. Ebrehe, byk bir ok geirmiti. Bu, nasl bir reislikti! Kar konulmaz bir ordu ile gelmi, sorumluluunu uhdesinde tad beldeyi yerle bir edeceini haykryordu, ama o ahsna ait bir maln peine dm; olacaklara aldr bile etmiyordu. in dorusu, seni ilk grdmde, duruundan etkilenmitim, diye tepkisini dile getirdi nce ve arkasndan ekledi: Fakat, konutuka anlyorum ki sen, yle bir insan deilmisin. Senden aldm iki yz devenin peine dp onu benden istiyorsun da, senin ve atalarnn dini olan bir evi ykmak iin gelmi bir ordu hakknda hibir ey konumuyorsun! Abdulmuttalib, vakar ve ciddiyetinden hi taviz vermeden btn samimiyetiyle:
78
Fil Hadisesi
Ben, sadece develerin sahibiyim; phesiz, o evi de koruyacak bir Sahibi var, deyiverdi. u an iin istediin her eyi yaparm zannediyorsun; ama i, yle senin zannettiin gibi kolay deil. mnsna geliyordu. Zira, g ve kuvvetin gerek sahibine snp dehalet eden hibir zayfa, onun dndaki hibir g zarar veremezdi ve ite, Abdulmuttalib de Ebreheye bu gc hatrlatyordu. Elbette Ebrehe kzmt: Onu bana kar kimse koruyamaz, diye grledi sinirle Tavrn hi deitirmeyen Abdulmuttalib, kendinden emin bir ses tonuyla ve bunu zaman gsterecek dercesine: Madem yle, ite o ve ite sen, deyiverdi. Bunun anlam, Madem yle, sonucuna da katlanrsn. demekti. Ortam iyice gerilmiti. Ald cevaplar karsnda olduka sinirlenen Ebrehe, buna ramen Abdulmuttalibin develerini geri teslim etti. Yeniden Mekkeye dnen Abdulmuttalib, ahaliyi toplayp iin vahametini haber verdi ve herkesten, gelecek tehlikelerden canlarn kurtarmalar iin, Mekkeyi terk ederek dalara snmalarn istedi. Ardndan da, Mekkenin nde geleniyle birlikte Kbeye geldi. Kapnn halkasna yapt ve Ebrehe ordusuna kar kendilerine yardm etmesi ve Hz. brahim emanetine sahip kabilmeleri iin, beraberce ve saatler sren bir yakarla Rabb-i Rahme yalvarmaya durdular. Daha sonra onlar da Kbeden ayrlp da balarna karak beklemeye koyuldular. Beri tarafta Ebrehe, ordusunu hazrlam ve Kbeyi ykmak iin hareket emri vermiti. Ancak, ordusunun iinde onun emrini dinlemeyenler vard. Filleri sevk etmekle grevli olan Nfeyl ibn Habb isminde bir zat, kendisinden ok byk iler beklenen Nec hediyesi Mahmdun kulana eilmi ve:
79
Olduun yere k ve sakn kalkma! Ardndan da sasalim olarak geldiin yere geri dn! nk sen, Allahn haram bir beldesindesin, demiti. Firavun hanedan arasndaki mmin zellikleri tayan bu zat da, kendisine den grevi yerine getirmenin huzuruyla oradan ayrlm ve o da dalara snmt. Msebbibl-Esbb olan Allahn, kimi ve ne ekilde hayra sebep klaca belli olmazd. Gerekten de Mahmd, olduu yere kmt ve btn zorlamalara ramen ayaa kalkp bir trl Mekkeye doru yol almyordu. Bir aralk, ynn deitirmeyi denediler; hi beklemedikleri ekilde Mahmd yerinden frlam ve koarcasna ilerliyordu. Sa ve sol istikamete de evirdiklerinde durum farkl deildi; lin gitmedii tek istikmet, Kbe ynyd. Zavall hayvan, akla hayale gelmedik ekilde dvp tartakladlar, ama sonu deimiyordu. Mahmd, kan revan iinde kalmt. Bu ara, hi beklemedikleri bir gelimeye daha ahit oluyorlard; sahil cihetinden byk bir karart kopmu kendilerine doru geliyordu. Biraz daha yaklanca, gelenlerin byk bir ku srs olduunu grdler. Byk bir grltyle zerlerine doru gelen bu kular, Allah dncesine sava aan Ebrehe ordusunu hedef semilerdi ve tadklar nohut byklndeki talarla ordunun zerine yryorlard. Her biri, gagalar ve ayaklarnda er tane ta tayordu. Attklar her bir ta, mutlaka bir askerin zerine isabet ediyor ve tan isabet ettii asker de olduu yere ylp kveriyordu. Orduyu, byk bir korku ve tela kaplamt. imdiye kadar byle bir hadiseyi, ne grm ne de duymulard. lklar arasnda kouturan her bir asker, hede belli olmayan bir yne doru kamaya alyordu, ama hede belli olan bir tan gelip de kendisini bulmasndan kurtulamyordu. Ebrehe de bundan
80
Fil Hadisesi
nasibini almt. Kaarken isabet eden tan etkisiyle vcudu pul pul dklmeye balam ve o da, byk bir inilti, strap ve korkuyla geri dnerken son nefesini vermiti. ok gemeden, kimsenin kar koymaya cesaret edemeyecei ihtiamdaki Ebrehe ordusu, elinde g olmad halde gcn gerek sahibine ynelmekle kuvvet kazananlar karsnda yerle bir olmu ve yenilmi ekin taneleri gibi delik deik hale gelivermiti. Sanki gizli bir el, masann stndeki kir ve pas temizlercesine Ebrehe ordusuna ynelmi, stlerine bir snger ekerek Hicaz, kir ve paslarndan temizleyivermiti. Temizlii bir baka temizlik takip edecekti; bardaktan boanrcasna bir yamur yaacak ve bundan hasl olan seller, nlerine kattklar cesetleri alp denize dkecek ve bylelikle, Allah davasna ba kaldran kfr ordusunun geride braktklar da dezenfekte edilerek Hicaz, yeniden yaanlr bir mekana inklb edecekti. Zira, ok gemeden bu mekan, Alemlerin Sultan ereflendirecekti.
81
82
KUTLU DOUM
Abdulmuttalibin tevekkl ve teslimiyetiyle birlikte, Ebrehe ve ordusunun bana gelenler dilden dile dolar olmutu. Zihinler bir kez daha silkelenmi ve Hz. brahimle Hz. smailin dua dua yalvararak ina ettikleri Kbeye iliilemeyecei bir kez daha perinlenmiti. te imdi dnya, bu dualarn kabul ediliini yaamaya hazrlanyordu. nsanln bekledii Son Kurtarcya hamile kalan Hz. mine, dier anne adaylar gibi skntlar yaamyor ve tatl bir meltem gibi kendisini kucaklayan rahmet esintileri altnda bir hamilelik sreci geiriyordu. stne stlk bir de, kulana fsldanan mjdeler oluyordu. Bir gn unlar duydu, Hz. mine: phesiz ki Sen, mmetin efendisine hamilesin. Onu dnyaya getirdiin zaman; Onu, her trl hasetinin errinden, Bir olana istize ediyor ve Onun korumasna brakyorum, de ve ardndan, adn da Muhammed koy.46 mine, ahit olduu bu olaydan olduka etkilenmiti. Evet, yetim bir ocuk dnyaya getirecekti. Ama bu yetimin, mmetin efendisi olmas ne demekti? Hem, Muhammed diye
46
83
bir isim bilmiyordu. Zira o gn iin Muhammed ismi, bilinen bir ad deildi. Btn Hicazda, sadece kiiye verilmi bir isimdi. Bunlarn nn babas da, kral ve meliklerle birlikte bulunmu, ehl-i kitap insanlard. Her biri de, hanmlarnn hamile olduklar dnemde vefat etmiler ve vefat etmeden nce de, ayet doacak ocuk erkek olursa adn Muhammed koymas konusunda elerine vasiyette bulunmulard. Zira biliyorlard ki, ahir zamanda gelecek Son Nebinin ad Muhammed olacakt ve artk Onun yldz domak zereydi.47 Karnnda tad emanet, onun ryalarna konu oluyor ve bylelikle onun yk haetilmi oluyordu. Bir gn anne mine, ryasnda vcudundan byk bir nurun ktn grecek ve bu nurla, Basra ve am blgesinin saraylarnn aydnla kavutuuna ahit olacakt.48 Tarihin, 20 nisan 571i gsterdii bir gnd. Fil hadisesi zerinden yaklak 50 gn gemiti. Kamer takvim, Rablevvel aynn 12sini gsteriyordu. Gnlerden pazartesi idi. Tan yerinin aydnla durduu bu demde, btn karanlklar aydnla kavuturacak bir doum yaanyordu. Hz. minenin yannda, Abdurrahman bn Avfn annesi ifa Hatun ile Osman bn Ebil-sn annesi Ftma Hatun vard. Derken, asrlardr dilden dile mutusu dolaan Son Sultan Hz. Muhammed (sallallahu aleyhi ve sellem), olanca bir shlet iinde dnyaya terif ediverdi. minenin yetimi dnyaya gelmiti; ama baka ocuklara hi benzemiyordu. Dudaklar kprdyor ve bir eyler sylyordu. ifa Hatun biraz dikkat edince, Allah sana merhamet etsin! dediini duydu. Odann ii bir anda aydnlanvermi; Dou ile Bat bu aydnlkla nura gark olmutu. Hatta bu nurla, Rm diyarnn saraylar grlr olmutu.49 Ftma Hatunun da ehadetiyle evin her bir kesi, adeta nur
47
bn Seyyidin-Ns, Uynul-Eser, 1/88 Bkz. Ahmed b. Hanbel, Msned, 4/127; 5/262; bn Him, Sre, 1/293 49 Kastalln, Mevhib, 1/122
48
84
Kutlu Doum
kesilmiti. Sanki gkteki yldzlar salkm salkm uzanm ve zerlerine dklecek gibi olmutu.50 Hemen Abdulmuttalibe haber gnderildi ve Kbede ibadetle megul olan dede Abdulmuttalib, heyecanla eve geldi. lemin bekledii Nru kucana aldnda sevinten sakal, gzyalaryla ykanyordu. Oullar arasnda en ok sevdii Abdullahn yetimi, sa-salim dnyaya gelmi; mnl baklarla kendini szyordu. Krek kemikleri arasnda bulunan iaret, herkesin dikkatini ekmiti; zira bu, din bilginlerinin tarif ettikleri gibi gelecek Son Nebinin rislet mhr idi. Sra adn koymaya gelince Hz. mine, grp duyduklarn anlatt Abdulmuttalibe ve adn Muhammed koydular. Sonra da Abdulmuttalib, krn eda etmek iin torununu kucana alp doruca Kbeye geldi. lk defa Kbe, ikizi ile buluuyordu. Abdulmuttalibe, Abdullahn yetimi biricik torununa niin bu ismi verdii sorulunca o unlar syleyecekti: Ryamda, sanki gmten bir silsile grdm; ortasndan bir direk km, bir taraf semaya, dieri yerin derinliklerine, bir dieri douya dier biri de batya doru ynelip ykseliyordu. Daha sonra sanki bu, bir aa oluverdi. Her yapra nur doluydu. Dou ve batdaki herkes, bu aaca mteveccih olup ona tutunma yarna girmilerdi.51 Zira o, grd bu ryay tabircilere sormu ve onlar da, neslinden dnyaya terif edecek birisinin, dou ve batllar tarafndan umde kabul edilerek arkasndan gidileceini, sema ve arz ehlinin de, Onu takdis ederek balarna ta yapacaklarn anlatmlard. Abdulmuttalib, bunlar Hz. minenin anlattklaryla birletirince, tereddd kalmam ve artk, torununa Muhammed diye seslenir olmutu. Aradan yedi gn gemiti; Araplarn genel deti olduu
50 51
Kd yz, if, 1/267 Eb Zehra, Hatemn-Nebiyyn, 1/140
85
ekilde Abdulmuttalib de, Abdullahn yetimini ald ve Onu snnet ettirdi.52 Efendiler Efendisini annesinden sonra henz bir haftalk iken emziren, Eb Lehebin cariyesi Sveybedir. Onu, yeeninin doumunu haber verdiinden dolay Eb Leheb, bir sevin nianesi olarak hrriyetine kavuturmutu. Ancak, slm teblile birlikte yeeniyle yollarn sonsuza kadar ayran bu z amcann, srf bu hareketinden dolay bir nebze de olsa ahiret azabndan rahatlk duyaca bilinmektedir. Zira, vefatndan bir yl sonra kardei Hz. Abbasn ryasna giren ve perian haliyle yrekler yakan Eb Lehebe: Bu ne hal, nelerle karlatn, diye sorulduunda, iki parmann arasn iaret edecek ve u cevab verecekti: Sizden sonra hayr adna hibir ey grmedim; sadece Sveybeyi hrriyete kavuturduum iin bir yudum su alma imknm oluyor.53 St anne Sveybe, daha nce Abdulmuttalibin bir dier
52
53
Mbrekfr, Sayyrrahmn, er-Rahkul-Mahtm, Drul-Vef, el-Mensra, 2004, s. 61. Efendiler Efendisinin snnetli olarak dnyaya geldiine, yahut Onu, st annesinin yanndayken akk- sadr hadisesinde Cibrilin snnet ettiine dair de baz rivayetler vardr. Ancak, her ynyle kemali temsil eden ve her haliyle mmetine rnek olacak olan bir Zt iin snnet gibi bir meselede bylesine harikulade bir hadise arayna girmek pek uygun dmemektedir. Ayn zamanda bu rivayetler, erbabnca tetkik edilmi ve mevskiyeti konusunda phelerin olduu tespiti yaplmtr. (Bkz. bnl-Kayyim, Zdl-Med, 1/81, 82, 233; bn Kesr, el-Bidye, 2/265; Suyt, HasislKbr, 1/91; Haleb, Sre, 1/87, 88). Onun iin biz, doumunun yedinci gnnde snnet olduunu ifade eden rivayeti esas aldk. Buhr, Sahh, 5/1961(4813); bn Him, Sre, 1/110, 111; bn Sad, Tabakt, 1/108. Sveybenin, Efendimiz Mekkede olduu srece kendisini ziyarete gittii ve bu sebeple Hz. Hatice validemizin kendisini hrriyete kavuturmak istedii, ancak Eb Lehebin buna yanamad da gelen rivayetler arasndadr. Buna gre o, ancak hicretten sonra hrriyetine kavumutur. Bkz. bn Sad, Tabakt, 1/108. Konuyla ilgili rivayetlere bakldnda Sveybenin Mslman olma ihtimali ok zayf gzkmektedir.
86
Kutlu Doum
olu ve Efendimizin amcas olan Hz. Hamzay da emzirdii iin, Hz. Hamza ile Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem) st karde olmulard.54
Drt Bir Yandan Gelen Haberler

ok gemeden, drt bir yandan farkl haberler gelmeye balad. in ilgin yan, bu haberlerin hepsinin de, yeni doan kk Muhammedle ilgili olmasyd. nk O, insanln Son Sultanyd ve kinat aacnn en mtekmil meyvesi idi. Varln vcut bulmasndaki sebep O olduu gibi; insanln gelecei de, Onun getirecei mesajn muhtevasnda yatyordu. Onun iin varlk, Onun geliiyle ilgili olduunu gsteriyor ve deiik yansmalaryla insanlarn dikkatini, bu kutlu douma ekiyordu. nce, Kbedeki putlarn o gece, ba aa yere dtklerinin haberiyle alkaland Mekke Kimin yaptn ve niin byle bir sonula karlatklarn kimse anlayamamt. Ardndan da, farkl yerlerden deiik haberler pei peine gelmeye balad. Her bir haberde, beklenen Nebinin geliine karlk eya ve hadiselerin, kendi apnda kendilerine mahsus bir dille ho geldin mesajlar gizliydi.
Yeni Bir Yldz

Bilhassa Yahudi limleri arasndaki yaygn anlaya gre, ahir zaman peygamberinin doumu yaklamt ve bu doumu haber verecek olan yldz da domak zereydi. Zaten, uzun zamandr gkyznde, adeta bir maytap enlii balamt, yldz kaymalar semada srekli kavsiyeler iziyordu.
54
Hz. Hamzay, ksa bir sreliine de olsa Halme-i Sadiye de emzirmi ve bylelikle o, Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) ile iki ayr bala st karde haline gelmiti. Bkz. Buhr, Sahh, 2/935 (2502)
87
Daha nceleri hi bu kadar yldz kaymas yaanmamt; o geceden sonra da yaanmayacakt. Zira eytani dncenin haber kaynaklarna yldzlar kurun olmu yayor, Ona ve Onunla gelecek hakikatlere zarar vermesinin nne geilmi olunuyordu. O gne kadar Hicazda yaygn olarak yaplagelen khinlik, bundan sonra vahye kartrlmamak iin son bulacak ve khinlere gelen haberlerin de n kesilecekti. Zira O, khinleri de khinlii de ortadan kaldrmak iin geliyordu. O gn Mekkede, Yahudi bir tccar vard. Sabah olunca Kureye unlar soruyordu: Ey Kurey Topluluu! Bu gece sizin aranzda bir ocuk dnyaya geldi mi? Henz kimsenin haberi yoktu ve: Vallahi haberimiz yok, bilmiyoruz, dediler. Bunun zerine adam, nce tekbir getirdi ve arkasndan da unlar tembihledi onlara: Bir yanlnz var; gidin iyice bakn ve sylediklerimi de iyice hfzedin: Bu gece, mmetin Son Nebisi Ahmed dnyaya geldi. yi bakn; zira o burada deilse Filistindedir. ki omuz krei arasnda, siyahla sar arasnda tylerle rtl risalet mhr vardr. Mekkeliler, adamn szlerinden hayrete dmlerdi. aknlkla birbirlerine bakyorlard, ama henz byle bir doumdan da haberdar deillerdi. Her zaman olduu gibi bu meclis de dalm ve herkes oluk-ocuunun arasna gitmiti. ok gemeden her biri, o gece Abdulmuttalibin bir torunu olduu ve adn da Muhammed koyduklar haberini alyordu. Daha da ilginci, Yahudi bilgenin anlatt gibi bu ocuun iki omuz krei arasnda tarif edildii ekilde bir mhrn bulunmasyd. Durumdan haberdar olan Yahudi bilgenin yanna geliyordu. Onlar:
88
Kutlu Doum
Hani sen, bizim aramzda bir ocuun dnyaya geliinden bahsetmitin ya, demeden adam: Ben size haber verdikten sonra m dodu, nce mi, diye sordu telala. nce, dediler. Adam iyice heyecanlanmt ve bir an nce kendisini bu ocuun yanna gtrmelerini istedi. Hz. minenin yanna gelip de kk Muhammedin omuz krekleri arasndaki mhr grnce kendinden geip bayld. Kendine geldiinde: Yazklar olsun! Sana neler oluyor, diye ktklarnda da, teker teker unlar sylemeye balad: Artk nbvvet meselesi, srailoullarnn elinden kp gitmitir. Bu, byle yazldr. Artk peygamberliin bereketi Araplarndr. Sevinin ey Kurey! nk O, sizinle birlikte yle bir gce ulaacak ki Onun haberi, Dou ile Bat arasn dolduracak.55 Benzeri bir durum da Medinede yaanyordu. O gn iin henz sekiz yalarnda bir ocuk olan mehur air Hassn bin Sbit, bu heyecan yllar sonra u cmlelerle anlatacakt: Ben o zaman yedi veya sekiz yalarnda bir ocuktum ve iittiim her eyi anlyordum. Yesrib kalelerinden birinin zerinde Yahudi bir bilgeyi, yksek sesle yle barrken grdm: Ey Yesrib halk! Ey Yesrib halk! Bu telaa herkes armt. Belli ki, ok nemli bir hadise gereklemiti veya byk bir tehlike geliyordu. ok gemeden: Ne bu telan? Ne oldu sana, diyerek etrafnda toplanverdiler. Etrafnda birikenlere yle sesleniyordu: Bu gece, dnyaya gelen Ahmedin yldz dodu.56
55 56
bn Sad, Tabakt, 1/162, 163 Kastalln, Mevhib, 1/122
89
Fars Topraklarndaki Tela

O gn iin iki byk devletten birisi olan Farstan gelen haberler de olduka ilginti. Kisr saraylarnn bulunduu yer iddetle sarslm ve bu sarayn, salamlkta eine rastlanmayacak kadar dayankl olduuyla iftihar edilen on drt eyvan yerle bir olmutu. Bir gecede, mukaddes olarak bilinen Sve glnn suyu ekilmi ve kuruyuvermiti. Bir de Fars imparatoru o gece ryasnda, Arap atlarnn, semiz ve gl develeri arkasna takp Dicleyi getiklerini grm, oradan da lkesinin her bir tarafna yayldklarna ahit olmutu. Endie ve telala sabahlayan kral, sabah olup da tacn giyer giymez olanlar vezirleriyle paylat ve bunun bir anlamnn olduu zerinde durarak btn bunlarn manasn bilen birisini bulmalarn istedi. te tam bu srada, stahrbad denilen yerde bin senedir hi snmeden yanan ve insanlarn etrafnda pervane olup dndkleri atein de o gece snp tarih olduu haberi gelivermiti. Kral, yanndaki birinci adama dnd ve btn bunlarn ne anlama geldiini sordu. Bilge vezir: Araplarn olduu yerde byk bir hadise olduu anlalyor, diyordu. Evet, byk bir hadisenin olduu anlalyordu; ama bunun ne olduu henz belli deildi. Hi vakit geirmeden Hre valisi Numn bin Mnzire haber gndererek, hem konuyu aratrmasn hem de btn bunlarn ne anlama geldiini bilen birisini bulup kendisine getirmesini istiyordu. Durumun nezaket ve ciddiyetini kavrayan vali de, bir baka bilge ve ayn zamanda mehur khin Sathin yeeni olan Abdulmeshi, sz konusu bu khine gndermi ve btn bunlarn yorumunu daysndan teker teker almasn istemiti. Nihayet Abdulmesh, Days Sathin yanna gelip yaanlanlar anlatt bir bir. Sathin ayakta duracak takati yok90
Kutlu Doum
tu; yalanmt ve artk son demlerini yayordu. Bunun iin Abdulmesh, bir an nce btn bunlarn ne anlama geldiini renmek istiyordu. Olup bitenleri dinledikten sonra, birden ciddileen ve kendini toparlayan Sath, glkle unlar sylemeye balad: Ey Abdulmesh! Byk asnn sahibi gnderildi, artk ilah vahiy hkmn icra edecek. Semve vadisi tap Sve gl kuruduuna ve Farsllarn da snmeyen atei sndne gre artk, Arap yarmadasnda Sathe yer yok demektir. Mutlak Hkim byle murad buyurdu ve risaletle nbvvet ipinin iki ucu bylelikle dmlenmi oldu. Buralara bundan sonra, ken eyvanlar saysnca melikler hkim olacaktr. nan, bunlarn hepsi de olacaktr.57 Bu cmleler, Sathin son szleri olmutu. Adeta, yllardr bu cmleleri sylemek iin zamana direnmiti. imdi de, vazifesini yapm olmann huzuruyla artk dnyaya veda ediyordu.
57
Taber, Tarh, 2/131, 132. Gerekten de tarih, bu k ve ykla ahit olacak, 67 yl sonra Hz. Osman (radyallahu anh)n hilafeti zamannda on drt melikin idare ettii Sasaniler, Kdisiyye Savayla slm hakimiyetine teslim olacaktr.
91
92
ST ANNEYLE GEEN SENELER
Yeni doan ocuklar, daha grbz bymeleri ve przsz bir dil renmeleri iin st anneye verme, Mekkelilerin bir deti haline gelmiti. nk Mekke, scak ve yorucu bir iklime sahipti. Bir de, uzaklarda yaayan baz kabileler, hem ehir hayatnn olumsuzluklarndan uzak kalp kendilerine ait kltr muhafaza edebiliyor hem de cahiliyeye ait irkinliklere bulamadan nezih bir hayat yayorlard. Her ynyle bunaltan bu atmosferden uzaklaarak ocuklarn daha tabii artlarda bymesi, genel bir alkanlk haline gelmi ve adeta Mekkede, bu iin de bir pazar kurulmutu. Belli zamanlarda bu pazara gelinir ve yeni domu ocuklarn ebeveynleriyle burada buluularak yavrular alnr; yeniden badiyeye geri dnlrd. Bu maksatla Ben Sad yurdundan yola kan Hris bn Abduluzz ve onun hanm Halme Binti Abdullah bn Hris, beraberlerindeki on kadnla birlikte Mekke yollarna dmlerdi. Zira, uzun zamandr devam edegelen ktlk, her yan kavurmu; elde avuta bir ey brakmamt. Bu yzden, beraberlerindeki kk ocuklar alktan kvranp alarlarken, anneleri bunlar doyuracak bir yiyecek imkn bulamyordu. Kendileri de bir eyler yiyip iemedikleri iin stleri kurumu,
93
ocuklar teskin edebilecek bir damlaya hasret kalmlard. Tek umutlar, serinleten bir yamurun yamasyd. Bu yzden yol, bir trl bitmek bilmiyordu. Bir de, Halmenin zerine bindii clz merkeple Hrisin ihtiyar devesi, yrmekte zorlanyor ve bundan dolay arkadalarna yetiemiyorlard. Mekkeye ulatklarnda, yol arkadalar oktan ilerini bitirmi ve her biri, birer st yavru alarak dn hazrlklarna bile balamlard. Halme ve Hris de, ayn maksatla kap kap dolamaya baladlar. St anneye verilmeyen sadece, Abdullahn yetimi Muhammed kalmt. Kapy her alan, Onun yetim olduunu renince, hizmetlerine karlk bir bedel alamayaca endiesiyle geri dnm ve bir baka kapya ynelmiti. Bilmiyorlard ki O, herkesin kendisine ynelecei beklenen ahst. Nihayet Halme ve Hris de bu kapya geldiler ve ncekiler gibi onlar da baka st yavru buluruz midiyle ayrldlar oradan. Ancak, sonu olumsuzdu. Bu kadar yol teptikten sonra eli bo dnmek de olmazd. Kocas Hrise dnerek: St yavru almadan arkadalarmn arasna dnmeyi istemiyorum; gel, o yetimi alalm ve yle dnelim, dedi Halme. stiyorsan yle yap; belki de Allah, Onun vesilesiyle bize bereket ihsan eder, hayr ve ymn verir,58 diye cevaplad Hris ve bylelikle yeniden Abdulmuttalibin kapsna geldiler. Yeniden geldiklerini grnce Hz. mine, talip olduklar ocuun herhangi bir ocuk olmadn anlatt nce onlara. Ardndan da, hamile kald zaman yaad kolaylklardan, grd ryadan ve bu ryay tevil ettirdiinde anlatlanlardan bahsetti bir bir. Zira bu, sadece Hz. minenin deil, kyamete kadar gelecek insanln emanetiydi ve ona gre hassasiyet gsterilmeli; klna bile zarar getirilmemeliydi.
58
bn Him, Sre, 1/300; bn Sad, Tabakt, 1/110, 111
94
St Anneyle Geen Seneler
Hris ailesi, anne mineden ocuu aldnda, ilerinde byk bir huzur duymulard. Halme-i Sadiye, kucana ald yavruyu, hemen orackta emzirmek istedi. Beklemedii bir sonula karlamt: Hi st olmayan gsleri stle dolup tamaktayd! nce Efendiler Efendisi, ardndan da, aylardan beri karn doymadan uyumak zorunda kalan Halmenin olu Abdullah emdi doyasya. Her ikisi de uyumulard. Halbuki Abdullah, srekli huzursuzdu ve bir trl uyumak bilmiyordu. htiyar devenin yanna geldiklerinde onda da bir hareketin olduunu mahede edeceklerdi; onun da memeleri st dolmutu ve o da ayr bir berekete mazhar olmutu. Sap kendileri de itiler doyasya. Mekkede geirdikleri o gece, hayatlarnn en mesut gecesiydi. Ertesi sabah Hris, Halmeye dnm unlar sylyordu: Vallahi unu iyi bil ki ey Halme, sen ne mbarek bir nesilden st yavru tercih etmisin! Kocas gibi, bu bereketi Halme de fark etmiti. Bunun iin: Allaha yemin olsun ki, ben de yle umuyorum, dedi Hrise. Daha sonra da, Mekkedeki ileri biten ve bir st yavru bulan aile, yurtlarna dnmek iin yola koyuldular. Arkadan biricik oluna efkatle bakan Hz. mine, Onu uzun uzun szecek, ardndan da bana bir eyler gelmemesi iin izzet ve celal sahibi Rabb-i Rahimine emanet edecekti. Merkebine binen ve Efendiler Efendisini de kucana alan Halme-i Sadiye, o zayf ve clz binein birdenbire deitiini ve ayr bir eviklik kazanarak koarcasna yrdn gryordu. Hatta, kendilerinden bir gn nce yola kmalarna ramen Mekkeye beraber geldii arkadalarna yetimi ve dnte yaadklar gibi bu sefer arkada kalmayacaklarn ilen de gstermilerdi.
95
Kendileri yorgun ve bitkin olmalarna ramen Halme ve Hrisin yol almadaki hzlarna ve stne stlk zerlerinde yorgunluk emaresi bulunmamasna bakanlar, btn bu gelimelere bir mn vermeye alyorlar, ama iin iinden kamyorlard. ok gemeden Halmeye dnecek ve yle sesleneceklerdi: Ey Zeyboullarnn kz, bu ne hl? Hani sen hep bizim arkamzda kalp gecikmiyor muydun? Yoksa bu, senin gelirken bindiin merkep deil mi? Kendinden emin olan ve yapt iin bereketiyle coan Halme: Vallahi de evet! Bu, gelirken bindiim merkebin ta kendisi, diye seslenecek ve arkasndan da: Vallahi de ben, bugne kadar grdm bereket ynyle en hayrl ocuu tercih edip almm, diyecekti. Hemen sordular: Yoksa O, Abdulmuttalibin olu mu? Evet, bu ite bir hayr vard ve hayrn peinde olan Halme ve kocas Hris, imdi bu hayra mazhariyet yayorlard.59 Ancak bu mazhariyet, sadece bunlardan da ibaret deildi; normal artlarda kurak ve verimsiz olan topraklarnda ayr bir bereket kendini gsterecek ve koyunlar da, karnlarn doyurmu olarak geri gelip bol miktarda st verecekti. Hatta dier sr sahipleri obanlarn arp: Yazklar olsun size! Sizler de Halmenin koyunlarnn otlad yerlerde dolatrsanz ve bizim koyunlarmzn da karn doymu olarak gelse, ayn ekilde biz de bol ste kavusak, diye azarlyorlard. Artk Halme-i Sadiye, yaadklar bereket ve ihsandan dolay arkadalarnn kendisine gpta ve hayranlkla baktklar bir kiiydi. Alt aylk dilimlerle Mekkeye gelinip ana yurdun ziyaret
59
bn Him, Sre, 1/ 301; bn Sad, Tabakt, 1/111; Taber, Tarih, 2/127
96
edilerek geri dnld iki yl, bylece gelip geivermiti. Kinatn Efendisi byyp gelimiti. Artk, stten de kesilmi ve konuulan sre dolmu; ayrlk vakti de gelmiti. Gnlleri rza gstermese de verdikleri bir sz vard ve kk Muhammedi alp annesine teslim etmek iin Mekkeye getirdiler. Bir taraftan da, Onun z annesi gibi olan Halme-i Sadiyenin yrei yerinden kopacak gibi, sinesi daraldka daralyor; ayrl dndke vcudundan bir para koparcasna strap duyuyordu. Kinatn ftihar Vesilesi, bir mddet daha yannda kalsa ne olurdu? Evet, aklnda imekler gibi akan bu kir ve baskn duygular altnda bir mit de olsa mineye: Mekke vebasnn Onu da vurmasndan endie duyuyorum. Ne olur, msaade edin de bu oulcuum, bir mddet daha bizimle birlikte kalsn, diye candan bir teklifte bulundu. z anne iin bu, kabullenilmesi zor bir teklifti. Onun iin Hz. mine, balangta buna ok scak bakmad. Ancak beri tarafta, gerekten bir salgn vard ve biricik yavrusunun da bundan etkilenmemesi iin barna bir ta daha basmay uygun grp tekli istemeyerek de olsa kabul etti. Hep beraber yeniden Sadoullar yurduna dnen Hris ailesinde, tarifsiz bir nee hkim olmutu.
akk- Sadr Hadisesi

Aradan bir mddet daha gemiti. nsanln Efendisi, st kardeleri ve Sadoullarnn ocuklaryla birlikte oynuyor; kuzularn yanna gidip onlar otlatyordu. Yine byle bir gn, evin arka taraarnda kuzularla birlikte oynarlarken st kardei Abdullah, nefes nefese koarak anne Halmenin yanna geldi. Heyecanla: u Kureyli kardeim var ya, Onu beyaz elbiseli iki adam ald ve yere yatrarak karnn yard; sonra da st ste
97
koyarak kapattlar,60 diyordu. Gelenler, biri Cibril olmak zere iki melekten ibaretti ve mesaj btn insanl kucaklayacak olan Allah Reslnn kalbini aarak onu zemzemle ykayacak ve iinde hikmet alayanlarnn feyezan edip coaca bir ameliye gerekletireceklerdi. Anne-babay ciddi bir endie kaplamt. Koarak tarif edilen yere geldiler. Gerekten de kk Muhammed, yznn rengi solmu bir vaziyette ayakta bekliyordu. Yrei azna gelmiti Halme ve Hrisin. nce anne Halme, ardndan da Hris kucaklayp sinesine sard ve: Sana ne oldu ey oulcuum, dediler. Beyaz elbiseli iki adam geldi. Birisinin elinde ii kar dolu altndan bir tas vard. Sonra beni alp yere yatrdlar. Gsm aarak kalbimi karp ikiye ayrdlar. inden siyah bir nesne karp onu attlar ve kalbim tertemiz oluncaya kadar karnm buzlu karla ykadlar. Sonra onlardan birisi dierine: Bunu, mmetinden on kiiyle tart, diyordu. On kiiyle beni tarttlar ve ben ar geldim. Ardndan: Yz kiiyle tart, diye tekrarlad. Yz kiiyle tartldm ve yine onlara ar geldim. Bu sefer de: Onu mmetinden bin kiiyle tart, dedi. Bin kiiyle de tartldm ve yine ar geldim. Bunu da grnce adam; Onu kendi haline brak! Allaha yemin olsun ki, ayet Onu btn mmetiyle tartsan, yine O hepsine stn gelir, dedi.61 Kar koca, bu gelimelerden ok endielenmilerdi. Eve dner dnmez Hris:
60
61
Enes bn Mlik (radyallahu anh), Efendimizin gsnn yarlmas neticesinde meydana gelen yara izinin vcudunda kaldn ve bir izgi halinde grldn anlatmaktadr. Bkz. Mslim, Sahh, 1/147 (162) bn Him, Sre, 1/301; Taber, Tarih, 2/128. Bir sahabenin sorusu zerine, yllar sonra Efendiler Efendisinin verdii cevapla o gn Halme ve Hrise anlattklar ifadeler birletirilerek verilmitir.
98
Ey Halme! Bu ocuun bana bir eylerin gelmesinden korkuyorum. stersen, sa-salim bunu gtrp ailesine teslim et, dedi. Halme de farkl dnmyordu. Evet, belki Onun vesilesiyle hi olmadklar kadar berekete mazhar olmulard; ama imdi i beklemedikleri bir seyre girmi ve tanyp grmedikleri birileri Onunla ilgilenmeye balamt. in nereye varacan kestirme imkn yoktu. En iyisi, hi riske girmeden emaneti sahibine teslim etmekti. Bunun iin hemen yola koyuldular. Kapsn aldklarnda mine, karsnda grd Halmeye: Seni buraya hangi sebep getirmi ola ki! Daha dne kadar Onu gtrp, Yanmda kalsn. diye srar eden sen deil miydin, diyerek gelimeler karsndaki taaccbn dile getirdi. Evet, bu oulcuum sebebiyle ok eye mazhariyet yaadm ve zerime deni yerine getirmek iin ok gayret ettim. Ancak, Onunla ilgili olarak baz korkularm var; senin de sevineceini dnerek Onu sana geri getirdim, diye cevaplad Halme. Ancak bunlar, mine gibi bir anneyi tatmin edecek cevaplar deildi. Onun iin: Sana neler oluyor, bana bu konuda doru syle! Olup bitenleri anlatmadka seni brakacak deilim. Yoksa Onun iin eytandan m korkup endie duyuyorsun, diyerek nn amaya alt. Evet, dedi. Hayr, bu imknsz, diye tepki verdi nce mine. Vallahi de eytann Ona bir zarar dokunamaz. phesiz benim olumun durumu ok ciddidir. Hem, Onun haberini ben sana anlatmam mydm, diye de ilave etti. Yine: Evet, anlatmtn, dedi sessizce Halme. Bir kez daha anlatma lzumu duydu Hz. mine: Ben Ona hamile olduum zaman, bedenimden bir nur
99
ktn ve bu nurla, am beldelerindeki Busr saraylarnn aydnlandn grdm. Sonra, Ona hamile olduumda, hibir zaman hamile bir kadnn yaayabilecei zorluklarla karlamadm. Onu dourduumda da, ellerini yere koymu; ban da semaya kaldrmt. Madem yle, peki brak Onu ve gvenle beldene geri dn, dedi.62 Bylelikle Efendiler Efendisinin Sadoullarndaki hayat noktalanm oluyordu.
62
bn Him, Sre, 1/301, 302; bn Sad, Tabakt, 1/112; Taber, Tarih, 2/128
100
HZ. MNENN VEFATI
Bir mddet de annesi Hz. mine ile birlikte kald Allahn en sevgili kulu. Baba yokluunu hissettirmemeye alan bir hli vard Hz. minenin. Zaman zaman dede Abdulmuttalible birlikte dolayor, bazen de amcalaryla birlikte ho vakitler geiriyordu. Hz. minenin yreinde Medine sevgisi yeermiti; hem akrabalarn ziyaret edip sla-i rahim yapmak hem de burada vefat eden kocas Abdullahn mezar banda ona dua etmek iin koca ydigr mm Eymen ve biricik olu Muhammedle birlikte buray ziyaret iin yola dmt. Medineye kadar geldiler. Eski hatralar canlanm ve bir yandan sevin neideleri yudumlanrken dier yandan, grtlaklarda hzn boumlar dmlenmiti. Dnya gzyle gremedii babasn Efendiler Efendisi, mezar banda ziyaret ediyor ve gyabnda ona dua ediyordu. Boynu bkkt. Belki de, ilk defa yetim olduunu yreinde hissetmiti. Bu durumdan, mahzun anne de ok etkilenmiti. ok gemeden, anne Hz. mine de burada hastaland. Hastal, gittike artyor ve arlayordu. Medineye geleli, bir ay kadar zaman gemiti ve ilk frsatta Mekkeye dnmeleri gerekiyordu. Her eye ramen yola koyuldular.
101
Ebv denilen kyn yaknlarna kadar geldiklerinde, Hz. minenin hastal dayanlmaz boyutlara ulat. Dizlerinde derman kalmamt ve Hz. mine artk adm atacak takat bulamyordu. aresiz, bir aacn altnda mola verdiler. Belli ki, dnyadaki birliktelik buraya kadard ve Hz. mine dnyaya veda etmek zereydi. Mahzun annenin gzleri bir aralk, gelecekte kendisinden ok nemli iler bekledii olunun zerine kilitlenmiti. Gz, ya dkyor; gnl de hzn yudumluyordu. Zaten yetim olan biricik olunu, bu ssz llerde bir de ksz brakp gidecekti. Yanaklarndan szlen gzyalar mm Eymen ve Efendiler Efendisini de alatm, adeta Ebv mateme brnmt. Anne ile oul arasnda tari imkansz bir duygu seli cereyan ediyordu. Nihayet, kadife gibi yumuak ellerini avular iine alp biricik kuzusunu uzun uzun szdkten sonra unlar sylemeye balad: Allah seni mbarek klsn. Sen ki, Melik-i Mennn olan Allahn yardmyla dehetli lm okunun isabet etmesinden yz deve karlnda kurtulan babann olusun! ayet benim uykuda grdklerim doru ise Sen, Cell ve Kerem sahibi Zt tarafndan btn varla gnderilecek, beklenen Nebi olacaksn. Onlara helal ve haram bildirecek, atan olan iyilik abidesi brahimin getirdiklerini teslim edip tamamlayacak ve Allahn inayetiyle Sen, teden beri insanlarn alkanlk peyd etmi olduklar putlardan da uzak kalacaksn. Bunlar sylerken kendinden ok emin bir duruu vard. Szlerini, biricik ve kimsesiz yavrusunu, her eyin sahibine emanet ettiinin bilinciyle syler gibiydi. Arkasndan da unlar ilave etti: Canl olan her ey, her an lmle burun buruna, her yeni de eskimee mahkm ve her byk de fena bulmaya mheyydr. te ben, bugn lyorum. Ancak, ismim bki ka102
Hz. minenin Vefat
lacaktr. nk ben, tertemiz bir ocuk dnyaya getirdim ve bugn, en hayrl olan arkamda brakp gidiyorum.63 Bunlar syledikten sonra da, bir daha amamak zere gzlerini kapayacak ve son nefesini verecekti. Bylece Medinedeki babasndan sonra, gelecek Son Nebi adna bir imza da Ebvda atlm oluyordu. Belki de Allah, Onun peder ve validesini; oullarna kar minnet altnda tutmamak ve anne-babalk mertebesinden manev evlat konumuna drmemek iin kendi huzuruna alm, bylelikle onlar mesut ettii gibi Habb-i Ekremini de memnun etmek istemiti. Grnte onlar, zahiren mmet olmamlard; ama bylelikle Allah (celle celluh) onlar da manev mmet mertebesine ykseltmi, dier mmetin fazilet, meziyet ve saadetini de onlara ihsan etmitir.64 Zira bilinmektedir ki; Efendimizin anne ve babalar, Hz. brahimden kalma Hanf anlay zerine bir hayat yayorlard. Ayn zamanda onlar, henz tebli dneminin balamad fetret dneminin insanlaryd. Bilhassa anne Hz. minenin szlerinden de aka anlalaca zere onlar, bu salam ve tertemiz anlay kabullenmi ender insanlar arasnda bulunuyorlard ki, dnyann en hayrl evladn insanlk lemine emanet etmilerdi ve ahiret yurduna yle gidiyorlard. Tarihin, mild 576y gsterdii bu dnemde Efendiler Efendisi, yapayalnz kalvermiti. Sadece yannda, mm Eymen vard. Bundan byle, Ona analk ve babalk grevini o stlenecek ve onlarn yokluklarn hissettirmemeye alacakt. Bu sebepten Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), onun iin
63 64
sfehn, Deliln-Nbvve, 119, 120 Bkz. Bedzzamn, Mektbt, 28. Mektub, Sekizinci Mesele, Yedinci Nkte, s. 375
103
Annemden sonra ikinci bir annem.65 ifadesini kullanacak ve onu bir mddet sonra da hrriyetine kavuturacakt. ok gemeden mm Eymenle birlikte Habb-i Zan Efendilerimiz de Mekkeye dndler.
65
El-Hind, Kenzul-Umml, 12/276 (34417)
104
DEDE ABDULMUTTALBN HMAYES
Hz. minenin vefat edip de Efendiler Efendisinin ksz kal, herkes gibi Abdulmuttalibi de zmt. Artk torunu Muhammede, anne ve baba yokluunu hissettirmeyecek scaklkta bir sevgi gsteriyor ve onun zerine titriyordu. Kbenin glgesinde kendisi iin kurulan bir sedir vard ve insanlarla burada buluup konuur, Mekkeye ait ileri buradan deruhte ederdi. Kendi oullar dahil kimse, sayglarndan dolay bu sedirin zerine oturamaz; insanlar etrafnda halka oluturarak yerde oturmay tercih ederlerdi. Mekkede bu prensibi delip uygulamayan, sadece grbz bir delikanl vard: Abdullahn emaneti Muhammed. Gelir ve dedesinin yanna oturur; sarnn arkasndan tutarak onu ekerdi. Onun bu hareketine mni olmak iin yeltenenlere karlk Abdulmuttalib: Benim oulcuumu kendi haline brakn, ilimeyin Ona. Allaha yemin olsun ki, Onun gelecei ok parlak, durumu ok ciddi, der, srtn svazladktan sonra da yan bana oturturdu.66 Belli ki, Onun bu trl davranlar, Abdulmuttalibin
66
bn Sad, Tabakt, 1/118
105
de houna gidiyor ve gelecei adna byk mitler besledii torununa kimsenin ilimesine gnl raz olmuyordu. Bir gn Abdulmuttalib, yanndaki Kurey heyetiyle birlikte Yemene gitmiti. Bu srada Habeistanda melik olarak, yllar ncesinden mehur khinler kk ve Sathin haberini verdikleri Seyf bn Z Yezen vard. Melik, Abdulmuttalibi karsnda grnce, onunla daha yakndan ilgilenmeye balamt. Bu durum, herkesin dikkatini ekmiti ve herkes sebebini anlamaya alyordu. Nihayet Seyf, yalnz kaldklar bir frsat deerlendirerek Abdulmuttalibi karsna ald ve ona unlar sylemeye balad: Ey Abdulmuttalib! Ben sana, bana ait husus ilmimden bir ksm srlar vereceim. Bunu senden bakasna da syleyecek deilim. Konunun seninle ilgili olduunu gryor ve onun iin bunlar sana syleme lzmunu hissediyorum. Senin ahsnda ben, Onun douunu gryorum. Allah izin verinceye kadar bunlar, senin yannda gizli kalsn ve sakn kimseye ama. phe yok ki, kendi aramzda sr gibi sakladmz ve kimseyi muttali klmadmz derin ilimlerin arasnda ve sakl kitaplarn sayfalar iinde byk bir hayrn, nemli bir hadisenin gerekleeceini grp duruyoruz. Bu hayr ve nemli hadisede, genel olarak btn insanln; zel olarak da senin iinde bulunduun heyetin, eref ve fazileti, bilhassa da senin eref ve faziletin gizli. Melikin anlattklar Abdulmuttalibi de heyecanlandrmt. Ancak adam, henz syleyeceklerini sylemi grnmyordu. Onun iin Abdulmuttalib: Peki bu ne, diye sordu. Melik unlar syledi: Tihmede bir ocuk dnyaya gelecek ve o ocuun iki omuz krei arasnda bir almet olacak. Bundan byle imamet de artk bu ocua ait olacak. Kyamete kadar sizin reisiniz O olacak. te bu zaman, Onun dnyaya gelip de ortaya kma zaman. Ad Muhammeddir. Baba ve annesi vefat edecek ve
106
Dede Abdulmuttalibin Himayesi
Onu himayesine dede ve amcas alacaktr. Vallahi de bizler aramzda, hep Onun geliini konuup duruyoruz. Allah, Onu aktan gnderecek ve bizlerden de Ona yardmclar seecektir. Onun yannda yerini alanlar Onunla aziz olacak; kar kp da dmanlk edenler zelil olacaklardr. nsanlardan gelecek tehlikelere kar Allah Onu koruyacak ve yeryzn Onun iin fethe ak klacaktr. O, Rahmana kulluk vazifesiyle dolu, eytan dnceden alabildiince uzaktr; Onun geliiyle ateperestlik ortadan kalkacak ve putlara tapma da tarih olacaktr. Onun sz, son szdr... Adaletle hkmeder... yilii emreder ve onu kendisi de yerine getirir; ktlkten insanlar uzaklatrr ve kendisi de ktln kkn kurutma gayreti iindedir. u ssleri iindeki kutsal ev Kbeye and olsun ki sen, Onun dedesisin ey Abdulmuttalib! nan, bunda yalan yok Sana anlattklarmdan umarm anlaman gerekeni anlamsndr ve mesaj yerine ulamtr. Bu kadar ak tarif, elbette ki Abdulmuttalib tarafndan da anlalmt. Zaten onun, daha nceden de bildikleri vard. Bunun iin nce ban sallad. zerinde yllarn arln tayan bir hl vard. Byk bir yk ve sorumluluun altnda olduunu gsteren bir tavrla unlar syledi: Evet, ey melik! Benim bir olum vard; o benim ok houma gidiyor ve zerine de tir tir titriyordum. Onun iin onu, kavmim arasndaki en kerim kz olan Vehbin kz mine ile evlendirdim. mine bir erkek ocuk dnyaya getirdi ve adn Muhammed koydum. Ancak Onun babas ve ardndan da annesi vefat etti. O, imdi benim himayem ve amcasnn himayesi altnda. in burasnda Seyf devreye girdi ve: te, benim de sana demek istediim buydu. Onu iyi koru ve Ona dman olan baz hasetkr din adamlarnn errinden Onu muhafaza et! Geri onlar, asla Ona bir zarar veremeyeceklerdir. ayet bilsem ki lm, Onun geliine kadar
107
bana msaade edecek, gider btn asker ve ordumla birlikte Medineye yerleir ve orada beklemeye dururdum. nk ben, kitab- ntk ve ilm-i sbkta Medinenin, Onun iinin yerleecei yer, yardmclarnn mahalli ve kabrinin de mekan olacan gryorum.67 Yemendeki ilerini de bitirmi ve Mekkeye geri dnmlerdi. Seyf bn Z Yezenin anlattklar, Abdulmuttalibin zihnini srekli megul ediyordu. Belki, dardan bakanlar bunun farknda deillerdi; ama onun dnyasnda hep, torunuyla ilgili hlyalar, yarn adna karlaaca ltuf ve skntlar tllenip duruyor ve bunlar dnmekten bir trl kendini alamyordu. Kendi halk kadar, dardan gelen insanlar iin de Abdulmuttalib bir zm merciiydi. Onun iin zaman zaman dardan da baz heyetler gelir ve onun himmetine mracaat ederlerdi. Yine byle bir gn Mdlicli birka bilge Mekkeye gelmiti. Belli ki, Hz sann izinden yryen bu adamlar da, Seyf bn Z Yezen gibi Onun geleceinden haberdar idiler. Zira, Kbeye doru ilerlerken karlarna kan bir delikanlya taklmt gzleri Hayranlkla Onu seyrediyorlar ve aknlklarn ifade etmekten de kendilerini alamyorlard. Hzlarn alamadlar ve yanna yaklap daha ok tanmak ve kendisiyle de konumak istediler. mm Eymen durumu fark etmiti ve bu kadar ilgiden rahatszlk duyarak mdahale etmek istedi: Dokunmayn o ocua! Adamlar, yabanc bir beldede yanl bir hareket yapm olmann hacaletiyle irkildiler nce ve geri adm attlar. Ancak meraklarn giderecek baz sorular sormadan da edemediler. Aralarndan birisi atld ve: Bu kimin ocuu, diye sordu. Babann olmad yerde amca ve dede, baba hkmnde deerlendirilirdi. mm Eymen de bu maksatla cevap verdi:
67
bn Hacer, sbe, 2/134, 135; Haleb , nsnul-Uyn, 1/187
108
Abdulmuttalibin. Tandklar bir isimdi. Mekkenin reisiydi. Zaten onlar da Abdulmuttalibi ziyarete gelmilerdi. Onu nerede bulabileceklerini sordular. Adres Kbeyi gsteriyordu. ok gemeden Abdulmuttalibi Kbenin avlusunda, sedirinin zerinde buldular. Selam ve muhabbetin ardndan sz, yolda gelirken grdkleri ocua getirdiler ve sordular: Bugn gzel bir ocukla karlatk. Yanndaki kadn, bu ocuun sana ait olduunu syledi. Evet, o benim olum. Hayr, olamaz, dedi biri. Olamaz; zira bu ocuun babas, daha O domadan vefat etmi olmal, diye de ilave etti. Adamlarn bir bildii vard ve daha ak konumak gerekiyordu. Yemendeki melik gibi bunlar da bir eyler biliyor olmalyd. Bu sebeple Abdulmuttalib: Evet, o benim olumun emaneti; yani torunum, dedi. imdi olmutu. Zihinlerini kemiren phe de ortadan kalkmt. Grdkleri her ey, bu ocuun bekledikleri Zat olduunu anlatmaktayd. lerinden birisi atld: Bu ocuun ayak izleriyle, Makam- brahimdeki izler ayn. Yani bu, brahim soyundan geliyor. Yzndeki gzellik.. .gzlerinin rengi... Seciye ve duruundaki duruluk... Karakterindeki ululuk... Hele iki omuzu arasndaki iaret, bu ocuun Beklenen Nebi olduunu sylyor. Bir bakas devam etti: Biz, smailoullarndan gelecek ve Peygamberlerin sonuncusu olacak bir Nebinin sfatlarn kitaplarda okuyup duruyoruz. Bu malmata gre, o Nebinin zuhr edecei yer de buras, yani Mekkedir. Bu srada yetim Muhammed de dedesinin yanna gelmiti. Gzler yine Onun zerinde younlam, nazarlar nsanln
109
Eminini szer olmutu. Aralarndan birisi Abdulmuttalibin kulana eildi ve: Ancak bu ocuu iyi koruman lazm, dedi ve ilave etti: Zira, Beklenen Nebinin bu ocuk olduunu, hasetkr baz din bilginleri anlarsa -ki onlar da bu ocuun geleceini iyi bilmektedirler- Ona bir ktlk yaparlar.68 Abdulmuttalib, imdi daha bir derin dnyordu; zira, biraz kitap kartrp din adna derinleen herkes, Abdullahn emaneti Muhammedin Beklenen Nebi olduunu biliyordu; ama hepsinin de mterek Onu bir endiesi vard: hasetkr din adamlarnn errinden koruyamamak. Demek ki Abdulmuttalib iin, byle bir mesuliyet daha vard. Bu sralarda nsanln Emini sekiz yan biraz gemiti. Abdulmuttalib de artk yalanm ve dnyaya veda etmek zereydi. Bir gn yanna, dier bir olu olan Eb Tlibi ard. Olanca vakar ve ciddiyetle karsna alm; ona unlar sylyordu: Bu olumun n ve ere pek yce olacaktr ve O, benim sana bir emanetimdir.69 Belli ki, o da yola revan olmu, ebedi leme yryordu. Ve ok gemeden, seksen iki yalarndaki Abdulmuttalib de vefat etti. Dedesinin de Hakka yrd haberini alan nsanln Emini, cansz bedeninin yan banda durmu; efkat kanatlaryla kendisini grp kollayan dedesinin zerine gzya dkyordu.70 Belli ki kader, baba ve annesinden sonra dedesi Abdulmuttalibi de yanndan alarak, btn insanln bekledii Son Nebinin yzn, sadece Rabb-i Rahmin efkat ve merhamet
68 69
bn Kesr, el-Bidye, 2/272 Suyt, Hasisul-Kbr, 1/90 70 Bkz. bn Sad, Tabakt, 1/119; Semn, Ensb, 1/57. Abdulmuttalib vefat ettiinde yann yz on olduunu syleyenler de vardr. Bkz. Ayn eser.
110
kapsna yneltiyor ve bylelikle, Ondan gelecek vahyi kendi duruluu iinde alabilecek bir uuralt mktesebatn olumasn murad ediyordu. Madem O, insanln halaskr idi, yleyse anne ve baba bile olsa bir beerin ynlendirmesinden ziyade, dorudan mlk ve melektun Sahibi tarafndan terbiye edilmeli idi. Zaten Efendiler Efendisi iin hadiseler, hep bu merkezde cereyan ediyordu.
111
112
AMCA EB TLBN HMYES
Amca Eb Tlib iin babas Abdulmuttalibin syledii bu szler, bir baba vasiyeti demekti. Onun iin, yeeni Muhammedi yanna ald ve bir baba efkatiyle kucaklad Onu. Artk Efendiler Efendisi, baba yerine Eb Tlibden efkat grecek, anne yerine de, Eb Tlibin hanm ve Hz. Alinin annesi Hz. Ftmann71 scakln hissedecekti. Belki Eb Tlib, fakirdi; kendisini ina edecek servete de sahip deildi. Ama onun, yeenine at efkat kuca, her trl artta kendini gsterecek; mal ve mlkle zlemeyecek meseleler bylelikle zmlenecekti. Zira evlerine, Muhammedl-Emn geldiinden beri ayr bir bereket yaanyor; aile fertleri arasnda da ok farkl bir huzur yaylyordu. Hatta, Onun sofrada olmad demlerde karnlar doymadan kalkmak zorunda kalan ev halk, Onunla birlikte yedikleri yeme71
Yllar sonra Hz. Alinin annesi Hz. Ftma vefat ettiinde Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem) hanelerine eref verecek ve zerindeki cbbeyi Hz. Ftmann stne rtecek, kabre de bizzat onu kendisi indirecekti. Bakalarna yapmad byle bir davrann sebebini soranlara da; Eb Tlibden sonra bana onun kadar iyilik yapan olmad. Onun stne cbbemi, cennet libaslarndan giyinsin diye rttm ve mezarna da, hesabn kolay versin diye kendim indirdim. cevabn verecekti. Bkz. Sheyl, Ravdul-nf, 1/112; bn Abdilberr, stb, 1/369, 370
113
in arttna ahit oluyorlard. Onun iin Eb Tlib, kendi ocuklarndan daha ok sevdii Muhammedl-Emn olmadan sofraya oturmak istemiyor ve otururken de, Onu yan bana almaya gayret ediyor, baka kimseye gstermedii efkat ve alkay Ona gsteriyordu. Ayn zamanda Muhammed, yatlarnn ok fevkinde bir olgunluk gsteriyor ve asla yokluu problem etmiyordu. Alk veya susuzluktan dolay herhangi bir ikayetini duyan olmamt. Gidip zemzemden iiyor ve birileri ikramda bulunmak istediinde, arzu etmediini, zira karnnn tok olduunu sylyordu.72 Eb Talib, karde emaneti ve baba vasiyeti olduu iin de, gzn onun stnden eksik etmiyor; yatarken yan banda sabahlyor ve dar karken de onunla beraber kmay tercih ediyordu. Ona gre her bilge, ayn noktada uyar yaptna gre mutlaka bunun bir hakikati vard ve ii ihtimallere brakmamak gerekiyordu.73 Kureyin genleri gibi Eb Tlib de ticaretle urayordu. Zaman zaman yeeni Muhammedi de yanna alyor ve Onu da gelecee hazrlamaya alyordu. Bu srada O, on iki yalarndayd. Efendiler Efendisi, Mekkede kald zamanlarda Ecyd taraarna gidiyor, buralarda koyun otlatyordu.74 Bylelikle tecrbe kazanyor, hayatn her alannda malmat sahibi oluyordu. Bir gn Eb Tlib, am taraarna gitmek zere hazrlklara balamt. Bunu duyan yeeni Muhammed, boynunu bkm ve kendisinin de amcasyla beraber gitme arzusunu dile getirmiti. Eb Tlibi duygulandran bir tabloydu bu ve: Vallahi de Onu almadan gitmeyeceim; bundan son72 73 74
Bkz. Kd yz, if, 1/729, 730 Bkz. bn Sad, Tabakt, 1/119, 120 Bkz. Buhr, Sahh, 2/247, 248; Mslim, Sahh, 6/125; bn Mce, Snen, 2/727; bn Sad, Tabakt, 1/125, 126
114
Amca Eb Tlibin Himyesi
ra ne ben Ondan ayr kalacam ne de Onun benden uzak kalmasna msaade edeceim, diye ahdetti. Onun bu ahdini duyan Efendiler Efendisinde ayr bir srur hakimdi. Ticaret iin ilk defa Mekke dna kacak, hangi ehirlerden geecek, kim bilir kimlerle tanacak ve yol boyunca kim bilir ne trl olaylara ahit olacakt...
am Yolculuu ve Rahip Bahra

Derken, ayrlk vakti geldi ve hareket eden kervanla birlikte amca-yeen de vedalap yola koyuldu. Uzun ve yorucu bir yolculuktu. Zaman zaman dinlenip ihtiyalarn gideriyorlar ve bir mddet sonra yeniden yola revan olup ama doru ilerliyorlard. Nihayet, Kudsle am arasnda bulunan Busr denilen ehrin yaknlarna geldiklerinde, yeniden mola vermi ve dinlenmeye durmulard. Kervandakiler dinlenmeye balamlard ki, uzaktan heyecanla birisinin kendilerine doru geldii grld. Grn itibariyle dank ve dnyadan kopmu bir hli vard gelenin. Bunun iin kervandakiler, gelenin kendileriyle ilgisinin olabileceine hi ihtimal vermemi ve kendi hallerinde dinlenmeye devam ediyorlard. Ne zaman ki bu ahs yaklap kendilerine: u manastrdaki Rahip Bahra sizi yemee davet ediyor, dedi. Oradakiler konunun kendileriyle ilgili olduunu anladlar; ama bu davetin sebebi konusunda hl herhangi bir bilgileri yoktu. Bahra, dnyadan elini-eteini ekmi, geri kalan hayatn manastrda Rabbine kullukla geiren bir rahipti. yi bir Hristiyan limiydi. Hatta, nceden Yahudi iken daha sonralar Hristiyanl semi ve bununla da kalmayp din konusunda derinleerek zamannn parmakla gsterilen insanlarndan biri hline gelmiti. inde bulunduu kilisede, rahipler arasnda elden ele dolaan tarih bir kitap vard ve bu kitab oku115
yup anlayabilen birka kiiden birisi de phesiz o idi. Dnyadan elini eteini ekmi, kilisede ruhban hayat yayordu. Onun iin, ne ticaret iin gidip-gelenlerin, ne de mal ve mlk adna ortaya konulan gayretlerin bir deeri vard!.. Ancak, olacak ya, bir aralk kk dehlizlerden darya gz kayvermiti. Aslnda bu kay da, phesiz takdirin bir baka boyutuydu. Her zaman olduu gibi yine bir kervan geliyordu. Yalnz bu kervan, ncekilerden ayran bir baka zellik daha vard; kervanla birlikte bir bulut, yolcular takip ediyor ve kzgn gnein yakclndan onlar koruyordu. Zihninde imekler akvermiti Bulut Glgeler Ahir zaman Son Nebi Ahmed Tarihi kitap Birer yldrm hzyla hafzasnda beliren bu konular, onun kervana olan ilgisini daha da artrmt. Yoksa, ksmet ayana m geliyordu? Ya gerekten yleyse! O zaman, hl burada miskin miskin durmann ne anlam olabilirdi ki? Dnyaya pencerelerini kapatan bu ihtiyar, birden genlemi ve o gne kadar hi yapmad eyleri yapmaya balamt Yllardr kaybedip de artk bulmaktan midini kestii bir yitiini bulmann sevinci vard gzlerinde. Yoksa, dizinin dibine kadar gelen, Frn dalarnda zuhr edecek olan Faraklit miydi? Kervan zerinde bulutlar bir noktaya younlam, altndaki ahs gneten koruyorlard. Hatta kervan mola verince bu ahs, belli ki bir aacn altnda istirahate ekilmek istemi ve onunla birlikte bulut da aacn zerine gelerek glgelemeye devam etmiti. Aacn dallar dahi harekelenmi, aralarndan gne nlarnn gememesi iin ve alttaki Zat, scan etkisinden koruma adna birbirlerine kenetlenmilerdi. Grp durduklarnn okuyup bildikleriyle herhangi bir alkasnn olup-olmadn anlayabilmek iin daha yakn olmak gerekiyordu ve ite bunun iin Bahra, alelacele kervana ulam, onlara yle sesleniyordu:
116
Ey Kurey cemaati! phesiz ki ben size bugn, bir yemek tertip ettim ve kk-byk, kle-hr hepinizin bu yemee gelmenizi arzu ediyorum. armt kervandakiler!.. Zira, buradan ok gelip gemilerdi, ama manastrdaki bir rahibin... Hele Bahrann kendileriyle ilgilendiine hi ahit olmamlard. Aralarndan birisi ne atld ve: Allaha yemin olsun ki ey Bahra! Bugn sende ayr bir gariplik var; daha nceleri sen byle eyler yapmazdn, dedi. Doru sylyorsun, diye cevaplad Bahra ve devam etti: Aynen dediin gibi, bugn bir gariplik var. Fakat sizler misarlersiniz. Size yemekler yapp ikramda bulunma arzum nksetti birden. Gelip hep beraber bu sofrann etrafnda toplann ve yiyin ondan. Bu kadar samimi bir davete icabet etmemek olur muydu hi? Hem, haftalardr yol yrmler, iin dorusu byle bir daveti zlemilerdi. Bunun iin, kervandaki iini toparlayan, kilisenin yolunu tutuyordu. Beri tarafta da, kilise sakinleri harekete gemiti ve kervana ikram edilmek zere mkellef bir sofra hazrlanyordu. Herkes gelmiti: ama esasen Rahip Bahray ilgilendiren manzara hl kervann yannda duruyordu. Gelenler arasnda da, henz arad simay grememiti. Merakndan atlayacak gibiydi ve fazla dayanamad: Ey Kurey topluluu! Sizden kervann yannda kalp yemee gelmeyen birisi kald m? Buraya gelmeyen birisi var m orada acaba? Yemeine icabet etmesi gerekip de gelmeyen kimse kalmad. Ancak kk bir ocuk hari, dediler. Ve: O, ya itibariyle en kmzd ve eyalarmza gzkulak olsun diye braktk Onu, diye de ilave ettiler.
117
yle yapmayn, dedi Bahra ve ilave etti: Onu da arn ve yemee sizinle birlikte O da gelip katlsn. Kk bir ocuk bile olsa o da gelmeliydi ve nsanln Emini de davet edildi. Aralarndan birisi, koarak kervann olduu yere gelmi ve gzlerin arad Zt da yemee davet etmiti. Artk O da geliyordu. Onun yerinden kalkmas ve kiliseye doru hareket etmesiyle birlikte zerinde kendisine glgelik yapan bulut da hareket etmiti ve davet edilen mekna doru ilerlemekteydi. imdi olmutu. Bahrann kanaati, artk biraz daha belirginlemi, zm bekleyen sorularna cevap bulaca midiyle heyecandan kalbi duracak gibi olmutu. Hele, yanna gelip de nur cemalini grdnde, artk btn tereddt ve phelerinden arnm; meseleyi zmt. Gzleri Muhammedin zerinde kilitlenmiti adeta. Uzun uzadya szd nce. Batan aaya zerinde gezdirdi gzlerini ve aradn bulmann sevinci kaplad btn bedenini. Hi phe yok ki bu, kadim kitaplarn mjdesini verdii Ahmedden bakas deildi! Beri tarafta yemekler yenmiti ve artk insanlar yava yava hareketlenmekteydi. Ya, konuamadan giderse?.. Ne yapp edip, Onunla konumal, ziki artlarn ortaya koyduu sonucu bir de kendisiyle konuup grerek pekitirmeliydi. Bir frsatn buldu ve yaklat yanna: Ey delikanl, dedi ve ilave etti: Sana baz sorular soracam. Ancak Lt ve Uzz hakk iin sadece sorduklarmn cevabn vereceksin bana. Ancak nsanln Emini, soruda kullanlan baz isimlerden rahatsz olmutu ve: Bana Lt ve Uzz ismini vererek soru sorma. Allaha yemin olsun ki ben, onlara kzdm kadar baka hibir eye kzmyorum, diye tepki gsterdi. Zaten Bahra da, Kureyin
118
genelde bu iki put zerine yemin ettiklerini duyup bildiinden dolay yle sylemi ve bylelikle belki de, nsanln Emininin putperestlik hakkndaki tepkilerini lmek istemiti. Aradn buluyordu. Rahip iin emarelerin her biri, bir dierini destekler mahiyetteydi ve daha da rahatlamt. Farkna vard farkllk, aikr ve akt. yleyse, Allah adna bana sz ver ve sadece sorduklarma cevap ver, diyerek soraca sorulara zemin hazrlad. Gelen cevap Bahray daha da rahatlatacakt: stediini sor. Artk Bahra, uykusundan ryalarna, gndelik yaayndan isteklerine kadar birok ey sordu Hz. Muhammede (sallallahu aleyhi ve sellem). Bahra soruyor, Allah Resl de shletle cevaplyordu. O kadar netti ki; her ey, kitaplarda grd gibi cereyan ediyordu. in kelam boyutu tamamlanm ve btn emareler, muhatabnn O olduunu haykrmt. Geriye, sadece risalet mhr kalmt. Onu da grmek istedi. Ancak, edep insan Allah Resl, sebebini bilmeden yle herkese srtn ap omzunu gsterecek deildi. Baka are olmadn gren Bahra, aresiz fsldad kulana. O da, merakl ihtiyar daha fazla bekletmedi. Belki de tam, Gremeden gidiyorum. derken bu kadar yaknnda kendisini Onunla ereendiren Rabbine gnlnden gelerek hamd ediyordu. Artk tereddt edecek en ufak bir nokta kalmamt. Tarih bir vazifesi daha vard ve o da, kendi apnda bu vazifesini yerine getirecekti. Bunun iin de, Amca Eb Tlibe yneldi: Bu ocuun sen nesi oluyorsun? Araplarda amca ve dede, babann olmad yerde baba yerine geerdi ve buna dayanarak Eb Tlib de: Babas, cevabn verdi. Tam bu ana kadar her istediini bekledii ekilde bulan Bahra, bir anda irkilmi ve Eb Tlibden beklemedii bir cevap almt. Bir mddet duraksad ve beklemedii bu cevap119
tan dolay ban, iddetle iki yana doru sallamaya balad. Hal lisanyla sanki, Hayr, bu olamaz! diyordu. Zira onun bildiklerine gre, bu ocuun babas, daha O dnyaya gelmeden vefat etmi olmalyd. Hayr, bu ocuun babas sen olamazsn. Zira, bu ocuun babas, bugn yayor olamaz. Daha O dnyaya gelmeden vefat etmi olmaldr, dedi. Zaten Eb Tlib de, amca olmas ynyle ve o an iin velayetini tad iin bu cevab vermiti. Dolaysyla, Eb Tlib iin gerei syleme zamanyd artk ve: O, benim kardeimin olu, dedi btn soukkanllyla. Eb Tlib sorulardan endielenmeye balasa da, Bahra sormaya devam ediyordu: Peki, babas ne yapyor? Kestirmeden cevaplad Eb Tlb: Annesi Ona hamile iken vefat etti. te imdi olmutu. Bahra iin, inkitaa urayan tarihi bilgilerle karlatklarn kyaslama ii yeniden rayna girmiti ve: te imdi doruyu syledin, deyiverdi Eb Tlibe. Arkasndan da, amca Eb Tlibi bir kenara ekecek ve ona, ciddi ciddi unlar syleyecekti: Kardeinin oluyla sen, geldiiniz yere, memleketinize geri dnn. Bu ocuk konusunda, buradaki hasetkr din bilginlerine kar dikkatli ol. Allaha yemin olsun ki, ayet benim grdklerimi onlar da grr ve sfatlarndan Onu tanrlarsa, bu delikanlya bir ktlk yaparlar. nk senin kardeinin bu olu iin, dnya apnda byk bir hadise olacak. Geldiiniz yere dnmekte acele edip sratli davranmaya bak.75 Yllarn tecrbesiyle konuan rahipten bu nasihati alan Eb Tlib de, babasnn kendisine vasiyet ederek emanet b75
bn Sad, Tabakt, 1/153-155; Semn, Ensb, 1/96, 97, Taber, Tarih, 1/194, 195
120
rakt yeeninin bana bir ey gelmemesi iin hemen dn karar alacak; nce yannda getirdii mallar Busrda satacak ve ardndan da yeeninin elinden tutarak Mekkeye doru yola koyulacakt.
Korunup Kollanmada lah Ynlendirme

Eb Tlib, yeeni konusunda artk daha duyarlyd. Bugne kadar dinlediklerinin yannda bir de Bahrann anlattklarn dndke, Onun zerine ayr bir hassasiyetle titriyor ve bana bir ey geleceinin korkusuyla yatp kalkyordu. Zaten yeeni Muhammed de, geliip boy atm, endamyla dikkat eker olmutu. stne stlk bir de, bugne kadar insanlarn genel alkanlklar konusunda farkl dnyor ve toplumda uygulanagelen her hareketi, mutlaka kendi kriterlerine gre deerlendirip bir sonuca gidiyordu. Bunun iin, putlarla aras hi iyi deildi. Akranlarnda olduu gibi Onda, kt alkanlklara kar meyil bir tarafa; onlardan olabildiince bir uzaklama hakimdi. Ksaca, bakalarnn piirerek nne koyduu hayat tarz yerine, tamamen kendine has bir hayat felsefesi vard. nk O, insanln kurtuluu adna ilk batan beri szlerek seilmiti ve her haliyle bu seilmilii temsil ediyordu. Buvne denilen yerde Kureyin ihtiram gsterdii byk bir put vard ve senenin belli gnlerinde buraya gelerek ona kurban keser, etrafnda halkalanarak dilekte bulunurlard. Bir sene yarm; dier sene de tam gnlerini yannda geirdikleri bu putun yannda salarn tra ettirerek huzurunda uzun uzadya temenna dururlard. Yine byle bir zaman diliminde Eb Tlib, yanndan ayrmak istemedii yeeni Muhammedi de alarak Buvnenin yanna gtrmek istedi. Yanna gelip durumu anlattnda ald ilk tepki olumsuzdu. Nasl gidebilirdi ki?.. O, btn bunlar ortadan kaldrmak iin seilen bir insand. Sadece, henz ri121
salet vazifesi tebli edilmemiti, o gn de, bu risalet vazifesini eda ederken taknaca tavrn dna kmayacak ve gelenein akl kabul etmez anlaylarna evet demeyecekti. Yeeninden beklemedii bir tepki alan Eb Tlib, nce kzd. Bu duruma sinirlenip tepki gsteren, sadece Eb Tlib de deildi. Efendimizin halalar da devreye girmi: Y Muhammed! Kavminin bayram gnnde onlarla birlikte olmay reddetmekle sen ne yapmak istiyorsun? phesiz bizler, ilahlarmzdan bu kadar uzaklamandan ve onlara yaptklarndan dolay bana bir eyler geleceinden korkuyoruz, diyor ve yeenlerini itap ediyorlard. Evet, onlar bykleriydi; saygda kusur etmemek gerekiyordu. Ancak, teklierinin de elle tutulur bir yan yoktu. Hele bu kadar stne gelmelerini ve yanllarnda bu kadar srarc olmalarn anlamann imkn yoktu. O kadar ki, Habb-i Zn Efendimiz, konuulanlardan bunalm ve meclisi terk etmek zorunda kalmt. Evden karak bir mddet yalnz kalmay tercih etmi, irk dolu byle bir atmosferden uzaklaarak kendini dinlemek istemiti. Bir mddet sonra nsanln Emni, byk bir tela ve korkuyla geri dnd. Onun geliini gren halalar da korkuya kaplm: Senin bana bir ey mi geldi? Ne o, neden korktun, diye teskin etmeye alyorlard. Bama bir eylerin gelmesinden korkuyorum, diye cevaplad Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem). Allah (celle celluh), seni eytanla imtihan edecek deildir. Grdm kadaryla sende hep hayr meziyetleri var, diye de teyit etti aralarndan biri. Btn bunlara son noktay koymaya, onlarn muttali olmadklar; ama kendisinin srekli muhatap olduu farkll anlatmaya gelmiti sra ve Efendiler Efendisi unlar paylat onlarla: Sizin putlarnzn yanna her yaklatmda karma, uzun boylu ve beyaz elbiseli bir adam kyor ve:
122
Sakn ona yaklama ve olduun yerde kal ey Muhammed, diye sesleniyor. Bu konuma, konuyla ilgili son konumayd ve bir daha da byle bir konu hi gndeme gelmeyecekti.76 Daha dnyaya gelmeden nce babasn, alt yanda annesini ve nihayet sekiz yandayken de dedesini kaybeden nsanln Emini, belli ki beer takatinin stnde bir terbiye ile byyor ve her eyiyle beraber bizzat lemlerin Rabbi tarafndan ynlendiriliyordu. Yllar sonra bu hakikati ifade sadedinde Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem) unlar syleyecekti: Beni, bizzat Rabbim terbiye etti; o ne gzel bir terbiyedir!
77
lallahu aleyhi ve sellem),
Henz kendisine risalet vazifesi verilmemi olsa da O (salaka bir koruma altnda hayatn srdryor ve nezih bir hayat sryordu. Nerede hayr adna bir hareket varsa oraya gidiyor ve iin bir tarafndan da O tutuyordu. Uzun uzadya tefekkre dalyor ve kulan trmalayp gzn rahatsz eden manzaralardan kurtulma adna derin derin dnyordu. ki benzeri btn ktlklerden uzak duruyor, putlar adna kesilen hayvanlara el srmyordu. Her ey Hakk anlatrken, insanlarn elleriyle yapageldikleri putlar karsnda temenna durmalarndan ciddi rahatszlk duyuyor; yannda Lt ve Uzz adna yemin edildiinde bu rahatszln aktan belli ediyordu.
Her ynyle, ilah bir koruma altndayd. Mekke dnda koyun gtt gnlerden birinde, yanndaki arkadana rica etmi ve ehre inmek istemiti. Arkada da bunu kabul etmi ve geri dnnceye kadar koyunlarna bakacan sylemiti. Daha Mekkeye girerken, bir sesin yanklandn duymutu. Bu bir dn ilanyd. Orackta oturup gelimeleri takip etmek
76 77
Bkz. bn Sad, Tabakt, 1/158; Haleb, nsnl-Uyn, 1/164 Mnv, Feyzul-Kadr, 1/91
123
istemiti ki, kulann stnde byk bir darbe hissediverdi; orackta baylp kalmt. Aradan bir hayli zaman gemi ve ancak gnein kzgn klaryla kendine gelip ayaa kalkabilmiti. aresiz kalkt ve koyunlarn emanet ettii arkadann yanna geri dnd.78 Kbenin tamiri srasnda amcas Abbas ile birlikte Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) de ta tayordu. Genelde omuza alnarak tanan bu talar, Efendimizin omzunu tahri edip ac vermeye balamt. Durumu grp de kendisine zm tavsiye eden amcas Abbasn: zarnn bir parasn omzuna koy ki, tan verecei eziyetten seni korusun, demesi zerine Muhammedl-Emn de, bunu yapmak istemiti. Daha elini izarna uzatr uzatmaz, gzleri kaymaya balam ve olduu yere ylvermiti. Aylp kendine geldiinde, heyecanla: zarm! zarm, diye yksek sesle haykryor ve zerindeki elbisesini smsk tutuyordu. Ne bundan nce ne de sonra, bedeninin yasak olan blgelerini kimseye ap gsterecekti.79 Nasl olmasn ki O (sallallahu aleyhi ve sellem), ismet sfatlaryla mcehhez enbiya ve mrselnin en son halkasyd. Her bir nebi, Onun geliini mjdelemi ve gelecei gn iin insanlar hazrlamaya almt. Kevn mekan ilk hareketi Onunla ald gibi, varlk aacnn mnteha meyvesi de O idi. Onun davas, sadece belli bir blgeye ve sayl insanlara da has deildi; kyamete kadar gelecek btn insanlar iin rehber-i ekmeldi O (sallallahu aleyhi ve sellem). yleyse O, sadece risaletle grevli olduu zamanlarda deil, bu grevle serraz klnmadan nce de ktlklerden korunmal ve hayr ve ymnden baka bir eyle asla tanmamalyd. Vakalar da bunu gsteriyordu.
78 79
Sheyl, Ravdl-nf, 1/81 Buhr, Sahh, 1/143 (357); Ahmed bn Hanbel, Msned, 3/310 (14371); Haleb, Uynul-Eser, 1/105
124
Onunla Gelen Yamur Bereketi

Zaten scaklktan bunalan Mekkede, uzun sredir devam eden bir ktlk hkimdi. Sema, rahmet kaplarn kapatm, yer de susuzluktan gerilip atlamt. Ne yeillik adna bir enlik, ne de pnarlarda bir damla su kalmt. Hayvanlar krlyor, insanlar da hayatlarnn en zor gnlerini geiriyorlard. Bir mit, Eb Tlibin yanna geldiler: Ey Eb Tlib, diyorlard. Kuraklktan vadiler kurudu ve artk oluk-ocuk da, bu dayanlmaz felaket karsnda krlp duruyor. Ne olur, gel de yamur duasna kalm! Bu durumda zaten yaplabilecek baka bir ey yoktu ve Eb Tlib de, yanna ald yeeniyle birlikte, yamur duasna katlmak zere evinden kt. Sadece Onun zerinde, admlarn takip eden bir bulut vard. Nihayet Kbeye kadar geldiler. Srtn Kbenin duvarna yaslayan Eb Tlib, nce yeeninin elinden tuttu ve Onun eliyle birlikte kendi ellerini de kaldrarak, yamur yadrmas iin Kbenin Rabbine yalvarmaya balad. ok gemeden, ufkun drt bir yanndan hareket eden bulutlar, Mekkenin stnde kmelenivermiti. Daha dua nihayete ermeden sema, Kbe avlusunu rahmet damlalaryla ykamaya balamt bile Arkas kesilmeyen bir rahmet alyordu. Nihayet, vadiler yeniden yeermeye balam; canllar da eski gnlerine dnmenin hareketliliine yeniden kavumulard. Ktlktan krlan Mekkelilerin yz artk glyordu. ou insann gznden kasa da Amca Eb Tlib, yaplan dua ve duaya karlk gnderilen rahmet karsnda ok duygulanm; btn bunlara yeeni Muhammedin sebebiyle mazhar olduklar konusunda tereddd kalmamt. Zaten
125
Onun gelecei konusunda ok hassas davranmas gerektiini biliyordu. Bu gelime, onun kanaatini bir kez daha pekitirmi, yeenine olan saygsn bir kat daha artrmt. Onun iin, duygularn iirin kalplarna dkecek ve o gn yeeniyle birlikte Kbede yaad bu ilah mazhariyeti, gelecek nesillere tatl bir hatra olarak brakacakt.80
Ficr Savalar ve Hlfl-Fudl

Hemen her hareketiyle dier akranlarndan ayrlan Efendiler Efendisi, artk yirmi yalarna gelmi ve her haliyle Mekkelilerin takdirini kazanmt. Gelimeler karsndaki duruu ve sonular itibariyle ortaya koyduu yorumlar dikkatle izlenir olmu, kararlarndaki isabet sebebiyle mracaat kayna haline gelmi ve bugne kadar ortaya koyduu izgi vesilesiyle yava yava kendisine, en gvenilir insan mnsnda elEmn denilmeye balanmt. Bu arada Kureyin de iinde bulunduu Kinne kabilesiyle Kaysoullar arasnda yeni bir sava81 patlak vermiti. Bu iki kabile, teamlde uygulanan kurallar da aradan kaldrarak birbirlerine saldryordu. Bu savata Himoullarnn bayraktar, Efendiler Efendisinin bir dier amcas Zbeyr bn Abdilmuttalib; Kureyin komutan ise, Eb Sfyann babas Harb bn meyye idi. Aslna baklacak olursa, arlkl olarak ticaretle uraan Mekke halk, en azndan ticaretin youn olarak yaand belli bal aylarda, blgede bar ve huzur ortamnn oluabilmesi iin aralarnda anlam ve bu aylarda sava yapmay haram kabul etmilerdi. Bu, o kadar yaygn bir uygulama idi ki, en azl kabileler bile bu prensibe uyar ve bu aylarda kllarn
80 81
Bkz. Heysem, Mecmaz-Zevid, 8/222 Bu sava, eskiden beri yaanan Ficr savalarnn sonuncusuydu. Bundan nce de kez yaanm ve sz konusu kabileler, yzyllarca hep sava ortamnda olaanst hal yaamlard.
126
knlarndan karmazlard. Zaten bu savalara, haddi ama ve gnah mnsnda Ficr denilmesi de, byle bir ilkenin inenerek yasaklara uyulmamasndan kaynaklanyordu. ok etin gnlerdi. O kadar ki, savan rengi her an deiebiliyor; leye kadar galip durumda olan, akam st malubiyet yaayabiliyordu. Muhammedl-Emn de, kendisi bizzat savaa itirak etmemekle birlikte82 sava halindeki amcalarna yardm ediyor; cephede gs gse mcadele eden yaknlarna lojistik destek salamak maksadyla ok tayordu.83 Nihayet, bu anlamsz savan insanlar yorduu bir dnemde Kurey arasndan birisi ileri atlacak ve iki taraf sulha davet edecekti. Teklif kabul grmt. ki tarafn da lleri sayld ve hangi taraftaki l says daha fazla ise, kar tarafn bu fazlalk kadar diyet demesi kararlatrld. Bylelikle Mekkeye, yeniden huzur ve skn hkim olmaya balamt.
Hlfl-Fudl
Bu arada Mekkede, beklenmedik bir gelime daha yaanyordu; yine haram aylardan birinde adamn birisi, henz gnein yeni domaya balad bir zaman diliminde Eb Kubeys dana km, avaz kt kadar baryordu. Belli ki, nemli bir hadise, yine huzuru karacak bir olay vard. ok gemeden etrafnda byk bir kalabalk toplanvermiti. aresizlik iinde kvranp duran ve her eyini yitirmi olmann sancsyla sinir kp haline gelen bu adama ilk yaklaan yine, Efendimizin amcas Zbeyr oldu. Yanna yaklat ve: Sana ne oldu, bu kadar fkenin sebebi ne, diye sordu.
82
Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem)in bu savalarda bizzat yer almamas, savan haram aylarda gerekleiyor olmasndan veya taraar itibariyle birini dierine stn tutacak dini bir telakki yahut fazilet asndan bir stnlk bulunmayndandr. 83 bn Him, Sre, 1/326 vd.
127
Adam ok dertliydi. Kendisini dinleyecek birilerini bulma ve bu vesileyle derdine are bulabilme midiyle konumaya balad. zetle, Kurey arasndan s bn Vil, bu adamn getirdii mallar elinden alm ve mallarn bedelini, aradan yllar gemesine ramen demiyordu. Bugn-yarn derken oyalam ve imdi de borcunu inkr edip aktan demeyeceini ilan etmiti. Birilerinin araya girerek alacan tahsil konusunda yardm etmelerini talep etmi, onlar da bu ie bulamak istememilerdi. Anlalan, durup dururken kimse bann belaya girmesini istemiyordu. O da, bir umut deyip tek areyi buraya kp durumdan herkesi haberdar etmekte bulmutu. Durumu netlik kazanp da ortada bir zulm olduu tescil edilince, vicdan sahibi olan Mekke ileri gelenleri, yann olgunluu ve Mekkedeki konumu itibariyle Abdullah bn Cdnn84 evinde bir araya gelecek ve bu trl durumlarda mazlumun hakkn zalimden alarak adaleti tesis edeceklerine dair aralarnda kalc bir sz vereceklerdi. nsan haklarnn hie sayld, glnn hakl grlp zayfn da srekli horland cahiliye dneminde bu hadise, devrim niteliinde bir admd ve nsanln ftihar Vesilesi Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) de, bu adm atanlar arasndayd.85
84
Abdullah bn Cdn, cmert bir insand. Bu toplantda da mkellef bir sofra tertip etmi ve Mekke ileri gelenlerine gzel bir ziyafet ekmiti. yilie meyilli ve olgun bir insand. Hz. ie validemizin amcas, Zheyrin de babasyd. Bu sebeple ie validemiz bir gn, Y Reslallah! phesiz bn Cdn yemek yedirir, misare izzet-i ikramda bulunurdu; btn bunlarn ona, kyamet gnnde bir faydas olacak m? diye sormu ve Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) de, Hayr. nk o, btn bunlar yaparken bir defa bile, Rabbim, ne olur din gnnde benim hatalarm temizleyip affeyle! diyemedi. cevabn vermiti. Bkz. Mslim, Sahh, 1/196 (214) 85 Yllar sonra bu hadise ydna dtnde, O gn, Abdullah bn Cdnn evindeki szlemeye ben de ahit olmutum. Benim iin o, vadi dolusu krmz develerden daha hayrldr. Vallahi de ben, imdi de byle bir gayret iin davet alsam, tereddt etmez, bu davete icabet ederim. buyuracakt.
128
Toplant dalrken artk herkes unu ok iyi biliyordu: Bundan byle Mekkede, kendi ailesinden veya dardan bir bakas tarafndan zulme maruz kalan herkesin muhatab bu meclisti. Kabile gc, eref ve konumuna bakmadan adil bir deerlendirme yaplacak ve zulm yapan kim olursa olsun gidilip ondan, mazlumun hakk talep edilecekti. lk uygulama da, tabii olarak Eb Kubeys danda ortal ayaa kaldran Zebdli mazluma ait olacakt. Hep birlikte s bn Vilin kapsna dayanm, adamn hakkn talep ediyorlard. Karsnda Mekke ileri gelenlerinin ittifak ederek hak talep ettiklerini gren s bn Vil, kaacak bir zemin bulamayacak ve istemeyerek de olsa Zebdli ztn alacan geri verecekti.86 Artk Efendiler Efendisi Mekkede, parmakla gsterilen, mracaat kayna bir Emndi. Bu sfat, Ona yakt kadar hi kimseye yakmamt ve bunu, iinde yaad toplum ittifakla Ona layk gryor ve isminden daha ok artk, Onu bu sfatla aryorlard. En yal, tecrbeli ve bilge insanlarn arasnda Onun kaps da andrlmaya balanm ve Ona, sosyal statnn kendiliinden takdir ettii kalc bir stat verilmiti.
ama kinci Yolculuk

Bu arada, yirmi be yalarna ulamt. Bir gn amcas Eb Tlib, Onu karsna ald ve unlar sylemeye balad: Ey kardeimin olu, yeenim! Biliyorsun ki ben, mal ve mlk olmayan bir adamm. Gn getike skntlarmz artyor ve gelen her yeni sene, houmuza gitmeyecek skntlarla birlikte geliyor. Ne malmz kald ortada, ne de bir ticaretimiz! Bu cmlelerin arkasndan belli ki bir teklif gelecekti. Zira bunlar, uzun zaman dnlp de teker teker seilerek kulla86
Bkz. bn Sad, Tabakt, 1/128; Sheyl, Ravdul-nf, 1/91
129
nlan cmlelerdi. Bunlar ifade ederken Eb Tlibin yznde, yanl bir ie adm atma ihtimalinden kaynaklanan bir endie de okunuyordu. Belli ki, zor bir kararn arefesindeydi. Duydum ki kavmin, am taraarna ticaret iin bir kervan tertip etmi. Huveylidin kz Hatice de, bu kervanda grevlendirecei, ticaretinde kendisine ortak gvenilir bir adam aryormu. Her ne kadar ben Senin, am taraarna gitmenden holanmasam ve oradaki hasetkr baz din adamlarnn Sana bir ktlk yapmalarndan endie edip korksam da, aresizim. Ona bir gitsen, sanyorum ki, Sana duyduu gven, emniyet ve senin temiz ftratn sebebiyle bu i iin bakalar yerine Seni tercih edecektir yle git demek kolayd; ama ii ile dntrp gitmek pek kolay grnmyordu. Onun iin bu iin, ihtimallere braklmamas gerekiyordu. Bu maksatla sze, iin burasnda Efendimizin teyzesi tike girdi ve hay abidesi bir insann, kendini arz gibi bir konumda braklmamas gerektiini ortaya koydu. Zira Efendimizin teyzesi tike, Hatice Binti Huveylidin erkek kardei ve Zbeyr bn Avvmn da babas olan Avvm bn Huveylid ile evliydi. ki taraf da bilen bir insan olarak konuuyor ve olmasn arzu ettii bir ite, sonuca gtrc bir rehberlik yapmak istiyordu. Evet, iin ou Eb Tlibe dyordu. Ancak bunun iin de, ncelikle Muhammedl-Emnin onay alnmalyd. Ancak bu da zor olmayacakt; cevap bekleyen yzlere Efendiler Efendisi: Nasl isterseniz yle olsun, diyor ve meseleye olumlu bakyordu.
130
HATCE LE LK RANDEVU
Olurunu alr almaz hemen Haticenin yanna gitti Eb Tlib. Zira Hz. Haticeye, yeenini bizzat anlatma lzumunu hissediyordu. nk O, Mekkenin en gvenilir ve en kaliteli insanyd. yleyse, Onunla i yaparken bu nazara alnmal ve yine Ona verilecek cret de bakalarndan farkl olmalyd. Byle bir i iin Hz. Haticenin, bakalarna ne kadar cret verdiini de biliyordu ve onun iin Hz. Haticeden bunun iki katn isteyecekti. ok gemeden Eb Tlib, Haticenin huzurundayd. Hal ve hatr sorma adna detten ve allagelmi konumalarn ardndan sz kervana getirdi ve yeeni Muhammedl-Emnin faziletlerinden sz at bir bir Muhammed el-Emn Bu isim, Hatice iin hi de yabanc deildi. Bilhassa amcaolu Varaka bn Nevfelin dilinden dmeyen bir isimdi. Kklnden beri kulana hep Onun haberleri fsldanm; grd ryalarn tevillerinde de hep, Onun izleri srlmt.87 imdi bu ne byk bir ltuftu; Onu, gkte ararken yerde bulmann heyecan vard Hz. Haticenin zerinde Kader
87
Bkz. Burak, Bekir, Hazreti Hatice, Rehber Yaynlar, stanbul, 2005, s. 15 vd.
131
yoluna su serpmi ve daha kervan yola bile vurmadan, en byk kazanc elde etmenin sevincini yayordu, hem de iliklerine kadar. Gelmi gemi en krl ticaretini yapmak zereydi. Malnn tamamn bile istese, belki vermekte tereddt etmeyecekti. Eb Tlibin szleriyle irkildi; yle diyordu ona: Ey Hatice! Bu i iin iki deve cret vereceinin haberini aldm; yeenim Muhammed, Emndir ve ben Onun iin bunun senden iki katn isterim. Bir mddet bu talebi alp verdi zihninde Byle bir kazan iin pazarlk yaplr myd hi? Hem, dnya ve ukba saadetine kap aralamken, devenin de laf m olurdu? Nitekim Eb Tlibin sznn hemen akabinde unlar sralad teker teker: Ey Eb Tlib! Dorusu sen, ok kolay ve hoa gidecek bir cret istemi bulunuyorsun! Bundan kat be kat daha fazlasn istemi olsaydn vallahi de ben, yine kabul eder ve tereddt etmeden onu da verirdim. Sen bunu, hi sevmediim ve uzak birisi iin bile isteseydin yapardm; kald ki sen onu, benim ok sevdiim yakn birisi iin talep ediyorsun!88 crette de anlaldna gre, artk kervann yola kmasna bir engel kalmamt. nceki am yolculuunda karlatklar Rahip Bahrann szlerini hatrlatarak Amca Eb Tlib, dikkatli olmas konusunda yeenini uyaryor ve dnyalk elde edelim derken yeeninden mahrum kalmamak endiesini ifade ediyordu. Derken o gn geldi, Efendiler Efendisi ve kervan Mekkeden hareket etti. Bu yolculukta dikkat eken bir husus gzlerden kamyordu. Meysere89 adndaki bir ahs, adm adm Muhammedl-Emni izliyor, adeta yanndan hi ayrlmadan btn hareketlerini takip ediyordu. ay srecek bir yolculuktu
88 89
bn Sad, Tabakt, 1/156; Sheyl, Ravdul-Unf, 1/122 Meysere, Efendimizin btn hareketlerini takip edip de kendisine rapor etmesi iin Hz. Hatice validemizin grevlendirdii zel adamyd.
132
Hz. Hatice le lk Randevu
bu. Bu yolculuk esnasnda, yolcular da kaynam ve Efendiler Efendisini, daha yakndan tanma imkan bulmulard.
ardaki Yemin
Uzun sren meakkatli bir yolculuk sonunda nihayet ama geldiler. Getirdiklerini burada deerlendirip yeni ykler almak iin kervandaki herkes, ar-pazarda hummal bir gayret gsteriyordu. Muhammedl-Emn de bunun iin arnn yolunu tutmutu. Derken birisiyle al-veri yapm, ticarete konu olan hususta anlamlar ve mesele artk son noktann konulmasna gelmiti. in burasnda adamn inad tutmutu. MuhammedlEmnden yemin etmesini istiyordu. stne stlk bu yemini de, o gn iin en byk put olarak bilinen Lt ve Uzz zerine yapmasn talep ediyordu. Hayatnn hibir karesinde temenna durmad el yapm bu zavalllar adna yemin edilir miydi hi!.. Tabi olarak, Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), byle anlamsz bir talebe tepki gsteriyor ve: Ben, onlar adna asla yemin etmem; zaten onlar kadar bana sevimsiz gelen bir ey de yok, diyor; kendi artlar kabul edilmedike de byle bir anlamann mmkn olamayacan ifade ediyordu.90 Beri tarafta gelimeleri izleyen Meysere iin bunlar nemli bilgilerdi. Efendiler Efendisi yanlarndan ayrlnca adam, gizlice Meyserenin yanna yaklaacak; Lt ve Uzz adna yemin vermekten ekinen bu adamn kim olduunu soracakt: Onu tanyor musun? Kim bu adam? Daha Meyserenin cevap bile vermesine frsat brakmadan da hkmn verecek ve unlar syleyecekti: Sakn Onun peini brakma; phesiz O, Nebidir.91
90 91
bn Sad, Tabakt, 1/130 Yemn, mml-Mminn Hatcet Bint Huveylid Seyyidetn f KalbilMustaf, 119
133
Rahip Nastra
Nihayet, amdaki ileri de bitmi ve dn iin yola koyulmulard. Meakkat arlap da yol yrnmez hale gelince bir yerde mola verip dinlenmeye durdular. Herkes bir kenara ekilmi, bir taraftan hesap ve kitapla megl olurken dier yandan da dinlenmeye alyordu. Efendiler Efendisi de, yal bir aacn altnda oturmu glgeleniyordu. ok gemeden uzaktan koarak gelen birisini grd Meysere. Bu, kendilerini uzaktan seyreden mehur Rhip Nastradan bakas deildi. Meyserenin yanna geldi ve: u aacn altnda oturup glgelenen de kim, diye sordu. Meysere iin bu, cevaplamas kolay bir soruydu. Tereddt etmeden: O, Muhammed bn Abdullah. Harem ehlinden bir gen, diye cevaplad. Ald cevap karsnda nce ban sallad Rahip. Belli ki, bu cevap ve sluptan pek holanmamt. Zaten, Onun kim olduunu sorarken de, bir eyler im eder gibi bir hli vard. Siz bilmiyorsunuz dercesine bir tavr iindeydi ve bir soru daha yneltti: Onun gzlerinde hi, bir miktar krmzlk var m? Evet, var, dedi Meysere. Rahibin kanaati kesinlemi gibiydi ve yemin ederek unlar sylemeye balad: Vallahi bu aacn altnda, bu gne kadar Nebiden baka kimse konaklamamtr.92 Belli ki Rahipin syleyecei ok ey vard ve daha da konumak istiyordu: Hi phe yok ki O, bu mmetin bekledii peygamberdir. Hem de peygamberlerin en sonuncusudur.93
92 93
bn Sad, Tabakt, 1/130 bn Sad, Tabakt, 1/130
134
Meyserenin aknl devam ediyordu. Btn bu gelimelere pek bir anlam verememiti. Sadece, hanmefendisi Haticenin kendisine verdii grevi hakkyla yerine getirmenin hassasiyetiyle kulan drt am; hibir ayrnty karmadan kaydetmeye alyordu. Rahipten renilecek ok ey vard. Belli ki o da, aradn bu kadar yaknnda bulunca, Onunla ilgili daha fazla bilgi almak istiyordu. Onun iin Meysereye, aacn altnda dinlenen Allah Reslyle ilgili sorular soruyor ve kendisine, yol boyunca karlatklar ilgin olaylardan bahsetmesini istiyordu. O da, alveri esnasnda yaanan yemin meselesini anlatt Rahipe. Heyecan bir kat daha artmt. Belli ki, ii iini yiyordu. Verdii hkm, kesinlik ifade ediyordu ve kendinden emin bir ekilde unlar sylemeye balad tekrar: Vallahi de bu, bizim bekleyip durduumuz Neb. Ne olur Ona iyi bak ve gz-kulak ol!94 Ardndan da, heyecanla Muhammedl-Emnin yanna kotu. nce, ihtimamla mbarek alnndan pt ve ardndan da, hzla ayaklarna kapanp unlar sylemeye balad: Ben ehadet ederim ki Sen, Allahn Tevratta zikrettii o ahssn.95
Yine Ayn Bulut

Bu molann ardndan yeniden toparlanp tekrar Mekkenin yollarna koyuldular. Havalar ok scakt ve yolda gelirken Meysere, Allah Resln, bulut eklinde iki melein glgelediini grm ve hayretle arkasndan bakakalmt. Bu kadar scak bir ortamda iki bulut Hem de, srekli birisini takip eden iki bulut Gittii yere giden ve durduunda da olduklar yerde sabit kalan iki bulut
94 95
bn Sad, Tabakt, 1/130 Suyt, el-Hasisl-Kbr, 1/51
135
O ise, tavrn hi bozmadan emniyet ve gven iinde, hibir ey yokmuasna yoluna devam etmekteydi. Btn bunlar, Meyserede ylesine bir muhabbet hsl etmiti ki artk o, varln Muhammedl-Emne adam; kendini Onun bir klesi gibi gryordu.96 Mekkeye ulatklarnda, gnn en scak zamanyd ve gne tam tepelerinde bulunuyordu. Kervannn haberini alan Hatice de, yksek bir mekana km gelilerini seyrediyordu. Bir aralk gzne ilien manzaraya taklp gitti; zira, ticaretteki orta Muhammedl-Emnin zerinde iki melek kanatlarn germi, Onu gnein yakclndan koruyup ona glge ediyordu. Grdklerini, yakn arkadalaryla da paylamak istemiti. Hemen onlar da yanna ararak bu manzaradan onlarn da nasiplerini almalarn arzu etti. Gerekten de, seyrine doyum olmayan bir manzarayd. Gren herkes, aknlk ve taaccbn gizleyemiyordu.97
Yolculuun Raporu
Elbette Meysere iin bu yolculuk, ncekilerden ok farklyd; ne bir hakszla ahit olmu ne de yol boyunca bir huzursuzluk yaamt. Gtrdklerini amda en iyi ekilde deerlendirmiler ve getirdikleri mallar da, Mekkede kat be kat deerle satlmt. Belli ki Hz. Hatice, arad kaliteyi sonunda bulmutu. Daha nce ok farkl kimselerle ticaret yapmt; ama elbette ki nsanln Emni bir bakayd. Aslna baklacak olursa, Hz. Haticenin derdi, kr stne kr getirecek mallarnda deildi. O, tella Meyserenin gelmesini bekliyordu ve gelir gelmez de, yol boyunca ahit olduklarn sormaya balad, teker teker. Meysere, nce Rahipin szlerini nakletti Ona. Gelirken
96 97
bn Sad, Tabakt, 1/130, 131; Taber, Tarih, 2/196 Taber, Tarih, 2/197
136
grd iki melekten bahisler at ardndan. amdaki yemin talebi ve buna mukabil Efendisinin tepkisini, ardndan da adamn anlattklarn aktard hassasiyetle. O kadar anlatt ki, yol boyunca yaadklarn evirip evirip yeniden aktaryor, metanet ve gvenini ve ve bir trl bitiremiyordu. Zaten Haticenin aradklar da bunlard. ten ie kendini yiyip tketiyor ve ruh dnyasndaki dalgalanmalar saklamaya alyordu. Nasl olmasn ki, btn yollar hep Onu gsteriyordu.
Varaka bn Nevfelin Yorumlar

Hemen kalkt ve doruca, kmil mridi Varaka bn Nevfelin yanna gitti; Meyserenin anlattklarn paylaacakt yine amcaoluyla. Duyduklar karsnda Varaka da heyecanlanmt. Artk o da, beklediini bulduundan emindi. Yorum bekleyen Hz. Haticenin yzne: Eer bu anlattklarn doru ise ey Hatice! phesiz Muhammed bu mmetin peygamberidir. Ben de biliyordum ki, bu mmetin beklenen bir Peygamberi vardr. te, bu zaman da zaten Onun zamandr,98 deyiverdi. Zira Varaka, Tevrat ve ncili branice aslndan okuyup yazabilen ender insanlardan birisiydi. Kitaplarda grdkleri onu, srekli bir beklenti iine sokmu ve sk sk, Ne zaman? diye Onun gelecei gn intizar eder olmutu. Bunun iin iirler yazyor, her frsatta, geliinin gecikmesinden duyduu znty dile getiriyordu. Varakann yorumlar ok nemliydi Hatice iin. Grld zere, her ey Onu iaret ediyordu; bugne kadar dinledikleri, Mekkenin ehdeti ve Meyserenin anlattklar, hep
98
bn Him, Sre, 2/10
137
yollarn birletii yeri... Muhammedl-Emni, yani doru adresi gsteriyordu. Artk hi tereddd kalmamt Hz. Haticenin. Yllarca bekledii mjdelenen Nebi, artk ok yaknndayd. Evlilii zihninden silmiti; ama bugn Ona daha yakn olmann baka da bir yolu grnmyordu.
zdivaca Giden Yol

Hz. Hatice, o gne kadar iki evlilik yaam ve btn tekliere artk kaplarn kapatmt. Zira, onun iin ya kemle ermi ve ayakta kalabilmek iin bir bakasnn dayanana da ihtiyac kalmamt. Bugnk mnda uluslararas bir ticar zemine sahipti ve emrinde alanlar, snrlar akn bir corafyann insanlaryd. Rm, Fars ve Gasssine beldelerinden adamlar altrd gibi, emrinde daha yakn corafya saylan Hre ve am blgelerinden de insanlar vard. Zengindi; iini salam yapan akll, gzel, olgun ve herkesin rabet ettii erei bir kadnd. O gn iin Kurey arasnda, bylesi bir kymet ve kadre kurban olmayacak kimse yoktu. Kavminden her erkek, imkn olsa ve buna gc yetse, onunla evlenmeye can atard. O gne kadar kim bilir ka kii kapsn andrmt; ama o bunlarn hibirini kabul etmemi; gelen herkese kaplarn, bir daha da amamak zere kapatmt.99 Ancak bu sefer durum farklyd ve byle srekli bir beraberlik iin evlilikten baka da bir yol grnmyordu. O gne kadar evlenmeyi dnmeyen, belki de bylesine nezih bir ev99
Hatta daha sonralar Eb Cehil olarak hret bulacak olan Amr bn Him da, ona evlenme teklinde bulunanlar arasndayd. Fakat Hz. Hatice, bunu da tereddtsz reddetmi, amamak zere kapy arkadan srglemiti. Hatta daha sonralar Eb Cehilin, Efendimize kar tavr almasnn sebeplerinden birisinin de bu izdiva olduu vurgulanmaktadr. Hatta byle bir evlilik gerekleince Eb Cehil, kin ve nefretle kprecek ve kendi kendine, Evlenecek, Eb Tlibin evlatl ve Kureyin yetiminden bakasn bulamam m? diye tepki gsterecekti.
138
liliin hayaliyle dier talepleri geri eviren Hz. Hatice, artk kararn vermiti. Ancak, bunu nasl aacan bir trl kestiremiyordu.
Hlden Anlayan Bir Arkada

Hz. Haticenin bu dnceli halini ve ondaki deiimi fark eden yakn arkada Mnye kz Nefse, bir gn yanna yaklaacak ve efkat dolu bir sesle unlar syleyecekti: Sana ne oluyor, bu hlin ne ey Hatice? Bugne kadar hep seninle birlikte oldum, ama seni hi bu kadar dnceli grmedim! nce, meseleyi ap amama konusunda tereddt geirdi Hz. Hatice. Bir mddet suskun kald ylece. Ancak, adm atmadan hayra nail olmann imkn yoktu ve neticede, arkadana anlatt aklndan geenleri bir bir nce, unlar syledi: Ey Nefse! phe yok ki ben, Abdullah olu Muhammedde, bakalarnda grmediim bir stnlk gryorum. O, dosdoru, sdk ve emn, eref ve pk bir nesep sahibi, insann karsna kabilecek en hayrl insan. stne stlk Onun iin bir de, srpriz ve gzel haberler var! Garip bir durum Meyserenin anlattklarna baknca... Rahibin anlattklarn dinleyip ar-pazardaki gelimelere ahit olunca... amdan kervanla gelirken stnde kendisini glgeleyen bulutu seyrederken, kalbim neredeyse yerinden frlayacak gibi oldu; inandm ki, bu mmetin beklenen Nebisi Ondan bakas deil! Nefse, hl meseleyi anlamaya alyordu: yi de, senin bu kadar sararp solman ve sabahtan bu yana dnceli bir hal almanla bunun ne alkas var, diye mukabelede bulundu. Anlalan daha ak konumak, meseleyi biraz daha amak gerekiyordu. Hz. Hatice arkadana yneldi ve ak bir dille unlar syledi:
139
Onunla evlenmek suretiyle yollarm birletirmeyi umuyorum; ancak buna da nasl nail olacam bilemiyorum. Bu sefer mesele anlalmt. Halden anlayan Nefse yle mukabelede bulundu: zin verirsen, senin iin ben, bir nabz tutarm! Hz. Haticenin bekledii tepkiydi bu ve heyecanla: Eer bunu yapabilirsen ey Nefse, hi gecikme, hemen yap, dedi. ok gemeden Mnye kz Nese, oradan ayrld ve Muhammedl-Emnin yerini renmek iin adres sormaya balad. Bir mddet sonra da, Allah Reslnn yanndayd. nce selam verdi ve ardndan: Y Muhammed, diye seslendi. Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem), btn vcuduyla ynelmi, Nefsenin szlerine kulak veriyordu. yle devam etti: Senin evlenmene engel olan ne, Sen niye evlenmiyorsun? Efendiler Efendisinin beklemedii srpriz bir soruydu bu, ve: Elimde evlenmek iin imknm yok ki, diye mukabelede bulundu. Gerekten de Reslllahn elinde, evlenecek kadar madd imkn yoktu. Bakalarnn sorumluluunu zerine alacak olan kimsenin, en azndan onlar grp gzetecek kadar bir imkn olmalyd. Ancak bunun, bir problem tekil etmediini anlatacakt Nese!.. Mal ve mlk kaybolup giden bir meta iken, asalet, eref, emniyet ve bylesi bir karakter, yle kolay bulunacak bir kymet deildi zira. Kap bu kadar aralanmken, kapatmamak gerekiyordu ve ardndan: ayet Senin iin bu, problem olmaktan ksa ve karna, gzellik, mal, eref ve Sana denklik itibariyle bir kymet ksa, mspet cevap vermez misin, diye sordu.
140
Cmleler, byle bir adayn olduundan aka haber veriyordu ve szden anlayan Sz Sultan sordu ona: Peki, kim bu? Hatice, diye cevaplad Nefse. Huveylidin kz Haticeyi tanmamak olmazd; daha birka gn nce onun kervann ama gtrm ve iyi bir ticaretle gelip kendisine teslim etmiti. Ancak evlilik, ticaret kadar kolay deildi. Onun iin; Bu nasl olacak ki, diye sordu. Nefsenin derdi, bu iin nasl olaca deildi; o, sadece bir kabul bekliyordu. te bu cmle de, o kabuln bir emaresiydi ve Allah Reslnden bunlar duyar duymaz, rahat bir nefes ald. Zira bu, Benim amdan problem deil, ama byle bir evlilik nasl mmkn olabilir ki? manasnda bir tepkiydi. in bundan sonras, Nefse iin daha kolayd. Onun iin de: Sen, onu bana brak. Ben hallederim, deyiverdi. Tabii olarak skt, icabetin vuku bulduunun habercisiydi ve sratle oradan ayrlan Nefse, doruca Hatice validemizin yanna kotu. Mjdeyi, bizzat kendisi vermek istiyordu. Kotu bir rpda ve anlatt btn konumalar bir bir! Nefsenin getirdii haber, rahat bir nefes aldrmt Hz. Haticeye. Konuya scak baktn renir renmez de, Ona rabet ediinin ve evlilik talebinin gerekelerini bildiren bir haber gnderdi zlenen Nebiye. yle balyordu szlerine: Ey amcamn olu! phesiz ben, aramzdaki akrabalk balarnn yaknlndan,100 Senin, kavmin arasndaki esiz konumundan, gzel ahlakn ve emanete riayetinden ve szndeki doruluktan dolay Sana talip oldum. Amcalarna syle de, ilerin tedviri iin devreye girsinler!
100
Baba tarafndan soyu, Efendimizin dedelerinden Kusayda birlemekte; benzeri bir akrabalk ba da, annesi tarafndan Efendimizin bir baka dedesi Leyde bulumaktayd.
141
Belli ki, Allah Reslne olan hayranln, olanca itenlik ve titizlikle ifade etmenin adyd btn bunlar. Ancak, bylesine nemli bir meselede, bykleriyle istiare etmeden karar vermek istemiyordu Allah Resl de Tekli alr almaz doruca amcas Eb Tlibin yanna gitti ve Nefse ile aralarnda geen sreci anlatt tek tek. Evet, yeeni Muhammedl-Emn, Eb Tlib iin de ok deerliydi ve o kymette bir bakasn tanmyordu. Ancak, Hatice de, yle yabana atlacak bir kadn deildi. zzet ve onuruyla yaad bir hayat vard ortada. eref ve nesep ynyle en nde gelenlerden birisiydi. Yeeninin de bu ie scak baktn anlamt ve Niin olmasn? diye dnecek, hayr dileklerinde bulunacakt.
Ve Nikah
Artk, yllara yn verecek mutlu beraberlik vakti gelmiti. Ve ok gemeden bir gn, Abdulmuttalibin oullar Eb Tlib, Abbs101 ve Hamza, Haticeyi istemek iin yola koyulacakt. Muhataplarn oluru olsa bile, aileler arasnda geerli olan merasimler yerine getirilmeli ve konu, bir velimeyle herkese duyurulmalyd. nce Eb Tlib konumaya balad: Bizi, brahim neslinden ve smail soyundan klan Allaha hamd olsun! Hasep ve nesep itibariyle bizi, insanlarn hizmetine adayan, evine hizmetle bizi ereendiren, Hareme hizmetle serrz klan; bizim iin evini, insanlarn ynelip emniyet soluklad bir mekana eviren ve bizi, insanlar hakknda hkm vermekle ne geiren phesiz Odur. Konumaya balamadan nce tercih edilen byle bir hitap, iin ciddiyetini aka ortaya koyuyordu. nsanlarn tevecchne mazhariyetin kr de, zaten byle olmalyd. Ardndan unlar syledi aile meclisinde:
101 Baz rivayetlerde, bu isteme iinde Hz. Abbs yoktur.
142
Kardeimin olu Muhammede gelince O, Abdullahn olu Muhammeddir. Onunla kim boy lmeye kalksa, mutlaka Muhammed, stn gelir. Mal ve mlk itibariyle pek bir varl olmasa da eref, asalet, ecaat, cesaret, akl ve fazilet ynyle herkesten stndr O. Zaten mal ve mlk de, kaybolan bir glge gibidir; emanettir ve kalc olamaz. Ancak u var ki, gelecek itibariyle Onun hakknda byk haberler, herkesi hayran brakacak yenilikler var! O sizden, kerimeniz olan Haticeyi talep etmektedir. Mehir olarak da ona, bir ksm pein ve dier bir ksm da sonradan denmek zere on iki kiyye ve bir ne102 takdir etmektedir.103 Erkek evinin talebine karlk kz tarafndan da sylenmesi gereken szler vard. Eb Tlibin arkasndan Haticenin amcas Amr bn Esed de104 kalkt ve Haticenin faziletini ifade eden benzeri szler syledi. Zira o gn Hz. Haticenin de babas yoktu; Ficar savalarnda lm ve Huveylidin kz Hz. Hatice de, Reslullah gibi yetim bymt. yle diyordu:
102
Bir ne, yirmi dirheme; bir kiyye de, krk dirheme tekabl etmektedir. Bu durumda Efendimizin Hz. Hatice iin takdir edilen mehiri, toplam be yz dirhem etmektedir. Bugnk artlarda ise bu, 1600 gram gm karl bir deere tekabl etmektedir. Bir gn Hz. ie validemize Eb Seleme bn Abdurrahman unu soracaktr: Reslullahn mehiri ne kadard? Onun, zevceleri iin verdii mehir, on iki kiyye ve nedir. Peki ne nedir, biliyor musun? Hayr. Ne, yarm kiyyedir. Bu da, be yz dirhemdir. te bu, Reslullahn hanmlar iin takdir ettii mehiridir. Bkz. bn Kesr, Tefsr, 1/658 ; bn Mce, Snen, 1/607 (1886); bn Him, Sre, 6/57 103 Bir ksm nakit ve geriye kalan sonradan denmek zere bor olarak yaklak be yz dirhem te, Efendiler Efendisinin, Hz. Hatice validemiz iin takdir ettii mehirin bedeli Baz rivayetlerde, Eb Tlibin ilan ettiinin dnda mehir olarak, Allah Reslnn de yirmi deve vaat ettii anlatlmaktadr ki, byk ihtimalle bu, o gnn artlarnda be yz dirhemin karlna tekabl ediyordu. 104 Baz rivayetlerde bu ismin, Varaka bn Nevfel olduu anlatlmaktadr.
143
Senin de zikrettiin gibi, saydn hususlarda bizi insanlara stn klan Allaha hamd olsun! phe yok ki bizler, Arapn nde gelenleri ve efendileriyiz. Sizler de yle Araplardan hi kimse, sizin faziletinizi inkar edip eref ve iftihar noktalarnz yok sayamaz. Sizinle ayn kkten gelme ve mterek eremizin adna sizler ahit olun ki ben, -ey Kurey topluluu- Huveylid kz Haticeyi, zikredilen mehir mukabilinde Abdullahn olu Muhammede nikahladm. in sorumluluunu zerinde hisseden Eb Tlib, mecliste bulunan dier akrabalardan da ayn ikrar duymak istiyordu. Bunun iin: stiyorum ki bu kabule, dier amcalar da itirak etsin, dedi. Bunun zerine orada bulunan dier bir amcas sz ald ve: Sizler de ahid olun ki ey Kurey, bizler, Abdullahn olu Muhammede Huveylidin kz Haticeyi nikahladk, diyerek ayn hkm yeniden seslendirmi oldular.105 Genel kabul gren merasimler de tamamlanm; artk i velimeye kalmt. ok gemeden o da yerine getirilecekti. Derken, koyunlar kesilip develer boazlanm ve dn-dernek iin bir de meclis tertip edilmiti. Bylelikle, 25 yl srecek zor; ama huzur dolu bir evlilik hayat balam oluyordu. Beri tarafta, zamann ar artlar altnda zor gnler yaayan Eb Tlibin sevincine de diyecek yoktu; bir kenara ekilmi ve yeenine byle bir kap aralayan Allaha, itenlikle hamd ediyordu. Sevinen sadece Eb Tlib deildi elbette; Mekkeliler bu birliktelii o kadar itenlikle onaylamlard ki, duygularn iirin diliyle ortaya koyacak ve yaplan iteki isabeti birbirlerine haykracaklard.
105
Yemn, mml-Mminn Hatcet Bint Huveylid Seyyidetn f KalbilMustaf, s. 65 vd.
144
Ancak o gn, hi kimsenin sevinci, Hz. Haticeninkine denk olamazd. Onu o kadar yakndan takip ediyordu ki, dnlerine, artk ayrlmaz bir paras olan kocas Muhammedl-Emnin st annesi Halme-i Sadiyeyi de davet etmi; bylelikle, yetim byyen st yavrusunun mutluluunu onunla da paylamak istemiti. Sevinci, cmertliine glge drmeyecek ve yapmas gerekeni unutturmayacakt. Sabah ayrlp giderken Halmenin yannda, stn verdii Abdullahn olu Muhammedin kerim hatrna mukabil, bahtiyar Hatice tarafndan hediye edilen krk ba koyun da vard. Birka gn; Amca Eb Tlibin evinde kaldktan sonra artk, Hatice validemizin yeeni olan Hakm bn Hizmdan alnan yeni eve yerleecekler ve bylelikle, vahiy gelecei na kadar 15 yl sren, herkese rnek, yeni bir hayat balayacakt. Muhammedl-Emn, bundan byle herkese rnek bir aile reisiydi. Yeri geldiinde, ev ilerinde hanmna yardm ediyor, ou zaman kendi ihtiyalarn bizzat kendisi karlyor ve bylelikle, karlkl sayg ve sevginin esas olduu mutlu ve rnek bir yuva ina ediliyordu. Bunu yapacak imkn olmasna ramen Hz. Hatice, kocasna bizzat kendisi hizmet edebilmek iin ev ilerini hizmeti veya adamlarna brakmyor, btn bunlar kendisi bir ibadet nevesi iinde yrtyordu. Onun honutluuna kendini ylesine adam, Ona ylesine kendini vakfetmiti ki, klnn bile incinmesinden rahatszlk duyuyor ve Onu rahatsz edici en kk bir hareketinin olmamas iin azami gayret gsteriyordu.
Hane-i Saadetin Dier Sakinleri

Efendiler Efendisi, Hz. Hatice validemizle hayatn birletirmi ve yeni bir yuva daha kurulmutu kurulmasna; ama bu yuvada onlar, sadece kendilerini dnp yalnz kalmayacaklar; kendileriyle birlikte bakalarnn da elinden tutarak
145
onlar da hayata hazrlayacaklard. Anne ve babalar hayatta olsayd, mutlaka onlar da bu evin iindeki huzurdan soluklanacak ve evlatlaryla birlikte torunlarn sevme bahtiyarlna erieceklerdi. ncelikle baba yadigr mm Eymen, nsanln Emni ile birlikte bu eve tanmt. Efendisi Abdullahn yetimi ve hanmefendisi minenin ksznn ihtiyalarn gidermeye alyordu. Habb-i Zn Hazretleri Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem), ayn zamanda bir vefa insanyd. Hatice validemizle evlenip yeni bir yuva kurar kurmaz dier amcas Abbasn yanna gimi ve Eb Tlib ailesinin iinde bulunduu sknty gndeme getirerek bu evin ykn paylamalarn teklif etmiti. Nihayet, oullarndan birisine Amca Abbas sahip kacak; dier olu Aliyi de Efendiler Efendisi kendi himayesine alacakt. Himayede nc dnem olarak zikredilebilecek bu srete artk, Muhammedl-Emn, Ali iin bir baba, Hatice de; efkat dolu bir anne idi. Bir taraftan en erei insann rahle-i tedrisinde terbiye grrken dier yandan da asil kadn Hz. Haticenin efkat ve merhamet dnyasndan doyasya istifade etmi oluyordu. Bu evde yaayan bir delikanl daha vard: Zeyd bn Hrise. Zeyd, aslen hr bir ailenin ocuu iken, annesiyle birlikte gittikleri ana ocanda baskna uram ve kle pazarlarnda satlmt. Ukz panayrndan onu, Hz. Hatice validemizin yeeni Hakm bn Hizm satn alm ve halasna getirmiti. Kutlu izdiva gerekleinceye kadar, bir mddet ylece hizmetine devam eden Hz. Zeyd, artk bu yeni hanenin bir yesiydi. Ancak ok gemeden statsnde bir deiiklik olacakt; zira, Kainatn ftihar Vesilesinin hizmetine tahsis edilmi ve O da, hrriyetin kaplarn sonuna kadar aralayp onu zgr brakmt. Bir baka gen de, Hatice validemizin nceki kocas Eb
146
Hleden olan olu Hind idi. Bir aralk bu kervana, babas Avvm vefat ettikten sonra kk Zbeyr de katlacak ve o da, bu kutlu evde byme ltfuna eriecekti.
Huzur Dolu Bir Yuva

te, byle bir yuvada huzur olurdu. Bata Efendiler Efendisi, tek bana bir huzur kaynayd. Huzuru ryasnda bile gremeyenlerin, balarndan aaya saanak saanak huzur yamurlar boaltmak, varlnn gayesiydi Onun. Hatice validemizin efkat dolu abalar da, bu huzuru besleyen nemli bir dinamikti. Efendisinin her hareketini, daha batan doru olarak kabullenmi ve asla tenkit etmeden aynen uygulama yarna girmiti. Ne zaman ba skp huzurunu karan bir durumla karlasa, gelir ve Hz. Hatice validemizin karar kld bu hanede skn bulurdu. Evin genelinde byle bir huzur olduu gibi her ikisi arasnda da, gpta edilen bir samimiyet, koulsuz bir teslimiyet ve phe duyulmayan bir emniyet vard. Hatta, aralarndaki samimiyet, bakalarnn da dikkatini ekiyor ve bakalar rastlamaya imkn bulamadklar byle bir hayata hayranlkla bakyorlard. Bir gn, kendisinden Hz. Haticenin yanna gitmek iin izin isteyen Muhammedl-Emnin arkasna, Neba adndaki cariyesini takan Eb Tlib, bylelikle Onun, yeenine olan alkasn renmek istemiti. Geri dndnde Neba, Eb Tlibe unlar anlatacakt: Grdklerim ok ilginti. Geliini grnce Hatice, hemen kapya yneldi, elinden tuttu ve Ona yle dedi: Anam babam sana feda olsun! Vallahi bunu ben, senden baka hi kimseye yapmam. Fakat biliyorum ki sen, gelecei beklenen Peygambersin. O gnn yaarken ne olur beni ve yanndaki konumumu unutma! Ne olur, seni gnderen Allaha benim iin de dua et!
147
Ei ve her konudaki destekisi Hz. Haticeden bu iltifatlar duyan Muhammedl-Emn: Allaha yemin olsun ki ayet o ben isem, benim iin sen, asla zayi etmeyeceim nice fedakrlklar yaptn, diyecek106 ve sonrasnda da onu asla unutmayacakt.107
Bu Yuvann Semereleri
ok gemeden bu yuva da semere vermeye balad. nce Ksm dnyaya geldi. Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem)in, Ksmn babas mnsnda Ebul-Ksm diye knyelendii olu idi ayn zamanda. Ancak o, bu fni lemde kalc deildi. Henz emekleyip yrmeye balamt ki, kanatlanarak cennete uuverdi.
106 107
bn shk, Ahbr Mekke, 5/206 Baz rivayetlerde bu hadisenin, dn ncesinde gerekletii izlenimi vardr. Buna gre Eb Tlib, Haticenin yeenine olan talebinden emin olmak iin, evlenmesi iin izin verdii yeeninin arkasndan, Neba isminde bir cariyesini gndermiti. Bylelikle konumalarna muttali olacak ve bunun, kalc bir yuvann balangc olmasndan emin olacakt. u tembihte bulunuyordu: Git de dinle bakalm; Hatice Ona neler sylyor? Neba, Efendiler Efendisini takibe koyuldu. Nihayet Hz. Haticenin bulunduu mekana gelince, yanna oturup konumaya baladlar. Sz aan yine Hz. Hatice idi: Anam babam Sana feda olsun! Allaha yemin olsun ki, btn bunlar ben, Senin, gnderilecek Nebi olduunu umarak yapyorum. ayet, gerekten o Sen isen, ne olur beni ve konumumu unutup aklndan karma! Ayn zamanda, Seni peygamber olarak gnderen Allaha benim iin de dua et! Bu kadar iten ve srf Allah iin ortaya konulan gayret karsnda Efendiler Efendisi de unlar syleyecekti: Vallahi de, ayet o Ben isem, elimden geleni yapar ve seni zayi etmem. ayet o, benden bakas ise, bu durumda, kendisi iin btn bunlara katlandn ilah seni asla zayi etmeyecektir! Bkz. Yemn, a.g.e. s. 68 Henz risalet yoktu; ancak, kymet, her yerde ayr bir kymet ifade ediyordu. Ne zaman gerekleirse gereklesin, hak adna bir hakikatin seslendirilmesinden baka bir ey deildi btn bunlar
148
Ksmn vefat zerinden iki yl gemiti ve Efendimizin kzlarndan Zeynep validemiz dnyaya geldi. Ayn zamanda Zeynep, dnyaya gelen ilk kz ocuuydu. Ardndan, bir yl sonra Rukiyye ve Rukiyyeden yl sonra da mm Glsm dnyaya gelecekti. Ftma validemiz ise, vahyin gelmeye balad yl dnyay ereendirecekti. Hatice validemizin dnyaya getirecei son ocuu Abdullah olacakt. Henz, Hiradaki vuslat balayal iki yl olmutu. Mslman bir zeminde dnyaya geldii iin Abdullaha Tayyib ve Thir de deniliyordu. Kaderin ayr bir cilvesi ki Abdullah da uzun yaamayacak ve ay sonra o da dnyaya veda edecekti. Anlalan Allah (celle celluh), kendisinden sonra yaanmas muhtemel kargaalardan onlar masn klmak istiyordu.
149
KBENN TAMR VE SZ KESEN HAKEM
Aradan on yl daha gemi ve nsanln Emni otuz be yalarna gelmiti. Bugnlerde en ok konuulan husus, zamanla anan Kbenin yeniden tamir iiydi. stelik, yklan duvarlar arasndan hrszn biri ieri girmi ve orada bulunan baz kymetli eyay alp kamt. Bu arada bir kadn ate yakm ve bu ateten srayan bir kvlcmla Kbenin rts tutuarak yanvermiti. te, btn bunlar birlikte deerlendiren Kurey, bir an nce Kbeyi tamir karar almt. Cidde yaknlarnda karaya oturan bir geminin haberi Kureylileri sevindirmiti; zira bu geminin yk, tam da aradklar malzeme ile doluydu. stelik gemide, inaat iini yapabilecek usta da vard. Hi vakit kaybetmeden Veld bn Mure bakanlnda bir heyet, tarif edilen yere giderek malzemeleri satn alp Rum asll usta Bkmla birlikte Mekkeye geri dnd.108 Sra, iin taksimine gelince ortam birden gerilmi ve Kbeye hizmet gibi bir krediyi her kabile kendi adna kullanma yarna girimiti. Nihayet, her bir duvar belli bal kabileler arasnda taksim edilerek bir anlama salanmt.
108 bn Sad, Tabakt, 1/145
151
Ancak, yapmak iin nce ykmak gerekiyordu ve bunun iin kimsede cesaret yoktu. Balarna bir musibet gelmesinden korkuyorlard. Eline manivela alp ilk kazmay vuran, yine Veld bn Mure oldu: Allahm! Bunu yaparken, hayrdan baka bir muradmz yok, diyor ve elindeki manivelay titizlikle kaldrp indiriyordu. Hatta o gn, kimse cesaret edip ykma ilemine giriemedi. En azndan aradan bir gnn gemesini bekliyorlard; ayet ertesi gne kadar balarna bir olumsuzluk gelmezse Rabbin raz olduu kanaatine varacaklar ve bu ileme devam edeceklerdi. Aksi halde bu iten vazgeecek ve bir daha akllarna bile getirmeyeceklerdi. Ertesi gn olmu ve herkes, dnden farksz olarak sabahlamt. Belli ki, bu ite Rabbin de rzas vard ve her bir kabile, kendi payna den yerden balayarak nce ykm ilemi tamamland. Nihayet, Hz. brahimden kalma temellere kadar inmilerdi. Aralarndan biri, bu temele iliince, Mekkenin iddetle sallandna ahit oldular ve akbetlerinden korkarak, yeni inaat bu temellerin zerinde ykseltme karar aldlar.109 Ta ta stnde ykselen Kbe, Rkne kadar geldiinde yeni bir tartma konusu ortaya km ve ortam yeniden gerilmiti. Zira her bir kabile, kendileri iin kutsal saydklar Hacerl-Esved denilen kara ta kendilerinin yerletirmesi gerektiinde srar ediyor ve bunun iin de bir trl aralarnda anlaamyordu. Gerginlik o kadar artmt ki, neredeyse herkes i-gcn brakm, birbirlerine saldrmak iin frsat kollar hle gelmiti; daha Ficar savalarnn yaralar yeni kapanrken bugn yeniden, yzyllarca devam edecek bir savan eiine gelinmiti. te tam bu srada, Kureyin en yal adam Eb meyye,
109 bn Sad, Tabakt, 1/146; Taber, Tarih, 2/200
152
Kbenin Tamiri ve Sz Kesen Hakem
ayaa kalkm vurumak iin frsat bekleyen gergin Mekkelilere yle sesleniyordu: Ey Kurey topluluu! En iyisi siz, gelin aranzda bir hakem tayin edin ve bu anlamazla bir son verin! Gelin, Kbenin u kapsndan ilk giren insan aranzda hakem olsun ve ne derse onu yapn! nce herkes bu tekli yle bir tartm ve ardndan da hakl bularak kabul etmiti. Hayr adna ktklar bir yolda, ne de olsa yzyllar srecek bir erre kap aralamak istemiyorlard. Herkes bu tekli kabul ettiine gre imdi i, sz konusu kapdan gelecek ilk insan beklemeye kalmt. Bir pazartesi gnyd.110 Uzun ve sessiz bir bekleyiin ardndan herkes kulak kesilmi; gelen ayak seslerinin sahibini merakla beklemeye durmutu. Nihayet bu kapdan, bekleen Kurey zerine doan ilk sima, nsanln Emni Hz. Muhammedden bakas deildi. Onu grnce hep bir azdan: te, Emn geliyor! Biz, Onun verecei hkme razyz, demeye baladlar. Neden herkesin kendisine baktn ve grr grmez de byle bardklarn renip, gelimeleri de teker teker dinledikten sonra; Muhammedl-Emn nce byk bir bez paras getirmelerini talep etti onlardan. ok gemeden bu talep yerine gelmi ve Muhammedl-Eminin ne yapaca merakla beklenir olmutu. nce, getirilen bezi yere serdi Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem). Ardndan da, kendi elleriyle Hacerl-Esvedi kucaklayp bu bezin zerine koydu. Bu srada, dikkatle ne yaptn gzleyen merakl baklara yneldi ve:
110 Efendiler Efendisinin hayatnda pazartesi gnnn ayr bir yeri vardr; dn-
yaya terif ettikleri gn pazartesi olduu gibi Hirada ilk vahye mazhar olduklar gn de pazartesi idi. Medineye hicrete balad gn de, Medineye ulat gn de yine pazartesi idi. Yce dostluu tercih edip dnyaya veda ettii gn de pazartesiden bakas deildi. Bkz. Sheyl, Ravdul-nf, 1/129
153
Her bir kabile, u bezin bir tarafndan tutarak ta kaldrsn, buyurdular. Zekice bir zmd ve bu hkme, hi kimsenin itiraz olmad. nk her bir kabile, tan konulmasnda ortak olmu, el birlii ile onu yerden kaldryordu. Nihayet ta, rkun hizasna gelince Muhammedl-Emn, ta orada sabit tutmalarn istedi onlardan. Ardndan da, kendisi yaklat ve yine mbarek elleriyle ta kavrayarak yerine yerletiriverdi. Belli ki Allah (celle celluh), ilk insan Hz. demle birlikte yeryzne inen ve Hz. brahimle Hz. smail zamanndan bu yana Kbeyi enlendiren cennet kaynakl bu tan yerletirilmesini, bizzat Son Nebisinin eliyle gerekletirmeyi murad etmi ve zamanlamay da byle takdir etmiti. in dorusu her ey, Onunla yeniden asl haline dnmeye balamt. Artk mesele, fetanet-i azam sahibi Efendiler Efendisinin kk bir mdahalesiyle tatlya balanmt ve gnlerdir ara verilen tamir ii bylelikle yeniden balad ve zaman gelince de nihayet buldu.111
Ahde Vefa
O (sallallahu aleyhi ve sellem), Cibril-i Emnle de tanmadan nce yle bir hayat yaamt ki, zamann belli bir ann Onunla birlikte yaama imkn bulanlar, insanlk adna her trl fazileti ilk defa Onda tanyacak ve bunlar, unutulmaz birer hatra olarak zihinlerine nakedeceklerdi. Efendimiz, Abdullah bn Eb Hams adndaki bir gen ile alveri yapm ve bu zat, Efendimize borlanmt. Borcun ne zaman ve nerede denecei konusunda da anlam ve birbirlerinden ayrlmlard. Gn gelip de szletikleri zaman gelince Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), buluacaklar mekana gelip beklemeye balad. O gn, akama kadar orada
111 Bkz. bn Sad, Tabakt, 1/146; Taber, Tarih, 2/201; Sheyl, Ravdul-nf,
1/129; Belzur, Ensb, 1/99
154
Kbenin Tamiri ve Sz Kesen Hakem
bekleyecekti, ama Abdullah verdii sz unutmu ve zikredilen yere gelmemiti. kinci gn yeniden beklemeye balad. Ancak, gen Abdullah, o gn de gelmeyecekti. Derken, nc gn Abdullahn aklna, Muhammedl-Emnle olan anlama gelecek ve gecikmi olmann heyecanyla szleme mahalline koacakt. zerinde, Onun gibi bir insana kar sznde duramam olmann mahcubiyeti vard. Anlama mahalline geldiinde ise, tahmin ettii gibi nsanln Emni orada bekliyordu. Gzn, gen Abdullahn gelecei mekana evirmi ve Belki biraz sonra gelir. diye gndr orada beklemeye durmutu. Gen Abdullahn telala kendisine doru geliini grnce O da sevinecekti. Ancak, tarihe not dme adna unlar da sylemekten kendini alamayacakt: Ey gen! Beni zor durumda brakp epeyce meakkat verdin; gndr Ben, burada seni bekliyorum.112
112 Eb Dvd, Edeb, 90 (4996). Abdullah bn Eb Hams, yllar sonra Msl-
man olduunda Mekke dnemine ait bu olay, tatl bir hatras olarak yd edecek ve bylelikle tarihe nemli bir not dm olacakt.
155
GELNDEN NCE HAZIRLANAN ORTAM
Evet, iinde bulunduu a, cehaletin en youn ekilde yaand ad; gznn dedii her yerde, ruh dnyasn rseleyecek birok olumsuzluk vard. Ancak bu, hayr ve ymn adna etrafnda hibir hareketin olmad anlamna da gelmiyordu. Beri tarafta, ender de olsa iyilik ve faziletten bahseden, kfr ve cehalete bayrak aanlar da vard ve bunlar, Onun gelecei zemini hazrlama adna nemli bir misyon eda ediyorlard. Bilhassa, Varaka bn Nevfel, Zeyd bn Amr ve Kuss bn Sidenin gzleri, srekli semalar szyor ve ufuklarda, insanl yeniden kurtulua davet edecek olan Son Nebiyi aryor, etraarnda biriken insan kitleleriyle, gelmesi gereken Kutlu Misarin gecikmesinden duyduklar znty paylayorlard. Hele, bunlardan birka bir araya geldiinde, aralarndaki sohbetin vazgeilmez konusu bu oluyordu. iirin diliyle Onu seslendiriyor, bulduklar her kalabala Onun vuslat trkleriyle ynelip hitap ediyorlard.
157
Kbedeki Yank ve Varakann Yorumlar

Bir gn Zeyd bn Amr113 ile meyye bnus-Saltn114 konumalarna ahit olmutu Mekke. Yine sz, o Son Kurtarcya getiren Zeyd, unlar sylyordu meyyeye: Allahn hkm ve Hanik hari, kyamet gn btn dinler bo ve faydaszdr. Taknd ciddi tavrla da unlar ilve edecek ve soracakt: Dikkatli ol! Bu beklenen peygamber, bizden mi, sizden mi, yoksa Filistin ehlinden mi?115 Baka bir dnyadan bahsediyorlard ve konuulanlar da, yle yabana atlacak meseleler deildi. Konuanlar ise, Mekkenin en bilge insanlaryd. Onlarn bu konumalarna muttali olan bir baka Mekkeli Abdullah bn Osmn (Hz. Eb Bekir), iin gerek ynn renmek iin doruca Varaka bn Nevfelin yanna koacak ve ona bunlarn ne anlama geldiklerini soracakt. Zira onun da gzleri semadan ayrlmyor, gelecei midiyle sinesi inip kabaryordu. Oturdu yanna ve Kbenin avlusunda dinlediklerini anlatt bir bir. Ardndan da, meselenin ne olduunu sordu ona... Evet ey kardeimin olu, diye sze balad Varaka. Hitaptaki kucaklayclk, ses tonuna da yansm; kymetini bilen
113 Zeyd bn Amr, Efendiler Efendisi zuhr etmeden nce, Onun geliini mj-
deleyenlerden birisidir. Geliinin geciktiini grnce, bir baka yerde ortaya km olabilecei midiyle yollara koyulmu ve bu yolculuu srasnda, gelecek Nebiyi ararken yol kesiciler tarafndan ldrlmtr. Bkz. bn Him, Sre, 2/58-60 114 meyye, pek yaknda bir peygamberin geleceine kesin gzyle bakyor ve bunun kendisi olacan dnyordu. Daha sonra mesele tebeyyn edip de risalet kendisine verilmeyince, kavmiyet dncesinin kurban olacak ve bekleyip durduu Zta gelip iman edemeyecekti. Bir gn konuyu meyyeye getiren Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), iiri iman etti, ama kalbi kar gitti. buyuracaktr. Bkz. bn Hacer, sbe, 1/251 115 Suyt, Hasisul-Kbr, 1/42
158
Geliinden nce Hazrlanan Ortam
bir insana kymetli haberler vermenin hassasiyetine brnmt. yle devam etti szlerine: Ehl-i Kitap ve btn ulema, bu Beklenen Nebinin, nesep ynyle Arapn ortasndan kacanda mttektirler. Ben nesep ilmini de iyi bilirim. Senin kavmin, nesep ynyle Arapn ortasdr, diye de ilve etti. Bu szleriyle Varaka bn Nevfel, Eb Bekirin dikkatini ekiyor, adres gsteriyor ve kendi kabilesine bu nazarla bakmasn tembihlemi oluyordu. Bunun zerine Eb Bekir: Ey amca! Bu Nebi ne ile gelecek? Ne syleyecek, diye sorunca Varaka: Ona syleneni syleyecek. Ancak O gelince ne bir zulm ne de zulm yaplacak bir zemin kalacak,116 dedi. Ayn Eb Bekir, baka bir gn Zeyd bn Amr yle seslenirken duyacakt: Ey Kurey topluluu! Nefsim, yed-i kudretinde olana and olsun ki aranzda, benden baka brahimin peinden gideniniz yok. phe yok ki ben, brahim ve Onun arkasndan da smailin peinden gidiyorum. Ve ben imdi, smailoullarndan gelecek bir Nebiyi bekliyorum; sanrm ben Ona da yetieceim. Onun bu szlerini duyan bir baka ihtiyar mir bn Raba seslendi: ayet Ona yetiip grrsen, benden de selam sylemeyi unutma!117 ayet bu bilge ihtiyarlarn dedikleri doru ise, dnya nice srprizlere gebe demekti. O kadar emin konuuyorlard ki, inanmamaya imkn yoktu. Ayn zamanda her biri, ayn noktaya parmak basyor ve en ince detayna kadar hep, gelecek o Son Nebiden bahsediyorlard.
116 117
Suyt, Hasisul-Kbr, 1/42 bn Sad, Tabakt, 1/161; bn Kesr, el-Bidye, 6/64
159
Artk Eb Bekir, olaylara daha farkl bakyordu. Zaman zaman Kbeye gidiyor ve insanlarn acnas hallerini garipseyerek seyrediyordu. Bilgelerden duyduklar, lmn ikizi olan uykularn esir alyor; ryalarnda bile artk, adm adm gelecek Nebinin peinde gidiyordu. Nasl gitmesin ki, semtine urad her bilge, ayn arknn szne ritim tutuyor, karlat her candan dost da, srekli ayn nakarat terennm ediyordu. Bir tarafta insanln isna inat, dier yanda kurtulu reeteleri yazan bilgelerle insanlar, gelecek Nebinin adndan evsafna, insanlar arasndaki ydndan etrafndaki insanlarn zelliklerine kadar nice hakikatten bahsediyorlard.
amdaki Rya ve Rahibin Hatrlattklar

Ticaret maksadyla bir gn ama gitmiti Eb Bekir. Burada, bir rya grmt; geceleyin ay paralanm ve Mekkeye inerek buradaki btn evlere giriyordu. Ayn ay, yeniden dolunay halini aldktan sonra da, bir btn halinde kendi evine gelip orada karar klmt. lklarla uyand uykusundan. Unutamayaca kadar haz veren bir rya idi bu ve kendini tutamayp, gvendii salih bir rahibin yanna giderek anlatt ona grdklerini. Rahibin yznde gller ayordu. Cmlelerini bitirir bitirmez de: phesiz Onun gnleri geldi, dedi. armt. Ryasn tevil etmesi iin yanna geldii adamn neden bahsettiini anlamamt. Bunun iin de: Ne diyorsun sen, diye tepki gsterdi. Baklarndaki scaklk, aslnda her eyi anlatyordu. Bunun iin Eb Bekir, anladnn doru olup olmadn tasdik etmesi iin: Bekleyip durduumuz Nebi mi, diye sordu.
160
Geliinden nce Hazrlanan Ortam
nce ban sallad rahip ve ardndan da, beklenen cevab verdi: Evet. Sen de Onunla birlikte iman edecek ve insanlar arasnda Ona en ok yardmc da yine sen olacaksn!118 Ticar ilerini bitirip amdan dnerken zihninde hep O vard. Zaman zaman ellerini bir bayrak gibi kaldrp iir terennmne balard. Bir aralk, etrafndakilere: Hanginiz meyye bn Ebis-Saltn iirinden okuyacak, diye sordu. Birisi ileri atlp: meyyenin o kadar ok iiri var ki, hangisini okumamz istiyorsun ey nessbetel-Arap,119 diye karlk verdi. Dikkat edin! Bizim Nebimiz var, diye cevaplad. Bunun zerine kervandan birisi, unlar terennme balad: Dikkat edin! Bizim, bizden bir Nebimiz var ki O bize, ana kaynamzdan yarnmz adna haberler verecek! Biz biliyoruz ki, ayet ilim fayda veren bir deer olmasayd, batan sona kltan geirilirdik. . Ey Rabbim! Ne olur beni irke dmekten ebediyyen koru ve kalbimi, dnya yaad srece iman ile doldur. Zira ben, haclarn kendisi iin haccettii ve dine ait deerleri Onun iin bayraklatrdklar Zta snrm btn ktlklerden!120 Dn yolu, Rahib Bahrann memleketi Busrdan geiyordu. Buraya kadar gelmiken mehur rahibi ziyaret etmemek olmazd. Ayn zamanda, grd ryay bir de ona anlatmak istiyordu ve doruca, rahibin yalnz yaad manastra gitti. amda grd ryay anlatt ona da. Gzleri fal ta gibi almt rahibin ve sordu ona:
118 Eb Cafer et-Taber, er-Rydn-Nadra, 1/413 (333) 119 Araplarn soyunu en iyi bilen, ecere ilmine vakf kimse demektir.
120 Ali Muhammed, el-nirhu ve Refud-dk bi sreti Eb Bekr es-Sddk, s. 34
161
Sen nerelisin? Mekkeliyim, cevabn verdi sknetle Hz. Eb Bekir. Belli ki Rahip, daha fazlasn istiyordu ve: Neresinden? Kimlerden, diye sktrd onu. Kureyten, diyordu akn baklarla. Belli ki bu cevap da kesmemiti rahibin hzn. Tekrar sordu: Sen ne ile megulsn? Ticaretle, cevabn verdi yine ayn sknetle. in burasnda Rahip, Eb Bekirin de merakn giderecek cmlelerini sralamaya balad bir bir: phesiz Allah senin ryan sadk karacaktr. nk ok gemeden, senin kavmin arasndan bir Nebi gelecek. Sen de, O hayatta olduu mddete veziri, ldkten sonra da halifesi olacaksn! Eb Bekir, aknlktan ne diyeceini bile unutmutu. Bu kadar net bir adres gsterme karsnda, utancndan ne diyeceini bilemez hale gelmiti. Derin derin dnyordu; acaba bu kim olabilirdi? Aslnda dnmeye ne hacet; btn berraklyla beraber yakn arkada Muhammedl-Emn nnde duruyordu. Evet, olsa olsa bu, O olabilirdi Ancak, henz Ondan bunu destekleyecek bir cmle duymamt. Evet, belki putlara kar kyor, insanlarn elinden tutup yoksullar gzetip kolluyordu, ama Sizin beklediiniz Nebi benim. mnsna gelen hibir szne ahit olmamt. En iyisi, bir mddet daha izlemek gerekiyordu.121 Her geen gn Ona biraz daha yaklayor ve ayr bir nsiyet peyda ediyordu. Kendisini o kadar fark ettiriyordu ki, ziri karanlk bir geceye doan dolunay misali, yzne bakmaya doyum olmuyordu. Mekkeliler de bunun farkndayd.
121
Eb Cafer et-Taber, er-Rydn-Nadra, 1/413 (333)
162
VUSLATA DORU
Artk dnya, afan skn etmeye durduu zaman gsteriyordu. Hemen her taraftan, Onunla ilgili haberler geliyordu. Sema kaplar kapanm ve artk khinler kulak hrszl yapamaz olmulard. Yahudi ve Hristiyan din adamlar, ittifakla artk vaktin yaklatn ve Beklenen Nebinin gelmek zere olduunu sylyor ve btn bunlar, bir nebze hakikate ina gnllerde byk bir beklenti oluturuyordu.
Yalnzlk Araylar
Bu arada Efendiler Efendisi, Hak katndaki hakikatinden uzaklatrlan Kbeyi, istemeyerek de olsa terk ediyor ve yanna ald azyla birlikte sessizliin peine dyordu. nk, cehaletin koyuluu gittike artm ve Kbenin drt bir yan putlarla doldurulmutu. Put ve putuluk dncesini yere alm Hz. brahim gibi bir peygamberin, ihlas ve samimiyetle tesis ettii Kbe, Mekkelilerin elinde oyuncak haline gelmi, lemlerin Rabbine kulluu unutan insanlar, sanal ve sahte ilhlara neredeyse kurban olma yarna girmilerdi. Belli ki, Ruh-u Pkn bu durum, sktka skyordu. Huzur vermek iin ina edilen yeryznn ilk binas Kbe, o gn iin deta kasvet merkezi hline getirilmek istenmiti. Bu sebepledir
163
ki Allah Resl, o havadan uzaklamaya alyor, bir yandan her adm Onu buradan uzaklatrrken dier taraftan gnln orada brakyor ve bir trl de Kbeden kopamyordu. Ayrlp uzaklatnda da, yine onu seyredebilecei bir mekan tercih ediyordu. Bu mekan, Nr adyla bilinen bir dan zirvesiydi. Bu zirvenin, Kbeyi ku bak szen tarafnda Hira adnda bir maara bulunuyordu. te Efendiler Efendisi, Kbeden uzaklat demlerde buraya kadar geliyor; gnlerce, hatta aylarca burada kalp, zamann kullukla kymetlendiriyordu. Belli ki bu, kyamete kadar hkm devam edecek evrensel bir mesaj omuzlayabilmek iin Cenab- Mevlann takdir ettii bir kaderdi. Mahzun Nebinin boynu bkkt; ara sra, maarann dehlizinden szd Kbenin de boynunu bkk gryor ve bu manzara karsnda bir kez daha boynunu bkmek zorunda kalyordu. Belki de gelecekteki iman dolu, temiz ve dupduru hlini tasavvur ederek o gnlerin hayaliyle bir nebze olsun teselli olabiliyordu. Burada kald srece, kendine mahsus bir kullukla dolup tayor ve belki de, uzaktan szerek hicrann dile getirdii Kbe ve ona yaplanlar bir bir zikredip, sfrlanan insanlk kredisini yeniden kendilerine bahetmesi iin dua dua yalvaryordu. Saatlerce yryerek ulat Nr Da, deta nurun sahibine davetiye karm, beraberce semadan gelecek nuru beklemeye durmulard. deta Kbeye rka durmu Hirda Onun, ayara kapal, Hakka ak kendine gre bir ibadeti; mbarek elleriyle yzn buluturduu anlarda da, baka zamanlarda hissetmedii tari imknsz bir gnl ziyafeti vard.
Sadk Ryalar
Belli ki vakit, daha da yaklamt. afak skn etmek zereydi. Zira, bunu mjdeleyen birok emareyle karlayordu. Ban yasta koyduunda mn lemini enlendiren ve gzlerini atnda da orada grd gibi neticelenen sa164
Vuslata Doru
dk ryalar sklam; telerden srekli mesajlar getiriyordu. Vahyin ncleriydi bunlar ve bilhassa vuslatn alt ay ncesinde, birbirini takip eden mutulara dnm ve daha bir kendini hissettirir olmutu. Bugnlerde Resl- Ekrem Efendimiz, akam grd bir ryann ertesi gn karsnda cereyan eden bir hadise olduuna tank olur122 ve iki lem arasndaki irtibat tefekkre dalarak uzun uzun dnrd. Belki de bunlar, yaklaan vahiy ortamna bir hazrlk mnsn tayordu. Grlen ryalar genelde Hz. Hatice validemizle paylalr ve O da, dimana yerlemi ve kesin kanaat haline gelmi beklentileri istikametinde yorumlar yapar, bu srete Efendisine destek olmaya alrd. Bir defasnda Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem), evinin stnden bir tahta ekilerek buraya byk bir delik aldn; sonra buraya gmten bir merdiven konulduunu ve oradan iki adamn ieri girdiini grmt. Bu manzara karsnda birilerini yardma armak istiyor, ama bir trl konuamyor; yardm iin frsat bulamyordu. Sonra bu adamlarn her biri gelip Onun iki yanna oturdu. Sonra tuttu birisi, elini vcuduna sokup buradan iki kaburga kemii kard. Sonra da gsne ynelerek buradan kalbini karp eline koyuverdi. O kadar gerekiydi ki elinin izini iliklerine kadar hissediyordu. Bu arada yanndaki arkadana unu sylyordu: Bu salih adamn kalbi ne kadar da gzel bir kalp. Sonra da kalbini ykayp temizledi ve tekrar alp onu yerine yerletirdi. ok gemeden kaburga kemiklerini de olduu yere iade etti. Ardndan da, geldikleri yere ynelerek merdivenden karak gzden kayboldular. Giderken merdiveni de alp gtrmlerdi. Artk tavan, yeniden eski haline getirilmi ve her ey normale dnmt. Beklenen Nebi, tabii olarak bu ryasn da nce Hatice
122 Bkz. Buhr, Sahh, 1/6; Mslim,Sahh, 1/97; Ahmed bn Hanbel, Msned,
2/153
165
validemize anlatt. Bylesine kritik gnlerinde en byk destekisi Hz. Hatice, yine kendisinden beklenilen tavr ortaya koyuyordu: Mjdeler olsun sana, dedi nce. Ardndan da, metin bir ses tonuyla unlar syledi: phesiz ki Allah, Senin iin sadece hayr murad etmektedir. Bunda da bir hayr vardr; mjdeler olsun Sana!123 Evet, nlerine bir yol takdir edilmiti ve onlar da, takdir edilen bu yolda adm adm ilerliyorlard. Hz. Hatice validemiz de bu yolun farkndayd ve onun iin, kendinden emin konuuyor ve Efendisine destek olmaya alyordu.
Varlk Selama Durmutu

Btn bunlara ilave olarak bir de, karlalan her bir aa, her bir ta ve her bir canl, Efendiler Efendisini grr grmez tavr deitiriyor; Ona selama duruyor ve Gelecek Nebiye vuslat ncesinde temennada bulunuyordu. lk insanla balayan srete, btn peygamberler ve onlarn zemininde yetien evliyaullahn, mjdesini vererek geliyor diye dikkat ektikleri bir Ztn terinde, elbette varlk da zerine deni yapacak ve yanna yaklatnda selama duracakt. Zira gelen, varln yaratlndaki yegne sebepti. nk, ayet O olmasayd varlk da olmayacakt. Benzeri hadiselerle sklkla karlat bir gnn ardndan yine hane-i saadetlerine gelmi ve Hatice validemize endielerini aktarmt. Yine ortada, Onun metanet dolu destekleri vard: phesiz ki Allah, seni asla zayi etmez ve sana bir ktlk dokundurmaz. nk Sen, szn en dorusunu syler; emanete sadk kalr ve yaknlarn grp gzetirsin.124
123 124
Buhr, Sahh, 4/1894 (4670) Buhr, Sahh, 6/2561 (6581)
166
Vuslata Doru
Hz. Haticenin Tela ve Gayretleri

Her ayrl, Hz. Hatice iin ayr bir hzn ifade ediyordu. Belli ki Allah Resl, Hirda ayr bir huzur solukluyordu; ama beri tarafta, her ayrlnda Hz. Haticenin yrei azna geliyor; Efendisinin bana bir eylerin gelmesinden endie duyuyordu. Bunun iin arkasndan adamlarn gnderiyor ve emniyette olup olmadn grmek istiyor; koruyup kollamalar iin tembih stne tembihte bulunuyordu.125 Hatice validemizin hazrlad azn alp gittii demlerde, bazen kendisi geri gelip yeni bir azkla geriye dnse de, zaman zaman Hatice validemiz, hasretine dayanamad evinin direi ve geliini gzledii efendisi iin kendisi yollara dyor ve kilometrelerce yryp saatler sren gayretleri neticesinde, Efendiler Efendisine kendi elleriyle azk tayordu.126 Bazen de Hirann srl atmosferini Efendisiyle birlikte solukluyor, bin bir glkle ulat Hirada, Onunla kalarak zamann paylamay en byk bahtiyarlk sayyordu. Zaman zaman da yollar, bugn cbe Mescidi olarak anlan yerde birleiyor ve bulutuklar bu mekan mesken tutarak geceliyorlard. Daha sonra da Efendimiz, yeniden ayrlarak maaraya kyor, Hatice validemiz de evinin yolunu tutuyordu. Bir kadn iin, kocasnn evinden bu kadar ayr kalmas, dayanlacak bir durum deildi; ancak Hz. Hatice, uzayan ayrlklar karsnda en kk bir tepki gstermiyor, hatta tepki vermek bir yana Efendisinin yalnzln paylaarak Onu, gelecek gnleri adna hazrlayp tevik ediyordu.
Cibrilin Sesi
Yine byle ayr kald demlerden birisinde Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem), kendisini grmedii halde birisinin yle seslendiini duymutu:
125 126
bn Kesr, el-Bidye, 3/11 Buhr, Sahh, 3/1389 (3609)
167
Y Muhammed! Ben Cibrilim. Belki bu da, vahiy ncesinde bir hazrlk anlamna geliyordu. Endieyle irkilen Efendiler Efendisi, yine Haticenin teselli ve temkin dolu dnyasna yneldi ve teker teker anlatt sesi ve sesin geldii ciheti. Ardndan da, yreine ileyen bir ses tonuyla: Allaha yemin olsun ki, byk ilerin olacandan endie duyuyorum, dedi. Metanet insannn tavr, ncekilerden farkl deildi; olamazd. Istrap ve skntlarn dindirecek u cmleleri sralad teker teker: O ne sz! Allaha snrz ondan! Allah (celle celluh) hi seni zayi eder mi? Sen ki, emaneti yerine getirir ve zayi etmez, akrabalarn grp gzetir ve ellerinden tutarsn; Sen hep, szn en dorusunu sylersin.127 Yine bir gn, akam karanl basm ve herkes evine ekilmiti. Etraf derin bir sessizliin ald bylesine yalnz bir akam, Cibrile ait ayn sesi duymutu. Kendisine: Selam, diyordu. Yine, hzl admlarla tesellighna yneldi Allahn Resl (sallallahu aleyhi ve sellem). Onun bu telan gren Hz.Hatice: Bu ne hal? Bir ey mi oldu, diye sordu. Yine tuttu, bandan geenleri anlatt kerim eine. Szn bitirir bitirmez de: Mjdeler olsun sana. nk selam, sadece hayrdr, dedi heyecanla.128 Heyecannda metanet ve durduu yerin resneti hissediliyordu. Bununla belki de o, Selamla sana hitap eden kim olursa olsun, neticede mutlaka hayrla karlalacak demektir. nk selam, esenlik ykldr. demek istiyordu.
127 Buhr, Sahh, 1/4 (3) 128 bn Hammd, ez-Zrriyyett-Thira, 1/33
168
VE VUSLAT
Ve derken bir gn... Takvimlerin mild 610u gsterdii bir Pazartesi gn... Ramazann on yedisi... Nr Danda nrlar bulumu, sema ile yer arasnda kopmaz bir ba kurulmutu. Vahiy melei Cibrl-i Emn gelmi ve rahmet peygamberi Muhammedl-Emne risalet vazifesini aktan tebli ediyordu. ki emniyet, Nr danda birbirine kavumutu ve bylelikle insanla yeni bir emanet geliyordu. Artk Nrun, Nru karlama mevsimi gelmi; yeryznde nurlu bir sre balyordu. Semv olan, arz olann kucaklayacak ve Oku! diyecekti. Da ve tan, tamaktan ciz kaldklar bir mesuliyetin konulmasyd bu omuzlara Vazifenin azameti karsnda hissedilen arlk, dayanlacak gibi deildi. Ayn zamanda neyi okuyacakt? Okuma-yazma bilmiyordu ki! Herhangi birisinin dizinin dibinde oturup da tahsil grmemiti. Rabbinden baka ufkunu dolduracak ikinci bir mercii olmamt Onun. Ben okuma bilmem ki, diye mukabelede bulundu. Cibril, yaklam ve yeniden kucaklamt. Takatini zorlayncaya kadar skyor ve ardndan brakarak yine: Oku, diyordu. Resl-i Kibriy, yine ayn cmleyi tekrarlayacakt:
169
Ben okuma bilmem ki! Belli ki bu iin arkasnda baka bir mesele vard. nk Cibril yeniden yaklam ve Muhammedl-Emni belinden kavrayarak, olanca kuvvetiyle skyordu. Bir mddet sonra brakrken ayn eyi syledi: Oku! Ben okuma bilmem ki! Ne okuyaym, diye tekrarlad Allah Resl. Ayn ilem yeniden balamt. Nihayet, mesele zlecek gibiydi. Kucaklad Habb-i Zn brakan Cibril unlar sylyordu: Yaratan Rabbinin adyla oku! O ki, insan yapkan bir hcreden yaratt. Oku ki, o Rabbin, sonsuz kerem sahibidir. Kalemle yazmay ve insana bilmedii eyleri retendir O.129 Mesele imdi anlalmt; nk Rabb-i Rahmin adyla olunca, her ey okunurdu. Geri, henz okunmas gerekenin ne olduu anlatlmamt. Ama, gze arpan ve kulaa gelen her ey, okunmak iin yaratlmt. nsann nnde duran her bir varlk, yaratcsn anlatan birer ayet olarak arz- endam ediyordu ve uurlu varlk olan insann, bu dili zebilmesi iin de, varl iyi okumas gerekiyordu.130 Ayn zamanda bu emirde, bugne kadarki birikimini, bundan sonra geleceklerle ayn paralellikte deerlendirme telkini de vard Bundan sonra ceste ceste inecek olan Kurn ayetlerini, her defasnda yeniden baa dnerek tekrar okumann tahidat da gizliydi burada Zira bu kitap, yle bir kenara konularak terk edilecek veya hrmet iin bile olsa kaliteli malzemeye sarlarak duvarlara hapsedilecek bir kitap deildi; her ynyle o, mminle birlikte yaayan bir mesaj olmalyd.
129 130
Bkz. Alak, 96/1-5 Kurnda geen ayet kavramlarnn belki % 90, bu trl bir okumadan bahsetmekte ve insan Allaha ulatran delillerin, sadece sureleri meydana getiren cmleler deil, ayn zamanda en knden en byne kadar varl meydana getiren unsurlar olduunu anlatmaktadr.
170
Ve Vuslat
Bunun iinse, ncelikle iyi okunmas ve anlamak maksadyla ve ciddi bir tevecchle kendisine ynelinmesi gerekiyordu. nk o, tevecch nispetinde kaplarn aralar ve taliplerine hazinelerinden en nadide inciler takdim ederdi. Bir de bu emir, bundan sonraki vazife adna yeni bir balangc ifade ediyordu; bu vesileyle insanlara gidecek ve onlar da hak dine davet edecekti. te bu vazifeyi yerine getirirken Allah Reslne, muhatab olduu insan karakterini iyi okumas telkin ediliyor ve muhatabn iyi tandktan, ruh haletine ait ifreleri zdkten sonra onunla, kendi anlayaca dilden konumas gerektii anlatlyordu. Bu arada, Hiradaki ilk vazifesini yerine getiren Cibril, ayrlp gitmi ve bir anda gzden kaybolmutu. Yaadklarnn tesiri btn ihtiamyla zerinde duruyordu. Bir mddet sonra anlad ki, dilinde terennm ettikleri, Cibrilin az nce getirdiklerinden bakas deildi; Onun getirdikleri har harne kalbine yerlemiti ve O da, bunlar tekrarlayp duruyordu. Artk mesele daha netti; bugne kadar yanllklarna ahit olduu insanln, bundan sonra doruyu bulmas konusunda rehberlik vazifesi kendisine verilmiti. baa dmt; inecek ve Mekkedeki ilk muhataplarndan balayarak dnyay, Rabbin arzulad istikamette yeni bir boya ile tantrp herkesi Rahmn bir kvama davet edecekti. Zira, ncekiler gibi; ama ncekilerden farkl olarak btn insanlar kucaklayacak bir vazife, risalet vazifesi Ona verilmiti ve O da, bu vazifeyi yerine getirmek iin artk Mekkeye iniyordu.
Mekkeye Yneli
Artk, Nr danda buluan iki Nr, bundan sonra sklkla bir araya gelme vaadiyle birbirinden ayrlm ve Allahn Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), karlat yeni haberle birlikte hzla Mekkeye ynelmiti. Kendisine yklenen misyonun arlyla iki bklm ve Hirada yaad vuslatn hazzyla
171
kalbi duracak gibi oluyordu. Zira btn bedenini, vahyin arl kaplamt. Bu esnada, semada bir sesin yanklandna ahit oldu: Y Muhammed! Sen, Allahn Reslsn, ben de Cibril! Mbarek ban semaya kaldrdnda, btn ihtiamyla karsnda Cebril duruyor ve ayn eyi tekrar ediyordu: Y Muhammed! Sen, Allahn Reslsn, ben de Cibril! Adeta, olduu yere aklp kalmt Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem); ne bir adm ileri atabiliyor ne de geri dnp gidebiliyordu. ylece bir mddet bekledikten sonra nihayet ban hareket ettirmeye balamt. O da ne? Yneldii her bir yanda ayn manzara vard! Her bir cihetteki ufku btnyle Cibril-i Emn kaplam ylece duruyordu. Beri tarafta Hz. Hatice, geri dn gecikince endielenmi ve bir haber getirmeleri iin yine arkasndan adamlarn gndermiti. Hiraya gittiini bildikleri iin onlar da, tabii olarak buraya ynelmi, ama bir sonu elde edememilerdi. Derken, hayret ve dehet anlar sona ermi ve Efendiler Efendisi, yeniden Mekkeye ynelmiti. O ne gariplik ki, yolda yrrken drt bir yandan: Allahn selam Senin zerine olsun y Reslallah, diye sesler geliyordu. Bu seslerin geldii cihete yneliyordu, ama hi kimseyi gremiyordu. ok gemeden anlad ki, karlat her bir aa ve ta, Onun nnde temenna duruyor ve kendisine selam verip aka risaletini tasdik ediyordu.131 Heyecanla evine dnd ve: Beni rtn! Beni rtn, diye vefal einden stn rtmesini istedi.132 Daha sonra da mbarek ban Hatice validemizin dizine koydu. Dikkatlice gelimeleri izleyen metanetli kadn, efkat dolu sesle:
131 132
bn Hacer, sbe, 7/601; Mnv, Feyzl-Kadr, 3/19 Buhr, Sahh, 4/1874 (4638)
172
Ve Vuslat
Ey Eb Ksm! Nerelerdeydin? Allaha yemin olsun ki, ardndan adamlarm gnderdim, Mekkede bakmadk yer brakmadlar; ama Senden bir haberle geri dnemediler, diye Efendisine olan muhabbetini dile getiriyordu. Bir aralk Efendiler Efendisi: Kendimden korkuyorum ey Hatice! Bir zararn gelmesinden endieleniyorum, deyince, yine ayn teselli kayna olan kerim e devreye girdi: Asla endie edip korkma! Allah, Seni asla zayi etmez, muhafaza eder, dedi nce. Ardndan da: nk Sen, akrabalarn grp gzetir, dknlerin elinden tutar ve ihtiyac olanlar da giydirirsin. Ayn zamanda Senin misarin hi eksik olmaz, her hareketinle Sen, srekli Hakkn peindesin ve yine Sen, btnyle hayr yollarna kendini adam birisin.133 Toplumda oluabilecek bu trl boluklar doldurup eksiklikleri gidermeyi kendine vazife edinmi Birini, iin Sahibi yalnz brakr myd hi!.. Aslnda bu haliyle Hz. Hatice, her bir Mslman kadn iin rnek alnacak bir tavr sergiliyor ve dnya adna hayrda en ne gemenin bir modelini koyuyordu ortaya. Tabii ya, Allah iin en skntl gnlerde rtn ispat edenleri O, hi yalnz brakr myd? Ve ok gemeden Allah Resl, bandan geenleri anlatt Ona, ilk olarak. Tecrbe, metanet ve sabr insan Hz. Hatice, tevekkl tam bir insand ve gayet metindi. Bakalarnn kendisinden emniyet dilendii bir Emnin sahipsiz olmadn zaten biliyordu. Kendisinden beklenen metaneti ortaya koyacak ve destek olmas gereken bir zamanda, kinatn iftihar ettii Yce Kmeti yalnz brakmayp Ona destek olacakt: Mjdeler olsun sana ey amcamn olu, diye balad szlerine. Ardndan da:
133
Buhr, Sahh, 1/4 (3)
173
Bulunduun yerde sebat et ve kararl ol! Haticenin nefsi elinde olana yemin olsun ki Sen, bu mmetin beklenen Nebisisin, dedi. Zira ona gre zaten bu, beklenen bir sonutu ve hi tereddtsz hemen orackta, imanla tasdik etti Onu ve Ona birlikte gelenleri!..134 Ardndan da, zerini rtt Reslullah hanelerinde Rabb-i Rahmiyle birlikte yalnz brakp bir baka kapya yneldi.
Varakann Rehberlii
Mekkede bu haberle sevinecek birisi daha vard ve Hatice de, hi vakit kaybetmeden amca olu Varaka bn Nevfelin yanna kotu. Kerim zevcesinin anlattklarn anlatt bir bir Varakaya!.. Her bir ifadesi, Varakann dnyasnda frtnalarn kopmasna sebep oluyordu. Bir noktaya gelince dayanamad ve: Kudds!.. Kudds,135 diye haykrmaya balad yal bilge. Ardndan da ilve etti: Varakann nefsi yed-i kudretinde olana yemin olsun ki, ayet bana anlattklarn doruysa ey Hatice! Bu gelen, Musa ve saya gelen Nms-u Ekberdir. Ve phesiz ki O da, bu mmetin Nebisidir. Git ve bunu Ona syle, olduu yerde sebat etsin.136 Demek ki, topran altndaki tohum atlam ve artk liz verme yoluna girmiti. Beklenen an gelmiti ve insanln maks talihi deimeye balamt. nsanln ynn deitirecek bu olay, bir de vastasz dinlemek gerekiyordu ve yine Hz. Haticenin delaletiyle, Kbenin avlusunda bulutular ok gemeden. Ya fark, itaate engel deildi ve nce Allah Reslnn alnndan pt yal Varaka...
134 Mverd, Almn-Nbvve, 1/275 135
Varaka bn Nevfelin taaccp dolu szleri, baka bir rivayette, Subbh! Subbh! eklindedir. Bkz. bn Him, Sretn-Nebeviyye, 2/73 136 Mverd, Almn-Nbvve, 1/275
174
Ve Vuslat
Ey kardeimin olu! itip grdn eyleri bir de bana anlat, dedi merhamet dilenircesine Allahn son Nebisi, bandan geenleri anlatmaya balad bir bir Varakaya, vastasz ve perdesiz olarak Duyduu her bir sz, kulana ilien her bir kelime, ruh dnyasnda frtnalar koparyor ve halden hale giren Varaka, ayr bir heyecan yayordu. Zira yllardan beri, kavuma hasretiyle yand ve sadece satrlarda okuyarak gelecei gn can u gnlden bekledii Mjde, o an yannda duran ahstan bakas deildi. Allah Reslnn szleri bitince, bu sefer Varakann dili zlecek, aradn bulmu bir gnln heyecan ve titreyen bir ses tonuyla u tarih cmleleri syleyecekti: Nefsim, yed-i kudretinde olana and olsun ki Sen, bu mmetin Nebisisin. Daha nce Musaya gelen Nmus gelmi Sana. Unutma ki Sen, bu sebeple yalanclkla itham edilecek, eziyet ve ikencelere maruz kalacak ve akla gelmedik dmanlklarla karlaacaksn. Keke ben o gn gen olsaydm, yayor olsaydm da, kavminin Seni karp yurdundan kovacaklar gne yetiip, o gn Sana destek verseydim. Teselli iin gidilen kapda duyulan szler gerekten dikkat ekiciydi; evet, gelecek umut doluydu. Ancak bu umut, yle kolay elde edilecek gibi de grnmyordu; iin ucunda Onu, mihnet, sknt ve ile dolu gnler bekliyordu. Resl- Kibriy da, armt. Belli ki, bu ihtiyarn daha bildii ok ey vard. Merak dolu bir ses tonuyla sordu Varakaya: Kavmim beni karacak m? Gelen cevap, sadece sorunun cevabn ihtiva etmiyordu; daha genel ifadelerle hem Onun bana gelecekleri sralyor hem de adeta Ondan sonra ayn izgide yryeceklerin yaayaca btn mukaddes glerin sebebini aklyordu: Evet.. Seni de karacaklar. Zira Senin getirdiin haki175
katle gelen hibir insan yoktur ki, yurdundan karlm, vatanndan ayr braklm olmasn!..137
Krk Gnlk Ara

Hirada vuslat balamt, ama gnler gemesine ramen bu vuslatn arkas gelmiyordu. Yllardr bu an bekleyen Allah Resl, tam Artk buldum. dedii byle bir zamanda, Cibrilin hayat-bah soluklarna hasret kalmann sancsn yayordu. Bu sre iinde yine kendini yalnzla terk etmiti, zaman zaman Sebr dana giderken ounlukla yine Hirann yolunu tutuyordu. O kadar sklmt ki, btn geniliine ramen Onun iin yeryz daraldka daralmt ve bir trl zaman gemek bilmiyordu. Krk yana kadar bekledii vahyin inkta zerinden krk gn daha gemiti ki,138 semada Cibril-i Emnin sesi duyuldu: Ben Cibrilim, diyordu. Efendiler Efendisi, sesin geldii yne dnp ve ban semaya doru kaldrd. Karsndaki, Hirada grd Cibrilden bakas deildi; sema ile arz arasnda bir krs zerine kurulmu: Y Muhammed! Sen, Allahn hak peygamberisin, diyordu. Evet, sema ile yeniden bir ittisal kurulmu, iki Emn yeniden bulumutu. Gz aydn, gnl de huzurlu klan bir gelimeydi bu. Zaten bugne kadar Allah Resl, yeni bir vuslat iin itiyaktan yanp tutumu, Cibrille yeniden bulumay ar derecede arzular olmutu. Ayn zamanda byle bir fetret, bundan sonra gelecek vahyin de peyderpey ineceinin bir iaretiydi. nk Kurn, insanlar bir hedefe doru gtrmek,
137 138
Bkz. Buhr, Sahh, 1/4 (3); Mslim, Sahh, 1/97, 98 Bazlar bu sreyi yla kadar karrlar ki, 23 yllk vahiy srecinde bu sre, olduka byk bir zaman dilimi demektir. Halbuki, neredeyse Kurnn yars Mekkede inmitir ve Efendimizin Mekke hayatnda, iinde Kurnn inmedii bir yl bulunmamaktadr.
176
Ve Vuslat
asrlardr insanlarn uuraltlarna ilemi yanl telakkileri skp yerine kendi otan kurmak iin geliyordu. yleyse, yeni gelen her vahiy, toplum tarafndan zmsenerek sosyal hayatta yaanr hale gelmeliydi. Bu, kendi cinsinden kr isteyen bir nimetti ve Allah Resl de (sallallahu aleyhi ve sellem), nce yere kapand ve kr secdesinde bulundu. Ardndan da, hi vakit kaybetmeden hane-i saadetlerinin yolunu tuttu. zerine yeniden vahyin arl kmt. Scak yaz gn olmasna ramen tir tir titriyor, ayn zamanda buram buram ter dkyordu. Hatice validemize yneldi ve yeniden zerini rtmesini talep etti. Kalbine nakedilen vahiyle yeni bir sre balyordu. Zira Allah (celle celluh), Onu muhatap alarak ona unlar sylyordu: Ey rtye brnp duran Nebi! Ayaa kalk ve insanlar uyar! Rabbinin bykln tazim ile haykr. Elbiseni tertemiz tut, maddi-manevi kirlerden arn. Pis ve murdar olan her eyden de kan!139 Yine be ayet gelmiti; ancak bu sefer arkas kesilmeyecek ve pei peine dier ayetler de sralanacak, Cibrilin soluklaryla insanlk, klli bir aydnlanma yaamaya balayacakt. Ksm bir inktadan sonra yeniden gerekleen vuslatta dikkat eken husus, tebli vazifesinin aka kendisine bildirilmesi, Rabbin bykln tazim edip etrafna da bu azameti duyurmas, son olarak da, maddi-manevi btn olumsuzluklardan arnarak tertemiz bir dnya hayat yaayp bakalarna da bunu temil etmesinin istenmesiydi. Mddessir suresi, ayn zamanda btn halinde inen ilk sure oluyordu. Zira, Alak suresinin ilk be ayeti Hirada gelmiti; ama geri kalan dier ayetleri daha sonra inecekti. Bunun iin bir ksm ulema, nbvvet adna ilk gelen surenin
139 Mddessir, 74/1-5
177
Alak, risalet adna gelenin ise Mddessir olduu eklinde bir ayrm yapmaktadr.140 Bir de, bu sefer gelen ayetler, Son Nebinin misyonunu belirginletiriyor, Ondan dier insanlarn da elinden tutmasn ve Rabbinin adn herkese duyurmasn istiyordu. Zaten nbvvet vazifesiyle birlikte, byle bir sorumluluk Ona daha batan yklenmi bulunuyordu. Artk O (sallallahu aleyhi ve sellem), Allahn varln ve bir olduunu anlatacak, ahiret gnne inanmann gereklilii zerinde srarla duracak ve iman hakikatlerinin btnn toplumda ikameye alacakt. Bunu gerekletirmek iin ilk muhataplarndan da benzeri eyleri istiyor, kendini Hakka adamlarn ahsi hazlardan uzaklaarak varlklarn toplumun salahna vakfetmeleri gerektiini ifade ediyor ve sebeplere tevesslde kusur etmemekle birlikte, sonucun nasl cereyan edeceini Allaha havale etmenin lzumuna dikkat ekiyordu. Anlalan artk, ferdi mnda gelime dnemine, sosyal inkiaf dnemi ilave edilmit. Bundan sonra her iki ynde de faaliyet yrtlmesi gerekiyordu. Aka bu, selim vicdan sahibi her insan rahatsz eden olumsuzluklardan uzaklamalar ve Hakkn rzasn kazandracak davranlarla hemhal olmalar iin insanlar uyarmak gerektii anlamna geliyordu. Bundan sonras, ncesinden ok farkl olmalyd. Zira, bu ayet Efendiler Efendisine, kalk diyerek, her eyiyle farkl yeni bir toplum ina etme sorumluluu yklyor; kalp ve kafadan vize almayan her eye kar da bir kar duru izgisi belirliyordu.141
140 Baz mfessirler ise, ilk inen surenin Ftiha olduunu sylemekte, dier bir
ksm ulema da, Ftiha suresinin Alak ve Mddessirden sonra indiini ifade etmektedir. Sonu ne olursa olsun, ilk inen ayetin Bismillahirrahmanirrahm olduunda phe yoktur. Bkz. Muhammed bn Muhammed, tkn, 1/75-77 141 Bu ne hassasiyettir ki Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), yce dostlua pervaz edecei gne kadar bu gmlei hi karmayacak; telere giderken bile bu emri yerine getirme adna tekil ettii sme ordusuyla Hak dnceyi, daha da telere gtrmenin sancsn tayacakt.
178
Ve Vuslat
Gelen bu ayetlerde dikkat eken bir dier husus da, sabr zerine yaplan vurguydu. Henz her ey yeni balamt. Alnacak mesafe oktu ve bu ie gnl veren insanlarn says belliydi. Mekke iddetle kar kyor ve Mekkelilerin tavrlar, daha sonrasnda olabilecekler adna ip ular veriyordu. Yol uzun, sular derin ve azk da snrlyd; yleyse, bu skntl sreten sa ve salim sahil-i selamete erebilmek iin, sabr denilen sihirli kuvvete ok salam yapmak gerekiyordu. Zira o, gc elinde bulunduranlara kar kullanlabilecek en etkili cevap anlamna geliyordu. badet taat mkelleyetini yerine getirirken, gnahlarn cazibesine kar diini skp harama tenezzl etmeden ve din dmanlarnn estirdii havada baa gelebilecek her trl sknty daha batan gslemeyi kabullenerek sabretme Btn bunlar yaparken de, asla yerinde durmama ve mutlaka her dakikay, Hakk raz edecek bir aktivite ile dolu geirme te, Kurn izgisinde karln bulan sabr bu demekti ve Kurn, daha iin banda mminlere, sabr tavsiye ediyordu. ok gemeden, insanlardan gelebilecek tehlikelere kar bizzat Allahn, kendisini koruyaca da anlatlacak ve: Ey Resl! Sen, Rabbinden Sana indirilen buyruklar tebli et; ayet bunu yapmazsan, risalet vazifesini yerine getirmi olamazsn! Allah Seni, zarar vermek isteyen insanlarn erlerinden koruyacaktr,142 denilecekti. Bundan sonra da, tebli vazifesinin Efendimize ait bir grev olduu sklkla hatrlatlacak ve hesap grme iinin ise Allaha ait olduu vurgulanacakt.143 Onu peygamber olarak grevlendiren Allah (celle celluh), bizzat teminat veriyor ve Ona Allahn adn herkese duyurabilmek iin koturmas gerektiini sylyordu.144 Elbette by142 Bkz. Mide, 5/67 143 144
Bkz. Rad, 13/40; Bakara, 2/272 Konuyla ilgili olarak bkz. Mide, 5/55, 56; Nr, 24/55; Sfft, 37/171-173; Mmin, 40/51, 52; Mcdele, 58/20, 21
179
le bir yolda, birileri rahatszlk duyacak ve Hak katndan gelen hkmleri, azlaryla sndrmeye alacaklard; ancak, inkrda ba eken ve irk bataklna saplanm kfr fanatikleri istemese de, Allahn teminat vard; kim ne yaparsa yapsn O (celle celluh) mutlaka nurunu tamamlayacakt.145 Bunun iin Onun istedii ise, gl ve sarslmaz bir iman, takva lleri iinde bir hayat ve esbaba tevessl ifade eden salih bir amel ortaya koymakt.146 yleyse, bakalarnn ne dediine bakmadan Rahmn arya kulak verip, yeryznde Onun adna yrmek gerekiyordu. Sklkla tarihten rnekler veriliyor; risalet vazifesinin nev-zuhur bir yap olmad ifade edilerek, hak dncenin karsnda yer alanlarn her zaman kaybetmeye mahkm olduklar, misalleriyle ve defalarca anlatlyordu. Hz. demden Hz. Nha, Hz. brahimden de Hz. saya kadar insanlk semasnn ay ve gneleri olan rehber ahsiyetlerden rnekler veriliyor, onlarn risalet vazifesini yerine getirirken nelerle karlatklar ortaya konulup bundan sonra olabileceklere kar hazrlkl olunmas isteniyordu. lm sonras hayatla ilgili konular gndeme getiriliyor ve yaanlan hayatn hesabnn verilecei yeni bir dnyann kaplar aralanarak, hayat, hesab verilecek tarzda yaamann gereklilii ortaya konuluyordu. Velhasl, artk vahiy, sreklilik arz eden ve rza ufkunun yeni toplumunu inda en etkin bir unsurdu. Anlald zere bu sre, vahyin saanak olup yamaya balad sreti. Bylelikle, Mzzemmili Mddessir; Tebbeti Tekvr takip edecek; Aldan, Leyle, Fecrden de Mutaffne kadar neredeyse Kurnn yarya yakn ksm Mekkede inmi olacakt.147
145 Bkz. l-i mrn, 3/139; Tevbe, 9/32, 33; Sd, 38/8, 9; Saff, 61/9 146
Bkz. Bakara, 2/212; Arf, 7/128; Hd, 11/49; Kasas, 28/83; Mmin, 40/51; Enbiy, 21/105 147 ni srasna gre zikretmek gerekirse, Mekkede u sureler nazil olmutu:
180
Ve Vuslat
Ksme de Yok Dargnlk da

Beri tarafta bu sre, Mekke mrikleri tarafndan da takip ediliyor ve mrikler vahyin kesintiye uramasndan dolay iten ie bir sevin duyuyorlard. Onlara gre Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem), adm att bu yolda toplumdan tecrit edilip yalnz kald gibi sema ile de balar kesilmiti ve O her ynyle bir gurbet (!) yayordu. Hatta, Mekkelilerden bir kadn Efendimizin yolu stne km: Y Muhammed! Gryorum ki eytann Seni terk etmi, diyordu. Bununla o, kendince Allah Reslyle alay ettiini sanyordu. Ancak bu, Efendiler Efendisini zd gibi semann kaplarn da harekete getirecek bir davrant. Neyse ki, zor durumda kalnan her zaman imdada koan bir Cibril vard. Yine gelmi, u ayetleri getiriyordu: Gnein ykselip de en parlak hlini ald kuluk vaktine ve sknetle erdii dem geceye yemin olsun ki, ey Reslm! Rabbin Seni ne terk etti ne de sana darld! Elbette Senin iin, gelecek her yeni gn, bir ncekinden, her zaman iin
Alak (Baz rivayetlerde Alak suresinden sonra Nn suresinin indii anlatlmaktadr), Mzzemmil, Mddessir (Baz rivayetler, Mddessir suresinin Kalemden sonra inzal olduu ynndedir), Tebbet, Tekvr, Al, Leyl, Fecr, Duh, nirah, Asr, diyt (Baz rivayetlerde Asr ile diyt suresinin inii yer deitirilerek anlatlmaktadr), Kevser, Teksr, Mn, Krn, Fl, Felak, Ns, hls, Necm, Abese, Kadr, ems, Brc, Tn, Kurey, Kria, Kyme, Hmeze, Mrselt (Baz rivayetlerde Mrselt suresi Kyme suresinden sonra inmi grnmektedir), Kf, Beled, Trk, Kamer (Baz rivayetlerde Kamer, Kf suresinden sonra inmi olduu belirtilmektedir.), Sd, Arf, Cinn, Y-Sn, Frkn, Melike/Ftr, Meryem, T-H, Vka, uar, T-Sn/Neml, Kasas, Ben srl/Sf, Ynus, Hd, Ysuf, Hcr, Enm, Sfft, Lokmn, Sebe, Zmer, Mmin, Secde, H-Mm-Ayn-Sn-Kf/r, Zuhruf, Duhn, Csiye, Ahkf, Zriyt, iye, Kehf, Nahl, Nh, brhm, Enbiy, Mminn, Secde, Tr, Mlk, Hkka, Seele/Meric, Amme, Nzit, ntr, nikk, Rm, Ankebt ve Mutaffn. Bunlarn dnda kalan dier sureler ise Medinede nazil olacaktr. Uzun surelerin arasnda baz ayetlerin de Mekkede iken indii bir gerektir. Bkz. Muhammed bn Muhammed, tkn, 1/38, 39; Kurtub, el-Cmi, 20/117, 118; Zhr, Tenzll-Kurn, 1/23-29
181
sonu bandan daha hayrldr. Elbette Rabbin, Sana ileride yle eyler ihsan edecek ki, neticede Sen, hem Ondan hem de vereceklerinden raz olacaksn!148 Ne gzel iltifatlard bunlar! Rahmet-i Rahmn, Habb-i Znn elinden tutuyor ve adeta basamak basamak Onu gelecee tayordu. yleyse, durup beklemenin ne anlam olabilirdi ki? Her gelecek gnn, bir nceki gne gre daha hayrl olaca bildirildiine gre, yleyse bugn yaplmas gereken, hi durmadan hayr tavsiye edip Rahmn gzellikleri Allahn dier kullaryla da paylamak, irkin ve kt olandan da onlar uzaklatrma gayreti iinde bulunmakt. Zaten, ok gemeden ilah mesaj da: Sizin aranzda yle bir grup olsun ki onlar, her dim insanlar hayra davet etsinler ve marf olan emredip mnker olandan da insanlar uzaklatrsnlar,149 diyerek ayn eyleri syleyecekti. Zira, bundan byle yeniden ekillenecek olan mmet, orta yolun temsilcisi olacak ve Allaha imanda derinlikle, hayr konusundaki hayrhahlyla ve er karsnda da taknd tavrla doruluun iar olacakt.150 Ayn zamanda bu, toplumu kaynatrp birbirine kenetleyen en nemli dinamikti. Zira, sosyal olmann bir sonucuydu bu. Yanllklarn grmezden gelindii, gzelliklerin de paylalmad toplumlarda i knt kendini hissettirir ve bu toplumlar asla hayatiyetlerini uzun soluklu devam ettiremezlerdi. Kurnn, bir ibret vesilesi olarak nazarlara arz ettii srailoullar, bu vazifeyi hakkyla yapamadklar iin, aralarnda iftiraklar zuhr etmi ve parampara olmulard.151 Demek ki, mahede edilen erre kar umursamazlk tavr,
148 Bkz. Duh, 93/1-6 149 150
Bkz. l-i mrn, 104 Bkz. l-i mrn, 3/110 151 Bkz. Mide, 5/78, 79
182
Ve Vuslat
musibetlere davetiye anlamna geliyor ve bu durumda, yan yannda kuru da yanyordu. yleyse, topyekn kurtulu, hayrda cansiparne bir yara; kullarn Allaha, Allah da kullarna sevdirmeye balyd.152 mmet-i Muhammed, sonu temsil edecekti ve bu temsil, ncekilerden de ders alnarak iyi yerine getirilmeliydi. Zira, gne gurba kaym ve insanlk adna zaman, gurb ncesi bir yerde duruyordu. Onun iin, ikindi vaktine yemin edilecek, muhtemel kaymalarn yaanmamas iin imann ne kadar gerekli olduu anlatlarak bu yolun yolcularna sabr ve hak izgide sebat tavsiye edilecekti.153
Gece badeti
Her ne kadar Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), Hirada yaad vuslat ve sonrasn Mekke mrikleriyle paylamam olsa da onlar, birer sylenti halinde bunlar duymulard ve kendi aralarnda konuuyorlard. Kendileri asndan ortada yeni bir durum vard; kendi iradeleri dnda Mekkede yeni bir gelime yaanyor ve bu gelime, dnya adna herkesten bamsz yryordu. Daha ilk gnden Mekkeliler, bu gelimeye bir kulp takp da nn almak iin planlar kurmaya balam; dne kadar Emn diye tavsif ettikleri Efendiler Efendisine, mecnn, khin, sihirbaz gibi lakaplar takmlard. Elbette bu konumalar, Efendimizin de kulana gelmi ve daha ilk gnden karlat bu karalama kampanyasna ok zlmt. Hane-i saadetlerine dndnde zerini rtm ve derin bir tefekkre dalmt ki, yannda Cibril-i Emnin hazr olduunu grverdi.154 Yeni bir vahiy geliyordu:
152 Konuyla ilgili olarak bkz. Buhar, Sahh, 2/520 (1368), 3/1314 (3393); Ms-
lim, Sahh, 1/69 (78), 1/69 (80) Bkz. Asr, 103/1-3 154 Baz rivayetlerde ayn hadisenin, Mddessir suresinin ini sebebi olarak ele alnd grlmektedir. Bkz. bn Kesr, Tefsr, 4/441, 442
153
183
Ey rtsne brnen Reslm! Geceleyin kalk da, az bir ksm hari geceyi ibadetle geir! Duruma gre gecenin yarsnda veya bundan biraz daha aznda veya fazlasnda ibadet etmen de yeterlidir. Allah (celle celluh), Reslne bir mesaj iletir de O (sallallahu aleyhi ve sellem), bu mesaja bgne kalr myd hi? Artk bundan byle Onun geceleri, gndzleri kadar aydn; gndzleri de geceleri kadar fazilet doluydu. Gece kalkp ibadet etmek Allahn emri olduuna gre, Ona ilk gnl veren herkes ayn yolu meslek edinecek ve gecelerini gndzleri gibi aydn klma adna, adeta birbirleriyle yaracaklard. nk bu emir, farz olarak alglanmt ve emr-i ilahiyi yerine getirmemek olmazd. Gece ibadeti, mmin iin bir erefti artk; gndelik megalelelerden syrlp ruh ve kalbin kendini dinledii bu sessiz dakikalarda kalklarak scak yataklar terk edilecek, havf ve hayet duygular iinde hep Rabbe iltica ile eller kalkp, iten ynelile bir tazarru ve niyazda bulunulacakt.155 nk rahmet-i Rahmn, gecenin kuytularnda fazilet avna kan insanlarn zerine saanak olup yaar ve Rabb-i Rahm de, bu dakikalarda kendisine kalkan elleri bo, geri evirmezdi.156 Nihayet, aradan bir mddet daha geecek ve Allah Reslnn, Cibril-i Emnle bulutuu bir gn u mesaj gelecekti: Sana mahsus bir namaz olmak zere, gecenin bir ksmnda kalkp Kurn okuyarak teheccd namaz kl. Bylece Rabbinin Seni, Makam- Mahmda eritireceini umabilirsin!157 Artk teheccd, bir kavramd ve gece kalklarak klnan namaz ifade ediyordu. Ancak, nemli bir ayrnt olarak bu namaz, sadece Allah Resl iin farziyet ifade ediyor; m155
Bkz. Eb Nuaym el-sbahn, Hilyetl-Evliy, 6/267; bn Hacer, FethulBr, 1/466 156 Bkz. bn Hibbn, Sahh, 1/444 (212); bn Mce, Snen, 1/435 (1366) 157 Bkz. sr, 17/79
184
Ve Vuslat
meti iin ise, kabir ve berzah yolunu aydnlatmaya matuf, tevik edilen bir namaz olarak kalyordu. nk teheccd, Makam- Mahmda ulamann da en byk vesilelerinden birisiydi. Ayn surenin devam eden ayetlerinde, Kurnn tane tane tertil zere okunmas tevik ediliyordu. Bunun iin Efendiler Efendisi, hem namazlarnda hem de namaz dnda Kurn okurken sesini ykseltiyor ve zerinde dura dura, tane tane okuyordu. Bismillah dedikten sonra duruyor, ardndan erRahmn diyor ve sonrasnda da, er-Rahm diye devam ediyordu.158 Ayn dikkat ve hassasiyeti mmetinden de isteyen Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem), bunu yaparken u kelimeleri kullanacakt: Oku ve yksel! Ayn zamanda, dnya ilerinde dzen ve tertibe hassasiyet gsterdiin gibi, onu da tertil ile oku! nk senin menzilin, okuduun son ayet kadardr.159 Demek ki, Kurnn ihtiva ettii gereklerin yaanmas kadar toplumdaki yansma ve temsili de nemliydi. Ses, Allah tarafndan verilmi byk bir nimetti ve bu nimet, Kurn okunurken kendini gstermeli, ortaya gzel bir ses ahenk ve armonisi kmalyd. Kurn seslerinizle tezyin ediniz,160 mnsndaki emir de zaten bunu ifade etmekteydi. Ashab arasnda, gzel sesiyle Kurn okuyan birisini grdnde ban svazlayacak ve: Davud (aleyhisselm)n sesindeki ahenge benzer bir kabiliyet verilmi,161 diyerek takdir edecekti. nk O (sallallahu aley158 159
Bkz. bn Kesr, Tefsr, 4/558; bn Sad, Tabakt, 1/376 Bkz. bn Kesr, Tefsr, 4/558; bn Hibbn, Sahh, 3/43 (766); Tirmiz, Snen, 5/177 (2914) 160 Buhr, Sahh, 6/2742 (4653); Eb Dvud, Snen, 1/464 (1468) 161 Sz konusu sahabe, Eb Musa el-Ear idi. Efendimizin bu iltifatna karlk o da, ayet Sizin dinlediinizi bilmi olsaydm, biraz daha temrin yapar, daha iyi okumaya alrdm. diyecekti. Bkz. Buhr, Sahh, 4/1925 (4761); bn Mce, Snen, 1/425 (1341)
185
etrafa salan kum taneleri gibi Kurn harerinin azdan ahenksiz kmasndan holanmyor ve: Okurken onun, mn derinliklerine dalp ilgili yerlerde durarak tefekkr edin; onunla kalplerinizi harekete geirin ve bir an nce bitirip de elimden brakaym gibi bir endie iinde olmayn,162 buyuruyordu. te, bata Efendiler Efendisi olmak zere her bir mmin, artk geceleri kalkyor ve Rabbi adna namaz klarak Kurn okuyordu. Gece ibadetiyle ilgili olarak inen ayetlerdeki sralama da ok ilginti. nce, kalklp gecenin az mstesna, geceyi kullukla geirerek ayakta kalmann gereklilii anlatlm; ardndan da bu i iin, gecenin yarsn ayrmann yeterli olduu ifade edilmiti. Bundan dolay, baz insanlar, ayakta durmann zor olduu uzun gecelerde direkler arasna ipler geriyor ve kendilerini bu iplere balayarak kullukta bulunmaya alyordu.163 Daha sonralar da, teheccdn farz olarak sadece Efendiler Efendisine has bir ibadet olduu vurgulanarak dier insanlar iin, nale olmak kaydyla gece, belli bir zaman diliminde ibadet etmenin yeterli olabilecei anlatlyordu. lk emirle, sonradan gelen haetme izgisi arasnda geen zaman, yaklak bir seneyi bulmutu. Bu mddet iinde sahabe, ayaklar iinceye kadar gece ibadetine ynelecek, sabahlara kadar kullukla zamanlarn talandrm olacakt. Anlalan, iin banda ve en ndekiler iin, gecenin karanlklarnda yaplacak bylesine bir kulluk Allah katnda ayr bir mana ifade ediyordu. Demek ki; herkesin, lmn kk kardei olarak bilinen uykuya kendini salp da rahat deklerine uzand demlerde mminler, gelecek gnlerde karlaacaklar skntlar gsleyip onlar karsnda ylmadan
162 163
hi ve sellem),
Heysem, Mecmeuz-Zevid, 7/167; Ahmed b. Hanbel, Msned, 3/428 Bkz. bn Hibbn, Sahh, 6/239 (2492) ; Mslim, Sahh, 1/541 (784)
186
Ve Vuslat
mesafe alabilmek iin byle bir ibadete ok ihtiya duyuyorlard. Zira, uzun soluklu ve meakkatlerle dolu olan bu kulluk yolunda, ylmadan ve hz kesmeden yryebilmenin zemini, Hak karsndaki durula doru orantlyd. Bununla birlikte, Allah (celle celluh), yine merhamet gsteriyor, kullarnn arasndaki dayankll esas alyor ve herkesin kendine gre bulabilecei bir zeminde kullukla dolmas gerektiini ifade ediyordu.164
164 Bilindii zere Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem), dine ait meseleleri
kendi adna en ar biimde yayor, ama mmeti adna srekli tahften yana tavr sergiliyordu. Balangta farz olan gece ibadeti (teheccd) iin daha sonralar, mmetinin de kendisini beklediini grnce, yeniden farz olacan ve buna da insanlarn g yetiremeyeceklerini dnerek kar kacak ve: Ey insanlar! Amellerden, gcnzn yettiinin peinde olun; nk Allah, sizler amelden usanmadnz srece size sevap vermekten bkp usanmaz. Ve amellerin en faziletli olan da, az dahi olsa devaml olandr, diyecekti. Bkz. bn Hibbn, Sahh, 6/309 (2571); Beyhk, Snen, 3/109 (5020)
187
EN NDEKLER
Efendiler Efendisi, bir pazartesi gn namaza durmu ve kullukla Rabbine ynelmiti. Ayn gnn akamnda Efendiler Efendisinin arkasnda saf balayan kii ise, Hz. Haticeden bakas deildi.165 Efendiler Efendisi, Cibrilin rettii abdest ve namaz ilk olarak Ona aktarm ve O da, ilk dersini bizzat Allah Reslnden alm olarak, Onunla birlikte ilk namazn klyordu. Bylelikle, dnyann cehalete kurban gittii bu dnemde, lemin yzn gldrecek bir ilk hareket balyordu. Artk Hz. Hatice, Efendimizin yannda sadk bir vezir gibiydi; ne zaman bir olumsuzlukla karlasa, Onun yanna gelecek ve Onun teskin edici cmleleriyle sknet bulacakt. mkn nispetinde hep yannda bulunmaya alacak ve yoluna kacak btn mnialar teker teker kaldrmaya gayret edecekti.
Abdest ve Namaz
ok gemeden Cibril-i Emn gelmi, Allah Reslne abdest ve namaz talim ediyordu. Habb-i Ekrem Efendimiz
165
bn Abdil-Berr , stb, 3/1096
189

(sallallahu aleyhi ve sellem),
Mekkenin st taraarna gittii bir srada vahyin emin elisi Cibril yannda belirivermiti. Vadinin bir kenarnda ayayla yeri eeliyordu. ok gemeden buradan bir pnar fkrverdi. kan sudan, nce Cibril abdest ald. Bu srada Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), abdestin nasl alndn renmek iin Cibrili seyrediyordu. Arkasndan O da, Cibrilin gsterdii ekilde abdest ald. Sra namaza gelmiti; nce Cibril, ardndan da Efendiler Efendisi namaz kld. Efendiler Efendisi, hane-i saadetlerine dnerek abdest ve namaz ilk olarak Hz. Hatice validemize retti. Aynen Cibrilin gsterdii gibi nce kendisi abdest alyor ve ardndan da onun almasn istiyordu. Abdest ii tamamlandktan sonra da, yine talim edildii ekilde namaz anlatmaya balad. Namazn da nasl klnaca tebeyyn edince, birlikte ilk namazlarn kldlar.
Kk Alinin Byk Karar

Muhammedl-Emnin hanesinde yaanan tela ve Varaka bn Nevfele gidip gelmeler, Hiradan indikten sonraki tela ve Hz. Haticenin rpnlar, yeni bir eylerin olduunu gsteriyordu. Kk Ali de bu deiimin hemen farkna varmt. Merakl baklarla namaz kllarn seyrediyordu. Bu srada, henz on yalarndayd. nce: Ne yapyorsun, yaptn da ne senin, diye sordu. Allahn Resl cevaplad: lemlerin Rabbi iin namaz klyorum. Hz. Ali, bunu ilk defa duyuyordu ve prdikkat yine sordu: Alemlerin Rabbi de kim? Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), mk bir baba edasyla dizine oturttu Onu, Hirda bandan geenleri ve pey190
En ndekiler
gamberlikle vazifelendiriliini anlatmaya balad bir bir. Ardndan tane tane unlar syledi: O, bir ve tek olan Allahtr. Onun orta olamaz. Varl O yaratm, rzkn da O vermektedir. Her ey Onun yed-i kudretindedir; ldren de yaatan da Odur. Ve O, her eye kdirdir.166 efkat dolu bir babann yrek yakan nasihatleri gibiydi bunlar ve dorudan kk Alinin ruhuna hitap ediyordu. Hz. Alinin, Ona o kadar itimad vard ki, gittii her yere lmne gider; bunda zerre kadar tereddt gstermezdi. Ancak bylesi nemli bir meselede, babasna danmadan da karar vermemeliydi. Ne de olsa babann yeri farklyd. Ancak, Hz. Peygamberin (sallallahu aleyhi ve sellem) de Ondan bir istei olacakt; tembihte bulunacak ve aralarnda geenlerden kimsenin haberdar olmamasn isteyecekti. O gece Ali, uzun uzun dnd; Allaha iman gibi nemli bir meselede, anne ve babaya sormaya ne lzum vard!.. Artk kesin kararn vermiti. Sabah olur olmaz da, Allah Reslnn yanna geldi ve: Dn sen bana neler anlatm ve neye davet etmitin, diye sordu. Belli ki, kk Ali, yann stnde bir olgunluk gsteriyor ve babasna danma lzumu bile hissetmeden ilklerin arasna giriyordu. Onu Allah Resl yanna oturttu ve ehdete davet etti. Bylelikle, on yalarndaki kk Ali, Hz. Haticeden sonra kelime-i tevhidi syleyen ilk kii oluyor ve nice byklerden nce slm tercih ederek, gnlnden gele gele Rabb-i Rahmine teslim olup iman ediyordu.167 Artk kk Ali, Allahn Resl ve amcaolu Muhammedin yanndan hi ayrlmyor ve gelen ayetleri, Resl- Kibriyann dudaklarndan ilk duyan olmak istiyordu.
166 bn shk, Sre, 2/118 167 bn Hibbn, Sre, 1/63
191
Kulluk ve Sknet
lk gnlerde namaz, sabah ve akam vakitlerinde ikier rekat olarak klnyordu. Efendiler Efendisi, belli ki namazlarn klmak iin sakin bir yer aryordu ve bunun iin de, genellikle Mekke dna kyor ve hurma aalklarnn arasnda sknet iinde Rabb-i Rahmine iini dkyordu. Yine bu maksatla Mekke dna kmlar ve yeeni Hz. Ali ile birlikte namaza durmulard. Halbuki, Hz. Alinin Mslman olduundan daha ne amcalarnn ne de babasnn haberi vard. Olacak ya, babas ve dne kadar Efendimizin hmisi Eb Tlibin de yolu o gn oradan geiyordu. Yeeni ile olunun hareketleri Eb Talibin dikkatini ekmiti. Akam olup da geri geldiklerinde, gzne ilien manzarann ne olduunu sordu: Ey kardeimin olu! u senin din olarak kabullendiin eyin mahiyeti de ne? Ey amcacm, diye sze balad Allah Resl. Gnlne ileyen bir ton vard sesleniinde. Ardndan da: Bu, Allah ve meleklerinin dini, peygamberlerinin ve atamz brahimin dinidir. Allah, onunla beni btn kullarna vazifeli olarak gnderdi. Sen ise -ey amcacm!- bu davet ve nasihate en ok layk olan, hidayet gneinden istifade edecek ve bu mayann tutmasnda bana yardmc olacak en liyakatli insansn, dedi. Eb Tlib yle dnmyordu: Ey kardeimin olu, diye sze balad ve yle devam etti: Ben, atalarmn dinini ve zerinde karar kldklar gelenei terk edemem. Ancak, Allaha yemin olsun ki Sen bu iini yaparken ne zaman holanmadn bir eyle karlasan Sana yardmc olurum. Bir taraftan bunlar sylyordu; ama dier yandan da ilave etmeden geemiyordu: Dediklerin konusunda sylenecek bir ey yok. Ancak
192
En ndekiler
vallahi de ben, bundan sonra toplum iinde yzm yerde dolaamam. Daha sonra da oluna dnd: Ey oulcuum! Sana ne oldu, bu yeni hlin de ne byle? Ey babacm! Ben, Allah ve Reslne iman ettim. Ayn zamanda Onunla gelen her eyi gnlden tasdik ettim. Onunla namaz klyorum ve artk, hi ayrlmamak zere hep Onun peindeyim. Eb Tlibin buna itiraz olamazd. Yzn evirip giderken, dudaklarndan unlarn dkld duyuldu: Ona gelince O, seni sadece hayra davet eder; ayrlma peinden! nk bu, gzeldir. Ben de biliyorum ki, kardeimin olunun dedikleri doru ve haktr. ayet Kurey kadnlarnn beni ayplamasndan endie etmeseydim ben de gelir Ona tbi olurdum.168 Bu ne saadetti! Daha kimseciklerin olmad bu zaman dilimlerinde bile Onunla birlikte zamanlarn paylamak ve daha ilk gnden itibaren kullukta Onunla omuz omuza, Hak kapsnda yalvara gemek ne byk bir bahtiyarlkt! Ama kaderin bir cilvesi ki, en yaknlarndan olan birisi ve kklnden bu yana gzn kendisinin zerinden eksik etmeyen z amcas bu saadetten mahrum kalyordu. Byle bir manzaraya ahit olup da yllar sonra kardn tela yarna giren Aff bn mer ismindeki bir sahabe, yllar sonra znt ve hicran iinde unlar anlatacakt: Ben, ticaretle uraan bir adamdm. Bir hac mevsiminde Mekkeye gelmitim. Abbas bn Abdulmuttalib, kadim dos168
Haleb, Sre, 1/436. Aradan bir mddet daha zaman geecek ve Eb Tlibin dier olu Cafer de Mslman olacakt. Bir gn, onun da namaz kldna muttali olunca, Amcaolunun yannda, sol yannda kl! diye onu tevik edecek ve dier ocuunun da Mslman olmasn hi garipsemeyecekti.
193
tumdu; ben ondan mal alrdm, o da benden alveri yapard. Onu sordum ve Minada olduunu renince de doruca buraya geldim. Nihayet arayp bulmutum. Oturup bir mddet muhabbete daldk. Biz, kendi halimizde vakit geirirken oraya birisi geldi. nce yle gnee bir bakt ve ardndan da beklemeye durdu. Tam gne zevale kaymt ki, kalkt ve namaza durdu. Ardndan da bir kadn geldi ve o da namaza durdu. Sonra bir ocuk yetiti onlara ve o da onlarla birlikte namaza durdu. Abbasa sordum: Bu da ne ey Abbas? Yeni bir din mi? Bu, Abdullahn olu Muhammed; Allahn kendisini peygamber olarak gnderdiini sylyor ve Kisr ile Kayser saraylarnn kendisine alacan sanyor. Kadn ise, Ona ilk inanan insan Hatice Binti Huveylid. ocua gelince o da, Ali bn Eb Tlibdir; Onun amcasnn olu ve o da Ona ilk inananlardan.169
Zeyd bn Hrisenin Gelii

ok gemeden bir gn, bu hanenin bir baka mukimi Zeyd bn Hrise, Efendisinin yanna girmiti. Evet, yeni bir eylerin olduunu seziyordu; ama bunun muhtevasna henz muttali olamamt. Ne Muhammedl-Emni ne de hanmefendisi Haticeyi, daha nce byle grmt; nde Efendiler Efendisi ve arkasnda da kerim zevcesi Hz. Hatice ayakta duruyor ve o gne kadar hi duymad eyler sylyorlard. Bir mddet bekledi ylece. Namaz klyorlard. Rku ve secdelerini seyre dald bir sre, akn baklar arasnda170
169 Bunlar anlattktan sonra Aff bn mer, Keke o gn onlarn drdncs
ben olsaydm! diyecek ve ilk gnlerde iman etme frsatn karm olmann zntsyle i geirecektir. Bkz. bn Sad, Tabakt, 8/18 170 lk gnlerde namaz, ikier rekatl idi ve gne domadan nce ve akam gne battktan sonra klnyordu. Mriklerin hede haline gelmemek iin ounlukla gizli ve tenha yerler seiliyor ve kulluun kadrinin bilinmedii bu dnemde ibadetler, gizlice eda ediliyordu.
194
En ndekiler
Namazlarn bitirir bitirmez de, yaptklarnn ne olduunu sordu Allahn Reslne Artk vakit gelmiti; karsna ald Zeydi ve efkat dolu bir baba scaklyla anlatt ona da olanlar bir bir Ardndan, Kurn ayetlerinden bazlarn okudu Zeyde ve imana davet etti aka Efendisi bir talepte bulunur da Zeyd onu yapmaz myd hi? Onun iin, anne ve babayla birlikte mesut yaamay bir kenara koymu, vahiy ncesindeki hline imrenerek adeta Onun sevdals olmutu. imdi ise, hayatna yeni bir yn veren ve dnyann yan sra lm sonrasn da saadete gtren bir davetle kar karyayd. En nemlisi de, bu daveti yapan, gnlnn gl, Allahn da Reslyd Hemen orackta, iinden gele gele kelime-i tevhidi syledi ve Hz. Hatice ile Hz. Alinin ardndan katlverdi iman kervanna Artk O, insanlar Allah davasna armada Hz. Ali ile birlikte Efendiler Efendisinin en sadk yrnlarndan olacakt.
Eb Bekir Teslimiyeti
te tam bu sralarda Eb Bekir, ticaret maksadyla Yemene gitmi ve uzun sren bir yolculuktan sonra Mekkeye dnmt. O dnemin Mekkesinde Eb Bekir, zengin ve itibarl biriydi. Mekkeliler, diyet ve mirasla ilgili ilerini onun krini almadan zmez, bir dediini de iki etmezlerdi. Mekkeye yaklatnda, Ukbe bn Eb Muayt, eybe, Raba, Eb Cehil ve Ebul-Bahter gibi Kureyin ileri gelenlerinin kendisini beklediklerini grd. Durular hayra almet deildi. Belli ki, yokluunda nemli gelimeler yaanmt Mekkede ve telala: Ben yokken buralarda neler oldu? Yeni bir ey mi var, diye sordu. Onlar da zaten bunu anlatmak iin frsat kolluyorlard. Kin ve nefretle sralamaya baladlar: Hem de ne olay y Eb Bekir! Eb Tlibin yetimi, ken195
disinin nebi olduunu sanyor. Sen olmasaydn hi beklemez, iini bitirirdik. Ancak sen geldin ya, artk meseleyi zersin. Onlar bunu diyedursunlar, Eb Bekirin zihninde mazi, sinema eridi gibi kayp gidiyordu. Saniyelere seneler smt. Kbenin avlusunda kulak verdii Zeyd bn Amrn szleri... Panayrlarn yal mridi Kuss bn Sidenin nasihatlerini ve amda grd rya ile tevilini yapan rahibin yorumlarn geirdi bu ksa srede aklndan bir bir Yoksa zaman Onun zaman myd?.. Hele, Yemendeki ihtiyarn szleri Yemene girerken ziyaret ettii Ezdli htiyarn dedikleri kyordu. Daha kendisini ilk grdnde soru stne soru sormu, Haremde ortaya kacak Son Nebiden bahsetmi ve Onun yannda yer alacak ilklerin zelliklerinden bahisler amt. Eb Bekiri daha yakndan tanynca da, tereddtsz: Kbenin Rabbine yemin olsun ki sen, ilklerdensin, diyerek ilk gnnden itibaren Ona sadk bir yardmc olacann mjdesini vermiti. Tutmu bir de, Onunla ilgili iirlerini terennm etmi ve Hz. Eb Bekirin eline tututurmutu. Yemene ticaret iin giden Eb Bekir, zaten ykl bir malmatla geri dnyordu. Zihni, srekli htiyarn syledikleriyle meguld. Bunlar da Varaka bn Nevfelle paylamak iin can atyor, yolun bir an nce bitmesi iin olabildiince, sratle yrmeye alyordu. imdi ise karsnda, Kurey ulular duruyor ve htiyar tasdik edercesine yeni gelimelerden bahsediyorlard. Krk yldr, insanlara zerre kadar hilaf- vki beyanda bulunmayan bir Emn, tutup da Allah adna yalan syleyecek deil di ya phesiz beklenen an gelmiti. Hibir ey hissettirmeden onlar, gnllerini ho ederek, tatllkla yanndan gnderdi. Ne de olsa kudretli adamd ve onlarn, Eb Bekirin meseleyi zeceine inanlar tamd.
196
En ndekiler
Bunun iin onlar da problem karmadlar. Belki de, zihinlerinde iz brakacak ve dnmelerini netice verecek bylesine bir ie bulamak istemiyorlard. Varaka bn Nevfele gidip de zaman kaybedecek durumda bile deildi artk. Beklentisi gerekleiyor gibiydi; ryalarnda fsldanan, Zta171 vazifesini tebli emri yaplm, gerei aklama zaman da gelmi olmalyd. Ve doruca Hz. Haticenin evine yneldi. Kader onu bir yola koymutu; o da bu yolda emin admlarla yryecekti. ok gemeden Eb Bekir, Hz. Haticenin kapsn ald. Kapy aan, arad insand. Bu yzde yalan olabilir miydi hi?.. Meraktan atlayacak gibiydi, ama emin olmak iin nce mesafeli durdu: Y Muhammed! Sen, ehlinin geleneklerini brakp, atalarnn dininden vaz m getin?.. Yllarn dostuna Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), nasl davranacan ok iyi biliyordu. Arkadan tanyordu zira: Ben Allahn Reslym y Eb Bekr, dedi nce ve ilve etti: Risaletini tebli etmem iin beni, Sana ve btn insanlara Nebi olarak Allah gnderdi. Seni de Hak ile Ona davet ediyorum. Vallahi y Eb Bekr; seni kendisine davet ettiim Allah, Haktr. O, benzeri olmayan yegne Tektir. Biz Ondan bakasna kul olamayz Gel ve sen de iman et Allaha...
171 Hz. Eb Bekir (radyallahu anh) bir gn ryasnda, Mekke zerine inen bir
ay grm ve bu aydan bir parann, daha sonra btn Mekke evlerine girdiine ahit olmutu; her eve, o aydan bir para k giriyordu. Daha sonra da sanki Eb Bekir, btn bu k hzmelerini kendi kucanda toplayvermiti. Uyandnda, etkisinden kurtulamad bu ryay bilgelerle paylam ve tabirlerinden, yine gelecek bir Nebiden bahisler dinlemi, Onun zamannn ok yaklat anlatlm, bugnlerde de en ok kendisinin Ona yardmc olarak en bahtiyar insan olaca eklinde yorumlara ahit olmutu. Bkz. Sheyl, Ravdul-Unf, 1/165
197
Eb Bekir, hl ihtiyat elden brakmyor, kanaatinin pekimesini istiyordu. Bunun iin: Peki, bu konuda delilin ne, diye sordu. Risaletle serraz klnan Habb-i Ekrem de, onun halini anlamt ve belli ki anlad dilden konumak gerekiyordu. ok edici bir k yapmak gerekiyordu. Bunun iin: Yemende karlatn ihtiyar, cevabn verdi. Onun Yemene gittiini duymu olabilirdi, ama Yemendeki ihtiyar da nereden kmt? Yoksa, aralarnda geen gelimelere muttali miydi? Bu kadarn bilen, elbette kendi konumundan da haberdar demekti. Yine de temkinli olmalyd. Kendini toparlad ve ekledi: Yemende o kadar ihtiyarla karlatm ki!.. Hangisinden bahsediyorsun? mnsnda, bir zaman kazanma hamlesiydi bu onun iin. Ancak karsnda, nabzlarndaki ata muttali bir Mrid-i Ekmel duruyordu ve sz eip bkmeden neticeye gtrecek; son vuruunu yapacakt. Dudaklarndan u kelimeler dkld: Sana o beyitleri veren ihtiyar. Bundan daha byk bir emare olamazd. Artk, Eb Bekir bitip tkenmi; bir baka sz sylemeye de mecali kalmamt. Sadece: Bunu sana kim haber verdi ey Habbim, diyebildi. Gelen cevap: Benden ncekilere de gelen o byk melek, eklindeydi. Hz. Eb Bekir iin yaplacak tek ey kalmt. Ellerini uzatarak: Uzat ellerini, Sana beyat edeceim, dedi btn samimiyetiyle. Ardndan da, rikkat dolu bir ses tonuyla, gnlnn feyezann haykryordu:
198
En ndekiler
Ben ehdet ederim ki, Allahtan baka ilh yoktur ve Sen de phesiz, Onun Reslsn.172 Evet... Eb Bekir de teslim olmutu!.. Hem de bir daha hi kopmamak zere bir teslimiyetti bu ve yitiini bulmann sevinciyle gzlerine ya yrmt, gz pnarlarndan da katre katre huzur damlyordu. Sevinten alayan, elbette sadece Eb Bekir deildi. Evinin gl Hz. Hatice, azatl delikanl Zeyd ve amcasnn olu Aliden sonra, huzuruna gelip bir gnl daha Mslman olmutu ya; Mekkenin dalar arasnda Reslullahtan daha fazla srr iinde olan kimse yoktu; olamazd da!.. O gne kadar imana zaten hazr hale gelen Hz. Eb Bekir (radyallahu anh), o kadar hzl karar vermi ve o denli kolay iman etmiti ki Allah Resl (sallllahu aleyhi ve sellem), bunu ifade sadedinde bir gn, unlar syleyecekti: Eb Bekir dnda kimi slma davet etmisem, bir mddet ekinme, duraksama ve tereddt yaad. O ise, kendisine arz eder etmez hi tereddt gstermeden kabul etti.173 phesiz Onun Mslman olu haberi hemen yaylm ve tam anlamyla Mekkede bir ok etkisi meydana getirmiti. Nasl olabilirdi; meseleyi zmek iin kendisine i havale ettikleri bir insan gidiyor ve saf deitiriyordu? Demek ki mesele, sanldndan da nemliydi. Artk Mekkede, ahsn bakasnn imanna adam bir Resl ve yine, Onunla lme bile gitmeye gzn krpmadan and imi bir de ashab vard. O, etrafnda halelenmeye balayan cemaatine Allahn ayetlerini okuyor, hakikate susam
172
Bkz. Taber, er-Riydun-Nadra, 1/415. Hz. Eb Bekirin Mslman oluu anlatlrken, zikrettiimiz bu olay anlatlmadan yaln bir ekilde mescide geldii, insanlarn konutuklarnn doru olup olmadn sorduu ve ald cevaplar karsnda hi tereddt etmeden davete icabet ettii eklinde de rivayetler vardr. Bkz. bn Sad, Tabakt, 3/171 173 bn Him, Sre, 2/91; Taber, er-Riydun-Nadra, 1/415
199
gnllere hikmet ve kitab retiyordu.174 Onlar ise, en dern hisleriyle Ona ynelmi hikmet alayanlar gibi akp gelen beyanlarna kalplerini aarak imanda derinletike derinleiyor, insan- kmil olma yolunda her daim mesafe katediyorlard.175
Zbeyr bn Avvm
Hz. Eb Bekirin gelip huzurda teslim olmasnn zerinden daha birka gn gemiti ki, Efendiler Efendisinin huzuruna on be yalarnda,176 gen bir delikanl girecekti. Bu delikanl, Allah Reslnn halas Sayye Binti Abdulmuttalibin olu Zbeyr bn Avvmdan bakas deildi. Bu geli, onun iin geri dn olmayan bir geliti ve Allah Reslne o kadar yaknlk tesis edecekti ki, gnn birinde onun iin Efendiler Efendisi: Her peygamberin bir havrsi vardr; benim havrm de Zbeyr bn Avvmdr, buyuracakt. Mekkenin skntl gnlerinde, tek bir cephe haline gelmi azl mriklere kar Allah yolunda ilk kez kl eken de o olacakt. Bir gn Mekkede, Efendimizin mrikler tarafndan yakalanp hapsedildii haberi karlm ve ksa srede bu haber herkese ulatrlvermiti. Psikolojik bir harp yaanyordu ve o gn de, topluma hkmeden mhendisler belli bal sylentiler retip insanlara kendilerince yn vermeye alyorlard. Haberi alr almaz beyninden vurulmuasna yerinden frlayan gen Zbeyr, klcn ektii gibi zikredilen yere doru ynelecekti. Reslullaha ilimek kimin haddineydi! Ona
174 Bkz. Cumua, 62/2 175 176
Bkz. Enfl, 8/2 Mslman olduunda Hz. Zbeyrin yann on iki veya on alt, yahut da sekiz olduuna dair rivayetler de vardr. Bkz. bnl-Esr, sdl-be, 2/307
200
En ndekiler
ilien eller krlmal ve Ona uzanan diller de kknden kesilmeliydi. Kalabalklar yara yara Mekkenin st mahallelerine kadar gelmi ve yldrm hzyla hedene doru gidiyordu. Bir ara: Bu halin de ne? Sana ne oluyor ey Zbeyr, nidasyla irkildi. Bu sesin sahibi, bana bir ey geldi diye heyecanlanp da yola dt Allah Reslnden bakas deildi. Telala sesin geldii tarafa bakt; Resl- Kibriy Hazretleri, olanca heybetiyle karsnda duruyordu. Sesin sahibi Reslullah olduuna gre yine mrikler yalan sylemi ve yine mminlerin moralini bozmaya matuf bir adm atmlard. nce, derin bir nefes ald ve ardndan da: Senin yakalanp hapsedildiini duymutum, diyebildi. Bu hassasiyet, tasvip edilip takdir grecek bir hassasiyetti ve Efendiler Efendisi, nce onu sena edip ortaya koyduu bu hassasiyetin nemini yanndakilerle paylaacak; ardndan, hem Hz. Zbeyr hem de elinde tad kl iin mbarek ellerini kaldrp dua edecekti.177 Kbedeki Putlar Allah iin yeryznde ina edilen ilk bina olan Kbe, zamanla gerek mahiyetinden uzaklatrlm ve putlarla doldurulmutu. nsanlar, ilerinden bir trl atamadklar kulluk duygusunu, elleriyle yapp ina ettikleri tahta ve ta paralarnn karsnda durarak tatmin etmeye alyor; nemli kararlar ncesinde bunlarn yanna gelip kura ekiyor, krlerini bunlara kurban keserek yerine getirdiklerini dnyor ve korktuklar zaman da yine bunlarn yanna giderek rahatlamaya alyorlard.
177
Bkz. Beyhak, es-Snenl-Kbra, 6/367; bn Eb eybe, Musannef, 5/344
201
ounluu itibariyle bu putlar, atalar arasndaki itibarl insanlarn heykellerinden ibaretti. Hubel, Nile, sf, Lt gibi mehur putlar, nceleri sadece sayg duymak iin resimleri yaplan, ancak zamanla heykelleen ve neticede karsna geilip de ilah diye i dklen sahte birer ilaha dnmt! Allah Resl Muhammedl-Emn ise, putuluk dncesini ortadan kaldrp hakiki tevhid inancn ikame iin gelmiti. Daha, kendisine risalet verilmeden nce de, bunlara kar tepki duyuyor ve asla gidip nlerinde temenna durmuyordu. Genlik yllarnda bile, amca ve halalarnn srarna ramen onlarn dediklerini hi yapmam ve onlara da, yaptklarnn kt olduunu sylemekten ekinmemiti. imdi ise O (sallallahu aleyhi ve sellem), artk vazifeli bir peygamberdi; hem de, herkesin geliini gzledii Son Peygamber! Kbeyi, ilk gnk safvetine O kavuturacak; ilah yerine konulan sahte mabudlar ortadan kaldracak ve insanlarn midesine inen haram maddelerden onlar uzaklatracakt. Ancak, btn bunlarn gerekleebilmesi iin zamana ihtiya vard. Zira, sinekleri ldrmekle batakl kurutmak arasndaki tercihini, meseleyi temelinden zme istikametinde kullanyordu. Onunla gelen mesaj, sadece Kbedeki deil; btn dnyadaki batakl kurutma hedeni haizdi. yleyse, hiss davranp meseleyi kmaza srklemenin bir anlam olamazd. Geri, Hz. Ali ve Hz. Zeyd gibi yaknlaryla birlikte Kbeye girdiinde, orada bulunan putlara kar gsterdii tavr, zamann ldrtclna ramen sabrn ne kadar zor olduunu anlatyordu. Zeyd bn Hrise ile Kbeye geldiklerinde, gzne ilien putlardan rahatsz olan Allah Resl, eline ald bez parasn slatp onlar zerine vuracak ve: Allah, o insanlar kahretsin! Nasl olup da, yaratma ko202
En ndekiler
nusunda adeta Allahla yarrcasna bir teebbste bulunuyor ve bunlar yapyorlar, diye sitemde bulunacakt.178 Onun bu konudaki yaklam, iki delikanl Hz. Ali ve Hz. Zeydin de gznden kamyor ve frsat bulduklarnda onlar da, kendilerine ne bir fayda ne de zarar sz konusu olan bu ta ve tahtalara kar tavr alyorlard. Bir gn, ikisi birlikte Kbeye gelmilerdi. Ne garip ki etrafta, ikisinden baka kimse grnmyordu. brhimvr bir hareket gelmiti akllarna Aslnda, onlar p ynlarnn arasna gmmekti en gzeli... Ama onlar, henz bunu yapacak konumda deillerdi. Bununla birlikte, ilerinde duyduklar derin heyecan bir ekilde da vurmalar gerekiyordu. Demek ki henz, yn bulmam bir heyecand bunlar Derken, gittiler ve Mekke mriklerinin kymet verdikleri bu putlara, getirdikleri toz-toprak ve pislii bulatrverdiler! Sabah olup da putlarn toz-toprak ve pislik iinde bulan Mekke mrikleri, balarna kaynar sular dklmesine bir telaa kaplmlard. Bunu yapanlar hakknda en ar ithamlarda bulunuyorlar; bir yandan: Bunlar bizim ilahlarmza kim yapt, diye dvnrken dier yandan da, st ve su ile onlar ykyor ve konuacak dili ve dnecek bir beyni bile olmayan bu uursuz ta ve tahta paralarndan zr diliyorlard.179 O gne kadar belki de bunu hi yapmamlard; demek ki tahrik oluyor ve khnelemi dncelerine daha ok yapp sahip kyorlard. yleyse bu yol, tasvip grecek bir yol deildi! Drt bir taraf kristalden mteekkil binaya sahip olanlarn, bakalarnn camna ta atmas, sahip olduklarnn da tehlikeye girmesi anlamna geliyordu. Farkna varld za178 Efendimizin, Hz. Ali ile birlikte buraya geldii bir srada yeeninin, Kbenin
damndaki bir putu krna seslenmedii eklinde de bir rivayet vardr. Bkz. Heysem, Mecmaz-Zevid, 6/23 179 Hind, Kenzl-Ummal, 14/107 (38084)
203
man bu, onlar da tahrik eder ve -h- Allaha kar uygunsuz tavr ve davran iine girmeye sevkederdi. Zaten, mrikler de sylenmeye balamt ve aka tehdit ediyorlard: Y Muhammed! Ya Sen, bizim ilahlarmz hakknda kt sz sylemekten vazgeersin ya da bizler, Senin Rabbin hakknda azmza geleni syleriz! Ortalk, yeni bir gerginlie doru gidiyordu ki, dillerde, Cibrilin yeni bir mesajla geldiinin mjdesi dolamaya balad. Gelen ayet, aka unu ifade ediyordu: Onlarn, Allahtan baka arkasna dp de ilah diye yalvardklar tanrlarna hakaret etmeyin ki, onlar da cahillik ederek hadlerini ap Allaha hakaret etmesin ve kt sz sarfetmesinler!180 Artk bu ayet, putlar konusundaki kavl-i fasld ve bundan sonra, mesele temelinden zlene kadar bir daha bu apta gndeme gelmeyecekti. nk Allah, herkes iin kendi yapageldiklerinin, kendilerine ssl gsterildiini anlatyor ve bakalarnn putlaryla uraarak vakit kaybetmemenin zerinde duruyordu.
180 Bkz. Enm, 6/108; Vhid, Esbb Nzlil-Kurn, 224, 225. Bu ayetin,
Mekke ileri gelenlerinin, vefat etmeden nce Eb Tlibin yanna gelip de arac olmasn dilemeleri zerine indii eklinde de rivayet vardr. Bkz. Vhid, a.g.e. s. 225
204
ARKADAN GELENLER VE MHNET YILLARI
Efendiler Efendisinin dizinin dibinde huzuru yakalayan herkes, bu huzuru paylaaca baka kiilerin peine dyordu. Davetin gizliden gizliye yrtld bu dnemde Hz. Eb Bekir gibi insanlar, nceki konumlarnn salad imknlar kullanarak eski dostlaryla Resl- Kibriyy tantrma yarna girmilerdi. Onu, Efendimizin hala olu gen Zbeyr bn Avvm181 takip etti. Bir baka gn Osman bn Affan ve Talha bn Ubeydullah tantrd Onunla Hz. Zbeyrin geliinden hemen sonra idi; Osman bn Afvn ve Talha bn Ubeydullah, beraberce km huzura geliyorlard. Kapdan girip de gl cemali mahede edince, zaten eriyip mum gibi yumuamlard. Eb Bekirin kendilerine anlattndan daha ok ey grm ve arplmlard adeta slmdan bahsetti onlara Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem) Ardndan da gelen ayetlerden paralar okudu slmn tand haklardan bahisler at ve bir Mslman, dnya ve ahirette dierlerinden ayran hususlar dile getirdi bir bir Erken davranp frsatlar iyi deerlendirenler iin Allah
181
Hz. Zbeyr, Efendimizin halas Sayye Binti Abdulmuttalibin oluydu. Hatice validemizin de, kardeinin olu oluyordu. Mslman olduunda henz on be yalarndayd. Bkz. bnl-Esr, sdl-be, 2/209
205
kim bilir br lemde ne srpriz nimetler hazrlyordu! Meclis, yekpre nur kesilmiti sanki ve her ikisi de orackta ilerini seslendirecek ve Mslman olacakt. Bu manzara, Yceler Ycesinden de takdir grecekti. Cibril-i Emin gelmi, u ayetleri tebli ediyordu: Tta ibadet etmekten kanp gnlden Allaha ynelenlere nice mjdeler vardr! O halde, sz dinleyip sonra da en gzeline tbi olup tatbik eden o kullarm mjdele! te, onlardr Allahn hidayetine mazhar olanlar! Ve yine, ite onlardr, akl- selim sahibi olanlar!182 Hz. Eb Bekirin, kendisi Mslman olduktan sonra, ayn gzellikleri etrafndaki dostlaryla da paylap onlarn da bunlarla bezenmesi adna gsterdii gayret gzden kamamt. Hz. Eb Bekir, bu yzden semalar tesinden alk alyordu. Zira bunlar, Hakk raz edecek hamlelerdi ve Allah da, kendi adna gayret gsterenlere, akla-hayale gelmedik srprizler vadediyordu.183 Hz. Osman Mslman olmutu olmasna; ama laf dinlemeyen Hakem bn Ebil-s isminde bir amcas vard. Amcas, onun da Mslman olduunu renince kplere binmiti. Tuttu, tccar Osman balayp hapsetti. Belli ki gzn korkutmak istiyordu. Hakaretler ediyor ve: Sen nasl olur da, atalarnn dinini brakr ve yeni yetme bir dinin peinden gidebilirsin? Bu dinle btn balarn koparmadn srece seni bu balardan zmeyeceim, diye tehditler savuruyordu. Hz. Osman ise, btn tehditlere kulaklarn tkam, kararllndan zerre kadar taviz vermiyor: Allaha yemin olsun ki ben, asla geri dnp de bu dini terk edecek deilim, diyordu. Bununla o, Bouna kendini yorup da hrpalama, benden istediin tavizi ebediyen alama182 Bkz. Zmer, 39/17, 18 183 Bkz. Vhid, Esbb Nzlil-Kurn, s. 382, 383
(celle celluh),
206
Arkadan Gelenler ve Mihnet Yllar
yacaksn. mesajn veriyordu. Nihayet bu kararl tutum, netice verecek ve Hz. Osmann, ucunda lm bile olsa kararndan vazgemeyeceini anlaynca onu serbest brakacakt.184 Huzurun havasna kendini kaptran Hz. Talha, iindeki tufanlardan bahsetmek iin frsat kollar gibiydi. Halden anlayan Allah Resl de, ona bu frsat verecek ve gzyalar iinde amdaki ticaretinden, Busrdaki panayr ve rahibin mjdelerinden bahisler aacak ve orada duyduklarn burada grp yaamann sevincini paylaacakt Allahn Reslyle Aranzda Ahmed ortaya kt m, diye sorduunu anlatt Ona. Rahibe: Ahmed de kim, dediinde: O, Abdlmuttalibin torunu, Abdullahn da oludur. Bu gnler, Onun ortaya kaca gnler. O, peygamberlerden bir peygamber ve beklenen Son Nebdir. Haremden kacak ve hurma aalar bol, etraf siyah talarla dolu orak bir beldeye hicret edecektir. Dikkat et ve sakn gecikme; Ona ilk iman edip sahip kan sen ol, dediini paylat. te imdi kendisi, papazn aktan verdii adreste idi. Meer buraya gelmeden nce o da, Eb Bekirin yanna uram, bu deiim ncesi ruhen bir rehabilite sreci yaam ve: Sen de zaman kaybetme, hemen git, Ona tbi ol; nk O, sadece Hakka davet ediyor, diye tevik grmt. te imdi de gelmi ve teslim olmutu. Bunlar dikkatle dinleyen Efendiler Efendisinin yznde srr belirtileri hkimdi.185 Ancak, her ey planland gibi yolunda gitmeyecekti. Tabii ki, bu yol uzundu ve derin sular vard. man gibi bir huzurun, zaman zaman bedeli de olacakt ve o gn Hz. Talha ile Hz. Eb Bekiri de byle bir mihnet bekliyordu.
184 bn Sad, Tabakt, 3/55 185 Bkz. bn Hacer, sbe, 2/229
207
Hz. Talhann, Efendiler Efendisinin huzurunda kelime-i tevhidi haykrdnn haberi bakalarna da ulamt. Hz. Eb Bekirle birlikte yrdkleri bir srada, adm adm kin tccarl yapan Kureyin hmna uradlar. Kureyin aslan denilen Nevfel bn Huveylid adnda bir adam, karlarna dikiliverdi yol ortasnda. Gzn budaktan saknmayan bir adamd bu. Kar ksalar bile sonu, daha batan belliydi. Duruundan, adamn niyetinin kt olduu anlalyordu. Daha ilk gnden kavga ve grlt karmama adna temkini tercih ettiler ikisi de Szle iknay denedilerse de, adamn bundan anlayaca yoktu ve her ikisini de bir iple balayverdi orada. Azman yapl bu adamn maksad, namaz klp Kurn okumalarn nlemekti. Ancak ne el ve kollarnn balanmas ne de balarnda tehdit yamurlarnn saanak halinde yamas, onlar namaz klp Kurn okumaktan alkoyacakt. Adamn n o denli yaylmt ki, Teymoullar bile arka kamadlar, iki adamlar Hz. Eb Bekir ve Hz. Talhaya. Ortalk duruluncaya kadar bir mddet ylece kalakaldlar beraberce. Bu olay sebebiyle daha sonralar Talha ile Eb Bekir karde gibi alglanacak ve kendilerine, ayrlmaz iki arkada mnsnda Karneyn denilecekti.186 Bu bir ilkti, ama arkas da gelecekti. Artk Hz. Talha da, dier Mslmanlar gibi Kureyin eza ve cefasna maruz kalanlardan biri haline gelmiti. Hatta, Hz. Eb Bekir tarafndan dine davet edildii halde kabul etmeyen z kardei Osman bn Ubeydullah, Hz. Talhaya dman kesilmiti ve kendi kardeine yapmad eziyet kalmamt.187
186 187
bnl-Esr, sdl-be, 3/85 bnl-Esr, sdl-be, 3/59
208
Eb Zerrin Gelii ve Yaanan lk Ac Tecrbe

ten ie bir heyecan dalgas yaylyordu Mekkede Yzyllarn kurakln dindirecek bir menba bulunmutu ve bunun farkna varan herkeste, susuzluunu gidermenin tela vard. Hatta insanlarda, sadece kendi susuzluunu deil, kendisi gibi susuzluk eken herkesi bu pnarla buluturmann gayreti grlyordu. Yllardr bugn bekleyen insanlar, aradn bulmann heyecann yayorlard. Gfr kabilesinin dil stad Eb Zerr de bunlardan birisiydi. Mekkedeki farkll duymutu ve bir an nce bulumak iin can atyordu. nce, kendisi gibi air olan aabeyi neysi gnderdi Mekkeye Mahedelerini anlatrken: Mekkede senin dininin benzeri bir dinle gelen bir adamla karlatm. Allah Onu peygamber olarak gndermi, insanlar ise Ona, sbi diyorlar. Ben sadece insanlarn Ona dediklerini aktaryorum. Ona khin, sihirbaz ve yalanc diyorlar. Ama ben, Onun baz szlerini duydum; eminim ki O, bunlardan hibiri deil; Allaha yemin olsun ki ben, Onun doru sylediine inanyorum, dedi.188 Eb Zerr iin o gn bayramd; aabeyi gitmi ve geliini gzledii Zttan haber getirmiti. Onun da iine bir kor dmt. Bunca yl bekledikten sonra yerinde durmak olur muydu? Hemen yola koyuldu ve doruca Mekkeye geldi. Geldi gelmesine; ama bekledii Zt tanmyordu. O gnlerde tebli aktan yaplmad iin ortalkta da kimseyi grememiti. aresiz, sorarak bulacakt. Karlat bir adama dnd ve: Hani, u sizin sbi dediiniz adam nerede, diye sordu. Adamn baklar, sorduuna piman edici mahiyetteydi. Bu
188 bn Hacer, sbe, 1/136. Eb Zerr, Mslman olmadan nce de namaz klan
bir insand. O gnlerini anlatrken sonralar, Efendimizle bulumadan yl ncesinden namaz klmaya baladndan bahsedecek ve akamlar balad bu ibadetini gecenin ge vakitlerine kadar devam ettirdiini ifade edecekti.
209
kadar ekingen olmalarna bir anlam veremiyordu. Derken akam olmutu; aresiz Kbenin avlusuna geldi ve o geceyi orada geirdi. Ertesi gn Allah (celle celluh), karsna Hz. Aliyi kard. Mekkeye uzaklardan gelmi bu yabancya yardm etmek istiyordu Hz. Ali. Ancak, o gnn Mekkesinde Mslmanlar zerinde o denli bir sosyal bask kurulmutu ki, kimse inancn aktan ifade edemez olmutu. kisi de iten ie maksatlarn aamamann strabn duyuyorlard; Hz. Ali, ayet sylersem ve inanmayp tepki gsterirse! diye dnrken Eb Zerr, Ya bu da bana kzar ve benden uzaklarsa! diye endie duyuyor ve bylelikle ikisi de, gerek niyetlerini ortaya koyamyordu. Ne de olsa, birbirlerini tanmyorlard. Meseleyi ana konuya hi getirmeden akam birlikte geirdiler. Eb Zerr Mekkeye geleli gn gece gemiti; ama hl aradna ulaamadan yine Kbeye gelmi vuslat bekliyordu. Nihayet Hz. Ali yanna yaklat ve her trl riski gze alarak Eb Zerrin gerek niyetini sordu. Onu rahatlatmak iin de Efendiler Efendisinden bahisler at. Evet, imdi ayn dili konumaya balamlard. Bu kadar yaknna gelmiken, niin Ondan gn daha ayr kaldna yanyordu Eb Zer. Niyet ve hedef belli olduuna gre imdi srada, problemsiz bir ekilde buluma mekanna ulamak vard. Muhammedl-Emnin yanna bir baka insann daha geldiini grrlerse, engel olmaya alr veya olur-olmadk szlerle akln elmek, hatta bir ktlk yapmak isteyebilirlerdi. Yani, sonucunun tatlya balanabilmesi iin belli lde tedbire riayet edilmesi gerekiyordu. Onun iin Hz. Ali: Ben nden gideceim ve sen de beni, arkadan takip edeceksin. ayet ben, senin iin skntl olabilecek bir durum sezersem bir kenara ekilir ve ihtiyacm giderir gibi yaparm; ite o zaman sen, beni hi dnmeden yoluna devam edersin. Naslsa, sonra ben seni yine bulurum. ayet bir tehlike
210
sezmezsem, sen de benimle birlikte gelirsin ve o zaman istediimiz yere birlikte gideriz, dedi. O gn iin Mekkelilerin Mslmanlar zerinde nasl bir bask kurduklarn anlatan szlerdi bunlar ayn zamanda Derken bir yolculuk balad. Aslnda gidilecek yer, yle ok da uzak deildi; ancak bu ksa yol bile Eb Zerr iin, uzaklardan da uzak olmu, bir trl bitmek bilmiyordu. Ve ok gemeden kap aralanm, yllardr geliini gzledii ay yzle gz gze gelmiti Eb Zerr. Yreini stan baklard bunlar Allahn selam senin zerine olsun ey Allahn Resl, diye seslendi nce. Selamndan da anlalaca zere oktan eriyip teslim olmutu Eb Zerr. Daha sonra da, beklentilerini, yaadklarn ve Mekkeye gelip bekleyiini anlatt bir bir Ardndan da: Ey Allahn Nebisi! Bana ne emreder, neye davet edersin, diye sordu. Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem): Seni Allaha ibadet etmeye, Ona hibir eyi erik komamaya ve btn putlar bir kenara koyup terk etmeye arrm, buyurdu. Hemen orackta Eb Zerr: Ben ehadet ederim ki, Allahtan baka ilah yoktur ve yine ben ehadet ederim ki, Sen de Onun Reslsn, deyiverdi. Halinden, daha diyecei baka eylerin de olduu seziliyordu. Bir mddet daha bekledi ve dayanamayp unlar syledi: Y Reslallah! imdi ben memleketime, ailemin yanna geri dnecek ve orada, sava emrinin gelecei gn itiyakla bekleyeceim! O zaman Senin yanna gelecek ve Sana destek olacam; nk u an kavmini, Senin aleyhinde birlemi olarak gryorum. Onun bu tespiti karsnda Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) nce:
211
Doru sylyorsun,189 dedi ve arkasndan da, ruh dnyasnda kopan frtnalar grrcesine unlar ilave etti: Bu mesele aa kp da gzel haberlerimiz size ulancaya kadar kavminin yanna geri dn ve gzel bildiklerini onlarla payla! Bu, olacaklar nceden sezen bir Mrid-i Kmilin, ftratlarna gre mritlerini ynlendirmesi demekti. Ancak Eb Zerr, heyecandan yerinde duramyor ve: Nefsim, yed-i kudretinde olana and olsun ki, gidip Kbede slm haykrmadka dnecek deilim, diyordu. Gerekten de Eb Zerr, huzur-u risalette syledii gibi ok gemeden bir rpda Kbeye gelecek ve avaz kt kadar unlar haykracakt: Ben ehadet ederim ki, Allahtan baka ilah yoktur ve yine ben ehadet ederim ki Muhammed, Onun hem kulu hem de Resldr. Bir anda btn nazarlar, onun zerinde toplanvermiti: Adama bak! Bu da sbi oldu, diyor ve onu alaya alyorlard. Bir adamn daha kar tarafa getiini duyan herkes toplanm, Eb Zerre hakaret yarna girmiti. Nihayet ii daha da ileri gtrdler ve srtlanlarn mesi gibi verdiler Eb Zerrin zerine. Gz dnm kr kalabaln tekme-tokatlarna hedef olmutu Gfrl Eb Zerr. Konunun nezaketini bilen ve zekasyla meseleye yaklaan Efendimizin bir dier amcas Hz. Abbas190 olmasayd o gn, belki de Eb Zerr ldrlecekti. Hz. Abbas nce Eb Zerrin zerine eilip kollaryla korumaya alacak ve arkasndan da fkeli kalabala yle seslenecekti: Ey Kurey topluluu! Siz ne yapyorsunuz? Gfr kabilesi sizin ticaret yolunuzun zerindedir; onu ldrmekle siz, ticaretinizi tketmek mi istiyorsunuz? Brakn onu!
189 bn Sad, Tabakt, 4/222 190 Hz. Abbas, o gn henz Mslman olmamt.
212
Evet, Abbas doru sylyordu. Savunmasz bir adam ldrp de tek geim kaynaklar olan ticaretlerini riske atmann bir mns olamazd ve aza alnmadk kfrler ederek teker teker uzaklamaya baladlar Eb Zerrden. Kbede tek bana ve kanlar iinde kalakalan Eb Zerr, nce Zemzemin yanna gitti. Elini-yzn ykayp kendine gelmeye, zerindeki kanlar da Zemzemle temizlemeye alyordu. inde ylesine tufanlar kopuyor, ylesine frtnalar esiyordu ki, bedenine gelen onca darbenin acsn belki de hi duymamt. O gnn, bylesine gelgitlerle geirdikten sonra ertesi sabah karar vermi ve yine Kbenin avlusuna gelmiti; kt yksek bir yere ve yine ayn eyleri haykrd. Sanki gn, dnn bir tekrar gibiydi. Yine zerine ullandlar ve yine Hz. Abbas kotu imdada.191 kinci defa ayn sonula karlanca Efendiler Efendisinin szleri geldi hatrna. Demek ki gn, bu hareketi kaldracak keyyete henz ulamamt. Demek ki her dnemin artlar hesaba katlmal ve ona gre bir hareket stratejisi ortaya konulmalyd. Yeni dnyaya gelen bir ocuktan, yirmi yandaki bir delikanlnn hareketi beklenmemeli ve geliimine paralel bir muamele de bulunulmalyd. Ve Eb Zerr, yaad bu ac tecrbenin ardndan yeniden kynn yolunu tutacakt. Onun bu ac tecrbesi, btn mminler iin de bir ders olmutu. Zaten o gn, bilhassa zayf ve kimsesiz olanlar hedef haline getirilmi; her frsatta hakarete maruz kalyorlard. Efendiler Efendisi, amcas Eb Tlibin himayesinde olduu iin ve Hz. Eb Bekir de, kavminin arasndaki konumu gerei, kendisine sahip kldndan dolay bu duruma maruz kalmyordu. Dier Mslmanlara gelince, onlar adeta Kurey iin birer elenme vesilesi haline getirilmeye allyordu. Aza alnmadk hakaretlere maruz
191 Bkz. bn Sad, Tabakt, 3/165; 4/224, 225, 255
213
kalyorlar, ke balarnda sktrlarak taciz ediliyor ve her frsatta sktrlp iddete maruz braklyorlard.192
Huzura Kou
Btn bunlar, neyi deitirirdi ki? man gibi bir deerle bulutuktan sonra, hangi g ve kuvvet insann karsna kar ve onu deerlerinden vazgeirebilirdi? Kureyin kinine inat, iman dairesi gibi bymeye durmu; hemen her gn huzur-u risalet, yeni katlmlarla enleniyordu. Ard ardna bir yar balamt; btn aclar unuttururcasna, yeni doumlar yaanyordu. Baka gn de, bir baka gen ve dinamik insan Sad bn Eb Vakkasla193 enlendi huzur-i risalet Bunlarn hepsi de, can cier arkadayd Hz. Eb Bekirin; o, kendini ortaya koymu ve ellerinden tutarak huzura getirmiti teker teker Sad bn Eb Vakks, henz slmla tanmadan nce bir gn ryasnda kendisini, ziri karanlk bir gecede grmt. Gz gz grmeyen bir geceydi. Bu hl devam ederken anszn bu karanlk geceye bir dolunay douverdi. nnde ktan bir yol beliren Sad, takip ederek yrmeye balad. Bir de bakt ki, nnde Zeyd bn Hrise, Ali bn Eb Tlib ve Eb Bekir vard. Onlara dnd ve sordu: Sizler buraya ne zaman geldiniz? Yeni geldik, diye cevapladlar. Bunun zerine uykudan uyanan Hz. Sad, aradan gnler gemesine ramen ne ziri karanlk geceyi ne bu dolunay ne de nnde yryen isimleri unutabildi. Nihayet bir gn, Allah Reslnn gizlice insanlar slma davet ettiini duymutu. Gidip, Ecyd denilen mevkide buldu Onu. kindi namazn klyordu. Namazn bitirir
192 Bkz. bn Sad, Tabakt, 3/165 193 Mslman olduunda Hz. Sadn ya, on alt veya on yedi idi. Bkz. bn Sad,
Tabakt, 3/139
214
bitirmez de yanna yaklat ve hemen orackta Mslman oluverdi. Bu srada o, henz on dokuz yalarndayd.194 Efendiler Efendisi ile anne tarafndan akraba oluyordu. Bunun iin kendisine, daym der ve, Byle days olan varsa gelsin beriye! diye de iltifat ederdi.195 Hz. Sad, Mslman olmutu olmasna, ama annesi problem karyordu. Sad ise, anne ve babas konusunda ok hassas bir yapya sahipti; gnllerini krmamak iin zerlerine titrer ve bir dediklerini iki etmemeye alrd. Onun bu tavrn iyi bilen annesi, nce: Ey Sad! Bu yeni ortaya kardn din de ne, diye tepki gstermi; ardndan da: Ya sen bu dinini terk edersin ya da ben, lnceye kadar ne yer ne de ierim. O zaman da senin halk nezdindeki konumunu sen dn, diyerek zerinde manevi bask kurmaya alyordu. Annesini krmamak iin elinden gelen her eyi yapyordu; ama annesinde zerre miktar bir yumuama emaresi grlmyordu: Ey anneciim! Ne olur byle davranma! nk ben, dinimi terk edecek deilim, diye cevap verdi. Bylece aradan bir gece bir de gndz gemiti; ama Sadn annesi ne bir yudum su ne de bir lokma ekmek almt. En az Sad kadar, annesi de ciddi grnyordu. Ertesi sabah olmutu ve annesinde hl deien bir ey yoktu. Ancak, beri tarafta bir deiiklik vard; sema dile gelmiti ve Cibril-i Emn, Anne ve babaya itaatin bir esas olduunu, ancak bunun, Allaha isyan anlamna asla gelmemesi gerektiini, bu kerteye geldii yerde ise, itaatin sz konusu olamayacan196 anlat194
Bkz. bn Him, Sre, 1/266; bn Sad, Tabakt, 3/139; Taber, Tarih, 2/216; bnl-Esr, sdl-be, 2/292 195 Bkz. bnl-Esr, sdl-be, 2/216 196 Bkz. Lokmn, 31/15
215
yordu. imdi rahatlamt Sad. Artk ne yapacan biliyordu ve annesinin yanna gelerek btn kararllyla: Vallahi de ey anneciim! ayet senin bin tane cann olsa ve sen, her gn bunlardan bir tanesiyle lp gitsen bundan dolay ben dinimi terk edecek deilim, deyiverdi. Normal artlarda onun gibi yufka yrekli birisinin asla syleyemeyecei szlerdi bunlar. in burasnda hi beklenmedik bir ey oldu ve olunun kendisinden daha kararl olduunu gren Hz. Sadn annesi, yeme ve imeye kar balatt orucunu bozup yemek yemeye balad.197 Hz. Sad, vahyin aydnlatan tayar altnda adm atmann semeresini toplamaya hemen orackta balamt bile.
Szne Sadk Bir oban ve St Mucizesi
Hz. Eb Bekirle birlikte Allah Resl (sallallahu aleyhi ve selMekke dna km ve huzur aryordu. Karlarna, Abdullah bn Mesd198 adnda bir oban kt; Ukbe bn Eb Muaytn koyunlarn otlatyordu. Muhammedl-Emni de Eb Bekiri de biliyordu; kim ne derse desin bunlar, Mekkenin gz dolduran iki insanyd. Geri bundan, koyunlarn gtt Ukbe bn Eb Muayt hi holanmyor ve her frsatta sz bu iki zata getirip srekli onlarn aleyhlerinde konuuyordu; ama bn Mesd, kendi kararn verebilecek kadar muhakeme sahibi bir insand. Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) iin her karlalan kii, tebli adna yeni bir sayfa demekti ve karsnda dnceli haliyle duran obana sordu: Ey delikanl! Yannda st var m?
lem),
197 Bkz. bn Hacer, sbe, 2/31; Haleb, nsnl-Uyn, 1/280. 198 Abdullah bn Mesd, Zhreoullarnn anlamal elemanyd. Cahiliyye d-
neminde babas Eb Mesd, Abdullah bn Hris ile anlam ve onun ilerini grmeye balamt. O gnk telakkilere gre olu Abdullah da ayn kaderi paylamak zorundayd.
216
Evet, dedi bn Mesd. Arkasndan da ilave etti: St var, ama ben emanetiyim; onu size veremem! Cehaletin kol gezdii toplumda bylesine gven veren bir harekete ender rastlanlrd. yleyse, bu kadar olumsuzluklar iinde bile bykln gsteren bir insan, slm adna ok uygun bir muhatapt. Zira o, ftrat temsil ediyordu ve ftrat da asla yalan sylemezdi. Ayn zamanda teblide, muhatab iyi tanmak ve onun dilinden konumak ok nemliydi. Belli ki Efendiler Efendisi de, bn Mesdun anlayaca bir dille ona hitap etmek istiyordu. Onun iin bn Mesda ikinci kez yneldi ve: yleyse bana, hi dourmam bir kei veya kuzu getirebilir misin, dedi. Talebi aknlkla karlasa da bn Mesd, isteklerini yerine getireceini ifade ediyordu. Bir taraftan srnn arasna doru ilerlerken dier yandan da neler olacan merak ediyordu. Gitti ve sr iinden hi doum yapmam bir ola tutup getirdi. nce onu tutup balad Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem). Ardndan da, elini gsnn zerinde svazlayarak dua etmeye balad. Talep eden Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) olunca Allah da veriyordu. nk O (sallallahu aleyhi ve sellem), neyi, kimden ve nasl isteyeceini de en iyi bilendi. Grd manzara karsnda bn Mesdun gzleri yerinden frlayacak gibi olmutu; zira, kuru memelere st yrm ve olan gs stle doluvermiti! Olacak ey deildi; bunca yldr byle bir ey ne duymu ne de grmt! Ayn gelimeleri seyreden Hz. Eb Bekir, hemen koup bir kse bulmu ve bir mucize sonucu ikram edilen st samaya balamt bile. Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), sadk yrine dnd nce: , dedi.
217
St dolu kseyi dudaklarna gtren Hz. Eb Bekir, doyasya iti. Ardndan, ayn kseyi Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) ald ve O da iti. Artk, maksat hsl olmu ve ortada bir ihtiya kalmamt. imdi sra, her eyin eski haline dnmesini temin etmeye gelmiti. Onun iin Efendimiz, st dolu gse seslendi: Eski haline geri dn! Az ncesine kadar hi st olmad halde, taacakmasna bir st tulumbac haline gelen gs, yeniden bzmeye balad ve hemen orackta eski haline dnverdi. Bu sefer bn Mesd konumaya balad: Okuduun o kelimeleri bana da retir misin y Reslallah! Artk, maksat hsl olmu, mesaj da yerini bulmutu. Belli ki bn Mesd da artk mmindi. Biraz daha yanna yaklat Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem). Mbarek ellerini bana gtrd ve svazlamaya balad. Bu esnada unlar sylyordu: Sen ok bilge bir delikanlsn!199 Artk bn Mesd, mmetin limi mnsnda hbrlmme olma yoluna girmiti ve gnlnden gele gele kelime-i tevhidi sylyordu. Onun Mslman olduu ayn gn, Hattab ailesinin damad Sad bn Zeyd ve hanm, mer bn Hattbn da kz kardei Ftma slmla ereeneceklerdi.
Huzura Kou Devam Ediyor

Bu arada, mir bn Raba, Utbe bn Rabann olu Eb Huzeyfe, Eb Ubeyde bn Cerrh, Osman bn Mazn ve iki kardei Kudme ve Abdullah, Esm Binti meys, mm Eymen, Efendimizin amcas Hz. Abbasn hanm mml-Fadl
199
Bkz. bnl-Esr, sdl-be, 2/589
218
ve Hz. Alinin aabeyi Cafer bn Eb Tlib de gelmi ve Mslman olmulard.200 Fazilet a insanlarn arasnda bu din, hzla yaylyor ve insanca yaama arzusuyla yanp tutuan herkes bu kaynaa kouyordu. yl srecek bir dnemdi bu. Henz tebli dar alanda gerekleiyor ve daha ok da, mnferit gayretler semere veriyordu. Bir taraftan yeni yeni ayetler geliyor; Allah Resl de bu ayetleri, etrafndaki bu ilk halka ile paylayordu. Ancak bunun iin, genellikle tenha yerler seiliyor; ou zaman bu sohbetler iin hane-i saadetleri tercih ediliyor ve bylelikle Kureyin tepkisi ekilmemeye allyordu. Dnem, iman adna kvama erme dnemiydi ve bu dnemde inen ayetlerin genel temasn da bu husus oluturuyordu. nk sanca omuzlarda uzun soluklu tayp dalgalandrabilmek iin gl ve sarslmaz bir imana sahip olmak gerekiyordu. Bu srete Kurey, genellikle gelimelere seyirci kalmay tercih ediyordu. Zannediyorlard ki; bu yeni gelime, daha nceleri Zeyd bn Amr, Kuss bn Side ve meyye bn Eb Salt gibi insanlarn anlay seyrinde yryecek ve mnferit bir hadise olarak sadece Muhammedl-Emn ile snrl kalacakt. Ancak durum, hi de zannettikleri istikamette gelimiyordu. Kendilerini aktan zorlayan bir gayret gze arpmasa da, en yaknlarndan birer ikier kopan insanlar, gidip Muhammedin huzurunda diz kyor; yollarn deitirip bambaka birer insan oluveriyorlard. ok gemeden Bill-i Habe, Eb Seleme,201 Erkam bn Ebil-Erkam, Ubeyde bn Hris, Hz. Eb Bekirin iki kz Esm
200 Cafer bn Eb Tlib, ahlak ve sret itibariyle Efendimize en ok benzeyen 201
insand. Bkz. Taber, Tarih, 1/539 Asl ad, Abdullah bn Abdilesed olan Eb Seleme, Efendimizin halas Berre Binti Abdulmuttalibin oluydu. Ayn zamanda Hz. Hamza ile birlikte Efendimizin st kardei oluyordu. Bkz. bnl-Esr, sdl-be, 2/567
219
ve ie, Habbb bn Erett, Umeyr bn Eb Vakkas, Mesd bnl-Kriyy, Selt bn Amr, Ayy bn Eb Raba ve hanm Esm Binti Selme, Huneys bn Huzfe, mir bn Raba, Abdullah bn Cah ve kardei Eb Ahmed, Htb bn Hris ve hanm Ftma Binti Mcellel ile Htbn kardei Hattb ve onun hanm Fkeyhe Binti Yesr, Mamar bn Hris, Osman bn Maznun olu Sib, Muttalib bn Ezher ve hanm Ramle Binti Eb Avf, Nuaym bn Abdullah, mir bn Fheyre202 ile Hlid bn Sad bnil-s ve hanm meyne Binti Halef de bu nura koanlar arasndayd. Hlid bn Sad, ryasnda kendisini cehennem benzeri bir atein kenarnda ve onun iine doru srklenirken grmt; babas arkasnda durmu, kendini atee doru itiyordu. Tam alevlerin arasna decei srada Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem) imdadna komu ve belinden kavrayarak onu kenara karp, cehennemde yanmaktan kurtarmt. rpertiyle uykusundan frlad ve uzun bir dnme srecinden sonra, etkisi hl devam eden bu ryann hak ve doru olduu konusunda tereddd kalmamt. Kendi kendine, Cehennemden kurtulmann tek yolu, Reslullahla birlikte hareket etmektir. diyordu. nce gidip Hz. Eb Bekirle istiare etti; o da farkl dnmyordu ve: Bununla ben, senin hakknda hayr murad edildiini dnyorum. te, Reslullah orada duruyor; git ve tbi ol Ona! nk, seni cehennemden kurtaracak odur. Ne yazk ki, babann durumu pek i ac deil, dedi. Vakit kaybetmeden huzura gelen Hlid bn Sad, Efendimizi Ecyd denilen yerde bulmu ve: Y Muhammed! Senin davetin nedir, diye sesleniyordu.
202 mir bn Fheyre, Hz. ie validemizle anne bir karde idi. Bkz. bnl-Esr,
sdl-be, 2/254
220
Ben, sadece Allaha davet ediyorum; Ona hibir eyi e ve ortak komayacak, Muhammedin de Onun kulu ve Resl olduunu kabulleneceksin. Ayn zamanda, iitip grmeyen, kendine bile fayda veya zarar dokunmayan, hatta kimin kendisine kullukta bulunduunu kimin de nnde temenna durmadn bile bilmeyen u talara kulluktan vazgeip sadece Ona ibadet edeceksin, diyordu Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem). Hi tereddt etmedi Hz. Hlid ve: Ehed en l ilhe illallah ve ehed enneke Reslllah, diyerek hemen orackta Mslman oluverdi.203 Hlid bn Sad, hr iradesiyle gelip teslim olmutu; ama inat m inat bir babas vard. Olunun gidip Mslman olduu haberini alr almaz hemen onu bulacak ve: Atalarnn gelenekleri ve ilahlarn ayplayp yerdii ve senin anlayna muhalif olduu halde sen, nasl olur da Muhammede tbi olursun, diye sktracak ve eline geirdii bir odunla ban yarp kanlar iinde brakacakt. Babaya itaat farz olsa da, Allaha isyan konusunda gz kapal tehditlerine evet denemezdi ve Hlid de: Allaha yemin olsun ki ben, Ona tbi oldum ve bir daha da asla dnmem, diyecekti. Babasnn tepkisi yine ok sertti. nce, aza alnmayacak kt szler sarfetti ve ardndan da: stediin yere git! Yemin olsun ki, artk ben sana zrnk koklatmam, dedi. Onu bulan neyi kaybederdi ki! Onun huzurundayken dnyalar zaten onun oluyordu. Bu sebeple de: Beni her eyden mahrum etsen de ben, bu yoldan dnmeyeceim. phesiz Allah (celle celluh), yaadm srece benim rzkm da verir, diyen Hz. Hlid, kimin yannda yer almas gerektiini net bir ekilde ortaya koyacakt. Ancak fkeli baba, burada duracak gibi gzkmyordu; kendisi gibi dnen dier ocuklarn da bir araya toplayacak ve hibirisinin
203 bn Sad, Tabakt, 4/94; bn Hacer, sbe, 1/406
221
Hz. Hlid ile konumamas gerektiini syleyecekti. aresiz Hz. Hlid, Allah Reslnn yanna gelecek ve bir daha da bu kapdan asla ayrlmayacakt.204 ok gemeden Htb bn Amr, Vkd bn Abdullah, Bkeyr bn Abdiyleylin drt olu Hlid, mir, kl205 ve ys da gelip huzur-u rislette kelime-i tevhidi syleyip imana teslim oldular. O gn iin Mekkede fazilete k ne kadar insan varsa, toplanvermiti Allah Reslnun yannda. Artk namaz klarken, yannda sadece Ali yoktu; bundan byle namazlar, gl omuzlarn destek verdii bir cemaatle birlikte klnyordu.206 Ancak, bu kadar bile Mekkelileri ileden karmaya yetmiti. Otorite, kendi iradesinin dnda bir baka yapy kaldrmyor ve yeni gelimelere tepkiyle karlk veriyordu. Sad bn Eb Vakks ve arkadalar yine beraberce bir kenara ekilmi, Mekke dnda bir yerde namaz klyorlard. Olacak ya, Kureyten bir grup insann yolu da o gn, namaza durduklar yerden geiyordu. Onlar bu halde grnce garipsemi ve alayl tavrlarla laf atmaya balamlard. i o kadar ileri gtrdler ki, artk mesele, sadece szle snrl kalmam ve Mslmanlarn zerine saldrmlar, ksa bir mddet de olsa aralarnda bir arbede yaanvermiti. Bu ne tahammlszlkt ki, insanlarn kendi balarna ibadet etmelerine bile msamaha gsterilmiyor ve engel olmak iin de iddet kullanlyordu.207
204 Bkz. bnl-Esr, sdl-be, 2/87; bn Sad, Tabakt, 4/95; Haleb, 205 kl bn Bkeyrin ad, Gl idi. Efendimizin huzuruna gelip de adn syle-
nsnl-Uyn, 2/421
yince Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), onun adn kl olarak deitirmiti. Bkz. bn Hacer, sbe, 3/575 206 bn Him, Sre, 2/98 207 Bu hengmede Sad bn Eb Vakks, kendini ve arkadalarn koruma adna eline geirdii bir deve ene kemiini, mriklerden birisinin kafasna indirmi ve bu darbeyle adamn kafasn kanatmt. Yeryznde bir Mslmann aktt ilk kan da bu idi. Bkz bn Him, Sre, 2/98.
222
Bill-i Habe
Hz. Eb Bekirle birlikte Allah Resl (sallallahu aleyhi ve bir gn Mekke dnda bir yere gitmi; gelen ayetleri mzakere edip namaz klyordu. Bu arada, yaknlarnda koyun otlatmakta olan Bill-i Habe yaklat yanlarna. Ayla gne gibiydiler; gz kamatran bu manzaraya meftun olmamak mmkn deildi. nce, yanlarna gitmesi iin bir vesile bulmas gerekiyordu, bir kse st ald eline ve takdim etti iki sadk yre. Herkesin gnlne Allah sevgisini koyma gayreti, onu da cezp edecek ve bylece, nice hrlerden nce Bill de slmla tanacakt. Bir... ki... derken ondaki hzl deiimin farkna varlacak ve arkasndan amansz bir takip balatlacakt. Bir gn, Kbedeki putlara kar hain davrand ve onlarn aleyhine sz saydn duymulard. Nasl olur da bir kle, efendilerinin kullukta bulunduu bu ta ve aa paralar hakknda ileri-geri konuabilirdi. Sahabe meyye bn Halefi sktrdlar; bir kle iin riske girmeye hi niyeti yoktu onun. Zaten Bill de, klelerinden bir kleydi. Minnetsizdi ve: Aln sizin olsun. Ne yaparsanz yapn, deyiverdi. Artk Bill, meyye bn Halefin ellerinde, Eb Cehilin insafna (!) kalmt. Ve, aldlar Billi sahraya gtrdler. ln kzgn kumlar zerinde yatryor, dayanlmaz ikencelere maruz brakyorlard. zerine kilolarca arlkta talar koyup inim inim inlettikleri yetmiyormu gibi bir de, dncesini ipotek altna almaya alyorlar ve ondan gnlnn gl Muhammedi ve dinini inkr etmesini istiyorlard. Bilhassa Eb Cehilde, bitip tkenme bilmeyen bir kin vard ve bu kinini, salyalar dklen azndan her frsatta kusuyordu. Bir efendi olarak akl almyordu: Kendi iradesi dnda bir baka g nasl kabul edilebilirdi! Hele bir kle... Konumuna bakmadan byle bir kabule nasl cret edebilirdi? Yz st kzgn kumlara yatryor ve gnete kzarncaya
sellem)
223
kadar ikence yapyordu. Zaten takati tkenen Billin, sz sylemeye mecali kalmyor; dudaklarndan sadece bir kelime dklyordu: Ehad.. Ehad..!208 Bill, o dnyay da bilen birisiydi. Hayat boyunca ikence altnda yaamaktansa, bugn katlanp ebed huzuru yakalamak vard iin ucunda. Onun iin diini skm ve zilletle yaamaktansa izzetle lm oktan gze almt. O gn Bille, kimse g yetirip isteklerini kabul ettiremedi. Bulduu yolda sabit kadem kalmaya kararlyd ve her trl ikenceye ramen bu kararllndan zerre kadar taviz vermedi. Ancak o ne kin ki, boynuna ipler balyor ve onu ocuklarn eline verip sokaklarda, Mekke dalarnn arasnda srkletiyorlard. Allahn, kulum; Reslnn de, mmetim dedii Billi, oluk ocuun oyunca hline getirmilerdi. lde yalnayak yryp yanmadan Billi anlamaya, ilesini grp bilmeden mihnetlerin ortaya kard kadr u kymetini idrake imkn olabilir mi!.. Billin yank sesiyle Ehad! diye inleyiini duymayan kalmamt artk Mekkede. nim inim inlemesine ramen, ne meyyenin ne de Eb Cehilin insafa gelecei vard! Yine i baa dyordu. Bir rpda yanlarnda bitiverdi Hz. Eb Bekir. Elindeki mal, zaten bir gn tkenip gidecekti; hi olmazsa onu, ahireti adna byk bir yatrma evirme frsat vard nnde. Bununla hem, Billi ikenceden kurtaracak hem de Resl- Kibriyy memnun edecekti. Geldi yanlarna ve: Bu insana bu kadar ikenceyi niye yapyorsunuz, diye tepki gsterdi nce. Ardndan da onu satn alarak, nce ikenceden kurtard; ardndan da hrriyete giden yollar gsterdi.
208 Onun bu haline yal Varaka bn Nevfelin de ahit olduu, Ehad Ehad
seslerini duyunca da, Ey Bill! Vallahi de sen, eer bu halde iken lrsen ben, senin mezarnn zerine trbe yaparm. dedii anlatlmaktadr. Bkz. bnl-Esr, sdl-be, 1/236
224
Hz. Bill, sabrnn semeresini alyordu. meyyenin yannda sessiz kalm olsayd, hayat boyunca belki bir kle olarak kalacak ve ylece son nefesini verecekti. Ama imdi, hem btn skntlar sona ermi hem de Habb-i Znn yannda bir efendi gibi muamele grme frsatn bulmutu.
Habbbn Alaca
Grld gibi, bu gnlerde bir insann Mslman olduunu aklamas, bana gelecek ktlklere aktan davetiye karmas anlamna geliyordu. Onun iin birok sahabenin Mslman olduunu Kurey henz bilmiyordu. Yedi kii hari, dier Mslmanlar kendilerini gizlemek zorunda hissetmilerdi. Bunlar, Allah Resl Hz. Muhammed (sallallahu aleyhi ve sellem), Hz. Eb Bekir, Ammr bn Ysir ve onun annesi Smeyye, Suheyb bn Sinn, Bill-i Habe ve Mikdd bn Esved idi.209 Habbb bnl-Erett, aslen hr bir insand; henz kk yalarda iken bulunduu yerde bir saldr gereklemi ve o da, akrabalaryla birlikte esir alnm, daha sonra da Mekkeye getirilerek kle diye satlmt. mm Enmr adnda Huza kabilesinden bir kadnn klesi olarak hayatn devam ettirirken Efendiler Efendisi ile tanm ve daha ilk gnlerde Mslman olmutu. Sahipsiz olduu iin, bata efendileri olmak zere mriklerin hiddetine muhatap olacak ve her daim iddet soluklayacakt. Kzgn gne altnda ikenceye tbi tutuluyor, akla hayale gelmedik hakaretlere maruz braklyordu.210 Habbb bnl-Erettin, s bn Vilden alaca vard ve s ibn Vil bir trl vermeye yanamyordu. Borcunu tahsil etmek iin yanna her gittiinde:
209 210
bn Hibbn, Sahh, 15/558 (7083); Ahmed b. Hanbel, Msned, 1/404 (3832) Bkz. bnl-Esr, sdl-be, 2/102; bn Sad, Tabakt, 3/164, 165; bn Hacer, sbe, 2/258
225
Muhammedi ve dinini inkar etmediin srece sana borcunu demem, diyor ve hakk olan talep ettiinde bile bunu, dinsizlii adna malzeme olarak kullanyordu. Yine byle bir gn Hz. Habbb: Sen lp gitsen de, hair meydannda harolacan zamana kadar asla Onu inkar edecek deilim, demi ve naslsa alacan tahsil edecei bir gn hatrlatmt ona. Ancak bu incelii anlamak iin insanda akl ve vicdan olmalyd. Belki zekalar vard; ama eytan gibi tek tara alyordu. Onun iin Habbba dnd ve: Hani ben, ldkten sonra dirileceim ya, sana olan borcumu o gn derim; nk o gn benim, birok ocuum ve malm olacak, diye alay etmeye balad.211 Bu, semay titretecek bir hadiseydi ve ok gemeden huzur-u risalette yine Cibril beliriverdi. Getirdii ayetle Allah (celle celluh), mminlerin kuvve-i maneviyesini takviye ediyor ve s gibi kstahlarn akbetlerinden haber veriyordu.212 Belki Habbb bnl-Erett, o gn bir nebze rahat nefes almt; ama toplumda baka bir dayana olmad iin baka bir gn yine Efendiler Efendisinin huzuruna gelecek ve halini yine Ona arz edecekti. Zira, cann diine takarak alyordu; toplumda art bir katma deere sahipti; ama yalnzln bilen Kureyin hede olmaktan bir trl kurtulamyordu. Kck bir kulbesi vard; atein karsnda sabahtan akama kadar demir dver, kl ve kalkan yapard. Akam olup da kulbesinin kapsndan admn atar atmaz karsnda Kureyten bir baka atele karlar ve hep strap yudumlard. Hele bir gn, Mslman olduunu duyan efendisi kp gelmi ve iyice hrpaladktan sonra el ve kolunu balayarak kzgn demirleri vcuduna basm, baylncaya kadar ikence etmiti. Cann
211 bn Sad, Tabakt, 3/164, 165 212 Bkz. Meryem, 18/77, 78
226
zor kurtarmt; aresiz huzura gelmi ve Allah Reslne unlar sylyordu: Bizim iin nusret talebinde bulunmaz msn y Reslallah! Ellerini ap da bize dua etmez misin ey Allahn Resl? Onlarn acnacak bu halini Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem) de zaten grp duruyordu, ama elde baka bir are bulunmuyordu. Ancak biliyordu ki, bylesine etin artlar iinden geerken metin durmak gerekiyordu. Hem, benzeri skntlar yaayanlar, sadece kendilerinden ibaret de deildi. Cibril-i Emnin getirdii ayetlerde de konu dile getiriliyor ve ncekilerin bana gelenler baa gelip de yaanmadan cennetin kolay olmad anlatlyordu.213 Belki de Allah, uzun soluklu bir davay ilk temsil edenlerde, sabr ve sebat arlkl bir duruu talep ediyor ve davasna ilk sahip kanlar da, yarnn daha byk skntlarn tereddtsz ve kolayca gsleyebilmeleri iin imdiden hazrlyor, imtihan stne imtihandan geiriyordu. Bunun iin Efendiler Efendisi: Sizden ncekiler arasnda yleleri vard ki, diye balad szlerine. Yznn rengi deimi ve adeta pembelemiti. Ardndan da yle devam etti: Srf iman ettiinden dolay alnr ve demir testere ile bandan ikiye biilirdi, ama bu bile onun dininden taviz vermesine sebep olamazd. Sonra demir taraklarla etleri kemiklerinden para para ayrlrd; yine de yerinde sebat eder ve dininden taviz vermezdi. Ayn ekilde yere hendekler kazlr ve iine ateler yaklrd; ardndan da diri diri iine atlr ve cayr cayr yaklrd. Btn bunlar, onu dininden dndrmeye yetmezdi. Bunlar anlatrken Resl- Kibriy, adeta zaman ve mekan st bir konuma gelmiti ve ncekilerin hlini adeta mahede ederek anlatyordu. Bunlar, gemiten bir tabloydu. Kymetli ve byk olan nimetler, yle kk gayretlerle elde
213 Bkz. bn Hibbn, Sahh, 7/156 (2897)
227
edilemezdi. Ne cennet ucuzdu ne de cehennem lzumsuz Birileri, lzumsuz olmayan iin, burada yatrm yaparken mminler, kymeti bpaha olan cennet ve cemalullah iin baz zorluklara tahamml etmeliydi. Ancak bu, srekli karlalan bir husus da deildi. Onun iin iin burasnda Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), yzn istikbale evirecek ve teselli bekleyen yzlere unlar syleyecekti: Vallahi de Allah, bu ii hitama erdirecek ve nurunu tamamlayacaktr. Ta ki bir kadn, tek bana Sandan yola kacak ve Hadremevte kadar gidecek ve bu yolculuu boyunca Allahtan baka hi kimseden korkmayacaktr. Ancak sizler, acele ediyorsunuz.214 San? Hadremevt?.. O gn iin, brakn bir kadn; kervanlarla giden nice gl erkein bile yolu kesilir ve elindeavucunda ne varsa alnrd. Ama bunlar, Allahn Resl sylyorsa mutlaka gerekleir ve bylesine huzurlu bir dnya yeniden kurulurdu. Dolaysyla Hz. Habbb gibi sahabeler, skntl gnlerinde dilerini skmalar gerektiini renmi; bylesine bir dnyay ina iin daha fazla gayret gstermenin gerekliliine bir kez daha azmetmilerdi.
Hayallerde Yeeren mit Meceresi

Evet, belki bugn sknt vard, ama gelecek her gn de, matem iinde geecek deildi. Gnn birinde kar ve buzlar eriyecek, insanlk semasnda yeniden bir nevbahar yaanacak, etrafa nurlar yaacak ve Rabb-i Rahmin arzu ettii istikamette bir bayram yaanacakt. Efendimizin (sallallahu aleyhi ve sellem) Hz. Habbba syledii cmlelere benzer ifadeleri, bizzat Kurnda Allah (celle
214 Bkz. Buhr, Sahh, 3/1322 (3416). O gn Efendiler Efendisinden bunlar
dinleyen bir sahabe, yllar sonra yemin edecek ve gerekten de bylesine huzur tten bir iklimi yaadn ifade ederek Rabbine hamd edecektir.
228

celluh)
da sylyordu. Birileri bugn, ellerindeki imknlar da kullanarak Allah davasnn nurunu sndrmek istiyordu; ancak Allah (celle celluh), Cibril-i Emni vastasyla:
Krler istemese de Allah nurunu tamamlayacak,215 mjdesini gnderiyor ve bu mjde, bugn sknt yaayan herkes tarafndan paylalp iddete kar birer azk oluyordu. Bunu vadeden Allaht.. Reslullaht Allah ve Resl bir ey demise o, mutlaka olurdu ve sahabenin bu konuda zerre kadar tereddd yoktu ve olamazd. Zira onlar, gzlerinden gayba ait perdeler kalksa ve zik tesindeki alemleri btn netliiyle mahedeye balasalar bile, nceki hallerine nispetle yaknlerinde bir farkllk olmayacak kadar iman konusunda metin insanlard. Reslullahn dizinde, Allahn da korumasnda yetimilerdi. Hemen her gn, yeni bir semav sofra nlerine koyuluyor ve onlar da, eltaf- sbhaniyetin nlerine koyduu bu sofralardan doyasya istifade ediyorlard. Sohbet-i nebeviyenin boyasyla mest, huzurda bulunuyor olmann insibayla da rengarenk bir halleri vard. Cibril-i Emnin ulatrd haberde onlar iin Allah (celle bitip tkenme bilmeyen bir ukb vadediyordu; iinde rmaklarn akt, pnarlarn kaynayp emelerin aldad bu dnyada, mahz- lezzet bir hayat bekliyordu onlar. Ve btn bunlar, onlar iin birer gaye de deildi; Allahn honutluu doldurmutu btn ufuklarn ve onun dnda baka bir beklentiye girmeyecek kadar da iffet sahibiydiler.
celluh),
Kuvve-i maneviyelerini takviye iin gelen ayetlerde Allah (celle celluh), nceki peygamberlerinden misaller veriyor ve:
215
Bkz. Tevbe, 9/32,33. Benzeri baka ayetlerde, Allah davasndan holanmayan insanlara vurgu yaplrken mrik, mcrim ve fask tanmlar zerinde de durulmakta ve bylelikle, hemen her dnemde karlalabilecek engellemeler arasnda, mmin olduu halde mcrim veya fask olabilen bu insanlarn engelleme arzularyla karlalabilecei hatrlatlmak istenmektedir. Bkz. Enfal, 8/8; Ynus, 10/82
229
phe yok ki Biz, o Resllerimiz ve onlarla birlikte iman edenlere, daha dnyada iken nusret edip yardm gnderdik; her eyin ortaya dklecei o gn de yardmmz, phesiz onlarn zerinde olacak,216 diyerek, benzeri skntlara onlarla birlikte hareket eden havarilerin de dar olduklarndan bahsediyor, ama sonuta glen tarafn kimler olduunu aka gsteriyordu. Hz. Nuhtan... Hz. brahimden... Hz. uaybdan... Hz. Eyybdan... Hz. Salihten.. Hz. Musadan... Hz. sadan misaller veriyor ve btn bunlardan sonra: Onlar, sabr gsterip bu yolda nusrete mazhar olup galip geldiler; sizler de biraz diinizi skn ki, yarnki bayram yaayabilesiniz, mesajlar veriliyor ve yeni muhataplardan da, ayn yolda sebat ve sabr bekleniyordu. Bu artlarda sabr, mmin iin en byk silaht ve her trl tezvir ve karalamaya ramen bu tavrdan asla vazgememek gerekiyordu. nk gelen ayetlerde Yce Mevla, Habb-i Ekreminin kuvve-i maneviyesini takviye etmek ve mminlere de moral olmak iin aktan yle diyordu: O halde Sen, sabr kuvvetine dayan! phe yok ki Allahn vadettikleri kesin ve gerektir. Ve, sakn Seni, Ona inanmayp da bu ie a bakanlarn tutum ve davranlar panie drp endieye sevk etmesin!217 Neden endie duyulacakt ki? Yeryz Allahn tasarrufundayd ve onu, dilediine verme ii de Onun olacakt. Ve Allah, bugn baa gelen bu trl musibetlerden dolay endieye kaplp zlmemek gerektiini, mahzun olup da keder yudumlamamak iin gl bir imana sahip olmak lazm geldiini anlatyordu. Zira, mutlak mnda stnlk, ancak gl bir imanla elde edilebilirdi.218 Yine Yce Mevl, iin t bandan beri, yeryznn anahtarlarn ancak salih kullarna ve216 217
Bkz. Mmin, 40/51 Bkz. Rm, 30/60 218 Bkz. l-i mrn, 3/139
230
receini vadediyordu.219 Takv, her dnemde geerli olan bir ake idi ve bugn hangi sknt ile karlalrsa karlalsn yarnlar, mutlaka mttakilerin tasarrufuyla ekillenecekti.220 yleyse, iman, salih amel ve takv, Allahn nusret ve yardm iin Ona sunulmu en byk davetiye demekti. Onun iin bir araya geldiklerinde: Gel, bir miktar oturalm ve imanda derinleme adna bir kap daha aralayalm, diyorlard.221 Ukzda... Mecennede... Zilmeczda insanlarn peinden koup onlara da Rabbini anlatma gayreti ortaya koyarken Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), benzeri eyler sylyor ve: Ey insanlar! Gelin, sizler de l ilhe illallah deyin ve siz de kurtulun! Bu kelime ile btn Araplara hkim olun! Bu vesileyle Acem yurdu size serfur etsin! ayet o gnleri grmeden lp giderseniz, zaten cennetin melikleri sizler olacaksnz, mjdesini veriyordu.222 O kadar ki, mrikler bunlar da dillerine dolam kendilerince alay ediyorlard. Bir gn, Esved bn Abdulmuttalib ve arkadalar oturmu, kendi aralarnda bunu konuuyorlard. O srada ashapdan bazlar yanlarndan geiyordu. Onlar grnce laf atmaya baladlar, yle diyorlard: Bakn, Kisr ve Kayser saraylarna miras olacak yeryz krallar geliyor! Daha sonra da ellerini rparak meseleyi grltyle kapatmaya ve hakaretlerle kendilerini hakl karmaya alyorlard.223 Ashab- Muhammed iin, onlarn ne dedii deil, Allah ve
219 Bkz. Enbiy, 21/105 220 Bkz. Kasas, 28/83 221
Suyt, ed-Drrl-Mensr, 1/365 bn Sad, Tabakt, 1/216 223 Bkz. Haleb, Sre, 1/511, 512; Mbrekfr, er-Rahkul-Mahtm, s. 123
222
231
Reslnn buyurduklar nemliydi ve yine, tebessm ederek yanlarndan geiyor, acnas hallerine bakp, sadece ellerinden tutamadklarna yanyorlard. Dnya ve dnyevilik, onlar iin ok basit eylerdi; bugn burada ayaklarna batacak bir dikenin bile br tarafta karln alacaklarnda pheleri yoktu. Ayn zamanda onlar, ilerini bu karla da balamyorlard. Onlar iin bu, iinde bulunduklar skntlar ama adna sadece bir dayanak oluyordu. Biliyorlard ki, ayet dnyann, Allah katnda zerre kadar bir deeri olmu olsayd, kr bu dnyadan bir yudum bile su iemez; her trl nimetten mahrumiyet yaard. Halbuki Eb Cehiller... Eb Lehebler... Utbe ve eybeler, nimetler iinde yzyorlard! Demek ki Allah (celle celluh), ok merhametliydi ve bu rahmet hazinesinden asla mit kesilmezdi. te, iman adna byle bir noktaya ulaan mmin iin, Allah ve Reslnn yarn adna vadettikleri eyler, ok ayr bir mn ifade ediyordu. O demise bunlar, mutlaka olacak ve naslsa bir gn skntlar btnyle bitecekti. Baykularn her daim bayram yaamalar mmkn olmad gibi geceler de srekli ziri karanlk deildi; bu dnyada blbllere de yer vard ve vakt-i merhunu gelince afak sker, sabahn meltem esintilerinde ne can alc, gnl ferahlatc hatralar yaanrd! Evet, bir gn bu zulmler mutlaka bitecek ve etraf, lalezra dnecekti. Ama bunun iin bugn, gnn artlarna gre hareket edilmesi ve her eidiyle sabr gcnden iyi istifade edilmesi gerekiyordu. yleyse, bugn yaayanlar iin, mspeti ikame adna gayretten baka bir vazife gzkmyordu. Her eye ramen koturup insanlarn elinden tutulacak ve neticeye karlmayacakt; zira, sonucu yaratma ii, Allaha aitti. Onlar ise, sadece kendi vazifelerini yerine getiriyor ve bakasnn vazifesine asla karmyorlard. Zira, nusretin geleceinde kimsenin phesi yoktu; nemli olan, nusrete ehil hale gelebilmekti!
232
DAVET VE TEBLN AIKTAN BALAMASI
Aradan koca yl gemi, mnferit gayretlerle iman halkas ancak bu kadar genileyebilmiti. Bir yaknnn daha slm tercih ediine ahit olan, yahut kendi kaps alnp da imana davet edilen veya Kureyin nefret dolu tepkisiyle karlaan birok insan, Mekkedeki bu deiimin farkna varm; artk mesele ou insan tarafndan konuulur hle gelmiti. Muhataplar nezdinde mesajn dikkat ekebilmesi iin yeni bir alma ihtiya vard ve ok gemeden yine Cibril-i Emn gelmi, Rabb-i Rahmden yeni mesajlar getirmiti. Vahyin arl zerinden kalkp da Cibril gidince, kalb-i Reslde nakolunan ayet unlar sylyordu: nce en yakn akrabalarn uyar! Mminlerden sana tabi olanlarn zerine efkat ve merhametle eil! Ve de ki; sizin iin ben, apak bir uyarcym.224 Belli ki yeni bir durum vard; artk tebli, mnferit ve gizliden gizliye deil; bundan sonra aleni ve aktan, byk kitleler hedeenerek, yaplacakt. lk olarak Efendiler Efendisi, yanna Hz. Aliyi ard yle dertleti onunla:
224
Bkz. uar, 26/214
233
Ey Ali! Allah (celle celluh) bana, en yakn akrabalarmdan balayarak kendilerini uyarmam emrediyor. Zaten ben de, demir bukalarn arasnda skmasna skm ve onlarn da bu ie sahip kacaklar gn suskunlukla bekleyip duruyordum. Nitekim, bu gnlerimde Cibril geldi ve bana: Ey Muhammed! Sen, sadece Rabbinin Sana emrettiini yerine getir; nk Sen, bunlar yerine getirmekle mkellefsin. diyordu. Ancak imdi yeni bir durum var. Hemen bir yemek tertip edelim; iinde koyun budu ve st dolu kseler de olsun. Sonra da bu yemee, Abdulmuttalib ailesini ar ki onlarla konuup bana tebli olunan hususlar onlara aktaraym. Hz. Ali, denilenleri yapm ve nihayet, o gnn artlarnda mkellef bir sofra tertip edilmiti. Gelenler arasnda, genelde amcalar bata olmak zere yaklak krk kiilik bir davetli vard. Efendiler Efendisi, sofraya Hz. Alinin koyduu etleri kendi elleriyle paralayp paylatryor ve insanlara ikram ediyordu. Yemein ardndan iecek faslna geildi ve bu fasl da, yemekte olduu gibi hi grmedikleri ekilde bir izzet ve ikramla tamamlanmt. Gelenler, byle bir yemein niin tertip edildiini ve sonunda nasl bir srprizle karlaacaklarn dnmeye balamlard. te tam bu srada Efendimiz, sz alp maksadn ifade edecekti ki, z amcas Eb Leheb ileri atlarak: Gryorum da, adamnz sizi iyi bylemi, deyiverdi. O kadar kin doluydu ki, syledikleri bu kadarla da snrl kalmayacak, unlar da ilave edecekti: te bunlar, senin amcalarn ve amcalarnn ocuklar; ne konuacaksan konu! Sblii de bir kenara brak! Bil ki artk, kavminin sabr tamak zere. Seni durdurmak da bana dyor! Sen sadece babann oullaryla yetin! ayet, zerinde bulunduun halde devam etmekte srar edersen, bil ki, Kureyin genleri zerine ecek; Araplar da onlara destek verecektir. Akrabalarna Senden daha kt bir bela musallat eden kimse grmedim ben!
234
Davet ve Tebliin Aktan Balamas
Bir anda ortalk buz gibi oluvermiti. Onca gayret boa gitmi ve Efendiler Efendisine birka kelime konuma frsat bile verilmemiti. Eb Leheb, stne stelik bir de, hakaret stne hakaret etmi, herkesin iinde Allahn en sevgili kulu Son Nebiye aza alnmadk szler sarfetmiti. z amcayd; ama gayretullaha dokunacak bir kt bu. Derken, ortamn gerilen havasndan bunalan davetliler birer ikier dalmaya balam ve evlerinin yolunu tutmulard. Ertesi gn Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), yeniden Hz. Aliyi karsna ald ve: Ey Ali! Dn u adamn dediklerini sen de duydun; daha ben bir ey konumadan insanlar daldlar. Sen, bugn yeniden bir yemek hazrla da insanlar yine bu yemee davet et, dedi. Bunun zerine ayn ilem yeniden balayp, daha akam olmadan yine mkellef bir sofra kuruldu. Yemek nihayete erdiinde, bu sefer Habb-i Zn Hazretleri ayaa kalkt; nce Allaha hamd sena ettikten sonra onlara dnd ve yakn akrabalarna yle seslendi: Ey Abdulmuttalib oullar! Allaha yemin olsun ki ben, Araplar arasnda sizin genciniz kadar hayrl bir davetle gelenini bilmiyorum. Ben size, dnya ve ahiret hayrn birlikte getirdim. Allah (celle celluh) bana, sizi kendisine davet etmemi emretti. Byle nemli bir yolda, imdi sizden hanginiz bana destek kar ve yardmc olur da, benimle scak bir dost ve yakn bir karde olur? Efendimizin talebine cemaat iinden hibir mukabele yoktu. Huzuru, derin bir sessizlik brmt. Kimseden t kmyordu. Bu derin sessizlii, ocuk denebilecek bir ahsn grlemesi bozdu: Ben y Reslallah! Bu konuda Senin en byk destekin ben olurum. Btn yzler bir anda sesin geldii tarafa ynelmiti. Bu sesin sahibi, Aliden bakas deildi. Halbuki o gn o, ya iti235
bariyle onlarn en kyd. Onun, byklerden daha nde ve byke bu tavr karsnda Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), nce ban okad, ardndan da: te bu, benim kardeim ve en yakn destekim. Bunu dinleyin ve dediklerine kulak verin, dedi. Kendilerinden kabul bekledii o kalabalk, Reslullahn bu szleri karsnda aralarnda glmeye balad; Eb Tlibe dnm yle taklyorlard: Eh, artk sen de ocuunu dinler ve ona itaat edersin! Bir gn daha gemi, bu olaanst gayretlere ramen herhangi bir semere vermemi; yeniden herkes kendi evinin yolunu tutmutu. Yalnz bu gn, dnkne gre daha farklyd; zira artk Kurey, Efendiler Efendisi ve getirdiklerine aktan cephe alm; dne kadar mnferit klarla engellemeye altklar hak davaya mni olmay, bundan byle kurumsal bir vazife olarak grmeye balamt. Neyse ki, Efendiler Efendisinin az dahi olsa sahip kan, arkasnda saf balamasa da destek olan vard. O gn de amcas Eb Tlib devreye girecek, efkat ve merhamet ykl bir ses tonuyla yeenini teselli ederek: te, Senin amcalarnn hli! Ben de onlardan biriyim; ancak ben, Senin houna gideni yapmakta onlardan daha ileriyim. Emrolunduun ekilde yoluna devam et! Vallahi de ben, Seni grp kollamaya devam edeceim. Ancak nefsim, Abdulmuttalibin dini dnda bir baka anlay kabullenmek istemiyor, diyecek ve yeeninin getirdiklerini kabullenmese bile Ona sahip kacakt. Onun bu tavr, ate sevdals Eb Lehebi daha ok ileden karacak ve: te bu, vallahi daha da kt! Bakalar Onun hakkndan gelmeden sizler engelleyip Ona mni olun, diyecekti. gittike inada biniyordu; o kar ktka Eb Tlib sahip kyor ve yeenine olan ball daha da perinleniyordu. Son sz yine o syledi:
236
Vallahi de biz, sa kaldmz srece Onu koruyacak ve bakalarndan gelebilecek olumsuzluklara kar da hep mdafaa edeceiz!225 Aralarnda itibar gren birisinin, Ona sahip ktna laf sylenemezdi; ancak, Eb Tlibin bu tavr da hi iyi deildi! Yeenine sahip kma adna herkesi karsna almt ve her eye ramen bu kararnda da srar ediyordu. Onun bu tavrn grdklerinde daha ok sinirlenen Kureyten bir grup, ok gemeden Eb Tlibin kapsn ald: Ey Eb Tlib, diyorlard. Her hallerinden rahatszlk dklyordu. Daha adn sylerken bile, cmlelerinin sonunda telaffuz edecekleri kelimeleri okumak mmknd: u senin kardeinin olu var ya, ite O, bizim ilahlarmz konusunda houmuza gitmeyen eyler syleyip duruyor. stelik dini anlaymz ayplyor ve nderlerimizi sehlikle sulayp atalarmzn da dallette olduunu sylyor. imdi sen, ya Onun bu iten vazgemesini salarsn, ya da meseleyi kendi aramzda halledebilmek iin Onu bize brakrsn! Baba ydigr bir yetim, bylesine gz dnm a kurtlara teslim edilir miydi hi? Alttan alarak nce ortam yumuatmaya alt Eb Tlib Ardndan da, gnllerini ho tutmaya alacak ve fkelerini teskin edip geri gnderecekti.226 Ancak bu, Kurey rahatsz oldu diye pei braklacak bir i deildi; Allahn emri vard ve mutlaka bu emir yerine getirilmeliydi. Her geen gn, imanla kfrn aras daha da alyor ve saar daha bir belirginleiyordu. Aradan birka gn daha geince Habb-i Kibriyda yeniden vahyin arl kendini gstermeye balad. Yeniden Cibril-i Emn gelmiti ve bu emri yerine getirmesini sylyordu. ok gemeden yeni bir ziya225
bnl-Esr, el-Kmil, 1/584, 585; Mbrakfr, er-Rahkul-Mahtm, s. 83, 84 226 Bkz. bn Him, Sre, 2/100-101
237
fet daha yaplmt. Zengin sofralarla midelere seslenildikten sonra Allah Resl kt ve bu sefer de gnllere hitap etmeye balad. yle diyordu: phesiz ki gerek bir rehber, kendi halkna kar yalan sylemez. Allaha yemin olsun ki, -farz- muhal- ayet ben, btn insanlara yalan sylesem bile size kar bunu asla yapmam; btn insanlar aldatsam bile sizi asla aldatmam. Vallahi de, O Allah ki, kendisinden baka ilah yoktur; phesiz ki ben, hususi olarak sizin, genel mnda da btn insanlarn peygamberiyim. Allaha yemin olsun ki, tatl uykuya daldnz gibi lecek ve uykudan uyandnz gibi de yeniden diriltilecek ve bugn yaptklarnzdan hesaba ekileceksiniz; iyilikleriniz neticesinde ihsana nail olurken, ktlklerinizin sonucu olarak da holanmayacanz manzaralarla karlaacaksnz. Ne yazk ki bu sonu da, ya ebedi cennet veya ebedi cehennem olacak! Vallahi de ey Abdulmuttalib oullar! Benim size getirdiklerimden daha hayrl ve faziletlisini kendi kavmine getiren bir baka gen bilmiyor ve tanmyorum; ben size, dnya ve ahireti beraber takdim ediyorum.227 Bu kadar gayret gsterilmi, ama yine de herhangi bir sonu elde edilememiti. Ancak, sonucun istenilen seviyede olup olmamas, atlacak admlar belirlemede bir esas deildi; Allah istedii iin bir ie teebbs edilir ve admlar bunun iin atlrd. Onun iin, bu ve benzeri yemeklerin ard arkas kesilmeyecek; midelerle almaya allan kapdan Allah davas adna girilmeye allacakt. Artk, Hz. Hatice validemiz srekli yemekler tertip ediyor, Hz. Ali ve Hz. Zeyd de bu yemee insanlar davet edip onlarn hizmetlerine koturuyordu. yle ki, bir zamanlarn dudak uurtan servetine sahip Hz. Haticenin mal varl, bu ve benzeri ziyafetlerle eriyecekti.
227
Bkz. Taber, Tarih, 1/542
238
Yine byle bir yemein ardndan, olanca mlyemetle ve alttan alarak kendilerine hitap eden Resl- Kibriyya, z amcas Eb Leheb kar kacak ve Abdulmuttalib ailesine dnerek unlar syleyecekti: Ey Abdulmuttalib oullar! Allaha yemin olsun ki bu, ok kt bir durum! Bakalar Onun hakkndan gelmeden sizler bir zm bulmalsnz. lerinizi ayet buna brakrsanz, zelil ve rsva olursunuz. Onu koruyup mdafaa etmeye kalkarsanz, bu sefer de banz beladan asla kurtulmaz. Yeeninin teklieri karsnda, dier insanlar korkutarak Ondan uzaklatrmann bir yoluydu bu onun iin ve ne yazk ki bunda etkili de oluyordu. Yalnz, aralarnda insaf sahibi olanlar da yok deildi; Efendimizin halas ve Eb Lehebin de kz kardei Sayye Binti Abdulmuttalib ayaa kalkacak ve Eb Lehebe u cevab verecekti: Kardeinin olunun bana gelecek herhangi bir ktlk, hi senin houna gider mi? Allaha yemin olsun ki, uzun zamandr limler, Abdulmuttalib soyundan bir Nebinin kacan syleyip duruyorlard; ite bu odur! Daha Sayye validemiz szn bitirmemiti ki, Eb Leheb tekrar sz ald: Hayr, hayr! Bu, kuru bir beklentiden baka bir ey deil! Kadnlarn szn dinlemek zaten hep utan getirir. Hem sonra, Kurey ve Araplar birleip de karmza ktklarnda onlara kar hangi kuvvetle cevap veririz? Vallahi de o zaman biz, olgun baaklar gibi toplanr, onlar karsnda tkenip gideriz, dedi. Yine oyun bozulmu ve yine bu oyunu bozmadaki ba aktr Eb Leheb olmutu. Ayrlp giderlerken, kendi yeenine kar bu kadar sert kmasn bir trl hazmedemeyen Eb Tlibin yine o bildik sesi duyuldu: Allaha yemin olsun ki, hayatta olduumuz srece Onu
239
mutlaka koruyacak ve gelebilecek zararlara kar mdafaa edeceiz.228 Artk Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) iin her yeni bir araya gelme yeni bir umut, her yeni davet de kalpleri yumuatma adna yeni bir hedefti. Yine byle bir davetin ardndan onlara yle seslenecekti: Ey Abdulmuttalib oullar! phesiz ki Allah beni, genel olarak btn insanlara, zelde de size peygamber olarak gnderdi ve bana, nce yakn akrabalarn uyar. diye emretti. Ben de sizi, sylemesi dile kolay; ama mizanda ok ar basacak iki kelimeye davet ediyorum; gelin, Allahtan baka ilah olmadna ve benim de Onun Resl olduuma ehadet edin.229 Btn bunlar, en yaknndaki insanlarn da elinden tutarak onlar cehennem azabndan korumann gayretleriydi. Kendisine kar cephe alsalar ve her frsatta kar ksalar da O, bir mit deyip yine kaplarn alyor ve her frsat deerlendirerek kalplerinin yumuayaca zamanlar kollamaya alyordu. nk O, tebli akn zirvede yayordu; gnlerce bir ey yemeyip azna bir damla su almasa problem etmezdi; ama Allahn adn bir muhta gnle daha ulatrmada en kk bir kusuru, kendisi iin ok byk bir kabahat sayard. man etmiyorlar diye zntden kendini kahredecek noktaya gelmiti. Onun bu hlini farkl yerlerde dile getiren Kurn, her defasnda kaplarn ald halde icabet etmeyen ve bununla da kalmayp kar kan insanlar iin nasl bir znt duyduunu anlatacak, kendisinden sonrakiler iin de alnmas gereken bir model olarak sonrakilere takdirle sunacakt.230
228 Bkz. Haleb, nsnl-Uyn, 1/459 229 Bkz. Taber, Tarih, 1/542
230 Bkz. Hd, 11/12 (Herhalde sen: Ona bir hazine indirilmeli veya beraberinde bir
melek gelmeli deil miydi? demelerinden tr, sana vahyolunann bir ksmn brakacaksn ve bununla gsn sklacak; ama sen sadece bir uyarcsn (byle szlere aldrma), her eye vekil olan Allahtr); Kehf, 18/6 (Herhalde sen, onlar bu sze inanmyorlar diye, pelerinde zntden kendini helk edeceksin!)
240
Genileyen Tebli Halkas

Bu arada her geen gn yeni yeni ayetler geliyor ve mminleri, iman adna srekli besleyip onlarn direnlerini artryordu. ok gemeden: Emrolunduun eyleri, balar atlatrcasna bir gayretle tebli et ve mriklerden de yz evir.231 mealindeki ayet gelmiti. Anlalan bu sefer hkm daha geneldi ve ilk planda btn Mekkeyi, ardndan da btn insanl hedeiyordu. Byle bir emri yerine getirmemek olur muydu hi? Hemen Safa tepesinin zerine kt ve: Y sabhh! Y sabhh, diye btn Mekke ahalisine seslendi. Normal artlarda bu sesleni, byk bir dman tehlikesi karsnda insanlar uyarp toparlanmalarn temin iin yaplrd. Byle bir ses duyulur duyulmaz herkes, kendince tedbirini alr ve dmana kar hazr hale gelerek beklemeye balard. te bugn Allah Resl de, yarn balarna geleceklerden onlar korumak iin bir de bu yolu deniyordu. Onun iin hi kimse bu sese seyirci kalamazd. Gelebilen kendisi geliyor, gelemeyenler ise kendisinin yerine mutlaka birisini gnderiyordu. Artk Safa tepesinde byk bir kalabalk toplanmt. nce kabile kabile dikkatlerini ekti Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem): Ey Fihroullar! Ey Adiyyoullar! Ey Abdimenfoullar ve ey Abdulmuttalib oullar!.. Herkes dikkat kesilmi, arkasndan gelecek haberi intizar ediyordu. Bu arada kendi aralarnda: nsanlar buraya arp duran adam da kim, diyenler vard ve cevabn yine kendileri vereceklerdi: Muhammed!
231
Bkz. Hicr, 15/94
241
Eb Leheb, bizzat gelenler arasndayd. Syleyeceklerini byk bir merakla bekleyen yzlere nce unu sordu Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem): ayet ben size desem ki, u dan ardnda stnze doru gelen bir dman var; beni yalanla itham eder misiniz? Hayr, vallahi de biz Seni, hi yalan sylerken grmedik; bugne kadar Senden, dorudan baka bir eye ahit olmadk, diyorlard. Zaten Onun bekledii de buydu. Zira bu cevaba bir hkm bina edecekti: Ey Kurey topluluu, diye seslendi yeniden ve ilave etti: Sizin iin ben, hzla yaklaan elim bir azap ncesinde ikr bir uyarcym. Gelin de, kendinizi cehennem ateinden koruyun! Aksi halde ben, sizin iin Allah katnda hibir ey yapamam. Benimle sizin misaliniz u adama benzer ki o, dman grm ve kendi ehline koarak gelip haber vermitir. nk o, anszn dmann gelip de ehline zarar verecei grm, bunun iin de yaknlarn uyarmtr. Bunun iin yksek bir yere km ve: Y sabhh! Y sabhh, diye barmaya balamtr.232 Daha ne yapabilirdi ki! Ellerinden tutmak iin her trl yolu deniyordu; ama bir trl istedii sonucu alamyordu. Ama ne nemi vard ki! O (sallallahu aleyhi ve sellem), btn bunlar yaparken gayretlerini, sonunda elde edecei semereye asla balamam ve her seferinde, emr-i ilahiyi yerine getirmek suretiyle rza-y ilahiyi kazanmay hedeemiti. Resl- Ekrem Efendimizin bu kadar srarnn temelinde, elbette vazifesinin hakkn verme uuru yatyordu. Ayn zamanda O, bir insann bile gz gre gre cehenneme gitmesine raz deildi. Muhataplarndan her ne kadar hakaret ve tez232 Bkz. Buhr, Sahh, 4/1804 (4523); Taber, Tarih, 1/541
242
yif grse de O, bir gn gelip de gnllerinin yumuayacana inanyordu. Bizzat kendileri olmasa da, en azndan bu insanlarn neslinden gelenler, bir gn slmn kymetini anlayacak ve gelip ona teslim olacaklard. Bir de yarnki hesap gnnde Allah (celle celluh), herkese yaptnn hesabn soracakt; hesap gnnde, Bizim haberimiz yoktu. gibi, bir mazerete snmak isteyenlere kar imdiden o kapnn kapanmas gerekiyordu. te, iin burasnda Habb-i Zn Hazretleri, topluluk iinde bulunan her bir akrabasn zel olarak hedeeyip unlar sylemeye balad: Ey Kurey topluluu! Nefsinizi ipotek olmaktan kurtarp Allahtan satn aln ve cehennemden koruyun; nk yarn sizin hakknzda ne bir zarar, ne de bir faydaya mlik olabilirim. Yoksa yarn, Allah katnda size hibir yararm olamaz! Genelden balad hitabn daraltarak zele, daha da zele doru getirecek ve orada bulunanlara, isim isim zikrederek benzeri ekilde hitap edecekti: Ey Kab bn Leyyoullar! Ey Mrre bn Kaboullar! Ey Kusayyoullar! Ey Abdimenfoullar! Ey Abdiemsoullar! Ey Himoullar! Ey Abdulmuttaliboullar cemaati! Cehennem ateinden kendinizi kurtarmaya bakn! nk, aksi halde ben, sizin iin ne bir zarara muktedir olabilir ne de bir faydaya malik bulunabilirim; benim size hibir faydam dokunamaz! u anda benden ve elimdeki imkndan, istediinizi talep edin vereyim; ama yarn Allah katnda sizin iin hibir ey yapamam! Ey Abbas bn Abdulmuttalib! Aksi halde yarn Allah katnda, senin iin de hibir ey yapamam!
243
Ey Reslullahn halas Sayye Binti Abdulmuttalib! Aksi halde ayn ekilde senin iin de elimden bir ey gelmez! Ey Reslullahn kz Ftma Binti Muhammed! Benden ve elimdeki imknlardan ne isteyeceksen imdi iste! Ve sen de kendini cehennem ateinden korumaya bak! Aksi halde senin iin de o gn, Allah katnda herhangi bir zarar veya faydaya malik olamam; Allah huzurunda senin iin de bir ey yapamam! Sizin iin tek yapabileceim ey bugn, aramzdaki akrabalk ba hatrna ziyaretlerinize gelip gnlnz ho tutmaktr! Bunlarn hepsi de doruydu ve kimseden aksi istikametinde ses kmad. Efendiler Efendisi, zerine deni yapm, btn benliiyle kendini ortaya koyarak akrabalarna kar olan vazifesini yerine getiriyordu. Ondan bu nasihatleri alanlar, teker teker evlerinin yolunu tutmu, herhangi bir tepki vermeden geri gidiyorlard. Aralarndan yine bildik bir yz ileri atlp Efendimize yaklat. Duyduklar karsnda sinirden kplere bindii ve gelecek gnlerin hatrlatlmasndan hi holanmad her halinden belliydi. Yazklar olsun Sana! Bizi bunun iin mi ardn; ellerin kurusun Senin, diyor ve yeenine hakaret ediyordu. ok gemedi; yine Cibril imdada yetimi; Habb-i Zn u ifadelerle teskin ediyordu: Kurusun Eb Lehebin elleri! Zaten kurudu da! Ona, ne mal ne de yapageldii iler fayda verdi! Yarn da o, alev alev ykselen cehenneme girecek! Ei de, boynunda bklm urgan olarak o cehenneme odun tayacak!233 Ayn zamanda bu, en yaknda bile olsa bir insann, Allah ve Reslnn davetine icabet etmemise kurtulu imkn
233
Bkz. Tebbet, 111/1-5. Eb Lehebin kars, Eb Sfynn kz kardei olan mm Ceml idi.
244
bulamayacann bir tesciliydi. Bu ayetlerden haberdar olan Mekke, bu sefer gerekten sarslacak, hele aktan gidecei adres kendilerine gsterilen Eb Leheb ailesi, da vurmamak iin kendilerini tutmaya alsa da, iten ie byk bir ykm yaayacakt: Ya denilenler gerekten doruysa!.. Ya gerekten cehennem varsa!.. Ya Muhammed, beklenilen o Nebi ise!.. Ancak bir kere hayr demiti ya, bu sznn arkasnda duracakt ve gn gelince, Eb Lehebin lm Kurnn ve Reslullahn kendisi hakkndaki hkmn tasdik eder bir ekilde gerekleecekti. Allah dman Eb Lehebin hanm mm Cemil de, Reslullaha dmanlk konusunda kocasndan geri kalmyor ve insanln bekleyip durduu Son Nebinin geecei yollara diken dyor, geceleri gelip kapsnn nne pislik dkyordu. Zaten dili uzun ve az bozuk bir kadn olan mm Cemil, bakalarn da tahrik ederek insanlar, Allah Reslne kar rgtlyor ve dmanl kitlesel bir tepkiye dntrmeye alyordu. Onun iin ondan bahsederken Kurn, odun taycs tabirini kullanacak ve cehennemdeki acnas halini ibretle sonrakilere arz edecekti. Bu olayn ardndan, kocasnn aleyhindeki konumalardan rahatszlk duyup lgna dnen mm Ceml, byk bir grlt koparm ve avulad talarla Efendiler Efendisinin bulunduu yere ynelmiti. Sinir krizleri geiriyordu; nasl olur da Muhammed, kendilerini konu edinir ve gelecek dnyalarn bylesine kt ve irkin bir manzara ile tasvir edebilirdi!.. O srada Efendimizin yannda yine sadk yr Eb Bekir vard. mm Cemlin hiddetle geldiini grnce: Y Reslallah! Bu kadnn az bozuktur; ayet Seni burada bulursa kt eyler syleyip Size eziyet eder, demek istedi. Ancak Resl- Kibriy ayn kanaatte deildi: O beni hi grmeyecek ki, buyurdu. Eb Bekir, bu cm245
leden bata pek bir ey anlamamt; ancak bunu, Reslullah sylemise mutlaka bir hikmeti vard. yleyse bekleyip grecekti. Bu arada mm Ceml de hmla gelmi, hiddetle: Ey Eb Bekir! O iir syleyen arkadan da nerede, diyordu. Eb Bekir hemen cevaplad: u beytin Rabbine yemin olsun ki, benim Shibim asla air deildir ve O, iirin de ne olduunu bilmez! Bunu sen de bilip duruyorsun! Belli ki; onun esas konusu iir deildi ve bouna konuarak vakit geirmek istemiyordu. Senin gzlerin grmyor mu? mnsna gelecek bir cevap verdi Hz. Eb Bekir: Sen hi benim yanmda birisini gryor musun? Benimle dalga m geiyorsun? Vallahi de yannda kimseyi gremiyorum, dedi bandan savarcasna. Zaten kaybedecek zaman yok gibiydi ve oradan ayrlp giderken de: Kurey de bilir ki ben, onlarn efendisinin kzym. Babas Abdimenf olann aleyhinde konuacak adam ise, cesaret edip de asla onun aleyhinde olamaz, diye syleniyordu. Kendince bu, bir nevi meydan okumayd. Gelmiti; esasnda ise, geldii gibi de gidiyordu. Merakl baklar arasnda gelimelere ahit olan Hz. Eb Bekir (radyallahu anh), Efendiler Efendisine dnd: Y Reslallah! O kadn Seni niye gremedi? Burada beni, kanatlaryla ondan koruyan bir melek var idi, buyurdu.234
Etrafa Alma Dnemi

Abdulmuttalip oullaryla bu kadar yakndan ilgilenen ve her frsatta onlar Hakka davet eden Allah Resl (sallallahu
234
Haleb, Sre, 1/466
246

aleyhi ve sellem),
yava yava tebli halkasn daha da geniletiyordu. Artk, aktan Kbeye gidip namaz klyor; insanlar dine davet edip Kurn okuyordu. Kendisinden nceki peygamberlerin dedikleri gibi O da: Ey kavmim! Gelin siz de, kendisinden baka ilah olmayan tek Allaha kul olun, diyor ve bylelikle, insanlarla Rableri arasndaki sun engelleri kaldrmak istiyordu. lk olarak, yakn evredeki kabilelerle grmeye balayacakt. Her trl yola bavuruyordu Allahn Resl; yeri geliyor kap kap dolap gnlnn zenginliklerini paylayordu onlarla Bu meseleleri neden kendi kabilesiyle paylamad eklinde akla gelebilecek sorulara karlk da: Kurey, Rabbimin kelamn tebli etmeme engel oluyor, cevabn veriyor ve tereddtsz bir zeminde tebli vazifesini yerine getirmek istiyordu. Zaman zaman da kitleleri hedeiyor, belli vesilelerle insanlar bir araya getirip umumuna birden sesleniyordu. Bunun iin de, insanlarn kalabalk olarak bulunduklar zamanlar kolluyordu. te byle bir zaman diliminde Efendiler Efendisi, Minada durmu, insanlara yle hitap ediyordu: Ey insanlar! phe yok ki Allah size, atalarnzn din diye ortaya koyduklar anlaylardan vazgemenizi emrediyor. Daha O, ilk cmlesini tamamlamadan kalabalk arasnda nefret ykl bir ses duyuldu. Yzler sesin geldii tarafa dnmt, gzler de bu sesin sahibinin kim olduunu aryordu; bulmakta gecikmediler. Bu, i ve gcn brakp kendini, z yeeninin ta stne ta koyarak ina etmeye alt mspeti ikame iini bozmaya adam Eb Lehebden bakas deildi. Bir anda hava, yine gerilmi ve semay yine kasvet balamt. O (sallallahu aleyhi ve sellem), Resl- Kibriy idi ve ne Eb Leheb ne de Eb Cehilin inad Onu durdurabilirdi. Karsna kan her engel, her defasnda Onun hzn bir kat daha art247
ryor, onu eski muhataplarn ihmal etmeme yannda srekli yeni yzler arayna sevkediyordu. Nihayet baka bir gn de, Zilmecz denilen panayrda insanlara seslenecek ve: Ey insanlar! Gelin, L ilhe illallah deyin ve siz de kurtulua erin, diyecekti. Ancak, bunlar sylerken bile rahat grnmyordu; zira, arkasnda adm adm kendisini takip eden, takip etmek bir tarafa avulad talarla Efendiler Efendisini ta yamuruna tutan yine o tandk yz; z amca Eb Leheb vard. Bir frsat bulup da insanlara bir cmle hakikat sylerim diye kt yolda, mbarek ayaklar kan iinde kalm, ama O yine de yoluna devam edip vazifesini yerine getirmek istiyordu. Henz ilk cmlesini telaffuz etmiti ki, hzn alamayan Eb Lehebin sesiyle bozuldu Zilmeczn havas. Belli ki, can kmadan huy kmayacakt. yle sesleniyordu Efendiler Efendisinin muhataplarna: Ey insanlar! Sakn bu adama kulak vermeyin; nk o, yalancdr!235 te yalan buna denirdi; daha dne kadar Emn diye ba stnde tadklar, en kymetli eyalarn gtrp de kendisine teslim ettikleri bir ahs, - hem de bu ahs, Eb Lehebin z yeeniydi- sadece kendileri gibi dnmedii iin karalama kampanyas balatmlard ve semtine uramas bile dnlemeyen ereti etiketlerle etkisini azaltmaya alyorlard. Elbette bunlar tutmayacakt; ama olan, o gn iin muhatap olarak seilen insanlara oluyor ve imanla tanmalar bir gn daha gecikmi bulunuyordu.
nsanlarn slmla Tanmalarn Engelleme abalar

Bu arada hac mevsimi yaklam, Kureyi ayr bir tela almt. phesiz en ok endie ettikleri konu, dardan
235 Bkz. Haleb, Sre, 2/154
248
Kbeye gelenlerle Efendiler Efendisinin grmesi ve gelen ayetleri onlara da anlatp tebli etmesiydi. Ne yapp edip, mutlaka buna bir zm bulunmal ve hac iin Onun gelenlerle konumas engellenmeli; en azndan konusa bile konutuklarna itibar edilmeyecek kadar aleyhinde propaganda yaplmalyd. Bu meseleyi zmek iin, tek gndemle Veld bn Murenin evinde bir araya geldiler. Maksatlar, insanlarla Efendiler Efendisinin arasna girip tebli yapmasna engel olmak ve yeni mesajlarn kalplerde nev nema bulmasnn nne gemekti. Yal ve tecrbeli Veld sze balad: Ey Kurey cemaati! Biliyorsunuz ki hac mevsimi gelip att; gruplar halinde Arap topluluklar buralara gelecekler! u adamnzn durumunu da biliyorsunuz! Onunla ilgili olarak, bir kir zerinde ittifak edin de; yarn aranzda farkl gr ve uygulamaya mahal verilmesin! Yoksa, biriniz dierinizi yalanlar, arkadan nakzeden bir hareket yaparsa, gvenirliliiniz ortadan kalkar. nce sen ey Abdiemsin babas! Sen bize bir eyler syle ve yol gster ki, onun etrafnda konualm, dediler. Veld onlardan bu cevab bekliyordu ve: Bilkis, nce siz bir eyler syleyin de ben dinleyeyim, diye srar etti. Ona, Khin diyelim. Hayr! Vallahi de bu asla tutmaz! nk O, khin deil; biz ne khinler grdk! Onunki asla, khinlerin yaptklar gibi yle iitilmeyecek, gizli veya kayeli sz deil ki! O zaman, mecnn diyelim. O, mecnn da deil! Biz ne mecnnlar, ne deliler grp tandk; bu hibirine benzemiyor! Onda ne boulacak gibi bir hl, ne aklnn karkl nedeniyle saa sola yalpalayarak yrme ne de bir vesvese grebiliyoruz!
249
yleyse, ir diyelim. O, ir de deil ki! iirin kayesini, ahengini, rengini ve musikisini biz iyi biliriz; Onun syledikleri iir de deil! Peki, yleyse sihirbaz diyelim. in garibi O, sihirbaz da deil! Bizler, ne sihirbazlar grdk, ne sihirlere tanklk yaptk. Bunda, ne onlarn eyip okumalar ne de dm dm stne baladklar var! Akllarna gelen btn alternatieri sralam, ama bir trl mesafe katedememilerdi. Anlalan bu ihtiyara da bir ey beendirmek mmkn deildi. Bu kadar laf uzatp kendilerini uratracana, kestirmeden kendi kafasndakini syleyiverseydi sanki ne olurdu. Onun iin aralarndan bazlar: Peki, senin krin ne ey Eb Abdiems, diyerek meseleyi ksa tutmak istiyordu. Ancak, onun da diyebilecei pek bir ey yoktu: Bana biraz mhlet verin de dneyim, dedi ve uzun uzun dnmeye durdu. Bir trl aklna zm gelmiyordu. Biraz nce konuulanlar arasndaki alternatieri geirdi zihninden bir bir. Evet, bunlardan birisi tutabilirdi! Dnd cemaate ve unlar syledi: Yemin olsun ki, Onun szlerinde ayr bir tat, bir cazibe var; kk salam ve bol ve bereketli meyveye gebe! Bu konuda siz ne sylerseniz syleyin, doru olmad abuk anlalr. Syledikleriniz arasnda Onun iin en yakn olan, sihirbaz kelimesidir; yle bir sz sylyor ki, onunla baba ile oulun; adam ile karsnn ve insanlarla kabilelerinin arasn ayor. Yaanlan bu olay da, btn ynleriyle anlatp gelecektekilere rnek olabilmesi iin yine Cibril-i Emn gelecek ve u mealdeki ayetleri getirecekti: O dnd, lt ve biti. Kahrolas, nasl da lt biti!
250
Hay kahrolas! Nasl, nasl da lt biti? Sonra bakt. Derken, suratn ast ve kalarn att. Arkasndan da srtn dnd ve kibirinden kabardka kabard. Daha sonra da arkasna bakmadan ekip gitti ve: Bu, dedi. Byclerden nakledilen byden baka bir ey deildir! Bu, beer sznden baka bir ey deildir!236 Veldin dedii gibi baka denilebilecek bir ey yoktu ve bu kavil zerinde ittifak ederek meclisten ayrldlar. Artk, genel politika belli olmu ve Efendiler Efendisini toplumdan tecrit etmek iin bavurulacak mterek bir yntem zerinde ittifak edilmiti. Bundan sonra her biri, ayn dili konuacak ve yalanda ittifak ederek bile bile Allah Resln karalama yarna girieceklerdi. Bugnk anlamda bu, ayn yalan haberi btn medyaya ayn anda servis yapma gibi bir hadiseydi. Gnler gelip de haclar akn akn Mekkeye yneldiinde, her keyi tutan bir Kureyli, misarleri karlyor ve her biri de konuyu Efendimize getirerek -inanmasalar bile- Onun sihirbaz olduunu sylyordu. Bylelikle insanlarn, Onun yanna gelmelerini engellemi ve semav mesajn kendilerine ulamasnn da nne gemi olduklarn sanyorlard.237 Beri tarafta ise, Allah Reslnn zerine yine vahyin arl km; Cibril-i Emn yine yeni bir mesaj getiriyordu. Gelen ayetlerde Cenab- Mevl, bu sinsi plandan haber vermiti. Allah Reslnn aleyhinde komplo kurarken onlarn iinde bulunduklar ruh hletini teker teker ortaya dkerek, bu ii tezgahlayanlar ve bilhassa Veld bn Mure hakknda unlar sylyordu: Sen onu bana brak! Tek olarak yarattm, sonra ok ok mal, servet ve etrafnda dolaan oullar verdiim, her tr236 Bkz. Mddessir, 74/18-25 237 Bkz. bn Him, Sre, 2/105
251
l imkn nne serdiim o adamn hakkndan ben geleceim!238 Doru ya, bir de bu iin yarn vard. Ancak bugnden yaplmas gerekenler, atlmas gereken admlar olacakt. Herkes, kendince bir gayretin iindeydi ve btn bu gayretlerin sonunda, Allah adna adm atanlarn sonuca gitmesi gerekliydi. Onun iin Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), hac mevsimi gelip de insanlar akn akn Mekkeye ynelince, Ukz, Mecenne ve Zilmecz panayrlarn daha bir hzla dolaacak ve karlat herkese: Ey insanlar! Gelin, siz de l ilhe illallah deyin ve siz de kurtulun, diyerek Rabbinin adn duyurmaya alacakt. Kureyin btn abalarna ve Eb Lehebin adm adm takip ederek yaptklarn ykmaya almasna ramen hac mevsimi gelip gidecek ve geri dnenlerin zihninde sadece Allah Reslnn mesaj ve gkler tesinden getirdii haberleri canl kalacakt. Zira, Mekkede grp duyduklar tek yenilik buydu ve bu, sadece Mekkeyi deil, btn dnyay deitirecek apta bir yenilikti.
Aleyhteki Kampanya Geniliyor

Artk Kurey, iin dozunu her geen gn daha da artryor ve insanlar Allah Reslnden uzaklatrabilmek iin her trl yola bavuruyordu. Aza alnmadk szler sarfediyorlar, gn yz grmemi yalanlara tevessl ediyorlard! Btn bunlarla onlar, Mslmanlarn kuvve-i maneviyelerini sarsmak; hakaret ve karalamalarla kk drmek ve Mslman olmayanlar da korkutarak Ona ulamalarn engellemek istiyorlard.
238
Bkz. Mddessir, 74/11-30. Veld bn Murenin on olu vard. Hudeybiyeden sonra Mslman olacak olan Halid bin Veld de bunlardan birisiydi.
252
Veld bn Murenin evindeki plan, istedikleri gibi netice vermeyince artk akllarna geleni yaktrr olmulard. nlerine gelene istedikleri cmleleri savuruyorlard. Topyekn bir karalama kampanyasyd bu. Az laf yapan hemen her Mekkeli, etrafna toplad kalabalklara hitap ediyor ve bylelikle aleyhte bir kamuoyu oluturmaya alyordu. Bunun iin de, ncelikle Allah Reslnn ahsn hedef almlard; bir gn mecnn, baka bir zaman sihirbaz, bir baka gn yalanc ve akllarna estii dier bir gn de ir diyor ve kendilerince Efendiler Efendisini alaya alyorlard. Bazen: Bu nasl peygamber ki, ar-pazarda yryp yemek yiyor,239 diyerek burun kvryor, zaman zaman da: Bu Kurn, u iki beldede bulunan byk ahsa gelmeli deil miydi,240 gibi kuruntularyla, sanki Allahn rahmetini kendileri taksim ediyormuasna bu konudaki tercihi de kendileri yapmak istiyorlard. Halbuki, bu iin yegne sahibi de Allaht ve O (celle celluh), risalet vazifesiyle kimi serraz klacan da ok iyi bilirdi.241 Siz de bizim gibi bir beersiniz, diye de Resln, kendi cinslerinden bir varlk olmasn garipsiyorlard. Halbuki risaletin kemali iin, gelen peygamberin de muhataplar cinsinden olmas gerekiyordu ve Allah (celle celluh) da, risalet vazifesini kullar arasndan dilediine verir ve bylelikle ona ihsanda bulunurdu.242 Gn geliyor, hevlarna tbi akllarna baka bir dnce hakim oluyor ve peygamberin yalnzln gndeme getirerek: Onunla birlikte bir melek indirilseydi de yannda kendisine yardmc olsayd ya! Yahut byk bir servete konsayd
239 Bkz. Furkn, 25/7 240 241
Bkz. Zuhruf, 43/31 Bkz. Enm, 6/124 242 Bkz. brhm, 14/10, 11
253
da iinde her trl yiyecein olduu cennet gibi bir bahesi olsayd,243 diyorlard. Btn bunlarn temelinde, risalet gibi nemli bir vazife iin Allah Reslnn tercih ediliini kabullenememe, toplumsal bask, taassup, haset, inat, korku, gurur ve kibir gibi ahsi problemleri yatyordu. Kfrn kural yoktu ve ok gemeden ynlerini Kurna evirdiler. Kimi zaman eskilerin masallar, bazen faydasz ve ssl sz, akllarna estiinde eytan veya cin sz ve zaman zaman da beer sz yaktrmasnda bulunuyor ve bylelikle, Allah kelamnn insanlar zerindeki tesirini krmak istiyorlard.244 Mekkede kllar ekilmeden nce, kelimelerin sava olanca hzyla devam ediyordu. Bir taraftan kendi yandalarna: u Kurna kulak asmayn! Onun karsnda bir stnlk salayabilmeniz iin srekli karklk meydana getirin,245 diyerek anariyi krklyor, dier yandan da suret-i haktan gzkebilmek iin akla gelmedik hilelere tevessl ediyorlard. Kelime oyunlarnn her trlsne bavuruyor ve karlarndakileri devre d brakabilmek iin akla hayale gelmedik oyunlar oynuyorlard. O kadar ki, belli bir dnem iman etmi gibi grnmeyi yeliyor, ancak aradan biraz zaman getikten sonra yeniden kfrn ilan ederek, sanki aradn bulamam bir insan rol oynamaya alyor; kendi saarndakilere moral olmaya alrken Efendiler Efendisi ve Onunla birlikte olanlarn kuvve-i maneviyelerini kertmek istiyorlard.246 Bu ne gariplik ki, stlerinde dallet ve kfrn en koyu tonunu ta243 Bkz. Furkn, 25/8 244 Konuyla ilgili detay bilgi iin bkz. Haylamaz, Reit, Gller ve Dikenler, 1/206
vd. Bkz. Fusslet, 41/26 246 Zerkn, Menhilul-rfn, 2/296

245
254
dklar halde Mslmanlara ayn sfatlar yaktrmaya alyor, en masum insanlar dalletle itham etmek istiyorlard. i daha da ileri gtrenler vard; Kureyin eytan olarak da bilinen Nadr bn Hris, Hreden yeni gelmiti. Bu adam, zaman zaman uzak lkelere gider, melik ve krallarla ayn meclisleri paylar ve bylelikle farkl kltrlere ait baz bilgilere sahip olurdu. O gnk Mekke dnldnde ksaca Nadr, genel kltrn ok zerinde bir bilgiye sahipti. Onun iin, Resl- Ekrem Efendimiz ne zaman slm anlatmak iin bir meclise gelse, hemen arkasndan o da gelir ve insanlara: Vallahi de ey Kurey topluluu! Ben, Ondan daha gzel konuuyorum! Hem, hangi zellii var ki Muhammed, benden daha iyi konusun, diyerek bylelikle, Efendiler Efendisinin etkinliini krmaya alrd.247 Ayn Nadr bir gn, bir cariye satn alm ve bu cariyeyi, slm tercih etme kertesine gelenleri yolundan evirme maksatl kullanyordu. Allah Reslnn hanesine ynelen herkesin yolunu kesip bu cariyesine teslim ediyor ve izzet ikramn en gzeliyle kendisine iltifatta bulunmasn tenbihleyerek nsanln ftihar ile grmesine engel olmaya alyordu.248 Kfr bu ya, akla hayale gelmedik ve kapa almadk yeni yeni yntemlerle, her gn yeni bir yzle kendini gsteriyor ve btn bunlar, o gnn gndemini oluturuyordu. Efendiler Efendisiyle karlatklarnda olmadk isteklerde bulunuyor ve sanki iman edeceklermi gibi rol yaparak kafa kartrmak istiyorlard. Peygamberliini ispat edebilmesi iin bazen merdiven dayayp gkyzne trmanmas gerektiini ileri sryor, bazen de cennete uzanp da onun meyvelerinden kendilerine mkellef bir sofra kurmas gerektiini sylyorlard. Ho, btn bunlar yerine getirse de inanacak
247 248
Kurtub, Tefsr, 14/47 evkn, Fethul-Kadr, 4/335
255
deillerdi; btn bunlar, sadece diyalektik malzemesi olarak kullanyor, kendilerince gnl elendiriyorlard! nanlar sarsk, varla baklar miyop, karekterleri kaypak, ufuklar kmaz ve akllar da neslerinde tutsakt. Bile bile imandan kayorlard! Byk ounlukla, kendilerini ilah gryor, yaptklar her yanl birer fazilet eseri olarak gstermeye alyorlard. Velhasl, bugne kadar iinde bulunduklar durumun yanlln bir trl kabullenemiyor ve Biz yanl yapyormuuz! deme faziletini gsteremiyorlard. Tabii ki bu, byk bir fazilet nianesiydi ve o gn iin onlarn ou, bu fazileti ortaya koyacak konumda deillerdi. Onun iin de, yanllklarn dile getirenleri en byk dmanlar olarak niteliyor ve kendilerine topyekn sava ilan ediyorlard. Neyse ki, mminlerin Allah, inananlarn yannda Reslullah vard Mriklerin olabildiince yaygn ve kuralsz yklenmelerine karlk Kurn, gelen her yeni ayetiyle mminleri kuatyor ve hakk temsil eden durularnda sebat etmeleri gerektiini hatrlatyor; Resl- Kibriy da, her frsatta ashabyla bunlar paylap imanlarn takviye ediyordu. Hayrl ilerin ok muzr mnilerinin bulunduu, eytan ve eytani dncenin, hayr yolunu tercih edenlerle srekli uraaca haber veriliyor ve bylelikle, daha onlar planlarn ortaya koymadan mminlerin mevzi almalar temin ediliyordu. Sklkla, nceki mmetlerden misaller veriliyor ve Hak adna yol almann kolay olmad vurgulandktan sonra neticenin, mutlaka inanan ve hayatn takva llerine gre ekillendirenler lehine geliecei ortaya konuluyordu. Bazen de gelen ayetler, ncelikle ve bizzat Allah Resln teselli ediyor ve: Onlarn iddia olarak ortaya koyup syleyegeldiklerinden dolay Senin sadr u sinenin daralp cannn skldn biliyoruz; ama Sen, Rabbini hamd ile tenzih etmekten geri
256
durma ve hep, yzn yere koyup secde edenlerle beraber ol! Sana lm gelip atncaya kadar da, Rabbine ibadetten ayrlma,249 eklindeki emirlerle sknet telkininde bulunuyordu. Baka bir zaman: Seninle alay edip duran o kstahlarn hakkndan Biz geliriz! Onlar ki, Allah yannda baka ilahlarn peinden gitmeyi tercih ediyorlar; halbuki yarn, her eyi ayn-beyan grp bilecekler,250 diyor ve son glenin, kendileri olacann mjdesini veriyordu. Mutuyu veren Allah olduktan sonra Ona gvenmemek olur muydu! Zaten yaadklar her hadise, kendilerini bir adm daha Allaha yaklatryordu. O da, adeta balarn okayp srtlarn svazlarcasna merhametini hissettiriyor ve: Senden nce de nice peygamberler byle alaya alndlar; ama unutma ki ok gemeden, o alay edip durduklar hususlar, birer realite olarak kendi balarna gelip drt bir yandan kuatverdi de perian oldular,251 diyerek bunu, okunan Kurn ayeti olarak nlerine koyuyordu. Zira bu trl kar kmalar, aslnda ahslara deildi; mrik ve krlerin asl derdi, Allah davasn etkisiz hale getirmek ve yeryznden Allahn adn silmekti. Sebep plannda nde grndkleri iin onlarn hmndan mminler nasibini alyorlard; ama Onun iin ekilen bu skntlarn mkfat da byk olacakt. Habb-i Ekremini teselli ederken Yce Mevla: Onlarn, Senin hakknda ileri geri konuup da Seni yalanlamalarnn Seni ne kadar zdn elbette biliyoruz; aslnda onlarn hede Sen deilsin; onlar Seni yalanlamyorlar; o zalimler, bile bile Allahn ayetlerini inkr ediyorlar. Senden nce de nice peygambere ayn yaftalar taklmak istendi de
249 Bkz. Hicr, 15/97, 98, 99 250 Bkz. Hicr, 15/95, 96 251 Bkz. Enm, 6/10
257
onlarn hepsi, aleyhlerinde evrilen btn tuzaklara ramen Allahn inayeti yetiip onlar kucaklayaca na kadar diini skp sabretti,252 ifadelerini kullanacak ve btn bunlarn ardnda, nusret-i ilh olduunu ortaya koyacakt. Ne byk efkat! Ne byk iltifat! Ve ne byk teselli!
252
Bkz. Enm, 6/33, 34
258
TOPLUMLA BTNLEEN NZL KEYFYET
Artk Mekkede, her ynyle yeni, taze ve orijinal bir sre yaanyordu. nsan ftratn hesaba katarak ceste ceste ve ihtiya endeksli gelen ayetlerle toplum yeniden ina ediliyor ve bylelikle, gelen ayetlerin insanlar tarafndan zmsenerek temiz ftratlarda yaanan birer Kurn haline gelmesi hedeeniyordu. Adeta o gnk toplum, sema ile ili-dl olmu ve -tabiri caizse- insanlarn zerlerine ilah bir mercek konularak yakndan izlemeye alnmt. Attklar her admn cevab geliyor ve iin dorusu ortaya konularak insanlk gelecee ynlendiriliyordu. Huzura gelip de: Bize gzel eyler anlat, diyenlere karlk Cibril geliyor ve u mesaj ulatryordu: Allah, szlerin en gzelini indirmektedir; Allahn, vahiy yoluyla indirdii bu sz, ayet ve sureleri arasnda tutarl ve gerekleri, muhatap olduu toplum tarafndan iyi anlalabilmesi iin farkl sluplarla ve tekrar be tekrar beyan eden bir kitaptr. Rablerini tazim edip de Ondan hayet duyanlarn deri ve vcutlar, onu okuyup dinlerken rperti duyar, sonra derileri ve kalpleri Allah anmakla snp yumuar ve sknet
259
bulur. te bu, Allahn hidayetidir ki, onunla O, dilediine yol gsterir. Allah yolunu terk eden kimseye gelince, onu hi kimse doru yola koyamaz!253
Allaha man ve Ulhiyet Hakikati

man, insan iin en nemli ve vazgeilmez bir dinamikti. Hakiki iman elde eden kimse, ne Kureyin tehditlerine boyun eer ne de bir baka gcn savurmalarndan endie duyard. Ayn zamanda gelecek hkmler, iman zemini zerinde yeerirse bir mn ifade ederdi. yleyse bugn, en temel mesele, iman meselesiydi; istikbale yryen admlar onunla atlr, baa gelen skntlar onun vesilesiyle abuk atlatlrd. Onun iin ncelikle insanlarn, iman adna polat gibi salam bir yapya ulamalar gerekiyordu. Aksi halde, iman adna istenilen keyyeti yakalayamayan bir mmin, nne kan engellere taklabilir ve bir kenarda kalabilirdi. Halbuki mminden, sadece kendi adna istikbale yrmek deil, ayn zamanda bakalarn da srtlayp gelecee tamak gibi bir vazife bekleniyordu. te bu sebeple, Mekkenin bu yllarnda gelen ayetlerin geneli hep bu mevzular ele alyor ve o yetleri tebli eden Efendiler Efendisinin elinde, yeni bir nesil yetitiriyordu. Allaha iman konusunda inen ayetlerin iki hede vard: 1. Eski ve khnelemi, yanl ilah telakkilerine son vermek. 2. Ulhiyet hakikatini, anna layk ve olmas gerektii ekilde anlatmak. Halbuki Mekkeliler, putuluk dncesine o kadar dalmlard ki, Allahn tek ve yekt oluunu bir trl akllar almyor ve hatta bu konuyu kendi aralarnda konuarak bir nakise gibi dile getiriyorlard. Eb Cehil ve Veld bn Murenin de iinde bulunduu bir grup, Eb Tlibin yanna geldiinde
253
Bkz. Zmer, 39/23; Vhid, Esbb Nzlil-Kurn, 383
260
Toplumla Btnleen Nzl Keyfiyeti
ayn konuyu ikyet vesilesi yapacak ve bundan duyduklar taaccb dile getirecekti. Bunun zerine Kurn inmeye balayacak ve onlarn i dnyalarn ortaya koyma adna unlar syleyecekti: lerinden kendilerini uyarp irad edecek birisinin gelmesinden her nedense gocundular ve o krler, Bu bir sihirbaz! te tutmu, bunca ilah bir tek ilaha indirmeye kalkyor! Bu, gerekten ok tuhaf ve alacak bir ey! dediler.254 Kurey ileri gelenleri bir araya gelmi, Husayn bn Ubeydle255 konumak zere yanna doru ilerliyorlard. Maksatlar, byk olarak grp saydklar Husayn araya koyup Efendimizin yolunu kesmekti. Bizim iin u adamla konu ki, ilahlarmz konusunda konumaktan vazgesin, diyorlard. Zaten Husaynn kendisi de rahatszd ve teklierini kabul edip hemen yola koyuldu. Dierleri de arkadan onu takip ediyorlard. Nihayet, Efendimizin kapsna kadar geldiler. lk konuan Husaynd: Y Muhammed! Sana ne oluyor ki, atalarmz aleyhinde konumalarn kulamza kadar gelip duruyor? Halbuki Senin baban, ok iyi ve hayrl birisiydi! Ancak, Habb-i Kibriy Hazretleri muhatabn tanmada esiz bir rnekti ve Husayn nasl dize getireceini ok iyi biliyordu. nce: Y Husayn! Sen, ka ilaha kulluk ediyorsun, diye sordu. Yedisi yerde, biri de gkte olmak zere sekiz! Bana bir sknt geldiinde hangisinden yardm istiyorsun? Gktekinden! Maln kaybolduunda hangisine yalvaryorsun?
254 255
Bkz. Sd, 38/4, 5; Vhid, Esbb Nzlil-Kurn, s. 380, 381 mrn bn Husaynn babasdr.
261
Gktekine! Peki, skp da ihtiyacn gidermesi iin kendisine yalvardn Allah, tek bana senin btn ihtiyalarn giderdii halde sen, nasl oluyor da Ona bakalarn ortak koup baka ilahlar Ona denk grebiliyor, isteklerinde kimseyi kendisine ortak etmediin o Allaha, i bitip de kretmeye gelince baka ortaklar retiyorsun? Ey Husayn! Gel, sen de bir olan o Allaha teslim ol!256 Davet bu kadar samimi ve ifadeler de bu kadar duru ve mantkl olunca, alternatif olarak sylenebilecek hangi cmle olabilirdi ki! Mesele, Allah hakikatinin kendine has zellik ve gzellikleriyle birlikte insanlarla doru bir zeminde paylalmasyd ve Reslullah da o gn, Mekkede ite bunu yapyordu. Baka bir gn gelmi, Efendimizden Rabbini tarif etmesini istiyorlard. Aslnda maksatlar, Allah Reslnden tanmak deil; kuru grlt kararak anlatlanlar alaya almakt. Yani Kureyin, her zamanki alkanl depremi; Kureyliler kendilerince gnl elendirmek istiyorlard. Ancak, Efendimiz iin her buluma, Allah anlatmak iin yeni bir frsat demekti. Meclis, Onun adyla almken en azndan yine Onun adyla devam etmeli ve bu vesileyle O, daha geni kitlelere anlatlmalyd. Elbette, Onu en gzel yine O anlatrd. Efendimiz de, Cibril-i Emnin getirdii ayetleri paylat onlarla: De ki O, ikincisi olma ihtimali bile olmayan Tek Allahtr. Ayn zamanda O, doma ve dourma gibi bir arazla muhat olmayan bir Sameddir. phe yok ki Onun, ne bir dengi ne de misli vardr!257 Her eye ramen mrikler, o gn de yzlerini evirip gitmeyi tercih edecek ve bu ifadeleri de, hi duymam gibi
256 257
bn Hacer, sbe, 1/337; bnl-Esr, sdl-be, 2/34, 35 Bkz. hls, 112/1-4; Vhid, Esbb Nzlil-Kurn, s. 501
262
davranp yok sayacaklard. Zira, o kadar artlanmlk iindeydiler ki, altn ve zebercetten merdivenler dayam ve kendilerini cennete buyur etmi olsayd bile yine iltifat etmeyecek ve gzlerini kapatarak kendilerini gecenin karanlna teslim edeceklerdi. Mekke, zaman zaman tartmalara da sahne oluyordu. Bir gn Hz. Eb Bekir, ileri gelenlerle oturmu Zt- Br hakkndaki yanl dnceleri dzeltmeye alyordu. Anlaylar sakat ve telakkiler dklyordu. Mrikler: Rabbimiz Allahtr ve melekler de Onun kzlardr; ayn zamanda onlar, bizi Allaha yaklatran vesilelerdir, diyorlar ve bir trl istikamet bulamyorlard. Yahudiler ise: Rabbimiz Allahtr ve Uzeyr de Onun oludur, dayatmasnda bulunuyor, Hz. Muhammedin de Allahn Resl olduunu kabul etmiyorlard. Dolaysyla, onlar da hak izgiden inhiraf etmi; istikamet izgisini bulamamlard. Bunlarla muhatap olan Hz. Eb Bekir (radyallahu anh): Rabbimiz Allahtr; O, ikincisi olmayan Tektir ve Onun orta da yoktur. Muhammede gelince O da (sallallahu aleyhi ve sellem), Allahn kulu ve Resldr, diyor ve iki dnce arasndaki istikamet izgisini belirlemi oluyordu. Derken, Efendiler Efendisi, Cibril-i Emnin getirdii bir ayetin mjdesini veriyordu. Bu ayette, aka Hz. Eb Bekir izgisinini istikameti temsil ettii anlatlyor ve yle deniliyordu: Rabbimiz Allahtr deyip, sonra da istikamet zere doru yolda yryenler yok mu, ite onlarn zerine melekler inip, Hi endie edip de asla zlmeyin ve size vaad edilen cennetle sevinin! derler.258 Dier bir gn adamn birisi huzura gelecek ve: Y Ebal-Ksm! Sana ulaan bilgilere gre Allah, btn mahlukat bir parmanda, semay dier parmanda; aala258
Bkz. Fusslet, 41/30; Vhid, Esbb Nzlil-Kurn, s. 388
263
r baka bir parmann zerinde sery da brnn stnde tutuyormu! Sonra da diyormu ki: Ben, Melikim Daha adam szn bitirmeden Allah Resl ac bir tebessm edecekti. Zira, Zt- Bryi, heva ve hevese gre konuturmak kimsenin haddi olamaz; O falan yerdeki bir melikten bahsedercesine bir basitlik iinde, asla anlatlamazd. Zaten ok gemeden hemen Cibril belirdi: Onlar asla, Allahn kudret ve azametini hakkyla takdir edemedi, Ona layk olan tazimi gsteremediler. Halbuki, btn bir dnya kyamet gn Onun yed-i kudretinde, gkler lemi de bzlm bir ekilde avucunda olacaktr. Elbette byle bir azamet ve hakimiyet sahibi olan Allah, onlarn uydurduklar eriklerden yce ve mnezzehtir,259 mealindeki ayeti getiriyordu.260
lm Sonras Hayat
Adiyy bn Reba, Kevn Meknn Sultannn yanna gelmi, kyamet gnnn ne zaman gerekleeceini soruyor, kyametin keyyeti ve olu eklini merak ettiini sylyordu. Tabii olarak Allah Resl de, Rabbinin bildirmesiyle sorulara cevap veriyordu. Ancak adamn maksad, sorusuna cevap bulmak deil, Efendimizi kendince zor durumda brakmakt. Onun iin unlar syledi: Bugn, gzmle mahede etsem de ben, Sana inanacak ve Seni tasdik edecek deilim, y Muhammed! Bu arada, elinde duran rm bir kemii para para haline getiriyor ve: Allah, u darmadank kemikleri de mi birletirip canlandracak yani, diye kendince istihz ediyordu.
259 Bkz. Zmer, 39/67 260 Bkz. Vhid, Esbb Nzlil-Kurn, s. 386
264
Hemen orackta sema kaplar harekete gemi ve Cibril yetimiti imdada: nsan zanneder mi ki lmnden sonra Biz kemiklerini toplayp onu diriltmeyeceiz?261 Bunu duyan beyy bn Halef, eline ald dknt bir kemikle Efendimizin yanna geldi ve eliyle de ufalayarak: Y Muhammed! Sen Allahn, ryp daldktan sonra u kemii yeniden dirilteceini mi sylemek istiyorsun, diye sordu. Efendimiz: Evet, Allah (celle celluh), bunu da yeniden diriltecek. nce senin cann alp arkasndan da yeniden diriltecek ve sonunda da seni, cehennem ateine atacak, diye cevap verdi. Bu fotoraf eken Kurn, u ifadelerle meseleyi zetleyecekti: Biz, kendisini bir nutfeden yaratmken, yaman bir hasm kesilip, nasl yaratldn da unutarak ve bir de misal getirerek Bize, rm vaziyetteki o kemikleri kim diriltecek diyen insan, unu hi grp dnmedi mi? De ki: Onlar ilk defa in eden kim ise, yeniden diriltecek de Odur!262 Baka bir gn, Abdullah adnda bir sahabe, Kbeye gelmi ibadet taatta bulunmak istemiti. Tavafn yapp da bir kenarda oturup Kurn okumak isterken, uzaktan birka kiinin geldiini grd. Bunlar, Sakf kabilesiyle Kureyten, gbekleri byk, ama anlaylar kt baz srda insanlard; belli ki, gizlice konuacak bir mekn aryorlard. Belli ki gndemlerinde, nsanln Emni ve Onun ashab aleyhinde ne trl ktlk yapacaklar vard. Bir kenara melip uzun uzadya konumulard. Bir aralk, aralarndan birisi, fsldaarak unlar syledi:
261 Bkz. Kymet, 75/3; Bkz. Vhid, Esbb Nzlil-Kurn, s. 469 262 Bkz. Y-Sn, 36/77; Bkz. Vhid, Esbb Nzlil-Kurn, s. 379
265
Ne diyorsunuz; acaba imdi Allah, bizim bu konumalarmz da duyuyor mu? Belki bir ksmn duymutur, dedi birisi. Dieri ileri atld ve: Yksek sesle konutuklarmz duymutur belki! Sessiz konutuklarmz duyduunu sanmyorum, diye ilave etti. Bunun zerine bir dieri ileri atld: Bir ksmn duyan, tamamn da duyar; yleyse hepsini duymutur! Daha sonra da, ayrlp her biri bir baka yne giderek dald. Derken, Hz. Abdullah da oradan ayrlp Efendimizin huzuruna gelmi, grp duyduklarn anlatyordu. ok gemeden yine Cibril geldi. u mesaj getiriyordu: Siz, kulaklarnzn, gzlerinizin ve derilerinizin, aleyhinizde ehadet getirecei bir gnn geleceine inanmyor ve ondan saknmyorsunuz! Ne garip siz, yaptklarnzn ounu, Allahn bilmeyeceini sanyorsunuz! Halbuki bu, Rabbiniz hakknda sizin beslediiniz kt zandan baka bir ey deildir! Zaten, sizi mahvedip hsran yudumlamanz da bu yzden deil mi?263 Bundan sonra da ayetler gelmeye devam edecekti. Gelecek ayetlerde, zetle unlara vurgu yaplyordu: Gklerin ve yerin hkimiyeti Allaha aittir ve Allah da, her eye kadirdir.264 Ne gklerde ne de yerde, Allah ciz brakacak ve icraatn engelleyecek bir kuvvet vardr. O, Alimdir ve her eye gc yeten bir Kadirdir.265 Kyametin meydana gelmesi, bir gz ap kapama sresinde veya daha ksa bir anda gerekleecektir; phesiz Allah, her eye kadirdir.266 Allah, hakkn t kendisidir; lleri diriltecek de ite Odur ve
263 Bkz. Fusslet, 41/22, 23 264
Bkz. l-i mrn, 3/189 Bkz. Ftr, 35/44 266 Bkz. Nahl, 16/77
265
266
O, her eye kadir olandr.267 Allah, ldkten sonra diriltmeyi gerekletirecektir; zira O, her eye kadirdir.268 Grld gibi, bugnn insan iin mmkn gzkmeyen her meselenin sonunda, Allahn g ve kudretine vurgu yaplmakta ve Onun, mlkn tamamna sahip olduu anlatlarak, bugn mmkn gibi gzkmeyen her meselenin, Onun iin ok sn olduu vurgulanmaktayd.269 Hibir ey yokken kaint var etmek; havasyla suyunu ayarlayp yla ssn tanzim etmek ve bylelikle, onun iinde canllarn yaamalar iin gerekli olan imknlar yaratmak... Sonra da her bir canl, bitki ve cemadt ihya ederek mkemmel bir sistem kurmak... Bunlarn hibiri, ilk bata olmayan hususlard. Dn bunu yaratan kudret, bugn veya yarn benzerini yapmaktan nasl aciz grlebilir ki? Halbuki, biraz dnen herkes bilir ki, sistemli ordular oluturmadaki zorluklarn ayns, verilen molalardan sonra yeniden toparlanmalarda yaanmad gibi ikinci yaratl da, ilkine gre daha kolayd! Zaten, Cibril-i Emnin getirdii mesaj da ayn eyleri syleyecekti: Varl ilk yaratan da, ldkten sonra onlar diriltecek olan da Odur. Ve bu diriltme ii, Ona gre daha kolaydr.270 Ayn zamanda O (celle celluh), yle bir kudret sahibidir ki, Onun iin en kk bir zerreyi yaratmakla btn sistemleri yaratmann arasnda zorluk bakmndan hibir fark yoktur. Bunun da insanlar tarafndan bilinmesinde zaruret olacak ki, lm sonrasndaki yeniden dirilmeyi anlatrken Kurn, u ifadeleri kullanacakt: Ey insanlar! Allah iin, sizin hepinizi yaratmak veya hepinizi ldkten sonra diriltmek, tek bir kiiyi diriltmek ko267 Bkz. Hacc, 22/6 268 269
Bkz. Ankebt, 29/20 Bkz. Mlk, 67/1 270 Bkz. Rm, 30/27
267
laylnda bir itir! phe yok ki Allah, her eyi hakkyla iitip grendir.271 Ayn zamanda mesele, sadece teorilere dayandrlarak anlatlmyordu. Aslnda bu, Kurn metodun bir parasyd; teoriyle birlikte pratikten rnekler de ortaya konuluyor ve insanlarn grp duyarak ikna olmalar isteniyordu. ldkten sonra yeniden diriltme gereini anlatrken Kurn, dnen herkese yle seslenecekti: te, Allahn rahmet eserlerine bir bak! lm topraa nasl da hayat veriyor? te, bunu yapan ayn kudret, lleri diriltecek olan ayn kudrettir. Zira O, her eye kadirdir.272 yle ya, hemen her an etrafta yeni yeni lmler ve ardndan da yeniden dirilmeler yaanyor ve bunlar da, biraz ibretle bakan herkes gryordu. Kn yaan karn ardndan, beyaz kefenini zerinden atp ayaa kalkarak yeniden baharn gelmesi, bir-iki hafta iinde btn bitkilerin, yeniden haroluyor gibi yeni elbiselerini giyip yaprak ve ieklerle bezenmeleri ve sinekler gibi baz canllarn, uzun sre gzden kaybolduktan sonra ayn oklukla yeniden yaratlmalar gibi insan gz nnde, cereyan eden nice hair rnekleri durmaktayd. nemli olan bunlar, gzdeki lfet perdesini kaldrarak grebilmek, sonra da bu iin arkasndaki kudreti grerek Ona iman edebilmekti! Ancak, bunun iin bakmak deil, ayn zamanda baktn grmek gerekiyordu. Cemaatini uurlu grme zemininde yetitiren Kurn, elinden tuttuu insan farkl zeminlerde dolatrmakta; her defasnda ona, nelere bakp da neler grmesi gerektiini hatrlatmakta ve btn bunlarn neticesinde de konuyu getirip hair meselesine balamaktadr:
271 272
Bkz. Lokmn, 31/28 Bkz. Rm, 30/50
268
Hi, zerlerindeki gkyzne bakmazlar m? Bakp da, Bizim onu nasl salamca bina ettiimizi, onda en ufak bir atlaklk ve dengesizlik olmadn dnmezler mi? Yeryzn de dedik! Orada dengeyi salayacak ar basklar, sabit ulu dalar yerletirdik. Ve orada, gnl ve gz aan her eit bitkiden iftler bitirdik! Btn bunlar, Allaha ynelecek her kula, Yaradann kudretini hatrlatmas, dersler veren birer basiret nianesi ve ibret nmnesi olmas iin yaptk! Gkten bereketli bir su indirdik! Onunla baheler ve biilen ekinler, salkm salkm meyveleriyle ulu hurma aalar yetitirdik! Btn bunlar, kullarmza olan rzkmz tamamlamak iindir. te, lm insanlarn, mezarlarndan k da byle olacaktr.273 Evet, btn bunlar, Rahmn eitimden birer kesitti. Bu eitim, hayatn her alannda artk kendini gsteriyor ve bylelikle, yaanlan olaylara paralel gndeme getirilen konularn, insanlar tarafndan zmsenmesi temin ediliyordu. Artk onlar, havf ve recann yourduu bir terbiye altnda mum gibi yumuam, itiyakla rahmet-i Rahmn bekler olmulard. Rablerine dneceklerine olan imanlarndan dolay kalpleri tir tir titriyor, geici dnya yerine gelecek, ebed gnler adna kalc yatrmlar yapyor ve ellerinde bulunan her eyi bu istikamette kullanmaktan da geri durmuyorlard.274
Kader, Takdir, Kudret ve Meet-i lhi

Mekke mrikleri, zaman zaman oturur ve kendi aralarnda din meseleleri de tartrlard. Halbuki onlarn, bu tarakta
273 274
Bkz. Kf, 50/6-11 Bkz. Mminn, 23/60
269
hi bezleri yoktu. Yine bir gn oturmu, Necrndan gelen din adamlaryla birlikte kader konusunu tartyorlard. Derununa muttali olmadklar halde her birinden bir ses kyor ve kendilerince kaderi yorumlamaya alyorlard. inden kamaynca meseleyi Muhammedl-Emne gtrmeye karar verdiler. Konumaya Necrn bilginleri balayacakt: Y Muhammed! Sana kalrsa gnahlar da bir kader dahilinde gerekleiyor, denizlerle semavatta olan eyler de; Daha dorusu olup biten her ey, ayn kader erevesinde geliiyor! Haydi, dierlerini anladk da, gnahlarn da bir kader dahilinde olmasna imkn yok! Konuya btncl bir nazarla bakamayan bu adamlara nce: Sizler, yoksa Allahn hasmlar msnz, dedi. Arkasndan da, Cibrilin getirdii u ayetleri okudu: phe yok ki mcrimler, tam bir aknlk ve lgnlk iinde bocalayp durmaktadr; o gn de onlar, yzleri stne cehenneme srleceklerdir. Ve onlara, Haydi, cehennem ateini tadn bakalm! denilecektir. phe yok ki Biz, her eyi bir kader ve l dahilinde yarattk.275 Her eyi yaratan ve rzkn verip hayatn idame ettiren Allah, bunu syledikten sonra, Mekke mrikleriyle Necrn ahalisine ne oluyordu ki! Dolaysyla bu ayet, o gn haddi aanlarn sesini kestii gibi sonrasnda ortaya kacak her haddini bilmezin de aznn payn verecek ve Kudret-i lahnin gcnn, her eye yettiini her daim gsteren bir kblenma olacakt.276 Baka bir gn, kendince kader konusunu alaya almak isteyen birisi gelmi Reslullaha yle diyordu:
275 Bkz. Kamer, 54/47, 48, 49 276 Bkz. Vhid, Esbb Nzlil-Kurn, s. 419, 420
270
Ben, kendimce kalkp kullukta bulunuyor ve namaz klyorum! Maksad, ne namaz klmak ne de geceler boyu ayakta kalp da Allaha kar olan kulluk vazifesini yerine getirmekti! Bunu ve bundan sonra syleyecei eyleri, kendi iradesiyle gerekletirdiini sylemeye alyor ve bunlarn, bir takdir neticesinde olmayacan sylemek istiyordu. Niyet anlalmt ve cevaplar da ona gre olacakt: Demek ki Allah, senin namaz klman takdir etmi! Ben oturuyorum da! Oturman da O takdir etmi! u aaca doru yryor ve onu kesiyorum, o zaman? Senin o aac keseceini de Allah takdir etmi ki bunu yapabiliyorsun! Ne garip bir yaklamd! Bir ekirdek kadar beyinle, Kudret-i lahyi tartmaya alyor ve bu kadar skleti kaldramayan terazisiyle Meet-i lahyi sorgulamak istiyordu! Neyse ki, sema ile irtibat aralksz devam ediyordu ve Cibrilin getirdii ayetler imdada yetierek, iin gerek ynn ortaya koyacakt.277 Zira, O dilemeden bir yapran bile kmldamas sz konusu olamazd; Allah neyi dilerse o olur, olmasn dilemedii de olmazd.278 Gklerin ve yerin hkimiyeti Ona aitti ve O, dilediini yaratr; dilediine kz evlat verirken dilediine de erkek ocuk nasip ederdi.279 Cezalandrmak istedii veya zarar murad ettii zamanlarda da, Onun nne geip de engel olacak herhangi bir g yoktur.280 Onun verdii felaketi engelleyip geri evirmek kimin haddine! Dier yandan, yine Onun rahmet vermeyi murad ettii kimse iin de, bu rahmetin
277 278 Bkz. Eb Dvd, Edeb, 101 279 Bkz. r, 42/49
Bkz. Hair, 59/5; Vhid, Esbb Nzlil-Kurn, s. 438
280 Bkz. Rad, 13/11; Fetih, 48/11
271
ulamasna engel olmaya kim g yetirebilir ki?281 Allah (celle celluh), bir eyin olmasn istediinde, sadece ol deyiverir ve Onun ol dedii ey de hemen oluverir.282 Sizden, istikamet sahibi olmak isteyenler onu dinleyip kulak verirler mealindeki ayeti duyunca Eb Cehil, kendi apnda bir diyalektik gelitirecek ve yle diyecekti: Bak, gryor musun; nasl olsa i bize braklm! stersek istikameti tercih eder istemezsek etmeyiz! Ancak mesele, yle keyfe braklacak bir mesele deildi. Zira, hemen arkasndan gelen ayet, u izahatta bulunacakt: Ama bu i, sizin istemenize gre deil, ancak, lemlerin Rabbi olan Allahn dilemesiyle tamam olur!283 Ksaca, Eb Cehiller ne derse desin, btn mlk Ona aitti ve O da, bu mlkn dilediine verir ve dilediini de bundan mahrum brakr; dilediini aziz klp dilediini de zelil ederdi! Zira O (celle celluh), bunlarn hepsine kadirdi.284
Diren Eitimi
nsanlarn, sadece imanda zirveyi yakalamalar yeterli deildi; ayn zamanda onlarn, iman adna yrrken karlarna kabilecek engelleri aabilmek iin gsterecekleri diren de ok nemliydi. Bunun iin Kurn, sklkla nceki peygamberler ve onlarn mmetlerinden rnekler verecek ve bu istikamette ne trl skntlara maruz kaldklarn anlatarak mmet-i Muhammedi de, gelecek gnlerde yaanabilecek muhtemel problemlere kar hazrlayacakt. yle diyordu: Elif, lm, mm! Mminler, sadece iman ettik demekle, yle hi imtihana tbi tutulmadan kendi hallerine brakl281 282 Bkz. Ysn, 36/ 82 283 Bkz. Tekvr, 81/27-29; Vhid, Esbb Nzlil-Kurn, s. 473 284 Bkz. l-i mrn, 3/26
BKz. Ahzb, 33/17
272
vereceklerini mi sanyorlar? Elbette Biz, onlardan nce yaam nice mminleri de imtihanlara tbi tutup denedik. phe yok ki Allah, elbette imdiki mminleri de imtihan edip, iman iddiasnda sadk olanlarla bu konuda samimi olmayanlar birbirinden ayracaktr!285 Demek ki, gelecein srpriz skntlarn gsleyebilmek iin sadece iman ettik demek yetmiyordu. Elbetteki iman, ok nemli bir meseleydi; ama imann da kendi iinde dereceleri vard ve bu yolun sliki olan bir mmin, imanda kemal noktay yakalamalyd ki, Allahn kendisi iin takdir ettii ipi arzasz gsleyebilsin ve necat bulduu yurtta, rza ufkunu yakalamann semereleriyle ba baa kalabilsin! Evet, mminleri gelecekte cennet cinn, rahmet-i Rahmn bekliyordu; ama bunun iin hi durmadan almak gerekiyordu. Dnya, cret yeri olmad iin bu almalarn semeresi, ounlukla lm sonras ebedi hayatta kendini gsterecek, buna mukabil aclar burada yaanacakt. Cehennem lzumsuz olmad gibi cennet de ucuz deildi! Byle bir nimete ulaabilmek iin, ile ve mihnet imbiklerinden gemek, sabr deryalarnda reftre at koturmak ve her eye ramen yerinde sabit kadem kalabildiini gstermek gerekiyordu. Zira Cibrilin getirdii mesaj, unlar syleyecekti: Yoksa siz, daha nce yaayp da misyonlarn eda etmi mmetlerin balarna gelen o skntl durumlara maruz kalmadan, yle kolayca cennete gireceinizi mi sanyorsunuz? Onlar, yle ezici mihnetlere, yle katlanlmaz zorluklara dr oldular, yle iddetle sarsldlar ki, peygamber ile onun yanndaki mminler bile, Allahn vaad ettii nusret ve yardm ne zaman gelecek? diye yalvarp bekleyecek duruma geldiler. yi bilin ki, Allahn yardm pek yakndr!286
285 Bkz. Ankebt, 29/1, 2, 3 286 Bkz. Bakara, 2/214
273
Sabahn aydnlk fecri ok yaknd ve domak zereydi; ufukta bahar vard... Gnler afaa durmu bahar soluklayacak olmann heyecann yayordu Ancak, bunun iin bir Eb Bekir, bir Hatice, bir Ali olmak gerekiyordu Tarihte yaanan her yeni afak, hep byle bir imana sahip olanlarn zerinde bayraklamt.287 Bu keyyet yakalandktan sonra, dnya bomba olup patlasa ne deiirdi ki! Zaten zaman da, deimediini gsterecekti.
Kuvvet, Kesret-i Etbada Deil; Haktadr

O gnn Mekkesinde her mesele, kaba kuvvete gre ekillendii iin insanlar, etraarndaki insan saysna gre kendisini gl gryor ve karsnda yer alanlara da bu gc gstermek istiyordu. Hatta, baz durumlarda eski defterler gndeme getiriliyor ve atalar arasndaki etkin kimseler ne srlerek gemi zerinden psikolojik sava yrtlyordu. Abdimenfoullaryla Sehmoullar arasnda ciddi anlamazlklar ve bir rekabet yaanmaktayd. Birbirlerini geride brakabilmek iin her iki taraf da, akla hayale gelmedik yntemlere bavuruyor ve neticede kendi kabilesinin daha gl olduunu ispat etmek istiyordu. i o noktaya kadar gtrmlerdi ki, kabirlerde yatan atalarnn adlaryla, onlarn n salm menkbelerini dile getirip hararetle anlatyorlard. Derken, bu kesret yarnda Abdimenfoullar geride kalacak ve psikolojik sava, cahiliye dneminde nfusu daha kalabalk olan Sehmoullar kazanacakt. Mekkede yeni bir gelime daha vard ve bu gelimenin zerine de bina edilecek bir hkm olmalyd. ok gemeden Cibril geldi ve u ayetleri getirdi: Dnyalklarla bbrlenmek, oyalayp durdu sizleri!
287
Bkz. Sfft, 37, 171-177; Kamer, 54/45; Sd, 38/110; Nahl, 16/41; Ysuf, 12/7; brhm, 14/14; Rm, 30/4
274
T, boylayncaya kadar kabirleri! Hayr! (Geici dnya zevklerine balanmak doru deil ve sizler de saknn bundan!) Hayr! Bileceksiniz ileride! Evet, evet! Bileceksiniz ileride!288 Baka bir gn, Efendimizi namaz klarken gren Eb Cehil hmla yanna gelmiti ve: Ben Seni bunu yapmaktan nehyetmemi miydim, diyerek irretlik yapmt. Byle bir adama verilecek en gzel cevap skttu ve Efendiler Efendisi de, namazn bitirir bitirmez oradan ayrlp uzaklat. Onun gidiini arkadan seyrederken Eb Cehil, yanndakilere yle diyordu: Vallahi de, Sen de biliyorsun ki, buralarda benden daha fazla adam olan yoktur! Bununla o, Senin etrafnda ne kadar insan toplanrsa toplansn ben, hepsinin hakkndan gelirim. demek istiyordu. Kudret-i lahyi hesaba katmadan konuuyordu. Halbuki g ve kuvvet, kesret-i etbada deil; haktayd. Mekke mriklerinin kimsesiz grdkleri Allah Reslnn kimsesi, dorudan Allah Tela idi ve Habb-i Ekremini teselli iin u ayetleri indirip Reslnn gnln alyordu: O bilmiyor mu ki Allah, olan biten her eyi gryor? Hayr, hayr! Olmaz byle ey! Eer bu tutumundan vazgemezse onu pereminden tutup cehenneme srkleriz. Evet, o yalanc ve sulu pereminden tutup srkleriz! stedii kadar grubunu yardma arsn! Biz de, Zebnleri arrz! Hayr, hayr! Ona boyun eme! Sen, Rabbine secde et, Ona yakla!289
288 289
Bkz. Teksr, 102/1-5; Vhid, Esbb Nzlil-Kurn, s. 490 Bkz. Alak, 96/14-19
275
276
EB TLB KNA ABALARI
Beri tarafta Kurey, her geen gn artarak devam eden bu gayretlerden duyduu rahatszl dile getirmek iin yeniden Eb Tlibin kapsna dayanmt: Bak, Eb Tlib! phesiz ki sen, ya ve tecrbe itibariyle bymzsn; konumun itibariyle hepimizden stnsn! Sana daha nce de gelmi ve yeeninin yaptklarna bir son vermeni istemitik; ama sen, buna yanamadn! Allaha yemin olsun ki, ilahlarmza dil uzatlmas, nderlerimizin dalletle sulanmas ve atalarmz hakknda iyi eyler sylenmemesi, artk sabrmz tarmak zere! Ne zaman Ona engel olacaksn! stersen, Onu bize brak da, iki taraftan birisi helak olana kadar, aramzdaki meseleyi kendimiz zelim. kide bir yanna gelip bozuk alanlarn basklarndan bunalan Eb Tlib, yeeni Muhammedl-Emne haber gnderdi: Ey kardeimin olu, dedi ve gelen Kureylilerin dediklerini anlatt. Szlerinin sonunda, mahcubiyet iinde unlar ilave etti: Ne olur, hem kendini hem de beni dn; bana, altndan kalkamayacam yk ykleme!290
290
bn shk, Sre, 2/135
277
Amcas Eb Tlibin bu mesajyla endielenen Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), bir aralk amcasnn kir deitirdii, mdafaa etmekten yorulup ekindii ve bundan sonra kendisini yalnz brakaca endiesine kapld. Kalbi krlm ve mahzun olmutu, iten ie gzya dkyordu. Yalnzl zirvede hissetmenin tezahryd btn bunlar Belki de Allah (celle celluh), kendisinden baka ak kap brakmak istemiyordu nnde. Onun iin yle seslendi amcas Eb Tlibe: Ey amcacm! Allaha yemin olsun ki, ayet onlar, bu iten vazgemem karlnda gnei bir elime; ay da dierine verseler, Allah beni muzaffer klncaya veya bu yolda yok oluncaya kadar bu ite sabit kalr, asla terk etmem. ok duygulanmt Kinatn ftihar Ayaa kalkp giderken gzya dkyor, iten ie alyordu. Ancak, o kadar yrekten ve itenlikle konumutu ki, titreyen ses tonunda bile, sonuna kadar devam edeceinin kararll hkimdi. Bu tavr, Eb Tlibi ok etkilemiti. Babas Abdulmuttalibin emaneti, kardei Abdullahn yetimi, a kurtlara teslim edilir miydi hi? Arkasndan: Gel, ey kardeimin olu gel, diye seslendi. Kucaklayan bir ton vard sesinin renginde. Mahzun Nebi, sesin geldii cihete ynelmiti, ya dken gzlerini silerek Gzler, dilden nce anlamt sanki ve Eb Tlib, yeenine unlar syledi: Git ey kardeimin olu git! Git ve dilediini yap! Vallahi ben, hibir zaman Seni teslim edecek deilim!291 Ardndan da, iirleriyle Onu destekledi ve topraa gmlnceye kadar yeeninin arkasnda duracan ilan etti. Eb Tlibin, yeenini teslim etme niyetinde olmadn ve koruma kararnda srar ettiini grenler, bu sefer yntem deitirdiler ve huzuruna gelip baka bir teklifte bulundular.
291 bn Him, Sre, 2/101
278
Eb Tlibi kna abalar
Aralarnda, Umra bn Veld adnda dikkat eken yakkl ve gl bir delikanl da vard. Bu genci yanlarna katp onun yanna geldiler ve unlar sylemeye baladlar: Ey Eb Tlib! te bu, Umre bn Muredir. Kureyin en gl ve en gzel gencidir. Bu gen senin yardmcn olsun; onu evlat olarak edin, senin olsun. Onun yerine bize sen, u senin ve atalarnn dinini deitiren, kavmine muhalefet edip kar kan ve nde gelenlerimiz hakknda iyi dnmeyen kardeinin olunu ver de Onu ldrelim. Madem ksasta, sizden bir adamn bedeli bizden bir adamdr; ite bu gen de Onun diyeti olsun. Ne irkin ve ahlksz bir teklifti! Bir tarafta, asrlardr gelii gzlenen Son Nebi, dier yanda ise, sadece zik ynyle dikkat eken bir gen! Kald ki, kim kimin yerini doldurabilirdi! Onun iin, tereddtsz Eb Tlib: Vallahi siz, ne kt bir teklifte bulunuyorsunuz! Kendi ocuunuzu byk grp evime almam, buna mukabil olarak da kendi olumu size teslim edip ldrmenize gz yummam bekliyorsunuz ha! Vallahi bu, asla olmayacaktr, cevabn verdi onlara. Yine Eb Tlibin taviz vermediini gren Mutim bn Adiyy, biraz da tavr deitirerek unlar syledi: Vallahi y Eb Tlib! Kavmin sana bugne kadar ok insa davrand ve senin houna gitmeyecek eyleri sana dayatmad. Ancak gryorum ki bugn sen, onlarn hibir tekline evet demiyorsun! Adamlar gz gre gre Allah Resln ldrmek istiyorlard ve buna evet demeyince de bunun ad insafszlk oluyordu! Bundan daha byk kstahlk olamazd ve kendi anladklar dilden bir cevap gerekiyordu. Eb Tlib de, bu cevab verdi: Allaha yemin olsun ki hibir zaman insa olmadnz! Baksana sen imdi, benim perian olmam ve aleyhimde in279
sanlarn irkin iler evirmelerini teklif ediyorsun! Elini ardna koyma ve istediini yap! Bu konuma, zaten yarya kadar ekilmi olan kllarn, bundan byle knndan kmas anlamna geliyordu. Bugne kadar mnferit ve lokal olan dmanlk, bundan sonra kurumsal olacak ve Mekkenin her yerinde kendini gsterecekti. Bu dmanlktaki hedef, sadece Reslullah da deildi; her bir kabile, o gne kadar kendi iinde slm tercih eden kim varsa onu dman biliyor ve topyekn bir sava ilan ediyordu. Onlar, binbir trl ikenceye maruz brakp dinlerinden dndrebilmek iin, akla hayale gelmedik yntemlere bavuruyorlard. Konunun, insaf boyutunu da ap akl devre d braktn gren Eb Tlib, ok gemeden dier kardelerine meseleyi tayacak ve yeenlerini koruma konusunda onlarn da desteini almaya alacakt. Abdulmuttalib ve Himoullarnn hemen hepsi, onun davetine olumlu cevap verirken sadece Eb Leheb buna kar kacak ve yeeninin karsnda yer alanlarla beraber olmay tercih edecekti. Kabilesinden bekledii destei bulan Eb Tlibin keyne diyecek yoktu; bu kadar skntl bir srecin akabinde yeniden bir araya gelip de kir birlii etmelerine karlk iirin diliyle onlar medhedecek ve yeeni Muhammede de vgler yadrarak zerine toz kondurmayacakt.292
Damatlara Yaplan Bask

Kurey o kadar sinsi yaklayordu ki, bata Allah Resl olmakla birlikte Hz. Haticeye de ac yaatmak iin zerlerinde toplumsal bask kurmaya alyordu. Bu sebeple, risalet ncesinde evlendirdikleri kzlarn boamalar hususunda Efendimizin damatlarna bask yapyorlar ve Muhammedin (sallallahu aleyhi ve sellem) kzlarn boadklar takdirde, istedik292
Bkz. bn Him, Sre, 2/104
280
Eb Tlibi kna abalar
leri kzlarla evlendirecekleri konusunda garanti veriyorlard. Efendimizin kzlar Rukiyye ve mm Glsm, Eb Lehebin iki olu Utbe ve Uteybe ile evli idiler. Utbe ve Uteybe, basklar karsnda direnecek ftratta deillerdi ve istedikleri kzlarla evlenme garantisini alr almaz da brakverdiler Rukiyye ve mm Glsm Yklan yuvalar, ayr bir hicrana sebep oluyordu Allah Resl ve kerim ei Hz. Hatice iin Normal artlarda bir anne ve baba iin, sadece bir ocuklarnn bozulan yuvas bile ac kayna olurken burada Efendiler Efendisi ve kerim zevcesi Hz. Hatice, bir anda iki kznn yklan yuvasyla kar karya kalvermilerdi. Hem de ortada, bunu gerektiren hibir sebep yokken... Tek sebep, her ikisinin de Allah Reslnn kz olmasyd. Yalnz Zeyneb validemizin kocas Ebl-s, bu basklara boyun ememi ve Efendimizin kzn terk ederek akntya krek ekmemiti. Zira o, kararn kendisi verecek kadar onurlu, aile ilerine bakasnn burnunu sokturmayacak kadar da izzetli bir hayat yayordu. Ortada bir mesele var ise, bunun kararn kendisi verir ve sonraki hayatn da kendi iradesiyle ynlendirirdi. Onun iin bir ailede huzur var ise, bunu dardan hibir g ykmaya yeltenmemeliydi. Huzurlu bir ailesi vard ve hanmnn farkl dnmesi de bu huzuru hi etkilemiyor; aksine bu huzurun artmas istikametinde katkda bulunuyordu. Bunun iin, btn basklara kar kulan tkam, sadece yapmas gerekeni yapyor, kuru grltye pabu brakmyordu.
Ter Dkmeden Netice Yok

Beri tarafta Kurn, toplum iinde gelien yanl anlay ve telakkileri tashih etmeye devam ediyor, insanlar arasnda konuulan konularn dorusunu ortaya koyarak dnce kaymalarnn nne geiyordu.
281
Zira, tarihte olduu gibi o gn de, kfr cephesini temsil edenler hep kendilerini farkl gryor ve mminleri alay konusu yapmaya alyordu. Gelen ayetler, nceki peygamberlerin hayatndan rnekler vererek, yaadklar hayat rnekleriyle gzler nne seriyor ve bylelikle mminlere, sabrl olun mesaj veriyordu. Gelen bir ayet, Nh (aleyhisselm)n yaad skntlardan bahsettikten sonra, insanln ikinci atas olarak anlatlan Hz. Nh ve ona inananlara, kendi kavminin sylediklerini u ibret verici cmlelerle aktaryordu: Bize gre sen, sadece bizim gibi bir insansn! Bizden ne farkn var ki! Hem, sonra senin peinden gidenler, toplumumuzun en dk kimseleri! Bu da gzler nnde! Ayrca, sizin bize kar bir meziyetiniz olduunu da sanmyoruz! Bilakis, sizin yalanc olduunuzu dnyoruz!293 Zaman deiip asr bakalasa da kfrn mant hep aynyd; dn nasl tepki veriyorsa bugn de ayn tepkiyi veriyordu. O gnn Mekkesinde, Bugn hangi artlarda yayor olursak olalm, yarn mutlaka bizler de affa mazhar olur ve kurtuluruz.294 dncesinin sakat rn olan bu anlay, referanslarn dine dayandrmak isteyen farkl anlaylarn elinde yn deitirecek ve onlar, Sayl gnler dnda bize cehennem atei dokunmaz.295 sonucuna gtrecekti. Hatta bunlar, meseleyi daha da ileri gtrecek ve cennete, kendileri dnda kimsenin giremeyeceini iddia edeceklerdi.296 Srf fakir olduklar iin ve kendi statlerinde olmadklarndan dolay kimsesizleri huzurdan kovmak istemeye kadar giden bu saygsz tavr,297 imdi boyut deitirmi; aln teri dkmeden nimetlere konma planlar yapyordu.
293 Bkz. Hd, 11/27 294 Bkz. Arf, 7/169 295
Bkz. Bakara, 2/80 Bkz. Bakara, 2/111; Mide, 5/18 297 Bkz. Enm, 6/52; Kehf, 18/28
296
282
Eb Tlibi kna abalar
Mekke mrikleri, zaman zaman gelip Efendimizin sohbetini dinliyor; okuduu Kurna kulak veriyor ve iman adna oluturduu halkalara katlarak olup bitenleri anlamak istiyordu. Ancak, btn bunlara ramen onlar, iman adna bir mesafe almay asla dnmyor ve zaten bunlar da, iman adna ulalan noktalar tespit edip, imanszlklarnda tutunabilmek iin yapyorlard. Dolaysyla grp dinlediklerinin kendilerine bir faydas olmuyor, yine yalanlamalarna devam edip alayvri tavrlarnda srar ediyorlard. Zira onlar, Allah dncesinde yolda kaldklar yetmiyormu gibi bir de, asl hidayette olann kendileri olduunu sylyor ve: ayet bunlar cennete gireceklerse, phesiz orada bizim iin ayrlan yer daha fazla olacak, diyor; cennette kendilerine imdiden yer ayryorlard. ok gemeden, bu konudaki kavl-i fasl da Cibril getirecekti: O krlere ne oluyor ki, Seninle alay etmek maksadyla sadan-soldan dank gruplar halinde boyunlarn uzatarak Sana doru kouyorlar! Onlardan her biri, iman etmeden Nam Cennetine yerletirilmeye mi hevesleniyor? Hi heveslenmesin! Hi kimsenin, teki insanlar zerinde bbrlenmeye hakk olamaz! nk Biz, br insanlar gibi onlar da, o bildikleri nesneden, meniden yarattk!298
Ebter Yaktrmas
Efendimizin ilk ocuu Ksm vefat edeli yllar olmutu. Ondan sonra kzlar dnyaya gelmi ve onlar da boy atp gelimi; Ftma hari, dierleri evlenip dnya evine girmilerdi. Hiradaki vuslattan sonra dnyaya gelen ve bundan dolay kendisine Tayyib ve Thir de denilen ikinci olu Abdullah, henz emeklemeye balamt ki kader, onu da babasndan ayr298
Bkz. Meric, 70/36-39
283
m ve ebedi ocuk olarak kalmak zere cennete davet etmiti. Efendiler Efendisi, anne-baba ve dede gibi dayanaklarn teker teker yok olmasnn ardndan bir de, ard ardna iki evladnn acsn tadyordu. Kfr bu ya, byle ac bir gn bile deerlendirecek; Efendimizin aleyhinde kullanmak iin ataa geecekti. Yine ba eken, z amcas Eb Lehebdi. Ukbe bn Eb Muayt, Kab bn Eref ve s bn Vil de bu kervana katlmlar, Efendiler Efendisinin artk erkek ocuunun kalmadn ileri sryor ve soyunun bylelikle kuruyacann reklamn yapyorlard. Abdullahn vefat ettii gecenin sabahnda Kurey iinde koan Eb Leheb: Bu gece Muhammedin soyu kesildi, diye avaz kt kadar baryordu. Zira onlara gre soy ve sop, sadece erkek ocuktan devam ederse bir anlam ifade ediyordu. Soyu devam etmeyen bir adamn da, ok gemeden adnn dnyadan silineceine inanyor ve bu sebeple erkek ocuk sahibi olabilmek iin her trl yola bavuruyorlard. Kz ocuklar insan yerine bile koymayan bir zihniyetten zaten baka ne beklenebilirdi ki! lnn zerinden bile siyaset yapyor, her hareketi kendi lehlerine deerlendirip kar tarafa hcum vesilesi olarak gryorlard. ok gemeden, Resl- Kibriyya Kevser Sresi inecek ve yine Mekke mriklerinin oyunlar boa kacakt. Zira gelen ayette, esas soyu kesilecek ve yeryznde ad unutulup gidecek birisi varsa bunlarn, Habb-i Zna kar kp dmanlk besleyenler olduu anlatlyor ve Efendiler Efendisine Kevser mjdesi verilerek Ondan namaz klp kurban kesmeye devam etmesi isteniyordu.299
299
Bkz. Kevser, 108/1-3
284
Eb Tlibi kna abalar
Kt Komular ve Tehdit Halkas

Kaderin ayr bir cilvesi ki, Efendiler Efendisinin en can alc dmanlar kap komularndan ibaretti. Eb Lehebin evi, zaten Onun evine bitiikti. Evi evine bitiik olan dier komular da Eb Lehebten farkl deildi; Hakem bn Ebils, Ukbe bn Eb Muayt, Adiyy bn Hamr ve bnl-Esd elHzel de Eb Lehebi aratmayacak kadar dmanlk duyuyor ve Onu zebilmek iin frsat kolluyorlard.300 Bir gn onlardan birisi, Efendimiz namaz klarken zerine koyun pislii atm; bir bakas da onu alp, iinde Efendimizin abdest suyunun olduu mlein iine dolduruvermiti. Bir mddet sonra Efendiler Efendisi, onlarn errinden emin olabilmek iin araya duvar rmt. Buna ramen ayn huylarnda srar etmelerine karlk bir gn, attklar pislii bir sopann ucuyla tutup kapnn nne kacak ve onlara gstererek yle seslenecekti: Ey Abdimenfoullar! Bu nasl komuluk?301 Ukbe bn Eb Muayt, ii daha da ileri gtrecek ve Eb Cehilin de kendilerinde olduu bir akam vakti oturup, Muhammedl-Emne ktlk yapma konusunda onunla anlaacaklard.302 Aralarnda konuurken Efendimizi gsterip: Hanginiz falanlarn kestii devenin ikembesini pisliiyle birlikte getirip de secdeye gittiinde Muhammedin zerine koyma kahramanlnda bulunabilir, diyorlard. Aralarndaki en aki olan ayaa kalkt. Bu, Ukbeden bakas deildi. Sz edilen ikembeyi getirtti ve beklemeye balad. Tam Efendiler Efendisi secdeye gittiinde yanna yak300 Bunlar arasnda, sadece Hakem bn Ebil-s Mslman olacaktr. 301 302
Haleb, Sre, 1/474 Baka bir rivayette bu hadise Kbede cereyan etmektedir ve barolde Eb Cehil vardr. Bkz. Mverd, Almun-Nbvve, 1/142
285
lap iki omuz kreinin ortasna, elindekileri koyup kenara ekiliverdi. Allahn en sevgili kulu, Allaha en yakn olduu yerde kap komular tarafndan ite byle zor bir durumda braklvermiti. Beri yanda Ukbe ve misarleri, yaptklar iin keyni karmaya alyor; bir yandan gbeklerini karken dier yandan kahkaha ile glyorlard. O gn o kadar glmlerdi ki, dmemek iin birbirlerine yaslanyor ve ylece ayakta durmaya alyorlard. Uzun zaman Efendiler Efendisi secdeden ban kaldramad. Nihayet kz Ftma validemiz manzaraya ahit olmu ve koarak babasnn yanna gelmiti. Bir taraftan bu ii yapanlara kyor; dier yandan da babasnn stndeki pislikleri temizlemeye alyordu. Allahn en sevgili kuluydu; dileseydi orada dmanlar yerle bir olur; hak ettikleri cehennemi boylarlard. Ama O, hep mlayemet yolunu tercih etmiti, bugn olmasa da bir gn mutlaka anlayp geleceklerini umuyordu. Ancak bu, belli ki rikkatine ok dokunmutu; dokunmayacak gibi deildi ki! Bayla birlikte ellerini kaldrd semaya: Allahm! Kureyi Sana havale ediyorum.303 O kadar ki bu duay ard ardna kez tekrarlad. Ardndan da, isim isim zikrederek hepsini sralad teker teker: Allahm! Eb Cehili de, Utbe bn Eb Rebay da, eybe bn Eb Rebay da, Veld bn Utbeyi de, meyye bn Halefi de, Ukbe bn Eb Muayt da Sana havale ediyorum; onlarn hakkndan Sen gelirsin ey Allahm! O kadar iten ve samimi idi ki, ilerini Allaha havale etmesi oradakileri bir hayli korkutmutu. Zira biliyorlard ki, bu beldede yaplan dualar kabul grr ve balarna mutlaka bir
303 Baka bir rivayette, Mudara Yusuf yllar gibi ktlk sal ve etin azabn gn-
der. eklinde bir ilave vardr. Bkz. Ayn , Umdetl-Kr, 7/26
286
Eb Tlibi kna abalar
eyler gelirdi. Hele bu duay yapan Allahn en sevgili kuluysa!304 meyye bn Halefin baka bir deti daha vard; Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) ile karlatnda el kol hareketleriyle Efendimize hakaret eder, gz krparak veya az ve yzn oynatarak her frsatta Onu kk drmeye alrd.305 ok gemeden onun bu foyasn da meydana karan ayetler geldi. Gelen yetler: Yazklar olsun! Vay haline o ka ve gz hareketleriyle, el ve kol oynatmakla kk drmeye alanlarn, diyor ve byle bir hareketin nasl bir sonuca davetiye kardn aka ortaya koyuyordu.306 meyyenin dier kardei beyy ve Ukbe bn Eb Muayt, bu konuda omuz omuza vermi, mterek hareket ediyorlard. Bir gn Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem) namaz klarken Allah Reslnn yanna yaklap okuduklarna kulak verdiler. Tam bu srada aralarnda anlatlar ve toz-topra kaldrarak Efendimizin zerine doru savurdular. Bu insanlar, bu eziyetleri yapmaktan zevk alyorlard. Bir keresinde de, rm bir kemik bulmu; onu ttkten sonra da paralarn rzgara tutarak Allah Reslnn zerine gelecek ekilde savuruvermilerdi.307 Eb Cehil, dmanlk konusunda en profesyonel olanlar idi; zaman zaman gelip Efendimizden Kurn dinler; sonra da giderek arkadalarnn yannda dinlediklerini diline dolayarak alay konusu ederdi. Habb-i Ekreme sknt vermeyi va304
O gn bu olaya ahit olan ve elinden bir ey gelmeyen Abdullah bn Mesd (radyallahu anh), Efendimizin beddua ettii yedinci ismi hatrlayamadn ifade eder ve yemin vererek bu isimlerin tamamnn da, harp meydanndaki ilk karlama olan Bedir Savanda teker teker ldn anlatr. Bkz. Haleb, Sre, 1/470 305 Ayn , Umdetl-Kr, 2/175 306 Bkz. Hmeze, 104/1-9 307 Bkz. bn Kesr, el-Bidye ven-Nihye, 2/51
287
zife haline getiren bu adam, tutar bir de bunlar iftihar vesilesi olarak baka meclislere tar; sonra da kasla kasla glerdi. Onu namaz klarken ilk grd gnden beri ona hep engel olmaya alyor ve Allaha kurbet ifadesi olan bu ibadeti yerine getirmesine mni olmak istiyordu. Bir gn yine Onu, Makam- brahimde namaz klarken grnce yanna yaklam: Y Muhammed! Ben Seni namaz klmaktan men etmemi miydim, diye tehdit ediyordu. Eb Cehil gibi bir adam bu kadar szle yetinmezdi. Ardndan, nice hakaretler etmiti. Habb-i Zn Hazretlerine Sonra da: Y Muhammed! Senin neyin var ki beni tehdit ediyorsun? Vallahi de ben, u ahali arasnda arkas en kuvvetli olan insanm, diyordu. Belli ki, Onun Hak karsndaki metin duruunu bile kendisine kar bir meydan okuma olarak telakki ediyordu. Bir de, onun bu halini tasvir eden ayetler geliyordu. Ayetler, bu haliyle kendine yazk ettiini anlatyordu.308 Bundan da alnm, inatla ii bir delloya doru gtrmek istiyordu: Y Muhammed! yle bouna urama! Ne Sen ne de Rabbin bana kar g yetirebilir ve herhangi bir zarara muktedir olabilir! nk ben, u dalarn arasnda, arkas en gl ve yanda en ok olan insanm. te buras, kstahln zirveye kt yerdi ve yine Cibril imdada yetimiti. Diyordu ki: Haydi bakalm o arsn btn yandalarn... Biz de aracaz Zebnleri!309 Eb Cehil, kendini Allah davasna dmanlk iine o kadar kaptrmt ki, bu ikazlardan pek bir ey anlayacak halde deildi. Hatta denilebilirdi ki, her gn bu istikametteki kin ve adaveti artyor, iman halkas geniledike engelleme adna bir ey yapamad iin ileden kyordu. Bir gn arkadalarna:
308 309
Bkz. Kyme, 75/33, 34, 35 Bkz. Alak, 96/17, 18
288
Eb Tlibi kna abalar
Sizin aranzda Muhammed, yzn topraa koyup duruyor mu, diye sordu. Evet, dediler. Bunun zerine: Lt ve Uzzya yemin olsun ki, ayet Onu bu ekilde grrsem boynuna reklenecek ve ban topraa gmerek elimdeki koca tala kafasn ezeceim, diye ahdetti. Cinnetin kural olmazd ki! Bir kere kafaya koymutu: Ey Kurey topluluu! Grdnz gibi Muhammed, dinimizi ayplayp atalarmz dalaletle itham etmeye devam ediyor. lahlarmza sz syleyip byklerimiz hakknda uygunsuz szler sarfediyor. Ahdediyorum; yarn Onun yanna gidecek ve tayabileceim kadar byklkte bir ta alarak, secdeye gittiinde onunla bana vurup iini bitireceim. Ben bu ii yaptktan sonra onu ister bana teslim edin isterseniz elimden tutup engel olmaya aln fark etmez! Ondan sonra da Abdimenfoullar ne yaparsa yapsn, ellerinden geleni arkalarna koymasnlar, hi nemli deil! O gnn sosyal yapsnda byle bir hareket dpedz delilik demekti; sonrasnda kabileler arasnda bitip tkenmeyen kan davalar balar ve binlerce insan bu savalarda telef olup giderdi. Ficr savalar herkesin zihninde hl yerini koruyordu. Onun iin Eb Cehile: Vallahi de biz, sana hibir eyi teslim etmeyiz. Ne halin varsa kendin gr, dediler. Bunun zerine Eb Cehil, onlara da kzarak oradan ayrld. Ertesi sabah, aynen ahdettii gibi eline byk bir ta alm, Kbeye doru gidiyordu. Geldi ve burada Onu beklemeye balad. ok gemeden, olup bitenlerden habersiz olan Allah Resl de Kbeye kageldi ve hi vakit geirmeden orada namaza durdu. Etrafta durumdan haberdar olanlar halkalanm, Eb Cehilin yapacaklarn merakla bekler olmulard. Bu arada Eb Cehil, herkesi ahit tutarak verdii ahdini
289
yerine getirmek iin frsat kolluyordu. Nihayet, hareketlendi ve Allah Reslne doru ilerlemeye balad. Ancak, bir anda hi kimsenin beklemedii ekilde Eb Cehil, gerisin geriye dnm ve eliyle kendini bir eylerden korurcasna, korku iinde geldii istikamette kayordu. Bu arada elinde avucunda ne varsa hepsini bir kenara frlatm, korkudan yznde renk kalmamt. Dikkatle bakyorlard; ama onun kan gerektirecek herhangi bir durum da gremiyorlard. nk, namazna devam eden Muhammedl-Emn hi istini bozmam, sanki olanlardan habersiz ve huu iinde kendi kulluuyla meguld. Meselenin gerek boyutunu anlamak iin sordular: Sana neler oluyor ey Ebal-Hakem? Niye kayorsun? Korkudan yznn rengi solmu Eb Cehil, yaptndan o an iin bin piman cevap verdi: Aynen dn size sylediim eyi yapmak zere Onun yanna yaklatmda, bir anda karma byk bir deve kverdi. Onun gibi byk, onun gibi hrsla zerime gelen ve onun gibi trnaklaryla beni paralamak isteyenini bugne kadar hi grmedim; ayet geri kamasaydm, beni yiyip bitirecekti. Daha sonra bu iin gerek ynn Allah Reslne sordular. Buyurdular ki: Bu Cibrildi; ayet daha yaklam olsayd onun iini bitirirdi.310
310 Bkz. bn Kesr, el-Bidye ven-Nihye, 3/43 ; Kd Iyz, if, 1/688 vd. Baka bir rivayette Eb Cehil, Benimle Onun arasnda bir anda, iinde devasa alevlerin olduu byk bir hendek meydana geliverdi. Sanki kollarn am beni yutacak gibiydi! demektedir. Buna mukabil Efendimiz de, ayet bana biraz daha yaklasayd, melekler onu para para edeceklerdi! buyuracak ve mminlerin kuvve-i maneviyelerini takviye etmi olacakt. Eb Cehilin Efendimizi ldrmek kastyla zerine gelii hakknda farkl rivayetler bulunmaktadr. Bunlar, farkl zamanlarda olabilecei gibi bir kere cereyan etmi olay gren herkes, kendi mahede ettii kadarn aktarm da olabilir. Bunun iin biz, mmkn mertebe rivayetleri birletirerek vermeye altk.
290
DDET MANZARALARI
Bugne kadar her trl ynteme bavurmu; ama bir trl netice alamamlard. Belli ki bu savata, Mslmanlarn stesinden gelmek iin Sze szle karlk vermek yeterli deildi ve daha farkl yntemlere mracaat edilmesi gerekiyordu. Zaten kaba kuvvet, kir plannda yenik denlerin bavuracaklar bir yoldu ve o gnn Mekkesi de, bu yolu tercih etmeye balayacakt. Geri, o gne kadar mnferit olarak bu metodu uygulayanlar da yok deildi; amcasnn Hz. Osman bir hasrn iine balayp mahzende hapsetmesi, annesinin Sad bn Eb Vakksa manevi bask kurarak dininden dndrmeye almas, annesinin Musab bn Umeyri hapsederek dvmesi, gnlerce a ve susuz brakarak evden kovup neticede mirastan mahrum etmesi ve meyye bn Halef ile Eb Cehilin Bill-i Habeye yaptklar zihinlerde hl canlln koruyordu. Ancak mesele, byle mnferit olaylarla zlecek gibi deildi; daha kkl tedbirler alnmalyd ve gelien slmn nn alabilmek iin daha kurumsal bir kar hamle balatlmalyd. Bunun iin ilk hedef, Allahn Reslyd. Bir gn Kurey ileri gelenleri, Kbenin Hcr denilen mev291
kiinde bir araya gelmi; Mekkedeki gelimeleri konuuyorlard. Tabii olarak konu, o gnn en nemli meselesine geldi: u adama sabrettiimiz kadar bir bakasna sabrettiimizi hi hatrlamyorum, dedi aralarndan birisi ve ilave etti: Byklerimizi sefahetle suluyor ve ilahlarmz hakknda olumsuz eyler konuuyor da biz, hl Ona sabrediyoruz; gerekten de bu, byk bir i! Tam bu esnada, zerinde konutuklar Allah Resl de, Kbeye gelmekteydi. Yaklat ve nce Hacerl-Esvedi selamlad. Ardndan da Kbeyi tavafa balad. Hcrda bulunan kin tccarlarna yaklatnda Ona szle satamaya baladlar. Duyduklar karsnda belli ki ok rahatsz olmutu; Kbe gibi kutsal bir meknda aza alnmayacak szler sarfediyorlar, Allahn en sevgili kuluna olmadk hareketlerde bulunuyorlard. kinci tavafta ayn manzara... nc tavafta da ayn manzara karlayacakt Onu Derken ii o kadar ileri gtrmlerdi ki, Resl- Kibriyy celallendirmilerdi, kin kusan bu insanlara dnd ve Allah Resl: itiyor musunuz ey Kurey! Nefsim, yed-i kudretinde olana and olsun ki, akbetiniz perian olur, diye seslendi. Bak ve yneliindeki heybeti o kadar ruhlarna ilemiti ki, bir anda ortalk buz kesilivermiti. ok etkilenmilerdi; balarnda ku varmasna bir hassasiyet kesbetmi, olduklar yerde kalakalmlard. Bir anda tavrlarn deitirmi, en kat olan bile mlayemet kesbetmiti. yle diyorlard: Sen yoluna git ey Eb Ksm! Zira, Sen cahil birisi deilsin! Bunun anlam, Biz Seni yine kendi haline brakalm da ne olur Sen bize beddua etme. Sen kendi yoluna, biz de kendi yolumuza devam edelim. demekti. Resl- Kibriy da, oradan ayrlp yine bir baka muhta gnle slm anlatmak zere yola koyuldu.
292
iddet Manzaralar
Ertesi gn yine ayn meknda bir araya gelmiler, yine benzeri konular gryorlard: Onun size yaptklarn ve sizin de Onun iin yaptklarnz bir hatrlayn! Adam, sizin iin hounuza gitmeyecek her eyi syledii halde siz, korkup Onu kendi haline brakyorsunuz! Olacak ya, yine tam bu srada Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), Kbeye kageldi. Gz gze gelmilerdi. Belli ki bir dmen eviriyorlard. Tam, istlamla tavafa balayacakt ki, birden etrafnda halkalanverdiler: Sen miydin bizim ilahlarmz hakknda olumsuz beyanda bulunan, atalarmz da dalaletle itham eden, diyor ve di biliyorlard. Bu durumda bile Efendiler Efendisi: Evet, btn bunlar syleyen bendim, diyor ve tavrn bile deitirmeden doruyu olduu gibi sylyordu. Ancak adamlarn niyeti ktyd. Hep birden zerine verdiler Habb-i Znn. Kimi cbbesinden tutmu ekitiriyor, kimi kolundan aslyor, kimi de krlas elleriyle vurmaya alyordu. Bir anda hepsi, gz dnm kurt srsne inklb edivermiti. Hatta, Ukbe bn Eb Muayt, nsanln Emninin boynuna sarn dolam; sktrdka sktryor ve bylelikle Onu bomak istiyordu. Bu esnada, hi beklenmeyen bir ey oldu; btn kargaaya inat Kbenin avlusunda, kulaklar yrtarcasna gr bir ses ykseliyordu: Sadece, Rabbim Allahtr. dedii iin bir adam ldrecek misiniz? Bu ses, yzyllar ncesinde Msrda yanklanan Mmin-i l-i Firavunun sesi gibi gr bir sesti. Ve yine bu ses, hak davann stne ld her dnemde tekrarlanmas gereken mukaddes bir sesti. Btn yzler birden sesin geldii cihete dnverdi. Bu ses, Eb Bekirin sesiydi. Mekkeyi titreten bu ses, misyonu293
nu eda edecekti etmesine; ama bu sefer de Mekkeliler onun zerine saldracak ve hnlarn ondan karma yarna gireceklerdi. Bu, o ana kadar Mekkede yaanan en etin gnd. Akam olup da Hz. Eb Bekir (radyallahu anh), kolu kanad-krk evine dndnde vcudunda ezilmedik yer kalmamt ve kyafetleri de kanlar iindeydi. 311
Zayf ve Kimsesizlerin Hazin Hli

Bundan byle Mekke, Mslmanlarn zerine daha planl geliyordu. lk olarak, zayf ve gszleri, zerlerine gittiklerinde kendilerine zorluk karacak dayanaklar olmayan masum kimseleri tercih ediyorlard. Aralarnda anlamlard. Her kabilenin reisi kendi uhdesinde bulunan bu trl insanlar tespit edecek ve dinlerinden dnnceye veya balarna bela(!) olmaktan kurtuluncaya kadar ikenceye maruz brakacakt. Bilhassa Eb Cehil, nerede birisinin L ilhe illallah dediini duyarsa hemen oraya kouyor ve -hele bir de bu ahs zayf ve kimsesizlerden biri ise- dininden dndrmek iin ona ikence etmekten zevk duyuyordu. Bu skntl srete Suheyb bn Sinn, hafzasn yitirmi, ne dediini bilemez hle gelmiti. Eb Fkeyhenin ayaklarna demir zincirler balanm, gnn en scak saatlerinde sahraya karlp zerine koca koca talar konuyor ve bu ykn altnda akama kadar inim inim inletiliyordu. O da hafzasn yitirmi, akli melekelerini bu llerde kaybetmiti.
311 bn Hibbn, Sahh, 14/526. Kurn- Kerm, Firavun hanesinde yaanan Eb
Bekir benzeri k u ifadelerle anlatmaktadr: Firavun ilesinden imann gizleyen mmin bir adam kp da yle dedi: Rabbim Allahtr dedii iin bir adam ldryor musunuz? Oysa o size Rabbinizden kantlar getirmitir. Eer yalanc ise yalan kendi zararnadr. Ve eer doru sylyorsa, size vadettiklerinin bir ksm banza gelir. phesiz Allah ar giden, yalanc kimseyi doru yola iletmez. Bkz. Mmin, 40/28
294
iddet Manzaralar
Habbb bn Erettin vcudunda hep yank izleri vard; dinini inkr etmesi iin efendisi srekli ikence ediyor, yanna geldike kzgn demirleri alp vcuduna basyordu. Hatta bir gn, salarndan yakaladklar Habbb, boynundan da skarak dkknndaki atein zerine yatrm; kendilerince terbiye ediyorlard. Dayanlmaz bir tabloydu; hatta onu burada o kadar uzun tutuyorlard ki, srtndan akan yalar atei sndryor; bylelikle ksmen de olsa bir rahatlama imkn buluyordu. kence altnda bu mihneti yaarken Zinnre adndaki bir cariye gzn kaybedecek,312 Zhreoullarnn cariyesi mm Ubeys de Esved bn Eb Yesun krbalar altnda inim inim inleyecekti. Henz Mslman olmayan merin cariyesi de bu sreten nasibini alacak ve efendisi yoruluncaya kadar dayak yiyecekti. Yorulmam olsaydm; sana gsterirdim, diyerek, ikenceye ara verdii dnemlerde bu kadn: Yarn da Rabbin, aynsn sana yapacak, diye Hattaboluna sylenecek, ama o gn iin bunun bir faydasn gremeyecekti. Abdddroullarnda anne-kz hizmet eden iki cariye vard ve her ikisi de ikence altna alnm; bilhassa anne, ne dediini bilemeyecek kadar hafzasn yitirmiti. te bu skntl dnemde, ilk hedef halindeki bu zayf ve gszlerin imdadna, yine Eb Bekir (radyallahu anh) koacak; onlar efendilerinden satn alarak hrriyetlerine kavuturacakt. Hatta, onun bu haline ahit olan baba Eb Kuhfe:
312 Eb Cafer et-Taber, er-Rydn-Nadra, 2/22 (424). Geri onun gzn
Allah (celle celluh) ertesi gn yeniden am ve grme duyusunu kendisine iade etmiti. Hatta bu bile Kurey arasnda mevzu edilmi, Bu da Muhammedin bir sihridir. demeye balamlard.
295
Gryorum ki hep zayf ve gszleri satn alp hrriyete kavuturuyorsun. Daha gllerini bulup onlar tercih etsen, hi olmazsa bunlar seni de destekler ve arkanda g olurlar, diye onu ynlendirmek isteyecek, ancak o: Bununla ben, sadece Allahn rzasn hedeiyorum, diyerek yapt ie, kendine ait bir beklentinin girmesine asla kap aralamayacakt. Zaten, ok gemeden gelen ayetler de, Eb Bekirin ne kadar isabetli olduunu tescil etmi ve rza ufkuna ulamada ihraz ettii konumu insanlara rnek olarak gstermiti.313 Anne ve babasyla birlikte Mslman olan Ammr bn Ysir, Ben Mahzmun klesi idi. Bata Eb Cehil olmak zere kabilenin nde gelenleri onlar, gndzn en scak zamanlarnda ak araziye karr ve yoruluncaya kadar ikence yaparlard. Bir gn onlar, acnacak bu hallerinde gren efkat peygamberi Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem) ok zlm ve: Biraz daha sabr ey Ysir ailesi! phe yok ki sonunuz cennettir, mjdesini vermiti. Gerekten de yal baba Ysir, bu ikenceler srasnda cennete yrmt. Yal ve gsz anne Smeyye ise, btn basklara ramen Rabbini inkr etmekten, Reslullahn aleyhinde sz sarfetmekten kannca Eb Cehilin mzrana hedef olmu ve ehadet mertebesine ulamt. slmn ilk ehidiydi Hz. Smeyye.314 in kt taraf, btn olanlarn Ammrn gznn nnde gereklemesiydi. stne, kzgn talarn biri inip dieri kalkyordu. Maddi ve manevi o kadar bask altnda tutmulard ki, Ammr uurunu kaybetmi ve ne dediini bilemez hale gelmiti. Muhammede kfretmedike ya da Lt ve Uzzy ha313 314
Bkz. Ala, 87/14-21 Bkz. bn Him, Sre, 2/162
296
iddet Manzaralar
yrla yd etmedike asla seni brakacak deiliz, diyorlard. Nitekim o da, Lt ve Uzznn adn syleyince ancak serbest braklacakt. Ammr serbest braklmt braklmasna; ama hayatnn en byk strabn duyuyordu. Zira, canndan ok sevdii ve her eyden aziz tuttuu Allah ve Resl yerine sahte ve beer rn ilah yaktrmalarnn adn anm ve dilini kirletmiti. Bitip tkenmiti deta Kolu kanad krk halde huzur-u risalete geldi. ok mahcuptu. Allah Reslnn nur cemaline bakamyordu. ok gemeden yine Allah Reslnde vahiy emareleri grlmeye baland. Bu srada Cibril-i Emn gelmi ve iddete maruz kalanlarn, kalbi tasdik etmedike dilleriyle sylemek zorunda kaldklar kt kelimelerin kfr olmayacan anlatyordu.315 Ammr da rahat bir nefes alm, huzur-u risalette skn bularak deta btn aclarn unutuvermiti.316
315 316
Bkz. Nahl, 16/106 bn Abdil-Berr, sdl-be, 1/809
297
298
BN ERKAMIN EVNDE
Namaz klp Kurn okurken mrikler, gelip alay ediyor ve inananlara rahatszlk veriyorlard. Onun iin Efendimiz ve ashab- kirm hazretleri, ibadetlerini yerine getirebilmek iin daha tenha yerleri tercih ediyorlar ve namazlarn buralarda klp Kurnlarn sessiz zeminde okumay maslahat olarak gryorlard. Ancak mrikler, onlarn bu haline de muttali olmulard; buralara kadar gelip rahatszlk verme alkanlklarn devam ettirmek istiyorlard. Risalet vazifesiyle serraz klnal iki yl olmutu. Yine bir gn ashab, bir araya gelmi; Mekke dnda tenha bir yerde namaz klyorlard. Yanlarna, Mekkeli bir grup geldi ve onlarla alay etmeye, namazlarna dil uzatmaya balad. Hareketlerinde de ciddi bir tahrik vard. Nihayet ii o kadar ileri gtrmlerdi ki, aralarnda balayan az kavgas, ok gemeden yerini iddete brakvermiti. Bir anlk hislerine malup olan Sad bn Eb Vakkas, mriklerden birisiyle yaka-paa olurken onun kafasn yarm ve adam, kanlar iinde kalmt. Zaten, bir bahane aryorlard ve onlar asndan bu hadise, kendi lehlerinde kullanlacak byk bir koz idi.
299
Gidiat, iyi grnmyordu. Bu olaydan haberdar olan ve uzun zamandr meseleye bir zm arayan Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), ibadetlerin daha rahat yaplabilecei ve gelen ayetlerin mterek paylalarak herkesle Rahmn bir insiban yaanabilecei bir mekn arayna girmiti. Kardelenlerin ve yumurtalarn zarar grmemesi iin zamana ihtiya vard ve daha tenha bir yerde bu zamann kazanlmas gerekiyordu. Bylece bulunduklar yerde hedef haline gelmekten kurtulabilir ve mriklerle kar karya gelip iddet soluklayarak zaman kaybetmemi olurlard. Erkam bn Ebil-Erkam, elindeki imknlar Hak adna kullanmann frsatn yakalamt. Safa tepesinde bir evi vard ve Resl- Kibriy ile ashab buraya davet etmiti. Burada rahatlkla namaz klabilir, Kurn okuyup gelen ayetleri ashab- kiram ile problemsiz bir ekilde paylaabilirlerdi. Teklif makuld ve Efendimiz tarafndan da hsn- kabul grecekti. Yeni bir sre balyordu ve Efendiler Efendisi, bn Erkamn teklini kabul ederek Safa tepesindeki bu eve tanmt. Bunun anlam, yl srecek yeni bir hayat demekti.317 Artk kt komular geride kalmt ve mekanla birlikte slmi gelimeye de yeni bir renk gelmi, yeni bir ivme kazandrlmt. Mslmanlar buraya gizlice geliyor ve Resl- Kibriy ile yeni gelen ayetleri burada paylayor, iman ve takva adna derin sohbetlere dalyor ve bakalarnn da elinden tutma adna kir sancs ekiyorlard.
Ammr bn Ysir ve Sheyb bn Sinn

Ammrn babas Ysir bn mir, kardeleri Hris ve Mlik ile birlikte Yemenden kp Mekkeye gelmi; kaybolan drdnc kardelerini aryorlard. Uzun uzadya beklemilerdi, ama bir trl kardelerinden haber alamamlard. Bir
317 Bkz. bn r, Tefsrut-Tenvr vet-Tahrr, 1/2321
300
bn Erkamn Evinde
mddet sonra Mlik ve Hris, Yemene dnecek; fakat Ysir Mekkede kalmaya devam edecekti. Bu esnada Ysir, Eb Huzeyfe ile anlam; onun ilerini deruhte ediyordu. Ksa zamanda gz dolduran Ysiri Eb Huzeyfe, klelerinden birisi olan Smeyye ile evlendirecek ve ok gemeden bu evlilikten, Ammr adnda bir oullar olacakt. Ysir ailesine olan ihsan devam ediyordu; iin bu noktasnda Eb Huzeyfe, Ysiri hrriyetine kavuturmu ve bundan sonra Ysir, Mahzmoullarnn mevls olarak hayatna devam etmiti. imdi ise, Ammr da bymt ve risalet davetine icabet ediyordu. Rm diyarndan kopup gelen Suheyb bn Sinn ile ayn gn bn Erkamn evinin nnde karlamlard. Sheyb bn Sinn, Rm diyarnda esir edilmi ve onu, Mekkeden Kelb isminde birisi satn alarak buraya getirmiti. Bir mddet sonra Kelb onu, Abdullah bn Cdna satm ve artk o, bn Cdnn yannda bulunuyordu. O da, Hiradaki vuslat duymu ve ahs adna da bir vuslat yaamak arzusuyla bn Erkamn evine doru ynelmiti. imdi kader onu, kendisi gibi bir delikanl olan Ammr bn Ysirle karlatryordu. nce Ammr sordu: Nereye gidiyorsun? Suheyb, soruya soru ile karlk veriyordu: Peki sen nereye gidiyorsun? Ammr: Muhammedin yanna gidip Onun szlerine kulak vermek istiyorum, diye cevaplaynca Suheyb: Ben de ayn eyin peindeyim, diyecek ve beraberce eve gireceklerdi. Bu huzura erip de iman soluklamamak olur muydu hi? Huzura gelip de hizaya girmemek olur muydu? Hikmet alayanlar comu; ashabyla btnleip sohbet-i cnn yudumluyordu. Byle bir tatl su kaynana ulalr da pnarla301
rndan imemek olur muydu hi? ki arkada ayn anda kelime-i tevhidi haykracak ve birlikte Mslman olacaklard.318 Oullarnn yeni halini hemen fark eden Ammrn babas Ysir ve annesi Smeyye de, Muhammedl-Emne duyduklar gvenin de saikiyle, Mslman olacak ve iman kervanna katlacaklard.
Musab bn Umeyr
Musab bn Umeyr, zengin ve aristokrat bir ailenin ocuuydu. Anne-babas, zerinde tir tir titriyor bir dediini iki etmiyorlard. Bilhassa annesi Hns, oluna gz gibi bakyor, dizinin dibinden ayrmak istemiyordu. Genlik yllarna geldiinde Musab, artk yakkl bir delikanlyd. Bakmlyd; bir giydiini ikinci kez giymez, gzel kokular kullanrd. Hayranlkla takip edilen biri hline gelmiti. Getii sokaklarda pencereler aralanr, onu grp seyredebilmek iin perdeler hareket eder ve arkasndan uzun uzun szlrd. tibarlyd; meclislerde bulunmas eref kabul edilir ve hep hrmet grrd. Kaplar da, kalpler de kendisine sonuna kadar akt. Derken bir gn, onun da kulana bir eyler gelmi ve iini nlenemez bir merak almt. Tarif edemedii bir merakt bu. Srpriz bir ekilde bir akam, kendini bn Erkamn evinde buluverdi. nsanln Emni orada Kurn okuyup sohbet ediyor, dua ve ilticada bulunuyordu. Kulak verdi bir mddet... nsann bu sese vurulmamas mmkn deildi. ok tatl bir hikmet alayanyla kar karyayd. Kulandan girenlerin, hcrelerine kadar ilediini hissediyordu. Kalbinde tatl bir sz balam, dima grp dinledikleriyle hyr hale gelmiti. Onun bu durumu, Hz. Peygamberin (sallallahu aleyhi ve sellem) gznden kamad. Yaklat yanna ve elini gsne koyup s318
Bkz. bnl-Esr, sdl-be, 3/307; 2/460
302
bn Erkamn Evinde
vazlamaya balad. Mbarek ellerin hareketiyle iliklerine kadar imann ilediini hissediyordu. Daha orackta, yann fevkinde bir olgunlukta bir kabul yaad Hz. Musab! Ak deitirecek bir olgunluktu bu! Kabna smyordu; nur kesilmi, sevinten uuyordu. nsanlarn hayranlkla baktklar o lks hayatn kendisine huzur vermediini, veremeyeceini imdi daha iyi anlyordu. nk, burada her ey yeni ve ok orijinaldi. Artk Musab da, Billler gibi bn Erkamn evinden nebean eden bu tatl su kaynana kendini kaptrm; oraya uramadan edemiyordu. Bir taraftan Allah Reslnn szlerindeki letafetle iliklerine kadar huzur soluklarken, dier yandan da bylesine bir kymetin farkna varamadklar -hatta Ona kar tavr aldklar- iin Mekkelilere kzyordu. Byle bir kymetin kadri bilinmez miydi hi? Mslman olmutu olmasna, ama bunu ailesine -hele annesine- nasl anlatacakt? Zira, ondan ekindii kadar hibir gten ekinmiyordu. Btn gcyle Mekke stne gelse endie duymazd; ama annesinin verecei tepki, akln bandan alyordu. Bu sebeple imann gizlemeye karar verdi; kimseye bir ey sylemeyecek ve bylelikle annesiyle de kar karya gelmemi olacakt. Ancak o gn iin Mekkede, herhangi bir eyi gizlemeye imkn yoktu; deta herkes Kureyin casusu hline gelmi; birbirine haber tayordu. Bir gn, bn Erkamn evine girerken Osman bn Talha grmt onu. kinci defa grdnde, Musab namaz klyordu. Musabn da yeni akntya kapldnda phesi kalmamt Osmann. nanamyordu; onun gibi zengin birisi, nasl olur da Ammr gibi, Bill gibi, Habbb gibi fakirlerle beraber oturup kalkabilir; onlarn arasna katlp da atalarnn geleneinden, putlardan kopabilirdi? Hemen Musabn annesine kotu ve vakit geirmeden durumu haber verdi. Zira bu gidie bir are bulunmal, aka dur denmeliydi!
303
Musabn yeniden doduunu duymayan kalmamt artk Mekkede! Bekledii gibi, annesinin iddetli tepkisiyle karlat. Bir zamanlar, el stnden inmeyen Mekkenin delikanls Musab, artk Allah deyip, Peygambere hayranln ifade ettii iin her gn dayak yiyordu. Onlarla irtibat kurmasn. diye kuytu bir yere hapsetmi ve bana da bir beki dikmilerdi. Aklyla gnl Allah Reslnn yannda, ama bedeniyle kendi evinde hapis yayordu artk!.. Evet, annenin istekleri ok nemliydi, ama bir anne de, gz gre gre olunun kalbine kilit vurmamalyd. ncitemezdi onu da... Hakk vard stnde!.. Ancak gnlnn glyle irtibatnn kesilmesini bir trl hazmedemiyordu. Tam, buldum derken mahrumiyetin ne anlam vard?
Hz. Eb Bekirin Teebbs

Aradan bir mddet daha gemiti. Efendimizin etrafnda henz otuz sekiz mmin bulunuyordu. Gelen vahyin aydnlnda gnl zenginlii zirve yapan Hz. Eb Bekir (radyallahu anh) ruhundaki frtnalar dindirememi ve Eb Zerr gibi o da, Allahn adn Kbede haykrmak istemiti. nce Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), g dengesinin olmadn vurgulayp: Biz, adet itibariyle ok azz, dese de Hz. Eb Bekiri kramad. Ardndan da, onu yalnz brakmamak iin beraberce Kbeye geldiler. Herkes bir keye ekilmi, insanlar aktan slma davet eden Hz. Eb Bekiri dinliyordu. Bylelikle o, ayn zamanda ilk hatip olma vasfn da ihraz etmi oluyordu. Ancak, kendi iradesinin dnda bir baka gelimeye asla tahamml olmayan Kurey, drt bir yandan zerlerine ullanverdi. Oradaki herkesi hedef almlar ve ellerine ne geirmilerse nlerine gelene acmaszca vuruyorlard. Bu arada, Hz. Eb Bekiri de ayaklar altna alm iniyorlard. Bilhassa Utbe bn Rebann, tkenme bilmeyen bir hnc vard ve Hz. Eb Bekiri lmne dvyordu. O kadar ki, Hz. Eb Bekirin yz
304
bn Erkamn Evinde
kanlar iinde kalm, burnu deta yzne yapmt. Tkati tkenen Hz. Eb Bekirin bedeni, hareketsiz bir ekilde yerde yatyordu. Nihayet, ld diye bir kenara brakp ekip gittiler. Derken, konudan haberdar olan akrabalar gelip aldlar ve hareketsiz yatan Eb Bekiri ve evine gtrdler. Durumun ciddiyetini grnce de, yeniden Kbeye dnerek, yemin billh edip, oradakilere unlar sylediler: Vallahi ayet Eb Bekir lrse, Utbeyi de biz ldrrz. Ardndan tekrar Hz. Eb Bekirin evine dndler. Btn akrabalar toplanm, yaadna dair bir tepki vermesini bekliyorlard. Cevap versin diye de srekli konuturmaya zorluyorlard. Akama doru bir ara kendine gelir gibi oldu.. Eb Bekir hareket etmiti. Evet, yayordu!.. Etrafndaki akrabalar, bylelikle rahat bir nefes almlar, yllar boyu devam etmesi muhtemel bir kan davasn haf atlatmlard. Eb Bekir, niin yaadn ok iyi bilen bir insand ve ufkunu hep Onun sevgisi doldurmutu. Maln da cann da, daha batan feda ederken, bugnlere zaten hazrd. Glkle kendini toplamaya alt; zorlasa da kendini, ayaa kalkamyordu. Bir eyler demeye alyordu. Titrek dudaklarndan dklen ilk cmle u oldu: Reslllah ne durumda? Etrafndakilerin bu heyecan anlamalarna imkn yoktu ve lme ramak kala geri dnen bir adamn, aylr aylmaz ilk tepki olarak bakasn dnp Onun hlini sormas, onlar iin anlalr bir durum deildi. Hi nemsemediler bile ve ardndan ona yiyecek ve iecek vermeye altlar. Onun gdasnn, yeme ve imeyle alkal olmadn bilemezlerdi. Beraber yola ktklar yerde Habbinin bana bir ey gelmise Eb Bekir, nasl yemek dnebilir; hayr haberlerini almad srece souk suyla nasl serinleyebilirdi!
305
Yaadn grmlerdi ya, artk akrabalar da ayrlm; Eb Bekir de annesiyle ba baa kalmt. Gzlerini yeniden atnda, annesi banda elinde bir kse orbayla bekliyordu. O, yine glkle hareket ettirdii dudaklaryla ayn cmleleri tekrarlad: Reslllah nasl? O ne durumda? Vallahi, sahibin hakknda bir bilgim yok, diye cevaplad annesi, akn baklarla. Bir anne olarak yrei yanyordu; yllardr zlemini ektii ve nice yalvarmalardan sonra Rabbinin kendisine ihsan ettii biricik olunun, kolu kanad krlm; kanlar iinde yatyordu. aresizdi Ayaa kalkmak iin kendini zorladysa da buna imkn yoktu. Kendi bana zemeyecei bir problemle kar karyayd ve yalvard deta annesine: Ne olur, Hattabn kz mm Cemile319 bir gitsen de Onun durumunu soruversen! Anne yrei, daha bir efkatle atyordu. Olunun bu isteini yerine getirmek iin mm Cemilin yanna gitti, aresiz. nce: Eb Bekir, senden Abdullahn olu Muhammedin durumunu soruyor, dedi. Ancak o gn, iman ettiini aklamak bir insan iin, bel ve musibetlere kaplarn amak anlamna geliyordu. Evet, mm Cemil de iman etmiti; ama Kureyin errinden bir nebze emin olabilmek iin imann aklamyordu. nce, ne Eb Bekiri ne de Abdullahn olu Muhammedi tandn syledi. Ancak mml-Hayr buraya kadar gelmise mutlaka nemli bir durum sz konusuydu.
319 mm Cemil, Hz. merin kendisinden nce Mslman olan ve Sad bn
Zeyd ile evli bulunan Ftma Binti Hattb idi. Bkz. bnl-Esr, sdl-be, 7/215, 297
306
bn Erkamn Evinde
Bu ite bir gariplik var, deyip birlikte eve geldiler. Hz. Eb Bekir, evde baygn ve hareketsiz yatyordu. Yanna yaklap hlini grnce kendini tutamad mm Cemil. mmlHayra hissettirmemeye alt durumu da gz ard ederek: Sana bunu reva grenler, phesiz ki ehl-i fsktr. Umuyorum ki Allah, ok gemeden senin intikamn alr, deyiverdi farkna varmadan. Eb Bekirin tepkisi yine farkl deildi: Reslllah ne yapt? O nerede? mm Cemil kendini toparlam ve yeniden temkinli haline avdet etmiti: Annen burada, konutuklarn duyuyor, dedi sessizce. Eb Bekir, annesini tanyordu ve: Ondan sana bir zarar gelmez. Ondan sr kmaz, diye teminat verince, Eb Bekiri rahatlatacak mjdeyi verdi: Sa ve salim. Ancak o, bununla yetinecek gibi grnmyordu. Zaten sadakat de bunu gerektiriyordu. Tekrar sordu: Nerede O? Erkamn evinde, diye cevaplad mm Cemil. Dnya gzyle grmeden aclar dinecek gibi deildi ve son bir gayretle kendini toparlayp: Allaha andm olsun ki, Reslllahn yanna gidip Onu grnceye kadar ne bir ey ier ne de bir lokma yerim, dedi etrafndakilere. Ortaln sakinlemesini beklemekten baka are yoktu. Akam olup ortalk skna erince, yatalak Eb Bekirin iki koluna girerek bn Erkamn evine getirdiler. Kapdan girip Habb-i Ekreminin nur cemlini grr grmez zerine kapand Sddk-i Ekber ve yzn gzn pmeye balad Habb-i Znn. Dnyallar asndan ok acnacak durumda olsa da onun iin dnyalar kendisine bahedilmi gibiydi. Tari imknsz bir haz yayordu. Ayn zamanda bu,
307
Allahn en sevgili kulunu, anne-babadan, yr ve yrandan te sevmenin; imann kemal noktasna ulamann bir neticesiydi. Zaten Reslullah da yle buyurmam myd?320 Bu arada huzurdaki dier sahabeler de, bedeninin her bir yerine darbe alan Hz. Eb Bekirin hline bakp bakp alayorlard. Gelimeler karsnda Allah Resl de ok duygulanmt. Onun bu halini de fark etmiti bn Eb Kuhfe. Zaten, ok hassas bir yaps vard ve Habbinin, kendi durumunu grp zlmesine de gnl raz deildi... Olamazd!.. Bir ara kendini toparlayp hkrklarna hkim olan Eb Bekirin (radyallahu anh) dudaklarndan unlar dkld: Anam-babam sana feda olsun y Reslallah! Bende nemli bir ey yok. Sadece o faskn yzme basp ezmesi biraz ac veriyor. Bu ne sevgi ki, sevdiinin kendi yaadklarna zlmesine de ayrca zlyor ve Onu zmemek iin iyi olduunu sylemeye alyordu. Reslllaha bu derece yaknlamt ya, bunu da iman adna deerlendirmeli; frsat karmamalyd. zerinde titreyen annesini gstererek, iten yalvaran bir sesle, u talepte bulundu: te bu annemdir y Reslallah! Bana kar sevgisi ok derin, anne-babasna kar da ok iyidir. Sen mbareksin. Onu, bir de Sen Allaha davet etsen. Onun iin Allaha dua etsen de Allah, Senin vesilenle onu cehennemden korusa! Bu, ne samimiyet... Ve yine bu, ne fedkarlkt. Ve bylesine samimi talebe Allah Resl de hayr demeyecekti. Ellerini at ve Eb Bekirin (radyallahu anh) annesine iman nasip etmesi iin yalvard Rabb-i Rahmine. Demek ki vakit gelmiti ve bu ne ltuftu ki, Hz. Eb Be320 Mslim, Sahh, 1/67 (44)
308
bn Erkamn Evinde
kirin annesi mml-Hayr daha orackta Mslman oluvermiti.321 lmle burun buruna geldii anlarda bile bakalarnn dnya-hiret sadetini dnen Hz. Eb Bekirin sevincine diyecek yoktu. Annesinin Mslman oluu, btn straplarn unutturmutu. Reslullahla birlikte bn Erkamn evinde bir ay kadar kaldlar. Bu zc hadise, mminleri sevindirecek bir baka semereye gebeydi ve o gn, Efendimizin amcas ve st kardei Hz. Hamza gelip Mslman olacakt.322
Hz. Hamzann Mslman Oluu

Hz. Hamza, yeeni Muhammedl-Emnden iki ya bykt ve ayn zamanda Onunla st karde oluyordu. Annesi Hle, Efendimizin annesi minenin halasnn kzyd. Uzun zamandr olup bitenleri uzaktan seyrediyor, yeeniyle ilgili sylenilenleri dinleyip kafasnda lp biiyor; ama bir trl son karar verip de huzuruna gelemiyordu. Nbvvetin balad gnden bu yana henz iki yl gemiti.323 Yine bir hac mevsimiydi. Zilhicce aynn bir gnnde Eb Cehil, Safa tepesinde bulunan Allah Reslnn yanna gelmi ve aza alnmayacak szler sarfederek Ona satam, her zamanki gibi Habb-i Znn gnln krp ruhunu incitecek birok harekette bulunmutu. Btn bunlara ramen Allah Resl susuyor ve cevap vermeye bile tenezzl etmiyordu. stedii karl bulamaynca da Eb Cehil, oradan ayrlm ve Kbeye, kendisi gibi dnen Kureylilerin bulunduu
321 322 Heysem, Mecmeuz-Zevd, 9/267 323 Baz rivayetlerde Hz. Hamzann, risaletten alt yl sonra Mslman olduu
bn Hacer, el-sbe, 8/200 (12006); Haleb, Sre, 1/456
da yazldr. Bkz. bn Sad, Tabakt, 3/9
309
yere gelmiti. Abdullah bn Cdnn hizmetisi de, bulunduu mekandan btn bu olanlara ahit olmutu. ok gemeden Efendimiz de oradan ayrlp hane-i saadetlerine gelmiti. Bu arada Efendimizin bir dier amcas Hamza bn Abdulmuttalib, ok ve yayn kuanm vaziyette avdan dnyordu. Hamza, heybetli ve gl bir delikanlyd; Kurey arasnda herkes ondan ekinir ve cesareti karsnda hayranln gizleyemez, karsnda olmaktansa her zaman onunla birlikte hareket etmeyi tercih ederdi. Avclk iini de, sanki bir ibadet nevesi iinde yapar; tam tekmil kuandktan sonra kt avndan dnerken herkesle selamlar ve o gnk iini, evine gelmeden nce Kbeye urayarak noktalamak isterdi. O gn de Hamza, her zaman olduu gibi avdan dnerken, karlat insanlara selam veriyor; onlarn hal ve hatrn sorup gnllerini almaya alyordu. Nihayet, Abdullah bn Cdnn hizmetisiyle karlat. Zulme seyirci kalmak da ayr bir zulmd ve bugn, yeeninin yaadklarn mutlaka Amca Hamzaya anlatmas gerektiini dnyordu. Onun iin nce: Ey Eb Umra! Biraz nce yeenin Muhammede, EbulHakem bn Himn (Eb Cehil) yaptklarndan hi haberin var m? te, urada grnce Onun, zerine yrd, aza alnmadk kt szler sarfederek Muhammede ok eziyet etti. Kar koymas iin de tahrik etmiti; ama Muhammed, ona iltifat bile etmedi, hi konumad onunla, dedi. Hamza, bir anda hiddetlenmi; sinirden damarlar dar frlayacak gibi olmutu. Evet, yeeni yeni bir dinle gelmiti; ama Onu ok seviyordu. Bugne kadar Ona yaplanlar karsnda pek sesini karmamt; belki de henz yaplanlarn boyutundan habersizdi. Savunmasz bir adama, hi suu yokken bu kadar zulm yaplr myd hi! Ok ve yayn kapt gibi dar kt; belli ki hedende sadece Eb Cehil vard. Artk insanlara selam vermeyi bile unutmutu. Belli ki, Hamza
310
bn Erkamn Evinde
yeni bir ava kmt! Yolda giderken karlat herkes, onun hiddet dolu geliini grnce telalanm, olacaklar merakla beklemeye durmutu. Kimsenin yannda durmuyor, alkn olduklar ekilde kimseye selam bile vermiyor ve belli bir hedefe kilitlenmi, mtemadiyen hzl admlarla yryordu. Nihayet, Kbeye geldi. Gzleri birisini aryordu ve arad ahs, insanlar arasnda otururken grd. Hzla yanna geldi. Oturanlarn azlar yreklerine gelmiti. Daha onun geliini grr grmez Eb Cehil, bugn yaptklarna bin piman olmutu, ama artk i iten gemiti. Doruca Eb Cehilin yanna geldi, yayn kaldrd ve iddetle vurmaya balad. Bir taraftan da: Sen nasl olur da Ona satar, kt szler sylersin? Ben de Onun dinindenim; Onun dediklerini diyorum. Haydi, gcn yetiyorsa benim karma k da greyim seni, diyordu. Eb Cehil, kanlar iinde kalmt. Onu bu halde gren Mahzmoullar Hz. Hamzaya engel olmaya yeltenmilerdi. Ancak Eb Cehil buna mni oldu: Eb Umray brakn! Gerekten bugn ben, Onun yeenine ar kfrler ettim,324 diyordu. Belki de maksad, elinden kaan Hz. Hamzay yeniden geri getirmekti. Belki de henz, testinin krldndan haberi yoktu. Ama artk ok ge kalmt. Bu arada bazlar laf atmay ihmal etmeyecekti: Ne o Hamza! Yoksa sen de mi sbi oldun, Hz. Hamzann cevab gecikmedi: Benim iin her ey aa kp da netletikten sonra, Onun Reslullah olduunu ve sylediklerinin de hak olduunu sylememe hangi ey mni olabilir ki! Allaha yemin olsun ki ben, Ondan vazgemeyeceim; sznzde sadk iseniz haydi bana engel olun da greyim! Hamza kararlyd ve doruca yeeni Muhammedl324
bn Him, Sre, 2/128-129
311
Emnin yanna geldi. inde bulunduu ruh haletini anlatt Ona Dncelerini paylat uzun uzun ve bundan byle hep yannda olacann mjdesini verdi. Aslnda zor bir seimdi; zira bir amca iin, kendisinden iki ya kk bir yeenin dizinin dibine kp her eyiyle Onu kabullenmek; krk drt yllk gemiin zerine bir snger ekip yeniden domak ve bugne kadarki birikimi bir kenara itip hayata sfrdan balamak; ciddi bir irade gerektiriyordu ve bu iradeyi o gn Hz. Hamza ortaya koymutu. Ancak bu iradeyi ortaya koymak, yle sanld gibi kolay deildi; akam olup evine dndnde nes ve eytan onu kskaca almak iin zihnine soru stne soru atmaya alyordu. Hamza gibi birisi iman safndaki yerini alyordu ya, eytan hi bo durur muydu! Hemen yannda belirmi ve: Hani sen, Kureyin efendisi deil miydin? Atalarnn dinini brakp da gidiyor ve bir sbiye tbi oluyorsun? Senin yaptn yapmaktansa lp gitmek daha hayrldr, diyerek iine kor atmaya alyordu. Tam eytanca bir yaklam ve eytan dnce Suret-i haktan gzkp de muhatabnn akln elmek iin taknlan riyakrca bir tavr ve tam bir frsat avcl! Ancak, aslan avcs Hamza, artk Hz. Hamza olmutu ve onun gibi bir irade, yle kolay teslim olmazd. Ancak, vesvese hl devam ediyordu; tabii, Hamza gibi bir adamn pei braklr myd hi! Gzne uyku girmeyen Hz. Hamza, halini Rabbine arz etmek iin doruca Kbenin yolunu tutacak ve orada dua dua yalvararak kalbine den phe ve vesveselerden kurtarmas iin Allaha yalvaracakt. Artk bir yola girmiti ve o yolun gereini de yerine getirmeliydi. Gerekten de Allah (celle celluh), bu samimi yneliin ardndan Hz. Hamzaya musallat olan hali ondan kaldrm ve Hz. Hamza huzur iinde yeniden evine dnmt. Sabahn ilk klaryla birlikte Hz. Hamza, doruca yeeni
312
bn Erkamn Evinde
Muhammedl-Emnin yanna geldi ve dnden bu yana bandan geenleri anlatt. Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), efkatle amcasna yneldi ve uzun uzun konutu onunla; polat gibi bir imann, stesinden gelemeyecei hibir mesele olamazd ve Hz. Hamza da, bu iman ortaya koyacak, eytana pabu brakmayacakt. O gn yeeninin yanndan ayrlrken son sz unlar olmutu: ten gelen en sdk duygularla sylyorum ki Sen, iyi ve doruyu temsil ediyorsun, ey kardeimin olu! Hi endie duymadan Sen, dinini teblie devam et! Allaha yemin olsun ki, artk benim iin gnein bile aydnlnn hi nemi yok! nk ben artk ilk dinime kavutum!325 Hz. Hamzann gelii, Mslmanlar iin ayr bir nem arz ediyordu. Glmeye hasret yzler, bir nebze de olsa tebessmle tanm; rselenmi duygular srrla barmaya balamt. Ne byk bir rahmetti bu; balangc kt gibi grnen bir gnn sonunda Hamza gibi bir aslan avcs gelmi, Efendimizle birlikte saf tutuyordu. Ve, artk hep Onunla birlikte hareket edecek ve ykn kaldrmasna yardmc olacakt. Bundan sonra da Kurey, aleyhte komplo kurarken Hz. Hamzann varln mutlaka hesap edecek; en azndan yapageldii baz alkanlklarndan vazgeecek ve admlarn da ona gre ayarlayacakt. Bylelikle Muttalib ailesi bir arnma yayor; Ali ve Hamza gibi sinesi slma tene olanlar gelip huzurda hayat bulurken, Eb Leheb ve oullar Utbe ile Uteybe gibi kat kalpliler, Allahn zikrinden gal ve mhrlenmi kalpleriyle imana srt eviriyorlard. Gelecek bir ayet, konuyu yle zetleyecekti: Allahn, gsn slma amas sebebiyle, Rabbi tarafndan nra kavuan kimse, kt tercihi sebebiyle ftratn deitiren, kalbi katlaan ve gs daralan kimse gibi olur mu hi?
325
Bkz. bn Him, Sre, 2/129
313
Kalpleri, Allah anma hususunda katlam olanlara yazklar olsun! te onlar, besbelli bir sapklk iindedirler!326
Utbenin Plan
Mekkede her an yeni bir srpriz vard; bir yandan Cibril-i Emnin getirdikleri dalga dalga yaylyor; dier taraftan da Kurey, her an yeni bir tuzakla inananlarn karsna kyordu. Bugne kadar envi eit kla girmilerdi; ama hibirisinden bekledikleri sonucu alamamlard. imdi bir de, Hamza gibi bir adamlarn kaybetmenin sancsn yayorlard! stne stlk, her geen gn kar tarafn kemiyet ve keyyetinde bir art gzlenmesine ramen kendileri srekli kayp yayorlard. nderleri ve kir babalar konumundaki Utbe, bir gn kalkacak ve arkadalarna bir teklifte bulunacakt. Bu srada Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), Kbede oturmu, tek bana Rabbine kullukta bulunuyordu. Utbe, yanndaki arkadalarna Efendimizi gstererek yle diyordu: Ey Kurey! Ne dersiniz; ben gidip Muhammedle konuaym ve Ona baz teklierde bulunaym. Belli mi olur, belki bazlarn kabul eder. Olur, y Ebel-Veld. Git ve konu Onunla! Kavminin dncesini de alan Utbe, ayaa kalkt ve doruca Efendimizin yanna geldi. Hayret, geliinde bile bir mlyemet vard; sanki o gne kadar kprp duran Utbe deildi gelen! Yanna sokuldu ve: Ey kardeimin olu, diye balad sze. zerinde imana dair bir emare de grnmyordu; ama bu kadar alttan almasnn, bu kadar yumuak davranmasnn sebebi ne idi acaba? Szlerine yle devam etti: Sen de biliyorsun ki, aramzdaki konumun ve kavmin nezdindeki yerin ok farkldr. Ancak Sen, kavmine yle tek326 Bkz. Zmer, 39/22; Vhid, Esbb Nzlil-Kurn, s. 383
314
bn Erkamn Evinde
lierle geldin ki onunla, onlarn aralarn atn, byklerini dalaletle suladn; din anlay ve ilahlarn ayplar oldun; ksaca, atalarnn brakt ne varsa hepsini yok saydn! Bak, imdi iyi dinle! Sana baz teklierde bulunacam; belki kabul edersin de bir noktada anlarz! Bir anda Efendiler Efendisi de dikkat kesilmiti; acaba ne trl bir teklifte bulunacakt da aralarndaki husumet bitecekti ve bundan byle sulh imkan doacakt? Syle y Ebel-Veld, seni dinliyorum, buyurdular. Ey kardeimin olu, u bize teklif edip durduun ile Sen, ayet mal elde etmeyi dnyorsan, aramzda istediin kadar mal toplayalm ve Seni en zenginimiz yapalm. ayet bununla erei bir konum arzun varsa, Seni bamza reis yapalm ve Senden habersiz hibir adm atmayalm. Bununla ayet Sen, bir taht peinde isen, Seni bamza kral tayin edelim. Ancak ayet bu sana gelenler, altndan kalkp stesinden gelemediin bir cin tasallutu veya rya ise, Seni bu durumdan kurtarmak iin mallarmzla seferber olalm ve bu durumdan Seni kurtaralm. nk, ayet tedavi olunmazsa musallat olan cin o adam etkisi altna alr. Kureyin yeni plan belli olmutu. Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem), derin bir skt iindeydi; bu adamlar neyin peindeydi! Utbe, bir adm daha att ve unlar syledi: Ya Muhammed! Sen mi hayrlsn, yoksa baban Abdullah m? Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem), bu soruya da cevap vermedi. Hayr, belki de cevabn en gzeli olan skt ile karlk veriyordu. Bekledii cevab alamayan Utbe, devamla u eytan cmleleri sylemeye balad: Eer, onun Senden daha hayrl olduunu kabul ediyorsan, muhakkak o, Senin u anda tahkir ettiin ilhlara tapt. Yok, eer kendini ondan daha hayrl gryorsan, o zaman konu da anlattklarn ben de dinleyeyim.
315
Sra Hz. Peygambere gelmiti ve o ana kadar dinleyen Allah Resl sordu: Diyeceklerin bitti mi y Ebel-Veld? Baka ne diyebilirdi ki! Evet, dedi sessizce. Ardndan sz, Sz Sultan ald. nce: O zaman, biraz da sen Beni dinle, dedi. Utbe: Tamam, diyordu. Byk bir ihtiramla diz kt ve: Bismillahirrahmanirrahim! H-mm! Bu Kurn, Rahman ve Rahim Allahtan gelen bir mesajdr. Ne yaptn bilenler iin onun ayetleri, Arapa bir Kurn olarak teker teker aklanmtr. Onda, hem gelecekle ilgili mjdeler, hem de kulak tkayanlar iin balarna geleceklerin haberi vardr. Buna ramen inkar edenlerin ou ona kulak verip inanmaz ve ondan yz evirir ve der ki, Senin bizi ardn hususlarn kalbimize nfuz etmesini engelleyen baz perdeler var.327 Efendiler Efendisi okuyor, Utbe de kenara ekilmi sesini karmadan dinliyordu. On nc yetine gelince, Utbe dayanamad. Stma tutmu gibi titriyordu. Ellerini Allah Reslnn mbarek dudaklarna gtrd. Takati kalmamt: Sus y Muhammed! nandn Allah akna sus, dedi. Efendimiz de ona: te ey Utbe! Duyduklarn duydun, bundan sonras senin bilecein i, buyurdu. Utbe, byk bir ok yayordu; dinledikleri karsnda delik deik olmutu adeta. Belki de, bylesine byk bir kmete kar, az nce yapt teklierin basitlii karsnda hicap duyuyordu. Byk bir darbe yemi olmann arlyla yerinden
327
Bkz. Fusslet, 41/1 vd.
316
bn Erkamn Evinde
kalkt ve yava yava arkadalarnn bulunduu yere doru yneldi. Beri tarafta onun geliini gzleyenler, Utbenin bitkin geliini grnce aralarnda konumaya balamlard. Eb Cehil dayanamad ve: Allaha yemin ederim ki Ebul-Veld, gittiinden ok farkl bir yzle geri geliyor, diyerek ondaki deiimi paylat kendi arkadalaryla. Bu arada Utbe de gelmiti: Neler oldu, hele bir anlat ey Ebel-Veld, dediler. zerinde hl yedii okun etkisi vard. Gzleri bir noktaya kilitlenmi, tane tane unlar sylyordu: Vallahi, yle szler iittim ki, daha nce bir benzerini asla duymamtm. Vallahi de o, ne bir iir, ne bir sihir ve ne de bir kehnet! Ey Kurey topluluu! Gelin siz benim dediklerime kulak verin de, u adamla yapmak istediklerinin arasndaki engelleri kaldralm! Onu, kendi iiyle yalnz brakn! Allaha yemin olsun ki, Ondan duyduum bu szlerde byk bir haber var! Bylelikle, ayet Araplar Ona stn gelirse, sizin dnzdaki birileri bu meseleyi halletmi olur; ancak gn gelir de O, Araplara stnlk salarsa, o zaman, Onun mlk sizin mlknz, izzeti de sizin izzetiniz olur ve siz o zaman, insanlarn en mutlusu haline gelirsiniz. Dinleyenlerin surat aslmt, duyduklarndan holanmadklar her hallerinden belliydi. Zaten bu kadarn bile, burunlarndan soluyarak dinlemilerdi. Vallahi de y Ebel-Veld! Diliyle O, seni de sihirlemi, deyip iin iinden kverdiler veya en azndan ktklarn sandlar. Arkalarn dnp giderken Utbe, sadece: Benim Onun hakkndaki grm bu; siz ne yaparsanz yapn, diyebildi.328
328
Bkz. bn Him, Sre, 2/130 vd.
317
Ardndan Utbe, doruca evine gitti. Belli ki yalnz kalmak istiyordu; zira, dinledii yetler, onu yldrm arpar gibi arpmt Biraz sonra da, eytana akl reten adam Eb Cehil gelip kapsna dayanverdi. Utbenin man etmesinden korkuyor ve hemen hdisenin zerine gitme lzumu duyuyordu Ayrca, Utbenin zayf tarafn da ok iyi biliyordu; onu gururundan vuracakt. Harekete geti ve yle dedi: Ya Utbe! Duydum ki Muhammed sana fazla iltifat etmi. Orada sana ziyafet vermi, yedirip iirmi. Sen de bu iltifata dayanamayp Ona man etmisin! Halk arasnda bunlar konuuluyor! Utbe fkelenmiti. Belli ki Eb Cehil, yine isabet etmi, damarndan yakalamt. Yerinden kalkarak unlar syledi: Benim Onun yemeine ihtiyacmn olmadn hepiniz biliyorsunuz. Aranzda en zengininiz benim. Fakat Muhammedin syledikleri, iin dorusu beni sarst. nk okuduu iir deildi. Khin szne ise hi benzemiyordu. Ne diyeceimi bilemiyorum. O, sz doru bir insandr. Onun okuduklarn dinlerken d ve Semdun bana gelenlerin bizim de bamza geleceinden korktum...329
Heyetin Teklifi
Utbenin plan da bir ie yaramamt. ok gemeden Mekke ileri gelenleri, Kbede bir araya gelecek ve gelimeler konusunda yeni bir strateji retebilme adna kir teatisinde bulunacakt. Zira, Muhammed ve taraftarlar, balarn alm gidiyorlard. Her geen gn kontrolden kan iman seli, byle giderse kendilerini de nne katacakt ve onlar bunun karsnda tutunacak bir dal bulamayacaklard.
329
sbahn, Delilun-Nbvve, 1/221
318
bn Erkamn Evinde
Neredeyse her ses oradayd: Utbe, eybe, Eb Sfyn, Nadr bn Hris, Ebul-Bahter, Esved bnl-Muttalib, Zema bnlEsed, Veld bn Mure, Eb Cehil, Abdullah bn Eb meyye, s bn Vil, meyye bn Halef gibi kudretli isimler, gnein batyla birlikte, bir araya gelmilerdi ve Kbede durum deerlendirmesi yapyorlard. Nihayet aralarndan birisi ileri atlp: Muhammede haber gnderin ve konuun bakalm! Eteinizdeki her eyi Onunla paylan ki yarn bize bir mazeret sunmasn, dedi. Bunun zerine haber gnderip: Kavminin ileri gelenleri bir araya gelmi konumak iin Seni aryorlar; hemen gel, dediler. Efendiler Efendisi de, onlarn imanlar adna mitlenip bir rpda Kbeye geldi. man etmelerini o kadar arzu ediyordu ki! natlarndan sklmt artk. Bu davetle yeni bir kapnn aralanacan dnerek mitlenmiti. Geldi ve yanlarna oturdu. Dediler ki: Y Muhammed! Biz Seni, oturup iyice konumak iin ardk. Vallahi de biz, Araplar arasnda Senin kadar kavmi arasnda ikilik karan, atalar hakknda olumsuz konuan, onlarn dini inanlar ve ilahlarn ktleyen, hi kimse grmedik. Btn olumsuzluklar, Sen ortaya ktktan sonra meydana geldi. Daha cmlelerine balarken gsterdikleri tavr, mitlerin yine bir baka bahara kaldn gsteriyordu. stne stlk, her zamanki hakaretlerini yine sralamlard. Kendi yapageldiklerini yine Efendiler Efendisine fatura edip bir kenara ekilivermilerdi. Sanki, stten km ak kaklard! Bundan sonra sz, Utbenin tekline getirip benzeri eyleri sylediler. yle diyorlard: ayet Sen, bu szlerinle aramzda mal sahibi olmak istiyorsan, aramzda el birlii yapp mal toplayalm ve Seni, mal ynyle en zenginimiz yapalm! Aramzda eref sahibi bir insan olma arzun varsa, Seni bamza reis tayin edelim! ayet
319
mlk peinde isen, bana ta giydirip, Seni bamza melik yapalm! ayet Sana cin musallat olmusa veya grdklerin stesinden gelemediin birer hayal ise, o zaman da mal ve mlkmz ortaya dkp Seni tedavi ettirelim; hi olmazsa sonunda ya Sen iyileip bu iten kurtulursun yahut biz, kendimize deni yapm oluruz. Bu kadar da fazlayd Aslnda bu, iki dnyann arasndaki fark ortaya koyan bir manzarayd. Dnya ve dnyalk peinde koanlar, yine onunla ukbaya ait almlarn nn alacaklarn sanm; ama yine baltay taa vurmulard. Sylenilenleri sabrla dinleyen Efendiler Efendisi sz ald: Sylediklerinizin hibiri de bende yok! Benim niyetim, ne mallarnz almak ne de zerinizde saltanat kurup meliklik yapmak! Allah beni, size peygamber olarak gnderdi ve bana, kendi katndan bir kitap verdi; ardndan da sizi, gelecek gnleriniz adna uyarmam istedi. Ben de, zerimdeki tebli vazifesini yerine getiriyor ve size nasihat ediyorum. ayet, benim size arz ettiim hususlar kabul edip benimserseniz, bu, dnya ve ukbadaki en byk kazancnz olur. ayet kabul etmeyip kulak ard ederseniz, ben de Allahn emri gelip de sizinle benim aramdaki hkmn verinceye kadar bana deni yapar ve sabrederim. Bundan daha net bir ifade nasl olabilirdi ki? Sizin dnyanz sizin olsun, ben sizin ahiretinizi kurtarmak iin urayorum. demekti bu. Onlar da anlamlard: Evet, ne yaparsak yapalm, Muhammed kendi yolundan taviz vermeyecek ve biz, bir gram mesafe alamayacaz. Onun iin meseleyi farkl bir boyuta ekmeye baladlar. Birisi ileri atlm unlar sylyordu: Y Muhammed! ayet bir hususu Sana arz etmemize msaade edersen, onu arz edelim. Biliyorsun ki buralarda, bizden daha fakir, daha muhta, mal ve mlk daha az, velhasl maddi mudayaka iinde olan kimse yoktur. Seni, elin320
bn Erkamn Evinde
deki mesajlarla gnderen Rabbinden istesen de, u bizi sktrp duran dalar bizim iin dzleyiverse ve oradan am ve Irak pnarlar gibi su fkrtverse! Ayn zamanda, bugne kadar lp giden atalarmz yeniden diriltip, onlar arasndan Kusayy bn Kilb huzurumuza getirse ve biz de, dediklerinin doru olup olmadn ona sorsak. nk biliyoruz ki o, doru szl bir insandr. ayet Senin doru sylediini tasdik eder ve yaptklarn tasvip ederse biz de Seni tasdik edip kabul etmi; Allah katndaki konumunu anlam ve Senin de sylediin gibi, ite o zaman Onun, Seni peygamber olarak gnderdiini kabul etmi oluruz. Fe sbhanallah! Adamlar, gz gre gre kendilerince Allah Resln alaya alyorlard. Kstahlkt bunun anlam! Allahn en sevgili kuluna saygszlkt Hatta bu sluplaryla onlar, sadece Efendiler Efendisini hedef almyorlar, kendilerince Allaha da hakaret ediyorlard. Hangi birisine cevap verilebilirdi ki? Hem, cevap verilse bile, Efendimizin karsnda bu cevaptan anlayacak kim vard! Bunlara verilecek en gzel cevap, phesiz skttu. Ortalk buz gibi olmutu. Her eye ramen Efendiler Efendisi, onlarn da iman edeceklerini umuyor ve aradaki kapy tamamen kapatmyordu. Zira, byle durumlarda, zamann ldrtclna, muhataplarn hamakatine ve ortamn kasavetine ramen sabretmek gerekiyordu. En azndan, her iki cenahtaki tavr mahede edenler bir gn bunlar deerlendirir ve Hak cihetteki yerini alrd. Kendileri gelip teslim olmasalar da, gn gelince bu adamlarn ailelerinden gelip iman edenler mutlaka olabilirdi Yine bye, byklk dyordu. Onun iin bir kez daha konutu Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem): Beni Allah size, bunlar yapaym diye gndermedi ki, dedi ve ilave etti: Ben, size getireceimi getirdim ve Allahtan alm olduum tebli vazifesini de yerine getirdim. Bundan sonra ayet
321
kabul ederseniz, sizin iin bu dnya ve ahiret mutluluu demektir. ayet, kabul etmeyip de reddederseniz, aramzda Allah (celle celluh) hkmn verinceye kadar ben de diimi skar, sabreder ve beklerim. Belli ki Efendiler Efendisinin ruh-u pkleri ok sklmt. Sknt duyulmayacak bir manzara deildi ki! Onun iin konuyu ksa tutmaya alyor ve bir an nce bu kasvet ortamndan ayrlmak istiyordu. Ancak, adamlarn niyeti ii daha da uzatmakt; kendilerince eleniyorlard. Aralarndan birisi ileri atld ve yine ayn slupla unlar sylemeye balad: Madem bizim iin bunlar yapmayacaksn; yleyse, Rabbinden kendin iin iste! Mesela, u syleyip durduun eyleri tasdik eden bir melek gnderse de, o melek Senin hakknda bize de malmat verse! Ayn zamanda yine Ondan istesen de Senin iin cennet gibi ba ve baheler, altn ve gmten saray ve malikneler ihsan etse de Seni bir anda zenginler snfna ulatrsa! nk Sen, aynen bizim gibi ar-pazarda yryp duruyor, biz nasl kazan peinde emekliyorsak Sen de maiet peinde kouyorsun! Bylelikle biz, Senin Allah katndaki kymetini anlar ve zannettiin gibi gerekten de Sen Onun peygamberi isen, bylelikle biz de Senin, Onun nezdindeki yerini grm oluruz! Belli ki adamlarn ar damar atlamt. Onlar ylesine gnl elendiriyorlard. Ortam, tam anlamyla bir ky kahvesine dnmt. nne gelen, ileri atlyor ve kendince bir eyler sylyordu. Rahmet Peygamberi Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) ise, her eye ramen diini skyor ve sabrediyordu. Hisler tepki gsterse de burada mantk ne gemeli ve sabredilmeliydi. Onun iin: Sbhanallah, dedi Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem). Ben sadece bir peygamberim! Benim gibi birinin, Rabbinden
322
bn Erkamn Evinde
byle bir talepte bulunmas uygun olmaz ki! Ben de zaten size bunun iin gnderilmedim ki! Allah beni, uyarc ve mjdeleyici olarak gnderdi. Kabul ederseniz; dnyay ve ahireti, siz kazanrsnz. ayet kabul etmezseniz, o zaman da Allah (celle celluh), hakknzdaki hkmn verinceye kadar sabrederim. Artk her kafadan bir ses kyordu: u semay ayaklarmzn altna ser ki Sana inanalm! Y Muhammed! Rabbin de, u anda bizim Seninle oturduumuzu, Senden bunlar istediimizi biliyor mu? Haydi btn bunlarn haberini Sana bildirse ve iin dorusunu bize retse ya! Duyduumuza gre, Sana btn bunlar Yemmedeki Rahmn denilen bir adam retiyormu! Halbuki, Sen de biliyorsun ki biz, Rahmna asla inanmayz! Y Muhammed! Sen bizi mazur gr; ama biz Seni, ya Sen bizi yok edip tketinceye kadar ya da biz Senin hakkndan gelinceye kadar yle babo brakmayz! Biz, meleklere kullukta bulunuyoruz; halbuki onlar Allahn kzlardr! Allah ve melekleri gzmzn nne getirip bize gstermediin srece Sana inanmayz! Syleyen syleyene, bir grlt kopmutu ve konuma bir trl de nihayete ermiyordu. Artk meclis, meclis olmaktan kmt; dayanlacak gibi gzkmyordu. Bu yzden Allah Resl, oray terk etmek iin kalkmak istedi. Onunla birlikte Abdullah bn Eb meyye de ayaa kalkt ve Allahn en sevgili kuluna unlar syledi: Y Muhammed! Sana kavmin, grdn gibi baz eyler sundu; ama Sen hibirini kabul etmedin! Sonra, Senin Allah katndaki konumunu renmek, sonra Sana tbi olmak ve Seni tasdik etmek iin baz eyler istediler, onu da yapmadn!
323
Hatta, kendi konumunu salamlatrma adna baz talepleri oldu, onlara da evet demedin! Korkutup durduun azab abuklatrp balarna getirmeni sylediler, onu da yapmadn! Vallahi de ben, semaya merdiven dayayp kat kat semaya ykselmedike ve ben de, oradan getirdiklerini plak gzle mahede edip seyretmedike, bir de btn bunlara drt tane melek getirip ahit tutmadka Sana asla inanmam. Geri, and olsun ki, btn bunlar yapm olsan bile ben, Seni tasdik edeceimi sanmyorum!330 Bunlar syleyen, Efendimizin halas tikenin oluydu. En yakndakinden bile, ok uzaktakilere yakmayan eyler duyuyordu. Bunlar sylerken de ayaa kalkm, az sonra da meclisi terk etmiti. Resl- Kibriy da ayaa kalkm, hanei saadetlerine doru yola koyulmutu. Ne mitlerle gelmiti, ama imdi kim bilir ne hicranla geri dnyordu? Yalnz bana kalakalmt. Rabbinden baka kendini mdafaa edecek kimse yoktu. Nihayet imdadna Cibril-i Emn yetiti. Gelen ayetlerde Yce Mevl unlar sylyordu: Onlar, Sen bize, yerden suyu kesilmeyen bir pnar fkrtmadka Sana asla inanmayacaz. diyorlar. Yahut Senin hurma ve zm balarn olsun da aralarndan grl grl rmaklar aktasn! Yahut, iddia ettiin gibi gkyzn paralayp zerimize ksm ksm dresin ya da Allah ve melekleri karmza getiresin de onlar, Senin sylediklerine ahitlik etsinler! Yok, yok! Bu da yetmez; Senin, altndan bir evin olmal yahut ge kmalsn! Ama unutma! Sen bize oradan dnerken okuyacamz bir kitap indirmedike, yine de Senin oraya ktna inanmayz ha!
330
Bkz. bn Him, Sre, 2/132-136
324
bn Erkamn Evinde
De ki: Fe sbhnallah! Ben, Resl olan bir peygamberden baka bir ey miyim?331 te, yeni bir toplum ina ederken Kurn, bu kadar olaylarn iinde ve inayet-i ilahiye de bu denli Habb-i Znn yanndayd. Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), kasvet dolu bir akam yudumlamt; ama imdi Cibril gelmi, bulunduu yerin salamln ilann yannda, bu trl insanlara kar taknmas gereken tavr da talim ediyordu. Aslna baklrsa Hz. Peygamberin, ahir zaman Nebisi olduunu, Onun hayatna kasteden bu can dmanlar da biliyor; Onun beklenen Nebi olduuna inanyorlard. Ancak bu bilmenin tesinde, ravun misal kibirleri, koyu karanlk iinde bir kabile taassuplar ve yle byk bir inatlar vard ki, bir trl gelip teslim olamyorlard. Mure bn be, insafa geldii bir srada unlar anlatacakt: Eb Cehille beraber oturuyorduk. Bulunduumuz yere yine Muhammedl-Emn geldi ve baz eyler anlatarak teblide bulundu. Eb Cehil, kstaha: Ya Muhammed! Eer bunlar, br tarafta tebli ettiine dair ahit aramak iin yapyorsan, hi yorulma ben sana ehadet ederim, imdi beni rahatsz etme! Yine znt iinde Muhammed yanmzdan ayrld. Ben Eb Cehile sordum: Hakikaten Ona inanmyor musun? Cevap verdi: Aslnda biliyorum ki, O peygamberdir. Fakat, Himlerle eskiden beri aramzda bir rekbet var. Onlar, haclara hizmet edip Kbenin rtsne sahip kma iiyle gelenlere Zemzem ikram etme ileri bizde diye vnp duruyorlar.
331
Bkz. sr, 17/90-93
325
Bir de peygamber de bizden, derlerse ite ben buna dayanamam.332
Yeni Bir Teklif Daha

Yine gnlerden bir gn, Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem), Kbeye gelmi Allahn evini tavaf ediyordu. O srada karsna, Esved bnl-Muttalib, Veld bn Mure, meyye bn Halef ve s bn Vil gibi kiilerden oluan Kureyin ihtiyar heyeti kageldi. Belli ki, yine sinsi bir plan kurmu ve bu planlarn teklif etmek istiyorlard. Dediler ki: Y Muhammed! Hele gel, biz Senin ilahna kulluk edelim; Sen de bizim ilahlarmza kulluk et. Bylelikle Sen ve biz, bir konuda ittifak etmi oluruz! Bu durumda, ayet Senin ibadet ettiin ilah hayrl ise, hepimiz bundan nasibimizi alm oluruz. Ama ayet bizim ibadet ettiimiz ilahlar hayrl ise o zaman da Sen bundan nasiplenmi olursun! Bununla onlar, neyi hedeemilerdi? Acaba Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), byle bir eyi -faraza- kabul etmi olsayd, gerekten bir olan Allaha ibadet edecekler miydi? Hem, ibadet sreklilik isteyen bir kulluktu; yle bir sene baka bir kbleye, br sene bir baka yne dnmek, dneklikten baka neyle izah edilebilirdi? Belli ki, belki de onlar gibi dnebilecek btn ehl-i kfrn azn kapatmak iin yine imdada Cibril yetiti. Getirdii ayetler, unlar sylyordu: De ki: Ey krler! Ben, sizin ibadet ettiklerinize ibadet etmem. Zaten siz de Benim ibadet ettiime ibadet etmiyorsunuz! Ve Ben, sizin ibadet ettiklerinize asla ibadet edecek deilim.
332
Sheyl, Ravdul-Unuf, 1/280
326
bn Erkamn Evinde
Anlalan siz de, Benim ibadet ettiime ibadet edecek deilsiniz! O halde, sizin dininiz size, Benim dinim de bana.333
Can Dmanlarnn Efendimize Baklar

Her ne kadar Efendimize kar bylesine olumsuz kampanyalar yrtlse ve bu kampanyalar, Onun hayatna kastetme kertesine gelse bile, yine de dmanlarnn Onun hakkndaki kirleri olumsuz deildi; zira, Efendimizin Emn denilecek kadar drst bir hayat vard ve onlar, bir trl bu gveni yok sayamyorlard. Ayn zamanda, syleyip durduu eyler, yle yabana atlacak cinsten eyler de deildi; adam ldrmemek, zina etmemek, hrszlk yapmamak; bakasnn malnna gz dikmemek... Velhsl btn bunlar, toplum salahn isteyen herkesin sahip kmas gereken deerlerdi. Bunun yannda anne babaya ihsanda bulunup onlar hi incitmemek, akrabalar arasndaki kaynamay artrc ziyaretler yapmak, insanlara iyilikte bulunmak, bencilce davranlardan uzak durup ihtiya sahiplerine yardm etmek gibi gzellikler de, yle yabana atlacak eyler deildi. Ancak, Allaha iman... Kurn... Ahiret hayatnda karlalacak hesap ve kitap ve atlan her adm kaydeden meleklerin varl gibi konular, onlar rahatsz ediyordu. Canlarnn istedii gibi yaamalarna engel olacak her trl durua kar kyorlard. Kolay deildi; bir mr yaadklar hayat bir kenarda brakacak ve o gne kadarki her eyi yalanlarcasna bugn yeni bir yola gireceklerdi! Bunu yapabilmek, fazilet isterdi! O gn iin kar cephenin en nde gelenlerinden Eb Cehil, Eb Sfyn ve Ahnes bn erk, birbirlerinden gizlice ve
333
Bkz. Krn, 109/1-6. Bkz. bn Him, Sre, 2/208
327
bamsz olarak gelmi; namaz klarken Kurn okuyan Allah Resln daha yakndan grp okuduklarn dinlemek istemilerdi. Merak ediyorlard; ancak, yaptklar bu iten bir bakasnn haberdar olmasn da istemiyor ve bunun iin gecenin karanlndan istifade etmeyi tercih ediyorlard. Ne mthi bir bulumayd; Allahn en sevgili kulu, Cenb- Hakkla mlki olmu, seyrine doyum olmayan bir vuslat yayordu. Hayranlkla ve uzun uzun dinlediler; yaz scanda inen rahmet damlalar gibiydi, kulaklarna arpp gelen nameler Kendilerini o kadar kaptrmlard ki, o geceki son kelamn duyuncaya kadar vaktin nasl getiini fark edememilerdi bile Kurn sesi kesilince, her biri evine dnmek iin yola koyulmutu; ok gemeden yol, n de bir noktada birletiriverdi. Mahcup olmulard: Bir daha byle bir ey yapmayalm! Zira, aramzda zayf karakterli olanlarmz bizi bu halde grrlerse, onlarn kalplerine phe der ve onlar da gelip teslim olurlar, diyerek birbirlerinden ayrldlar. Bunu demek kolayd, ama akam yaadklar o manzaray unutmann ve duyduklarn yok saymann imkn yoktu. Srekli beyinlerini megul ediyordu. Bir defa daha gidip dinleselerdi ne kard? Hem, artk dier arkadalar da gelmez ve yalnz balarna bir kez daha Kurn dinlemi olurlard! in dorusu bunu; sadece biri deil, her biri dnmt. Ertesi akam da gelmilerdi; yine sonuna kadar dinlediler ve ayrlk vakti gelince, yol yine ayn noktada birletiriverdi n de. Bu kadar da olmazd! Hani dn sz vermilerdi? Gecenin karanlnda kzaran yzler gzkmese de ses tonlar, mahcubiyetlerini ele veriyordu. Yine ilk geceki gibi szleip ayrldlar; artk bir daha gelip dinlemeyecek ve byle bir eyle, bir daha asla karlamayacaklard. Nihayet nc gece olmu ve etraftan el-etek ekilince, ayn ahs yine yola koyulmutu; Efendiler Efendisini
328
bn Erkamn Evinde
dinlemeye geliyorlard. Her biri de, bu sefer dierlerinin gelmeyeceinden emindi. Fecir vakti tul edince yine ayrlm, evlerine doru gidiyorlard ki, yollar ayn noktada nc kez birleiverdi! Bu kadar olurdu! Hem, bayrak ap kar koyacaklar hem dinlememek iin aralarnda anlap sz verecekler hem de btn bunlara ramen gelip yine Onu dinlemek iin can atacaklard! Birbirlerini knayarak konumaya baladlar ve artk, ne pahasna olursa olsun bir daha byle bir hadise yaamamak iin lmne sz verdiler. Ertesi sabah Ahnes bn erk, asasn kapt gibi soluu Eb Sfynn yanand ald: Syle bana, ey Eb Hanzele! Muhammedden dinlediklerin konusundaki krin ne, diye sordu. Eb Sfyn, muhatabnn niyetini renmeden renk vermek istemiyordu ve: Peki, sen ne dnyorsun, diye sorusuna soruyla mukabele etti. Kendini gizleme lzumu hissetmeyen Ahnes: Ben Onun hak zere olduunu sanyorum, diye cevaplad Eb Sfynn sorusunu. O da rahatlamt; Allaha yemin olsun ki ey Eb Salebe! Bugne kadar ben, ok ey iittim ve onlarla nelerin kastedildii konusunda ok muarefe sahibi oldum; hangi kelamla neyin kastedildiini iyi bilirim yani! Daha cmlesini bitirmemiti ki, Ahnes araya girdi: Aynen, vallahi de ben de yle, deyiverdi. Bununla onlar, hakikat nazarnda Efendiler Efendisini tasdik ediyor ve getirdiklerinin de hak olduunu ikrar etmi oluyorlard. Ancak, bunu dar vurup ilan etmek yle kolay deildi! Bundan sonra Ahnes bn erk, Eb Sfynn evinden ayrld ve doruca Eb Cehilin yanna geldi; ayn eyleri onunla da konumak istiyordu: Ey Ebal-Hakem, diye balad szlerine ve devam etti:
329
Muhammedden dinlediin eyler konusundaki krin ne? Ne duymuum ki, diyerek pikinlie vurmak istiyordu Eb Cehil. Ancak, Ahnes kararl grnyordu: Ey Ebl-Hakem! Muhammed konusundaki gerek krin ne; o doru birisi mi yoksa yalan m sylyor? Bak, burada seni duyacak benden baka da kimse yok! Kaamak bir cevapla bandan savamayacan anlamt Eb Cehil. Kitabn ortasndan konumak gerekiyordu. nce derin bir i geirdi ve ardndan, yelkenleri suya indirip unlar sylemeye balad: Allaha yemin olsun ki, Muhammed doru sylyor; zaten O, asla yalan sylemez! Fakat, Kusayoullarnn sancaktarlk, zemzem suyundaki hizmetleri, perdedarlk ve dardan gelen hac adaylarna yemek verme hizmetlerine ilave olarak bir de peygamberlik meselesine sahip kmalarn dnnce kahroluyorum; onlar btn bunlar tek ellerine alrken, Kureyin hli nice olur, bir dnsene? Halbuki bizler ve Menfoullar, bugne kadar eref konusunda hep, birbirimizle yarp durduk; onlar yemek ziyafetleri verdiler, biz de verdik! Onlar, baz yklerin altna girip insanlara hizmet ettiler, bizler de benzeri eyler yaptk! Ellerindeki imknlar bakalarna da atlar, biz de malmzdan bakalarna vermeye baladk! Neticede, artk onlarla at ba gitmeye balamtk ki, imdi onlar: Bizim aramzda, semadan haber getiren bir Nebi var, diyorlar. Syler misin; bunun stesinden biz nasl gelebiliriz? Vallahi de, biz Ona asla inanmayacak ve hibir zaman da Onu tasdik etmeyeceiz!334 Kalplerini kfrn kaln perdeleri kaplam olsa da, vic334 bn Him, Sre, 1/269; Sheyl, Ravdul-Unuf, 1/280
330
bn Erkamn Evinde
danlaryla yalnz kaldklarnda, kendi yaptklarndan rahatszlk duyuyor ve insafn kalplaryla konumaya balyorlard. Belki de Eb Cehilin sa tarafndan kalkt bir gnd; yrrken Efendimizle karlamt. Mahzun Nebiyi yine hzn iinde grnce insafa geldi ve Onu teselli edebilmek iin unlar sylyordu: Ey Muhammed! Biz, Seni yalanlamyoruz; biz, Senin bize getirdiin eyleri tekzip edip onlarn yalan olduunu sylyoruz! Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem), durumdan zaten haberdard; adamlarn bugne kadar verdikleri tepkiler bunu gsterirken bir de Cibril gelmi ve Ona: Ey Habbim! Onlarn ileri srp de Sana syleyegeldikleri eylerin Seni zp hznn artrdn biliyoruz! Ama sakn endie edip zlme; nk phe yok ki onlar, asla Seni yalanlamyorlar; fakat o zalimler, sadece Allahn ayetlerini inkar ediyorlar,335 mealindeki ayeti getirmiti. nk bu kanaatte olanlar, sadece Eb Cehille snrl deildi; Hris bn mir gibi baz insanlar, aktan Efendimize kar bayrak atklar halde, akam evlerine girip yalnzln sessizliinde vicdanlarna dndklerinde: Muhammed, asla yalan syleyecek biri deil; ben de Onun, sadece doru szl olduu kanaatindeyim, demek zorunda kalyorlard.336 te, gerek fazilet de zaten bu idi; yle bir hayat yaanmas gerekiyordu ki, can dmanlar bile faziletini kabullenip bakalarna anlatma lzumu hissetsinler! Zaten Onun canna kasteden bu kiiler, hislerine kapldklarnda lmne ferman kesseler bile vicdanlar devreye
335 Bkz. Enm, 6/33 336 Bkz. Vhid, Esbb Nzlil-Kurn, 218, 219
331
girdiinde, asla Onu gcendirmek istemiyorlar; aleyhlerinde beddua etmesinden de iddetle kanyorlard. zerine deve ikembesi atp da karsnda glerlerken, Onun duaya durduunu grnce btn neeleri kamt ve beddua eder diye dleri kopmutu. Onun iin, Ona kar savaa giderken titreyerek adm atyorlar; kar karya geldiklerinde de, batan aaya kendilerini lm korkusu saryordu. Hatta, meyye bn Halef, srf Efendimiz aleyhinde evirdii dolaplarn kendi bana dolanaca korkusuyla Mekke dna kamyor; kt zamanlarda da Efendimizden olabildiince uzak durmaya alyordu. Yine Eb Cehilin basksyla Bedire gidecei gn hanm karsna dikilecek ve ona: Ey Eb Safvn! Medineli kardeinin senin iin sylediklerini337 unuttun herhalde, diyerek Efendimizin verdii haberi hatrlattnda o: Hayr, asla unutmadm! Ben, Mekkelilerle birlikte giderek sadece vaziyeti kurtarmak istiyorum, cevabn verecekti. Zira onlar, Allahn matmah- nazar olan bir kalbi krdklarndan dolay balarna nelerin gelebileceini biliyor ve helak olacaklarndan korkup tir tir titriyorlard.338
Ayrcalk Talepleri
Efendimizin etrafnda, Hz. Eb Bekir, Hz. Osman, Sad bn Eb Vakkas ve Hz. Talha gibi zengin sahabeler olduu gibi, Bill-i Habe, Ammr bn Ysir, Zeyd bn Hrise ve Habbb bn Erett gibi fakir ve kimsesiz insanlar da vard. Ayn zamanda bu insanlar, byk ounluk itibariyle kle statsnde, yahut kle iken hrriyete kavuturulan kimselerdi. Elbette bu
337 Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem), onun da Bedirde ldrleceini ha338
ber vermiti. Buhri, Sahh, 4/1453 (3734) Bkz. Buhri, Sahh, 4/1453 (3734); Haleb, Sre, 2/378; Mbrekfr, er-Rahkul-Mahtm, s. 119, 120
332
bn Erkamn Evinde
farkllk, Allah Resl ve ashab arasnda bir problem tekil etmiyordu; insanlar, Allah katnda bir taran dileri gibi eitti. Ne Arap olann Aceme ne de siyah olann beyaz tenliye bir stnl olabilirdi! Ancak Kurey yle dnmyordu; cehaletin en koyu tonunun hakim olduu bu anlaya gre, stat itibariyle alt tabakay temsil edenlerle srekli stte bulunmas gerekenler ayn mekan paylaamaz ve birlikte oturamazlard. in esasna baklacak olursa onlar, bu insanlar insan olarak bile grmyorlard; onlara gre bu insanlar, sadece kendilerine hizmet iin var olan yaratklard! Efendiler Efendisinin bu insanlara deer verip de kendi huzurunda oturtmasndan hi haz almayan ve arzu ettikleri bu sistemin yava yava kontrollerinden ktn gren bu adamlar, hi akla gelmeyecek bir teklifte bulundular. Diyorlard ki: Bizler, Senin kavminin efendileriyiz; ayet Sen, bizi de yanna ekip meclisinde grmek istiyorsan, yannda bizden baka kimse olmasn! nsanlara tepeden bakanlarn tekliydi bu. Ancak bu teklif, Allah tarafndan da Reslullah tarafndan da kabul grmeyecekti.339 nk insanlar, imanlarna imanlarndaki derinliklerine gre deer kazanrd. Allah bilmeyen bir kr veya mrik, dnyann en zengini veya en zekisi de olsa Allah katnda bir deer ifade etmezdi. Zaten akll olmak, aktan iman etmeyi gerektirirdi; iman sahibi olamadklarna gre, bunlarn akll olduunu sylemenin de imkn yoktu. in dorusu, akllarn kullanp iman etme gibi de bir niyetleri yoktu; sadece, kendilerini rahatsz eden (!) bir mesele karsndaki tepkilerini dile getirmek istemi ve kendilerince, uygun bir
339
Onlarn imann mit ederek Efendimizin de bu teklife meylettiine dair yorumlar, ismet vasfn haiz peygamberler iin dnlmemesi gereken hususlardandr. Hele sz konusu olan Zt, Efendiler Efendisi olursa!
333
meclis hakk verilmedii iin iman etmedikleri konusundaki hakllklarn (!) ortaya koymaya almlard. ok gemeden Cibril-i Emn gelmiti ve bu kanaati pekitirme adna u ifadeleri getirmiti: Sabah-akam, sadece onun rzasn dnerek Rablerine rm olmu olanlar sakn huzurundan uzaklatrma!340 Anlalan bu i, elini scak sudan souk suya sokmam ilesiz insanlarla yryecek bir i deildi; bu i, yokluun ne anlama geldiini bilen ve elindekini bakalaryla da paylaabilen insanlarn omzunda ykselmeliydi. Varlk iinde yzenler, yokluun ne anlama geldiini bilemez ve onlarn elinden tutma adna da istenilen gayreti gsteremezlerdi. Demek ki, yce insanlar iin, gnlden davaya inanm hasbileri uzaklatrp da mriklerin hidayetini umarak mrikleri kendilerine yaklatrmak gibi bir uygulama asla dnlemezdi. Zira bu, kk hesaplarn ve byk dnememenin bir sonucu olurdu. Aka bir zulmd ve Allah Resl de byle bir zulm irtikb etmekten fersah fersah uzakt. be mrikin, srf kendilerini tatmin adna ortaya attklar bu trl hezeyanlara kulak asmayacak ve sabah-akam, davada, dncede, duyguda Allah deyip inleyenlerle beraber olacak; gzn onlardan ayrmayacak ve asla bakalarna kaydrmayacakt. nk biliyordu ki, Allahn rahmeti onlarla beraberdir. Nasl olabilirdi ki O (sallallahu aleyhi ve sellem): Cennet u insana kavumak iin itiyak iindedir: Ali, Selmn ve Ammr,341 buyuracakt. Kendini bilmeyen be sergerdann sahte taleplerine karlk, kendilerine cennetin mtak olduu bu samimi ve yrekten insanlar huzurdan kovulur muydu hi?
340 341
Bkz. Enm, 6/52; Kehf, 18/28 Tirmiz, Snen, 5/667 (3797); Hkim, Mstedrek, 3/148 (4666)
334
GEME AT BR MUHASEBE
Dnle bugn arasnda, mminler asndan Bat ile Dou arasndaki mesafe kadar ak bir fark vard. Bu fark tescil adna Cibril-i Emn gelmiti ve gemite kalan bir konuyu hikaye ediyordu: Onlardan birisine, Kz ocuun oldu. mjdesi verildiinde, fke ve zntsnden yz kaskat ve mosmor kesilir. Mjdelendii bu kt haberin etkisiyle utanp, e ve dostundan saklanmaya alr. Bana bu hal geldiine gre imdi ne yapacan dnmektedir; hor, hakir ve itilip kaklan bir bela olarak hayatta m braksn, yoksa topraa m gmsn! Dikkat ediniz; ne kt hkmediyor ve yanl karar veriyorlard!342 Cehalet, insan ne hallere koyuyordu! Konu, henz zihinlerde tazeydi; hatta, cehalet batandan kurtulamayan baz insanlar itibariyle, hl benzeri uygulamalar devam edip duruyordu. Kimi, alk endiesinden, kimisi kz yerine erkek ocuu tercih ettiinden kimisi de kz ocuunun olmasn kendisine yediremedii iin onlara kar cephe alyor; bazlar itibariyle de onlar ldrmeye varan canavarlklar sergileniyordu.343
342 343
Nahl, 16/58, 59 Bkz. Enm, 6/101; sr, 17/31
335
Ayet ise, o gne ait bir uygulamay, tarihe ml ediyor ve izgisini kaybettikten sonra bir insann, vahet adna gelebilecei noktay ibret-i lem olmas iin kyamete kadar herkesle paylamay hedeiyordu. ok gemeden, iman suyundan kanasya tadanlardan biri, Habb-i Zn Hazretlerinin yanna gelmiti. Belli ki, iinde zemedii bir sknt vard. Bir eyler sylemek istiyordu; ama bir trl cesaretini toplayp da balayamyordu. efkat dolu baklarn yakalad bir srada: Y Reslallah, diye sze balad. Bu arada Efendiler Efendisi de, bedeniyle birlikte yzn bu zata doru yneltmi; onu dinlemeye durmutu. Bizler, cahiliye dneminin insanlaryz; kendi elimizle yapageldiimiz putlara tapan ve kzlarmz ldren kiileriz biz, diyordu. Ancak, belli ki anlataca eyin onda brakt tesir ok bykt. Kesik kesik konuuyordu. Benim de bir kzm vard. Ben de bir gn, cehalete ait bu basklara dayanamayp kzm yanma ardm. Koarak geldi; arp onunla ilgilenmemden o kadar mutlu olmutu ki! Elinden tuttum ve uzaklarda bildiim bir kuyunun yanna gtrdm onu. Eli avularmn iinde kuyunun kenarnda otururken, birden itip onu kuyuya atverdim. Aaya derken, Babacm! Babacm! diye lklar ykseliyordu. Huzur-u lileri birden hzne brnmt. Resl- Kibriy alyordu. O kadar alad ki, gzyalaryla sakal- erieri slanmt. Onun bu kadar hznlendiini gren bir baka sahabe kalkt ve adama dnp: Ne yaptn sen! Reslullah hzne bodun, diye tepki gsterdi. Efendiler Efendisi ayn kanaatte deildi. Eliyle de iaret ederek: Brak onu! nk o, gemiinde yaad nemli bir yanl sorguluyor, dedi. Ardndan da adama dnerek:
336
Gemie Ait Muhasebe
Yaadklarn bana birkez daha anlatr msn, dedi. Adam yeniden anlatmaya balad. Hzn, artarak devam ediyordu. Efendiler Efendisinin gzlerinde alamaktan ya kalmam, gz pnarlar kurumutu. Ardndan herkese unlar syledi: phesiz ki Allah (celle celluh), bugnnzn hakkn vererek Ona kul olduunuz srece, cahiliye dneminde yaptklarnz orada brakr. Adam da, iini dkm ve en yetkili merciden iini rahatlatacak bir cevap almt. Eski hatalarn affettirebilmek iin kim bilir neler yapacann szlerini veriyordu kendi kendine. te burada Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem), yine adama dnd ve: Haydi imdi, her eye yeniden bala,344 dedi.
344 ls, Rhul-Men, 14/169, Drim, Snen, 1/14 (2)
337
338
TEBL AYETLER
Bir taraftan bn Erkamn evindeki faaliyet, srran tenevverat345 devam ediyor; dier yandan da insanlar, teker teker slma davet ediliyordu. Buna ramen mrikler, bulduklar her frsat mminlerin aleyhinde deerlendirmeyi iar edinmi; onlar srekli taciz etmeye alyorlard. Geri, gelen ayetlerde hem onlarn durumu ortaya konuluyor hem de mminleri yarn adna bekleyen srprizlerden bahisler alyordu. Mminler iin tek dayanak O idi ve O (sallallahu aleyhi ve sellem) da, her gn yeni bir mesajla insanlar besliyor, yol ve yntem retiyordu. Hiradaki bulumadan bu yana, be yla yakn bir sre gemiti. Allahn ayetlerini, Allahn Resl (sallallahu aleyhi ve sellem) insanlara tebli ediyor ve bizzat talimini de yerine getiriyordu. bn Erkamn evinde, tam anlamyla Rahmn bir sofra kurulmu; sahabe de bu sofradan doyasya istifade ediyordu. Bu sofrann mdavimleri, Nebev sohbetteki insibala boyanm, buradan aldklar boyay bakalarna da tamaya balamlard. Artk sofra, dar geliyordu.
345
Bakalarn tahrik etmeden ve yaplan eyler zatnda gzel olduu halde onlar irkin gibi grenlerin anlaylarna taklmamak iin arka planda nurlanma demektir.
339
Derken, bir anda ortamn havas deimi ve vahyin geliini haber veren bir grnt hsl olmutu. Gelen ayet, unlar sylyordu: Emrolunduun eyi, onlarn balarn artrcasna tebli et ve mriklerden de yz evir! Bunu yaparken alayc bir tavr sergileyenlere kar Biz Senin arkandayz ve yeteriz. Onlar ki, Allaha baka ilahlar da ortak koarlar; iin gerek ynn yarn onlar da bilecekler.346 yllk sreci sona erdirecek bir emirdi bunlar ayn zamanda. Anlalan, ilk defa muhatap olunan bir toplumda, tebli adna baz devreler vard ve imdi, bu devrelerden biri geride kalyor, irad ve tebli adna yeni bir sayfa daha alyordu. Zira artk, iman cephesindeki maya tutmu ve kemiyet itibariyle krka bli olan Mslmanlar, keyyet olarak da zirvede bir temsil yaamaya balamt. Demek ki bundan sonra, mriklerin alayc tavrlaryla onlardan gelebilecek tepkilerin ok nemi yoktu. Beri tarafta Hakka in binlerce insan dururken, -be kendini bilmezin tepkilerine mesele kurban edilmemeli; imana ait hakikatler her bir insana ulatrlarak dileyenin onlar kabullenme sreci hzlandrlmalyd.
346 Bkz.Hcr, 15/94-96
340
HZ. MERN GEL VE BN ERKAMIN EVNDEN IKI
Bir aramba akamyd. Efendiler Efendisi, bn Erkamn evinde bir akam ellerini kaldrm; dua dua yalvaryordu. O kadar iten ve srarcyd ki, bu durum yanndakilerin gznden kamad. Karncalanm avularn semaya kaldrp gzlerini semaya dikmi, itenlikle yle dua ediyordu: Allahm! u, iki adamda dinini aziz kl: mer bn Hattb ve Amr bn Him!347 mer bn Hattb, sert yapl bir adamd; gz pekti ve kimseden ekinmezdi. Bu tavr, adeta ona babasndan kalan bir mirast. Onun iin enitesiyle kz kardei, Mslman olduklarn merden gizlemilerdi, kimseye fark ettirmeden namaz klp Kurn okuyor; gizliden gizliye de teblide bulunuyorlard. Aslna baklrsa Hz. mer, gelimeleri uzaktan izliyor; zerindeki basklar bir trl atp da Mslman olamasa da, en azndan bu dini tercih edenlerdeki fazileti grp takdir ediyordu. Bir akam, Kbeye gelmi ve orada gecelemeye karar vermiti. Bu srada Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem) buraya
347 Hkim, Mstedrek, 3/574 (6129)
341
geldi ve Kurn okumaya balad; Hkka suresini okuyordu. Hz. mer, ilk defa duyuyordu ve szdeki cezbe ok houna gitmiti. Etkisinden kurtulmak iin bir kulp takmas gerekiyordu ve tepki olarak Kureyin dedii gibi: ir, deyiverdi. Ancak gelen ses devam ediyordu: phesiz ki o, kerim bir eli olan Cibrilin szdr; asla bir irin kavli deildir. nanmamak iin ne kadar da ayak diretiyorsunuz! Olacak ey deildi! Aklndan geirdii yaktrmaya hemen cevap gelmiti. Bu sefer: Khin, diye geitirmeye alt. Ses gelmeye devam ediyordu: O, bir khin sz de deil; siz ne kadar da az zikrediyorsunuz! O, lemlerin Rabbi tarafndan indirilen ulv bir kelamdr.348 Bu ekilde Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), sureyi sonuna kadar okumu ve mer de bunu, byk bir aknlk ve merak iinde dinlemiti. O gece bir hayli ve uzun uzun dnd. Zihnen gelgitler yayordu. Ama bunlar, henz meri harekete geirip saf deitirecek gte deildi. Onun iin ertesi sabah, yeniden eski arkadalarnn arasna dalm, eski alkanlklarna geri dnmt. Amr bn Him (Eb Cehil) ise, her frsatta Allah Reslne kar kan ve din adna her gelimeyi engelleme yarna girien ve bundan da haz duyan bir adamd. Bugne kadar Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem), onun da Mslman olmas iin ok uram, ama ona bu, bir trl nasip olmamt. Defalarca kapsna kadar gitmi; fakat her defasnda hakaretle karlap mbarek yznde tkrkle geri dnmt. Buna ramen Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), Eb Cehilin peini brakmyor ve bir de dualarna alarak, her eye ramen
348
Bkz. Hkka, 69/42
342
Hz. merin Gelii
onun da kalbine iman koymas iin Allaha dua ediyordu. Ancak bu dua, mer iin kabul grecek ve kaybeden Eb Cehil olacakt. Efendimizin dua ettii gnn ertesi sabahnda mer, Safa tepesine ynelmi; bn Erkamn evinde buluan mminlere ktlk yapma niyetiyle yola dm; klc belinde, tam tekmil yryordu. Yolda giderken karsna, Mslman olduu halde imann gizleyen bir baka sahabe Nuaym bn Abdullah kverdi. Grd manzara Nuaym endielendirmiti; zira mer, o kadar fkeliydi ki, burnundan soluyordu. Ne yapp edip onu yolundan evirmeli ve bylelikle errinden emin olmalyd. Onun iin: Nereye gidiyorsun ey mer, diye sordu. u Kureyin arasna iftirak salan, atalar ve ilahlar hakknda kt szler syleyen ve onlar ayplayan sbi Muhammedi ldrmeye gidiyorum, cevabn verdi. Zannnda isabet etmiti; mer gerekten ok kt bir niyet tayor ve bu niyetini icra etmek iin de yola koyulmu, bn Erkamn evine gidiyordu. Ne yapp edip onu bu yolda evirmeliydi. Aklna ilk gelen ey, merin enitesiyle kz kardei oldu. Vallahi de nefsin seni aldatm ey mer! Abdimenfoullarn kendi halinde brakp da gidiyor; Muhammedi ldrmek iin yol alyorsun? Bri, kendi evine dn de, nce onlarn iini hallet! mer, byk bir ok geirmiti. Olamazd; onun haberi olmadan kendi ailesinden birisi gidip de Mslman olamazd! Onun iin hemen sordu: Kendi evimde ne var ki? Yoksa?.. Evet... Kendi ailesinden de bu tatl su kaynana urayan ve o pnardan doya doya imeye balayanlar vard. Ancak mer bunlardan habersizdi ve abuk sylemesi iin Nuaym sktryordu. Nihayet Nuaym, en azndan hedef deitirmi
343
ve bir mddetliine de olsa zaman kazanmt. imdi ise, gerei sylemek durumundayd: Eniten ve amcaolun Sad bn Zeyd349 ile kz kardein Ftma Binti Hattb. Vallahi onlar da Mslman olup Muhammede tbi oldu, Onun dinine girdiler; sen nce kendi meseleni hallet, dedi mere. merin beyninde ard ardna imekler akmt. Nasl olur da, haberi olmadan kendi hanesinden birileri gider ve bu akntya kaplabilirdi? Meseleye hemen mdahil olmal ve el koymalyd. Onun iin, annda yn deitirdi. Adeta uarak gidiyordu. Ancak, bu seferki hede, Allah Resl deil; enitesiyle kz kardeiydi. Tam kapya yaklamt ki, ieriden yrek yakan bir ses duydu. Kbede geirdii geceyi hatrlatan bir sesti bu. Her ne kadar bu sesin sahibi farkl olsa da, kayna aynyd. Habbb bn Erettin sesiydi bu: T-h. Biz Sana bu Kurn sana glk ekesin diye indirmedik Henz farknda olmasa da koca mer erimeye balamt. Ancak o, bir anda teslim olacak gibi gzkmyordu. Kendini toparlayp iddetle kapnn tokman dvmeye balad. Bir taraftan da gr sesiyle baryor, bir an nce kapy amalarn istiyordu. merin sesini kapda duyan ev halknda byk bir tela balamt. Zira niin geldii belli olmutu. Evde kendilerine Kurn reten Habbb bir kenara gizlediler ilk olarak. Ardndan da, ellerindeki Kurn ayetlerini dizinin altna ald kardei Ftma. Evin hali, merin geliine msait hale gelir gelmez de kapy atlar, rpererek. mer ok zeki bir insand; kapnn ge almas da onu iyice ikillendirmiti. Hemen sordu:
349
Sad bn Zeyd, ayn zamanda Hz. merin amcaolu oluyordu.
344
Hz. merin Gelii
Biraz nce duyduum o ses ne idi? Ses falan duymadn ki mnsnda: Ne sesi duydun ki, demeye altlar. Hayr, duydum, dedi ve ardndan; hiddetle zerlerine yneldi. Bir taraftan syleniyor, dier yandan da ate pskryordu: Duydum ki, sizler de Muhammedin dinine girmi, Ona tbi olmusunuz, dedi ve hzn alamayp enitesi Sad bn Zeyde iddetle vurdu. Kz kardei Ftma, mere engel olmak isteyince bir darbe de ona indirdi. mer gibi birinin sillesine dayanmak zordu ve Hz. Ftma, kanlar iinde kalakalmt. Ancak bu, onun iin yeni bir hamlenin balangcyd. Zira, artk kaybedecei bir eyi kalmamt. Nasl olsa aabeyi her eyden haberdard. Hem, Hz. Ftma da ayn topran semeresi, Hattb ailesinin bir kzyd. yleyse hl gizlemenin bir anlam olamazd ve yiite bir tavrla dikildi aabeyinin karsna: Evet, biz de Mslman olduk! Ne var bunda! Allah ve Reslne iman ettik biz. Haydi imdi istediini yap bakalm! mer, nc vurgununu yemiti. Normal artlarda bir insann kendisine byle tavr taknmasnn imkan olamazd. Hele bir kadn kacak ve mere kar koyacakt! Nasl oluyordu da kz kardei, mere cevap yetitiriyor ve meydan okurcasna bir tavr sergileyebiliyordu? Ortal derin bir sessizlik brmt. Uzun uzun kardeine bakt mer; kanlar iinde kalmt; ama duruunda ayr bir asalet vard. Yaral aslan gibi bir duruu vard; her eye ramen onurunun peindeydi. Baklarnda, hayat istihkar vard: ldrsen ne kar, biz, gerek huzuru Muhammedin yannda bulduk. mesajlar gizliydi. Belli ki bu vurgun, koca meri dize getirmiti. Demek ki bunun iin, enite ve kz kardein merden iddet grmesi gerekiyordu. Anlalan kader, o gne kadar kar cephe adna kk sktren bir gc, enite evinde eritmeyi takdir
345
buyurmutu. Yaptklarna bin piman olmutu. merdeki deiim, gn yzne kmak zereydi; ses tonunu kontrol altna alm bir ekilde kz kardeine seslendi: Ben buraya gelirken okuduunuz u sayfay bana ver de, Muhammede gelen ey ne imi bir bakaym. Onlar da armlard. Bir aralk, vermekle vermemek arasnda tereddt yaadlar. nk mer, sayfay alp yrtabilir, azn bozup Kurn ve Efendileri hakknda uygunsuz szler sarfedebilirdi. Onun iin Hz. Ftma: Ona bir ktlk yapmandan endie ediyoruz, diye cevaplad. Korkma, diyordu mer, alttan alarak. Ardndan da, hibir zarar vermeden, okuduktan sonra geri verecei hususunda yemin ederek gvence verecekti. Biraz nce kanlar iinde kalan kz kardein sevincine diyecek yoktu; aabeyinin geliini sezmiti artk. Tanyordu onu zira mer zlmt. Onun iin bir adm daha att: Ey kardeim! Sen, hl irkin kirlilii iindesin; halbuki bu Kurna necis olanlar el sremez! Peki, o zaman ne yapmak gerekiyordu? Hemen gusl anlatt Hz. Ftma Zira bu, Allah kelamyd ve Allahn raz olaca ekilde ele alnmalyd. mer iin bu, byk bir imtihand. Ancak, bu byk vurgunun ardndan o, kesin kararn vermi ve son tercihini yapmt. Gitti ve kardeinin anlatt ekilde abdest ald. Biraz nceki kasvet, yerini cennet balarndaki huzura brakm, yzlerden mutluluk akyordu. Bu arada Hz. Ftma, T-h suresinin yazl olduu sayfalar Hz. mere vermi; o da okuyordu. Bir noktaya gelince kendini tutamad ve: Ne gzel kelam... Ne tatl ifadeler bunlar, dedi.
346
Hz. merin Gelii
Beri tarafta; gizlendii yerden Hz. merin Kurn okuyuunu dinleyen ve okuduktan sonra da kanaatini izhar eden, yorumuna ahit olan Habbb bn Erett, tekbir getirip haykrmamak iin kendini zor tutuyordu. Daha dn akam bn Erkamn evinden ykselen dua, btn canllyla zihninde duruyordu. Bir dua, bu kadar ksa srede icabet grr ve iki merden biri bu kadar ksa srede huzura gelir miydi! te imdi Habbb, gizlendii yerden buna ahit oluyordu. ok gemeden de, heyecann yenemeyip sakland yerden kt ve Hz. mere: Ey mer! Vallahi de ben senin, Allahn Nebisinin duasna mazhar olduunu umuyorum! Daha ben dn, Onu, Allahm! Ne olur, dinini u iki merden birisiyle teyid buyur. mer bn Hattb ve Amr bn Him! diye dua ederken duydum. Allaha yemin olsun ki ite bu o, y mer, diye seslendi. Hz. mer, iki srprizi birden yayordu; ncelikle Habbbn burada ne ii vard ve imdiye kadar neredeydi? Niye saklanm ve imdi niin gelip de kendisine bunlar sylyordu? Onun iin ikinci srpriz, ldrmek iin klcn kuanp da yanna gitmeye alt Allah Reslnn byklyd. Arada ancak bu kadar fark olabilirdi. Sen Onu ldrmek isteyecek ve yola koyulacaksn, O ise, senin imann kurtarmak iin vakit ayracak ve dua dua Rabbine yalvaracak! Aman Allahm, bu ne azamet... Bu ne byklkt! Artk o heybetli meri byk bir mahcubiyet brmt. Habbba dnd ve: Ey Habbb! Bana Muhammedin yerini gsterebilir misin? Hemen yanna gitmek istiyorum, dedi. imdi O, Safa tepesinde arkadalaryla beraber bir evde bulunuyor. Artk Hz. merin hede belliydi. Geri bu hedef, sabah
347
evinden kt zamanki hedee aynyd; ama bu sefer niyet farklyd. ok gemeden bn Erkamn kapsn alyordu Hz. mer. Delikten darya bakan sahabe, kapdakinin mer olduunu grnce heyecan ve korku ile hemen Resl- Kibriynn yanna komutu: Y Reslallah! Kapdaki mer! Klcn da kuanm kapda bekliyor, diyordu. Hz. Hamza ileri atld: zin ver, gelsin y Reslallah! ayet, geliiyle hayr murad ediyorsa biz de onu alr barmza basarz. Ancak kt bir niyet besliyorsa ite o zaman biz, klcn alr ve kendi klcyla onu ldrrz! Zaten, Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) da farkl dnmyordu. Duann ne byk bir silah olduunu syleyen de, ellerini ap mer iin dua eden de zaten O deil miydi? Elbette bu skntlar iinde Allah (celle celluh), Habbini yalnz brakmayacak ve isteklerine cevap verecekti. Talebinin kabul grmesinin kr iindeki Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem): zin verin gelsin, buyurdu. Kendileri de, oturduklar yerden kalkt. Belli ki, merin geliini ayakta karlamak istiyordu. Kap alm ve dev csseli mer de ieri girmiti. Karsnda, efkatle kendisine kucak aan Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem) duruyordu. Bu scakln bir benzeri, ancak cennetlerde bulunabilirdi. Allah Resl nce, iddetle kavrayp sinesine sard Hz. meri ve ardndan da: imdiye kadar neredeydin ey Hattbolu! Allaha yemin olsun ki neredeyse, Allah bana bir musibet getirinceye kadar gelmeyeceini dnr olmutum, buyurdu. te; geldim y Reslallah! Allaha, Reslne ve Onun katndan gelenlere iman etmek iin geldim! bn Erkamn evinden Safa tepesine doru cokulu bir
348
Hz. merin Gelii
tekbir yanklanyordu; zira, Hz. merin geliini duyan ve akamki duaya muttali olan -Reslullah dahil- herkes, heyecandan kendini tutamam ve bir azdan tekbir getirmeye durmutu. Zaten, merin gelii de ancak byle karlanrd! Hz. merin gelii, artk yeni bir dnemin baladn gsteriyordu. Hz. Hamzadan sonra mer gibi bir gc daha yanlarnda gren ashab- Reslullah, birer ikier bn Erkamn evinden km; Safa tepesindeki tekbiri Mekkeye yaymann yarna girimilerdi.350 Zira Hz. merin gelii, herkese ayr bir g vermi; o Mslman olduktan sonra daha bir izzetle dolar olmulard; namaz klarken daha rahat hareket ediyor, Kurn okurken de bakalarnn musallat olmasndan o kadar endie duymuyorlard. bn Mesd hazretlerinin dedii gibi Hz. merin Mslman oluu, din adna bir fetih anlamna geliyordu.351 Hz. mer Mslman olmutu olmasna, ama iinde yaad deiimi herkese haykrmadan rahat edecek gibi grnmyordu. Onun iin Efendimize dnd ve: Y Reslallah! Biz hak zere olduumuz halde neden dinimizi gizliyoruz ki? Halbuki onlar, btl zere olduklar halde anlaylarn aktan dile getiriyorlar, dedi. Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem), sabr ve temkin insanyd. Daha nce Eb Bekire seslendii gibi seslendi ona da: Ey mer! Zaten yaadklarmz gryorsun Bizler henz bunu yapacak sayda deiliz. Seni hak ile gnderen Allaha yemin olsun ki, daha nce hangi meclislerde dolamsam gidip hepsinde imanm haykracam, dedi ve bn Erkamn evinden kt. lk urad yer, Kbe idi. nce, yllarn yanllna inat gstere gstere
350 351
Bkz. bn Him, Sre, 2/187 vd. Bkz. bn Sad, Tabakt, 3/270
349
tavaf etti onu. Sonra da Kureyin yanna gitti. Anlalan, zaten onlar da bu gelii bekliyorlard. Eb Cehil ne atld: Herhalde sen de sbi olmusun,352 dedi alayl bir slupla. mer, kendince kkredi: Ben ehadet ederim ki, Allahtan baka ilah yoktur ve Muhammed de, Onun hem kulu hem de Resldr. Bunu syleyen dnk arkadalar mer bile olsa, mriklerin buna tahammlleri yoktu ve hep birden zerine verdiler. Ancak, ortada bir mer gerei vard. zerine ilk gelen Utbeyi kapt gibi altna alm, gzelce hrpalayvermiti. Parma gzne batan Utbe, feryd gn iinde rpnyor ve straptan Mekkeyi inletiyordu. Kolay lokma olmad zaten belliydi; ama mer sanki eski merden daha gl ve evik kmt. Etrafndaki kalabalk bir anda dalverdi. slmn izzetini Mekke sokaklarnda temsil ederek yryen mere artk kimse kar koyamyordu. O da, Reslullahn yannda verdii sz yerine getirmek iin btn meclisleri dolat ve duymayan sarlara da duyurdu adn ve slmn gzelliklerini. Yine de Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem) endielenmiti. Nihayet geliini grnce de, zerine titrercesine neler olduunu sordu. Vazifesini kusursuz yerine getirmenin huzuruyla Hz. mer anlatmaya balad: Anam-babam Sana feda olsun y Reslallah! Endie edeceiniz hibir ey yok! Allaha yemin olsun ki, slmla ereenmeden nce uradm her bir meclise uradm ve iimden geldii gibi kimseden korkup ekinmeden imanm haykrdm.353
352 Yldzlara kutsiyet atfederek onlara ibadet eden bir dnce biimi. Semadan
vahiy geldii iin Kurey ileri gelenleri Mslmanlk hakknda bu ifadeyi kullanarak onu hafe almaya alyorlard. 353 bn Kesr, el-Bidye ven-Nihye, 1/439
350
Hz. merin Gelii
Hira Ziyaretleri
Risalet vazifesiyle serraz klndktan sonra da Efendimiz vahiy ncesinde mesken tuttuu Nr dana zaman zaman gider ve Hirada huzur soluklamak isterdi. Bu ziyaretleri srasnda bazen, her an Onunla birlikte olmak isteyen ashab da yanna taklr ve bylelikle mterek bir ziyaret gerekletirirlerdi.
Yine byle bir gn Hz. Eb Bekir, Hz. mer, Hz. Osman, Hz. Ali, Hz. Talha, Hz. Zbeyr, Hz. Abdurrahman, Hz. Sad ve Hz. Sad bn Zeydle birlikte Hiraya kmlard. Tam bu srada Nr da, iddetle sarslmaya balad. Belli ki, Onunla birlikte bu davay gelecee tayacana inand bu insanlar iin endie duymaya balamt. Bunun zerine Efendiler Efendisi (sallallahu aleyhi ve sellem): Yerinde dur Hira, diye seslendi. Zira senin zerinde bulunanlar, bir Nebi, bir sddk ve ehtten bakas deil!354 Bunu sylerken, keskin nazarlarn gelecee yneltmi ve yanndaki arkadalarnn son demlerinde balarna gelecekleri teker teker haber veriyordu.355
354 Mslim, Fezils-Sahbe, 44 (50/2417); Ahmed bn Hanbel, Msned, 355 Bu bir mucizeydi ve aradan geen yllar, tarihe Sddk olarak adn yazdran
1/188; Nes, Snen, Vakfl-Mescid, 4 (3609)
Hz. Ebubekirin dndakilerin tamamnn ehid olarak dnyaya veda ettiine ahitlikte bulunacakt. Hatta Cemel gn Hz. Zbeyr, Hz. Alinin hakl olduunu anlayp savamaktan vazgeip geri dnp, Sib vadisinde namaz klarken kendisini arkadan vuran bn Crmz, Hz. Aliden iltifat almak iin bir rpda Halifenin huzuruna gelmi ve kendince mjde(!) vermek istemiti. Hz. Ali, onun mjde olarak getirdii bu mem haberle beyninden vurulmutu. Dnyas yklm gibiydi ve nce: - te bu kl, Reslullahtan o gnk sknty uzaklatrmak iin ekilen klt, dedi. Ardndan da: - Sayyenin olunu ldren, cehennemdeki yerini hazrlasn, dedi. Bkz. bn Kesr, Bidye, 7/250; Kurtub, Tefsir, 16/321
351
352
HABESTAN HCRETLER
Vahiy geleli be yl olmutu. Aylardan Recep idi. bn Erkamn evi, ksmen de olsa problemi zm, imana ait meselelerin daha sakin bir atmosferde grlmesine zemin hazrlamt. Ancak bu, sadece sz konusu evle snrl bir durumdu; buradan ayrlan insanlar, yeniden takibe alnyor ve bilhassa zayf ve korumasz olanlar, giderek artan bir iddete maruz kalyorlard. Her geen gn Mekkeliler, daha bir acmasz oluyor ve inananlara, Mslmanca yaama hakk tanmyorlard. Onun iin daha kalc bir zm gerekliydi. Bu arada Allah (celle celluh), Cibril-i Emn vastasyla mminlere yeni bir yol gstermiti: Bu dnya hayatnda ihsan uuruyla hareket edenlere Allah da ihsanla muamele eder. Ve pheniz olmasn ki, Allahn yaratt yeryz ok genitir; bununla birlikte sabredip de diini skanlarn mkfat, saysz bir ekilde kendilerine verilecektir.356 Ayet, herkese aktan hicret emri vermemekle birlikte byle bir yolculuun, din hayat yaayabilmek adna getirecei rahatlktan bahsediyordu. Madem ki yeryz geniti; o zaman bu genilikten istifade edilmesi gerekiyordu. Bunun
356
Bkz. Zmer, 39/10
353
iin de Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), yle bir ynlendirmede bulunacakt: Keke Habeistana gidebilseniz. Zira oras gvenli bir yerdir; hem, orada bir melik var ki, yannda kimseye zulmedilmez! Habeistan, Mekke iin tandk bir yerdi; zira ticaret maksadyla sklkla buraya gelirler ve belli bal ihtiyalarn buradan giderirlerdi. Bu gidi-gelilerde, lkenin genel yaps hakknda bir hayli malmat sahibi olunmutu. Buna binaen de mminler, Necnin lkesine sevkediliyordu.
Birinci Hicret
Efendimizin bir iareti bile kitleleri harekete geirirdi. Kald ki, aktan Habeistana gitmenin bugn iin daha gvenli olduunu sylyor ve inananlar o istikamette ynlendiriyordu. Onun iin, hemen hazrlklar balad ve Mekkedeki iddete hedef olmaktan kurtulup dinlerini daha iyi yaayabilmek iin drd kadn toplam on be357 kiilik bir ekip yola koyuldu. Balarnda, Efendimizin damad Hz. Osman da vard. Elbette bu yolculuk, frsat kollayan Kureyten gizli yaplacakt. Gecenin karanlnda ve kimseye haber etmeden Mekkeden yeni bir dnyaya hicret yaanyordu. lk hicretti bu; sonrasnn nelere gebe olduu belli deildi; ama ne nemi vard! Ynlendiren O olduktan sonra buna ne gamd! Kimisi yryerek kimisi de binek zerinde sahile kadar gelmilerdi. nayet-i ilahiye yollarna su serpmiti bir kere; kendilerini sahilde bekleyen iki gemiyle karlatlar ve yarm dinar karlnda bu gemilere binerek Habeistann yolunu tuttular.
357
Bu saynn, on iki erkek ve drt kadn olmak zere on alt olduuna dair de rivayet vardr. Bkz. Taber, Trh 1/547.
354
Habeistan Hicretleri
Beri tarafta Mekkede, Hz. Osman ve hanm Rukiye validemiz, Musab bn Umeyr, Abdurrahman bn Avf, Eb Seleme ve hanm mm Seleme validemiz358 ve Osman bn Mazn gibi nde gelen isimlerin de aralarnda bulunduu bu insanlarn yokluu ksa sre iinde anlalmt ve arayp bulmak iin arkalarndan Kureyin elileri gitmilerdi. Ancak, artk ok ge kalmlard; zira, sahile geldiklerinde gemiler oktan hareket etmi ve mminler, sahil-i selamete yelken amlard. Nihayet, Habeistana ulatlar; artk ne Eb Cehille Eb Lehebin tahakkmleri, ne Utbe ve eybenin hakaretleri ve ne de Ukbe ile meyyenin satamalar vard! Mekkede iken, sadece dinlerini yaama adna attklar her admda karlarna dikilen btn engeller bir anda yok olmu, namazlarn huzur iinde klp huu ile Kurn okuma frsat bulmulard.359 Efendiler Efendisi, Habeistana gidenlerden uzun zaman haber alamamt, balarna neler geldiini merakla bekliyordu. Nihayet o cihetlerden gelen bir kadn, huzura gelip Hz. Osman ve Hz. Rukiyeyi grdn anlatacakt. Bu haber karsnda sevinen Habb-i Zn: phesiz Osman ve hanm, brahim ve Lttan sonra ailecek hicret eden ilk evin sahibidir,360 buyuracakt.
Geri Dn
Bu ilk yolculuk, Recep aynda gereklemiti. Aradan iki ay daha gemiti. Ramazan aynn bir gnnde Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), yine Kbeye gelmi, Rabbine ibadet taatle meguld. Yine etrafnda bir kalabalk birikmi, ne ya358 Bkz. Mslim, Sahh, 2/631 (918) Eb Selemenin vefatndan sonra Efendi359 Bkz. Taber, Tarih, 1/547 360
mize e olma bahtiyarlna erecek ve mminlerin annesi sfatn alacaktr.
Hkim, Mstedrek, 4/50 (6849). Baka bir rivayet ise, phesiz Osman, bu mmet iinde ailesiyle birlikte hicret edenlerin ilkidir. eklindedir. Bkz. bn Sad, Tabakt, 1/203 vd. Taber, Tarih, 2/222
355
pacan seyre dalmlard. Bir ara Efendiler Efendisi, btn hcreleriyle birlikte Kurn okumaya balad; Necm suresini okuyordu. Kulaklarna gelen bu kelam, oradakilerin daha da dikkatini ekmi ve prdikkat Onu dinliyorlard. Zira, o gne kadar hep iin amatasn yapm ve yanlarnda Kurn okunduunda kuru grlt yaparak, kelm- ilahden insanlarn istifade etmelerine engel olmak istemilerdi.361 Belki de ilk defa bu kadar net iitmi, ilah kelamn arln ilk defa engelsiz dinleme frsat bulmulard. Herkes, gerek niyetini unutmu, kendini Kurnn sihirli dnyasna kaptrvermiti. Yrekleri okayan o ilah beyan, adeta zihinlerindeki btn kir ve pas silip sprm; onlar da bambaka insanlar haline getirivermiti. Nihayet Efendiler Efendisi, surenin sonundaki secde ayetini okuyunca hemen secdeye gitti. O da ne; dinleyen herkes, yaptklarn hi sorgulamadan Allah Resln taklit edip Onunla birlikte secdeye gidiyordu! Sanki bu kelama ve onu tebli eden Reslullaha sava ilan edenler onlar deildi! Kbenin Rabbi, sanki gelecek gnlerin perdesini aralam, onlardan birini Mekke sakinlerine gsteriyordu. Tabii olarak bu manzaray seyreden bakalar da vard; o kadar yaknda olmadklar iin grdkleri bu manzaraya bir anlam verememi ve Efendimizle birlikte secdeye giden Mekkelileri knyorlard. Onlar yeniden kfr izgisine aran bir knamayd bu ve ok gemeden hemen, kendilerinin bylendiini iddia ederek gerisin geriye dnvereceklerdi. Bu hadise, Habeistana ulancaya kadar ekil deitirmi ve sadece zahiri grntsyle birlikte anlatlr olmutu. Habere gre, artk Mekkeliler Mslman olmutu. yleyse Reslullahtan ayr kalmaya ne hcet vard! Mekkeliler Mslman olmusa, orada ikence ve sknt da kalmam demek361
Bkz. Fusslet, 39/26
356
ti! Gerekten de ok sevinmilerdi. Bir taraftan da, hayret etmiyor deillerdi; bu kadar kin ve inat, iki ay iinde nasl olur da deiebilir, kat kalpler bir anda nasl da yumuayp Hak karsnda secdeye gidebilirdi! Demek ki Allah dileyince her ey olabiliyordu ve hemen geri dnme karar aldlar. Yine gemiye binmi ve kar sahile ulamlard. Artk, Efendimize, Mekkeye, Kbeye, dier mmin kardelerine, oluk-ocuklarna ve mal-mlklerine kavuacak olmann heyecanyla yryorlard. Nihayet, Mekkeye bir saatlik bir mesafeye geldiklerinde iin gerek yzn anlamlard. Bir yanl anlamann kurban olmulard! Gerekten de zor bir durumdu; geri dnp yeniden Habeistana gitmekle Mekkeye girmek arasnda gidip geldiler bir mddet! Daha sonra da, bir ksm geri dnp Habeistana gitmeyi; dier bir ksm da, gecenin karanln bekleyip Mekkeye girmeyi tercih edecekti. Evet, Habeistana geri dnenler yine kurtulmutu; belki, yaknlarna kadar geldikleri halde Reslullahla grememi, Kbeyi ziyaret edip arkadalaryla hasbihal de edememilerdi. Ancak, en azndan Mekkenin kin ve nefretinden korunmu; huzur iinde ibadetlerini yapabilecekleri bir zemine yeniden kavumulard. Mekkeye geri gelenler ise, kendilerine sahip kacak bir hmi bulabilenler, bir mddetliine de olsa ikenceden kurtulmulard. Ancak dierleri, yeniden eski gnlere geri dnm ve kendilerini, eskisinden de beter bir skntnn iinde buluvermilerdi. Bu sefer, mrikler nceki gidii de bildiklerinden dolay ii ihtimale brakmyor ve karlatklar her yerde sz ve ille mukabelede bulunup ikence yapyorlard.
Musab bn Umeyrin Durumu
Mekkede bunalanlarn Habeistana hicret haberini alnca Musab bn Umeyr de, mitlenmi ve bir yolunu bularak, hapsedildii yerden kurtulup Habeistana hicret etmiti. Al357
lah yolunda hicret eden ilk muhacirler arasnda artk o da vard; ne anne iddeti ne de babasnn banda ekimesi kalmt! imdi ise, zemherirde aan gne gibi Habeistan dnemi bitmi; yeniden Mekkeye dnmlerdi. Annesi iin bu, bulunmaz bir frsatt ve dner dnmez tekrar hapsetmek istedi Musab! kisi de kararlyd ve ikisi de gzya dkyordu; annesi, z evldn kendince bir hayal uruna kaybetmenin zntsyle alyor, oul ise, Hakka kalbinin kaplarn kapatp stne gelen annesinin gereksiz inadna yanyordu! Yrei imanla dolup taan bir delikanlnn, imana ate pskren bir anneyle imtihan, kfrde inatla imanda srarn bir mcadelesiydi! Bu durum, kendi z evld Musab evinden kovaca ana kadar da devam edecekti. Kendini dinlemeyen birine, olu nazaryla bakmay dnmyordu Hns Binti Mlik. Yine byle bir gn, iyice sinirlenmiti. Israr etmiti; ama Musab, Allah inkr edip bir trl putlara temenn durmuyordu. Duyduu kin, evlt sevgisini glgede brakacak mahiyetteydi ve: Ne hlin varsa gr. Artk ben senin annen deilim, deyiverdi. Her eyden mahrum etmiti Musab z olunu kovup, evinin kaplarn srglerken, ayn zamanda imana da kalbini tamamen kapatm oluyordu. Bir annenin olundan kopmas ne kadar zor ise, imana uyanm bir evldn, annesini ebed yokluk iinde kendi hline brakmas da o derece dayanlmazd. Ancak, dnya adna vazifesinde kusur etme niyetinde deildi Musab! Mal-mlk de ne lf; gznde ne dnya nimetleri ne de gelecek kaygs vard. Bata annesi olmak zere btn insanln iman doldurmutu gzlerini ve bir sevda olmutu onun iin bu! deta yalvard annesine: Ey anneciim! Ne olur bir de beni dinle! Gel, sen de, yegne ilhn Allah ve Muhammedin de Onun kulu ve Resl olduuna bir inanver.
358
Davet ne kadar tatl ve yumuak ise, ona gelen cevap da o derece sert ve tavizsizdi: Yldzlara yemin olsun ki, asla! Senin dinine girecek kadar ne aklm kaybettim ne de uurumu yitirdim! Uralar netice vermiyordu ve aresiz vedalap koptu hanesinden! Scak bir yuvadan kovulmutu kovulmasna; ama dnyann en scak bir gnlne kuracakt otan! Geldi Reslallahn huzuruna, teslim oldu ona ve ayrlmad bir daha! Artk Musab da, dier sahbeler gibi, bulabildii hain libaslar iinde, bazen karn doyan, zaman zaman da alktan kvranan bir insand. O da artk, Habbblarn, Billlerin arasna girmiti. Gzel kokular srmeye alkn mbarek cildi, alk ve skntdan, baharda kabuk deitiren ylan derisi gibi kabarm; pul pul dklyordu. Uzaktan meclise geliyordu bir gn! Yaklarken etrafndaki sahbelerle birlikte geliini seyrediyordu Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem) de. Musabn yorgun; ama huzurlu hlini szen gzlere oktan ya yrmt; balar ne eildi... Hznlenmilerdi beraberce!.. Zira Musab, eski ve ypranm, khne bir elbise iindeydi. slmdan nceki durumunu bilenlere, onun bu hli ok dokunmutu. Bill, zaten fakirdi. Habbb ve Ammrn da imknlar iyi deildi; alknd onlar yoklua! Ama Musab yle miydi? Grdkleri karsnda Reslallah da dayanamad ve unlar sylemeye balad: Bu gelen Musab ben, daha nce de gryordum. Anne-babas yannda Mekkede ondan daha kymetli biri yoktu. O, bunlarn hepsini Allah ve Resl iin terk etti ve geldi buraya! O ise, btn bu olup bitenlere aldr etmiyordu. Zira, insana huzuru, elbise vermiyordu ki! Bir kalpte iman yoksa kalp, bedeni skan srekli bir ikenceydi. Onun bir hede vard; iman adna gkler tesine uzanan bir vesileye tutunmu, gnden gne derinleiyor ve srekli mesafe alyordu. Gnbegn
359
gelen yetleri ezberliyor, Mrid-i Ekmelinden, dininin inceliklerini renip, hakkn vererek yaamaya alyordu.
Abdullah bn Sheylin Gelii
Hz. Abdullah, Kurey zerinde sz ve iirleriyle etkinliiyle bilinen, hitabeti dillere destan ve her meselede Kureye akl hocal yapan Sheyl bn Amrn oluydu. Efendimizi, ilk defa amcas Selt bn Amrdan duymu; Hz. Seltin gayretleri neticesinde Mslman olan dier amcalar Htb ve Sekrnn vg dolu ifadelerine kulak vermi ve ok gemeden Efendiler Efendisine gidip teslim olan enitesi Eb Sebre ve ablas mm Glsmdeki deiimi de fark ederek slmiyet hakknda kendisinde ciddi bir merak uyanmt. Anlalan, Mekkede yeni bir tatl su kayna vard ve demek ki, bunun farkna varan herkes, teker teker bu kaynaa kouyor ve kana kana pnarlarndan b- hayat yudumluyordu. Her ne kadar babas Sheyl, bu gelimelerden rahatszlk duyup diliyle gelimeleri hicvedse de amcalarna olan itimat ve gveni kendisini, babasnn bu konuda hakl olmad sonucuna gtryor ve bu vesileyle de, gelenek olarak tevars ettii btn anlaylarn teker teker sorguluyordu. Derken bir gn, o da bu kaynaa komaya ve hayat baheden pnarlarndan doya doya iip suya doymaya karar vermiti; amcalarnn efkatle kucaklayan baklar arasnda geldi huzura ve babasna inat, kelime-i tevhidi haykrarak Mslman oldu. Ancak baba Sheyl, yle kolay pes edecek birisine benzemiyordu; olu Abdullahn da gidip Mslman olduunu duyunca kplere binmiti ve geri dndrmek iin her trl vesileyi mbah greceini haykryordu. Gerekten de, dediini yapt ve ilk karlamalarnda olu Abdullah yakalayp zincirlere balad. Gnn her saatinde yedii dayaklar, artk onun gdas haline gelmi; binbir hakaret ve tahkirler de
360
bunun sos ve biberi gibi olmutu. Hz. Abdullah iin bunlar, tahamml edilemez sanclard. O kadar hiddet ve kararllkla zerine geliyordu ki, iman adna bir kelime bile duymak istemiyor, her defasnda sz, olu Abdullahn azna tkarak tek kelime bile etmesine msaade etmiyordu. Hali, Ammrn haline ok benziyordu; u kadar ki, Ammrn banda ekiyip ona ikence edenler yabanclar iken Abdullah inim inim inleten, bizzat z babasyd. Zincirlere bal bulunduu yerden, Habeistana hicret haberini almt. Amcas Sekrn da Habeistana gidenler arasndayd. Bir mr byle bal kalp da her an babasndan dayak yiyecek hali yoktu ve kafasna koymutu, bir frsatn bulup kaacak ve Habeistana gidecekti. Dediini de yapt Hz. Abdullah. Beri tarafta ise, fkeli baba Sheyl, olunun da elinden kurtularak Habeistana gittiini duyunca lgna dnmt; etrafna tehditler savuruyor ve bir gn yeniden eline geirdii zaman, ona yapacaklarn sralyordu bir bir. te bu srada, Mekkelilerin Mslman olduu haberiyle sevinen ve babasnn da yumuam olabileceini tahmin eden oul Abdullah da, Habeistandan dnyordu. Haberi alr almaz Sheyl, olu iin dndklerini hayata geirmek iin sabrszlanm, byk bir hrsla olunun yolunu gzler olmutu. Nihayet, Mekkeye gelir gelmez de hemen zerine ullanm ve onu bir daha da zlmemek zere balamt. Artk Hz. Abdullah iin, mtemdi ikence vard. Tek bana bir mahzende, alktan kvrm kvrm ve her daim zerinde ekiyen bir babann hakaret ve iddetine kar artk dayanamaz olmutu. Hz. Ammrn yaadklarn o da duymutu ve byle bir durumda Allahn kendisine tand ruhsatn da farkndayd; ikenceler dayanlmaz bir hal alnca da bu ruhsat kullanmaya karar verdi. Bylelikle, babasnn dediklerine evet diyecek ve bylelikle bir nebze rahat nefes alacakt.
361
Gerekten de yle oldu; olunun uslanp terbiye olduunu gren Sheyl, Hz. Abdullah zerindeki basklarn yava yava kaldrmaya balad. Ancak, bu sre iinde yine de ihtiyat elden brakmyor; uzaktan tepkilerini lp, baba szne yeniden geliindeki samimiyeti kontrol etmeye alyordu. Bir noktadan sonra, artk hi tereddd kalmam ve olu Abdullaha yeniden gven duymaya balamt. Bu hal, Bedir Savana kadar devam edecekti.
kinci Hicret
Sknt, her geen gn katlanarak byyordu ve nihayet Resl- Kibriy Hazretleri, zmn yine Habeistana gitmekle mmkn olabileceini syleyecekti. Zira nce gidenlerin orada hangi artlarda olduklarnn da haberi alnmt ve bu sebeple Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), Mekkede henz bulunmayan bir rahatl daha fazla insann elde edebilmesi iin mmetine Habeistana gitmeleri hususunda tahidatta bulunuyordu. Ancak gnl, Resl- Kibriyy da aralarnda grmek istiyordu. Onun iin Hz. Osman, Efendimize unlar syleyecek ve aralarnda u diyalog geecekti: Y Reslallah! lkinde biz gittik ve imdi ikincisinde yeniden Necye gideceiz! Keke Sen de bizimle beraber olsan! Sizler, hem Allaha hem de bana hicret etmi oluyorsunuz; dolaysyla size iki hicret sevab var! Bize bu yeter y Reslallah! Artk zaman, yola kma zamanyd. Ancak bu, mriklerin de bildii bir yoldu; kendilerince tedbir almlard ve yeniden ellerinden karmamak iin daha dikkatli davranyorlard. Bir de bu sefer, daha kalabalk bir grup gidecekti. yleyse, olduundan daha ok dikkat ve kimseye hissettirmeme adna daha ok tedbir ve ii ihtimale brakmadan daha kontroll hareket etmek gerekiyordu.
362
Derken bir gece vakti yeniden yola dlm ve peyderpey sahile doru bir yolculuk balamt. On sekizi kadn toplam yz bir kii idiler.362 Btn tedbirlere ramen yine de Mslmanlarn ayrlp gittiklerini duyan Kureyte byk bir tela yaanyordu. nceki gidiin neticesini ve Necnin Mslmanlara yapt muameleyi de biliyorlard. imdi gidenlerin says ise, ncekine nispetle daha fazlayd. ok byk bir problemle kar karyaydlar; kendi avularnn iindeyken zemedikleri bu meselenin, lkeler aras bir konuma srayp da genele ml olduunda stesinden nasl gelebilirlerdi ki! Yok, yok; mesele, kendi kontrollerinden kmak zereydi! Zaten Hamza ve meri kaybetmi olmann hzn bellerini bkm, bu dman belledikleri cepheye byk bir g katmt. imdi ise mesele, kontrollerinin tamamen dnda bir zemin bulmutu. Hemen bir araya gelip kalc ve kesin bir zm zerinde derin derin konutular. Neticede ittifak ettikleri husus, ne yapp edip Necyi ikna etmek ve ellerinden kardklar Mslmanlar kendilerine teslim etmesini salamakt. Bunun iin aralarndan, bu iin stesinden gelebilecek iki adam setiler; bunlar, Amr bnl-s ve Abdullah bn Eb Reba idi.363 Her ikisi de, krallarn huzurunda nasl konuulacan bilen ve ayn zamanda Nec ile muarefesi olan kimselerdi. Kurey, ii ansa brakmak istemiyordu; bunun iin her iki elilerine de tembih stne tembihlerde bulunuyor ve nasl hareket etmeleri konusunda yol gsteriyorlard. Bir de, bata Nec olmak zere kraln etrafndaki etkin isimlere ok zel hediyeler hazrlamlard. Hatta bu hediyeleri nasl verecekleri konusunu bile btn detayna kadar elilere anlatyor,
362 Bu rakam, on dokuz kadn toplam yz iki olarak bildiren rivayetler de vardr. 363 Baz rivayetlerde bu elilerin ikincisi, Abdullah bn Eb Reba deil de, Um-
ra bnl-Veld olarak gemektedir. Bkz. sfehn, Delil, 100 vd.
363
kraldan nce kraln adamlarna hediyelerini vererek nce onlar ikna etmeleri, arkasndan da Necye hediyesini takdim ederek gidenleri geri verme talebinde bulunmalar gerektiini sylyorlard. Planlarna gre, nceden hediyelere boularak ikna edilen, yakn markaja alnarak kulislerde ynlendirilen vezir ve din adamlar da, kendi elilerini destekleyecek ve bylelikle Nec de, herkesin olur dedii bir meselede aksi istikamette beyanda bulunmayacak ve Mslmanlar kendilerine teslim edecekti!
Necye Giden Mektup ve Necinin Cevab
Bu arada Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), Amr bn meyye ile bir mektup gndererek Necden, kendi lkesine gelen Cafer bn Eb Tlib ve arkadalarna sahip kmasn talep ediyordu. Demek ki mesele, sadece kulaktan duyma bilgilere dayanmyor ve ilikiler, derin bir bilginin zerinde yrtlyordu. Hatta, sadece bu bilgilere de dayanlmyor, ayn zamanda gelimeler konusunda haberleilerek gidiatn riske girmesinin nne geilmek isteniyordu. Mektubunda unlar sylyordu: Bismillhirrahmnirrahm. Allahn Resl Muhammedden, Neciyyil-Eshama. Allahn selam senin zerine olsun! Seni vesile ederek Ben; Melik, Kudds, Mmin ve Mheymin olan Allaha hamd ederim. Ben ehadet ederim ki Meryem olu sa, Allahn, Betl, Tayyibe ve iffetli Meryeme ilka ettii bir ruh ve kelimesidir; O (celle celluh), demi kendi yed-i kudreti ve nefha-i sbhniyesi ile yaratt gibi Meryemin hamile olduu say da kendi ruh ve nefhasndan yaratmtr. Ve Ben seni, yekt ve ei-benzeri olmayan Allaha ve Onun dostluuna; Bana tbi olup, Hak tarafndan getirdiklerimle Bana iman etmeye davet ediyorum. nk Ben, Allahn Reslym.
364
Ben sana, amcaolum olan Cafer bn Eb Tlib ve onunla birlikte Mslmanlardan bir grup gnderdim. Yanna geldiklerinde onlara, misarperverliini gsterip lkende kalma imkan ver ve onlara zorluk karma! phe yok ki Ben, seni ve ordunu Allaha davet ediyorum. Ben, Bana den tebli vazifemi yerine getirip nasihatimi yaptm; sizler de bunu Benden kabul edin! Selam, hidayet yolunu tercih edip ona tbi olanlarn zerine olsun! Efendiler Efendisinin mektubunu alp okuduktan sonra Nec, hislerini de ifade eden bir mektup yazp Mekkeye gnderecekti. Bu mektubunda u ifadeler yer alyordu: Allahn Resl Muhammede, Neciyyil-Esham bnil-Ebcerden Allahn selam, bereket ve rahmesi Senin zerine olsun ey Allahn Nebisi! O ki, Ondan baka ilah yoktur ve beni de O, slmla hidayete erdirmitir! Senin mektubun ve sa hakknda zikrettiin eyler bana ulat ey Allahn Resl! Sema ve arzn Rabbine and olsun ki sa, Senin zikrettiklerinden fazla bir ey sylememitir. Senin bize gnderdiklerinden ve amcaolunla arkadalarnn anlattklarndan ok ey renip marifet sahibi olduk. Ben ehadet ediyorum ki Sen, Sdk ve Musaddak olarak Allahn Reslsn. Ben de, Sana tbi oldum ve amcaoluna beyat edip huzurunda lemlerin Rabbi iin iman edip teslim oldum. Sana, olum Erh bn Esham bn Ebceri gnderiyorum. Ve ben, sadece kendime malik bulunuyorum; ayet huzuruna gelmemi emredersen, onu da yaparm y Reslallah! nk ben biliyorum ki, Senin sylediklerinin hepsi de haktr.364 Necnin mektubundan da anlalaca zere o, Efendiler Efendisinin davetine icabet ediyor ve kendi lkesine gelen
364
bn Kesr, el-Bidye, 3/83-84
365
Mslmanlara sahip kacan sylyordu. Hatta, bunun da tesinde, arzu ettii taktirde saltanat ve meliklii de brakp huzuruna geleceini peinen sylyor ve bunun iin de, bir iaretinin kifayet edeceini ortaya koyuyordu. Bal bana bu haberleme bile, bugn ayn yolda yrmeye alanlara ok ynl bir strateji olarak kaynaklk etmektedir.
Eb Tlibin abas
Gerekten de bu, kendi lehlerine kamuoyunu oluturabilmek iin Kureyin kurgulad, bugnk mnda medyatik bir pland ve bu planla sonu almak, o gnk artlarda da kuvvetle muhtemel gzkyordu. Onlarn bu plann duyar duymaz, yine amca efkati -hem de bu sefer, sadece yeeni iin deil; iinde kendi olu Caferin de bulunduu, yeeninin Habeistandaki emanetleri adna- devreye girecek ve Mekkedeki Eb Tlib, iirin gcn kullanarak deniz ar Habeistandaki Necye yle seslenecekti: Keke bilseydim; uzakta Cafer, Amr ve akraba olduu halde dmanlkta ilk sray alan insanlar neler yapmaktalar? Acaba Nec, Cafer ve arkadalarn ihsanla kucaklayacak m yoksa buna, erri tahrik eden bir ey engel mi olacak? Ey Melik! Bil ki sen, ktlk karsnda mteyakkz, onurlu ve kerim bir zatsn; senin yanna snan insanlar, senin hariminde huzur bulurlar. Bil ki Allah sana, maddi-manevi byk bir imkn vermi; ayn zamanda sen, iyilik ve hayr yollarnn hepsine de maliksin. Ve sen, cmert ve ihsan sahibi birisisin; sakn ha bu ihsan ve cmertlikten o dman olan akrabalar da faydalanp sana bir ktlk yaptrmasnlar! Grld gibi Eb Tlib, sadece yeeni MuhammedlEmni koruyup kollamakla kalmyor; ayn zamanda Onun
366
emanetlerine de sahip karak deniz tesi lkelere sesini duyurmaya alyordu. Sahip ktklarnn arasnda, kendi olu Cafer de vard. Mekke, gidenleri geri getirme telana kapld halde o, kendi olu bile olsa onun, Habeistanda daha gvenli olduunu dnyor ve bir baba efkat ve merhametini bir kenara brakarak olunun da orada kalmasn istiyordu. Bu talebini de, o gnn en etkin iletiim vastas olan iirle dile getiriyor; kararn vermeden nce Necnin kulana kar suyu aktyordu.
Eliler ve Nec
Nihayet Mslmanlar, yeniden Habeistana gelmi ve yine burada, namazlarn rahat klp Kurnlarn da grl grl okumaya balamlard. ok gemeden arkalarndan, Kureyin iki elisi de, kucak dolusu hediyeleriyle birlikte Habeistana kageldi. Mekke nderlerinin kendilerine anlattklar ekilde nce, fert fert btn din adamlarnn ve sarayda etkin olabilecek her bir grevlinin yanna giderek hediyelerini takdim etmeye baladlar. Yanna uradklar her insandan, kraln yannda kendilerini desteklemeleri ve bu lkeye gelen Mslmanlar geri gndermeleri konusunda yardmlarn talep ediyorlard. Bunun iin de yle diyorlard: u anda Melikin lkesine, bizim aramzdan kakn ve seh genlerimiz gelip snmlardr; bunlar, kendi dinlerini brakan; ama sizin dininizi de tercih etmeyen, bizim de sizin de bilmediiniz yeni yetme bir dinle ortaya kan insanlardr. Nihayet biz, Melikin yanna da girip onlar bize teslim etmesini isteyeceiz. Sizden ricamz, onun huzurunda mevzu gndeme geldiinde bizi destekleyip, onlarla konumadan hepsini bize teslim etmesini salamaya yardmc olmanzdr. nk, arkada braktmz Mekkenin gz ve kula, burada geliecek iin zerinde!
367
Yaklam ok sinsice ve talep de, kendilerince ok masum idi. Hatta, Kendi lkelerini kartrp ikilik kardklar yetmedii gibi bir de gelmiler, sizin lkenizde de anari karacaklar, oluk-ocuunuzu aldatp dininizi ifsat edecekler ve neticede sizin de otoritenizi sarsacaklar. gibi ifadelerle aslsz yaktrmalar pei peine sralyorlar, kendilerini de, ak birer uyarc olarak tarif ediyorlard. Bunun iin uradklar her bir insan da: Peki, tamam; yardmc oluruz, diyordu. Nihayet, herkesin yanna uranm ve sra, Necnin hediyelerini takdim edip konuyu huzurda amaya gelmiti. Randevular alnd ve gnn birinde, Nec Mekke temsilcilerini kabul etti. Selam ve temennilerden sonra Amr bnl-s ve Abdullah bn Eb Reba, sz ana konuya getirdiler. Diyorlard ki: Ey Melik! Duyduk ki bizim aramzdan baz seh ve ne yaptn bilmez genlerimiz, kendi kavimlerinin dinini brakp sizin lkenize snmlar. Halbuki onlar, sizin dininizi de kabullenmi deiller; bizim de sizin de bilmediiniz yeni bir din ortaya karmlar! Gemi dedelerimiz ve eref sahibi atalarmz hrmetine onlar bize teslim etmeni talep ediyoruz. nk onlarn gz bu genlerin zerinde; ne yaptklarnn da farkndalar ve bu iin nereye gittiini de gryorlar! Bunu Necye sylerken Amr ve Abdullahn gzleri, bir taraftan da yzlerdeki ifadeleri szyor ve onlar gidiat tahmin etmeye alyorlard. Necnin yz ifadeleri pek de holarna gitmemiti; kendilerini yeterince dinlemediini ve meseleye artl baktn dnyorlard. Ancak, konuyu buraya kadar tamken netice almadan geri dnmek de istemiyorlard. Bu sebeple, etrafta halkalanm din adamlar ve vezirlerle gz gze gelmeye alyor ve onlarn da desteini alarak, daha kral hayr demeden azndan kacak sz evete evirmeye gayret ediyorlard. Bu arada, huzuruna arma ihtima368
line binaen, Mslmanlar hakknda baz n bilgiler vermeyi ve meliki onlar hakknda artlandrmay da ihmal etmeyeceklerdi; herkes gibi selam vermediklerinden ve melikin otoritesini kabul etmeyerek ona secdeye yanamayacaklarndan bahisler ayorlard. in buras, ieriden bir destein gelmesi gereken yerdi ve nihayet, aralarndan bir papaz ileri atlp: Ey Melik! Bunlar doru sylyorlar! Kavimlerinin gz ve kula bunlarn zerinde; en iyisi, kendi hesaplarn kendilerinin grebilmeleri iin bu adamlar teslim edelim gitsin! O ana kadar sesini karmayan Nec kzmt. Devlet ii, ciddiyet isterdi. yle, iki dudak arasndan kan birka cmle ile ve muhataplar dinlemeden kimsenin hakknda hkm vermek, adalet lleriyle badamazd. Zaten yle olsayd, masum insanlar kendi lkesini tercih etmez; bir baka beldeye snrlard. Ani bir reeksle unlar sylemeye balad: Hayr, vallahi de olmaz! Bunlar, onlara asla teslim edemem! Baz insanlar, baka lkeler yerine gelip benim lkemde kalmay ve benim adaletimi tercih edecek ve ben de, u iki adamn szlerine dayanarak onlar kendi ellerimle teslim edeceim; olacak ey deil! Onlar dinlemem lazm; ayet gerekten bu iki adamn dedikleri gibi bir durum varsa o zaman teslim ederim. Ancak durum, sanldndan farkl ise, ite o zaman ben, asla onlar teslim etmem ve lkemde huzur iinde kalmalar iin kendilerine daha ok imkan tanr; inanlarn yaamalar konusunda elimden gelen yardm yaparm. Bir anda ortalk buz kesilivermiti! Mekke temsilcileri ne niyetle gelmi ve Nec zerinde bask kurabilmek iin ne oyunlar oynamlard; ama bunlarn hibiri netice vermiyor ve yine kral, kendi bildii gibi hareket ediyordu. Ancak, yle hemen pes etmemek gerekiyordu. Bu arada Nec, lkesine snan Mslmanlar da huzuruna davet etmi ve bir de onlar dinlemek istemiti. Kendile369
rine Necnin daveti gelince, zaten gelimelerden haberdar olan mminler kendi aralarnda konumaya baladlar: Huzuruna gittiimizde bu adama neler syleyeceiz? Allaha yemin olsun ki bildiklerimizi ve Reslullahn, neler olup biteceini grp de bize daha nceden sylediklerini syleyeceiz! Derken huzura gelinmi ve olup bitecekler beklenmeye balanmt. Gelilerinde bile ayr bir farkllk vard ve bu, huzurdakilerin de dikkatinden kamamt; selam veriyorlar ve dierleri gibi kraln huzurunda secde etmiyorlard! Dnd onlara Nec ve ard ardna unlar sormaya balad: Syleyin bakalm ey cemaat! Buraya niye geldiniz, haliniz nicedir ve niye beni tercih ettiniz? Halbuki siz, ne ticaret ehlisiniz, ne de lkeniz adna benden bir talepte bulunuyorsunuz! Zuhr eden Nebiniz kim ve bu iin asl nedir? Hem, niye sizler bana dier insanlar gibi selam vermediniz? Bir de, Meryem olu sa hakknda neler dnyorsunuz? Hem, syleyin bakalm; u sizin, kavminizin dinini brakarak benim dinime de buralardaki herhangi bir topluluun dinine de girmeyen din anlaynz nedir?
Cafer bn Eb Tlibin k
Bu arada Nec, din adamlarn huzuruna arm ve temel kitaplarn da nne ap serdirmiti. Belli ki, din adna slmn getirdii yeniliklerle kendi anlaylarn mukayese edecek ve bir sonuca gitmeye alacaklard. Onun iin, efradn cmi, ayarna mni bir cevap verilmeliydi. Ksa bir duraksamann ardndan, aralarndan Cafer bn Eb Tlib ne atld ve nce: Ey Melik! Bizler seni, Reslullahn selamyla selamladk ki bu selam, ayn zamanda cennet ehlinin selamdr; onunla biz, i dnyamzda yeni bir hayat buluruz. Secdeye gelince biz, sadece Allaha secde eder, Ondan bakasna secde etmekten
370
yine Ona snrz, diyerek iki temel meseleye aklk getirdi. Ardndan, szn mecrasn deitirerek Melikten: u elilere soru sormanz talep ediyorum, ricasnda bulundu. Sor yleyse, diyordu Nec. Bizler, efendilerinin elinden kam kleler miyiz ki bunlar, bizi efendilerimize teslim etmek iin gelmiler? Hi beklenmedik bir kt ve Nec elilere ynelerek: Bunlar, kleler miydi y Amr, diye sordu. ldrmek isteseler de yiidin hakkn vermek gerekiyordu. stemeseler de: Hayr, bilkis onlar kerem sahibi insanlar, dediler. lk raund tamamd. kinci soruyu yneltti Hz. Cafer: Ona sorar msn ey melik! Bizler, haksz yere kan aktp da ksastan kam kimseler miyiz ki bunlar, adaleti temin iin bizi geri istiyorlar? Belli ki Hz. Cafer, er meydannda kelimelerin silaha dnt bir cenk ateini tututurmutu. Ne de olsa, szn byl bir gc vard ve bundan istifade etmek istiyordu. Kelimeler, stesinden gelinemez silaha dnyor ve kfr adna dikilmek istenilen kaleleri dryordu teker teker! Nec yine elilere dnp sordu: Bunlar, haksz yere bir cana m kydlar? Hayr, bir damla bile kan aktmadlar, diyordu Amr. Zaten, gerek fazilet, dmann bile takdir etmek zorunda kald fazilet deil miydi? imdi sra son sorudayd: Bunlara syler misin ey melik! Bizler, insanlarn mallarn btl yolla alm insanlar myz ki bunlar, gelip de bizden bunlarn hesabn soruyor, gaspettiimiz mallar geri istiyorlar? Melikin gz yine elilere ynelmiti; kimseyi ldrmemi, rz ve namusa gz dikmemi ve efendilerine isyan ederek
371
isyan etmemi olan bu insanlardan o zaman ne istenebilirdi ki? Onun iin Nec, Caferin son sorusunu Amra yneltirken slubunu deitirecek ve yle diyecekti: ayet bunlarn size bir borcu varsa onu ben tekeffl ediyorum! Eliler asndan i, daha balarken kontrolden kyordu. Onun iin sadakatten ayrlmamak gerekliydi ve Amr: Bir krat bile borlu deiller, cevabn verdi. Bu sefer, soru sorma sras melikteydi: Peki, yleyse bu adamlardan siz ne istiyorsunuz? Huzurdaki sessizlii, daha da derinletiren bir soruydu bu. Syleyebilecei tek bir ey vard ve onu ileri srd: Daha nceleri biz, ayn dine inanr ve bir inan etrafnda btnleirdik; imdi ise bunlar, o birlii terk ettiler ve biz de onlarn peine takldk! Anlalan, esas meseleye sra imdi gelmiti. Kral, Hz. Cafere dnd: Bugne kadar zerinde olduunuz anlay ne idi, imdi nasl bir din zeresiniz, diye sordu. Hz. Cafer: Ey Melik! Daha nce biz, cahil ve eytann elinde oyuncak haline gelmi bir topluluk idik; putlara tapar ve l eti yerdik! Fuhiyatn her trlsn yapar, akrabalk balarn gzetmez ve komuluk haklarn da hie sayardk. Dorusu, aramzda kim gl ise o, zayf ve gsz olanmz ezer ve iah etmezdi. Derken Allah, aramzdan nesebini, doruluk ve gvenirliliini bildiimiz, emanete riayetteki hassasiyetini mahede ettiimiz ve iffeti dillere destan bir peygamber gnderdi; bizi Allaha, Onu tek ve yekt kabul edip bilmeye, Ondan bakasna ibadet etmemeye ve atalarmzdan kalma bir alkanl devam ettirerek ta ve toprak cinsinden kendi elimizle yapp sonra da karsna geerek taptmz putlara ibadetten vazgemeye ard. Ayn zamanda O bizi, szn en doru olann sylemeye,
372
emanete riayet ederek verilen sz yerine getirmeye, akrabalar arasndaki balar gl tutup birbirimizi ziyaret etmeye ve komularmzla iyi geinip yaknlk kurmaya davet edip bunlar emretti. Buna mukabil de, her trl haramdan kanmamz, kan aktmamz, her trl fuhiyata bulamay, dedikodu yapp yalan sylemeyi, yetim mal yemeyi, namus ve iffetiyle yaayan kadnlara iftira etmeyi de bize yasaklad. Ayrca, tek ve yekt olan Allaha ibadet etmemizi, Ona hibir eyi erik komamamz, namaz klp oru tutmamz ve zekat vermemizi emretti. Bizler de, Onun dediklerini kabul ederek Ona iman edip tasdikte bulunduk. Onun Allahtan bize getirdiklerinin peinde olup bir olan Allaha ibadet etmeye ve Ona hibir eyi denk tutmamaya baladk. Artk, Onun haram kldn haram gryor, helal olarak ilan ettiini de helal biliyorduk. T ki, ite bu kavmimiz, bize kar byk bir mcadele, arkas kesilmez bir dmanlk balatt; ikencenin her trlsne maruz brakp, bizi dinimizden dndrerek Allaha ynelmemizi engelleyip, her trl harama yeniden bulamamz istedi. Yeniden el yapm putlarn peinde srkleyebilmek iin de ellerinden gelen her trl ktl reva grdler. Bunun iin de zerimize gelip ikenceyi younlatrdklarnda, zulmle zerimizde bask kurup iin dozajn artrdklarnda ve dinimizle aramza girmeye altklarnda biz de, senin memleketine sndk. Seni, dier lkelere tercih ederek buraya geldik; senin ikliminde kalmay yeledik ve senin huzurunda zulm grmeyeceimizi umarak adaletine sndk, ey Melik, dedi. Hz. Caferin, sreci bir rpda zetleyen bu veciz beyanndan hemen sonra Nec: Onun Allahtan getirdiklerinden sizin yannzda var m, diye sordu. Anlalan maya tutmu ve Nec ilk sinyali vermiti. Heyecanla Hz. Cafer, yeniden ileriye atlp: Evet, var, dedi.
373
Onu bana okur musun, deyince de, Meryem suresinin bandan balayarak okumaya balad. Hcrelere kadar ileyen lhti bir sesti bunlar O kadar ki, ok gemeden Necnin yanaklarndan szlen damlalar arpt gzlere Mecliste bulunan dier insanlar tarad gzler; din adamlar da, Necyle birlikte gzya dkyorlard! Sakallar gzyalaryla slanm, nlerine alan kitaplarn sayfalarna gz pnarlarndan kutsi damlalar dmeye balamt. Bir noktaya gelince Nec mdahale etti: Vallahi de, saya gelenlerle bunlar, ayn aydnlktan kaynaklanan nurun birer paras ve belli ki ayn kandilden kaynaklanyor! Sylediklerinizin hepsi de doru; sizler de doru sylyorsunuz Nebiniz de Sadkul-Emn. Sonra da, Kureyin iki elisine dnd ve: Haydi, sizler de geldiiniz yere gidin; vallahi de bunlar size, asla teslim edecek deilim, diye kt. Eliler, byk bir ok yayorlard; tabii ki, huzurdaki ksss u ruhbn, vezir vzera da! aresiz, boyunlarn bkerek ktlar huzurdan. Ancak, yle kolay pes edecek gibi gzkmyorlard. Kendilerini destekleyecek gayr-i memnunlar bulmak da zor grnmyordu. Ortamn havasn deerlendiren Amr bnl-s, arkadana yneldi ve: Vallahi de yarn ben, yle eyler ortaya koyacam ki, onunla buradakilerin kkn temizleyeceim, dedi. Abdullah bn Eb Reba, daha ihtiyatlyd: Gerek yok! yle bir ey yapma! Her ne kadar bize muhalefet etmilerse de onlar, yine de bizim akrabalarmz, diye karlk verdi. Bir miktar daha aralarnda konutular ve neticede, ertesi gn yeniden kraln huzuruna kmaya karar verdiler. Ertesi sabah yine merasim balam ve iki eli de huzura gelmiti. lk frsatta Amr bnl-s ileri atld ve: Ey Melik! phesiz onlar, Meryem olu sa hakknda ok byk laar ediyorlar!
374
Ortaya atlan her phe yeni bir mitti onlar iin Hz. sa, onlar iin her eydi. Bir anda zihinlerde sorular pe pee sralanverdi; acaba ne diyorlard? Herkesin huzurunda umuma ml edilen byle bir bilgi, yine herkesin huzurunda tebeyyn etmeliydi. Onun iin Nec, haber gnderip Mslmanlar da huzuruna davet etti ve gelir gelmez de hemen sordu: Sizler, Meryem olu sa hakknda ne diyorsunuz? , yine Cafer bn Eb Tlibe dmt. ne kt ve: Reslullahn bize anlattklarn sylyoruz; phesiz O, Allahn kulu ve insanlara gnderdii elisi, kendi ruhundan bir para, iffet ve haya sahibi Hz. Meryeme ilka ettii bir kelimesiydi, dedi. Zaten bu, Necnin de bekledii bir cevapt. Heyecanla yerinden kalkt; eline bir baston ald ve onunla yerde bir izgi izdi. Ardndan da: Vallahi de, Meryem olu sa hakknda senin dediklerinle bizim bildiklerimiz arasnda, bastonun izdii u izgi kadar bile fark yok, dedi. Bu sz krallarndan duyan baz din adamlar homurdanmaya ve rahatszlklarn dile getirmeye balamlard. Buna ramen Nec, Hz. Cafer ve arkadalarna dnerek unlar syledi: Allaha yemin olsun ki sizler, aleyhinizde tuzak kurup da size kt muamele edenlerin errinden emin olarak lkemde kaln. Size yan bakan, karsnda beni bulacaktr! Size yan bakan, karsnda beni bulacaktr! Size yan bakan, karsnda beni bulacaktr! Yemin olsun ki, sizden birisinin ba aryacaksa, dalar dolusu altna bile malik olsam onu istemem! Bunlar syledikten sonra Nec, etrafndaki vezirlerine dnd. Belli ki, daha diyecei eyler vard. stina duygular iinde, Bunlar burada olduu srece zerimde bask oluturur ve adil karar veremem. dercesine unlar syledi: u adamlarn getirdii hediyeleri de kendilerine geri verin, onlara benim ihtiyacm yok! Vallahi de Allah, bana bu
375
saltanat verirken rvet almad ki, ben onlardan bu rveti kabul edeyim! Bu, Kurey adna byk bir ykmd; huzurdan karken elilerin perian hali yrylerine de yansm; karlatklar muamele adeta bellerini bkmt. Ne beklemilerdi; imdi ise ne ile karlayorlard! Bundan byle, Mslmanlar iin Habeistan; namazlarn rahat klnd, Kurnn aktan okunduu ve slm adna gelen yeni mesajlarn kendi aralarnda rahatlkla paylalabildii emin bir beldeydi. Hatta, bir mddet sonra Necnin lkesine bir saldr vuk bulacak ve bu hadise mnasebetiyle Mslmanlarda byk bir endie ba gsterecekti. Bu sre iinde, dua adna eller Nec iin kalkacak ve Necnin yeniden galip gelip de huzur ortamn devam ettirebilmesi iin manevi destek salanacakt. Nihayetinde, savan galibinin de Nec olduu haberini alan Habeistan muhacirleri, byk bir sevin yaayacak ve kendilerine bu imkan yeniden nasip eden Allaha hamd edeceklerdi.365
Habeistandan Mutlu Haberler
Beer yolculuu Habeistanda da devam ediyordu; burada lp de ebedi aleme genler olduu gibi yeni dnyaya gelen talihli insanlar da vard. Hemen her gn, orada da yeni gelimeler oluyor ve bunlar, peyderpey Mekkeye de intikal ediyordu. Htb bn Hrisin burada, Muhammed ve Hris adnda iki ocuu olmu; ok gemeden de, Htbn Habeistanda
365 Bkz. bn Him, Sre, 2/176 vd. bn Sad, Tabakt, 1/207 vd. sfehn, Delil,
100 vd. Hatta bu kargaa ortamnda, kendilerini koruyamayaca zannyla Nec, Mslmanlara iki gemi tahsis edecek ve kendilerine, galip geldii takdirde yeniden lkesine gelebileceklerini, ancak ayet malup olursa o zaman kendilerinin Medineye dnmelerini syleyecekti. Bkz. Hkim, Mstedrek, 2/329 (3175)
376
vefat ettii haberi gelmiti.366 Bir lm haberi de, Muttalib bn Ezher ve Tuleyb bn Ezher kardelerden gelecekti; Abdurrahman bn Avfn amca oullar olan her iki sahabe de, Habeistanda vefat edecek ve Mslmanlk adna birer alem olarak burada kalacaklard.367 Ayn zamanda Habeistan, Mslman bir ailede dnyaya gelen yeni bir neslin doumuna da ahit oluyordu. Htbdan sonra Selt bn Amrn da burada, hanm Ftma Binti Alkameden, kendi adn koyduu Selt adnda bir olu dnyaya gelmiti.368 bn Amr ailesine ikinci mjde, Seltin kz kardei Sehleden geldi. ok gemeden o da, Eb Huzeyfeden bir erkek ocuk dnyaya getirmiti ve adn da Muhammed koymulard.369 Doumlar devam ediyordu; Ayy bn Eb Reba ile Esm Binti Selemenin de bir oullar olmu, adn Abdullah koymulard.370 Ne hikmetse burada doan ocuklarn hemen hepsi de erkekti. ok gemeden, Efendimizin hem st kardei hem de halas Berrenin olu olan Eb Selemenin de, mm Selemeden Habeistanda bir olu dnyaya gelecekti ve onun adn da mer koyacaklard.371 Kz ocuu mjdesi, Ubeydullah bn Cah ile Ramle Binti Eb Sfyn ailesinden geldi. Hz. Ramle bundan sonra, mm Habbe diye anlacak ve isminden daha ziyade hep bu knyesiyle arlr olacakt. Zira, kzlarnn adn Habbe koymulard. bn Cah ailesi buraya kalabalk bir nfusla gelmiti; Abdullah, Eb Ahmed ve Ubeydullah kardeler, kz kardeleri
366 Bkz. bnl-Esr, sdl-be, 1/410 367 Bkz. bnl-Esr, sdl-be, 4/129 368 bnl-Esr, sdl-be, 2/365 369 370
Bkz. bn Abdilberr, stb, 4/1431 Bkz. bnl-Esr, sdl-be, 3/434 371 Bkz. bnl-Esr, sdl-be, 2/567
377
Zeyneb ve Ubeydullah bn Cahn hanm ve Eb Sfyann da kz mm Habbe ile Hamne Binti Cah, Habeistana hicret edenler arasndayd. Dnya, imtihan dnyasyd ve bn Cah ailesinden Ubeydullah bn Cah, muhatap olduu yeni kltrn cazibesine kaplarak burada Hristiyan olacak ve hicret maksadyla geldii Habeistanda saf deitirecekti. Ancak, Ubeydullahn mr ksa olacakt; ok gemeden de Hristiyan olarak Habeistanda vefat etti. Hatta Ubeydullah bn Cah, hanm mm Habbeyi de Hristiyan olmas iin zorlam; ancak o, bu talebe mspet cevap vermemiti.372 zc bir durumdu; ancak, her eyde bir hayr vard. Belki de Allah (celle celluh), Ubeydullah bn Cahn ahsnda, akbet itibariyle kimsenin kendisini emniyette grmemesi gerektiini anlatyordu. Ayn zamanda bu, d dnya ile muhatap olunurken, kendi z kltrne smsk tutunmann lzumunu da ortaya koyan ve ibret alnmas gereken bir misaldi. Elbette, her yeni muhatap olunan kltr, belli bal riskler de ierirdi; byle bir zeminde, kimin ayaklar daha ok yere basyorsa o kazanrd ve Mslmanlar adna Ubeydullah bn Cah gibi bir zayiat olsa da, zaman iinde burada slm tercih eden yzlerce insan hakka uyanacak ve gelip Mslman olacakt.373
372 Bkz. Hkim, Mstedrek, 4/21-24; Taber, Trih, 2/213; bn Hacer, sbe,
7/651-653; bn Abdilberr, stb, 4/1929-1931; bn Askir, Trihi Dmek, 45/430; Zbeyr bn Bekkar, el-Mntehab min Ezvcin-Neb, 1/50/53 373 Bkz. Taber, Tarih, 1/547
378
VAHY DEVAM EDYOR
akk- Kamer Mucizesi

Beri tarafta Kurey, her frsatta Allah Resln zor durumda brakma gayretlerine devam ediyordu. Bir gn, Mekke ileri gelenleri, Minada bir araya gelmi ve ashabyla beraber burada bulunan Efendimizden yine bir mucize talep etmilerdi. Hatta, grmeyi arzu ettikleri mucizeyi de tarif etmiler ve ayet bunu yapabilirse iman edeceklerini beyan etmilerdi. Onlarn da iman etmeleri konusunda olabildiince arzulu olan ve kendilerince srekli alay etseler bile her taleplerini ciddiye alan Habb-i Zn Hazretleri, bu istekleri karsnda da mitlenmi ve bu mitle, ay iki paraya ayrd zaman iman edeceklerinin teyidini almt: Evet, ayet ay iki paraya ayrrsan o zaman Sana iman ederiz, diyorlard. Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) de, mbarek elini semaya kaldrd ve iaret parmayla ay gstererek bir hamle yapt. Etrafnda bulunan herkes, mbarek parmann iaret ettii yere bakyordu. Bu arada birden olan oldu ve ay, gerekten de iki paraya ayrlverdi. O kadar ki, bir paras
379
Eb Kubeys dann zerine; dieri de Kuaykn denilen dier bir dan stne kadar ayrlp sanki zerine dvermiti. Bunun zerine Efendiler Efendisi, etrafndakilere dnd ve: ahid olun, buyurdu. stediklerine bin piman olan mrikler, byk bir aknlk yayorlard. Nasl olur da, yanbalarnda duran birisinini iaretiyle koskoca ay ikiye ayrlr ve daha sonra da tekrar eski haline gelebilirdi? Hem, verdikleri sz vard; iman etme niyetinde olmadklarna gre bu iin iinden nasl syrp da kendilerini temize karacaklard? Aralarnda, eytana papucunu tersten giydirecek kimseler de yok deildi ve birisi ileri atlp: Bu, bn Eb Kebenin374 sihrinden baka bir ey deildir! Bununla O, sizin gznz boyamtr. Hem, etraftan gelen insanlara bir sorun bakalm; onlar da bunu grmler mi? ayet, sizin grdklerinizi onlar da grmlerse o zaman Muhammed doru sylyor demektir. Ancak, btn bu olanlar baka kimse grmemise, o zaman Muhammed size sihir yapt demektir, deyiverdi. En azndan bu, o an iin bir k yoluydu. Her tarafa haber salnp o an iin darda olan kimseler tespit edilmeye alld ve karlatklar insanlara da bu hadise soruldu. Aldklar cevap, mriklerin hi de holarna gidecek cinsten deildi; adeta az birlii yapmasna herkes, garip bir hadiseye ahit olduunu ve ayn ikiye ayrlarak iki farkl dan stne kadar gidip arkasndan da tekrar eski haline geri geldiini anlatyordu. Umduklar her kap yzlerine kapatlyordu. Gzleriyle de grdkleri, bakalar da ahit olduu iin inkar da edemiyorlard. Geriye tek bir alternatif kalyordu; nceki iftiralarna yapacak ve inatlarna kurban olmaya devam edeceklerdi:
374
bn Eb Kebe, Efendimizin st annesi Halme-i Sadiyenin kocasnn knyesiydi ve Mekke mrikleri, Onu kmsemek iin bu tabiri kullanyorlard.
380
Vahiy Devam Ediyor
Bu, bn Eb Kebenin sihrinden baka bir ey deil!375 Gne, balkla svanmazd ki! Gzn kapayan, sadece kendine gece yapard. ok gemeden yine Cibril-i Emn gelmi ve mriklerin, inkar edememekle birlikte bir kulp takarak arptrmaya altklar hakikati ebediyen tescil eden ayetleri getiriyordu: Kyamet saati yaklat ve ay ikiye ayrld. Ama o mrikler, her ne zaman bir mucize grseler srtlarn dner ve Bu, kuvvetli ve devaml bir sihirdir. derler.376
Abese Sresinin nii

Mriklerin her trl mucizeyi grp bildikleri hlde hakikati inkr etmelerine ramen, Kinatn ftihar Vesilesindeki tebli ak, hi eksilmeden devam ediyor ve insanlarn elinden tutma adna btn imknlarn seferber ediyordu. Bunun iin, her defasnda yz evirip kar kmalarna ramen kfrn ele balaryla konumay da ihmal etmiyor ve onlarn da kalbinin yumuayacan umut ederek hep mspet hareket ediyordu. Bunun iin de, ahsi hayatn bir kenara brakm; btnyle mmeti iin yayordu. Rab tanmaz bir sergerdenle karlatnda yreinin ya eriyor ve iman etmeden gidecek diye neredeyse kendini helak edecek kadar hzne bouluyordu. ok gemeden Kurn, Onun bu halini de anlatacak ve mmeti iin yaptklarn tarihe ml edecekti.377 Yine byle bir gn, Utbe bn Reba, meyye bn Halef, Eb Cehil, Veld bn Mure gibi insanlar oturmu,378 kendi aralarnda bo bo konuuyorlard. manlar adna bir kap
375 Bkz. Taber, Tefsr, 11/543 376 Bkz. Kamer, 54/1, 2
377 Bkz. Kehf, 18/6; uar, 26/3 378
Baz rivayetlerde bu isimler arasnda Abbas bn Abdulmuttalibin de olduu zikredilmektedir ki, benzeri bir meselenin, birbirine bu kadar yakn bir amca-yeen arasnda cereyan etmesi ok makul grnmemektedir.
381
aralayabilmek midiyle Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), bulunduklar meclisi ereendirdi; ancak, ereften nasibi olmayan bu kymet bilmezler hi oral deillerdi. Oral olmadklar gibi birdenbire tavr deitirmiler, her halleriyle rahatszlklarn dile getiriyorlard. Halbuki yine O (sallallahu aleyhi ve sellem), dnya ve ukbalarn ihya edecek teklierde bulunacak; ebedi hayatlarn kurtarma adna srar edecekti. Dinlemeye bile tahammlleri yoktu. Belki de, o esnada aleyhinde konuuyorlard; zira meclis, buz kesilmiti. mandan bu denli rahatszlk duyulur muydu hi? Sz konusu olanlar, Utbe, Eb Cehil ve Veld olunca bu da mmknd! Ellerinden gelse, kendileri iin huzurunu terk eden Allah Resln bir kak suda boarlard! Zira, Onun olduu yerde bunlara yer yoktu. Nefretle bakyor ve kin solukluyorlard. Kan davasndan ekinip korkmasalar, hemen orackta icabna bakar ve hayatn ortadan kaldrrlard; ama ne yaparsn ki, gelenekler buna engel oluyordu. Onun iin, arkalarn dnp suratlarn asm ve areyi, oray terk etmekte bulmulard. Aslnda bu, huzura gelen iman nurunun, karanl boup yok edeceinin bir gstergesiydi; hak gelmi ve yoklua mahkm olan btl da, ait olduu yere doru ynelmiti. ok gemeden Cibril belirdi; yeni bir vahiy vard. Abese sresini okuyordu: O, kalp gz hakikate kapal ve kr olan kimse,379 hak
379 Genellikle bu srenin ini sebebi olarak da anlatlan bu ahsn, Amr bn
mmi Mektm olarak bilinen ve Hz. Hatice validemizin dayolu Abdullah bn Mektm olduu eklindeki rivayet, hadis kriterleri asndan salkl olmad gibi, ayn zamanda Efendimizin ismet sfatyla da badatrlamayacak yanllklar dourmaktadr. Geri, konuyla ilgili rivayetlerde bu ahs olma ihtimali olan dier yedi kiiden daha bahsedilmektedir; ancak, peygamberlerin ismeti nokta-i nazarndan bakldnda buradaki ahsn, sahabe olma ihtimali olduka zayftr. yleyse burada kastedilen kii, kfrde inat edip srarla hakka kar krln devam ettiren Veld, Utbe ve Eb Cehil gibi mn gz kr olan kimselerden biridir.
382
Vahiy Devam Ediyor
beyanla gelen Habb-i Zn geldii iin yzn ekitip, arkasn da dnerek nasl gidiverdi!380 Onlarn, bu zalimce tavrlarn anlattktan sonra ayet, bu dnek insanlar muhatap alarak yle devam etmekteydi: Ey kalbi hakka kapal olan mn kr! O gelen hak beyann, Onu (sallallahu aleyhi ve sellem) tezkiye edip hatrlatmalarnn da kendisine fayda verdiini sen nereden bilebileceksin ki? Ondan mstani kalana gelince sen, hep onunla oturup kalkar ve ona itibar edersin! Halbuki, hak din ile sana gelen, Rabbinden hayet duyarak sana ve insanlara gerein ta kendisini anlatana gelince sen, Ondan yz eviriyor; ak kap brakp da muhabbet gstermiyorsun! Hayr, hayr! Sakn yle yapma! nk bu davet, Hak adna yaplm bir ttr; sizden isteyen o de kulak verir ve size her eyi aklayan o Nebiye tbi olur.381 Demek ki; inat, kibir, taassup ve kfr, konutuu her meseleyi Hak katndan onay alarak ifade eden Allah Reslne kar kyor; sylediklerine kulak vermek istemiyordu. Zaten, en byk krlk de, gzler nne gelen perdeler deil; kalbin kasvetle kaplanmas ve hakk gremez hale gelmesiydi.382 yleyse anlalan, yzn ekitip de meclisi terk edip giden; kibrini ortaya koyup da byklk taslayanlar, yine Mekke nderleriydi ve bunlar, Kurn tarafndan krlk vasf kullanlarak anlatlyordu.383
380 Ayn hususu, yzn ekitti ve arkasn dnp gitti mnlarna gelen abese
ve tevell kelimelerinin Kurnda kullanl tarz da teyit etmektedir. Zira bu kelimelerin her biri, kfrnde sabit kalmay tercih eden kar ve ravunlar iin kullanlagelmitir. Bkz. Mddessir, 74/22; T-H, 20/48, 60; Bakara, 2/205; Necm, 53/33; Meric, 70/17; iye, 88/23; Leyl, 92/16; Alak, 96/13 381 Bkz. Abese, 1-12. Ayetlere, Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) zelinde ve genel mnda btn peygamberler iin ismet kavramn dnerek mn verilmeye allm ve maksadn iyi anlalabilmesi iin de bu mn, tefsirle zenginletirilerek verilmitir. Bkz. Ahmed et-Tc, Vahys-Sre, s. 240 382 Bkz. Hacc, 22/46 383 Konuyla ilgili daha geni malmat iin bkz. Ahmed et-Tc, Vahys-Sre, Merkez Mektebe ve Matbabati Mustaf, Msr, 1981, s. 222 vd.
383
384
GENEL BOYKOT
Hz. Hamzadan sonra Hz. mer de Mslman olmu ve Kurey asndan, ard ardna ok byk iki kayp yaanmt. Ardndan bir de Habeistan elilerinin eli bo ve gtrdkleri kucak dolusu hediyelerle gerisin geriye dnlerini gren Mekke, fkeden kabardka kabarm ve kllarn yeniden gayzla bilemeye balamt. stne stlk bir de, Habeistana hicret edenlerin haberlerini alyor ve her geen gn ayr bir hzn yayorlard. Byle giderse i, tamamen kontrollerinden kacak ve bir daha n alnmaz bir arenaya tanm olacakt. Beri tarafta, Him ve Abdulmuttaliboullarnn himayesi vard ve bu himayeyi aarak Allah Reslne kar kalc bir hamle yapamyor; nne kp da yolunu kesemiyorlard. Bu durumda, sadece belli bal ahslar hedeemenin de imkan yoktu; Mslman olsun veya olmasn, -Eb Leheb dndaherkes ittifak etmi; Muhammedl-Emni, hayat pahasna koruma yarna girmiti. Bir taraftan da, her geen gn kendi saarndan birileri gidip kar tarafa iltihak ediyor ve teker teker zlme yaanyordu. yleyse, gibi byyen bu dnceye kar daha etkin ve kalc bir zm bulunmalyd.
385
Nihayet bir akam, ittifak ettikleri bir mecliste toplanarak lmden beter bir karar aldlar. Buna gre, Muhammedi kendilerine teslim edecekleri ana kadar, Him ve Abdulmuttaliboullar ile btn ilikiler kesilecek; onlar Mekkeden kovacak; btn yollar kesecek; onlardan kz alp vermeyecek; yiyecek ve iecek temin edebilecekleri btn kaynaklarn da kurutacaklard. Madem yle, kurunun yannda ya da yanacakt! O gnn artlarnda bu, sadece iman ettiklerinden dolay insanlar, gz gre gre lmle ba baa brakma demekti. Bylelikle, ln etin artlarnda kendiliinden lp gitmelerini bekleyecekler; asrlarca devam etmesi muhtemel kan davalarna sebebiyet vermeden balarndaki bu problemi zm olacaklard. Bugnk toplama kamplarndan beter bir admd bu Bunun ad boykottu ve ak arazide, gndzlerin sessizlii ve gecelerin de yalnzl iinde, kzgn gnein altnda ve kavurucu ln dayanlmaz kasveti iinde ve tabii olarak birer birer yok olmalarn bekleyeceklerdi. Yaptklar ie bir de kutsiyet kazandrmak istiyorlard; bunun iin, madde madde yazdlar bir sayfann stne ve alp bunu Kbenin duvarna astlar ittifakla! Bu maddeleri kada geiren, aralarndan Mansr bn krime adndaki bir zatt.384 Varakann dedikleri kmaya balamt. Kin ve nefretin bu kadar da olmazd; ama o gnn Mekkesinde bunlar oluyordu. Kar koymaya da imkn yoktu. Vahyin geliinden yedi yl sonra bir Muharrem akam, yaadklar bu byk mahrumiyetle mecburen ayrldlar Mekkeden ve Mekkelilerden!.. Yine Eb Tlibin himaye kanatlar vard ortada. Mekkenin dnda ib-i Eb Talibin meknnda adr kurdular kt kanaat imknlaryla adr denilenler de ou zaman, yamal krk bohann ubuklar zerinde emaneten durmasndan ibaretti.
384
Skntlarn sel olup yad bu sre iinde, bir gn Efendiler Efendisi bu ahsa beddua edecek ve ok gemeden Mansrun, boykot maddelerini yazd eli tutmaz olacakt.
386
Genel Boykot
Mslman olmamasna ramen, amca Eb Tlibin gayretleri grlmee deerdi. Hatta, yeeninin bana gelebilecek olumsuzluklarla karlamamak iin, trl trl sebeplere tevessl ediyor ve tedbir olarak ou zaman, Onun yatana kendi oullarndan birini yatryordu. ehrin dnda plak bir arazi idi ib-i Eb Talib. yl srecek bir mihnet dnemiydi bu. Skntlar, katlanarak geliyordu; hemen her gn, bir adrdan feryd gn sesleri ykseliyordu. Salgn hastalklarn skn ettii ibi Eb Tlibden, keyif atan Mekkelilerin stne, sklkla atlar yanklanyordu, gp gidenlerin ardndan! ok skntl gnlerdi. Sknty zirvede yaayan da, yine Allahn en sevgili kulu, Allahn da Reslyd.385 Ancak, artlar ne olursa olsun tebli vazifesi devam etmeli ve ilah mesajla insanlar srekli beslenmeliydi. Zaten, bylesine bir sknt girdab, ancak gl bir imanla alabilirdi ve bu iman, Efendimizin etrafnda halkalanan cemaate alem olmutu. Kendisi Mslman olmad halde, yine de Onu tercih edenlerde bile bunun eseri grlyor, her eye ramen olup bitenlere kar mukvemet gsteriyorlard. Tebliin dier insanlara ulatrlacak yan da vard. Onun iin Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), frsat bulduka dardan gelenlerle grmeye alyor ve bilhassa haram aylarda muhatap olduu kitlelere Allahn emirlerini ulatrma gayreti gsteriyordu. Ayn gayretler, iman heyecann sinesinde tayan her bir mmin iin de sz konusuydu ve her eye ramen durup tkenme bilmeden bir iman aksiyonu ortaya konuluyordu. Alk, susuzluk ve hastalklarn iniltisinde geen koskoca
385 Yllar sonra ve hac farizasn yerine getirmek iin yeniden Mekkeye geldik-
lerinde, kurban kesme ncesinde bu mekana gelen Habb-i Zn Hazretleri, burada yaad ac dolu yl hatrlayacak ve etrafndaki arkadalarna da o gnlerden baz kareler sunacakt. Bkz. Buhr, 2/576 (1513)
387
yl!.. Bu ne zulmd ki, kadn-ihtiyar, ocuk-hasta demeden herkesi ayn konumda deerlendiriyor ve asla taviz vermiyorlard. Alktan, lklar ykseliyordu ocuklarn Frn dalarnda Efendiler Efendisi, geceleri Rabbiyle ba baa, namaza durduunda, kulana hep, ocuklarn alaan sesleri gelip arpyor, annelerin yrek yakan hkrklarn duyuyor ve bir mzrap gibi kanayan yreine, birer inilti halinde vurup duruyordu, btn bunlar tkenme bilmeden! Dmanlk ve kinleri o dereceye ulamt ki, artk varlklar bile rahatszlk vermeye balam, onlarla birlikte ayn ehirde yaamaya bile tahammlleri kalmamt. Mekke, olanca iddetiyle hcum ediyor ve inananlara nefes bile almay ok gryordu. Btn bu planlar hazrlayp irkinliklerin altna imza atanlar arasnda ba eken yine, mmetin ravunu Eb Cehil idi. Artk, sadece haram aylarda Mekkeye inebiliyorlar; kt kanaat imkanlaryla sadece snrl sayda malzeme tedarik edebiliyorlard. Hatta Kurey, Mslmanlar satn alamasn diye dardan gelen kervanlar Mekke dnda karlyor ve getirdiklerini Mslmanlara satmamalar konusunda onlar ikna etmeye alyorlard. ou zaman da, ihtiyalar olmasa bile Kurey, dardan gelen kervanlarda bulunan maln tamann satn alyor ve beri tarafta, skntlarn cenderesinde inim inim inleyenlere alternatif bile brakmyordu. Elde-avuta bir ey kalmam, var gibi grnenler de tkenip yok olmutu. O kadar alk ve sknt ekmilerdi ki, Sad bn Eb Vakkas gibi, gecenin karanlnda bir kenara gidip bevlederken, farkna vard bir deri parasn ykayp temizleyen, temizleyip de atee tutup yiyen ve neticede gn belinin dorulmasna sebep olduu iin Rabbine hamdeden ba yceler vard.386 ou aa yaprak ve kabuklarn yiyerek ayakta kalmaya
386
Eb Nuaym el-sbahn, Hlyetl-Evliy, 1/93
388
Genel Boykot
alyor ve bu sebeple de ihtiyalarn giderirken, koyunlar gibi trahatta bulunuyorlard.387 Bu skntl gnlerde Hz. Hatice, bir nebze de olsa nefes alma imkan verenlerden birisiydi. Zira o, yle eli kolu bal kalacak bir ftrat deildi. Elindeki imknlar, boykotun deirmeninde tlse de piyasay biliyordu ve ou zaman yeeni Hakm bn Hizm devreye sokup, elinde kalan ne varsa onlar gizlice ib-i Eb Tlibe ulatryor ve bylelikle, alara are; aklara da stre oluyordu. Yine byle bir gn, gecenin karanl knce yola koyulmu; tedarik ettii bir avu buday gizlice halasna gtrmeye alyordu. Eb Cehilin gznden kamad bu ve kesti yollarn. Cehaletin mekanize otoritesine, kendi bana bir fert nasl kar koyabilirdi? Kardei bile olsa, farkl sesin kmasna tahamml yoktu Eb Cehilin: Himoullarna yiyecek gtrmek ha, diye sert bir tavr koydu nce... Yemin olsun ki, ne sen elimden kurtulabilirsin ne de onlara yiyecek gtrmene msaade ederim. Greceksin, seni Mekkeye rezil edeceim, diye de ilve etti. Onlar bu hldeyken yanlarna Ebul-Bahter geldi. O da Himoullarndand. man etmemiti; ama insayd. nce, olayn sebebini renmek istedi ve: Aranzda ne oluyor yle, diye sordu. Eb Cehil: Himoullarna yiyecek gtrmeye yeltenmi, diye cevap verdi. Bunun zerine Ebul-Bahter: Yannda, halasna gtrmek istedii yiyecek var ve sen onu gtrmesine engel oluyorsun, yle mi, diye tepki gsterdi nce. Ardndan da: ekil bu adamn yolundan, diyerek zulme son vermek isteyince, inadnda direnen Eb Cehille aralarnda kavga balad. Hatt Ebul-Bahter, eline geirdii bir ene kemiiyle
387
Eb Nuaym el-sbahn, Hlyetl-Evliy, 1/93
389
Eb Cehilin kafasna vurup ban yaracakt. Hz. Hamza da, uzaktan bu manzaray seyrediyordu. Derken bu hamle, EbulBahter gibi dnen bakalarn da cesaretlendirecek ve Kbe duvarna aslan anlama metnini aaya indirip boykotu kaldracak sreci hazrlayacakt.388 Bu arada Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), amcas Eb Tlibe gelerek: Ey amca! phesiz ki Rabbim Allah (celle celluh), Kureyin o Kbeye ast sayfaya bir kurtuu musallat etti ve o da, kendi adnn dndaki btn zulm, boykot ve iftira adna ne varsa hepsini yiyip bitirdi, diye haber vermiti. Eb Tlib, aknlk yayordu. Yeeninin Kbeye gidip de bu sayfay gremeyeceini biliyordu. Kureyin kin ve nefreti, brakn sayfaya ilimeyi; sayfann yanna bile yaklamaya msaade etmezdi. Geriye tek bir alternatif kalyordu. Onun iin: Bunu Sana Rabbin mi haber verdi, dedi. Evet, diyordu Allahn Resl (sallallahu aleyhi ve sellem). Bugne kadar zaten yeeninde, yalan adna en kk bir emare bile grmemiti Eb Tlib. O yzden, sadece O da haber verseydi, buna inanacakt. Ancak, bu sefer baka bir plan vard. Hemen gidip durumdan dier kardelerini de haberdar etti. Bir zulm devri sona ermek zereydi. Byk bir heyecan yayorlard. Bu heyecan, sadece ib-i Eb Tlible snrl kalmamalyd ve hi vakit geirmeden, hep birlikte Kbeye yneldiler. Onlarn geliini gren herkes, Kbenin yeni bir hadiseye gebe olduunu grp olacaklar seyre dalyordu. Nihayet,
388 Bkz. bn Him, Sre, 2/195 vd. Taber, Trih, 1/550. Ebul-Bahter, Msl-
man deildi ve Mslman olmadan da vefat etti. Ancak Efendimizin vefasndan o da nasibini alacakt. Zira, Bedir Savanda kar cephede Mslmanlarla savamak iin gelenler arasnda o da vard. Onun geldiini grnce Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), ashabna yle ilan etti: Ebul-Bahter, size ilimedii srece dokunmayn ona. (bn Eb eybe, Musannef, 7/357 (36682))
390
Genel Boykot
Mekkelilere seslenen Eb Tlib, yeeninin anlattklarna itimadnn ve Rabb-i Rahmin verdii habere gvenin bir gerei olarak unlar sylemeye balad: phesiz ki benim kardeim olu Muhammed, sizin sayfanza Allahn bir kurtuu musallat kldn ve bu kurtuun da onu yediini sylyor ki, O asla yalan sylemez! Onun anlattna gre, o sayfada bulunan zulm, taknlk, akrabalk balarn kesme ve haddi ama gibi btn olumsuzluklar yok olup gitmi; sadece Allahn ad kalmtr. te size bir frsat, ayet yeenimin syledikleri doru karsa, u kt tavr ve davranlarnz brakrsnz; yok, denilenler doru kmazsa ite o zaman ben de size yeenimi teslim ederim ve siz de Onu ldrr veya yaatrsnz! in gerek boyutundan habersiz olan Kureyin, zil takp da oynayaca bir frsatt bu; zira Eb Tlib, tam da kontrolden kt, dedikleri bir srada yeenini getirip kendi eliyle teslim ediyordu! Demek ki korkulacak bir durum yoktu. Onun iin hemen: Tamam, gerekten de sen insafn gereini yaptn, demilerdi. Derken, hemen Kbenin duvarna ynelmilerdi ve durumu renmek iin adeta birbirleriyle yaryorlard. Ellerine alp da, mhr vurarak kapattklar, mahfazay atklarnda, gerekten de durumun, ayne Eb Tlibin anlatt gibi olduunu grdler. Bu kadar olurdu! Donakalmlard. ne den balaryla birlikte, ellerindeki mahfaza da, yenilmi yaz paras da yere dmt. Byk bir ykm daha yayorlard. Bu durumda konuma sras ve hakk Eb Tlibe aitti: Her ey ortada olduuna gre yleyse bu hapis ve kuatmann da bir anlam kalmad, dedi ve yanndakilerle birlikte rtsn kaldrarak Kbeye girdi. yle dua ediyorlard: Allahm! Bize zulmedenlere, bizi insanlarla grmek391
ten mahrum klanlara ve haklar olmad halde bize saldrp hakszlk yapanlara kar Sen bize yardm eyle! Daha sonra da, hep birlikte kp yeniden, yl ile stne ile ekip kesintisiz strap yudumladklar mekana geri dndler. Ancak, bundan sonra hibir ey, eskisi gibi olmayacakt; zira, Kbede yaplan dua kabul grm ve ehl-i hamiyet baz insanlar harekete gemiti. Artk bardak tamt ve neticeye ulamadan sular durulacak gibi grnmyordu. Beri tarafta, Efendimizin (sallallahu aleyhi ve sellem) de halas tike Binti Abdulmuttalibin olu Him, Zheyri karsna alm unlar sylyordu: Ey Zheyr! Daylarnn halini bilip duyduun halde senin burada rahat rahat yiyip imen, oluk-ocuunla enakrak dolaman ve gzel elbiseler iinde salnmana gnln ne kadar raz oluyor? Halbuki onlar, ne alveri yapabiliyorlar, ne de aileleriyle birlikte bir yudum huzura nail oluyorlar! Allaha yemin ederim ki, ayet onlar Ebul-Hakemin daylar olsayd ve ben de onu bunun iin arm olsaydm, mutlaka o bana kulak verir ve daylarna yardma koard! Zheyr, bu cmlelerle neyin kastedildiini anlamt; ama yine de sordu: Ey Him! Peki sen ne demek istiyorsun? Tek bama bir adam iken ben ne yapabilirim ki? Vallahi de, benimle beraber bir adam daha olsa kalkp gider ve o metni yrtp atarm, dedi. Yalnz deilsin ki! Yannda birisi daha var, dedi Him. Peki kim o? Ben. yleyse gel, nc birisini daha bulalm! Hi vakit kaybetmeden hep birlikte Mutm bn Adiyyin yanna geldiler. Benzeri szleri sylediler ona da. Kartopu gibi bymeye balamlard. Bu sefer de drdnc ahs aramaya
392
Genel Boykot
ktlar. Ebul-Bahter de zaten onlar bekliyordu ok gemeden Zema bn Esved onlara, beinci isim olarak katlacakt Derken be kafadar, yllarn kin ve nefretine kar silahlarn kuanm, arkalarna taktklar Him ve Abdulmuttalib oullaryla birlikte, meseleye son noktay koymak iin Kbeye geliyorlard. Onlarn geliini gren Kureyin ise, pek yapabilecei bir ey kalmamt. Kbeye gelir gelmez, Kabeyi yedi defa tavaf ettiler ve ardndan, anlatklar ekilde nce Zheyr sz ald: Ey Mekke ahalisi, bizler, rahata yemek yiyip gzel elbiseler iinde salnp dururken Himoullarnn, herkesle irtibatlar kesilmi vaziyette alveri bile yapamadan gz gre gre helak olmasna gz yumamayz! Vallahi de, u zulm ieren boykotun yazl olduu sayfay alp yrtmadka bir adm geri gitmeyeceim! Eb Cehil, horozunu dikmi bir kenarda olup bitenleri seyrediyordu. nce: Vallahi de hayr, yalan sylyorsun ve bu sayfaya bir ey yapamazsn, diye itiraz etti. Onun bu kna mukbil, bu sefer Zema ileri atld: Vallahi de esas yalanc sensin! Zaten biz, onun yazlmasna da raz deildik; sen yazdrdn, dedi. Ebul-Bahternin desteine ahit oldu Kbe: Zema doru sylyor; orada yazlanlara ve bu uygulamalara seyirci kalamayz! Mutm bn Adiyy ve Him da arkadalarn destekliyorlard: Elbette bunlar doruyu sylyor; sen yalancsn! Burada yazlanlardan da yaplan muamelelerden de Allaha snrz! Bir anda Kbe, insanlk namna Mekkelilerin zlenen kna kavumu, gecikmi bir hamleyle srra gark olmutu.
393
Kfrn ykm yaad bir zamand bu. ten ie kendini yiyen Eb Cehil: phe yok ki bu, geceden planlanm bir komplo, diye tepki verdi. Bu srada, yeniden Kbeye gelmi olan Eb Tlib ve arkadalar, olup bitenleri merakla seyrediyorlard. Onlar asndan, sonunda karlaacaklar eyler geri srpriz saylmayacakt. Ama, yaanlanlar plak gzle mahede etmenin ayr bir hazz vard. Tel tel olmu kfr dncesi dklyordu! Derken, Mutm bn Adiyy, son noktay koyup yrtmak ve bylelikle yldr devam eden insanlk d muameleyi nihayete erdirmek iin sayfaya doru yneldi. Aman Allahm! Bir de ne grsn; sayfadan geriye sadece, Allahn adyla ifadesinin yer ald kk bir para kalmt ve yannda da bu ili gerekletiren kk bir kurtuk duruyordu! Bylelikle, yl sren bir zulm devri kapanyor, ortada yazl bir metin de kalmadna gre genel boykot da son bulmu oluyordu.389
389
Bkz. bn Him, Sre, 2/219 vd. bn Sad, Tabakt, 1/208 vd.
394
HZN YILI
Her ne kadar, insanlk d muamele kaldrlm ve boykot sona ermi olsa da, yine seneler hzn yudumluyordu. Belli ki Allah (celle celluh), sevgili kullarn tamamen ahirete yneltiyor ve ynlerini balarna gelen binbir trl skntyla gerek vatana eviriyordu. Zira boykotun kaldrlmasyla yeniden Mekkeye girebilir hale gelmeleri, ikence ve basklarn ortadan kalkaca anlamna gelmiyordu. Dnk cephede kaybeden ve burlarndan birisinde hazan yaayan Mekke mrikleri, Mslmanlara kar her gn yeni bir cephe ayor ve bylelikle kayplarn tela (!) etme yarna giriyorlard. Geride kalan yllk srgn hayat, Mslmanlar zerinde kalc izler brakm ve alktan kvranp alaan ocuklarn semaya ykselen feryatlar, anne ve babalarn korkulu ryas haline gelmiti. Hastalklar, birer salgn halini alm, toplumu krp geiriyordu. Eb Tlib ve Hz. Hatice gibi nemli dayanaklar da bu furyadan nasibini alm, ar hastalklarla bouuyorlard. Bugn, her eyi sfrlayarak Mekkede yeniden hayata balamak, onun iin yle kolay grnmyordu. stelik Mekke, eski en-akrak gnleri yaatmamaya kararlyd.
395
Eb Tlibe Son Mracaat

Yllarn yorgunluu, artk Eb Tlibin belini bkm; admlarn bile atarken zorlanacak hale getirmiti. Artk, ayann biri mezarda saylrd. Sadece kendisinin deil, ayn zamanda kabilesinin ykn de bugne kadar omuzlarnda tam; herkesin kar kmasna ramen, bir de yeeninin sorumluluunu stlenerek mihnet koylarnda iniltili bir hayat srmt. Belli ki artk, yeni bir yk daha kaldracak durumda deildi. Bir Ramazan ayyd. Artk Eb Tlib de hastayd ve yle grnyordu ki, bu hastalkla birlikte ebed leme g edecekti. Ksa zamanda hastalk haberi Mekkeye de yaylm, ziyaret iin yanna gelenlerin says her geen gn artyordu. Beri tarafta ise, her eye ramen kfr cephesi bo durmuyordu. Onun bu halini de bildikleri iin, ok gemeden Utbe ve eybe bn Reba, Eb Cehil, meyye bn Halef ve Eb Sfyan gibi Kureyin ileri gelenlerinden yaklak yirmi be kii, bir araya gelmi ve Eb Tlible son kez konumak zere anlamlard. inde bulunduklar hli arz ederken kendi aralarnda yle konuuyorlard: Hamza ve mer de Mslman oldu; onlar da kaybettik. Muhammedin ii, kabileler arasnda da yaylp gidiyor. Gelin, Eb Tlibe gidelim de kardeinin olunu bize teslim edip, Onu bize versin! Baka trl biz, vallahi de bu iin stesinden gelebilecek gibi grnmyoruz. Bu ihtiyardan da korkuyorum iin dorusu; lp giderken Muhammedin dediklerini diyecek ve sonra da biz, Araplarn dilinden kurtulamayacaz! En iyisi siz, imdi beklemede kaln; yarn amcas vefat ettiinde ortaya kar ve iini bitirirsiniz! Bu ve benzeri kirler ileri srseler de, zerinde ittifak ettikleri konu, vakit ge olmadan artk son demlerini yaayan
396
Hzn Yl
Eb Tlibe son bir karma yapmann gerekliliiydi. Yanna gidecek ve u teklifte bulunacaklard: Ey Eb Tlib! phesiz ki sen, bizim durumumuzu da senin bana gelenleri de biliyorsun! Endie edip durduumuz hususlar da zaten belli! Yeeninle aramzda yaadklarmz, kimseye gizli deil; her ey ortada! Ona syle de; biz Ondan, O da bizden uzak dursun! Bizim dinimizle ve anlaymzla uramay braksn ki, biz de Onun yakasn brakp dinine karmayalm! Eb Tlib asndan mesele, sanki yumuam gibiydi. Herkes kendi halinde bir hayat yaaynca, kimse rahatsz edilmez, yeeni de gvende olurdu. Bu mlahzalar iinde Allah Resln ard yanna: Ey kardeimin olu! te unlar, kavminin ileri gelenleri! Bir araya gelmi ve Sana gvence veriyor, bir daha ilimeyeceklerini sylyorlar, dedi. Ben onlardan tek bir kelime istiyorum ki onunla onlar, Araplarn btnne hkim olacaklar ve bu kelimeyle Acemler de, gn gelecek onlar gibi yaamaya balayacaklar. Bu cmleden, Muhammedin kendi teklierini kabul ettii sonucunu karan Eb Cehil, hemen ileri atld ve: Bir tek kelime mi? Ne demek, istediin kelime olsun; babann hatrna yemin olsun ki, Sana bir deil; on kelime veririz, dedi. Artk, son nokta konulmalyd ve Efendiler Efendisi: L ilhe illallah diyeceksiniz ve Ondan baka ibadet ettiiniz her eyi brakacaksnz, dedi. Bu, Onun her frsatta talep ettii meseleydi. Ve her zaman olduu gibi yine onlarn houna gitmeyecekti. Ellerini birbirine arpp alk tutmaya baladlar ve bir taraftan da, burun bkerek yle syleniyorlard: Yoksa, Sen ey Muhammed! Btn ilahlar tek bir ilah haline mi getirmek istiyorsun?
397
Bir bakas ileri atld ve ilave etti: Vallahi de bu adam, istediiniz hibir eyi size vermeyecek! Yine de siz, istediinizi yapmaya devam edin ve sizinle onun arasndaki mesele zlnceye kadar asla atalarnzn dinini brakmayn! Yine vahyin emareleri grlmt, Cibril-i Emn yeni bir mesaj daha getiriyordu: lerinden kendilerini uyarp irad edecek birinin gelmesinden her nedense ardlar ve o krler, Bu bir sihirbaz, bir yalanc! te tutmu, bunca ilah bir tek ilah yapm! Bu gerekten alacak, ok tuhaf bir ey. diyorlar. Bu ifade, onlarn adm adm takip edildiklerinin ak bir yansmasyd. Attklar her adm takip ediliyor ve i dnyalarnda gizledikleri her ey, ummadklar bir zamanda nlerine konulup aa vuruluyordu. Zira, devamndaki ayet yle diyordu: lerinden nde gelen eraf takm derhal harekete geip, Hl m duruyorsunuz? dediler. Kalkn, yryp gsteri yapn ve ilahlarnz konusunda direnip dayanacanz ilan edin. Bu, cidden yaplmas gereken bir eydir. Dorusu biz, bu tevhid inancn son dinde de gremedik. Bu, srf bir uydurma! Biz, bu kadar eraf dururken, kitap gnderilecek bir O mu kalm? Elbette, herkesin bir hesab vard; ama hesab en son tutan, mutlaka her eyin sahibi Allah (celle celluh) olacakt: Hayr, hayr! Onlar benim buyruklarm hakknda tam bir phe iindedirler. Dorusu onlar, henz azabm tatmadlar!390
Eb Tlibin Son Nasihatleri

Tadacaklard Ama, her eyin bir zaman vard. in burasnda yal amca Eb Tlib, Kureyin temsilcilerine dnd ve unlar syledi:
390
Bkz. Sd, 38/4-8; Bkz. bn Him, Sre, 2/264 vd.
398
Hzn Yl
Ey Kurey cemaati! Sizler, Allahn, yarattklarnn iinden setii ve Araplarn kalbi konumundaki kimselersiniz; itaat edilmesi gereken seyyidler hep sizin aranzda, gzn budaktan saknmadan tehlikelerin zerine giden kahramanlar, cmertlik ve civanmertlikte vsat yaayanlar da hep yle! yi bilin ki, Araplar arasnda sizler, kendi haline braklmam ve tercihte bir konuma getirilmisiniz! erenize gelince, zaten onunla birlikte yayorsunuz! yleyse sizlerden insanlara bunu cmerte datmak; insanlardan da buna ulamak iin deiik vesileler bulmak der. u anda insanlar, sizin karnzda yer alyorlar ve aranzda sava var. Ben size, bu bnyeye sayg duymanz tavsiye ediyorum; nk onda, Rabbin honutluu, geim kolayl ve bulunduunuz konumu salamlatrma var! Akrabalarnz grp kollayn ve sakn ola ki sla-i rahimi kesmeyin; nk sla-i rahim, ecel anndaki znty kesip hzn ve kederi azaltt gibi kemiyet plannda g demektir ve gznz arkada kalmaz! Taknlk ve ba kaldrmadan da uzak durun; nk bu ikisinde, asrlarn yok oluu gizlidir ki, sizden ncekilerin halini biliyorsunuz. Sizden yardm isteyene yardmc olun ve elini ap da sizden bir ey isteyeni de, eli bo gndermeyin; nk bu iki konu, hayat ve lmn ereni iinde barndrr. Bir de, szn doru olann syleyin ve emanette kusur etmeyin; nk bu ikisinde zel mnda bir muhabbet, genel olarak da ycelik vardr. Sizden son olarak da, Muhammede hayr tavsiye ediyorum; nk O, Kurey iindeki en gvenilir insan, Araplar arasndaki en doru kii ve u saydklarmn tamamn bnyesinde bulunduran en faziletli insandr. O, yle bir ile ortaya kt ki onu, gnl kabul etmekle birlikte ayplanmak endiesiyle dil inkr ediyor! Andm olsun ki, ben Araplarn koturup
399
geldiini; iyi insanlarn etraftan akn ettiini ve gsz zayf insanlarn da, genel mnda Ona icabet edip huzur bulduklarn; getirdiklerini tasdik edip bu ii ycelttiklerini imdiden gryor gibiyim. Byle giderse, lm sonrasnda onlar feyiz ve bereketle coarken Kurey reisleri ve ileri gelenleri arkada kalacak ve yldzlar snp etkisiz hale decek; bugnk zayarnz ba tac olacak; en azametliniz, en muhta hale gelecek ve bugn Ona en uzak olannz yarn Onun yannda en iyi konumda olacak! Baksanza, Araplar daha imdiden Ona kucak at ve yardmna kotu, gnllerini ap balarna ta yaptlar. Aranzdaki deere sahip kmay bilin ey Kurey! Onun iin yardmclar ve davas iin de koruyucular olun! Allaha yemin olsun ki, sizden kim Onun yoluna girse, rde ulayor ve getirdiini rehber edinen de hep saadet yudumluyor! Keke benim iin hayat biraz daha uzun olsayd ve ecelim bir miktar gecikseydi de ben, u skntlarn giderebilmi ve bandaki bela ve musibetleri de savabilmi olsaydm!391 Herkesin kulana kpe yapmas gereken bu nasihatler, erbabnn yannda bir kymet ifade ederdi. Anlalan, mrikler bunlardan hi de holanmamlard. phesiz onlarn da, kfr adna daha baka planlar vard ve onlar da devreye koyarak her geen gn daha derin bir ukura doru gitmeleri gerekiyordu. Yine homurdanmlar ve yine burunlarn bkerek meclisi terk etmeye balamlard.
Son Umut
Kureyin nde gelenleri yanndan ayrlnca Eb Tlib, yeenine dnd ve yllarn tecrbesiyle unlar syledi Ona: Vallahi de ey kardeimin olu! Onlardan imkansz bir ey istemedin!
391
Bkz. Haleb, Sre, 2/49-50
400
Hzn Yl
Efendiler Efendisini mitlendiren bir cmleydi bu. Nihayet, yllar sonra amcas da slma geli emaresi gstermi; iman adna bir kap aralamt. Her frsat deerlendirmek isteyen mk Nebi, byk bir mitle ona yneldi; bunca zaman kendisine kol ve kanat geren biricik amcasnn, iman adna mesafe alamadan gitmesine gnl bir trl raz deildi: Ey amca! Peki, onu sen syle ki, kyamet gnnde ben de onunla sana efaat edebileyim, dedi. Kendini, insanlarn imann kurtarmaya adam bir ruh iin bu, elbetteki ok nemli bir frsatt; amcasnn, gelip de iman etmesini o kadar gnlden arzuluyordu ki! Ancak iman ii, bir nasip meselesiydi; peygamber bile olsa insan, Allah dilemedike kimseyi hidayet zere sabit tutamaz ve dilediine bu yolu ayrcalkl hle getiremezdi. Zira, vahiy de ayn eyleri sylyordu: phe yok ki Sen, dilediin kimseyi doru yola eritiremezsin; lakin ancak Allah dilediini doruya hidayet eder.392
Ve, Hznl Veda

Evet, bu bir muhabbetin eseriydi; ama bir trl olmuyor, neticeye gidilemiyordu. te bu son hamle de, yeni ve son bir mitti. Yeeninin bu kadar iten mit beslemesini grnce Eb Tlib: Ey kardeimin olu, diye seslendi. Daha sesinin tonunda, O kadar da mitli olma! mesaj gizliydi. Bir anlk durgunluktan sonra da: Vallahi de, ayet benden sonra atalarnn oluna bunaklk atfetmelerinden ve Kureyin de, lmden korktuum iin bu kelimeyi sylediimi zannedeceklerinden endie edip korkmasaydm mutlaka onu sylerdim. Ancak onu, sadece Seni sevindirmek iin sylerim, dedi.
392
Bkz. Kasas, 28/56
401
Ancak Efendimiz, yine de her an deerlendirmek isteyecek ve bulduu her frsatta amcasnn, kalc bir adres brakmasn isteyecekti. Kfrn nderleri yine amcasnn yanna gelmilerdi. Bu arada Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), hasta yatandaki Eb Tlibin yanna doru ilerlemeye balad. Bir baka z amca, hemen ileri atld ve Reslullahn hedeedii bolua oturuverdi. Maksad, Efendiler Efendisinin, son demlerinde Eb Tlibe tesir edip de onu; slma davet etmesinin nne gemekti. Eb Tlibin can derdine dt bu demlerde bile kfr, yine kfrn eda ediyor; iman adna en kk bir hamleye msaade etmek istemiyordu. Gz gze gelip de efkatle amcasna baklarna bile tahammlleri yoktu. Bir de Efendimiz, bulduu her frsatta iman talebinde bulunuyordu. in z, Eb Tlibin son demlerinde bile, imanla kfrn mcadelesi zirvede yaanyordu: Ey Eb Tlib! Yoksa, Abdulmuttalibin dininden vaz m geiyorsun, diye sordular. Hayr. Ben, Abdulmuttalibin dini zere kalyorum, diye cevap verdi Eb Tlib.393 Artk, lme daha yaknd. En yaknnda ise, bir dier kardei Abbas vard. Dudaklarndaki hareketi izlemeye alyordu. Derken, en byk hmi ve mk amca, hayata gzlerini yumuyordu. Kfrn basks altnda ve bir trl imana giden yola giremeyen amca Eb Tlib iin Allah Resl, bundan sonra da dua ve istifardan vazgemeyecek ve yle diyecekti: Bana gelince vallahi de Ben, bundan nehyedilmediim srece senin iin istifar edeceim.394
393
Abdulmuttalibin dini zerinde kalma meselesi, Eb Tlibin iman konusunda nemli bir merkezi tutmaktadr. 394 Bkz. Buhr, 1/457 (1294)
402
Hzn Yl
Yaayan Kurnn bu ifadesi, ok gemeden Cibrilin mjdeleriyle teyid edilecekti. Gelen ayet de, nce mevcut durumu rapor edip sonrakiler iin adeta bu tabloyu ebediletiriyor; ardndan da, atalar arasndan bir rnek vererek bu konuda ortaya konulmas gereken tavrn ne olduunu bir modelle anlatm oluyordu: Cehennem ehli olduklar kendilerince belli olduktan sonra -akraba bile olsalar- mrikler hakknda istifarda bulunup onlarn affedilmelerini istemek, ne peygamberin ne de mminlerin yapaca bir itir. brahimin, babas iin istifar dilemesi ise, srf ona yapt vaadi yerine getirmek iin olmutu. Fakat onun Allah dman olduu kendine belli olunca, onunla ilgisini kesmiti. Gerekten brahim, ok yumuak huylu ve sabrl idi.395 Techiz tekvin ilerini de grdkten sonra Abbas bn Abdlmuttalib, Allah Reslnn yanna yaklat ve hzn kesilmi yeenine: Ey kardeimin olu! Allaha yemin olsun ki kardeim Eb Tlib, Senin ondan istediin o kelimeyi son annda syledi, dedi. Resl- Ekrem (sallallahu aleyhi ve sellem), ayn ekilde dnmyordu ve amcasna dnerek: Ben duymadm, dedi.396 Bunun zerine Abbas, yeenine yaklaacak ve amcasyla ilgili daha yumuak ve dengeli olmasn talep edecekti. Ancak O, zaten bir denge insanyd; srat- mstakimin zirve temsilcisiydi O (sallallahu aleyhi ve sellem) ve herkes, dengede Onu rnek almalyd. Onun iin amca Abbasa unlar syledi: Umarm ki kyamet gnnde, benim efaatim ona fayda
395 396
Bkz. Tevbe, 9/113, 114 Bkz. bn Him, Sre, 2/265, 266
403
verir de, cehennemdeki azab ksmen de olsa haer, o sreci daha haf atlatr.397
Hz. Haticeye Veda

Eb Tlibin vefat zerinden henz gn gemiti. En azndan dnyaya veda ederken bir adres brakmas iin ok uramt, ama dudaklarndan bu adresi ifade eden bir cmle duyamamt Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem). stne stlk, onun yokluunu frsat bilen Kurey, artk daha acmaszca yklenecek ve bu yklenmelerde onun yokluunu ac ac hissedecekti. ok zntlyd; en byk desteki ve hmisi, amcas Eb Tlibin imanna ahit olamadan, dnyadaki scaklna mukabil ebed huzuru kazanma yoluna girdiini ifade edecek bir kelime duyamadan onu topraa vermenin hzn iindeydi. Karanln koyulat en ziri demlerdi. Hasta yatanda brakt kerm zevcesinin durumunu merak ediyordu ve adrna yneldi telala nk, bir dier desteki Hz. Hatice de hastalktan kvranyordu. Son yolculuk ncesinde Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), ateler iinde kvranan kerim zevcini ziyaret iin yola koyuldu. Eb Tlib gibi bir dayanaktan mahrumiyetin yannda, can dostu ve en sadk yrnndan da mahrum kalmak vard iin ucunda Yaklat ve adrn perdesini aralad yavaa!.. Hastalkla inleyen Hz. Haticenin hali yrek yakyordu; altnda rak lklar sezilen iniltilerdi bunlar Hatice, Mekkenin en zengin kadnyken bugn, alk ve sknt iinde iki bklm; srgn
397 Bkz. Buhr, Sahh, 3/1409 (3672) Eb Tlible ilgili olarak Efendimiz (sallal-
lahu aleyhi ve sellem)den eref sudur olmu, Rabbimden onun iin ok byk hayr umuyorum. (bn Sad, Tabakt, 1/124, 125), ayet Ben olmasaydm o, imdi cehennemin en altnda azap gryor olacakt, (Mslim, Sahih, 1/195 (209) ve Onun cehennemdeki azab, topuk kemiklerine kadar ular. (Mslim, Sahih, 1/195 (210) gibi rivayetler de vardr.
404
Hzn Yl
hayatnn tketen artlaryla bouarak gidiyor; geride kalanlara el sallayp veda ediyordu. Derinlemi hznnde, Allah Resln, kzlaryla birlikte yalnz brakacak olmann endieleri gizliydi. Gidiyordu; ama gnl, himayesiz kalan Efendisinde mahpus, geride kalan Sultanlar Sultan ve Rabb-i Rahmine emanet ettii yetimlerinde esir kalmt. Erken domu, Hakka erken uyanm ve imdi de, kendi elleriyle emanet ettii iki yavrusundan sonra, onlara kavumak iin nden gidiyordu. Yznde, gidii ncesinde tatl bir tebessm belirdi; belli ki artk, Cibrilin mutusunu getirdii cennet yamalar almt gzlerine Ancak bu tatl tebessm bile, efkat ve merhamet ykl bulutlar gibi adrn kapsnda kendisini gzleyen Efendisini grnce aclam ve derin bir hzn ekline dnmt. Her ikisi de, birbirlerinin halini dnerek hzn yayordu. efkat ve Merhamet Sultann derinden yaralayacak bir manzarayd bu!.. Gz pnarlar harekete gemi, yanaklarndan szlen damlalar mbarek sakaln slatmt; ard ardna hkrklar dmlendi defalarca boaznda!.. Bir minnet duygusuyla yanna yaklat Allah Resl ve ifadede kelimelerin ksr kald mn ykl u cmleleri sralamaya balad, titreyen dudaklarndan tane tane: Benden dolay, ey Hatice! Sen de, bu skntlara katlanmak zorunda kaldn ve kmetine gre bir hayattan mahrum yaadn. Aslnda sen bunlara lyk bir kadn deildin. Keremine karlk keremle mukabele bulmak varken sen, ile stne ile ve mihnetle mukabele grdn, demek istiyordu ve ilve etti: Ancak unutma ki Allah, her sknt ve zorluun arkasndan, mutlaka hayr- kesir murad etmitir398
398
Heysem, Mecmauz-Zevid, 9/218
405
Ve Eb Tlibden sonra ikinci nemli dayanak da artk yaamyordu. Atm be yalarndayken dnya ve dnyadaki btn skntlara veda ederek, iinde ne bir grlt ne de bir yorgunluk olan, incilerle rlm ebed meknna intikal etmiti Hz. Hatice (radyallah anh). Bylelikle o, Hirda doan gnein ardndan bir Kadir Gecesi balad yeni hayatn, yine bir Kadir Gecesinde noktalam oluyordu. Mezarna inip ebed yurdun ilk kaps olan Hacn Kabristanndaki meknna onu, bizzat Allah Resl yerletirecek; yine toprakla zerini de O kapatp tesviye edecekti.399 Artk musibetler, saanak olup yamaya balamt; nk yannda, yaad her skntda semtine snp da skn bulduu bir destek; musibet olup zerine gelen meteorlarn atmosferine arparak paraland bir dayanak ve yllarn tecrbesiyle gelimeleri sabrla karlamada emin bir yardmcs yoktu Allah Reslnn. Allah Resl iin mk bir babadan, gvenli bir koruma ve gnl zengin bir amcadan sonra; sadk bir yr, kerim bir zevce ve mk bir dayanak da artk yaamyordu. Bu sebeple Kurey, daha bir cesaretlenmiti; Efendimizin zerine daha ok geliyordu. Bir gn, sefahete kendini kaptrmlardan biri, yolda yryen Efendiler Efendisinin zerine toz-toprak atm ve O da st-ba bu halde iken, ban ne eerek hane-i saadetlerine gelmiti. Kzlarndan birisi, babasn bu halde grnce ok zlm ve bir taraftan Efendimizin zerini temizlerken dier yandan da bu zntsn alayarak gsteriyordu. Ufku szen gzlerin ardndan yle buyurdular: Alama kzm ve sakn zlme! Allah, senin baban zyi edecek deildir!400
399 bn Sad, Tabakt, 8/18 400 bn Him, Sre, 2/264
406
Hzn Yl
Ard ardna yaanan bu zc olaylarla dolu bu yla, hzn yl denilecekti. Zira onda, bir yandan mriklerin ortaya koyduklar haksz bakaldr ve tepkiler rndan km ve kontrol edilemez bir konuma gelmi, dier yandan da Efendimizin yanndaki iki temel dayanak da ebedi leme g etmiti. Mahzun Nebiyi hzne boan gelimelerdi bunlar ve bundan sonra bu isim, geride kalan bir yla alem olacakt.
Eb Lehebi Bile Duygulandran Manzara

Eb Tlib ve Hatice validemizin vefatyla birlikte Efendiler Efendisi derin bir hzne dalm, ou zamanlarn evinde yalnz geirmeye balamt. Yetimleriyle birlikte ba baa verip mterek bir hzn yudumluyordu. Annesiz kalmann ne anlama geldiini en iyi bilen de yine O idi. Onun iin, kzlarna ayr bir efkat gsteriyor ve bylesine nemli bir zaman diliminde onlara daha ok vakit ayryordu. Eb Leheb olsa da Abduluzz, z amca idi; kardeinin yokluunda Kureyin yeeninin zerine daha fazla gittiini de zaten grp duruyordu. Bu manzara, onun cehenneme yakt olacak ta misal kalbini bile yumuatm ve yanna gelerek u teklifte bulunmutu: Y Muhammed! Dilediin gibi rahat hareket et; Eb Tlib hayattayken neler yapyor idiysen imdi de aynsn yap! Lta yemin olsun ki, ben lene kadar Sana kimse iliemeyecek! Gerekten de bu, hi beklenmedik srpriz bir gelimeydi, demek ki Allah dileyince, nice olmaz gibi grnenler oluyor, ta kesilmi vicdanlar bile efkatle harekete geebiliyordu. Derken bir gn, bnl-Gaytala adnda birisi, Efendimize hakaret edip kt szler sarfetmi; bunu duyan Eb Leheb de, hemen gidip bnl-Gaytalann haddini bildirmiti. O da armt; daha dne kadar kendileriyle birlikte yeeninin
407
lmne imza atan ve onlar, bir hi uruna yl srgne gnderen adam, karsnda duran Eb Leheb deildi! Koarak bir rpda Kureyin yanna geldi: Ey Kurey topluluu! Eb Utbe de sbi olmu! O gn iin bu, en a haberdi. Eb Leheb de gidip Muhammede iman etmise, artk dnya kendilerine zindan demekti. Hemen yanna kotular ve durumu tetkik etmek istediler: Hayr! Ben, Abdulmuttalibin dinini terk etmedim. Sadece ben, kardeimin oluna sahip kyor ve Onu korumaya alyorum, diyordu. Gnllerine su serpen cmlelerdi bunlar ve: yi ediyorsun; hem bylelikle akraba olmann gereini yerine getirip ihsanda bulunuyorsun, diyerek oradan ayrldlar. Aradan birka gn daha gemiti. Kureyin intikam sesleri bir nebze kesilmiti, ksmen de olsa Mekkede bir rahatlama hissediyordu. Ancak bu, sreklilik arz etmeyecek sun bir rahatlamayd. nk Eb Cehil ve Ukbe bn Eb Muayt bir araya gelmi ve Eb Lehebi ziyaret ediyorlard. Belli ki Eb Cehil, yine Eb Cehilliini yapacak, Ukbe de Ukbeliini gsterecekti. Kfr adna hava oluturmada, insanlar zerinde bask kurup kararlarn etkilemede ve kamuoyunu istedikleri istikamete ynlendirmede zerlerine diyecek yoktu. Eb Lehebe de yaklam, yle diyorlard: Senin kardeinin olu, babann nerede olduunun haberini sana da verdi mi? Peki neredeymi o, diye soruyordu. Babann cehennemde olduunu sylyor, diye damarna basarak konuuyor, bylelikle onun inat damarn tahrik etmeye alyorlard. Ve, ne yazk ki bu tahrik de tutacakt. Zira, Eb Lehebi can evinden vuran bir durumdu bu. Zaten, kendisi ve hanm hakknda sylenilenlerden haberdar
408
Hzn Yl
olmutu; ama o her eye ramen (!) rndan kan zulmler karsnda madur olan yeenine sahip kma adna, bir nebze Onun elinden tutmak istemiti. Babasna toz kondurmak istemezdi ve hemen gidip, yeeniyle olan btn alkasn kesmeliydi. Koarak geldi ve unlar sylemeye balad: Vallahi de ben, Abdulmuttalibin cehennemde olduunu sylediin srece, ebedi olarak Sana dman kalacam! Yollarn yeniden ayrldn gsteren bir cmleydi bu. Zaten, Eb Leheb gibi birinden de ancak bu beklenirdi. Bundan sonra yeniden Kurey hiddetlenip kprecek, Mekkede yaanan geici bir nefes alma dnemi de artk, bir nostalji olarak kalacakt.401
401
409
410
SANCILI SRE
Rukne ve ki Mucize
Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem), insanlarn hidayete ermesi iin her trl yolu deniyordu. Bunu yaparken, kimin hangi konuda ilgisi varsa o alan tercih ederek slm gndeme getiriyor ve bylelikle insanlar, Rabbleriyle tanmak alyordu. Ancak bunun iin, muhataplar iyi tanmak gerekiyordu; zaten, tebliin en nemli artlarndan birisi de, duygu ve dncesi, istek ve beklentileri, zevk ve hobileri asndan muhatab ok iyi tanmakt ve bunu en iyi yapan kii, hi phesiz Efendiler Efendisi idi. Rukne bn Yezd adnda, srt yere gelmez bir pehlivan vard ve Efendiler Efendisi bu adamla daha sk grr olmutu. Yine bir gn, Mekkenin kenar mahallelelerinden birinde bulumu konuuyorlard. Resl- Kibriy Hazretleri: Ey Rkne, diye balad szlerine. Sen de takva libasn giysen ve gelip davetime icabet etsen, diye ilave ediyordu. Rukne: Bilsem ki Senin beni davet ettiin ey hak ve dorudur; gelir Sana tbi olurum, diyordu. Bu szlerde, samimiyet gizliydi ve i buraya kadar gelmiken mesele, olduu yerde bra411
klmamal ve son nokta konulmalyd. Bunun iin de, Ruknenin anlayaca dilden konumak gerekiyordu: ayet ben seni burada yensem, getirdiklerimin hak olduuna inanr msn, diye sordu Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem). Fiziki artlar asndan imknsz bir teklifti bu. Kendi alannda rdn ispat etmi bir pehlivana kar, hayatnda hi gre tutmam ve tecrbesiz birisinin, yle kolayca galip gelmesi dnlemezdi! Onun iin tereddtsz cevap veriyordu Rukne: Evet, kabul ederim! Elbette maksat, sadece kuru bir gre deildi; esas olan, Rukneyi dndrecek bir mucize ortaya koymakt. Kendi anlad dilden konuacak ve g ve kuvvetini, Allahn havl ve kuvvetine balayan bir peygamber olduunu anlatacakt Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem): yleyse, gel greelim, dedi vakit geirmeden. Kendinden emin Rukne de ayaa kalkm ve gerekten bir gre balamt. Ancak, o da ne, daha ilk hamlede Rukne kendini yerde buluvermiti! Sanki, karsnda MuhammedlEmn deil de bir ordu var gibiydi. Ne bir oyun ortaya koyabilmi, ne de bunu dnecek vakit bulabilmiti! Sanki, eli-aya balanm gibiydi. Bu iten bir ey anlamamt. Onun iin: Tekrar greelim, teklinde bulundu. Bu teklif de kabul grmt ve yeniden ayaa kalktlar. ncekinden farkl bir sonu yoktu ortada. Daha ilk hamlede srt yere gelen, yine Rukne olmutu. aknln gizlemeye gerek yoktu ve: Ey Muhammed! Allaha yemin olsun ki bu, imknsz ve acayip bir ey! Nasl olur da Sen beni yenebilirsin, dedi. Rukne zlmeye balamt. Habb-i Zn Hazretleri, ii burada brakmak istemiyordu. Onun iin, ikinci bir mucizeye ihtiya vard ve unlar syledi:
412
Sancl Sre
ayet istersen, bundan daha acayibini de sana gstereyim! Ancak bunun sonrasnda, Allahtan korkman ve bana tbi olman isterim! Peki, nedir o, dedi Rukne. u grdn aa var ya, onu aracam ve o da yanma gelecek, dedi Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem). Peki, ar yleyse! Byk bir titizlikle Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) durmu, aac yanna aryordu. Byk bir dikkatle olacaklar izlemeye durmu Ruknenin gzleri yerinden kacak gibi olmutu. Zira, Efendiler Efendisinin yanna ard aa, yerinden hareket etmi; salna salna yanna geliyordu. Nihayet aa, Allah Reslnn nne kadar gelince: Haydi, geldiin yere geri dn, buyurdular ve bu sefer de ayn aa, geldii yere geri dnd. Zihni, darmadan olmutu Rknenin. stesinden gelemeyecei bir gcn karsnda bulunduunu fark etmiti; ama henz son hamleyi yapabilecek iradeye sahip deildi.402 Onun iin, kendi kavminin arasna geri dnmeyi tercih edecekti. Kavminin arasna gelmiti; ama hl yaadklarnn tesiri altndayd. nce, bandan geenleri anlatt bir bir. Ardndan da, halindeki gariplii soranlara yle diyordu: Ey Abdimenfoullar! Sizin u arkadanzla btn dnyay byleyebilirsiniz; Allaha yemin olsun ki ben, Ondan daha byk bir sihirbaz grmedim!403
Hz. Eb Bekirin Hicret Teebbs

Efendimiz ve Ona tbi olanlar, Eb Tlib gibi bir himayeden yoksun kalnnca Mekke daha fazla tepki vermeye ba402 Rkne, Mekke fethinden sonra Mslman olacak ve Hz. Muaviyenin hila403 Bkz. bn Him, Sre, 2/235, 236
feti dneminde vefat edecektir. Bkz. bn Abdil-Berr, stb, 2/507
413
lamt ve bu tepkinin dozu her geen gn artyordu. Hedefte sadece Resl- Kibriy Hazretleri yoktu; Onunla birlikte hareket eden herkesi hedef haline getirmilerdi ve srekli taciz ediyorlard. Hz. Eb Bekir de bundan nasibini alyordu. Belli ki artk Mekkede rahat yoktu. Hem, Habeistana nceden gidenlerin hayr haberleri geliyordu. ok gemeden Hz. Eb Bekir de, hicret iin Efendiler Efendisinden izin istedi. Talep makld ve izin de verilmiti. Bulunduklar yerde iddet ve bask artsa da yeryz geniti ve o da, daysnn olu ile birlikte bir gn, Habeistana doru hicret iin yola kt. Tek arzusu, namazlarn bask altnda kalmadan klabilmek ve iinden geldii ekilde grl grl Kurnn okuyabilmekti. Bir mddet yol aldktan sonra karlarna eski dostu ve Mekkeliler katndaki deeri byk insan bn Dunne kageldi. Onun gibi saygn birisinin yola revan oluunu grnce telala sordu: Nereye gidiyorsun? Beni, kavmim vatanmdan kmaya zorlad... kence ettiler ve maddi mudayaka iine almaya altlar, diye cevaplad Hz. Eb Bekir (radyallahu anh). armt bn Dgunne. Onun gibi faziletli, gzel ahlak sahibi ve herkesi kucaklayan, drstlyle mehur birisi nasl olur da byle bir sonuca zorlanabilirdi? Bu aknl kelimelerine de yansd: Niin? Allaha yemin olsun ki sen, yaknlarna iyilik konusunda hepimizden nde bulunuyorsun, ihtiyac olanlara yardm ediyor, iyilik yapyor ve yoksullar gzetip kolluyorsun. Hemen geri dn; nk artk sen, benim korumam altndasn, dedi. Hz. Eb Bekirin gnl Mekkede kalmt; Efendisi orada bulunurken Habeistan hicretine nasl tahamml edebilecekti!.. Onun gibi birisi, hemen Mekkeye geri dnmeli ve bir ihti414
Sancl Sre
yac olduunda, Efendiler Efendisinin yanndaki yerini almalyd. Zaten, maiyyetin mmtaz Sddkine yakan da bu deil miydi? imdi ise, tarih bir frsat kmt karsna ve severek bu tekli kabul etti. Beraberce geri dndler. Elinden tuttuu Eb Bekirle birlikte Kbeye gelen bn Dgunne, Mekke halkna yle haykrd: Ey Kurey topluluu! phe yok ki ben, Eb Kuhfenin oluna eman verdim. Bundan sonra ona kimse kt niyet beslemesin. bn Dunnenin hatrn kramayan Kureyin tek art vard: Eb Bekir, akta namaz klp Kurn okumayacak; insanlar da dine davet etmeyecekti. Evinin bir kesini ibadet yeri olarak ayrmt; namazlarn burada klar, yank sesiyle Kurn okuyup gzyalaryla Rabbine burada yalvarrd. Onun ynelilerindeki bu samimiyetin farkna varan baz insanlar, etrafnda toplanr ve okuduklarna kulak verip hareketlerini seyre dalard. Bilhassa ocuklarla kadnlar ve kleler iin artk buras, bir buluma noktas haline gelmiti. Teblideki en etkin yoldu bu ayn zamanda ve Hz. Eb Bekir de, bu yolu kullanarak farknda olmadan insanlarn gnln slm adna kazanmaya balamt. Ancak bu durumun farkna abuk vard Kurey. Hemen bn Dgunneye gidip, onu durumdan haberdar ettiler: phesiz sen Eb Bekire, bize eziyet etsin diye eman vermedin. Halbuki o, Kurn okuyup namaz klarken yle etkili, yle gzel bir temsili var ki, oluk ocuumuzun, kadnlarmzn dinini deitireceinden korkuyoruz, diyorlard. Aslnda bu halleriyle onlar, Hz. Eb Bekirin iinde bulunduu halin gzelliini de kabullenmi oluyorlard. Ancak
415
inat ve taassup iindeki insan, bir trl iyi ve gzel olana ulaamyordu. Onlarn esas endie edip korktuklar konu, hakikat karsndaki zaaaryd ve bu sebeple, realiteyle yz yze gelmekten ekiniyor, etraarndaki insanlarn da buna muttali olmasn istemiyorlard. ok gemeden yeniden geldiler bn Dgunnenin yanna: Git ona ve evine girmesini syle. Evinde diledii gibi davransn, diyor ve bakalarnn grebilecei yerde namaz klp Kurn okumaktan vazgemesini talep ediyorlard. bn Dgunneyi de etkilemilerdi. Geldi Eb Bekirin yanna ve unlar sylemeye balad: Ey Eb Bekir! Ben sana, kavmine eziyet edesin diye eman vermedim. Onlar, senin Kurn okuyup namaz kldn mekndan rahatszlk duyuyorlar. Bu halinle onlara eziyet ediyorsun. Evine gir ve orada istediin gibi ibadetine devam et. Zaten Hz. Eb Bekir iin, dini adna tebli yapamayp insanlarn elinden tutamad, namazn klp Kurnn aktan okuyamad yerde, bir mrikin garantrl altnda yaamaktansa Allahn inayetine snmak daha makld. Aslan zincire vurup balamak gibi bir eydi bu. Halbuki insanlk ondan hizmet bekliyordu ve Eb Bekir de, zincirlerini bir kenara brakp, ardndan meakkat gelse de hizmet yolunu tercih edecekti. ok dnd. Belki denileni yapsa, dinini yaama konusunda bir problem yaamayacakt. Ancak, inand deerler, dinin bireysel bir inan sistemi olmadn haykryordu. Hem yle olsayd, Resl Ekrem (sallallahu aleyhi ve sellem) niye bu kadar skntya katlanacakt ki?.. Ferdi mkelleyetler arasnda, bakalarnn elinden tutup onlar gerekle yz yze getirmek de vard. Onun gibi birisinin, bu durumda nasl davranmas gerekiyorsa o da yle hareket etti. Gitti bn Dunneye ve
416
Sancl Sre
verdii eman iade edip Allahn hfz ve korumas altna sndn iln ederek geri dnd.404 Ne var ki, o gnn Mekkesinde byle bir iln, bel ve musibetlerin saanak olup yeniden yamas anlamna geliyordu. Artk dar alandan kmt ve Rabbine kulluk vazifesine ounlukla Kbede devam etmeye alyordu. Ancak bu, belli ki kolay olmayacakt. Kureyin eski hiddeti yeniden canlanmt ve artk gvencesi de kalmayan Eb Bekiri yakn takibe almlard. Bir gn Kbede durmu namaz klyordu. Kureyin sehlerinden birisi yanna yaklat ve yerden avulad toz ve topra, hakaret dolu szlerle secdede Rabbiyle ba baa olan Eb Bekirin stnden boaltverdi. Bu arada yanlarndan, Kureyin ileri gelenlerinden bir bakas geiyordu. stndeki toz ve topra temizlemeye alan Hz. Eb Bekirin gzleri de, kendisini istihz tavrlarla szen bu adama takld.405 Yaptnn kime ne zarar olabilirdi? Bu zulm kim tasvip edebilirdi ki? nsanlk adna belki bir deer kalm olabilecei midiyle seslendi ona: u sehin yapp durduu eye bir baksan! Ne are ki, hitap ettii kimse ondan daha az seh deildi: Bunu, bakas deil, sen yaptn kendine, diyordu. Szde, bn Dgunnenin emann brakmak suretiyle bu duruma kendisinin davetiye kardn sylemek istiyordu. Belki de, baka diyebilecei bir ey kalmamt ve bir eyler demi olmak iin bu kelimeleri sylyordu. Rabbi dnda yneldii hibir kapdan fayda yoktu Hz. Eb Bekirin. Ve kaldrd ellerini, yle yalvarmaya balad: Ne kadar da merhametlisin ey Rabbim! Ne kadar da
404 405
Buhr, Sahh, 2/804 (2175) Bu ahsn s bn Vil veya Veld bnl-Mure olduu sylenmektedir.
417
merhametlisin ey Rabbim! Ne kadar da merhametlisin ey Rabbim!406 Bununla o, beyaz siyah; gndz de gece gibi gstermeye alkn bu sehlere kar gazabyla muamele etmeyen Rabbinin merhametindeki enginlii ifade etmi oluyor ve isyanlarna mukabil yine de engin rahmetiyle insanlar kucaklamasndaki azamete olan hayranln ilan etmi oluyordu.
Rm Diyarndan Haber Var

Dnyann hali, o gnlerde de sakin deildi; kabileler arasnda sregelen savalar, devletler arasnda da devam edip durur ve bu hengmede birok masum insan canndan olurdu. Rmlarla Farslar arasnda da benzeri durum sz konusuydu. Bir gn, Mekkeye yeni bir haber gelmi ve Rmlarn Farsllar karsnda yenik dtklerini ve neredeyse ama kadar byk bir toprak kaybettiklerini sylyordu. Hatta, bu byk yenilgi ve Farsllarn takibi sonucunda, Bizans kral Hirakl, stanbula kadar gelmek zorunda kalmt. Olaya ahit olanlar, artk Rmlarn bir daha toparlanp yeniden savaamayacaklarn sylyorlard. Mekke mriklerini sevindiren bir haberdi bu. nk onlar, kendileri gibi mrik olduklar iin Farsllarn tarafn tutuyor ve ehl-i kitap olduklar iin de Mslmanlara daha yakn duran Rmlarn yenilmesini gnlden arzuluyorlard. Bunun iin yle diyorlard: Rmlar da kendilerinin kitap ehli olduunu sylyor; ama bugn Farsllar onlara galip geldi. Sizler de, Nebinize indirilen kitap sebebiyle bize stnlk salayacanz sylyorsunuz! Unutmayn; nasl ki Farsllar, ehl-i kitap olan Rmlara kar galip gelmilerse bizler de sizlere galip gelecek ve her zaman stnlk salayacaz.407
406 407
bn Him, Sre, 2/218 Suyt, Esbbn-Nzl, s. 227; Vhid, Esbb Nzlil-Kurn, s. 354
418
Sancl Sre
Bir haber de semalar tesinden geliyordu: Elif, lm, mm. Rmlar, Arap topraklarna yakn bir yerde malp oldular. Ama, bu yenilgilerinden sonra, birka yl iinde yeniden toparlanp galip gelecekler. yi bilin ki, ileri karara balama yetkisi, iin banda da sonunda da Allaha aittir. Mminler de o gn, Allahn verdii zafer sayesinde byk bir sevin yaayacaklar! Zira Allah, dilediini muzaffer klar. nk O, mutlak galiptir; snrsz merhamet ve ihsan sahibidir.408 Semadan gelen haber, hi de yle mriklerin sandklar gibi deildi; bugn Rmlar adna bir malbiyet sz konusu olsa bile, yakn gelecekte Rmlar yeniden toparlanacak ve Farsllara kar byk zafer kazanacaklard. Ve o gn, Mslmanlar asndan da bir zafer sz konusuydu. imdi mesele, ayr bir boyut daha kazanyordu. Hz. Eb Bekirle karlaan Mekke mrikleri yle diyeceklerdi: Y Eb Bekir! Duyduumuza gre senin arkadan, birka yl iinde Rmlarn, yeniden Farsllara galip geleceklerini sylyormu! Evet, dedi Eb Bekir. Bunu sylerken de, zerre kadar tereddd yoktu. Allah ve Resl demise bu, mutlaka olurdu. Ancak, adamlar ayn eyi dnmyorlard. Bir nebze, kendilerince elenmek istiyorlard: Bizimle iddiaya girmeye var msn, dediler. Tereddd yoktu ve hemen: Evet, dedi Hz. Eb Bekir. Henz bu konuda bir hkm vrid olmamt zira. Derken, alt yl zerinde anlatlar; kimin dedii olacaksa o, kar tarafa on deve verecekti. Hz. Eb Bekir, Allah Reslnn sadk dostuydu ve bu hadiseyi Ona anlatmamak olmazd. Geldi huzura ve her eyi
408
Bkz. Rm, 30/1-5
419
anlatt bir bir. Konuya muttli olan Efendiler Efendisinin de bir tavsiyesi olacakt: Sreyi uzat ve develerin saysn artr! nk, ayette geen birka sene ifadesi, on yla kadar geen zaman ifade ediyordu. Efendiler Efendisinden bu teminat da alan Hz. Eb Bekir, hemen Mekke mriklerinin olduu yere geldi: Sizin iin bu srenin, dokuz yl olarak kabul edilmesinde ve develerin adedinin de artrlmasnda bir problem var m, diye soruyordu. O kadar eminlerdi ki, dokuz deil, on dokuz sene bile olsa, tereddtsz kabul ederlerdi ve herkesin katlmyla dokuz yl iinde olacaklara karlk yz deve mukabilinde ciddi bir iddiaya giriyorlard.409
Sevde Validemizle zdiva

Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem)in ya elliyi gemiti ve buna ramen her geen gn yk daha da arlayordu. stelik, kerim zevcesi Hz. Hatice de vefat etmi, kzlaryla yalnz kalakalmt. Onun bu halini uzaktan seyreden ve yaadklarn hesap ederek alternatif zm arayan Osman bn Maznun hanm Hz. Havle Binti Hakm, yanna gelecek ve hanesinde kendisine destek olacak bir kadnla evlenmesi gerektii konusunda srar edecekti. Alternatini de kendisi sunuyordu: Sevde Binti Zema ile ie Binti Eb Bekir. Teklif makul gzkyordu; bir tarafta mriklerin onca bask ve zulmleri, dier yanda Hz. Haticenin boynu bkk emanetleri duruyordu.
409 Bkz. Taber, Tefsr, 10/162; bn Kesr, Tefsr, 3/560; Tirmiz, Snen, 5/344
(3194). Aradan dokuz yl geecek ve gerekten de Rmlar, yeniden toparlanp Farsllarla savaacak ve bu savan galibi de Rmlar olacakt. Mminlerle Mekke mriklerinin arasnda yaanan Bedir Sava da ayn gnlere denk gelecekti.
420
Sancl Sre
Her ikisi de yakndan tand isimlerdi. Efendiler Efendisini derin bir skt almt ve bu sktu evet olarak alglayan Hz. Havle, hemen harekete geecek ve stne deni yerine getirebilmek iin her iki aday da ziyarete balayacakt. lk adm olarak, niyetlerini yoklamay hedeiyordu. lk nce Sevde Binti Zemann yanna geldi. Hz. Sevde, kocas Sekrn bn Amr ile birlikte Habeistana hicret etmi ve Hz. Sekrnn burada vefat etmesiyle birlikte Mekkeye geri gelmiti. Yan ban alm, arbal, olgun, oturakl ve gvenilir bir kadnd. ile ve mihnetlerle dolu bir hayat yaam, her eye ramen inanlarndan hi taviz vermemiti. Ahirete ait meyveleri dnya hayatnda tketmeye talip deildi ve bana gelebilecek her trl skntya kar sabrla mukabelede bulunup dayanmaya kararlyd. imdi ise, hi beklemedii bir anda, mminlerin annesi konumuna ykselme frsat geliyordu ayana. Ayn zamanda byle bir teklif, dul ve kimsesiz kalan Hz. Sevdeye de sahip klmas anlamna geliyordu. Buna mukabil o da, bu en skntl gnlerinde Efendimizin yalnzln paylam olacakt. Geri, kocasnn acs hl yreinde duruyordu; ancak bu teklif, her trl acy dindirecek ve btn skntlarn unutturacak mahiyetteydi. akas yoktu; her trl kymetin urunda feda edildii Allah Reslyle ayn yasta ba koymann tekliydi bu! Byle bir teklife evet dememek olur muydu hi? Ancak, bu karar tek bana veremezdi. nce Hz. Havleyi, olurunu almas iin yal babasna gnderdi. Adamn yanna gelen Hz. Havle, cahiliyye dneminde yaygn olan selam tryle yal babaya selam verdi: Kim o, diye tepki veriyordu ihtiyar. Havle Binti Hakm, diye cevaplad Hz. Havle ve aralarnda u konuma geti: Ne istiyorsun? Niye geldin?
421
Beni, Abdullahn olu Muhammed gnderdi; Sevdeyi kendisine istiyor. Kerem sahibi bir denklik! Peki, senin arkadan buna ne diyor? Olumlu bakyor! Onu bana ar! Ayn zamanda bu, babann da olurunun alnd anlamna geliyordu. Hemen Sevde Binti Zemann yanna gidildi ve babasnn huzuruna gelmesi sylendi. Bir mddet sonra Sevde, babasnn huzurundayd. Babas sordu: Bu kadn, seni Abdullahn olu Muhammedin talep ettiini sylyor. Bilirim ki O, kerem sahibi bir denktir. Seni Onunla evlendirmemi sen de istiyor musun? Bu, cevab daha batan belli olan bir soruydu ve Hz. Sevde hi beklemeden: Evet, diyecek ve bylelikle Efendimiz de aile meclisine davet edilerek bir nikh gereklemi olacakt. Aradan birka gn geince, evlilik srecinde Mekkede olmayan karde Abdullah bn Zema da dnm ve hadiseden haberdar olmutu; kendi iradesi dnda kz kardei Muhammedl-Emnle nikahlanmt! Bir trl kabullenmek istemiyor, stne bana toprak saarak tepkisini dile getiriyordu.410 Beri tarafta ise, Hz. Sekrnn kardei ve her defasnda bir akrabasn Efendimize kaptran (!) Sheyl bn Amr, bu evlilie iddetle kar kyor; ailesinden bir ferdin daha gidip Allah Reslyle ayn mekn paylamas karsnda, her zamanki gibi iirinin dilini de kullanarak tepkisini dile getiriyordu. nk bu gne kadar, kardeleri Selt, Htb ve Sekrnn yan sra; kz mm Glsm ile damad Eb Sebre de gidip
410
Daha sonra Abdullah bn Zema da Mslman olacak ve o gn yapt bu hareketten dolay her frsatta duyduu znty dile getirecekti. Bkz. Tabern, Mucemul-Kebr, 24/30 (80)
422
Sancl Sre
Reslullaha teslim olmutu. Btn bunlar yetmiyormu gibi bir de olu Abdullah gidip Mslman olmutu. Tam onu kurtardm (!) derken bu sefer de kk olu Eb Cendeli elinden karmak zereydi. Her geen gn, etrafndaki dayanak noktalar teker teker kayp gidiyor ve bu gidi de, Sheyli fazlasyla tedirgin ediyordu. Ancak bu abalar bir sonu vermeyecek ve Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), yine Sheylin kardei Htb bn Amrn vekaletiyle, Mekke gnlerinin birinde bir Ramazan akam Hz. Sevde validemizle evlenecekti. Bylelikle Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem), Hz. Hatice validemizden sonra ilk defa baka bir kadnla hayatn birletirmi oluyordu.411 Bu arada Hz. Havle, Hz. Eb Bekirin evine de gelmi ve hanm mm Rmna da unlar sylemiti: Ey mm Rmn! Allahn sana olan bereket ve ihsan neden bu kadar bol ki? Neden ki o, diye karlk verecekti mm Rmn. nk henz, konudan habersizdi. Hz. Havle de zaten bunu bekliyordu ve ekledi: Beni size Reslullah gnderdi; kznz ie ile nikhlanmak istiyor. mm Rmn iin bundan daha byk bir bahtiyarlk olamazd; ancak, bir tereddd vard: Bu, Onun iin uygun mu ki? phesiz o, Onun kardeinin kz!
411 bn Sad, Tabakt, 8/53. Yllar sonra Hz. Sevde, Efendimiz (sallallahu aleyhi
ve sellem)in kendisini boayaca zannyla, Ne olur, beni boama ve yanndan ayrma! nemli deil, Seninle olan gnm de ieye tahsis et. diyecek ve Allah Reslnden ayrlmaktansa nikah bki kalmak artyla, Onunla birlikte yaama hakkn tamamen Hz. ie validemize devredecek ve bu evlilik, bundan byle sadece grnrde; ama il yevmilkyme devam edecekti. Bkz. bnl-Esr, sdl-be, 7/157, 158
423
ki insan birbirine bu kadar yakn olunca demek ki, sanki aralarnda bu trl bir izdivacn da olmayaca eklinde bir anlay gelimiti. Byle bir tepki karsnda Hz. Havle de tereddt geirmi ve Reslullahn yanna dnp, olup bitenleri anlatmt. Buyurdular ki: Git ve ona, Ben senin kardeinim, sen de Benim kardeimsin; ancak bir artla ki bu, slm kardeliidir ve senin kznla benim nikhlanmamda bir engel yoktur. de! Hz. Havle, yeniden Hz. Eb Bekirin evine gelecek ve kendisine denilenleri yapacakt. Bunun zerine mm Rmn: Mutm bn Adiyy, onu olu Cbeyr iin istiyordu; son durum nedir bilmiyorum! Vallahi de Eb Bekir, birisine sz verdii zaman asla sznden dnmez, dedi. Bunun iin, Eb Bekirin geliini beklemekten baka are yoktu. Nihayet o da gelmi ve meseleye muttli olmutu. Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) ile akraba olmak ne byk onurdu! Ancak, yarm az da olsa, Mutm ile aralarnda bir konuma gemiti. nce iin buras netletirilmeli ve dier admlar bundan sonra atlmalyd. Hi vakit geirmeden doruca Mutmn evine geldi. Eb Bekirin geldiini grnce hanm mm Saby, ileri atld: Ey Eb Kuhfenin olu! Seninle dnr olunca mutlaka bizim arkada da sen, kendi dinine davet eder ve kabul ettirirsin herhalde, diyordu. Aktan bir alay sz konusuydu kadnn cmlelerinde. Ayn zamanda bu, seninle biz, bu din farkll olduu srece asla dnr olamayz anlamna geliyordu. Hz. Eb Bekir, Mutma yneldi: Onun dediklerine sen de katlyor musun, diye sordu. Hayr, o kendi krini sylyor, diyordu Mutm. Aralarnda bir mddet daha konuunca ortaya kan sonu, bn Adiyy ailesinin ie konusundaki dncelerinin he424
Sancl Sre
nz netlemedii istikametindeydi. Demek ki ortada, ne verilmi bir sz, ne de bunun iin bir talep vard. Efendimizle bu kadar yaknlktan sonra imdi, bir de akraba olma imkn duruyordu nnde. Hz. Eb Bekirin, ryalarnda bile gremeyecei bir husustu bu; en yaknnda olmay bir de byle bir akrabalk bayla glendirecek ve bundan byle Ondan hi ayrlmayacakt. kt Mutmin yanndan ve doruca evine geldi. Onun geliini bekleyen Hz. Havleye mjdeli haberi verecekti. Ve bylelikle, Eb Bekir ailesi iin yeni bir sre daha balam oluyordu.412 Bu, bir szlenme mns tayordu ve bu evlenme, ancak Medineye hicretten yedi ay sonra gerekleecekti.
Bir Alacak Tahsili

Btn olanlara ramen bir taraftan da, Mekkedeki ticar hayat kendi seyrinde devam ediyordu. Bir gn, r denilen blgeden Kehle adnda bir adam gelmi ve devesini Eb Cehile satmt. Aradan uzun zaman gemi olmasna ramen Eb Cehil, parann stne yatm, bir trl adamn parasn vermiyordu. Gidip gelmelerden bunalan rl zt, bir gn Kurey arasnda yksek sesle barmaya balad; Ey Kurey topluluu! Ebul-Hakem bn Hima kar bana kim yardm edecek? Ben, hem garip biriyim hem de uzun yoldan geldim; bu adam benim hakkm gasp etti ve vermiyor! Bu srada Allah Resl de, Kbede bulunuyordu. Aralarndan birisi Onu gstererek: u adam gryor musun? Onlar, getirip sylediklerinden dolay Onunla aralarnda anlamazlk yayorlar. Ona git ve sana O yardm etsin! Adam, madurdu ve bulduu her bir dala, yeni bir mit
412
Bkz. Hkim, Mstedrek, 2/181 (2704)
425
diye tutunuyordu. Doruca denilen adrese geldi ve durumunu arz etti. Kendisinden bir ey istenilir de Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), hi hayr der miydi? rl adamla birlikte ayaa kalkt ve doruca Eb Cehilin evine yneldi. Gelimeleri seyreden Kurey, biraz sonra yaanacaklar karmak istemiyordu. Zira onlara gre Eb Cehil, ya tahtaya basmaz ve kapsna geldiklerine bin piman ederdi! Aralarndan birisini grevlendirdiler: Sen git ve neler olacan takip edip bize anlat, diyorlard. Nihayet, Efendimiz ve rl zat Eb Cehilin kapsna kadar geldiler. Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), kapy almaya balad: Kim o, diyordu Eb Cehil, fke ve hiddet tonlu bir sesle. Muhammed, diye cevaplad Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem). Dar k da grelim! iddetle kap almt; ancak, kapy aar amaz Eb Cehilde byk bir deiim yaanmaya balamt. Sanki az nce ieriden yksek perdeden baran ve hiddetle kapy aan o deildi! Bir anda, yelkenleri suya indirivermiti! Yz sararp solmu, teninde renk kalmamt! Efendiler Efendisi, olanca sknet ve teenni ile: Bu adamn hakkn ver, dedi. Tamam, bekleyin getiriyorum, diyordu Eb Cehil. Sanki, bugne kadar borcunu bir trl vermek bilmeyen adam Eb Cehil deildi. rl adam da, Kureyin gnderdii ahs da aknlktan ne diyeceklerini bilemez olmulard. ok gemeden de, ieri giren Eb Cehil, elinde devenin parasyla birlikte dar kt ve rlya olan borcunu dedi. Kureyin gnderdii adam da geri dnmt, bir nebze elenip de glmek isteyen Kureyliler soruyorlard: Anlat bakalm, neler oldu?
426
Sancl Sre
Acip, ok acip eyler grdm, diye anlatmaya balad adam. Vallahi de O, gitti ve sadece Ebul-Hakemin kapsn ald. Dar kan Ebul-Hakeme de sadece: Bu adama hakkn ver, dedi. O da: Tamam, bekleyin getiriyorum, diyerek evine girdi. Ve biraz sonra da devenin parasn getirip adama verdi! Kureyin merak iyiden iyiye artmt; nasl olur da EbulHakem gibi dirayetli ve eytn bir zekya sahip birisi, sadece bir istemeyle, yllarca vermedii paray getirip bir anda verebilirdi? Duyduklarna bir trl inanmak istemiyorlard. Nihayet, Eb Cehil de yola km yanlarna geliyordu. Geliini grr grmez sordular: Yazklar olsun sana! Neler oluyor sana byle? Vallahi de bugne kadar senin, byle bir ey yaptna ahit olmamtk! Hl, yaadklarnn tesirinden kurtulamad her hlinden belli olan Eb Cehil konumaya balad: Yazklar olsun size! O adam, kapma ylesine bir iddetle vuruyordu ki, kard grlt korku olup yreime iliyordu. Daha sonra da dar ktm. Bir de ne greyim; bann stnde aha kalkm bir deve duruyor. Bugne kadar ne onun trnaklar gibi bir deve trna grdm, ne onun dileri gibi bir deve diine ahit oldum, ne de onun ba kadar byk bir deve bana rastladm! Vallahi de, ayet paray getirip vermemi olsaydm, orackta beni yiyip bitirecekti!413 Mekkede bir mucize daha yaanyordu. Efendimizin Hak adna hakszla kar duruu elbette yeni deildi; risalet ncesinde Hlfl-Fudl adyla bir araya gelileri hatrlatan bir hareketti bu ve silinmemek zere zihinlere nakedilecekti.
413
Muhammed bn Ysuf es-Slih, Sbll-Hd ver-Red, 2/419
427
Habeistandan Gelen Yirmi Kii

Habeistana giden mminlerin hicretiyle birlikte Efendimizin haberi oralara da ulanca, bizzat huzurda bulunma niyetiyle bir grup yola kacak ve Mekkeye kadar gelecekti.414 Efendimizi, Kbede ibadetle megl buldular ve yanna yaklaarak huzurunda oturup uzun uzadya konumaya baladlar. Etraarna toplanan Kureyliler de, olup bitenleri seyrediyorlard. Maksatlarn arz edip de Efendimizden alacaklarn aldktan sonra Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), onlar Allaha kullua arp Kurn ayetlerini okumaya balad. Okunan ayetleri dinlerken, gzyalarn tutamam, itenlikle alyorlard. Allaha davet olur da onlar geri durur muydu hi? Hemen imanlarn ikrar edip davete icabetle Haktan gelen her eyi tasdik ettiler; kitaplarmzda anlatlanlar da ite buydu, dercesine bir kabul yaanyordu Mekkede. Ayrlk vakti gelip de huzurdan kalknca, bir grup insanla birlikte Eb Cehil yollarn kesti ve: Yazklar olsun size! Ne kt bir kalesiniz! Kendi dininizden olan arkanzdakiler sizi buraya gnderdikleri halde siz, bir adamn szne kanarak dininizden dnyor ve onlar yz st brakyorsunuz! Onunla ne konutunuz ki, iki kelamla dininizi deitirip Onun dediklerini kabulleniyorsunuz? in dorusu, sizden daha ahmak bir kaleyle hi karlamadk, diyordu. Ne garip bir durumdu? Ik kaynann yannda duruyordu; ama karanln en koyu tonunu tercih etmi cehalet yudumluyordu. Byle bir adama, ancak acnrd. Aslnda, bylesi bir yaklamn cevab, sadece skttu; ama onlar yine de unlar sylediler: Allahn selam zerinize olsun! Cehalette biz sizinle ya414 Baz rivayetlerde bu insanlarn, Necrnl olduklar sylenmektedir.
428
Sancl Sre
ramayz; bizim anlay ve tercihlerimiz bize ait, sizinkiler de size! Kendimiz adna biz, sadece hayr talep ediyoruz! Yine, yeni bir vahiy gelmi ve bir durumu haber veriyordu: Daha nce kendilerine Kitap verdiimiz ilim sahipleri, buna da Kurna da inanrlar. Kendilerine Kurn okununca, Ona iman ettik, o, Rabbimizden gelen gerein ta kendisidir. Biz zaten daha nce de Allaha teslim olmu kimselerdik derler. te onlar, gsterdikleri sabr ve sebattan dolay ifte mkafat alrlar. Onlar, ktl iyilikle mukabele ederek savarlar ve kendilerine nasip ettiimiz mallardan Allah yolunda harcarlar. Anlamsz ve irkin sz iitince de, yzlerini evirip ondan uzak durur ve, Bizim ilerimiz bize, sizinkiler de size aittir; selam olsun size, hoa kaln! Biz, cahillerle arkadalk etmeyi hi arzulamayz. derler.415 te Kurn, bu kadar toplumun iinde ve insan unsuruyla btnlemi, ihtiya endeksli ve gelien olaylara paralel nazil oluyor; insanlar da ona bakarak kendilerine ekidzen veriyorlard. Bu insanlar, Hristiyand ve aralarnda bulunan ruhban ve ksssler sebebiyle olgunluk gsteriyor ve iman kabullenmede, dier insanlara nispetle daha nde grnyorlard. Byle olunca, meveddet ve muhabbet ynyle Mslmanlar daha ok seviyor ve Kurn dinlerken de, Hak adna ortaya konulanlardan dolay duyduklar hayetle gz ya dkyorlard.416
415 Kasas, 28/52-55. Bu ayetlerin, Nec ve arkadalar hakknda indiine dair
de rivayet vardr. Bkz. Muhammed Ysuf es-Slih, Sbll-Hd verRed, 2/421 416 Bkz. Mide, 5/82, 83
429
430
TF YOLCULUU
Efendimizin ve Onunla birlikte iman eden sahabenin, olaanst gayretlerine ramen Mekkede artk her ey duraanlam ve Mekkeliler, en azndan imdilik yeni almlara kapanmt. Tebli ise, sreklilik arz eden bir vazifeydi; Allahn yaratt yeryz olabildiince geniti ve baka yerlerdeki insanlarn da slma ihtiyalar vard. Bir de Mekkeliler, her geen gn gibi byyen slm karsnda nefret ve kinle oturup kalkyor ve Mslmanlara rahat adm atma imkn tanmyorlard. stelik her ynden, Eb Tlibin yokluunu frsat bilip aktan Allah Reslnn bedenini ortadan kaldrmaya niyet eden bahtszlarn di gcrtlar geliyordu. Elbette Allahn vaadi vard ve bu dava, gn gelecek btn yeryzne hkim olacakt; bunda phe yoktu. Ancak bunun, bugnn Mekkesiyle gerekleme imkn pek mmkn gzkmyordu. Yeni bir alma ihtiya vard ve ite bu alm salamak iin Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem), evvl aynn bir gnnde, yanna Zeyd bn Hriseyi de alarak Tife yneldi. Tif, ba ve baheleriyle mehur, yeillikler iinde bir yerdi. Mekkeye yaklak doksan kilometre mesafede idi ve bura431
da Efendimizin anne tarafndan akrabalar yayordu. Ayn zamanda buras, mrnn ilk yllarnda gelip yannda kald Efendimizin st annesi Halme-i Sadiyenin memleketine de yakn bir blgeydi. Allah tarafndan gnderilen mesajlara hsn- kabul gsterecek yeni simalara ulamak ve bylelikle, Mekkede bulamad scak yzlerle tanp Allah davasna muzahir mminlerle birlikte istikbale daha gr admlarla yrmek gibi hedeerle kt Tif yolunda, nce Sekflilerin yanna gitti. nk o gn iin Sakiler, Tifin ileri gelen eraf olarak biliniyor ve evrelerinde itibar gryorlard. lk muhataplar, Amr bn Umeyrin olu Abdiyleyl, Mesd ve Habb idi. Hatta, bunlardan birisi, Kureyten bir kadnla evli bulunuyordu. Yanlarna geldi Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem); nce selam verdi ve ardndan da, btn itenliiyle konumaya balad; Allah bir bilip davasna sahip kmaya davet ediyor ve risalet vazifesinde kendisine yardmc olmalarn talep ediyordu. Ancak Tif, Mekkeyi aratmayacak kadar etin gzkyordu. Allah Reslnn efkatle kucaklad kardeten ilki sz ald: ayet, gerekten de Allah Seni peygamber olarak gndermise, Kbenin rtsn alp yere alarm, diyordu. Allahn en sevgili kulu, dnya ve ahiretini kurtarmak iin ayana kadar gelmiti; ama o Onunla alay edip hafe alarak kendince gnl elendiriyordu. Hy timsali Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), byle bir kstahlk karsnda yine sktu tercih edecekti. Ancak kstahlk, bununla snrl kalacak gibi grnmyordu. Dieri ileri atld ve: Allah, Senden baka peygamber olarak gnderecek birisini bulamad m, diye takld. Belli ki i, rndan kyordu. Konumak iin frsat kollayan nc karde de bir eyler demeliydi ve o da unlar syledi: Vallahi de ben, artk Seninle hi konuamam! n432
Tif Yolculuu
k, ayet Sen, sylediin gibi gerekten bir peygambersen, Sana sylediklerime beni bin piman edersin! Yok, ayet Sen, Allaha kar yalan sylyor isen, o zaman da zaten, benim Seninle konumam uygun olmaz! Cieri be para etmeyen bu insanlar, kendilerince nsanln ftihar Tablosu ile alay ediyor ve hoa (!) vakit geiriyorlard. Mahzundu Efendiler Efendisi Halbuki, onca mesafeyi, belki bir eyler anlarlar dncesiyle yryerek gelmi; onlarn nlerinde, cennete bir kap aralamak istemiti. Cevap bile verme gerei duymuyordu artk. Cevap vermeyi iinden bile geirseydi, Onun yerine gerekli cevap oktan verilir ve ileri biterdi; ancak O, rahmet peygamberiydi ve sinesi, herkesi kucaklayacak kadar engin ve geniti. Hatta, en can alc dmanlar iin bile bu sinede bir yer vard ve onlarn da gn gelip, hak dava ile bulumalarn mit ediyordu. En azndan, kendileri olmasa da, nesilleri arasndan bu ufka ykselen birileri mutlaka olacakt ve onun iin de bugn, her eye ramen sabr gerekiyordu. Sadece bir istei vard Efendiler Efendisinin: Olabilir, siz kendi tercihinizi yaptnz; en azndan aramzda geen bu mesele, burada kalsn, diyordu. Zira bu haberin Mekkeye ulamas, Mekkeliler asndan yaanacak bir bayram havas demekti ve byle bir hareket, bugne kadar sessiz duranlar da cesaretlendirir ve artk Mekke, Mslmanlar asndan asla yaanamayacak bir belde haline geliverirdi.417 Hznndeki duru, yryne bile aksetmiti. Zahir itibariyle eli bo geri dnyor gibiydi; ancak vazife, neticeyi grme hedeenerek yaplmazd. O (sallallahu aleyhi ve sellem), kendi zerine deni yerine getirmi, tebli vazifesini ifa etmiti; neticeyi yaratmak ise Allaha aitti. Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) ise, kendi iini kusursuz yerine getirmede en nde oldu417
Bkz. bn Him, Sre, 2/266, 267
433
u gibi Allah Telaya ait ksmna mdhil olmama konusunda da en duyarl insand. Ancak, ayaklarna kadar gelen ksmeti teptiklerinin farknda bile olmayan bu insanlar, bununla da yetinmeyecekler; ayak takmn tetikleyerek bu kutlu Misari ta yamuruna tutacaklard. Efendiler Efendisi, Tifte on gn kalacakt. Bu sre iinde birok insanla grmek istedi; ancak, ou Ona icabet edecek yrek tamyordu ve korkularndan uzak durmay tercih ettiler. Bir de utanmadan: Ey Muhammed! Bizim yurdumuzdan uzak dur da, nereye gidersen git,418 diyorlard. Hz. Zeyd, kendini siper etmi, yamur gibi balarna den talara kar Allah Resln korumaya alyordu. Balarna yaan talarn ard arkas kesilmiyordu. Aslnda bu, kendi balarna ta yadracak bir davrant; neredeyse tam kilometrelik mesafeyi ylece getiler. Allahn Habbi Resl- Kibriynn da ayaklarndan kan damlyordu. Zeyd ise, zaten ba ve gz yarlm; kan-revan iinde kalmt.
Tifteki ltica ve Bir Tecelli

Nihayet, bu musibet mekndan uzaklam ve bir aacn altnda dinlenmek iin mola vermilerdi. nce, gzmn nuru dedii namaza durdu Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem) ve burada iki rekat namaz kld. Belli ki, byle durumlarda g ve kuvvetin gerek sahibine gnlden ynelmek gerekiyordu. Demek ki, beeri arzalardan kurtulup Rahmn bir boyaya brnebilmek iin, ncelikle duruun iyi ayarlanmas lazmd. Belli ki btn bunlar, fkeyle kalkp zararla oturmamak iin mmetine birer mesajd. nk O, her ynyle takip edi418 bn Sad, Tabakt, 1/211, 212
434
Tif Yolculuu
lecek bir modeldi ve bir beer olarak fkelenmesi gereken durumlarla da karlaacak ve bylesi durumlarda da mmetine, nasl davranlmas gerektiini bizzat gsterecekti. Namazn tamamlaynca da, ellerini at aabildii kadar ve dua dua yalvarmaya balad Hz. Zeyd, hayranlkla seyre dalmt; karsnda adeta nurdan bir heykel duruyordu. Biraz daha dikkatlice kulak verdi; Efendiler Efendisi unlar sylyordu: Allahm! G ve kuvvetimdeki zaaf, zm retmedeki eksikliimi ve insanlarn beni istihkar edip hor grmelerini Sana arz ediyorum. Ey merhametlilerin en merhametlisi! Zayf ve gszlerin Rabbi! Benim de Rabbim! Beni, kime brakyorsun? Bana kar kin kusan kt ve gaddar dmanlara m, yoksa iimi kendisine teslim ettiin yzsz ve acmasz yaknlara m? ayet, Senin bana hl kzp gazap etmen sz konusu deilse, hibir eye aldrmam; Senin ayet vermen, benim iin her eyden daha nemlidir! Senin, Bana gadabnla muamele etmemen ve dolaysyla da bana celalinle tecelli etmemen iin, dnya ve ahirete ait ileri yoluna koyan ve kendisiyle btn karanlklarn aydnla kavutuu vech-i nruna dehalet edip rahmetine iltica ediyorum. Rzan elde edip honutluunu kazanana kadar hep Senin kapndaym! Senden baka ne bir dayanak ne de itimat edilip gvenilecek bir g vardr!419
419 bn Him, Sre, 2/268; bn Eb eybe, Musannef, 6/68 (29528); bn Kay-
435
Efendiler Efendisi, daha duasn bitirmemiti ki, birden yannda Cibril-i Emn ve dalara mvekkel melek beliriverdi. Belli ki Mahzn Nebinin yakarlar Ar-a Alay titretmi ve Allah, imdadna iki meleini gndermiti. yle diyordu: Y Muhammed! phesiz Allah (celle celluh), kavminin Sana sylediklerinden ve yz evirip yapageldiklerinden haberdar oldu. Ve ite, Sana bunlar reva grenlere istediin her eyi yapmas iin dalara mvekkel melei gnderdi! Bu arada dalara mvekkel melek de Efendimize selam vermi ve ardndan da: ayet istersen y Muhammed! Ben, u iki da bunlarn zerine geirmek iin geldim, diyordu. Rahmet Peygamberinin fark ortaya kacakt. Her eye ramen edecei tercih, kendisinden sonrakiler iin de bir metod olarak tescil ediliyordu. Onun iin Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), ani bir reeksle hemen tepki verdi: Hayr, asla! Umuyorum ki ben, Allah (celle celluh), bunlarn da neslinden kendisine ibadet eden ve Ona hibir eyi ortak komayan kullar yaratacak! Ftrat bylesine kritik noktalarda kendini gsterirdi; ite Resl- Kibriy Hazretlerinin tepkileri de, Onun nasl bir yapda olduunu ortaya koyuyordu. in burasnda, talep ettii takdirde dalar Tiilerin bana geirmek zere grevli gelen melek unlar sylemeye balad: Gerekten de Sen, Rabbinin Seni isimlendirdii gibi ne kadar da Raf ve Rahmsin!420
zm Salkm ve Adds
Efendimizin namaz klp dua ediini uzaktan seyreden iki kii vard; bunlar, aleyhte komplo kurmada ou zaman n
420
ym el-Cevz, Zdl-Med, 3/28 Haleb, Sre, 2/57, 58
436
Tif Yolculuu
safta yer alan Rebann iki olu Utbe ve eybe idi. Ancak o gn Allah Reslne reva grlenler karsnda Utbe ve eybe bile insafa gelmilerdi, bu kadar da olmaz dercesine, bandan bu yana Resl- Kibriyy seyrediyorlard. Nihayet yanlarna, kleleri Adds ard ve: u zmlerden bir para topla ve u tabaa koy da orada duran adama gtr de yesin, diyerek, salkmlar Efendiler Efendisine gtrmesini sylediler. Adds, denilenleri yerine getirmek iin kalkt ve toplad zm salkmlarn alp Efendimizin yanna geldi. Daha sonra da: Buyurun, yiyin, diye ikram etti. Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), ok tabii olarak, zmlere elini uzatrken, Bismillahirrahmanirrahim demi ve ardndan yemeye balamt. Onun bu szn duyan Adds, olduu yerde donakalmt; zira bu sz, buralarda bilip syleyen kimseye rastlamamt. nce Allah Resln iyice szd ve ardndan da: Allaha yemin olsun ki bu szleri, bu beldelerde syleyen kimse yoktur, dedi. Onun bu szleri ve scak yaklam, Efendimizin de dikkatini ekmiti. Belli ki Adds, bo deildi; en azndan bismillahn ne demek olduunu biliyor veya bu muhtevadaki bir bilgiye ulama arzusu duyuyordu. Onun iin Habb-i Zn Hazretleri: Sen nerelisin, hangi dine mensupsun ey Adds, diye sordu. Ninoval ve Hristiyanm, diyordu. Bu ismi duyunca Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem): Salih kardeim Yunus bn Mettnn memleketi, diye i geirdi. Gzleri drt almt Addsn ve hemen sordu: Sen, Yunus bn Metty nereden biliyorsun? Vallahi de
437
ben Ninovadan ayrlal onu bilip tanyan on adama bile rastlamadm! Sen bn Metty nereden rendin? Halbuki Sen, grdm kadaryla okuma-yazma da bilmiyorsun ve mm bir kavmin iinde neet etmisin! O, benim kardeimdir; o da bir nebi idi, Ben de bir Nebiyim! Bunun tesinde sorulacak baka bir soru olamazd ve iin burasnda Adds, nce Efendimizin ayaklarna kapand; belli ki buna muktedir olamayacakt. Ardndan ellerinden pmek istedi, doyasya Sonra da, mbarek bandan pt, defalarca Gnn btn skntsn unutturacak bir neticeydi bu Bir insan daha gelmiti ya, dnya bomba olup patlasa ne nemi vard? Ancak beri tarafta, kleleri Addsn el-ayak pmesini gren Utbe ve eybe yine eski hviyetlerine geri dnm, bulunduklar yerde homurdanmaya balamlard. Klelerini, iyilik olsun diye gndermilerdi; ama imdi o tutmu bir de Muhammedin el ve ayaklarna kapanyor; bel bkp huzurunda el pene divan duruyordu. Birisi dierine dnecek ve: Gryor musun, senin kleni de yoldan kard, diyecekti. Nihayet, Adds yanlarna gelince ona da kacaklar ve: Sana ne oldu da o adamn el ve ayaklarn ptn, diyeceklerdi. Adds, ok sakindi: Ey efendim! Yeryznde bu adamdan daha hayrl kimse yoktur; Onun bana sylediklerini ancak bir Nebi haber verebilir, dedi. Yazklar olsun sana ey Adds! Sakn ola ki o adam, seni kendi dininden alkoymasn; nk senin dinin ondan daha hayrldr,421 diyorlard.
421
Bkz. bn Him, Sre, 2/268, 269
438
Tif Yolculuu
Mekkeye Hareket ve Cinlerin ehadeti

Ac bir gnn sonunda, tatl bir hediyeye nail olan Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem), hznl bir ekilde oradan ayrlacak ve yeniden Mekkenin yolunu tutacakt. Nahle denilen mevkiye geldiklerinde zaman ilerlemi ve Efendiler Efendisi, teheccd namazn eda edebilmek iin mola vermiti. Belli ki, burada Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), birka gn kalacakt. Daha sonra da, namaza durdu ve Cinn sresini okumaya balad. Bu arada yanna, Nusaybin cinlerinden yedi tanesi gelmi; Onun namazn seyrediyor ve okuduu Kurn dinliyordu. Yanna yaklatklarnda, kendi aralarnda iaretlemi ve: Aman sessiz olun ve dinleyin, diye birbirlerini ikaz ediyorlard. Okunan Kurn bitince de bunlar, kendi milletlerine geri dnecek ve onlar yle uyararak teblide bulunacaklard: Ey kavmimiz! phesiz ki biz, bugn yle acb ve harika bir kitaba kulak verdik ki o, iyi ve gzel olana davet ediyor; biz de ona iman ettik. nk bu kitap, Musadan sonra gelmi olmakla birlikte, kendisinden nceki hkmleri tasdik ediyor, Hakka davet mesajlaryla dolu ve bizi, yolun en dorusuna aryor. Ey kavmimiz! Gelin de bu Allah davetisine mspet cevap verin! Allaha iman edin ki, O da sizin gnahlarnz balayp maret buyursun ve sizi, can yakc azabn iddetinden muhafaza eylesin! Bundan byle biz, Rabbimize hibir eyi ortak komayacaz; nk O, ne bir evlat ne de bir ocuk edinmitir. Meer, bugne kadar bizim sehlerimiz Onun hakknda ne uygunsuz eyler sylyorlarm! Biz de, insan ve cinlerin Allah hakknda yalan sylemeyeceklerini sanp dururduk! Meer insanlardan
439
bir ksm, cinlerden byleleriyle ba baa veriyor ve ortal kartryormu! Onlar da, sizin gibi dnerek sanki Allahn yeniden varl diriltemeyeceini sanyorlar! Bizler, semay da yle dolap kontrol ettik; artk her yere grevliler yerletirilmi ve onlar hibir haberin szmasna msaade etmiyor, hemen zerine ktan tayar gnderiyorlar. Bir miktar oturup da baz eylere muttali olmak istedik ve grdk ki, kim benzeri bir teebbste bulunsa, hemen zerine ate paralar salnyor ve buna msaade edilmiyor. Artk biz, hidayete kulak verdikten sonra ona iman ettik ve biliyoruz ki, kim de Rabbine iman ederse, artk onun iin korkulup endie duyulacak bir husus yoktur.422 Bu arada yine Cibril-i Emn gelmi ve durumdan Allah Resln de haberdar etmiti. Addstan sonra yaanan ikinci srprizdi bu ve artk, insanlardan sonra Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem), cin taifesiyle de irtibata gemi ve onlardan da Efendimize inananlar olmutu. nk O (sallallahu aleyhi ve sellem), insanlarn yannda cinlere de gnderilen bir Nebi idi. ki ayr gayb destek ard ardna geliyordu; Cibril-i Emnle dalara mvekkel melein emre mde edilmesinden sonra bir de, Allah Reslnn nne, cin taifesine nfuz edilebilecek bir yol konulmutu Gelen her ayet, ayn zamanda mminlerin sayini kamlama anlamna geliyordu. Hele bu ayetlerin muhtevas, o gnn ar artlarn yaayan mminler iin ila gibiydi. yle diyordu: Her kim, Allaha davet eden bu samimi ka mspet cevap vermezse bilsin ki, yeryznde onu hibir g etkisiz
422
Ayetlerde geen ifadelerden hareketle ve birebir meal kaygs gtmeden sadece bir zet yapmaya altk. Daha geni malmat iin bkz. Ahkf, 46/29, 30, 31; Cinn, 72/1-15
440
Tif Yolculuu
hale getiremez. Allahtan baka hibir hmi ve dost bulamaz. Bu kimseler phesiz, ak bir dallet iindedirler.423 Dier yanda, iyi bir Hristiyan olan Temmd-Dr, belli bal ihtiyalarn gidermek iin am taraarnda bulunuyordu. Yolculuk esnasnda akam karanl knce kendi kendine unlar sylemeye balamt: Bu gece ben, bu vadinin aziminin himayesindeyim! Arkasndan da uzanp uyumak istedi. Tam cmlesini bitirmiti ki, sahibini grp bilemedii bir sesin kendisine yle seslenip cevap verdiini duydu: Allaha sn ve Ondan eman dile. Zira cinler, Allaha kar hi kimseyi koruyamazlar. armt ve bu aknlkla: Vay bama! Allah hakk iin syle. Ne diyorsun sen, gerekten sylediklerin doru mu, diye taaccbn bildiriyordu. Sesin sahibi, hayretini daha da artracak eyler sylyordu: mmlerin Peygamberi Allah Resl zuhr etti ve bizler de, Ona teslim olup iman ederek Hacn denilen yerde Onun arkasnda namaz kldk. Artk cinlerin tuzaklar tkendi ve sema ile aralarnda ate toplar var. Bundan byle onlarn hi kimseye ne bir faydas ne de herhangi bir zarar sz konusu olabilir. En iyisi sen yr ve Alemlerin Rabbinin Resl Muhammede giderek Mslman ol. Hacn... Namaz... Alemlerin Rabbi... Resl... Muhammed... Btn bunlar, yle ok yabanc olduu eyler deildi. Hele, Muhammedi tanmamak olmazd; ncil, Onun geliine nclk etmekte; Hz. sa da, geliini gzlemekteydi. Belli ki
423 Bkz. Ahkf, 46/32. Cin suresindeki ifade ise, cinlerin azndan u ekilde
verilmektedir: Daha nceleri bizler, sanki Allah da aciz zanneder ve kendimizi bir konuma koyardk; anladk ki yeryznde Onu engelleyip etkisiz klacak bir g asla yoktur. Bkz. Cinn, 72/12
441
bu iin iinde baka bir i vard ve sabah olur olmaz, am yaknlarndaki Havranda bulunan mehur bir rahibin yanna koup hadiseyi ona anlatt. Byk bir dikkatle anlatlanlar dinleyen Rahip unlar syleyecekti: phesiz sana doruyu sylemiler. Onun kaca yer Haremdir ve yine Hareme hicret edecektir. O, Nebilerin en hayrlsdr ve asla Onun nnde kimse olmayacaktr.424
424
Isbahn, Delilun-Nbvve, 1/155; bn Seyyidin-Ns, Uynul-Eser, 1/145
442
YENDEN MEKKE
Tif, beklenen semereyi vermese de Adds ve cinlerin slmiyeti semeleriyle bir nebze huzura kavuan Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), daha sonra yeniden Mekkeye yneldi. Yol Mekkeye yaklatnda, yine eski gnlerinde olduu gibi Nr dana karak Hiraya geldi. Kaplarn yzne kapatan Mekke, tam karsnda duruyordu; Beytullahn boynu bkk, mminleri de yetimdi! Belli ki aralarnda, kelimelerin kullanlmad bir hasbihl yaanyordu. Zira, Beytullahn ikizi olarak bilinen Allah Resl de yetim ve boynu bkkt. Beri tarafta Hz. Zeyd, yeniden Mekkeye nasl gireceklerini dnyor ve bir trl iin iinden kamyordu. Nihayet dayanamayp Efendimize sordu: Onlar Seni dar karp kovmularken Siz, Mekkeye nasl gireceksiniz? Rahmet Peygamberi, her zamanki gibi temkinliydi; ayn zamanda temkini iinde, iin nihayetini imdiden gryor olmann mesajlar gizliydi: Y Zeyd! Grdn gibi phe yok ki Allah, bir k yolu nasip edip, yeni bir kap aralyor; phesiz O, dinini koruyacak ve peygamberini de muzaffer klacaktr!
443
Daha sonra da, sebeplere tevessl etmenin bir gerei olarak Mekkeden baz erafa haber gnderdi; maksad, yeniden kyne dnerken herhangi bir problemle karlamamakt. Hedeedii ilk isim, Ahnes bn erk idi. Ancak o: Ben anlamalym ve benim durumumdaki anlamal birisi de eman veremez, diyerek bu davete icabet etmemiti. Ardndan, Kureyin sz stad Sheyl bn Amra ulatrd ayn mesaj. Ancak o da: miroullar, asla Kaboullarna eman veremez, diyecek ve o gn iin henz, byle bir kabullenmeye hazr olmadn ifade edecekti. Belki de, cesaret edip cevab- sevap veremiyorlard. Ancak, belli ki Sheyl, Efendimizin gndeminde ve kendisinden ok ey bekledii bir isimdi. Mspet cevap, Mutm bn Adiyyden gelmiti. Efendimizin talebi kendisine ular ulamaz hemen ocuklarn toplayan Mutm, onlara unu tembih edecekti: Hemen silahlarnz kuann ve Kbenin rknleri arasna gidip beni bekleyin! nk ben, Muhammede eman verdim. Daha sonra da Kbeye gelecek ve devesinin zerinden insanlara: Ey Kurey! yi bilin ki ben, Muhammede eman verdim; sakn Ona kimse ilimesin, eklinde hitap ederek durumu btn Mekkeye ilan edecek ve Muhammedl-Emne ilienin, karsnda kendisini bulacan syleyecekti. Ardndan Efendiler Efendisi, Hz. Zeyd ile birlikte yine Mekkeye geldi. lk hedef, yine Kbe idi ve onu selamladktan sonra orada iki rekat namaz klarak akabinde de hane-i saadetlerine yneldi. Btn bu aamalarda Mutm bn Adiyy, ocuklaryla beraber Onu koruyup kolluyor ve kimsenin Ona bir ktlk yapmasna msaade etmiyordu.425
425
444
Yeniden Mekke
Dier tarafta, kendi davas adna tedirginlik yaayan Eb Cehil, Mutmin yanna yaklaacak ve: Sen, sadece eman m verdin yoksa Mslman m oldun, diye soracakt. Mutm, arkada Eb Cehile dnd ve: Hayr, Mslman olmadm; sadece eman verdim, dedi. Zaten, onun da bekledii cevap bu idi ve kendisini rahatlatan bu cevabn arkasndan Mutme unu syledi: yleyse, senin eman verdiine biz de ilimeyiz!426 Bu nasl bir kabullenilme idi ki, can alc dmanlarna kar Onu yine bir baka dman koruma altna alyor ve btn aile fertlerinin hayat pahasna, kimsenin kendisine ilimesine izin vermiyordu! Demek ki toplumda szn nfuz edebilmesi ve taleplerin tesirli olabilmesi iin, insanlk ortak paydasnda bulumak ve herkesin imrenecei bir krediye sahip olmak gerekiyordu. Bu kredinin ad, gvendi ve temeli, duruluktan kaynaklanyordu. Ve bu kredi, dnyalk hibir deerle karlanamayacak kadar bir kymet ifade ediyordu. Zira o gn Mutme, dnyann en pahal hazineleri de teklif edilseydi, byle bir riske girmez ve durup dururken Mekkeyi karsna almazd; ancak Muhammedl-Emne duyduu gven ve Ona yaplanlar karsnda masumne duruu, Mutm gibileri harekete geiriyor ve yaplanlara bir yerde dur deme ihtiyacn hissettiriyordu.
evredeki Kabilelere Yneli

Belli ki Mekke, artk kaplarn kapatyordu. Tiften de bekledii cevab bulamamt. Ancak, can bedende bulunduu srece tebli, vazgeilmez bir vazifeydi; Rabbin rzas burada yatyordu zira. Onun iin Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem), yaklaan hac mevsimini de iyi deerlendirip daha geni kitlelere ulamak istiyordu. Bu sebeple de kabile kabile dolamaya
426
Taber, Trh, 1/555; Mbrekfr, er-Rahkul-Mahtm, s. 127, 128
445
balad. Her gittii kabileye kendini arz ediyor, Allahn emirlerini onlara ulatryor ve imana davet ediyordu. Ne garip ki, sanki bu kabileler de Mekke halkyla anlam gibiydi ve Allah Resl, bunlardan da bekledii cevab alamyordu. Her birinin baka bir talebiyle karlayor veya bir baka beklenti iinde olduklarn gryordu. Onlardan birisi: Vallahi bu genci biz, Kureyten alp himaye etsek, Araplar bizi yiyip bitirir, diyor, dieri de Efendimize hitaben: Biz imdi Sana sz verip anlasak ve Seni korusak, yarn Allah Seni, muhalierine kar stn kldnda sonrasnda meseleye biz vaziyet edebilir miyiz, deyip bunu, bir nevi pazarlk meselesi haline getiriyordu. Tabii olarak Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), bu ve benzeri dncelere prim vermeyecek ve: in neticesi Allaha aittir; O, bu ii, kimi dilerse ona verir, buyuracakt. Bu sefer de adam: Biz, Seni korumak iin Araplarn nne bamz uzatacaz ve sonunda Allah Seni muzaffer kldnda da i gidip bakasna verilecek! Bizim byle bir ie girmemizin imkan yok, diye cevap verecekti. Bir de o gn, gnl Kbede olmakla birlikte yall sebebiyle Mekkeye gelemeyen kabile mensuplar vard. Hac mevsimi bitip kabilesinden Mekkeye gelenler geri dndklerinde onlar dinleyecek ve neler yaadklarn soracakt. Onlar da, karlatklar ilgin hadiseleri aktarrken bir de, Muhammed isminde birisinin, kendilerini Allaha imana davet ettiine; ahir zamanda gnderilen son peygamber olduuna, mesajlarna kulak vererek kendisine sahip kmalar gerektiine dair szlerini naklettiler. Bunun zerine yal adam, ellerini bana koymu ve byk bir frsat karm olmann heyecanyla unlar sylemeye balamt: Ey miroullar! Siz, nasl bir frsat kardnz fark ediyor, elimizden nasl bir kuun katn anlyor musunuz?
446
Yeniden Mekke
Nefsim yed-i kudretinde olana yemin olsun ki bu, smilnin bize anlatt haberdir ve o, gerektir. Nasl oldu da sizler bunu akl edemediniz?427 Sonu ne olursa olsun, Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), dur durak bilmeden tebli vazifesine devam ediyordu. Bu sre iinde az dahi olsa, baz insanlar gelip Mslman olacaklard. Sveyd bn Smit de onlardan birisiydi. airdi ve kendisine kavmi, iirdeki mahareti sebebiyle kmil diye hitap ediyordu. Efendimizle konuunca Ona: Herhalde Senin dediklerin de benimkiler gibi olmal, demiti. Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem): Senin bildiklerin ne, diye sordu. Lokmann hikmetleri, diyordu. Bunun zerine: Onlardan bana syler misin, dedi. Bildiklerini sralamaya balad Sveyd. Bunun zerine Habb-i Zn Hazretleri: Bu szler ok gzel! Ancak, benim yanmdakiler bunlardan daha faziletli; nk o, Allahn Bana indirdii Kurndr; hidayet ve nur kaynadr, buyurdular. Ardndan da, Kurn ayetlerinden okumaya balad ve bitirince de Sveydi slma davet ettiler. ok makl bir insand ve: Gerekten de bunlar ok gzel ifadeler, diyerek orackta Mslman oluverdi.428 Baka bir gn, Medineden Evs kabilesine mensup baz insanlar gelmi, balamak zere olan sava ncesinde Hazrelilere kar lojistik destek aryorlard.429 Bunu duyan Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), bu heyetin de yanna gelecek ve:
427 Taber, Trh, 1/556; Mbrekfr, er-Rahkul-Mahtm, s. 129, 130 428 Taber, Trh, 1/557; Mbrekfr, er-Rahkul-Mahtm, s. 130
429 Bisetin 11. ylyd ve Medinede Evs ve Hazre kabileleri arasndaki anla-
mazlk doruk noktaya km, sava patlak vermek zereydi. Say itibariyle Hazrelilerden az olan Evs kabilesi, dardan destek alma yolunu tercih etmi ve bylelikle g dengesini kendi lehine evirmeyi hedeemiti.
447
Geldiiniz niyetten daha hayrl bir yol size gstereyim mi, diye soracakt. Peki, nedir o, diye sordular. Efendiler Efendisi: Ben, Allahn Reslym; Beni O, btn kullarna peygamber olarak gnderdi. Ben de sizi, sadece Ona ibadet etmeye ve Ondan bakasn Ona erik komamaya davet ediyorum. O, Bana Kitap da indirdi, buyurdu ve arkasndan da, slmla ilgili temel meseleleri anlatp Kurn okudu ve onlardan da, btn bunlara iman etmelerini talep etti. Heyet arasnda ys bn Muz isminde birisi vard ve ne karak: Ey cemaat! Bu, gerekten de bizim peinde olduumuz eyden daha hayrldr, diye seslendi. Cemaat iinden hemen itiraz sesleri ykselmi, hatta aralarndan birisi ne atlarak avulad topra ysn zerine atarak aka tepkisini dile getirmiti. yle diyordu: Brak imdi onu! Biz buraya bunun iin mi geldik? Kendi kabile mensuplar arasnda byk bir tepkiyle karlaan ysa susmak dmt. Medineye geri dnerken ne bir destek bulabilmi ne de ayaklarna kadar gelen hakikatten bir mesaj alabilmilerdi! Ancak ys, ok gemeden hastalanacak ve bu sre iinde, Mslman olduunu ifade sadedinde srekli tekbir getirip dilinden hamd ve tesbihi hi drmeyecekti.430 Tufeyl bn Amr, Evs kabilesi arasnda hatr saylr ve gvenilen bir airdi. Hatta, Yemen taraarnda, kabilesi adna belli bal faaliyetleri o yrtyordu. Gnn birinde onun da yolu Mekkeye dmt. O gnn Mekkesinde Allah Reslne kar ylesine organize bir kar duru var idi ki daha o, Mekkeye yaklamadan Mekkeliler yolunu kesmilerdi ve Efendimizle grp konumamas konusunda olabildiince
430
Bkz. Ahmed bn Hanbel, Msned, 5/427 (23668); bn Sad, Tabakt, 3/438
448
Yeniden Mekke
tahidat yapyorlard. zzet ikramda da kusur etmeyen bu insanlar, Tufeyli karlarna alm yle diyorlard: Ey Tufeyl! te sen, bizim memleketimize geldin, ho geldin! u bizim aramzdan kan adam var ya, ite O, bizi ok zor durumda brakt; aramzdaki yapy paralayp ahengimizi darmadan etti. Sznde sanki bir sihir var; insan peine takp gtryor! Baba ile olun, kar ile kocann ve kardele kardein arasn ayryor! in dorusu biz, senin ve kavminin de bize musallat olan bu adamdan etkilenmenizden korkuyoruz. Sakn ola ki, o adama kulak verme ve gidip de Onunla konuaym deme! Durup dururken, bu kadar konuma lzumu hissettiklerine gre gerekten bu adam, ok etkiliydi ve onun iin Tufeyl, tedbirini alacak ve bir tek kelimesini bile duyup sznn tesirinde kalmamak iin kulaklarn tkayarak Kbeye gelecekti. Olacak ya, onun geldii saatte Efendiler Efendisi de, Kbede durmu namaz klyordu. Uzun uzun seyre dald Tufeyl yle derinden Kurn okuyordu ki! ster istemez baz ifadeler kulana gelmi ve hem gzne ilienlerden hem de kulana gelip arpanlardan olduka etkilenmiti. Kendi kendine dnmeye balad: Hay kahrolas! Niye ben kulam kapatyorum ki? Halbuki ben, iirin inceliklerini bilen, szn gzelini irkininden ayrabilen irade sahibi bir adamm; yleyse, niin bu adamn dediklerini dinlemeyeyim ki! ayet syledikleri gzel ise kabul eder alrm; yok, kt eyler sylyorsa o zaman da ondan uzak durur kendi iime bakarm, diyordu kendi kendine. Kulandaki tkankl amasyla birlikte gnlne giden yollar da hareketlenmi, dinledikleri karsnda kalbindeki buzlar erimeye balamt. O kadar ki, namazn bitirip Kurnna hatime ektiinde kendini, Onun peinden gidiyor bulacakt. Evine kadar Reslullah takip etti ve arkasndan o da ieri girdi. Btn kaplar aralanm, smscak bir dnya449
ya domutu Tufeyl. Bu scak atmosferi bulunca dilinin ba zlecek ve bandan geenleri anlatacakt bir bir; buraya kadar geliindeki hede, Mekkelilerin onu darda karlayp da kendisine sylediklerini, kelamn iitmemek iin kulan nasl tkadn ve Kbede grd zaman yaad deiimi anlatt Arkasndan da: Bana, meselenin gerek ynn anlat, dedi. Bir yldz daha douyordu. Onun iin Efendiler Efendisinin srruna diyecek yoktu. Hemen anlatmaya balad; slmla gelen gzelliklerden bahsetti ve ardndan da Kurn okudu. Tufeylin, hayatnda duyduu en gzel ifadelerdi bunlar Bugne kadar, bunlardan daha ltif ve daha oturaklsna hi ahit olmamt Ve, hemen orackta kelime-i ehadeti syleyerek Mslman oluverdi. Huzura gelip de Ondan k alan her bir sahabede grlen deiim, onda da kendini gsteriyordu; daha admn att yerde, inand deerlere baka admlarn da gelmesi gerektiini dnyor ve bunun iin Efendimize unu sylyordu: Kavmimin arasnda benim konumum gayet iyidir ve ben ne dersem insanlar krmaz, dinlerler; imdi ben onlara gider gitmez, slm anlatacak ve slma davet edeceim. Bana, grdkleri zaman kavmimin etkilenecei bir almet bahedip ifadelerime kuvvet vermesi iin Allaha dua eder misiniz? Bu samimiyete mspet cevap vermemek olmazd ve Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem), hemen orackta dua etmeye balamt bile Derken Tufeyl, huzurdan ayrlm ve kavmini hidayete davet etmek zere memleketine dnyordu. Yolu, kyne yaklatnda birden yznde, sabahn aydnl gibi bir nur beliriverdi. Endielenmi ve kendi kendine: Allahm! Yzmde bir gariplik oldu; imdi bana, Bu msledir, diyecekler. demi ve daha iin banda bir olumsuzlukla karlamaktan ekindiini ifade etmiti. Bir anda bu nur, elindeki bastonunun ucuna kayverdi. Artk o, kavmine
450
Yeniden Mekke
kar elini glendirecek ve onlarn imana gelilerini kolaylatracak bir mucizeydi. Artk o, nn aydnlatan bir gece lmbas gibiydi. Eve gelir gelmez, nce anne ve babasna anlatt yaadklarn ve onlar da slma davet etti; oullarna itimatlar vard ve orackta Mslman oldular. Ancak kavmi, ayn duyarllkta deildi; olanca gayretlerine ramen kaplarn kapatmlard ve asla yumuama emaresi gstermiyorlard.431 Mriklerin propagandalarna muhatap olanlardan birisi de, Dmd el-Ezd idi. O da, Yemenden km bir ii iin Mekkeye gelmiti. Rukye tabir edilen bir yntemle baz cisimlerin zerine okuyarak insanlara faydal olmaya alyordu. Daha Mekkeye admn atar atmaz, sefahete kurban gidenlerden bazlar yolunu kesmiti ve ona Allah Reslnn yanna yaklamamas gerektiini anlattktan sonra unlar sylyorlard: phesiz ki Muhammed, mecnndur. Bunu duyunca Dmd, kendi kendine: Bu adamn yanna gideyim; belki de Allah, Ona benim elimle ifa verir, diye dnmeye balad. Ve, bir gn yolu, Allah Resl ile ayn noktada birleivermiti. Y Muhammed! Ben, okuyarak insanlar tedavi ediyorum; Senin de buna ihtiyacn var m, diye sordu: Garip bir karlama ve garip bir teklifti. Okunarak tedavi olmaya esas kendisinin ihtiyac vard ve Resl- Kibriy Hazretleri: phe yok ki hamd, Allaha mahsustur, diye balad szlerine. Biz de yardm, sadece Ondan dileniriz. O, kime hidayet murad etmise artk kimse ona bir zarar veremez ve kim de dallet yolunu seip Ondan uzaklamsa onu da hidayete
431
Bkz. sbahn, Delilun-Nbvve, 1/213-214; bn Kesr, el-Bidye venNihye, 3/99
451
kimse muktedir olamaz! Ben ehadet ederim ki, Allahtan baka ilah yoktur ve yine ben ehadet ederim ki Muhammed de Onun kulu ve Resldr. Szn zne gelince Belli ki Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem), devam edecekti; ancak Dmd araya girdi ve: u sylediklerini bir kez daha tekrar edebilir misin, dedi. Bir deil, kez tekrarlad Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem). Bu kadar bile yetmiti Dmd iin ve: imdiye kadar ben, ne khinler grdm ne sihirbazlara ahit oldum ve nice airlere kulak verdim; ancak, u Senin sylediin kelimeler kadar gzeline hi rastlamadm! Bunlar, bahr- bpyan ifadeler! Uzat elini, ben Sana beyat edeceim, diyerek, kendisine uzanan bu mbarek eli tutarak kelime-i ehadeti syledi ve orackta Mslman oldu.432 Bu arada, Medineden gelen alt kiilik bir grup vard; Efendiler Efendisi son bir mit deyip bunlarn da yanna urad ve nce selam verdikten sonra: Sizler kimlersiniz, diye sordu. Hazreten bir grubuz, diyorlard. Bildik bir isimdi Onun iin Hazre. Bu yzden: Zferin dost ve mtteki olan Hazre mi, diye yeni bir soru sordu. Hazrein mtteki Zfer Medinede, Allah Reslnn geleceini zaman zaman anlatan nemli bir adamd. Evet, diye tasdik ettiler. ten davranyorlard. Ardndan: Biraz oturup konumaya ne dersiniz, dedi Habb-i Zn Hazretleri. Peki, diyorlard. Bunun zerine Allah Resl
432
uzun
Bkz. sbahn, Delilun-Nbvve, 1/193-194; bn Sad, Tabakt, 4/241
452
Yeniden Mekke
uzadya oturup bunlarla da konutu. Kurndan baz ayetleri paylat onlarla. Esad bn Zrre, Avf bn Hris, Ukbe bn mir, Kutbe bn mir, Rf bn Mlik ve Cbir bn Abdullahtan oluan bu gen Ensr heyeti, anlatlanlar karsnda etkilenmiti. Zaman zaman atalarnn konutuklarn hatrlyorlard. Atalar, Fran dalarnn arasnda brahim soyundan bir Nebi gelecek, diyorlard. Ayn zamanda komular olan Yahudilerle savap onlar yendiklerinde kendilerine, imdi yenildik; ama ok gemeden gelecek bir Nebi ile yeniden g kazanacak ve ite o zaman sizin iinizi bitireceiz mnsnda tehditler savuruyorlard. Oysa bu Nebiye ilk inanan, kendileri olacak ve bylelikle, Arap yarmadasnn en aziz insanlar olarak tarihe geeceklerdi! Beklenen Nebi gelip zuhr ettiine gre beklemenin bir anlam olamazd. Onun iin Allaha iman eden bu samimi ve gnlden uyarcya kulak veriyor ve ilerinden gele gele iman ediyorlard. Mekkede adam ktl yaanrken aylarca sren uralar sonunda, ancak bir veya iki insan iman safna geerken, sadece birka saatlik konumann neticesinde alt kiilik Medine cemaatinin slm semesi, Efendiler Efendisini byk bir srra gark etmiti. Ac olan tek ey, ayrlk vaktinin gelmi olmasyd. Herkesin bekledii bu Zt ile oturup konumak gzeldi; ama artk Medineye gitme vakti gelmiti. Mekkeyi terk edecek ve yeniden kendi memleketlerine geri dneceklerdi.433 Ayrlmadan nce aralarnda anlatlar ve ertesi yl yeniden gelip burada Allah Resl ile buluacak, bu arada Medinede de yeni arkadalar bularak buraya onlar da getireceklerdi. Artk Medine, medeniyete el sallyordu. Mekkeye geri dnerken Allah Resl, uzun zamandr ilk defa tebessm ediyordu.
433
453
454
SR VE MRA434
Hiradaki vuslattan bu yana on bir yl gemiti. Takvimler, Recep aynn yirmi yedisini gsteriyordu. Bu sre iinde ok gayret edilmi; ama Mekke akl almaz bir tepki gsterip bu gayretlere mspet cevap vermemiti. Geri, mspet cevap verenler de yok deildi; ama, imanla btnlemeleri adna ortaya konulan lmne gayretlere karlk, brakn mspet cevap vermeyi, koarak gelmeleri gerekiyordu! nk Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), kendi adna yaamyor; can alc
434 sr ve mira, Kurn ve sahih snnetle sabit mtevatir bir mucizedir. Bu se-
yehate Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), ruh ve bedeniyle birlikte gitmi, Cibrili de geride brakarak nail olduu olaanst iltifatlara ramen yine mmetinin arasna dnerek onlar iin de, gnde be vakit eda edilecek bir mirala ykselme ufkunu ortaya koyup kapy da sonuna kadar aralk brakmtr. Bilhassa Kurn asndan bakldnda konuyla ilgili ayetlerin mphemiyet iinde meseleyi ele aldklar grlmektedir. Zira bu, iman bir meseledir ve imann drbnyle hareket edilmeden kavranlmas zor bir hadisedir. Belki de, iradenin elinden ihtiyar almamak iin Yce Mevl, isra ve mirala ilgili ayetlerde, sadece gl bir imanla bakanlarn anlayabilecei bir slup kullanm ve bylelikle, snrl alanda bocalayan aklna meseleyi onaylatamayanlar iin de merhamet kapsn ak brakmtr. Aksi halde, sarih ayetin ifade ettii mny inkr eden, phesiz bu rahmetten mahrum kalacak ve bu mahrumiyet ise, o insan her eyden mahrum edecekti.
455
dmanlarnn bile iman erbetinden kana kana yudumlayabilmeleri iin elindeki btn imknlar ortaya koyuyor ve bunun iin de hemen her gn kap kap dolayordu. Alklanmas gereken bu gayretlerin grd muamele de ortadayd; bilhassa Eb Tlib ve Hz. Haticenin vefatndan sonra Mekkelilerin taknd tavr, Tifte yaadklar ve tekrar geri dndnde insanlarn, mbarek yzne ekimeleri pk ruhunu sktka skmt ve bu bunaltan ortamda Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), kendini ancak ilah rahmetin scak iklimine atarak bir teselli bulabiliyordu. Zaten, bu rahmet meltemleri de olmasa, Mekkenin kasveti kaldrlacak gibi deildi! Derken bir akam Efendiler Efendisi, amcas Eb Tlibin kz mm Hninin evinde bulunduu bir srada, evin tavan adeta birden alm ve buradan yanna Cibril-i Ebmn nzl etmiti.435 Belli ki bu seferki geli, ncekilerden ok farklyd. Yannda, daha nceki peygamberlerin de zerine bindikleri, merkepten biraz byk, katrdan da bir miktar kk boyda Burak adnda bir binek vard. Belli ki, bir davet vard ve Cibril de, bu davete muhatap olan en kutlu misari almak iin gelmiti; Sultn- Resl, h- Mmecced, brelere devlet-i sermed, dvn- ilhide sermed, Ahmed Mahmd u Muhammed (sallallahu aleyhi ve sellem), Hakkn zel davetlisi olarak, gkler velmesine arlyordu. Demek ki bugne kadar yaanan mukaddes hzne, Allah tarafndan lutfedilmi bir ikram vard ortada Vicdannda duyup hissettii gerekleri, gz ve kulayla da mahede edebilmesi iin Allah (celle celluh), kulu Muhammed Musta435 Baz rivayetlerde bu hadisenin balang yeri, mm Hninin evi deil de
Kbe olarak anlatlmaktadr. Muhtemelen, mm Haninin evinde bulunduu o akam Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), ibadet maksadyla Kbeye gelmi ve bir mddet ibadet ettikten sonra Hatm denilen yerde bu hadise vuku bulmutu.
456
sr ve Mira
fay Mekkeden alacak ve kim bilir ne srl bir yolculua karacakt. Ancak, bu yolculuk ncesinde, st annesi Halme-i Sadiyenin yannda yaad hadiseye benzer bir ameliye gerekiyordu. Onun iin Cibril-i Emn, Efendimizin gsn yard ve iini Zemzem suyu ile ykad; ardndan da, altn bir kse iinde, elinde tuttuu iman ve hikmetle gsn doldurarak kapatt. Sonra da, semann emini Cibril, insanln emini Hz. Muhammed Mustafann elinden tutarak tari imknsz bir yolculua balad.
sr
zerine bindii Burak, yle hzla hareket ediyordu ki, her defasnda admn, ufukta gzken son noktaya atyor ve imek hzyla mesafe alyordu. Daha zerine binmekle birlikte mekn deimi ve bir rpda Mescid-i Aksya gelivermilerdi. Tuttu ve daha nceki peygamberlerin balad yere balad Burak. Ardndan da, namaz klmak iin mescide yneldi. Bugne kadar risalet vazifesini yerine getiren Allahn en sekin kullar burada toplanm, risalete mhr olan Zt bekliyorlard. Geliini grnce selam ve tahiyyelerle sinelere basld Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem) ve ardndan da, dnyann en nemli meselesi iin yeniden saf tutuldu; btn peygamberler, ayn safta kenetlenmi; iki rekat namaz klacaklard. Peygamberlik leminin imamn bekliyorlard. Demek ki brahim izgi, artk Hz. Muhammadde noktalanacak ve bundan sonrasn, btn peygamberler namna sonuna kadar O yrtecekti. Zaten, baka bir belde yerine burann tercihinde de byle bir mn vard; belli ki Hakk temsil meselesi, peygamberlere dyelik yapm bu mekndan artk alnyor ve yzler bundan sonras iin Mekkeye evriliyordu. Meseleye, mirataki srete karlaaca peygamberler asndan bakld zaman da ayn konu dikkat ekecek ve mmetler arasn457
da yaanacak bir birliktelik adna, gelecee ynelik bir umut olacakt. Derken, saarn en nndeki yerini ald Habb-i Zn Hazretleri Gn gelince insanln yeniden, Allahn ilk yaratt bu izgide saf tutacann sembolyd bu. demin ocuklarnn, yeniden Hz. dem topranda kaynaacaklarnn resmi, tevbe ederken efaatini diledii Ztn da imametinin tesciliydi ayn zamanda Peygamberler Onun arkasnda saf baladna gre demek ki, o peygamberlerin mmeti de gn gelecek Onun arkasnda namaza duracakt! Namaz sonras nne kse konulmutu; birinde st, dierinde su ve bir dierinde de iki vard. Bunlardan birisini tercih etmesi isteniyordu. Tereddtsz, iinde st olan kseyi tercih etti Efendiler Efendisi! Bu tercih, Cibril-i Emni de heyecanlandrmt ve: Bunu tercih etmekle Sen, hidayeti tercih etmi oldun ve Senin mmetin de hidayet zere olacak, demiti. nk bu, realiteyi iyi okumann bir neticesiydi ve seilen tercih de, ftrat ifade ediyordu. Bu arada orada yanklanan ses de, ayn eyleri sylyordu: ayet su tercih edilmi olsayd, mmeti de kendisi de boulurdu. ki tercih edilmi olsayd, mmeti de kendisi de yoldan kar taknlk iine derdi. St tercih ettiine gre, mmeti de kendisi de hep hidayet zere olacak!436
Mira
Srprizler, sadece Mescid-i Aksda yaananlarla snrl deildi; tuttu Cibril, Onu semalar tesi lemlere seyahate davet etti. Bir anda, mekn bakalam ve i ie srlarla dolu doyumsuz bir yolculuk balamt. Katbekat semaya ykseliyor ve her ykseldikleri semada ayr bir merasim yayorlard.
436
Bkz. bn Him, Sre, 2/242, 243
458
sr ve Mira
Cibril-i Emn, ilk semann kap tokmana dokununca ieriden bir ses gelmi ve semann hazini ile aralarnda u konumalar gemiti: Sen kimsin? Cibril! Yannda kim var? Muhammed! O peygamber mi? Evet, O peygamber! ifreler tamamd ve sema kaps alm; dnya semas geride kalmt; Efendiler Efendisinin karsnda, insanln ilk atas Hz. dem duruyordu. nce selam ve homed ile tebrik etti Onu. Hayr duasnda bulunuyordu. Ancak, duruunda bir gariplik vard; sa tarafna bakyor ve glyor, soluna baktnda ise alyordu. Daha dikkatli bakt; her iki yannda da byk bir kalabalk vard. Merakl baklar bekletmeden Cibril-i Emin konumaya balad: Bu, demdir; sa ve solundaki kalabalk karart ise, onun neslidir. Sa tarafndaki insanlar, ehl-i cennettir ve onun iin dem, onlar grdke tebessm eder. Sol yanndakilere gelince onlar ehl-i cehennemdir ve onlar gzne ilitike de hzn kesilip alamaya balar. Artk her bir sema kapsnda ayn merasim ve yine her bir semada ayr bir peygamberle karlalyor; hepsinin de duasn alp tebriklerine ahit oluyorlard. kinci semada teyze ocuklar Hz. Yahy ve Hz. sa, nc semada Hz. Yusuf, drdnc semada Hz. dris, beinci semada Hz. Harun, altnc semada Hz. Musa ve yedinci semada da Hz. brahim ile karlaacak ve bunlarn her biri de, nbvvet semasnn mhr olan Allah Resln tahiyelerle karlayp tebrik edeceklerdi. Bu seyahat esnasnda Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), Hz.
459
Musann aladn grm ve Cibrile bunun sebebini sormutu. Ayn soru kendisine tevcih edilince: Alyorum; nk bu gen, benden sonra peygamber olarak gnderildi; ama Onun mmetinden cennete gireceklerin says, benim mmetimden cennete girecek olanlardan daha fazla, diyordu. Mira, srlarla dolu bir yolculuun adyd ve bu yolculukta mahede edilecek daha ok ey vard. Hz. brahimin, srtn dayayarak yannda durduu Beyt-i Mamur, gz alc renk ve desenleriyle ve btn ihtiamyla Efendimizin karsnda duruyordu. yle ki buraya, her gn yetmi bin melek giriyor ve bir daha da geri dnmyordu. Zira buras, yeryznde her daim tavaa serraz klnan Kbenin bir izdmyd.
Cennet
Bu yolculuk esnasnda Efendiler Efendisi, cennet ve cehenneme ait tablolara da ahit olacak ve dnyada iken hangi hareketin ne trl bir karlk greceini rnekleriyle mmetine de anlatacakt. Bir anda cennet, olanca gzelliiyle nne alvermiti. nci-mercan misal her eit deerli talar ve tasavvur st bir renk cmbyle donatlm, nice gz alc desenlerle tezyin edilmiti! Hibir gzn grmedii ve gremeyecei, hibir kulaa yanks gelip arpmayan ve hibir faninin de tahayyl edemeyecei nice gzellikler sergileniyordu nnde. Ne gz alc, ne gnl yakc manzaralard Cennetin zmrt yamalar, nnde perde perde alm ve O da, meltem gibi gelip yzne arpan esintileriyle mest, hayret makamnn hakkn veriyordu. Bir aralk kulana ho bir ses gelmiti: Bu ses de neyin nesi, diye sordu Cibrile.
460
sr ve Mira
Cennetin sesi, diyordu rehber-i sadk. Biraz dikkatle dinleyince, gelen sesin unlar dedii duyuluyordu: Ey Rabbim! Bana vadettiin eyleri lutfet! te, artk uhdemde bulunan odalarm, ipek ve hullelerim, snds ve inci-mercanlarm, gm ve altnlarm, koltuk ve demelerim, kap ve kacaklarm, binek ve ikilerim, bal, st ve sularm oaldka oald; artk, vaadettiin eyi yerine getir de bana gelecek olanlar bir an nce buraya gnder! Onun bu samimi talebine karlk bir baka ses ykseldi: Evet, her mmin ve mmine, erkek veya kadn Mslman, Bana iman eden ve Reslm de tasdik ederek destekleyen, her daim mspet hareket ederek ortaya salih bir i koyan ve asla Bana irk komayan ve Allahtan baka bir deer nnde bel krp boyun bkmeyenler, ok gemeden sana gelecektir! Kim, Benden hayet duyar ve izilen l iinde hareket ederse o emindir; Benden kim ne isterse Ben, onu veririm. Kim de Benden n talepte bulunur ve bor gibi isterse onun da isteini yerine getiririm. Ve kim de Bana tevekkl edip iini Bana brakrsa, mutlaka onun iini nihayete erdirir ve yerine getiririm. nk, phe yok ki Ben, kendisinden baka ilah olmayan Allahm! Szmde hulf edip yerine getirmemezlik yapmam! phesiz, mmin olanlar ancak kurtulua erer. Allah, ne mkemmel ve mbarek bir yaratcdr. Rabb-i Rahmden gelen bu nidy duyan cennet skun bulacak ve: Raz oldum ey Rabbim, diyecekti.437 Daha dikkatle bakt ieri; altndan rmaklar zerinde kurulmu saraylarda koltuklara yaslanp muhabbet eden babayiitler vard Etraarnda hizmetiler drt dnyor; isteyip arzu ettikleri her ey, annda yerine getiriliyordu. Huri- gl437
Taber, Tefsr, 8/3
461
manlarla kuatlmt, yzlerindeki ifadeler bile boa karlmadan nimetler iinde yzp duruyorlard. Akla-hayale gelmedik nimetlerden istifade ederken ne bir bkknlk ne de herhangi bir ftur seziliyordu zerlerinde; nk, her yediklerinde renkler farkl, desenler rengrenk, tatlar deikendi ve kokular da birbirini tutmuyor. Bylelikle her seferinde yeni bir telezzz imkn douyordu. Cemaat haline gelmi insanlar vard karsnda; her gn yeni bir ekim yapyorlar ve ekim yaptklar ayn gn de hasat ilemine balayp semere topluyorlard. Cibrile sordu: Bunlar kim? Bunlar, Allah yolunda cehd gayret gsteren, Allahn adn en ycelere ulatrmak iin mal ve canlaryla kendilerini ortaya koyanlardr. Bunlarn yapt bir iyiliin karl, yedi veren baaklar gibi yedi bin kattr. Allah iin infak ettikleri deerlerine karlk da Allah, hemen yenisini verir ve yerine onu kim klar; nk O, rzk vermede en hayrl yolu tercih edendir,438 diye cevaplyordu Cibril-i Emn. Drt bir yana dal-budak salm nehirler vard nnde; su yerine kiminden st, kiminden de bal akyordu. Bunlar arasnda daha belirgin olanlara, Nil ve Frat diyorlard. Belki de bu, yakn vadede slm mesajn ulaaca alan ifade ediyor ve gelecein fotorafn ortaya koyuyor ve mirata kendisine bunun mutusu veriliyordu. Bundan baka kimbilir nice nimetler mahede etmi, ne iltifatlarla karlanarak kendisine terifatlk yaplmt. Herhangi bir insann, bylesine bir ltfa mazhar olduktan sonra yine oradan ayrlarak skntlarn kucana dnmesi imknsz gibiydi. Ancak Onun hede, ncelikle btn insanlar rahmet ve efkatle kucaklayp, mmeti arasnda da, kelime-i tevhidin
438 Bkz. bn Kesr, Tefsr, 3/18; Taber, Tefsr, 15/7
462
sr ve Mira
ikinci yarsn sylemekten kanarak kendisini kabul etmese bile l ilhe illallah diyen herkesi buraya getirmekti. nk O, Kim, L ilhe illallah derse, cennete girer. buyuracakt.439 Daha batan O (sallallahu aleyhi ve sellem), bunun iin yaratlm ve onun iin de, ilk yaratld halde gelii sona denk getirilmi; peygamberlik gftesine kaye koyacak Son Sultan olduu iin de, bedeniyle ruhunun bulumas risalet asndan en sona braklmt.
Cehennem
Elbette her yer, cennet gibi smscak durmuyordu; oradan ayrlp da bir baka vadiye geldiinde, rperten seslere ahit olacak ve bu seslerin kaynan da soracakt: Cehennemin sesi, diyordu Cibril-i Emn. Dikkat kesildi. Diyordu ki: Ey Rabbim! Artk bana vaadettiin eyleri ver! Baksana, bukalar ve halatlarm, alev ve atelerim, irin ve kanlarm oaldka oald; dibimdeki derinlik eriilmez noktaya ulat ve ateimin harareti de dayanlacak gibi deil! Bana vaadettiin eyleri abuk gnder! Cennete seslenen ayn sesin yanks duyuldu: Evet, Bana irk koan her mrik kadn ve erkek, Beni inkr eden her kr, hesap ve kitaba inanmayan her zalim sana gelecektir; acele etme! Ve, ayn sknet: Tamam, razym ey Rab!440 Feryad gann ykseldii yne baknca, olanca dehetiyle cehennem temessl etmi ve yrek kaldrmayacak grntler gelmiti nne Allah Reslnn. Elbette bu, gr439 Buhr, Sahh, 5/2193 (5489) 440 Taber, Tefsr, 15/1
463
dklerini mmetine aktararak sakndrabilmek iin sadece bir manzara temaasndan ibaretti. nsanlar ve talarn tututurduu ate tufanlar vard ortada Derinden bir homurdanma duyuluyor ve iine girenleri azmsarcasna ve doyma bilmeyen bir itiha ile: Daha yok mu, diye baryordu. Bu dehetli manzara iinde azaba dar kalp da tkenenler, yle bir kenara atlp da sreten kurtulamyorlard. Her ne zaman bedenler kl olup vcutlar buharlasa, ilem yeniden balyor ve belli ki, azab tam tatmalar iin kemiklere et giydirilerek her defasnda bu ikence yeniden tekrarlanyordu. lklar ykseliyordu cehennemin derinliklerinden: Keke yeniden dnyaya dnme imknmz olsa! Keke aklmz kullanp anlatlanlara kulak vermi olsaydk da bu duruma dmeseydik! Ne olur Allahm! Hi olmazsa bir gn azabm haet! Keke toprak olup gitseydim, gibi feryatlar birbirini takip ediyordu. Grup grup insan kitleleri belli yerlerde kmelenmi, benzeri ekilde azaba dar oluyorlard; balarnda mvekkel zebani-nm melekler vard ve yzlerinde tebessm adna zerre kadar bir emare gzkmyordu. yle insanlar vard ki, bir mzrak boyu yaklatrlan gne-misal ate ktlesi karsnda eriyip tkenmi, grtlana kadar kanter iinde kalakalmt. Kan ve irinden nehirler akp gidiyordu bir taraara ve iinde, dar kmak isteyip de bir trl buna muvaffak olamayan bahtszlar yzyordu rpnarak. Feryat lklaryla birlikte kenara yaklaan her bir zavallya, orada bekleip duranlar ta atmaya balyor ve yalvarrken atklar azlar, atlan bu talarla doluyor, yeniden kan ve irin iine dnmek zorunda kalyorlard. Balarna demir ve talarla vurularak ikence gren kimselere rastlam ve bunlarn kimler olduunu sormutu. Cibril:
464
sr ve Mira
Bunlar, farz namazlar klma konusunda bir trl sebat edemeyen ve onu geitirenler, buyuruyordu. Dier tarafta ise, dnyada iken mallarnn zektn vermeyen insanlarn, irin ve zakkum yutkunarak hayvanlar gibi srklendiklerine ahit olmu; Allahn emrini yerine getirmemenin cezasnn tecellisini mahede etmiti. Daha baka grecei eyler de vard; yetim mal yiyenler bir kenarda, ateten ktleler yutkunarak, bunlar trahat gibi dar kararak azap gryorlar; dier yanda da, emanete riayet etmekte kusur gsterenlerin, srekli arlaan yklerin altnda inim inim inledikleri nazara arpyordu. nsanlar arasnda tne ateini krklemeyi adet edinenlerin azlar yamulmu, dilleri de perian; masum insanlar gammazlayp da zalimlere teslim edenlerin halleri de yrek yakyordu. Beri tarafta ise, gbekleri kendilerinin birka kat insanlar vard; ne ayaa kalkp durabiliyor ne de bulunduklar yerden hareket edip mesafe alabiliyorlard. Bunlarn kim olduunu sorduunda kendisine, paradan para kazanmay alkanlk haline getiren faiz ehli olduu sylenecekti. Baz insanlar gzne taklyordu; bir yanlarndaki gzel ve taze etler dururken, dier taraarndaki irkin ve kokumu olan lelere dadanm; tertemiz zemini brakarak bataklkta bocalayp duruyorlard. Merakla bakt grlnce bunlarn da, hell dairesindeki keyie kifayet etmeyip, haram peinde koan zinakrlar olduu sylenecekti. Ve buradaki kalabaln ounluunu, sefahet ve elence ana den, dt yere bakalarn da ekerek fasit dairenin olumasna sebebiyet veren ve iffet sahibi hemcinslerinin de bedduasna hedef olan kadnlarn oluturduunu grmt; insanlar avlamak iin ne karp tuzak olarak kullandklar uzuvlarndan aslm, lklar iinde inim inim inliyorlard.
465
Sidretl-Mnteh
Ardndan, karsna Sidretl-Mnteh441 gelmiti; tari imknsz bir letfetle kar karyayd. Her tondan renklerin oluturduu bir merasim alan gibiydi. Buras, imkanla vcub aras kutsi bir yerdi ayn zamanda ve artk Efendimizin yannda, Cibril-i Emn de yoktu. Zira imkn alemi, artk geride kalmt. Buras, has daire ve harem odasyd ve bu odaya, insanlk var olduu gnden bu yana, alnp da iltifat grm hibir mn kahraman olmamt. Yani, Hazreti eref-i Nev-i nsan ve Ferd-i Kevn Zaman olan Ruh-u Seyyidil-Enm, bu has odann ilk ve tek, ayn zamanda da son misariydi; Onun bu konuda sele olmad gibi hale de olmayacakt. nk O (sallallahu aleyhi ve sellem), Htem-i Divan- Nbvvet idi. Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), kader kaleminin mrekkebine ahit oluyor, takdiri yazarken kalemin kard sesleri duyuyordu.442 Kbe kavseyni ev edn srrnn tezahr vard artk orada! Yaklam, yaklam ve artk, admn ataca bir mahl kalmaynca da mekan l mekan olmutu.443 Btn bunlara ramen Allah Reslnde, zerre kadar bir bak kaymas, huzurun hakkna muhalif en ufak bir farkllk gzkmyordu. Bir anda ortalk nur kesilmi ve Sidreyi, snrl gzlerle mahede edilip kaytl ifadelere sktrlamayacak mahiyette bir gzellik kaplamt.444
441 Genel olarak Sidretl-Mnteh, yedinci semann zerinde, Arn sa tara-
fnda ve altndan, mttakiler iin vadedilen cennet rmaklarnn fkrd bir mbarek ecere eklinde resmedilmektedir. Buray anlatrken Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) de, Glgesinde bir svari, yetmi sene at kotursa, yine de o glgeyi ap katedemez; onun yapra bir milletin btnn kaplayabilir buyurmaktadr. Bkz. Taber, Tefsr, 15/1 442 bn Kesr, Tefsr, 3/33; Kd, yz, if, 1/147 443 Mslim, Sahh, 1/159 (290) 444 Konuyu anlatrken Kurn, Onun gz kaymad, asla amad/armad ve haddini amad. Orada Rabbinin en byk brhanlarn mahede etti. (Bkz. Necm, 53/17, 18) ifadelerini kullanmaktadr.
466
sr ve Mira
Faniye ait her ey nur kesilmi, nurdan bir heykel hviyetine brnen Allah Resl de Nur-u Rahmn temaa ediyordu. Cennette mminler iin vadedilen Cemalullah burada mahede edilecek ve Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), mekann l mekan olduu bu ufukta Rabb-i Rahm ile vastasz grecekti. Kendisinden nce Hz. brahimi hllet ve Hz. Musay da kelamla taltif eden Yce Mevl, peygamberlik semasnn son altn halkas Habb-i Ekremini de ryetle serraz klyor ve bu iltifatla yine, Allah Reslnn Hakk nezdindeki yerini, kevn mekana ilen gstermi oluyordu.445
Vastasz Gelen Emir: Namaz

te buras, vahyin vastasz cereyan ettii yerdi; en nemli vazife, byle bir ortamda bildiriliyordu: Namaz. Ve bu namaz, her gn elli vakit klnacak bir namazd. mmetin mirac olacak bir formuld bu ayn zamanda. Derken Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem) iin geri dn vakti gelmi ve yeniden yola koyulmutu. Hz. Musann yanna geldiinde o: Rabbin, mmetin iin neyi farz kld, diye sordu. Belli ki byle bir kurbet, beraberinde mkelleyet getirirdi. Elli vakit namaz, buyurdular. srailoullaryla ok ac tecrbeler yaayan Hz. Musa: Rabbine mracaat et ve bu mkelleyeti haetmesini iste; nk Senin mmetin buna g yetiremez! Zira ben, srailoullaryla benzeri ok tecrbeler yaadm ve bunu tecrbeyle grdm, dedi. ok gemeden mbarek eller kalkm yle yalvaryordu: Ey Rabbim! mmetimden bu mkelleyeti tahf eyle! Bu kadar iltifatt- ahaneye mazhar olan bir Nazdar, talepte bulunur da ona mspet cevap verilmez miydi hi! Gelen
445
Bkz. Taber, Tefsr, 27/48
467
mesaj, be vaktin indirildiini sylyordu. Hz. Musa (aleyhisselm), bunun da altndan kalklamayacan ifade ediyordu. Tekrar mracaat etti ve tekrar bir be rekat daha indirilmiti. Bundan sonra, her defasnda yeni bir mracaat ve yeniden be rekatlk bir tenzilat yaanyordu. Nihayet mesele, son be rekata kadar geldi. Hz. Musa (aleyhisselm), bunu da ok bulacakt; ama Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem) rahmet kapsnn daha fazla zorlanmamas gerektii kanaatindeydi. te bu srada, rahmet televvnl bir ses yankland: Y Muhammed! Bunlar, bir gn ve gecede be vakit olarak farzdr; benim katmda artk hkm deimez. Ancak, her bir rekat, on rekat gibidir; bylelikle toplamda elli rekat sevab hasl olur. Her kim, bir iyilik yapmak isteyip de onu yapamazsa, yine de bir sevap alr. Her kim de, iyilie niyet edip de onu yapmaya muvaffak olursa, en az on misli sevap kazanr. Yine her kim, aya kayp da bir ktle meyleder ve bunu yapamazsa, ktln karl vizir ona yazlmaz; ayet bu adam, niyet ettii ktln iine der ve niyetini yerine getirirse, bu durumda da ona, sadece bir ktln vizri yazlr.446
Dnteki Yansmalar
Btn bunlar brakp da yeniden ile ve mihnet yurduna hicret, ancak Onun gibi bir Nebinin yapabilecei bir eydi; grm, grdklerini mmetine de gstermek iin geliyor; duymu, duyduklarn ruhlarmza duyurmak iin aramza geri dnyordu. Ryet ufkuna kadar btn mveray grm; gzleri kamatran o gzellik armonilerini arkadan gelenlerle paylap kapy da, mstaid ruhlar iin aralk brakma adna mmetinin arasna dnyordu. in z; kendisi gibi gitmi, kendisi gibi grp duymu ve yine kendisi gibi de geri dn446
Mslim, Sahh, 1/145 (162, 163)
468
sr ve Mira
yordu. Gidii, herkese ak bir ders olduu gibi gelii de, ayr bir mesaj ieriyordu. Ve... Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem), gecenin bir annda kt bu kadar uzun yolculuu tamamlam; yaad bunca hadiseyi ok ksa bir ana strarak yine geri gelmiti. Tabii olarak konuyu ilk anlatt kiiler de, en yaknlaryd; sabah namazn klnca ev halkna dnm ve gecenin bir anna san bunca hadiseyi anlatmaya balamt. Meseleyi duyunca mm Hni validemiz, byk bir tedirginlik geirecek ve bunlar kimseye anlatmamasn talep edecekti. Hatta, kalkp giden Efendimizin ridasndan tutup ekecek ve Onu engellemeye alacakt. Zira, zaten frsat kollayan can dmanlarnn, bu konuyu malzeme yapp Allah Reslne acmaszca saldracaklarndan endie ediyor ve: Ey Allahn Nebisi! Sakn bunlar insanlara anlatma; nk onlar Seni yalanlar ve Sana eziyet ederler, diyordu. Efendimiz ise: Allaha yemin olsun ki, mutlaka bunu da anlatacam, diyor ve Allahn aktan bir ikramn insanlardan gizlememek gerektiini, ortaya koyuyordu. Onun, her eye ramen konuyu insanlara anlatmak zere evden ktn gren mm Hni, hizmetisini ararak: Git ve Reslullahn peine takl; t ki, konuyu insanlara anlattklarnda insanlarn nasl bir tepki verdiklerini bana haber ver, diye tembihte bulunacak ve bu hadisenin, Mekkede nasl bir yank meydana getireceini merak edecekti. Derken Efendiler Efendisi kt ve Kbeye gelerek orada karlat insanlara isr ve mira hadisesini anlatmaya balad. Duyan herseste byk bir aknlk meydana geliyordu; nasl olabilirdi? Bir insan, hem de gecenin sadece bir annda Mekkeden yola kar, nce Mescid-i Aksya gelir ve buradan da semalar tesi srl bir yolculuk yaparak yine Mekkeye nasl geri dnebilirdi? Bir de buna, mcerret bir yolculuun dn469
da, her bir duranda karlalan hadiseler eklenince, konu onlar asndan iinden klmaz bir hale brnyordu. Bir beer olarak, hibir insann stesinden gelemeyecei bir meziyetti btn bunlar
ki Kervann ehadeti
Halbuki Allah, her eye kdirdi ve risaletle grevlendirdii en sevgili kuluna byle bir yolculuk yaatarak, hem bu kudretini insanlara da gsteriyor hem de i ie gemi lemlerin arasnda aslnda ok ince bir perdenin olduunu ortaya koyuyordu. O istedikten sonra, olmayacak hibir mesele yoktu ve Allah (celle celluh), lemlere rahmet olarak gnderdii Son Nebisini, btn olumsuzluklara ramen muzaffer klmak istiyordu. Bylelikle hem Nebisine, nceki hibir peygambere nasip olmayan nice turfanda ve doyumsuz haz yaatm hem de mmeti iin Onun, Hakk katndaki konumunu anlatm oluyordu. Peki, bunun almeti ne ey Muhammed, diye sordular. Bugne kadar biz byle bir eyle hi karlamadk. diyorlard. Geri bu, bir ikram- ilah idi ve meseleyi btnyle kavrayabilmek iin gl bir iman lazmd; Allaha olan itimat ve gven tam olmadan bu anlalamazd. Ancak, grdnn dnda bir baka meseleye phe ve kukuyla bakan kimselerin, anlayacaklar dilden de konumak gerekiyordu. Bunun iin Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem): Bunun almeti, falan kabilenin lan vadideki kervandr, buyurdu. Arkasndan da u ayrnty anlatt onlara: Beni grnce kervandaki devenin birisi rkt ve kervan terk ederek kamaya balad; ben de, gittii yeri onlara gstererek develerini bulma konusunda yardmc oldum. Ynm, am cihetine idi ve sonra dndm, Dacinn tarafna yneldim. Burada, lanlara ait baka bir kervana rastladm; mola vermi uyuyorlard. Hatta, zerini bir bezle rttkleri
470
sr ve Mira
krbalarndan su itim ve yeniden stn kapatarak olduu yere koydum. Bunun ispat da, o kervan. u anda Tenmdeki Beyd denilen yerden Mekkeye u an girmek zere; en nde de boz bir deve var. Devenin zerinde ise, birisi siyah dieri de alaca iki uval var. Gerekten de bunlar, alacak eylerdi! Bu kadar detay, gz alc ve bak bulandrc bu kadar srlarla dolu bir yolculukta nasl fark edilir ve unutulmadan gelinip muhataplarna anlatlabilirdi? Acaba, gerekten btn bunlar doru muydu? Yok, yok... Bu kadar da olamazd! Bu sefer MuhammedlEmnin anlattklar, kesinlikle doru kmayacak ve mahcup olacakt. Kendileri ise, byk bir frsat yakalam ve Muhammedin anlattklarna bir daha muhatap olmamak zere bu defteri kapatacaklard! Heyecanla tari verilen yere ynelip beklemeye durdular; acaba, Beyd tepesinden ilk gelen devenin rengi ne olacakt ve zerindeki yk de gerekten Muhammedl-Emnin anlatt gibi miydi? ok gemeden Tenmdeki bu tepenin zerinde, yava yava bir kervan beliriverdi; en nde ise, gerekten anlatld gibi boz bir deve vard. Byk bir aknlk yayorlard. Ancak, henz pes etmi deillerdi; nk, bu bir raslant olabilirdi. Onun iin, kervann yaklamasn beklediler. Devenin zerindeki ykle uvallarn rengini de grmek istiyorlard. Aman Allahm! Gerekten de, en ndeki boz devenin zerinde iki tane uval vard ve bunlardan birisinin rengi siyah, dierinin rengi ise de alaca idi. Mekkeliler, byk bir bozgun yayorlard! Ancak, yine de pes etme niyetinde deillerdi; ikinci bir kervandan daha bahsedilmiti ve Muhammedl-Emnin anlattklarna inanabilmeleri iin bunu da test etmeleri gerekiyordu. Hemen Mekkeye inip kervan bularak, yabanc bir binein hzndan rkp de kaan devenin hlini ve su krbasnn akbetini sordular:
471
Gerekten de doru; biz yolda giderken bir aralk, devenin birisi rkt ve kervandan ayrlarak uzaklap gzden kayboldu. Sonra da, devemizin olduu yeri haber veren bu adamn sesini duyduk ve devemizi bulup baladk. Su krbasna gelince onu, uyumadan nce azn kapatp koymutuk; uyandmzda suyundan imek istedik. Ancak, zeri almad halde krbann iinde su yoktu; gerekten buna bir anlam veremedik, diyorlard.447
Kureylilerin Mescid-i Aksy Tarif Talepleri

Kurey adna, tutunulabilecek en kk bir dal kalmamt; bir mit deyip zerine gittikleri kaplar teker teker yzlerine kapanm ve kabulle inkr arasnda bir tercih yapmak zorunda kalmlard. Bu tercihi yapmamak iin makl bahaneler bulmalar gerekiyordu. nk, zaten kabullenmek istemiyorlard; bu kadar ak emareler varken inkr etmek de makl deildi. Onun iin aralarndan birisi ileri atld: Mescid-i Aksya gittiini sylyorsun; madem onu bize bir anlatversen! Mescidin ka kaps, ne kadar penceresi var, deyiverdi. Rahat bir nefes almlard. Evet ya, madem gittiini sylyordu, yleyse pencere ve kaplarn da anlatmalyd. Kendilerince haklyd; zira maneviyata kapal kalpleri maddenin tesindeki bir delile itibar etmiyordu. Ancak Efendiler Efendisi, iin mekn boyutunu nazara alan bir seyahat yapmamt; onun iin de pencere ve kaplaryla ilgili istatistik herhangi bir bilgiye sahip deildi. Her trl delili grdkleri halde bir trl inanmayan ve hl yeni yeni deliller talep edip zorluk karma peinde koan bu inat insanlarn tavr karsnda byk bir sknt yaamaya balam, mahz- kfr kokan tavrlarndan da olduka bunalmt.
447
Bkz. bn Him, Sre, 2/248, 249
472
sr ve Mira
Ancak, Onun Rabb-i Rahmi vard ve byle bir durumda da imdadna koacak ve Mescid-i Aksy getirip karsna dikiverecekti. Sanki Kbeye dev bir ekran kurulmu ve Mescid-i Aksnn her bir kesi de bu ekrana yanstlvermiti. O kadar ki Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), mriklerin sorduklar her bir soruya Mescid-i Aksya bakarak cevap veriyor ve bylelikle gelebilecek btn itiraz noktalarn kapatm oluyordu.448 Kfrn kin ve nefretini zirveye karan bir manzarayd bu Tam, imdi iini bitirdik, dedikleri yerde Efendimiz hi ihtimal vermedikleri bir hamle yapyor ve yine mrikler iin en gerisinde kalveriyorlard! Zaten imana niyetleri yoktu; btn bunlar, bir an karr da nn kesebilir miyiz diye yapyor ve akla gelmedik entrikalarla etrafndaki insanlar uzaklatrmann planlarn kuruyorlard. Bu srada, Eb Cehilin yolu da Kbeden geiyordu. Kalabal grnce o da yaklat; kendince bir lf daha sokuturacak ve Allahn Resl ile alay edecekti. Yaklat ve alayvr bir eda ile: Bu gece yine ne var? Yeni bir ey mi var, diye sordu. Efendiler Efendisi, yzn ona doru evirdi ve olanca vakaryla: Evet, dedi nce ve arkasndan ilave etti: Allah (celle celluh) Beni, gecenin bir annda Beyt-i Makdise gtrd. Eb Cehilin de kafas karmt ve: Sonra da aramza geri geldin, yle mi, diye tepkisini dile getirdi. Zira onlar bu yolculuu, aylar sren yorucu ve meakkatli seferler sonucu yapabiliyorlard. Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem), tereddtsz cevap verdi: Evet, hem de, dier peygamber kardelerimle namaz kldm.
448
bn Sad, Tabakt, 1/215
473
Duyduklar karsnda nce, sevinten bir lk kopard Eb Cehil. Onun iin bu, bulunmaz bir frsatt. Kendince bu iin sonu gelmiti. Alttan alan bir ses tonuyla Efendimize yneldi ve: Kavmini toplasam, bana anlattklarn onlara da anlatr msn, dedi. Bunda gizlenecek bir durum yoktu ki!.. Zaten, anlatyordu; zira, Allahn lutfettii bir ikram, insanlara anlatmamak olmazd. Bunun iin: Evet, dedi. Bu garantiyi de almt ya, Eb Cehilin keyne diyecek yoktu. nsanlar toplamak iin avaz kt kadar baryordu: Ey Kaboullar! Hemen buraya gelin!
Hz. Eb Bekir Fark

Artk bunu, Mekkede duymayan kalmamt. Nihayet Hz. Eb Bekirin de yanna geldiler. Kanaatleri kesindi; artk Eb Bekirin yolu, Muhammedl-Emnden ebediyen ayrlacakt. nk bu, Onun bitip tkenii (!) anlamna geliyordu. Kapy aar amaz yle diyorlard: Ey Atk!449 Senin arkadann bugne kadar syleyip durduu meseleler, hem kolay hem de ksmen de olsa olmas muhtemel eylerdi. Ancak, gel de bugn olanlara bir kulak ver! Hz. Eb Bekir, yufka yrekli bir adamd ve mriklerin, Efendisine bir ktlk yapm olabilecekleri endiesiyle: Yazklar olsun size! Ne oldu arkadama? Bana bir ey mi geldi, dedi.
449
Hz. Eb Bekirin, yznn gzelliinden veya kendisine annesi hamileyken ebeveyninin adaklarndan dolay yahut da cehennemden kurtulduunun mjdesi verildiinden dolay kendisine verilen nvanlarndan birisiydi.
474
sr ve Mira
O, u an Kbede. nsanlara, Beytl-Makdise nasl gittiini anlatyor, diye cevapladlar, istihzl baklarla. Aralarndan birisi ileri karak: Gecenin bir annda gitmi ve yine ayn gece aramza geri dnm, diye ilave etti. Mesele imdi anlalyordu. Ac ac yzlerine bakt Hz. Eb Bekir. Ardndan da: Ey cemaat, diye seslendi onlara. Duygularna seslenmek istiyordu ve unlar syledi teker teker: Bunda ne var ki? Sizler, bunun doru olmadn m sylemek istiyorsunuz? Ben, bundan te ne meselelere inanmm bir kere! Ona, sabah akam gkler tesinden haber gelip durduuna inanyor ve tasdik ediyorum ben! Ne hayallerle kapsna gelmilerdi ve imdi ne ile karlayorlard? imdi iini bitirdik. dedikleri bir hamleleri daha boa kyordu. Zafer nrlar atmaya hazrlanrken yine hezimet yutkunmak dmt paylarna. Ve, kinlerini gayzla yutkunduracak son hamle geldi Hz. Eb Bekirden (radyallahu anh): ayet, bunlar O sylyorsa, mutlaka dorudur.450 Atalarndan tevars ettii, yahut da tesadfen kendini iinde bulduu bir gnlden kmayacak cmlelerdi bunlar; Hz. Eb Bekir sylyordu. Ona gre, bir eyin doru olup olmamas, btn Hicaz ehlinin syledikleriyle deil; gznn nru ve gnlnn mimar Muhammedl-Emnin dedikleriyle llrd. Bunun iin, Ne olmu?, Acaba yle mi olmu?, Sizler yanl anlam olabilirsiniz ve Bu ite baka bir i olmal, siz byle yorumluyorsunuz. gibi bir kapy asla amam ve bir anlk bile olsa tereddt emaresi gsterip mrikleri sevindirmemiti. te bu, sddkiyet makamyd ve o gnden sonra da Hz. Eb Bekire, Sddk denilmeye balana450
Eb Cafer et-Taber , er-Riydun-Nadra, 1/403 (322)
475
cakt. nk hemen akabinde Hz. Eb Bekir, Kbeye koacak ve iin gerek ynn bizzat Allah Reslnden dinlemek isteyecekti: Y Reslallah! Sen bunlara, gecenin bir vaktinde Beyt-i Makdise gidip geldiini syledin mi? Evet, diyordu Allah Resl. Bir adm daha att Hz. Eb Bekir; maksad, mriklerin basksn haetmek ve Efendimize yardmc olmakt: Onu bana anlatr msn; nk ben oraya daha nce de gittim, biliyorum, dedi. Efendiler Efendisi anlattka Hz. Eb Bekir: Evet, aynen dediin gibi; ben ehadet ederim ki Sen, doru sylyorsun y Reslallah, diyordu. Bu tavr onu, sddkiyet mertebesine ykseltecekti; zira Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem): Sen y Eb Bekir! Bundan byle Sddksin, diyecekti.451 Artk bu nebev nian, Hz. Eb Bekirin ayrlmaz bir paras olacak ve hep, kyamete kadar onun adyla btnleecekti.
Namaz Vakitlerinin Tayini

Mira yaanm ve namaz farz klnarak, mminlere, aralk braklan kapdan her gn mira yapma imkan ve frsat sunulmutu. ok gemeden Cibril-i Emin, yine Efendimizin yanndayd. nk Namaz kln! denilmiti; ama namazn nasl klnaca, hangi vakitlerde ve ka rekat olarak eda edilecei hususunda pek fazla bir malmat yoktu. Geri Hiradaki vuslatn ardndan klnmaya balanan iki ayr vakitte ve ikier rekat olarak klnan bir namaz vard ve ardndan da gece klnan teheccd namaz farz klnmt. Ama imdiki durum
451
Hkim, Mstedrek, 3/65 (4407); Heysem, Mecmeuz-Zevd, 9/41; bn Him, Sre, 2/244; Eb Cafer et-Taber, er-Riydun-Nadra, 1/403 (322)
476
sr ve Mira
belli ki daha farklyd. te Cibril de, namazla ilgili mehul gibi duran bu hususlar aklamak iin gelmiti. Tam zeval vaktiydi ve gne meyleder etmez Cebrail namaza durdu. Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) de, onun arkasnda saf tutmutu. le namaz bitmi ve ikindi vakti gelmiti. Eyann glgesi tam kendi boyu kadar olduu bu ilk vakitte tuttu, ikindi namazna balad. Yine Efendiler Efendisi, Cibrilin cemaatiydi. Gne batnca akam namazna, afan aydnl kaybolunca da yats namazna durdular ve yine cemaat halinde namazlarn klmlard. Gecenin karanl, yerini aydnla brakmaya balad ilk vakitlerde; yani fecir doar domaz da sabah namazn klacaklard. Bylelikle bir gnn namaz tamamlanm oluyordu. Ancak mesele burada noktalanmayacakt. le vakti Cibril yine geldi. Bu sefer gne, bir hayli ilerlemi ve eyann glgesi kendi boyu kadar uzamt. Yine en hayrl cemaat teekkl etti ve namazlarn kldlar. kindi vakti, glgelerin iki kat uzad zaman klnyordu. Akam, gne batt zaman kendi vaktinde; yats ise, gecenin te ikisi geride kaldktan sonra klnacakt. Sabaha gelince o, gne domadan biraz nceye denk gelmiti. Bu iki gnlk namaz taliminin ardndan Cibril-i Emn, Muhammedl-Emne dnerek unlar syledi: Y Muhammed! te namazlar, dnk vakitlerle bugnk vakitlerin arasndaki zamanlarda klnacaktr.452 sra ve mira hadisesi, imanla kfr arasndaki izgiyi daha da belirginletirmiti. nkar edenler kendi karanlk dnyalarna dnp daha kalc tuzaklar peine giderken iman edenler ise, her eye ramen en muannitlere bile hakk anlatma azmini yenileyecek, imana mheyya yeni simalar bulma yarnn erleri olmaya devam edeceklerdi.
452
Nes, Snen, 1/256 (513); Tabern, Mucemul-Evsat, 2/192 (1689)
477
478
AKABE BEYATLARI
Zaman durma zaman deildi ve Efendiler Efendisi, yeniden yzn dardan Mekkeye gelenlere evirmi; baka beldelerde yeni almlarn peine dmt. Hiradaki vuslattan bu yana on iki yl gemiti. Yine bir hac mevsimiydi. Zaten, nceki yl gelip de Mslman olan alt Ensrn olduu Medineden yeni haberler bekliyordu.
Birinci Akabe
Derken beklenen zaman geldi ve Efendimiz de, yine gelenleri karlamak ve onlara slm anlatmak iin Minaya gitmiti. Adeta, kararghn buraya kurmu, karlat her insana bir umut deyip yaklayor ve her insan Allaha imana davet ediyordu. Bu kalabalkta Onu arayanlar da vard. Uzaktan grr grmez koarak yanna geldiler; bunlar, geen yl gelip de burada Mslman olan Medineli genlerdi. Bulutuklar yer, Minadaki Akabe denilen mekand. Ancak bu sefer saylar on ikiyi bulmutu. nceki seneden gelemeyen sadece Cbir bn Abdullah idi. O zaman gelenlere ilave olarak, bu yl Muz bn Hris, Zekvn bn Abdlkays, Ubde bn Smit, Yezd bn Salebe, Abbs bn Ubde, Ebul-Heysem et-Tey479
yihn ve Uveymir bn Side Mslman olmu ve kalc bir vuslat iin Mekkeye gelmilerdi. Bu buluma, slm adna yeni bir alm demekti; Mekkede daralan kska, bundan byle Medineye doru kayp genileyecek ve belli ki Allah davas, zuhr ettii yerden baka bir yerde temekkn edip yerleecekti. Ksaca takdirde olan, yrrle konulmutu ve Varaka bn Nevfelin dedikleri kyordu! Uzun uzadya konuuldu ve arkasndan Efendiler Efendisi onlar beyata ard. yle diyordu: Gelin ve Allahtan bakasn Ona denk tutmamak, hrszlk yapmamak, zina etmemek, ocuklarnz ldrmemek, el ve ayaklarnza hakim olarak aranzda iftira tohumlar ekmemek, iyi ve gzel olanda Bana itaat etmek konusunda Bana beyat edin! Bundan sonra sizlerden kim ahdine sadk kalp da vefal davranrsa bilsin ki onun mkfatn bizzat Allah verir. Kim de, bundan dolay bir skntya maruz kalr da takibe urarsa, bu da onun iin bir kefarettir; bana geleni setredip de gizli tutann durumunu Allah takdir edecektir. Dilerse affeder, dilerse ceza olarak karln verir. Karlarnda nsanln Emini durmu, kendilerini fazilete aryordu; zaten bu gne kadar ne ekmilerse, davet edildikleri hususlar gz ard edip grmezlikten geldikleri iin ekmilerdi. imdi ise, Allah Reslnn fazilet davetine icabet ederek, arzu ettikleri kaliteyi yakalama frsat vard nlerinde. Her mesele konuulmu ve artk ayrlk vakti gelmiti; ancak, Medineli Ensr derinden dndren bir husus vard. Reslullah ile birlikte olduklar sre iinde slm adna baz hkmleri renmilerdi; fakat o, srekli yenilenen ve ihtiya ortaya ktka her gn yeni bir mesajla gelen bir dindi. Bir de, Hazre ve Evs olarak henz aralarndaki vifak ve ittifak tesis edilebilmi deildi; aralarndan birisinin nce kp da
480
Akabe Beyatlar
kendilerine imamlk yapmasn dierleri kabullenmekte zorlanabilir ve bu konu bile kendi aralarnda yeni bir problem zemini oluturabilirdi. Zaten, Reslullah ile birlikte olduklar snrl gnlerde o gne kadar gelen ayetlerden de haberdar olamamlard; demek ki kendilerine bir mrid gerekiyordu. Ayrlmadan nce konuyu Allah Reslne atlar. Mbarek gzler, Ensarla birlikte Medineye gidecek ve hicret ncesinde buray, medeni bir ehir haline getirip hazrlayacak birisini aramaya balad: Musab, diye seslendi Resl- Kibriy Hazretleri. Belli ki bu mrid, dn zengin iken, srf Mslman olduu iin evinden kovularak her trl imkndan mahrum braklan Musab bn Umeyr olacakt.
Medineye Kor Dmt

Geri, Musab iin bu, ac bir ayrlkt; Habb-i Ekreminden ayr kalacakt. Ancak, vazife her eyden li idi ve Medineye yryen heyecan tufan ile birlikte tereddtsz yola koyuldu. Orada Reslllah o temsil edecek, Medinenin yeni tant dini, ahaliye o retecekti. Ne erei bir vazife idi ki, hicret ncesi Medineyi, mukaddes ge Musab hazr hle getirecek; bylelikle meden Medinenin temellerini atm olacakt. Yalnzd; ama temsil ettii davann gcyle birlikte gidiyordu. Esad bn Zrre kaplarn at ona Medinede. Evine ald ve gnllerindeki gzellikleri Medineye aktarabilmenin derdine dtler beraberce. Be vakit namazlarn burada klyor, her gn yeni bir sima ile Allahn ayetlerini okuyup din adna derinlemenin mcadelesini veriyorlard. Artk Medineye, Allah adna bir kor dm ve iman adna yeni bir ocak tututurulmutu. yle gzel bir temsili vard ki Musabn... Gren hayran kalyordu. hlas, samimiyeti, alakgnlll ve gzel ahlkyla ksa srede dikkatini ekmiti Medinenin!.. Her gn,
481
ileri gelenlerden birileri yanna uruyor, o da onlara dinin inceliklerini anlatyordu. Himmetini Medineye adam, deta tek bana bir mmet hline gelmiti. Elbette zorluklarla da karlat bunun iin!.. Bunlar, onun iin tandk hadiselerdi; Mekkede en byk sknty bizzat eken Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem) deil miydi? Kimse kolay kolay teslim olmak istemiyordu zira!.. Bir farkla ki, yanna gelirken ellerinde klla karsna dikilenler, ayrlrken kalblerinde imanla dnyorlard. Hm iinde gelen bu istikbalin byk sahbelerine Hz. Musab, yle yumuak davranp alttan alyordu ki, en hain insan bile, onun bu yumuaklardan yumuak davranlarna uzun sre kar koyamyor; ok gemeden gelip teslim oluyordu: Arkada, nce beni dinle. Sonra da istersen boynumu vur. Vallahi sana mukabele edecek deilim, diyordu Musab. Evet, bu kadar hayat hafe alan ve btn gayreti, insanlara hakikati anlatmak olan bir ahsiyet karsnda yava yava buzlar eriyor ve Hz. Musabn etrafndaki iman hlesi her geen gn geniliyordu. Esad bn Zrre, onu akrabalarnn bulunduu mahalleye gtrd bir gn. Bir kuyunun bana kadar gelip konakladlar orada. Onlarn geldiini duyan eraftan Sad bn Muz ve seyd bn Hudayr, gelimelerden rahatsz olmu ve aralarnda konumaya balamlard. Sad, seydi yanna ekecek ve bir an nce her ikisini de beldelerinden kovmasn isteyecekti. Mzran ald seyd ve doruca yanlarna geldi. Onun geldiini gren Esadla Musab, olacaklar tahmin edebiliyorlard. Ancak onlarn derdi, daha bakayd; zira, bir gnle iman ota kurmusa o insan, kendini ldrmek isteyenlere bile hayat suyu vermeli, imannn farklln ortaya koymalyd. Kulana eildi ve seydi tantt ona. Zira, teblide muhatab tanmak ok nemliydi. seyd, kavmin efendisiydi ve Musab da ona gre konumalyd.
482
Akabe Beyatlar
Gelir gelmez kt seyd... ok kzgnd: Ne diye buraya gelip zayarmzn akln eliyorsunuz. Eer sa kalmak istiyorsanz buradan ekilip gidin, diyordu. Musab alttan ald: Biraz oturup dinler misin? ayet houna giderse kabul edersin. Holanmazsan, o zaman biz senin istediini yaparz, dedi. Akllca bir cevapt... Buna kar insa davranmak gerekliydi. Zira seyd, muhakemesi yerinde bir insand. Sonucu belli olan bir durum vard ortada; dinlese de deien bir ey olmayacakt. yleyse ne zarar gelirdi ki? Holanrsa ne l.. Holanmazsa zaten brakp gideceklerdi. Mzran brakt ve oturup Musab dinlemeye balad. Hikmet alyordu Musabn dudaklarndan. ok etkilenmiti. seyd de teslim olmak zereydi. Gnlndeki feyezana engel olamyordu. Yzndeki ifadeler, kalbindeki deiimin mjdelerini oktan vermiti. Daha Musab, szn bitirmeden araya girdi ve konumaya balad: Ne mthi ey bu... Ne gzel szler bunlar... Ardndan da ilve etti: Bu dine girmek isteyen ne yapmal? Gusl anlatt Musab. Elbiselerinin temiz olmasndan, kelime-i tevhidden, namazdan bahsetti. Kayboldu bir ara ortadan seyd!.. Biraz sonra gelirken yeniden meclise, slak salarndan damlalar dklyordu. nanmt seyd ve gnlnden gele gele kelime-i tevhidi de syledi orada. man onu o denli ve hzl deitirmiti ki, daha orackta Musabn teln o da yaamaya balamt: Birisi var ki, ayet o da iman ederse arkasnda inanmayan kimse kalmaz. Bekleyin ben size onu gndereceim, dedi.
483
Doruca Sad bn Muzn yanna gitti. Onlar da, toplanm zaten onun gelmesini bekliyorlard. Geliini grnce: Yemin olsun ki, gittii gibi gelmiyor, dedi Sad. Anlamt. Gelir gelmez tella, Ne yaptn diye sordu. nce herhangi bir problem olmadn vurgulad: Vallahi, o iki adamla konutum. Problem edilecek hibir yanlar yok. nce onlar kovdum. stediini yaparz, dediler. diye de ilve etti. Maksad, Sad ile Musab ayn mecliste buluturmakt ya, pler bizim elimizde, istersen bir de sen dinle. demek istiyordu. Zira, gzellii btn berraklyla grebilmek iin vastasz vuslata ihtiya vard. Ortamn bu kadar yumuamas, elbette herkesin iine gelmiyordu. Aray kztrmak isteyenler de vard ortada. Daha orackta Sadn damarna dokunacak szler sarf edilmeye baland. Szde i, rndan kyordu ve olanlara mutlaka mdahale edilmeli, dur denilmeliydi. Sad, kavmin efendisiydi. Byle bir kargaaya msaade edemezdi. Sinirden damarlar imi, patlayacak gibi olmutu. seyde de ok kzmt. Onu, meseleyi kknden halletmesi iin gndermiti; ama o teslim olup geri dnyor; bir de gelmi; dinlediklerinin gzelliinden bahsediyordu. Problemi kendisi zmeliydi. Mzran ald ve doruca Musabn yanna gitti. Burnundan soluyordu. O kadar kzgnd ki, szn esirgemeden azna geleni sylyordu. nce Musab aralarna getiren teyzeolu Esada kt: Aramzda akrabalk olmasayd elimden kurtulamazdn, diyordu. Musaba da tehditler yadrp etrafna haykrd bir mddet. Tufanlar kopan dnyasnda dalgalar durulacak gibi deildi. Musabn tavrnda ise, hibir deiiklik yoktu... Yine ayn olgunluu sergiliyordu. Zira, lmn telnda deildi o!.. Kendisini ldrmeye gelenlere bile hayat vermenin frsatn yakalamaya alyordu:
484
Akabe Beyatlar
Ne olur bir dinle! ayet houna giderse kabul edersin. Holanmazsan, ite o zaman istediini yaparsn, dedi ayn tatllkla. Doru ya, deien bir ey olmayacakt. Karar, yine Sadn kendisine aitti: Haklsn, dedi. Zira istemedii bir eyi, ona zorla kabul ettirecek insan henz dnyaya gelmemiti. Mzran bir kenara brakp oturdu O da ve Musab dinlemeye balad. Daha Musabn besmelesine vurulmu, szn banda arplmt! Yznde, nur stne nur douyordu. Sz bitip nihayete ermeden o da seyd gibi sormaya balamt: Bu dine girip teslim olmak istediiniz zaman ne yapyorsunuz? Ayn eyleri ona da anlatt Musab: Gusl, temizlik, kelime-i tevhid ve namaz!.. te hakperestlik buydu. Her ey ortadayd ve doruyu bulduu yerde almak, onun iin de ayr bir meziyetti. Zira kfrn mazeret retecek bir mant yoktu... Kalmamt, olamazd da!.. Artk o da, Musabn dizinin dibinde, kavminin kalbini zecek anahtar arama peine decekti. O da, kavminin arasna dnerken gittii gibi gelmiyordu... oktan anlamlard hlini!.. Ardndan ayn tel o da yaamaya balamt. O gne kadar farkna varamadklar bir kymeti bulmulard ya, paylamalar gerekiyordu onu btn tandklaryla!.. Merakl baklara bir eyler denilmeliydi. Kabilesinden bir tek re bile vermeye niyeti yoktu. nce sordu onlara: Beni aranzda nasl bilirsiniz? Hep bir azdan tezkiye ediyorlard. Konumunu, yeni tant iman adna bir krediye evirecekti Sad. Kaynaktan aldklarn paylat onlarla ve ardndan imana davet etti oradakileri, her eyini koydu ortaya ve arkasndan ekledi:
485
ayet Allah ve Reslne inanmazsanz, kadn-erkek hepinizle konumak bana haram olsun. seyd gibi, Sad gibi en ndekiler kabullenir de arkadakiler geri durur muydu hi? Zaten Medine ehli birbirine bakyordu. Bugne kadar nlerinde rehberlik yapanlar gidip teslim olmularsa, onlara da arkada kalmak yakmazd: Haydi gidelim Musaba... Biz de teslim olalm, sesleri ykseliyordu artk Medinede!453 Medine ok bereketliydi. Her gnleri bugnk gibi semereli bir hl almt. Musabn haberi k hzyla yaylyordu. Ksa sre iinde, birka kabile dnda Medinede, iinde Mslman olmayan ev kalmamt. Teker teker ziyaretlere gidiyor ve gnlnn zenginliklerini onlarla paylap insanlar Ensr olmaya hazrlyordu. Bir, iki derken Medine hzla meden bir havaya brnmt. Nur, artk Medinenin dna da tamaya balamt. Etraftaki kabilelere de gidiyor ve onlara da ayn gzellikleri tayordu. Zira, Efendiler Efendisi de aynsn yapm, bir taraftan Mekkeye hitap ederken dier yandan da etraftaki kabilelere alp onlara da slm anlatmay ihmal etmemiti. Onu temsil eden Hz. Musab da farkl davranmamalyd ve zaten o da bunu yapyordu. Allah Reslne mektup yazd bir gn Musab... Ortada bir talep vard ve nasl davranmas gerektiini soruyordu. Cevabnda Efendimiz, Cumay tarif etmiti ve onlar da, Sad bn Haysemenin hanesinde bir araya gelip ilk defa cuma namaz klacaklard. Medinede klnan ilk Cuma idi bu. Resl- Kibriy Hazretlerine Akabede sz vermelerinin zerinden yaklak bir yl gemiti. Bir araya geldiklerinde artk kalabalk bir cemaat oluturuyorlard. Gelimeler g453
486
Akabe Beyatlar
zeldi; ama rakn acs dayanlacak gibi deildi. Reslullahn Mekkede ektiklerini de biliyorlar ve: Mekke dalar arasnda daha ne kadar zulm iinde brakacak, ne zamana kadar sknt ekmesine gz yumacaz, diyorlard. Halbuki Medine, daha mnis, daha candan ve kucaklayc idi. Byle olmuyordu; ne yapp edip yollar birlemeli ve bu ayrla artk bir nokta konulmalyd. Bunun iin ortada iki alternatif vard; ya kendileri de gidip Mekkede Ona cemaat olacaklar ya da Onu Medineye davet edip balarna ta yapacaklard. Her ikisi de, kendi iinde birok sknty barndryordu. Ancak, her trl sknt gz nne alnarak konuya bir aklk getirilmeli ve mutlaka bu ayrla bir son verilmeliydi.
Medineden Davet Var

Yine hac mevsimi gelmi ve Mekkeye doru bir hareket balamt. Hac ibadeti iin Kbeye ynelenlerin arasnda Medineli Mslmanlar da vard; bunlar, ikisi kadn toplam yetmi be kiiydi. Uzun ve yorucu bir yolculuktan sonra Mekkeye geldiler. Gnler bayrama kaym terik gnlerini yayorlard. Ancak, bu kadar insann Kbeye gelerek Efendimizle bulumasn, o gnn Mekkesinin kaldrmasna imkn yoktu. Onun iin baka bir forml bulunmal ve problemsiz bir grme salanmalyd. Bunun iin nce, aralarndan Kab bn Mlik ve Ber bn Marru seip Kbeye gnderiler. Zaten Hz. Ber, grd bir ryann etkisinde kalarak, yol boyunca namazlarn Kbeye doru klar olmutu ve arkadalar da, onun bu hareketini iddetle knamlard; nk bu, Efendimizin uygulamalarna muhalefet anlamna geliyordu. O da, iin gerek ynn Allah Reslne sormak iin sabrszlanyordu. in garip olan, her ikisi de daha nce Efendimizi grmemiti; dolaysyla beden itibariyle tanmyorlard. Yolda gider487
ken aralarnda konumaya baladlar; Onu nasl tanyacaklarn soruyorlard. Karlarna kan bir Mekkeliye sordular: Sizler, Onun amcas Abbs bn Abdulmuttalibi454 tanyor musunuz? Evet, ticaret maksadyla zaman zaman Medineye de gelen Hz. Abbs tanyorlard. Bunun iin: Evet, dediler. Adam: yleyse i kolay! nk O, Kbede Abbsn yannda oturan ahs! Oraya girdiinizde greceksiniz, diyordu. Artk tereddtsz yryorlard. Derken Kbeye geldiler. Hz. Abbs, diz km oturuyordu; yannda da nsanln Emini vard. Yanlarna gelip selam verdiler. ok scak ve candan durularn grnce Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem) Hz. Abbsa dnerek: Bu adamlar tanyor musun ey Eb Fadl, diye sordu. Evet, diyordu Hz. Abbs. Bu, Ber bn Marr; kavminin efendisi! u da Kab bn Mlik! Efendiler Efendisinin yznde, srr hzmeleri dolayordu; zira bunlar, sadece kendilerini temsil etmiyordu. Arkalarnda kendileri gibi yetmi ksur insan vard ve onlar temsilen gelmilerdi. Nasl buluacaklarn sordular. Yeni adres
454 Hz. Abbsn ne zaman Mslman olduu konusunda ihtilaf bulunmaktadr.
Bazlar onun, Bedir sonrasnda Mslman olduunu sylerken bir ksm tarihiler, onun Mekkede iken Mslman olduunu ve bunu gizleyerek yeeni Muhammedl-Emne ieriden lojistik destek saladn ifade etmektedirler. Belli bal hadiselerdeki klarna baklacak olursa bu gr, dierine nispetle arlk kazanmaktadr. nk, hicret srasnda Hz. Abbs da izin istemi, Senin Mekkede kalman daha hayrl diyerek Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) ona hicret izni vermemitir. Hatta, onun hicretiyle birlikte bu meselenin artk son bulacann da mjdesini vermi ve Hz. Abbs, mjdesi verildii gibi Mekkenin fethi ncesinde Medineye gelerek bu ie son noktay koymutur. Mriklerin zorlama ve basklaryla Bedir Savana katldn duyunca da, kimsenin Abbsa ilimemesi gerektiini ilan eden Efendiler Efendisinin, bylelikle onu stratejik bir konumda Mekkede tuttuu anlalmaktadr. Bkz. bnl-Esr, sdl-be, 3/163, 164
488
Akabe Beyatlar
de, yine Mina ve nceki yllarda olduu ekilde Akabe denilen mevki idi ve arkadalarnn yanna gelip durumdan herkesi haberdar ettiler. Ancak bunu, Medineden birlikte geldikleri dier insanlar bilmiyorlard. Onun iin ilk gece birlikte konaklayacak ve dier insanlardan habersiz olarak gecenin ilerleyen saatlerinde buluacaklard. Nihayet, gece ilerleyip de vuslat zaman gelince, kimseye hissettirmeden kalkacak ve doruca buluma yerine geleceklerdi. Efendimizin yannda yine amcas Hz. Abbs vard. Bir anda karsnda yetmi be kiiyi gren Allah Reslnn sevincine diyecek yoktu. On senedir Mekke, bu denli kaplarn ap imana buyur etmemiti. Belki de Mekkedeki skntlar, Medinede rahmet olup yamaya balamt. Bir yln semeresi ortaya konulmu ve bu noktaya gelinirken yaanlanlar konuulmaya balanmt. Onu daha da sevindirecek bir baka mjdesi vard Hz. Musabn!.. Her bir mminden beklenen bir mjdeydi bu ayn zamanda!.. Nimeti tahdis anlamnda bunu sylerken, ayn zamanda ok duyguluydu: Medinede, iinde slmn konuulmad hibir ev kalmad y Reslallah, dedi byk bir mahcubiyetle. Zira, bir beldede inanan bir gnln olmas, dava adna orann fethi anlamna geliyordu. Hedef gstermiti Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem) ve almt mesajn Musab!.. Dolaysyla, att admlara koarak mukabele edilmiti ve ektii samimiyetin semeresini devirip getirmiti buraya. Mterek bir talepleri vard; Gnllerinin Gl Hz. Muhammedi Medineye davet ediyorlard. Zaten, tablo ortadayd; slm yaamak iin Medine daha msait grnyordu. Ayn zamanda insanlar daha cana yakn ve dini hayat adna daha mstaitti. Evet, bir davet vard; ama bu davete icabet etmenin be489
raberinde getirecei ok bedel vard; sadece Efendimizin hicreti meseleyi zmezdi ve iman eden herkesin Medineye gitmesi gerekirdi. Zira, burada kalanlar iin Kurey, akla hayale gelmedik oyunlar ortaya koyar, onlara nefes aldrmaz ve hayat zehir ederdi. Bu ise, bal bana bir problem demekti; ev-bark burada braklacak, yakn ve akrabalar geride kalacak, hatta bazlar itibariyle ana-babadan geilip evlad iyal terk edilecek, ba ve bahelere Kurey el koyacak ve ksaca, mezara gidercesine bir terkle dnyaya ait her ey bir kenara braklarak gidilecekti. in dier tarafnda ise, elde avuta imkn olmadan Medinede yeni yuvalar kurulacak, i tutulacak, maiet temin edilecek ve dini hayat adna huzur yaarken ayn zamanda da oluk-ocuk alk ve sefalet iinde braklmayacakt. Sadece birka aile deildi; yaklak 180 aile vard ortada Btn bunlar, zamannda zme kavuturulmazsa ok ciddi sosyal problemler oluturur ve gelecekte ok insann ba aryabilirdi. Belli ki artk Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem), Mekkeyi terk etme kesin kararlyd. On yldr sadece imanlar iin didinmi; ama buna karlk onlardan hep iddet grmt. imdi ise karsnda daha aktif ve bu ie gnlden destek veren insanlar vard. Gidiat grp seyreden amca Hz. Abbs, yeeni Allah Resln kendi memleketlerine davet edenlere bir eyler syleme lzumu hissediyordu. Devreye girdi ve: Ey Hazre cemaati!455 Bildiiniz gibi Muhammed, her eye ramen bizim aramzda bulunuyor; btn engellemelere ramen biz de Onu koruyoruz. Ancak u anda O, sizin aranza katlmak ve sizinle birlikte sizin beldenize gitmek durumunda. ayet, Onu davet ettiiniz hususta vefa gsterebilecek455
Hazre kabilesi, dierlerinden daha gl olduu iin o gn, Medine denilince onlar akla geliyordu ve Hz. Abbs da, talib tarikiyle Hazre derken btn Medinelileri kastediyordu.
490
Akabe Beyatlar
seniz bu ie evet deyin; yarn Onun karsna kp da muhalefet edenlere kar Onu can ve malnz koruduunuz gibi koruyacaksanz bir ey demem. Ancak, eer buradan ayrldktan sonra Onu yalnz brakacak, dmanlarnn eline teslim edecek ve Onu incitecekseniz, imdiden bu iten vazgein ve yine Onu bize brakn. nk O, her eye ramen kendi kavmi arasnda izzet ve onuruyla yaayp tebli grevini yerine getiriyor, dedi. Bu kyla Hz. Abbs, byle bir davetin ne anlama geldiini hatrlatacakt. Maksad, iin gerek ynn kavramalarn salamak ve her eye ramen iradelerini ortaya koyarak yeenine sahip kmalarn temin etmekti. Zira belli ki artk, yeeni Muhammedl-Emn ile ayrlk gzkyordu ve elbette ki Onu, koruyup kollama konusunda kesin bir kararllk grmeden bakalarna teslim etmek olmazd. Ancak, Medineden gelenlerin gz pekti ve nce Hz. Abbsa dndler: Sylediklerini dinleyip maksadn anladk, diyorlard. Ardndan da Efendiler Efendisine yneldiler: Y Reslallah! Konuyla ilgili olarak hem Rabbin iin hem de kendi adna bizden ne istiyorsun? Derken sz, nsanln Emni ald; nce Allaha hamdedip Kurndan ayetler okudu. Ardndan da, slmla ilgili genel konulara girdi ve dnle bugnn kyasn ortaya koydu. Sonra da: Huzurlu olduunuz zamanlarda da skntya dar bulunduunuz anlarda da mutlak itaat istiyorum; skntl anlarda da bolluk durumunda da infakta bulunacaksnz! Ona hibir eyi e ve ortak komadan ibadet edecek; namaznz klp zekatnz da vereceksiniz!. Emr-i maruf yapacak ve ktlklere kar da srekli nehyedici olacaksnz!
491
Srekli Allah iin adm atacak ve birilerinin sizi knamasndan endie duymayacaksnz! Sizin aranza geldiimde, oluk-ocuunuzu ve hanmlarnz koruyup kolladnz gibi Beni de koruyacak ve yardm edeceksiniz, buyurdu. Ber bn Marr, Efendimizin elinden tuttu ve: Evet, Seni Hak ile gnderene yemin olsun ki, kadnlarmz koruduumuz gibi Seni de koruyacaz. Sana sz veriyor ve beyat ediyoruz y Reslallah! Allaha yemin olsun ki bizler, harp nedir bilen, eli silah tutan bir topluluuz ve bu, yzyllardr hep harp meydanlarnda yaayan atalarmzdan bize miras kald. Bu arada Ebul-Heysem ileri atld. Belli ki onun da diyecekleri vard: Y Reslallah! Bizimle orada bir kavim arasnda problem var ve onlarla savap duruyoruz. Biz bu konuda onlarla savap dururken ayet, Allah Size zafer ihsan etse ve bu i artk herkes tarafndan kabullenilmeye balansa, o zaman Sen, bizi brakp da yeniden Mekkeye dner misin? Efendiler Efendisi tebessm etmeye balamt. Arkasndan da unlar syledi: Hayr, bilakis kana kan, zimmete zimmetle mukabele vardr! Artk Ben, sizden bir para, sizler de Benden bir parasnz; sizin savatklarnzla Ben de savar, bar ilan ettiklerinizle Ben de bar iinde yaarm! imdi mesele, daha da netlemiti. Esad bn Zrre de ileri atlp Efendimizin elinden tutmu ve benzeri eyler sylemiti. Artk, mesele tamamd. Hatta, Efendimizin elini tutmaya devam eden Hz. Esad kendi kavmi uyaryor ve brak da beyat edelim temennisinde bulunuyorlard. Bunun zerine Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem), aralarndan on iki kiilik bir temsilci heyeti semelerini istedi. Bunu talep ederken de, Hz. Musa ve Hz. saya gndermelerde bulunuyor ve her iki
492
Akabe Beyatlar
nebinin de, kavimleri arasndan baz insanlar seerek onlarla meselesini yrttn anlatyordu. Her biri bir kabileyi temsil edecek olan bu temsilciler, burada arkadalarn organize edecekleri gibi, ayn zamanda Medineye dndklerinde kendi kavimleri arasnda birer maya olacak ve bylelikle Medinede slmn daha hzl yaylmasn temin edeceklerdi. Onlar da, Esad bn Zrre, Sad bn Reb, Abdullah bn Revha, R bn Mlik, Ber bn Marr, Abdullah bn Amr, Ubde bn Smit, Sad bn Ubde ve Mnzir bn Amr olmak zere dokuzu Hazreli; seyd bn Hudayr, Sad bn Hayseme ve Rifa bn Abdlmnzir olmak zere de Evsli; kendilerini temsil etmek iin on iki kiiyi setiler. Mekkeli Mslmanlar bizzat Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem) temsil ediyordu. Artk meseleye son nokta konulacakt. te tam bu srada Abbs bn Ubde adndaki birisi ne kt ve kendi arkadalarna yle seslendi: Ey Hazre cemaati! Sizler, bu adama beyat ederken ne yaptnzn farknda msnz? Evet, diyorlard. Maksad, insanlarn daha ok sahip kmalarn temin etmekti ve devam etti: Sizler, krmz ve siyah herkesi karnza alyor ve bylelikle onlara harp ilan etmi oluyorsunuz! ayet sizler, mallarnz heder olup erafnz da musibetlere dar kaldnda sznzn arkasnda durabilecekseniz mesele yok; o zaman, dnya ve ahiret saadeti sizin olacak demektir. Ancak, yarn ciddi bir sknt iine dtnzde ahdinize vefa gsteremezseniz ite o zaman dnya ve ahirette hsrana dar oldunuz demektir! Biz, mallarmzdan mahrumiyet ve erafmzn bana musibetlerin yamas pahasna bu ie giriyor ve ona gre davet ediyoruz. Daha sonra da Efendimize dndler ve: ayet bizler, ahdimize vefa gsterirsek, bunun karl493
nda ne elde etmi olacaz y Reslallah, diye sordular. Tereddtsz: Cennet, diyordu. Sra, son hamleyi yapmaya gelmiti. Onun iin byk bir ihtiramla: Uzat y Reslallah ellerini, Sana beyat edeceiz, diyorlard.456 Bundan sonra da teker teker gelip Efendimizin elini skarak musafaha yaptlar ve bylelikle beyatlarn tamamlam oluyorlard. Sadece, Medineden buraya kadar gelen iki kadn mm Umra olarak bilinen Nesbe Binti Kab ve Esm Binti Amr uzaktan iarette bulunmu ve bylelikle Efendimizle musafaha yapmadan beyatlarn tamamlamlard.457
Minadaki Ses ve Efendimizin Tavr

Artk i nihayete ermiti ve Efendimizi Medineye davet edenler, maksatlarna ulam olmann sevinciyle geri dnyorlard. Bundan sonras iin onlar, memleketlerine gelecek; muhacirleri beklemeye koyulacak ve onlara burada nasl sahip kabileceklerini dnmeye balayacaklard. Bu srada Minada: Ey Cebcib ahalisi, diye bir ses duyuldu. Mekkelilere sesleniyordu. Muhammed ve Onunla birlikte hareket eden u mezmum sbiler, sizin iin harp etmek zere el skp anlatlar, diye yksek sesle baryordu. Bunun zerine Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem): phesiz bu, Akabenin eytan Ezebbdir, buyurdu. Arkasndan da: Vallahi de ey Allah dman! Sana da zaman ayracak, seninle de megul olacam, dedi. Sonra da mmetine dne456 457
Bkz. bn Him, Sre, 2/287 vd. Bkz. bn Him, Sre, 2/287 vd. Mahmd el-Msr, Sratr-Resl, DrutTakv, 2002, s. 179 vd.
494
Akabe Beyatlar
rek, herkesin hemen akam konaklad yere geri dnmesini emretti. Efendimizin bir nebze de olsa telan gren Abbs bn Ubde, yine ne kt ve Ensr grevinin bu andan itibaren baladn gsterircesine unlar syledi: Seni Hak ile gnderen Allaha yemin olsun ki y Reslallah! ayet dilersen, sabahn ilk klaryla beraber Minaya ynelir ve kar gelenin iini bitiririz. Rahmet peygamberi, gelimelerin rzgrna kaplarak hareket etmiyor ve emr-i ilah olmadan adm atmyordu. Onun iin Hz. Abbsa yneldi ve nce: Bunun iin bize izin yok; buna memur deiliz, dedi. Ardndan da hepsine hitap ederek: Haydi, Allahn izni ve bereketiyle kendi beldenize geri dnn, buyurdu.458 Bir gece iinde bu kadar hadise yaanmt; ama Mekkelilerin ruhu bile duymamt. Zaten duymamalar da gerekiyordu. Onun iin mesele, olduka dikkatle gereklemi ve bakalarnn muttali olmamas iin azami gayret gsterilmiti. Aksi halde, zaten saldrmak iin bir bahane arayan Kurey, yeniden nlerine kar ve farkna vardklar stratejiyi uygulamalarna asla msaade etmezdi.
458
bn Him, Sre, 2/296, 297
495
496
HCRET ZN VE KUREYN TELAI
Bu arada Cibril-i Emn gelmi ve hicret iznini getirmiti. Zaten, hicret etmenin gerekliliine inanan bu topluluk, daha nce de konuyla ilgili bir vahiyle muhatap olmutu. Ahirette karlaacaklar ac durum karsnda mazeret arayna girecek olan baz insanlarn, daha dnya hayatnda iken, zerlerindeki baskya ramen hicret gibi bir alternati deerlendirmediklerinden dolay azaba dar kalacaklarn ifade eden beyan, Kurn ayeti olarak namaz dahil her zaman okuyorlard.459 Bir de Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), grd bir ryadan bahsetmi ve unlar sylemiti: phesiz ki kendimi Ben, Mekkeden kp da hurma aalaryla kapl bir ehre hicret ediyorken grdm; nceleri bu ehrin Yemme veya Hecer olduunu zannettim, ama anladm ki o ehir Yesribdir.460 Demek ki, Mekkedeki zulm ve iddet artk son bulacak ve hayatn bundan sonras daha salim bir beldede devam edecekti. Onun iin sahabe, nebev mjdenin sevinciyle huzur
459 460
Bkz. Nisa, 4/97 Buhr, Sahh, 3/1326 (3425) ; Mslim, Sahh, 4/1779 (2272)
497
bulmu, hareket emrini beklemeye balamt. Bunun iin zaman zaman huzura geliyor ve yolculuun ne zaman gerekleeceini soruyorlard. Halbuki her ey, bir plan dahilinde yryordu ve ilah izin olmadan adm atmak olmazd. Zaten, Cibrilin getirdii ayet de ayn eyleri sylyor ve bunu ashabyla da paylamasn istiyordu: Dnya hayatnda, hem kendi adma hem de sizin iin bamza nelerin geleceini bilemem. Ben, sadece Bana vahyedileni bilir ve ona uyarm. Zira Ben, aka uyaran bir eliden bakas deilim!461 Demek ki, ryas grlse bile oraya hareket edebilmek iin ayrca bir izin gerekiyordu ve bu izin olmadan adm atlmamal ve kendi bana hareket edilip de yalnz bana karar verilmemeliydi.462 Ancak, byk oranda adres belli olup da netletii iin, hazrlklar da yaplmaya balanmt. Ne de olsa gidilecek yer artk kesinlik kazanmt. Derken, bu izin de geldi. imdi ise Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), ashabna hep Medineyi anlatacak ve Mekkede Mslman olan herkesin, bundan byle Medineyi hedeeyerek bir an nce buraya hicret etmeleri gerektiini syleyecekti. Bunun iin, sahabe-i kiram hazretlerine yle hitap ediyordu: phesiz ki Allah, sizin iin baka arkadalar nasip etti ve baka bir beldeye hicret izni verdi; oraya gidip artk emniyet soluklayacaksnz!463 Artk sahabe, peyderpey yola koyulacak ve Efendimizin tarif ettii ekilde kimseyi rktmeden Medineye doru hicrete balayacakt. nk beri tarafta, kendilerini karlamak iin can atan, yrekten bir Ensr ve kaplarn sonuna kadar
461
Bkz. Ahkf, 46/9 Bkz. Vhid, Esbb Nzlil-Kurn, s. 395 463 bn Him, Sre, 2/314
462
498
Hicret zni ve Kureyin Tela
aan kutlu bir Medine vard. Dier tarafta ise Kurey, ortalkta bir eylerin dndn hissetmi, ama bir trl meseleye muttali olamamt. Zaten, nceki yllardan tecrbeli idiler; Muhammedl-Emn, dardan gelenlerin yanna gidiyor ve srekli onlar kendi davasna davet ediyordu. Acaba bu yl neler yapm ve kimlerle grmt? Hem, Medineden gelen bu kadar kalabalk pek hayra almet gibi gzkmyordu! nlerine gelen herkese soruyor, ama bir trl cevap alamyorlard. Nihayet, aralarndan birka kiiyi Medineye gndermeye karar verdiler. Bu arada bir ekip daha oluturmu, Medineye giden yollar kontrol ettiriyorlard. Nihayet, Medineye kadar gelen heyetin bandaki Mekkeli, onlara yle seslenecekti: Ey Hazre cemaati! Hi phe yok ki sizlerin, u bizim adammzn yanna geldiinizin, Onu aramzdan alp kendi beldenize getirmek isteyiinizin ve bizimle harbetmek bile olsa bu konuda Ona sz verip beyat ettiinizin haberini aldk! Unutmayn ki, ayet bunu yaparsanz Araplar arasnda bizden daha iddetli ve etin bir bakasn karnzda bulmayacak ve en can alc dmanmz olacaksnz! Onlarn bu tehditlerine muhatap olan Medineliler, olup bitenleri anlamaya alyor ve: Nedir mesele? Bizim hibir eyden haberimiz yok! Ve biz, kimseyle de anlamadk, diyorlard. Nihayet, Medinede riyaset tacn bana takmaya hazrlanan Abdullah bn beyy bn Selln yanna geldiler. Ayn aknlk, onda da vard: Bu, aslsz bir haber! ayet byle bir ey olmu olsayd, benim mutlaka haberim olurdu! Ben, Yesribde464 olduum srece byle bir ey olursa, nce karsnda beni bulur, diyordu. Aralarnda geen konumalara ahit olan mminler ise,
464
Medinenin bir dier ismi.
499
skt ediyor ve birbirlerine bakarak meselenin hangi boyuta varabileceini tahmine alyorlard. Dier yandan, Medinelilerin peine taklan atllar, onlardan geriye kalan Sad bn Ubde ve Mnzir bn Amra yetimi ve muhasara altna alarak onlar tutuklamlard. Ancak Hz. Mnzir, onlarn bir anlk gaetlerinden istifade ederek aralarndan svp kaacakt. Bu sefer de, dier arkada gibi kamamas iin Hz. Sad tutup balayacaklar ve srkleye srkleye Mekkeye getireceklerdi. Halbuki Hz. Sad, Hazrein efendisiydi; imdi ise, el ve kollar balanm, bir baka bala da boynundan aslm olarak srkleniyordu. Bir taraftan da hakaret edip vuruyor ve sandan tutup ekiyorlard. ok gemeden, hadiseye muttali olan Mutim bn Adiyy ve Hris bn Harb, Hz. Sadn bulunduu yere gelecek ve onu bu durumdan kurtaracaklard. Zira Hz. Sad, daha nceleri Mutim ve Hrise yardm etmi ve kervanlaryla birlikte Medineden geerken kendilerine eman vererek emniyet iinde gitmek istedikleri yere ulamalarna yardmc olmutu. Yllar ncesinde yaplan bir iyilik, bugn kendini gsteriyor ve en ok ihtiya duyduu bir anda Allah, iki mrikin eliyle kendisini mriklerin errinden korumu oluyordu.465
nemli Bir Tembih

Hicret ok nemliydi, ama o sadece Allah rzas iin yaplmalyd. Bylesine nemli bir hadisede, niyetteki hulusiyet ayr bir hususiyet arz ediyordu. Medinede daha rahat bir hayat, ticari imkn, saliha bir kadnla evlilik veya daha baka bir gaye iin yola klacaksa, daha iin bandayken herkes bilmeliydi ki, byle bir hicretin sevab olmazd ve bu yoldaki bir insan, sadece hedeedii eyi elde ederdi.
465 Bkz. bn Him, Sre, 2/298-299; bnul-Kayyim, Zdl-Med, 3/40, 52;
Mbrekfr, er-Rahkul-Mahtm, s. 142 vd.
500
Ayn zamanda sahabe arasndan birinin, mm Kays adndaki bir kadnla evlenmek iin Medineye gideceine dair bilgiler geliyordu.466 phesiz ki bu zat da mmindi; ama bylesine bir yolda niyeti bozmamak gerekiyordu; kalpteki ibre, srekli rzay gstermeli ve onda asla bir sapma yaanmamalyd. nk bu yol, bundan nceki peygamberler dahil btn salih kimselerin yoluydu; cihadn ayr bir buuduydu ve sevabn da kimsenin kestirmesine imkn yoktu. yleyse, daha iin bandayken herkese iyi bir tembihte bulunmak gerekiyordu. te tam bu srada Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), yle buyurdu: phesiz ameller, baka deil sadece niyetlere gre deer kazanr; herkesin niyeti ne ise, eline geecek de odur. Kimin hicreti, Allah ve Reslnn rza ve honutluunu elde etmek iinse, onun hicreti, Allah ve Reslne mteveccih saylr. Kim de, nil olaca bir dnya veya nikahlanaca bir kadndan tr hicret ediyorsa, onun hicreti de hedeedii eye gredir.467
Hicret Sanclar
Artk, yeni bir sre yaanyordu. Ksa zaman iinde, gidebilen herkes yola koyulacak ve yeni bir beldeye, dolaysyla da yeni bir dnyaya ulam olacakt. Ancak bu, yle sanld gibi kolay olmayacakt. Elbette Kurey asndan bu, rahat kabullenilebilecek bir durum deildi; haberini aldklar bu meselenin nn kesmek iin her trl tedbire bavuracak ve avularnn iindeki Mslmanlarn, baka bir beldeye yerleerek kontrolden kmalarna msaade etmeyeceklerdi. Zaten, daha nce yaanan iki
466 Kastalln, rds-Sr, 1/55 467 Buhr, Sahh, 1/3 (1)
501
Habeistan hicretinde etkin olamadklarna yanyorlar ve her halkrda slmn, baka bir dnyaya yaylmasnn nne gemek iin ellerinden geleni yapmak istiyorlard. Bunun iin yollar tutmu, karlatklar insanlar geri evirmeye alyorlard. Kimini yalpalayp hapsediyor, eit eit ikenceler karsnda mihnet yudumlatrken bir yandan da Mslmanlndan vazgeirmek iin bask yapyorlard. Hatta ii daha da ileri gtren ve Medineye adm atmak zere olanlar bile arkadan takip edip geri getirenler vard. Ksaca Mekke kr ve zalimleri, kfr ve zulmlerinin gereini kusursuz yerine getiriyor; bylelikle cehennemin de lzumsuz olmadn ortaya koymu oluyorlard.
Eb Seleme ve Ailesi
Medineye ilk hicret eden, daha nce Habeistana da hicret etmi olan Eb Seleme idi; hanm mm Seleme ve ocuu Seleme ile birlikte yola km ve Medineye doru ilerliyordu. Ancak Kurey, bu hicretin farkna varmt ve yolda nn kestiler: Haydi seni anladk; buray terk edip gidiyorsun! Ancak, hanmn ve ocuunu gtrmek de neyin nesi, diyor ve onlarn gitmesine msaade etmeyeceklerini sylyorlard. Bu arada, bir taraftan da devenin yularn ekip almlar mm Seleme ile kucandaki Selemeyi aaya oktan indirmilerdi. Ortada bir aile facias yaanyordu. Eb Selemenin akrabalar, ocuklar olan Selemeye sahip karken mm Selemenin kabilesi ise, ocuuyla birlikte onu alkoymak istiyordu. Derken, aralarnda byk bir niza kt; sonuta Selemeyi Abdlesedoullar alp gtrrken mm Selemeyi de Mureoullar alm ve mahallelerinin yolunu tutmulard. Eb Seleme ise, tam huzura adm atyorum derken bana gelen bu feci hadisenin okunu yayordu. aresizdi; geri dnp gelse de ya502
pabilecei bir ey yoktu. Bir anda aile paralanm ve her bir ferdi farkl bir sknt iine dvermiti. Bundan byle mm Seleme validemiz, hemen her gn Ebtah denilen yere geliyor ve ayr kald ocuu ve eine atlar yakarak alyordu. Bu hl, tam bir yl devam edecekti. Bir yl sonra yine byle alarken yanndan geen bir akrabas, onun bu haline acyacak ve: u miskin kadna niye bunu yapyorsunuz; ocuuyla kocasna kavumas iin brakn da gidecei yere gitsin, diyecekti. Bunun zerine insafa gelen dier akrabalar onu brakacak, ardndan da Abdlesedoullar oullar Selemeyi serbest brakacakt. Sevincine diyecek yoktu; imdi sra, kocasna kavumak ve bylelikle, eski gnlerdeki huzuru yeniden birlikte yakalamakt. Bunun iin hemen bir deveye bindi ve Medinenin yolunu tuttu. Tehlikelerle dolu bir yolculukta, yalnz bana bir kadn olarak yola kmt; karlat insanlardan yardm isteyerek yolunu bulmaya alyordu. Gnler geceleri kovalad ve nihayet Tenme kadar geldi. Burada Osman bn Talhay grm ve ona da gidecei yeri sormutu. Hz. Osman, tanmt mm Selemeyi ve sordu: Sen, byle yalnz bana nereye gidiyorsun ey meyyeoullarnn kz? Medinedeki kocamn yanna, diyordu. armt Hz. Osman. Nice er olu erler bu yolda engellenmi, ne byk tehlikeler atlatmlard. Onun iin yine tekrarlad: Yannda kimse olmadan m geldin buraya kadar? Temkin ve tevekkl sahibi anamz, yine tevzu ile cevaplad: Evet, vallahi de, u ocuk ve Allahtan baka kimse olmadan! Gerekten de alacak bir durumdu; demek ki, gnlden bir talep ve yrekten bir teslimiyet, olmaz denilen ilerin ol503
masn netice veriyor ve l ortasnda bahar meltemleri eserek ender de olsa bazen nevbahar yaanabiliyordu. Ancak imdi i baa dmt ve Hz. Osman: Vallahi de artk, gidecein yere ulatrmadan ben seni brakmam, diyerek devenin yularndan tuttu ve mm Seleme ile olu Selemeyi Eb Seleme ile buluturmak iin yola koyuldu. Mola vermek istedikleri zamanlarda, deveyi ktryor ve kendisi de, mm Seleme rahat hareket edebilsin diye kenara ekiliyordu. Nihayet, Kubadaki Amr bn Avfoullarnn yurduna geldiklerinde, eliyle kocasnn kald yeri gstererek: te, kocan u kyde bulunuyor; Allahn bereketiyle artk bundan sonrasn sen kendin de gidebilirsin, diyecek ve tekrar gerisin geriye Tenme doru yola koyulacakt.468
Suhayb bn Sinn
Suhayb bn Sinan, ailesiyle birlikte Musulda, Dicle kenarnda yaarken Rumlar tarafndan kkken esir alnm ve daha sonralar Kelboullar tarafndan satn alnarak Mekkeye getirilmi biri idi. Artk boynuna kle tasmas taklmt. Daha sonra da onu Abdullah bn Cdn alm ve hrriyete kavuturmutu. Ancak o, Abdullah bn Cdn lnceye kadar onun yannda kalacakt. Efendimizin hitabn duyunca Ammr bn Ysirle ayn gn bn Erkamn evine gelmi ve Mslman olmutu. Zayf ve kimsesiz olduu iin artk o da, en fazla ikenceye muhatap olan mminlerden birisiydi. Nihayet nne, hicret gibi bir alternatif km ve o da btn bu skntlardan kurtulacakt. Gnn birinde o da yola koyulmu hicret etmek iin Me468
Bkz. bn Abdil-Berr, sdl-be, 1/1442. mm Seleme validemiz, Osman bn Talhann bu fedakarlk ve hassasiyetini hi unutamam ve her frsatta bir fazilet rnei olarak onu bakalarna da anlatmtr.
504
dineye doru gidiyordu. Bunu duyan Kureyin, bu hicrete msaade etmeye hi niyeti yoktu; karsna dikilmi ve: Sen, bizim aramza geldiinde be parasz ve perian bir haldeydin! Ne kazandysan burada bizim aramzda kazandn! imdi de km kendi bana maln alp yle gitmeye yelteniyorsun, olacak ey mi? Vallahi de buna msaade etmeyiz, diyorlard. nce, uzun uzun bakt onlara Suheyb! Akllarnca, malna el koyduklarnda o da gitmez sanyorlard. Dnyadan baka deeri olmayan insanlar, uruna dnyann feda edilebilecei baka bir alternatif dnemiyorlard. Onun iin dnd onlara ve nce: Ey Kurey topluluu! Siz de bilirsiniz ki ben, aranzda en iyi ok atanlardanm; vallahi de, elimdeki oklar tkeninceye kadar asla yanma yaklaamazsnz! Arkasndan da, elimde en kk paras kald srece klcmn hakkn verir sizi kendime yaklatrmam! ayet beni deil de, elimdeki imkn ve malm hedeiyorsanz, isterseniz onun yerini size gstereyim ve dilediinizi yapn, dedi. Malnn yerini gster, yolunda engel olmayalm, diyorlard. Adamlar anlamann imkn yoktu; dnya metana tav olmulard ve byk bir aknlkla yeniden sordu: ayet size, btn malm braksam, yolumdan ekilip beni serbest brakr msnz? Evet, brakrz, diyorlard, alayc tavrlaryla. Belki de, byle bir ey olmaz diye dnyorlard. Ancak Suheyb, ok ciddiydi ve: Peki o zaman, malmn tamamn size brakyorum, deyiverdi. armlard; nasl olur da bir adam, btn mal ve mlkn bir kenara brakr ve yine de Muhammedl-Emne koabilirdi? Kendileri olsa, en kk bir deerini kaybetmemek
505
uruna hayat pahasna mcadele eder ve gerekirse bunun iin cann bile ortaya koyarlard. Gerekten alacak bir durumdu ve bunun, Kurey mantyla anlalmasna da imkn yoktu. Suheybin bu yiitliinin haberi Allah Reslne kendisinden nce ulamt. Duyar duymaz da: Suheyb ne byk kr elde etti! Suheyb ne byk kr elde etti, buyuracak ve byle bir fedakarl, karlat insanlara da anlatacakt.469 Cibril-i Emnin getirdii mesaj da, bu ticaretin getirisini haykrr mahiyetteydi: nsanlardan ylesi var ki o, Allahn rzasn kazanma yolunda kendi hayatn satn almaktadr. phesiz ki Allah, kullar adna ok merhametli ve onlar kuatcdr.470
Hz. merin Hicreti

Hz. mer, gz pek ve cesur birisiydi. Hicret gibi nemli bir meselede, herkes gizlice hareket ederken o, Medineye hicret edeceini aktan ilan etmi ve yrei olann, falan yerde karsna kmas gerektiini duyurmutu. Elbette bu tavr, herkesten beklenecek bir tavr deildi ve stesinden gelinemezdi; ancak bu, mer gibi bir arslana ok yakyordu. Hicretle Medineye hareket kararn Ayy bn Eb Reba ve Him bnl-s ile birlikte almlar ve ertesi gn, Tendub denilen yerde buluarak hareket etmek zere anlamlard. Hatta, herhangi bir sebeple aralarndan birisi buraya gelemese bile, gelebilenler yola devam edecek ve bylelikle, biri yznden dierleri hicretten geri kalmayacaklard. nk Kurey, elinden kardklar Mslmanlar iin zlp kahroluyor, geride kalanlar da karmamak iin her trl areye (!) bavuruyordu. Derken, vakit gelmi ve Hz. mer de, evinden hareket et469 Bkz. bn Kesr, el-Bidye, 3/173; bn Sad, Tabakt, 3/338 470 Bkz. Bakara, 2/207
506
miti. Ancak ilk hede, anlatklar gibi Tendub deil, Kbe idi. ok gemeden Hz. mer, klcn kuanp yayn omzuna atm ve mzran bir eline, oklarn da dierine alarak Kbeye doru yol alyordu. Onu grp de hicretinden haberi olmayanlar, neler olacan beklemeye durmulard. nsanlar, Kbenin avlusuna dolmu onu seyrederken o, nce tavafa balad ve yedi kez tavaf etti Allahn evini. Ardndan, Makam- brahime geldi ve burada iki rekat namaz kld. Daha sonra da, orada bulunan her bir insan halkasnn yanna gelerek, Mslmanlara reva grdkleri bunca eziyet ve ikenceden dolay nce onlara: Kahrolsun u kara yzler! u burunlar da Allah, srm srm srndrsn, diye kyor ve ardndan da: Sizlerden kim, annesini gzyana bomak, ocuklarn yetim ve hanmn da dul brakmak istiyorsa, u vadinin arkasnda karma ksn, diyerek, iman karsnda cephe oluturanlara aktan meydan okuyordu.471 Elbette onlar, Hz. mer gibi birisinin karsna yle kolay klamayacan ok iyi biliyorlard. Onlarn gc, sadece zayf ve korumaszlara yetiyordu ve yola koyulup da bahsini ettii vadiye doru ilerlerken, sadece arkasndan bakakalmlard. Derken Hz. mer, Him ve Ayya ile anlatklar yere geldi; orada kendisini bekleyen sadece Ayy bn Eb Reba idi. Ayrca, Hz. merin geliini bekleyen yaklak yirmi kadar insan vard; bunlar, yalnz hicret etmektense Hz. mer gibi birisine arkada olmay yelemi, zayf ve gsz insanlard.472 Anlatklar gibi bir mddet beklediler Him bnl-s; ancak, bounayd. nk Mekkeliler, onun da hicret edeceini anlam ve yolunu keserek hapsetmilerdi.
471 bn Abdil-Berr, sdl-be, 1/819 ; Haleb, nsnl-Uyn, 2/183, 184 472 Bkz. bn Sad, Tabakt, 3/271 ; Beyhak, Snen, 9/13 (17534)
507
Ayy bn Eb Reba
Ayy bn Eb Reba, ilk Mslman olan sahabelerdendi; henz bn Erkamn evine yerlemeden nce Mslman olmu, bask ve zulmler artnca da Habeistana hicret etmiti. Mekkelilerin Mslman olduu haberi zerine, yeniden geri gelenler arasnda o da vard; ancak bu geli, zulm ve basklarn bittii anlamna gelmiyordu. imdi ise, Ayy da harekete gemi, artk yeni bir hicret iin yola dmt. Yol arkada Hz. merle anlatklar yerde bulutuktan sonra, uzun ve yorucu; ama sonucu itibariyle skn ve itminan vadeden bir yolculua kmlard. Geri, dier arkadalar Himn gelemeyiine zlmlerdi; ama bunun iin yapabilecekleri pek bir ey yoktu. Gnlerce sren bir yolculuktan sonra, nihayet Kubaya kadar gelmi ve burada, dinlenmek iin mola vermilerdi. Bu srada, arkalarndan gelen iki atl dikkatlerini ekmi ve onlarn da muhacir olabileceklerini dnerek beklemeye balamlard. Ne gzel, iki Mslman daha mihnetten kurtulmu ve kendilerini Medinenin medeni atmosferine atmak iin yolun sonuna yaklamlard! Ancak, ok gemeden bu beklentilerinde yanldklarn grdler; zira gelenler, Eb Cehille kardei Hris bn Himd. Bunlarn hicretle bir ilgileri olamazd! Geri Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem), Eb Cehilin kapsna defalarca gitmiti; ama o her defasnda farkl bir tepki gstererek Allah Reslne hakaretler etmi ve kapsna kadar gelen saadete yz evirmiti. On yldr kin kusan bir ravun, bir gnde hizaya gelmi olamazd; keke olsayd! yleyse, buraya kadar gelmelerinin sebebi neydi? Yoksa, Kbedeki meydan okuyuunu kaldramayp da merle hesaplamak iin mi geliyordu buraya kadar? Neyse, mesele az sonra naslsa anlalacakt! Ayy aryordu Eb Cehil. imdi maksad anlalmt; zira Eb Cehil, Him ve Ayy, -anneleri birdi- kardediler.
508
Ayn zamanda Hz. Ayy, Eb Cehilin amca oluydu. Meer Eb Cehil, meseleyi daha nceden kurgulam, vey kardeini can alc yerinden vurarak geri getirmeyi planlayarak arkasndan koturup t buraya kadar gelmiti. yle diyordu: phesiz ki annen, sen brakp da gidince, bana tarak vurmamaya ahdetti ve seni grmeden de gnein altnda bekleyecek ve lnceye kadar da glgeye girmeyecek! Ayy, yufka yrekli bir insand ve annesi hakknda Eb Cehilin anlattklar karsnda da bir hayli duygulanmt. Zaten Eb Cehil de, onun iin bu konuyu ne sryor ve kardeini etkilemek istiyordu. Onun bu halini gren yol arkada Hz. mer, basret ve rasetiyle meseleyi kavram: Ey Ayy! Vallahi de bu insanlar, bahane bulup seni dinin konusunda skntya sokmak istiyorlar; aman ha, sakn onlardan! Allaha yemin olsun ki, annenin bana bitler musallat olunca mecbur kalr ve tarar onu. Mekkenin sca bana vurunca da mecburen bir glgeye snr, diyerek onu uyarmak istiyordu. nk biliyordu ki, Eb Cehilin ipiyle kuyuya inilmezdi; mutlaka kurduu bir tuzak, planlad bir dmen olmalyd! Ancak Ayy, yle dnmyor, meseleye sayne bakyordu; ona gre ne yapp edip annesinin yanna gitmeli ve yemini konusunda onu, iinde bulunduu zor durumdan kurtarmalyd. Zaten, Mekkede bitiremedii iler de vard ve bu arada onlar da yoluna koyar, arkadan yine hicretle Medinenin yolunu tutard! Arkadann, tercihini geri dnmekten yana kullandn gren Hz. mer, bir adm daha atacak ve u teklifte bulunacakt: Mekkede braktn mal ve mlk dnyorsan, hi dert etme; sen de bilirsin ki ben, mal ynyle Kureyin en nde bulunanlarndan biriyim. Malmn yars senin olsun; yeter ki onlarla birlikte gitme!
509
Belli ki Ayy kararn vermiti; artk, srarn bir faydas olmayacakt. Sanki, bana gelecekleri grm gibiydi Hz. mer. Belki de, muhatabn iyi tanyordu; zira, Eb Cehil gibi bir ravun, sadece annesinin nezrini haber vermek iin gnlerce yol almaz ve bakas adna ter dkmezdi. Onun iin Ayya yardm etmesi gerektiini dnyordu. Bir hamle daha yapt; zaten gidecekti, yleyse yolda bana bir ey geldiinde elini glendirecek bir forml retmeliydi. Bunun iin de u teklifte bulundu: Madem yle, o zaman u benim devemi al ve onunla git; nk o, soylu ve hzl bir devedir. ayet yolda bunlardan bir ktlk sezersen onun zerine atlar ve hzl bir ekilde kurtulmu olursun! Peki, dedi Ayy ve Hz. merin devesi zerine binerek geri dnmeye balad. Bir mddet yol aldktan sonra Eb Cehil, Hz. Ayya yle seslendi: Ey annemin olu! Vallahi de benim u devem ok yoruldu; artk zor yryor. Bir mddet arkana binmeme ne dersin? ok masum bir talebe benziyordu ve Ayy da sayne: Olur, gel ve bin, dedi. Bunun zerine develer durduruldu ve Eb Cehil de Hz. Ayyn devesinin arkasna, Hz. Ayyn yedeine binmiti. Bir mddet bylece yol almlard. te, iin tam burasnda, arkadaki Eb Cehil, ani bir hamle yapacak ve Hz. Ayy arkadan balayverecekti. Bu arada, zaten anlamal olduu dier kardei Hris de gelmi; bir daha ellerinden kurtulup kaamayacak ekilde Hz. Ayyn el ve kolunu tamamen balamt. Hz. mere hak vermediine yanyordu Hz. Ayy; ama artk i iten gemiti. Hi, Eb Cehil gibi mmetin ravunu olan birisine gvenip de yola klr myd, hsn- zannn, itimatla dengelemedii iin bin piman olmutu; ama bu pimanln, bundan sonrasna bir faydas yoktu.
510
Mekkeye geldiklerinde gndz vaktiydi ve Eb Cehil, Ayy da kendi emeli adna kullanacak, Mekkelilere yle seslenerek bunu siyaset malzemesi yapacakt: Ey Mekke halk! yi bakn ve biz, kendi sehimizi nasl yakalayp getirmisek sizler de kendi sehlerinize ayn muameleyi yapn ve sakn elinizden karmayn!473 Eb Cehilin kfr adna ortaya koyduu, gerekten de grlmeye deer bir gayretti! Ancak o, Mslmanlarn aleyhine iliyordu. Onun bu gayretini lehe evirmenin yolu ise, iman safnda daha fazlasn ortaya koymakla mmkn olabilirdi! Hz. Ayyn bana gelenleri de duyan Allah Resl, yaanlanlara olduka zlecek ve mbarek ellerini aarak, Veld bn Veld ve Seleme bn Himn yannda Ayyn da adn zikrederek, zulm gren btn Mslmanlar iin dua dua Rabbine yalvararak nusret talep edecekti.474
Drun-Nedvedeki Karar
Btn bask ve engellemelere ramen hicret devam ediyordu. Nihayet, Eb Seleme ile balayan hicret srecinin zerinden ay gemiti ki, geride kle ve ikence altnda esir braklanlarn dnda hicret etmeyen sadece Allah Resl, Hz. Eb Bekir ve Hz. Ali kalmt. Zaten, Hz. Eb Bekirle Hz. Alinin hicret arzularn tehir eden de Efendimizden bakas deildi. Demek ki imdi sra onlardayd. Bunlar da gider ve Medineye yerleirlerse, zaten sava konusunda tecrbeli olan Evs ve Hazrelilerle balar dertten kurtulmaz; am ve Yemen istikametinde yaz ve k aylarnda yapageldikleri ticari hayatlar tehlikeye girer ve bir daha da asla huzur (!) bulamazlard. Halbuki, henz her ey bitmi deildi ve ii, daha batan zme imknlar vard. Bunun iin acil bir nlem alnmal ve
473 474
bn Him, Sre, 1/322 Bkz. Buhr, Sahh, 1/277 (771); bnl-Esr, sdl-be, 4/308, 309
511
meseleye son nokta konulmalyd. Takvimler, sefer aynn yirmi alts, Pazartesi gnn gsteriyordu. Nihayet bir kuluk vakti, bir araya gelecek ve bir durum deerlendirmesi yaparak bu konudaki nih stratejilerini tespit edeceklerdi. Bunun iin, her zamanki istire meclisleri olan Kusayy bn Kilbdan kalma Drun-Nedvede bir araya gelerek aralarnda konumaya baladlar. Bu nemli karar almak iin bir araya gelenler, Eb Cehil, Cbeyr bn Mutim, Tuayme bn Adiy, Hris bn mir, Utbe ve eybe bn Reba kardeler, Eb Sfyn, Nadr bn Hris, Ebul-Bahter, Zema bn Esved, Hakm bn Hizm, Nbeyh ve Mnebbih bnil-Haccc kardeler ile meyye bn Haleften oluuyordu. On drt yldr devam eden bir meseleyi, temelinden zmek istiyorlard; ii o kadar gizli yrtyorlard ki, ya krk gemeyen toy kimseleri ieri almyor; ieride konuulanlarn da darya szmamas iin azami gayret gsteriyorlard. Bu arada, hi tanmadklar, kyafeti kaba ve Necidli olduunu syleyen sarkl bir ihtiyar da kagelmi; heyetlerine katlmak iin kapda bekliyordu. Telala: Bu ihtiyar da kim, diye sordular. Necidden bir ihtiyar; sizin dayoullarnzdanm! Burada, ok nemli bir i iin bir araya geldiinizi duydum ve belki benim de size bir faydam dokunur diye geldim! stemiyorsanz kar giderim, diyordu. Dayolu demek bizden demektir! Necidden gelip de aramzda casusluk yapacak deil ya! Naslsa Mekkeli deil, dedi ve onu da ieri buyur ettiler. Nihayet, meveret balamt. Toplanty, Eb Cehil ynetiyordu. Sze yle balad: u adamnzn halini biliyorsunuz; ayet aranzdan ayrlp da bir baka yerde g toplayp zerinize saldrrsa srekli
512
banz aryacak demektir. Bu durumdan kurtulmak iin krinizi syleyin ve haydi, bir araya gelmenin hakkn verin! Ebul-Bahter ileri atld: Onu demirlere balayp hapsedin; zerine kaplar kapatarak beklemeye durun. Nasl olsa bir gn, kendisinden nceki airlerin bana geldii gibi O da ihtiyarlayacak ve lp gidecek, diyordu. Necidli ihtiyar devreye girdi: Vallahi de ben ayn grte deilim! nk bu, asla zm olamaz! Dediiniz gibi Onu hapsetmi olsanz da bu i, zerine kapattnz kap ve etrafn evirdiiniz duvarlar aarak arkadalarna ular. Sonra da zerinize saldrr ve Onu sizin elinizden alp gtrr, bylece darda g elde ederek size yeniden saldrrlar. Bu, asla bir zm deil; siz baka bir zm retin! Esved bn Reba ileri atld: Onu aramzdan skp atalm ve yurdumuzdan karp srgn edelim; nereye giderse gitsin! Bylelikle Ondan kurtulmu oluruz! Bizden ayrldktan sonra da vallahi, Onun nereye gidip yerletii bizi hi ilgilendirmez, diyordu. Bu kir de htiyar memnun etmemiti; ileri atld ve: Vallahi bu da zm deil! Szndeki gzellik, mantndaki insicam ve siretindeki letafeti grmyor musunuz; bunlar, insanlarn kalbine nfz eder ve yine O, bir gn karnza kar. ayet byle yaparsanz, gn gelir O, meziyetleriyle arkasnda kitleleri hareket ettirir ve bylelikle siz, kendilerinden sz ald kabileleri karnzda buluverirsiniz! Gelir ve sizin elinizdekilere gz dikerler ve o zaman da siz, hibir ey yapamazsnz. En iyisi siz, baka bir zm arayn, dedi. Ortada gerekten bir gariplik vard; Mekke, kendi arasnda meseleyi zmek iin bir araya gelmiti; ama Necidli ihtiyar, Mekkelilerden daha aktif kmt. yi ki onu bu meclise alm, tanmyoruz diye darda brakmamlard!
513
Toplantya bakanlk yapan Eb Cehil de Necidlinin yaklamndan holanmt. Ona gre de, nceki kirler kesin zm olamazd. Ancak, baka da bir zm kmyordu. Gzler, ihtiyarn yaklamn onaylayan Eb Cehile yneldi. Zaten o da, srann kendisine gelmesini bekliyordu: u bocalayp durduunuz konuda, vallahi benim de bir krim var, dedi. Nedir o, ey Ebal-Hakem, dediler. unlar sylyordu: Bana kalrsa kesin zm, her bir kabileden eli silah tutan, evik ve atak, attn vuran ve vurduunu da deviren genler semek. Hep birlikte zerine, keskin kllaryla saldrsnlar ve tek bir vurula Onun iini bitirip ldrsnler ve siz de, Ondan kurtulup rahat edin! Onu bu ekilde ldrnce de, malm kan kabileler arasnda dalr ve bylelikle Abdimenfoullar, bu kadar kavmi karsna alp da onlarla savamaya cesaret edemez; nlerinde sadece diyet alternati kalr ki, onu da biz der ve bu ii, bir diyet demekle bitirmi oluruz! Necidli ihtiyar, yine devreye girdi; ancak bu sefer, ayn zamanda konuurken, ite imdi oldu mnsnda kafa sallyordu ve son cmlesi: te sz, bu arkadan syledii szdr! Ben, baka da bir zm bilmiyorum, eklinde olmutu. Artk, kararlarn vermiler ve zerinde ittifak ettikleri plan ortaya koyarak Muhammedi ldreceklerdi. Yine, toplanrken ortaya koyduklar hassasiyeti tatbik ederek DrunNedveden ayrlp evlerinin yolunu tuttular.475
475
Haleb, nsnl-Uyn, 2/189, 190
514
MUKADDES G
Beri tarafta Efendiler Efendisine hicret izni gelmiti ve O da, artk Mekkeden ayrlmak zereydi. Zira, Cibril-i Emnin getirdii vahiy iinde bulunan bir ayet, dilinde pelesenk olmu, her frsatta: Ey Rabbim! Beni doruluk diyarna ulatr ve doru bir zamanda buradan kararak katndan bana nusret dolu bir ihsan nasip et,476 diye dua ediyordu. te imdi, bu dualar kabul grmt ve Allahn Resl de, mukaddes g iin Medineye hareket etmek zereydi. Cibril-i Emin, nce, Mekkelilerin kurduklar tuza haber veriyor ve: Sakn, her zaman uzandn yatanda yatma, diyor; ardndan da, Mekkeden k zamanndan Kureyin tuzandan nasl kurtulacana kadar hicret stratejisini talim ediyordu. Ksaca mukaddes g, Kureyin tuzaklaryla Alm Habr Allah Telnn tedbiri arasnda balam oluyordu.477 Kendisine hicret mjdesini getiren Cibrile Efendimiz:
476 477
Bkz. sr, 17/80 Ayn, Umdetl-Kr, 17/46; bn Kesr, Tefsr, 2/400
515
Hicret yolunda benim arkadam kim olacak, diye sordu. Eb Bekir, cevabn veriyordu.478 Zaten Eb Bekir de, hicrette musahebet frsatn uzun zamandr bekler olmutu. Derken, allmn dnda ve herkesin istirahat ettii bir len vakti, Reslllah (sallallahu aleyhi ve sellem) gelip Hz. Eb Bekirin kapsn ald; ieri girmek iin izin istiyordu. Olacak ey deildi! Hz. Eb Bekirin kapsnda durmu, Allahn en sevgili kulu, ieri girmek iin bekliyordu. Anam-babam Ona feda olsun! Vallahi de bu saatte geldiine gre mutlaka nemli bir i var, diye mrldand nce. ok gemeden de, hemen kapya kotu ve Efendiler Efendisini ieri buyur etti. Merakla bekliyordu Hz. Eb Bekir (radyallahu anh). nk, bugne kadarki geliler, ya sabahn erken saatlerinde vaya akamn serinliklerinde gereklemiti. ok gemeden, o an orada bulunan Hz. Eb Bekirin kzlar Esm ve ieyi kastederek, evin dier sakinlerini bulunduklar yerden karmasn talep etti Allah Resl. O ise: Endie etme y Reslallah! Onlar benim kzlarm; Senin de ehlin saylr! Anam-babam sana feda olsun. Bir ey mi var, diyor ve bu saatte terin sebebini anlamaya alyordu. Cevap gecikmedi: Mekkeden kp hicret etmek iin bana da izin verildi. Daha da heyecanlanmt Eb Bekir ve: Birlikte mi y Reslallah, diye sordu. Merakla bekleyen yze, mjde dolu u cmleler dkld mbarek dudaklarndan: Evet, birlikte. Dnyalar onun oluvermiti; zaten Eb Bekir, bugn iin hazrlanm ve haydi gidiyoruz, emrini bekliyordu; nk o,
478
Bkz. Hkim, Mstedrek, 3/6 (4266)
516
Mukaddes G
dier arkadalar gibi hicret iin izin istediinde bunun mjdesini daha nce alm ve Efendimiz kendisine: Acele etme! Umulur ki Allah, yanna bir arkada baheder, denilmiti. Bundan sonra da, hemen iki kiilik yol hazrl yapmaya balamt. Drt aydr, besili iki deveyi bu yolculua hazrlyordu. Artk, Habb-i Ekreminden gelecek bu cmleleri bekler olmutu. te imdi, o cmleleri duyuyordu. Ak deitirecek bir admn balangcyd bu. Bu tarihi yolculukta Reslullaha arkada olmak... Bundan daha byk bir ltuf olabilir miydi? Kendini tutamam ve sevinten hkra hkra alyordu Hz. Eb Bekir (radyallahu anh).479 ok gemeden Efendiler Efendisine iki deve getirmi ve: Ey Allahn Nebisi! u iki binei, bu i iin hazrlamtm, dedi. Ancak, Habb-i Ekrem (sallallahu aleyhi ve sellem), her hliyle rnek olmalyd; onun iin Hz. Eb Bekire: Ancak, bedelini demek artyla, diyerek, bylesine nemli bir yolculukta, bedelini demedii bir nimetten istifade edilmemesi gerektiini ortaya koyacakt.
Hicretin Tedbir Boyutu

Artk her ey tebeyyn ettiine gre, yol iin adm atmak gerekliydi; Eb Bekir, Sddk olduunu gsterecek ve hicret yolunu daha gvenli klma adna kendine yakr hamleler yapacakt. Zira, tedbiri elden brakmamak gerekiyordu. nk, develerle birlikte bunca yolu katetmek yle kolay olmayacakt. Bunun iin ncelikle, yolu iyi bilen ve delillik konusunda mhir Abdullah bn Ureykt adnda bir mrikle anlatlar. Abdullah, Kureyle ayn anlaya sahipti; ancak Allah Resl ve Hz. Eb Bekir, yol konusunda bu adama gveniyorlard. Halbuki, Abdullah bn Ureykt balarna konulan dle ta479
Taber, Trh, 1/569 ; bn Him, Sre, 3/11
517
mah edip de gidecekleri istikameti syleyebilir ve koordinatlar vererek dnyalk adna byk bir servet sahibi olabilirdi! Demek ki Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem), muhataplarnn karakterini ok iyi biliyordu; Abdullah, mrik olmasna ramen, dnyaya tamah etmeyen sznn eri bir adamd. Ayn zamanda bu adam, gitmek istedikleri yolu da iyi bilen bir rehberdi. Anlalan, byle riskli bir ortamda bile maharet prim yapyordu. gn sonra Sevrde buluacaklar; buraya gelirken Abdullah, hicret iin Hz. Eb Bekirin satn ald iki deveyi de getirecek ve bylelikle ilen hicret yolu balam olacakt. Kz Esmya da tembih etmiti Hz. Eb Bekir; Sevrde kalacaklar gnlerde arkadan azk hazrlayp gnderecekti. Esm, hassasiyetle yiyecek ve iecek hazrlyor, hazrladklarn da kk bir torbann iine koyarak azn balayp yle gnderiyordu. Hatta, torbann azn balayacak ip bulamam ve annesinin de talimatyla belindeki kua zerek ikiye ayrm ve her iki torbay da bu iple balamt. Ve, bundan dolay da kendisine, iki kuak sahibi mnsnda znnitakayn denilecekti.480 Bir baka tedbiri daha vard Hz. Eb Bekirin; koyunlarn otlatan oban miri yanna aracak ve yol alrlarken arkalarndan koyunlarn srp, bylelikle geride braktklar izleri yok etmesini syleyecekti.481 Zira biliyordu ki Mekkeliler, iz srmekte mahir idiler ve byle bir tedbire mracaat edilmedii yerde, sebepler asndan kendilerini fark ederler ve balarn zora sokarlard. Hz. Eb Bekirin olu Abdullah da, oban mirle mnavebeli olarak yanlarna gelecek ve Esmnn hazrlad azkla
480 Bkz. Sahihu Buhr, 3/1087 (2817) . Bu tavrn sonradan duyduunda Allah
Resl (sallallahu aleyhi ve sellem) kendisine iltifat edecek ve Senin o iki kuana bedel Allah, cennette iki kuak verecektir. buyuracakt. 481 Buhr, Sahih 3/1419 (3692)
518
Mukaddes G
birlikte, burada kaldklar sre iinde kendilerine Mekkelilerin haberini getirecekti. Akamlar maaraya gelen Abdullah, sabahn erken saatlerinde yine buradan ayrlacak ve bu sre iinde de mir, koyunlaryla birlikte gelip onlar Sevrde otlatmaya balayacakt. Ve bu, orada kaldklar her gn iin yaanacak bir hadiseydi. Ayn zamanda bu vesileyle, bu mbarek ve kutlu yoldaki en deerli yolcularnn st ihtiyalar da karlanm olacakt.482 Alnmas gereken bir tedbir de Efendimize aitti; yeeni gen Hz. Aliyi, kendi yerine vekil brakm ve hane-i saadetlerinde kalarak, o gne kadar kendisine emanet edilen emtiay sahiplerine verme vazifesi vermiti. Bu ne byklkt ki, canna kastedenlerin mallarn bile zyi etmiyor; can gibi sevdii yeeninin hayatn tehlikeye atma pahasna da olsa, emanete riayet etmeyi bir bor biliyor; can dmanlarnn mallarn kendilerine ulatrmasn istiyordu. Elbette ki bu kadar tedbir, fazla deildi. Onun iin Efendiler Efendisi de, btn bu olanlar tasdik ediyor ve hibirini gereksiz bulmuyordu. Zira O (sallallahu aleyhi ve sellem), mmetine rahmet olsun diye gnderilmiti. Aksi halde O (sallallahu aleyhi ve sellem), bunlar yerine getirmeden de, Allahn kendisini koruyacan biliyordu. Zira Allah (celle celluh), insanlardan gelebilecek tehlikelere kar kendisini koruyacan bildirmi ve O da, bunu namazlarnda Kurn ayeti olarak okuyup duruyordu.483 Demek ki mesele daha farklyd; iin z Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), dier insanlarn kendisine bakarak hizaya girdikleri imam konumunda bir rehber, bir modeldi. Hz. mer gibi kp da hicrete balam olsayd, mmetinin tamam ayn yolda yrmek zorunda kalrd. Byle bir hamle ise, insanlar, altndan kalkamayacaklar imtihanlarn kucana atmak anlamna gelirdi. yleyse O, mmetinin en ar-aksak
482 483
Bkz. bn Him, Sre, 3/12 Bkz. bn Kesr, Tefsr, 4/683; Kd yz, if, 1/258
519
yryenini de hesap edecek ve ilerini, kn artlarna gre planlayacakt. Onun iin, tedbirde kusur etmiyor ve sebeplere riayet konusunda mmetine en tesirli dersi veriyordu. Beri tarafta Kurey, kendilerince kesin sonuca ulamak zereydi; aralarndan setikleri Eb Cehil, Hakem bn Ebils, Ukbe bn Eb Muayt, Nadr bn Hris, meyye bn Halef, Zema bn Esed, Tuayme bn Adiy, Eb Leheb, beyy bn Halef ile Nbeyh ve Mnebbih bn Haccc kardeler bir araya gelmi ve Resl-i Kibriy Hazretlerinin evini sarmlard. Bylelikle her bir kabileden birer temsilci devreye girmi ve dierleri de, bir kenara ekilmi, zafer naralar atmak iin sabrszlkla bekliyorlard. Gz dnm bu talihsizler, Efendimizin evini kuatm, son vuruu yapmak iin artk dakikalar sayyorlard. Hatta Eb Cehil, Allah davasna arrken Efendimizin kulland kelimeleri diline dolayarak kendince bunlar alay konusu yapyor ve istihz bir tavrla etrafndakilere unlar sylyordu: Hani Muhammed, kendisine tbi olduunuzda Arap ve Acem meliklerine hkim olacanz sylyordu? Hani, Ona uymazsanz, hayatnz tehlikeye girecek ve kelleleriniz gidecekti? ldkten sonra da, yeniden ayaa kalkacak ve cehennemin alevleri iinde cayr cayr yanacaktnz!484 Artk, meseleyi grltsz zecekleri (!) an bekliyorlard. Ancak Allah (celle celluh), her eye hakimdi ve btn bu olup bitenleri de biliyordu. Semavt ve arzn mlk Onun yed-i kudretindeydi ve O, istediini diledii zaman yapar, kimse de buna bir ey diyemezdi. Byle olunca, Kureyin kurduu tuzak ve hazrlad lm komandosunun hibir nemi yoktu ve olamazd! Sonu da, yle olacakt. Normal artlarda Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), yats namazn kldktan sonra bir miktar yatar, Kbeden el-ayak
484
bn Him, Sre, 3/8; Taber, Trh, 1/567
520
Mukaddes G
ekilince de kalkp buraya gelir ve huzur iinde Rabbine ibadet ederdi. Ancak bu gece durum farklyd; durumdan haberdar olur olmaz, Hz. Aliyi yanna arm ve: u yeil rtye brn ve gel de yatamda sen yat! Hi endie etme; yat ve uyu; nk sana, zerre kadar zarar veremeyecekler, diye sesleniyordu. Derken, Efendiler Efendisi, Y-Sn suresinin ilk dokuz ayetini okuyarak evinden dar adm att. Kapnn nnde, frsat kollayan Kurey nbet tutuyordu. Bu esnada: Onlarn hem nlerinden hem de arkalarndan birer engel koyduk ve gzlerinin nne de bir perde ektik; artk onlar, hibir ey gremezler, mnsndaki ayeti okuyordu. Bu arada, eline ald kum, toprak benzeri malzemeyi, kendisini ldrmek zere evini kuatanlarn zerine saverdi. Bu hareketine paralel olarak da yle diyordu: u yzler kararp gzler grmez olsun! Att toprak, orada bulunanlarn her birine isabet etmiti ve adeta kr olmulard. Olacak ya, aralarndan yryordu; ama hibirisi de Allah Resln grmyordu. Evet, onlar, kendilerini imana davet etmekten baka hibir suu olmayan Allahn en sevgili kulunu yakalayp ldrmek, yurt ve yuvasndan mahrum ederek hayatna son vermek zere tuzak kurmulard; ama Onu peygamber olarak gnderen ve lemlere rahmet vesilesi klan Allah (celle celluh)n da bir plan vard. Ve yine grlyordu ki, kfr ne kadar kprrse kprsn, Allahn iradesinin nne asla geilemeyecek ve her zaman olduu gibi yine, Onun dedii olacakt.485 Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), oktan uzaklamt. Bir mddet sonra, kapsnn nnde kendisine tuzak kurup da sessizce bekleyenlerin yanna bir bakas geldi ve onlar bu halde grnce:
485
Bkz. Enfl, 8/30
521
Sizler burada niye bekliyorsunuz, diye sordu. Tereddtsz cevap verdiler: Muhammedi. Adam, hiddetlenmiti. Onu ldrmek iin setikleri en sekin insanlar, kapsnn nnde munis birer kediye dnm; zerlerine salan topran bile farkna varamamlard. Muhammedl-Emn, arkadayla birlikte yol alrken bunlar, miskin miskin kapsnda oturuyor ve kendilerince Onu ldrmenin plann yapyorlard! Resmen bu, ak bir aptallkt! Onlar azarlarken: Vallahi de yazklar olsun size! Sizi gidi beceriksizler! Vallahi de O, banza toprak sam ve aranzdan da syrlp oktan uzaklam durumda, diyordu. Vallahi de biz Onu grmedik, diyorlard. Byk bir knt iindeydiler! Sanki grme zellikleri alnm ve etraarna baktklar hlde Allah Resln grememilerdi. Ellerini balarna gtrp birbirlerine baktlar; gerekten de adamn syledikleri doruydu. Hemen, stlerindeki toz-topra silkeleyip temizlemeye baladlar. ok gemeden mesele, Kurey arasnda da duyulmu, lm mjdesini bekleyen dier ileri gelenler, Efendimizin hicret ettiininin haberiyle yklmlard; btn aa takm birden hane-i saadete hcum etmiti. Kapy aralayp da ieri girdiklerinde, bir anlk nefes aldlar; zira, yatak bo deildi! Darda kendilerini ayplayp kzan adamlarna inat, fsltyla: te Muhammed, u rtnn altnda, diyerek bunca endienin yersiz olduunu sylemeye balamlard. Ancak bu da uzun srmedi; nk, bu kadar insann ieri girmesiyle ayaa frlayan Hz. Ali, meydan okurcasna karlarnda duruyordu. kinci byk oktu bu onlar iin Hiddet ve hmla: Muhammed nerede, diye sormaya baladlar.
522
Mukaddes G
O konuda herhangi bir bilgim yok, cevabn verdi Hz. Ali. Yine kaybeden onlar olmutu; aldklar cevapla daha da sinirlenmi, etrafa tehditler yadryorlard. Hz. Aliyi de brakmak istemiyorlard; nce bir miktar itip kaktrdlar ve ardndan da tutup Kbeye kadar getirdiler. Belki, yolcularn yerlerini syler ve kendilerine bir ip ucu verir, diye bir mddet onu hapsettiler.486 Ancak, ne kadar zorlasalar da istedikleri cevab alamayacaklarn anlamlard. Hem, Hz. Aliyi serbest brakmamak kendi aleyhlerindeydi; nk o, kendilerine ait emanet mallar datmak iin geride kalm ve imdi de bu emanetleri sahiplerine geri verecekti. mmetin ravunu Eb Cehil, bu lakab ne kadar hak ettiini gsterircesine yle ilan ediyordu: Muhammedi, l ya da diri getirene yz deve benden!487 Tam, yakaladk, derken ellerinden kardklar Efendimiz ve Hz. Eb Bekiri tamamen kaybetmek zerelerdi. Belli ki, sadece kendileri bu iin stesinden gelemeyeceklerdi; onun iin Eb Cehilin bu yaklamna herkes sahip kacak ve balarna konulan bedel, her ikisi iin de, l ya da diri getirene yzer deve olarak resmiyet kazanacakt.488 Ayn zamanda Eb Cehil, akln kullanmasn bilmese de zeki bir insand. Hi vakit geirmeden Hz. Eb Bekirin evine geldi. Kapy aan, Hz. Eb Bekirin kz Esm idi. Babasnn nerede olduunu sordu nce. Bilmediini sylyordu Hz. Esm. Eb Cehile gre, onun bilmemesine imkn yoktu ve ald cevapla kplere binen Eb Cehil, Hz. Esmnn yzne yle bir tokat indirdi ki, iddetinden Hz. Esmann kulandaki kpe kopup yere decekti. Halbuki, o gnk toplumun genel teamllerine gre, onun gibi kk bir kza byle bir ha486 Bkz. Taber, Tarih, 1/568 487 Bkz. Hind, Kenzul-Umml, 12/779 (35744) 488 Bkz. Taber, Trh, 1/570
523
reket, normal artlarda da ayp karlanrd. Ama bu, Eb Cehildi. Hz. Esm bu olayn etkisinden yllarca kurtulamayacak ve kendisine hatrlatldnda ise Eb Cehil iin: Pis ve haddi am bir adam, diyecekti.489
Sevre Yneli
Takvimler, Sefer aynn yirmi yedisini gsteriyordu. Gecenin karanlnda Hz. Eb Bekirin evinden balamt mukaddes g. Ancak istikamet, ashab- kiramn gittii yn olan Medine yerine Yemen istikametindeki Sevr dan gsteriyordu. Yaklak sekiz kilometrelik bu yol alnacak ve emsallerine nispetle daha yksek, byk talarla dolu ve yollar engebeli olan Sevre trmanlacakt. Ayrca bunu yaparken Efendiler Efendisi (sallallahu aleyhi ve sellem), bu kadar uzun yola, arkasndakilerin kendisine ulama isteklerine ve yol artlarnn aleyhte birlemesine ramen ayaklarnn ucuna basmaya alyor ve bylelikle de, arkasnda kalc bir iz brakmamay amalyordu. Demek ki, tedbir adna bir manevraya daha ihtiya vard; bir mddet burada kalnacak ve Mekkede olup bitenler buradan seyredilecekti. nk Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), Mekke dnda bile kendisine hayat hakk tanmak istemeyeceklerini biliyor ve kyn terk ettiini renir renmez de izini takip ederek maksadna ulamasna msaade etmeyeceklerini tahmin ediyordu. Zira Kurey, ashab- Muhammedin Medineye gittiklerini biliyor ve sonradan bu tarafa ynelenleri de yakn takibe alp geri evirmek iin olmadk yntemlere ba vuruyordu. Hz. Eb Bekirin hassasiyet ve abalarna diyecek yoktu; bana bir eyler gelir diye Efendimizin zerine tir tir titriyor, bazen nne geip yle yrrken zaman zaman da arkada ka489
Eb Nuaym, Hilyetl-Evliy, 2/56; bn Him, Sre, 3/14
524
Mukaddes G
larak Onu takip ediyordu. Onun bu halini fark eden Efendimiz soracakt: Y Eb Bekir! Sana ne oluyor da bazen nmde bazen de arkamda yryorsun? Y Reslallah! Arkadan bir tehlike gelip gelmediinden emin olmak iin arkanzdan yryor, nnde gzcler olabileceinin endiesiyle de nnze geiyorum. Bu hassasiyete karlk Efendimiz: Y Eb Bekir! Senin yannda Benden daha sevimli baka bir ey var m dersin? Sddk-i Ekbere yakr bir cevabn gelmesi gecikmeyecekti: Hayr y Reslallah! Seni hak ile gnderene yemin olsun ki, Senin bana bir musibet gelmektense ben, Senin urunda canm verir, o musibetin benim bama gelmesini isterim!490
Maarada Eb Bekir Hassasiyeti

Zirvedeki maaraya nce Eb Bekir girmeliydi. Zira, karlaabilecekleri her trl olumsuzluu, nce kendi sinesinde sndrp Habibine herhangi bir zararn gelmesine engel olmalyd. Hz. Eb Bekirce bir hassasiyetti bu. Btn tel, nsanln Emnine bir tozun dahi konmasn istememesinden kaynaklanyordu. Bu yzden, stndeki libasn paralamt; zararl hayvanlarn Allah Reslne ilimemeleri iin deliklerini kapatyordu. Kapatamad iki delik kalmt; bunlar iin de bir zm retmi, ayann biriyle birini, dieriyle de brn kapatarak Efendisini buyur etmiti. Hz. merin yllar sonra, Maaradaki o gecesine btn amelimi verirdim. diyerek gptayla bakt Hz. Eb Bekiri, ayayla kapatt delikten ylan sokmu; ama o, Efendimizi rahatsz
490
Bkz. Hkim, Mstedrek, 3/7 (4268) , Miktl-Mesbh, 2/556; Mbrekfr, er-Rahkul-Mahtm, s. 155, 156
525
etmemek iin diini skp, bir kez olsun ah etmemiti. Nihayet, gznden akan ya ve alnndan dklen souk terler, Efendimizin dikkatini ekip de: Sana neler oluyor y Eb Bekir, diye sebebini sorduunda: Anam-babam Sana feda olsun y Reslallah! Ylan soktu, diyebilmiti. Bunu sylerken de, zerinde olabildiince bir mahcubiyet hkimdi; kendisine ait bir durumdan dolay Efendimizin zlmesini ve kymetli zamann byle bir meseleyle megul etmeyi istemiyordu. Bunun zerine Efendiler Efendisi, yarann zerine hafe tkrn serpecek ve ardndan da, ifa bulmas iin Rabbine dua edecekti. Bir anda her ey, yeniden normale dnvermiti; sanki bu hadise, hi olmam gibiydi. nk Eb Bekirde, ac adna hibir ey kalmamt.491 Bu arada bir rmcek ie koyulmu, atklarn rerek maarann nnde ter dkyordu. Bir de, iki tane gvercin gelmi ve burada yuva yapmt. Ayn zamanda maara giriinde bir aa bymeye balam ve Efendimizin (sallallahu aleyhi ve sellem) nnde perdedarlk yapyordu. Belli ki Allah (celle celluh), Habb-i Ekremini kimseye brakmayacak ve bizzat kendisi koruyup kollayacakt. z srenler, Sevre de trmanm; burada olabilecei endiesiyle maaray kontrole gelmilerdi. Giriteki gvercinlerle byyen aalar ve rmcek an grnce aralarndan birisi, gayr-i ihtiyari unlar syleyecekti: Baksana u rmcek ana; sanki Muhammed daha dnyaya gelmeden nce rlm gibi! brleri de farkl dnmyordu ve rmcek alar arada
491
Bkz. Eb Cafer et-Taber, er-Riydun-Nadra, 1/450. Hatta Hz. mer (radyallahu anh), bu rivayetinde Hz. Eb Bekirin (radyallahu anh) bu sebepten dolay ldn de vurgulamaktadr.
526
Mukaddes G
incecik bir perde kalmasna ramen Allah (celle celluh), Resln korumu ve onlar da elleri bo geri dnyorlard.492 Maarann iinde ise, mriklerin bir mzrak boyu mesafeye yaklatklarn grp seslerini duyan Hz. Eb Bekir, yine souk terler dkyordu. Deli danalar gibi burnundan soluyan bu gz dnmlerin ayaklarn gren Eb Bekir (radyallahu anh): Y Reslallah! ayet birisi eilip de ayann hizasndan ieriye bakverse, ayaklarnn dibinden bizi rahatlkla grecekler! Sen benim kardeimsin. dedii maara arkadan teselli yine Allah Reslne kalmt: ncleri Allah olan iki kii hakknda, niye endie duyuyorsun ki y Eb Bekir?493 Bunu diyen Reslullaht. Allahn en sevgili kuluydu ve Onu, insanlardan gelecek zararlara kar koruyacan bizzat O (celle celluh) bildirmiti.494 Kendinden emin konuuyordu; zira biliyordu ki, Kurey anlamayp Ona yardmc olmasa da Allah (celle celluh), vaktiyle btn elilerine yardm ettii gibi Son Nebisine de yardmc olacak ve zerine indirdii sekine
492 Bkz. sbehn, Delil, 1/76, 77; Heysem, Mecmeuz-Zevid, 3/231 493 Ayn husus, Cibril-i Emnin getirdii Ebed Mesaj Kurnda da yer alacak ve
bu meseleyi Yce Mevla, yle anlatacakt: Eer siz o (Hak elisi)ne yardm etmezseniz, iyi bilin ki, Allah ona yardm etmiti: Hani yalnz iki kiiden biri olduu halde, inkr edenler kendisini (Mekkeden) kardklar srada ikisi maarada iken arkadana zlme, Allah bizimle beraberdir! diyordu. (te o zaman) Allah (ona yardm etti) onun zerine sekine(huzur ve gven duygu)sunu indirdi ve onu, sizin grmediiniz askerlerle destekledi; inanmayanlarn szn alaltt. Yce olan, yalnz Allahn szdr. Allah dim stndr, hkm ve hikmet shibidir. Tevbe, 9/40 494 Bkz. Mide, 5/67 : Ey Peygamber! Rabbinden sana indirilen buyruklar tebli et! Eer bunu yapmazsan risalet vazifesini yapmam olursun. Allah seni, zarar vermek isteyenlerin erlerinden koruyacaktr. Allah krleri emellerine kavuturmaz.
527
ve huzurla destekleyip gzlerin gremeyecei ordularla inayette bulunacakt. Hz. Eb Bekir de biliyordu; ama bu bilmek, olayn btn scaklyla yaand zamanda karlalan endieleri gidermeye yetmiyordu. Btn endiesi, Efendiler Efendisinin bana gelmesi muhtemel skntlar iindi. Zira o, kendi bana gelebilecek her trl meselenin, sadece bir kiiyle snrl kalacan, ancak sz konusu meselenin Efendimizi hedeemesi durumunda ise, btn insanl hedeeyeceinin hassasiyetini ortaya koyuyordu.495 Nihayet, maara nne gelenler de geri dnmlerdi ve artk yol, bir nebze olsun emniyet vadediyordu. gn beklediler burada. Bu sre iinde, Hz. Eb Bekir (radyallahu anh) sk sk dar kp etraf gzlyordu. El-etek ekilince, olu Abdullah da, yanlarna geliyor ve Mekkede olup-bitenlerin haberini getiriyordu. Derken, mir ile birlikte rehber Abdullah bn Uraykt da gelmi; kendilerini Medineye tayacak olan develeri beraberinde getirmiti. Develeri teslim alan Hz. Eb Bekir (radyallahu anh), en gzel ve bakml olann Efendimize takdim etti ve: Anam-babam sana feda olsun! Bin y Reslallah, dedi. Beklemedii bir tepkiyle karlaacakt: Ben, bana ait olmayan deveye binmem. Hz. Eb Bekir bu durumda Sddk vasfna uygun hareket edecek, ve: Anam-babam sana feda olsun! O senindir y Reslallah, diyecekti. Fakat, bu da zm olmamt. Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), srarlyd: Hayr, ancak, satn aldn deeri sana demek artyla.
495 Bkz. sbahn, Delilun-Nbvve, 1/62; Necd, Abdullah, Muhtasaru Sreti-
r-Resl, s. 168
528
Mukaddes G
Mecburen anlatt Eb Bekir. Bunun zerine Habb-i Zan: Ben de onu, bu bedele senden aldm, buyurdu ve bylelikle, hicret gibi nemli bir dnm noktasnda, mmete kalc bir mesaj daha sunulmu olunuyordu. Mekkeden gelen haberler, arama taleplerinin ilk gnkne nispetle ksmen de olsa iddetini yitirdiini sylyordu. Demek ki artk, ayrlk vakti gelmiti. Reblevvel aynn ilk klaryd. Yine bir pazartesi sabah erkenden maaradan ayrlacak; nce sahil tarafndan batya, ardndan da Kzl Deniz cihetinden asl hedeeri olan Medine istikametine doru yol almaya balayacaklard. Mekke-Medine arasnda normalde alk olunmayan bir yoldu bu. Sevrden balayp da Ufsn, Emec, Kudeyd, Harrr, Seneyye, Merch, Ziludayveyn, Zkeer, Cedcid, Ecred, Abyd, Fce, Arc, ir, Rism ve Kuba gzerghnda496 tam bir hafta srecek bu ileli yolda Allah Reslnn yannda, Abdullah bn Uraykt, mir bn Fheyre ve bir de sdk yr Hz. Eb Bekir bulunuyordu.
Mekkeye Atfedilen Son Nazar

Bu srada Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), son kez Mekkeye doru yneldi; belli ki iine, peygamberlerin urak yeri, yeryzndeki ilk binann sahibi ve kendisinin de ikizi saylan bu beldeden ayrln hzn kmt. Adeta, yreini brakp da gidiyordu. Halbuki, vahiy gelecei ana kadar krk yl beklemi ve bu sre iinde de, sklkla Hiraya kp oradan, Kbenin kendine yakr bir ekilde ibadet taatla btnleebilmesi iin dualar etmi, istikbali seyre dalmt. Kolay deildi; Allahn en sevgili kulu ve peygamberlik zincirinin son halkas Habb-i Zn Hazretleri, Allahn evinden ayrlmak zorunda kalyor ve baka bir beldeye doru yol alyordu.
496 Bkz. bn Kesr, el-Bidye, 3/189
529
Artk, Mekkeye atfedilen son nazarlard bunlar ve adet Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem), Mekke ile konuuyordu. Hz. Eb Bekir de dikkat kesilmi, bu sessiz muhavereye ahit oluyordu. Dudaklarndan u cmleler dklecekti: Vallahi de ey Mekke! Ben, senden ayrlmak zorunda kaldm! phe yok ki sen, yeryznde Allaha en sevimli olan beldesin; Allahn sana zel ltuar var! Allaha yemin olsun ki, senin ehlin buradan Beni karmaya zorlamasayd, asla seni terk edip dar adm atmazdm!497 Bundan sonra da, bata Efendiler Efendisi Hz. Muhammed, Onun sadk yri Hz. Eb Bekir ve Mekkeli mrik rehber Abdullah bn Ureykt, yola koyuldu ve sahil tarafn takip ederek Medine istikametinde mesafe almaya baladlar.
Eb Kuhfenin Tepkileri
Bunca olayn bir de, baba Eb Kuhfeye bakan yan vard; yal adam, evine geldiinde olunun yokluunu fark etmi ve nerede olduunu sormutu. Ald cevaplarn btn, olunun gittiini sylyordu. Bu iin akas yoktu; Mekke, ticaret, oluk-ocuk, akraba ve eski arkadalar, anne ve baba braklm ve bu yatan sonra, yeni bir mekn vatan olarak seilmiti. Henz imanla tanmam bir gnln bunu anlamasna imkn olamazd. Zira, bir kalbe iman girmise, imannn gc nispetinde sahibine inanlmas g iler yaptrrd ve bunlar, ondan mahrum olanlar asla anlayamazd. Gerekirse Onun iin ana-babadan geilir, almaz sanlan badireler alr ve evld iyalden de vazgeilirdi. phesiz, Resl Kibriy ile Medineye hicret sz konusu olduunda, Eb Bekirin aklna ana-baba ve oluk-ocuk belki de hi gelmemi; yllar sonra Tebke hazrlanrken diyecei gibi onlar Allah ve Reslne brakmt.
497
Haleb, nsnl-Uyn, 2/195, 196
530
Mukaddes G
Beri tarafta Eb Kuhfe, olunun gitmesini aklna stramyor ve karlat herkese unu soruyordu: Bunu da yapt m? Evld iyalini burada, arkada brakp gerekten de ekip gitti mi?498 Evet, gitmiti... Hem de arkasna bile bakmadan!.. Zaten Eb Kuhfenin olu Abdullah bn Osman Eb Bekir klan da, onun bu fedakrlk ve feragat deil miydi?.. Torunu Esmy soru yamuruna tutan Eb Kuhfe, olunun servetini merak ediyor ve endiesini dile getirerek soruyordu: Allaha yemin olsun ki o, byk ihtimalle servetini de gtrd, deil mi? Esm, temkinle cevaplad: Hayr ey babacm! phesiz o bize, ok byk imknlar brakt. Hatta, Eb Kuhfenin gzleri, yalln da tesiriyle az grmekteydi ve bu durumu da deerlendirmek isteyen Esm, kk kk talar bir araya toplayarak zerini bir rt ile rtecekti. Arkasndan da, elinden tuttuu dedesini, babasnn kendilerine servet brakt konusunda ikna etmeye alacak, elini talarn zerinde gezdiren Eb Kuhfe de bylelikle tatmin olacakt.499
Srkann Takibi
Beri tarafta, balarna konulan dle nil olabilmek iin takibe koyulanlarn ou, eli bo geri dnse de, inadna peini brakmayanlar da yok deildi.
498 bn Teymiye, Minhcs-Snnetin-Nebeviyye, 8/542 499 Bkz. Hkim, Mstedrek, 3/6 (4267). Yllar sonra bu durumu anlatrken
Esm, aslnda o gn iin babasndan geriye kalan mal olmadn, sadece dedesini teskin etmek iin byle bir yola bavurduunu ifade edecektir. Bkz. bn Him, Sre, 3/15
531
Mdlicoullar arasndan birisi gelmiti ve ky meydannda oturanlara, Mekkelilerin bana yzer deve dl koyduklar iki yolcuyu grdn sylyordu. Balarna talih kuu konmuasna gzleri drt alm ve Srka bn Mlike ynelmilerdi. Yolcular gren adam da, meseleyi kime sylemesi gerektiini anlam ve onun yanna gelmiti: Ey Srka! Biraz nce sahilde yryen bir karart grdm. Sanrm onlar, Muhammed ve arkada! Srka da yle tahmin ediyordu; gelen bu haber, tahminini glendirmi ve artk tereddd kalmamt. Ancak, byle bir mesele, yle ulu orta herkesin arasnda konuulmazd. Onun iin renk vermek istemiyordu ve: Onlar, sandn gibi o adamlar olamaz! Senin grdklerini ben de az nce grdm; onlar falan ve lan adamlar, dedi. Onun bu yaklamyla birlikte, yzer tane deveyi alp da bundan sonra zengin yaama adna kurulan hayaller bir anda snvermiti. Meseleyi aktrmamak iin de, istini bozmadan oturmaya devam etti bir mddet daha. Artk hava deimi ve konu bir baka alana kayarak yolcular unutulmutu. Srka yerinden kalkt ve evine geldi. Hizmetisine, yolculuk iin hemen atn hazrlamasn ve falan vadiye gidip de kendisini orada atla birlikte beklemesini syledi. Ardndan da, mzran alarak evin arka tarafndan kt ve hizmetisini gnderdii vadiye doru yneldi. te imdi, herkesi atlatmt, vadedilen develere tek bana konmak istiyordu. Ve ok gemeden hizmetisiyle atnn olduu yere gelmi, sessizce bir yolculua balyordu. te yandan, Sevrden ayrlal gn olmutu. Mukaddes gn kutlu yolcular, hi beklemedikleri bir anda arkalarndan bir toz bulutunun hzla kendilerine yaklatn grdler. Eb Bekirde, Sevrdeki duyduu tel vard. Bu sefer, ne snacak bir maara ne de mdafaa edecek ellerinde bir imkn vard:
532
Mukaddes G
Y Reslallah! Peimizdeki adam yetimek zere! Ayn temkin ve tevekkl ile alyordu: Mahzun olma! Allah bizimle beraberdir. Tabii ki, vazifesini fa ile gelen birine, kim ne dnrse dnsn ktlk yapamayacaklard ve onlar iin ilhi inayet, snlabilecek en emin yerdi. Ancak, Eb Bekirdeki tela artm ve sebepler asndan sona geldiklerini dnerek gz ya dkyordu. Onun bu hlini mahede eden Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem) sordu: Niye alyorsun sen? Vallahi de kendime deil; Size bir zarar dokunacandan dolay alyorum y Reslallah, diyordu. yice yaklatnda, gelenin Srka olduu anlalmt. Hz. Eb Bekirde ayn endie ve tela devam ededursun, nce arkasn dnp dikkatlice Srkaya bakt Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem). Belli ki, gzleriyle esir alp tesirsiz hle getirmek istiyordu; hasm olarak arkasna den Srkay, deta nazaryla tutacak ve yere alp tu edecekti. Bir de, ilah dergha yneli vard ortada. Allah Reslnn dudaklar hareket ediyordu; belli ki, duaya durmu: Allahm! u gelen konusunda bize, dilediin gibi destek olup g ver, diyor ve bir taraftan da gelen Srkaya nazar ediyordu. Peygamber nazarn kendisine ilimesiyle birlikte, hem de hi beklenmedik bir anda Srkay tayan atn ayaklar kumlara saplanverdi. Metrelerce ileriye savrulmu ve bulunduu yerden bir toz bulutu ykselmiti semaya! O, nce bunun bir kaza olduunu dnd. Ancak, yle kazaya benzer yan yoktu. Sebepler asndan, byle bir sonula karlamasn gerektiren bir husus gremiyordu. Acaba anlatlanlar doru muydu? Muhammedl-Emn, bir peygamber miydi gerekten? Ya doruysa? Bir mddet zihninde alp verdi
533
btn bunlar. Baka k yolu gzkmyordu ve yalvaran baklarla szmeye balad nsanln Emnini. Ayn zamanda: Benim iin Allaha dua et de buradan kurtulaym, diyor ve ekliyordu: Sz, kurtulur kurtulmaz da Senin peini brakp, takipten vazgeeceim! O (sallallahu aleyhi ve sellem), peygamberdi; kendisine bir talep gelir de hi bo evirir miydi? Velev ki talep eden, can dman bile olsa! Sanki hibir ey olmam gibi kurtuldu Srka. Balarna konulan mkfatn bykl duygularn esir alm gibi grnyordu ve toparlanr toparlanmaz yeniden atna binip mahmuzlamak istedi. Yine ayn nazarlar vard zerinde ve atn n ayaklar tekrar saplanmt kumlara. Devs bir toz bulutu ykselmiti dt yerden. Byk bir ok geiriyordu; hi sebep yokken atn ayaklar, ncekinden daha derine dalmt ve bir trl karamyordu! Olanlara bir mn veremiyordu Bunca yldr buralarda at koturuyordu; ama ilk defa byle bir olayla kar karya kalmt. Yok... Yok... Eb Cehil deil, belki de Eb Bekir haklyd. yleyse, ilh inayet altnda yoluna rm olan bu insanlara ktlk yapmaya almak beyhdeydi. Bu sefer, yrekten sesleniyordu: Y Muhammed! Anladm ki, bu bama gelenler, Senin duan sebebiyledir. Benim falan yerde develerim var; onlardan istediini al, ama ne olur, bir kez daha dua et ki buradan kurtulaym. Sz, bir daha tvbeler olsun ki, kesinlikle peini brakacam. nce: Develerine benim ihtiyacm yok, diye cevaplad Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem). Ardndan da, kurtulmas iin duada bulundu. Srka, atyla birlikte yeniden ayaktayd.500
500
Bkz. sbahn, Delil, 1/62
534
Mukaddes G
Toz-toprak iinde yerden kalkarken, kim bilir ruh dnyasnda neler alp verdi ki, ayaklarnn stne dorulduunda halindeki deiiklii sezmek zor deildi artk. Hz. Eb Bekir, gelimeleri hayret ve dehetle seyrediyor; Resl Kibriynn bir kez daha korunmasna ahit olmann hazzyla Rabbine hamd ediyordu. Zira, Srka da, tkezleyen atnn ardndan Allah Reslnn nnde diz kmek zereydi. zerine teslimiyetin boyas sinmi, usul usul huzura geliyordu. Sen de mi? dercesine mn ykl nebev baklara: Evet, ben de y Reslallah, diye mukabelede bulundu nce. Ardndan da, sz verdi Ona; geri dnecek ve arkadan gelen btn dmanlarn baka istikamete sevk edecekti.501 Ne de olsa, herkes, kendi alannda fedakrlk ve feragatte bulunmal ve ihtiya olduu yerde Hak adna maharetini ortaya koymalyd. Artk O da, Allah yoluna rm olmu, Resl-i Kibriynn biricik mdlerindendi. Arkasndan u mjdeyi yetitirdi Efendiler Efendisi: Kisrnn iki bilekliine malik olacan gn, nasl olursun acaba ey Srka!502 Kurtuluu karlnda herhangi bir bedel demedii gibi ayn zamanda slmla ereenmi, imdi de istikballe ilgili bir mjdeye nail oluyordu. Bu, o gnk en byk iki devletten birinin yakn zamanda dize gelecei ve gc temsil eden kraln bilekliklerine de, Srkann sahip olaca mnsna geliyordu. nce inanamad ve: Hrmzn olu Kisr m, diye sordu telala. Efendimiz: Evet, diyordu. Ayn zamanda bu, Srka bata olmak zere btn mmetine, yeni bir hedef koyma anlamna geliyordu. ldrme
501 502
Bkz. Sahihu Mslim, 4/2309 (2009); Mbrekfr, er-Rahkul-Mahtm, s. 159 bn Abdilberr, el-stb, 2/581 (916)
535
niyetiyle takibine balad insann dizinin dibinde slmla ereenen Srka da, elinde Efendimizin yazdrd ferman ve devini de alm bir vaziyette artk Mekkeye dnyordu.503 Az ncesine kadar Efendimizin lmne niyet eden bu insan, huzurdaki anlk insiban bir kahraman olarak yle bir tavr ortaya koyacakt ki artk, Efendimizi takip eden dier insanlar da geri evirecek ve geldii istikamette, yakalanacak kimsenin olmadn anlatacakt.
Hicret Yolunun Harikalar

Yol boyunca Hz. Eb Bekir (radyallahu anh), Efendimize en kk bir rahatszln ilimemesi iin azami gayret sarfediyor ve Onun rahat etmesi iin her eyini ortaya koyuyordu. Mola vermek istediklerinde, Efendimizin altnda glgelenebilecei bir aa arayp buluyor, Efendimiz istirahat ederken de yiyecek ve iecek tedariki iin koturuyordu.504 Bazen, Hz. Eb Bekirin karsna, ticaretle urat gnlerden bir tand kyor ve yanndaki adamn kim olduunu soruyordu. Tereddtsz: Bu, bana yolun dorusunu reten adamdr, diyor ve meseleyi, iki trl de anlalabilecek bir metotla anlatmaya alyordu. Bununla o, hem yalan beyanda bulunmam olu503 Bkz. bn Him, Sre, 3/16 vd. Kd yz, if, 1/687. Aradan yllar geecek ve
Hz. merin hilafeti zamannda bu haber de gerekleecektir. ran dize getiren Hz. mer, Kisrnn bilekliklerini alacak ve Srkaya getirerek yksek sesle unlar syleyecektir: Ellerini kaldr ve yle de: Allah Ekber! Bunlar, Ben, insanlarn Rabbiyim. diye byklk taslayan dirayetli Hrmzolu Kisrdan selbedip de, Arap llerindeki Mdlicoullarndan Srkaya giydiren Allaha hamd olsun! Bkz. bn Esr, sdl-be, 2/414; Snenl-Beyhk,6/357(12812) 504 Bu yolculuk esnasnda genelde st imi ve yiyecek ihtiyalarn hep, yanlarna uradklar obanlardan tedarik ettikleri bu stlerle gidermilerdi. Bkz. Buhr, Sahh, 3/1419 (3692)
536
Mukaddes G
yor hem de szn dorusunu syleyerek meselenin iinden kolaylkla kyordu.505 Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) ise, her trl ortam, iman adna deerlendirmek istiyordu ve yolda giderken karlat herkesle konuuyor ve herkese Rabbini anlatyordu. Yeri geliyor bir obanla konuuyor; bazen de yiyecek istedikleri kiilerle oturup onlara Allah anlatyordu. Bu esnada Ona, Allahn ekstradan ltuar saanak olup yayor ve beraberindekiler de, art arda art arda mucizelere ahit oluyordu. Belki de bu hareketleriyle Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), hangi artta ve nerede olursa olsun bir mminin, Rabbini anlatma adna mutlaka bir k yolu bulmas gerektiini gsteriyor; zindanlar bile saraylara evirecek bir ruh dnmn rneklerini ortaya koyuyordu. Bu arada, koyunlarn otlatan bir oban, Efendimizle birlikte Hz. Eb Bekirin Medineye doru gidilerini grm ve gelip de durumu Mekke halkna haber vermek istemiti. Ancak, bir rpda Mekkeye geldii halde, niin buraya geldiini bir trl hatrlayamyordu. Hatrlamak iin uzun zaman bekledi; ama belli ki olmayacakt ve o da, yeniden koyunlarnn yanna geri dnd.506
St Mucizesi
Yol boyunca giderken yine bir obana rastlamlar ve ondan st istemilerdi. Adam: Benim yanmda, kn balangcnda hamile kalan u olaktan baka salacak koyun yok! Onun da dk yapt iin st kesildi, cevabn veriyordu. Bunun zerine Hz. Eb Bekir (radyallahu anh), Efendimize dnd ve: Bunun iin dua eder misiniz y Reslallah, dedi. Allah
505 506
Bkz. Buhr, Sahh, 3/1433 (3699) Kd yz, if, 1/688
537
Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), can yoldann gnln krmayacakt ve dua etmeye balad. Bu arada olak, Hz. Eb Bekirin delaletiyle yakalanm ve Efendimizin nne getirilmiti. Mbarek elleriyle memelerini svazlamaya balad; bir taraftan da dua ediyordu. Memeler, daha orackta st dolmaya balayvermiti. Hz. Eb Bekir (radyallahu anh), hemen gitmi ve bir kap getirmi; memelere yryen st samaya durmutu bile Ola sap kan st imeye balaynca, o ana kadar olup bitenleri seyreden obann dili zlecek ve: Allaha yemin olsun, Sen de kimsin? Vallahi de, bugne kadar Senin gibisini hi grmedim, diyecekti. Efendiler Efendisi, adama yaklat ve: Kim olduumu sana sylersem, bakasna anlatmayacana sz verir misin, dedi. Adam: Evet, diyordu. Ben, Allahn Resl Muhammedim, buyurdu. Bir anda adamn gzleri bym, yerinden frlayacak gibi olmutu: Yani Sen, Kureyin sbi sand u adam msn, diyordu hayretle
hu aleyhi ve sellem).
Onlar yle diyorlar, diye ilave etti Allah Resl (sallallaBu, onlarn yaktrdklar bir ifadeydi. Ksa sren bu diyaloun meyvesi kendini orada gstermeye balayverdi:
Ben ehadet ederim ki Sen, Nebisin; yine ehadet ederim ki Senin getirdiin Haktr. nk, u Senin yaptklarn ancak bir Nebi yapabilir; ben de Sana tbi oluyorum! Adamn bu kadar ksa srede imanla tanmas ve imanla tanrken de byle heyecanlanmas, Efendimizin dikkatini ekmi ve ona nasihat etme lzumunu hissetmiti. nk bugn, henz bu heyecan kaldracak bir gn deildi. Onun iin buyurdular ki:
538
Mukaddes G
Bugn sen, buna g yetiremezsin! En iyisi sen, bizim iimizin ne zaman etrafta yayldn duyarsan o zaman Bize gel!507
mm Mabed
mm Mabed, yal ve iri yapl bir kadnd; Huzaoullar yurdunda bulunan adrnn nnde oturur ve yoldan geenlere yemek ikram ederdi. Efendiler Efendisi ve yol arkadalarnn yolu da buradan geiyordu. Yaklak yz otuz kilometre mesafe aldktan sonra onun adrnn bulunduu yere gelmilerdi ve mm Mabedden, satn almak iin yiyecek bir eyler istediler. Ancak, olacak ya, o gn iin kadnn yannda satn alnabilecek bir ey yoktu; zira, uzun zamandr yamur yamam ve bu sebeple de yeillikler kuruyup yok olmutu, byk bir ktlk yayorlard. Bu arada Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem), adrn kenarnda duran koyunu gstererek: Ey mm Mabed! u koyunun hali ne, burada niye duruyor, diye sordu. Alktan tkati kalmad iin sryle birlikte gidemedi zavall, diyordu acyarak. Onun st var mdr, diye ikinci kez sordu Allah Resl
(sallallahu aleyhi ve sellem).
O, ayakta zor duruyor; st nasl olsun, diye garipsiyordu kadn. Bunun zerine Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem): Onu samama izin verir misin, dedi. mknsz istiyordu. Derisi srtna yapm ve gnnn ounu yatarak geiren bir koyundan hi st kar myd? Onun iin: Anam-babam Sana kurban olsun; ayet onda bir damla st bulabilirsen sa tabii ki, diyordu, glerek!
507
Hkim, Mstedrek, 3/8, 9 (4273)
539
Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem), artk koyunun sahibinden de izin de alm; yanna giderek dua etmeye balamt. Allahn adn veriyor ve stsz memelere st vermesi iin Rabbine yalvaryor, bunu yaparken bir taraftan da, bzen memelerini svazlyordu. Bu arada mm Mabed, beyhde aba olarak grd bu hareketlere bir anlam verememesine ramen olacaklar uzaktan seyrediyordu. Birdenbire, koyun canlanmaya balam ve ayaa kalkmt; o da ne, memeler st doluyordu! Bunu gren Efendimiz de, hemen bir kap istemi ve st taan memeleri mbarek elleriyle tutarak bu kaba st samaya balamt. Sanki, az nceki o kuru memeler, bitip tkenme bilmeyen bir st pnarna balanmt ve onlardan bol st geliyordu. Kovadaki stten, nce akn baklarla meseleyi zmeye alan mm Mabede takdim etti Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem). Belki de, grdklerinin birer hayal deil, gerein ta kendisi olduunu gstermek istiyordu. Ald ve kana kana iti mm Mabed. Ardndan, aylardr karnlar doymayan oluk-ocuuna da verdi ve onlar da itiler doyuncaya kadar. Evdeki en son kii de iip ste doyunca Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem), sama iine yeniden dnd ve kovay dolduruncaya kadar da devam etti bu ileme. Artk herkes doymu ve stne stlk bir kova st de artmt. Vakit, ayrlk vaktiydi. Aslnda onun gibi birisine baka bir ey anlatmaya gerek yoktu. Ksa bir davetin ardndan mm Mabed, orackta Mslman oluverdi. Akam olup da kocas Eb Mabed, btn gn otlatmaya alt halde bir trl karnlarn doyuramad koyunlaryla birlikte eve gelince, kovadaki st grecek ve: Ey mm Mabed! Bu st dolu kova da neyin nesi? Koyunlar burada deildi; kald ki, burada olsalar da hibirinde st yok, diyecekti.
540
Mukaddes G
Gz nnde yaanlanlara ahit olan byk kadn, tane tane konuuyordu ve: Allaha yemin olsun ki bugn, buraya ok mbarek birileri geldiler, diye balad ve yaadklarn anlatt teker teker Eb Mabed de heyecanlanmt: Bana biraz tarif edebilir misin, diyordu. Belli ki, bir yerlerle balant kurmutu. Efendimizin fotorafn ekmiesine anlatmaya balad mm Mabed: Nur yzl bir adamd; gzel ve parlak bir yz vard. Yaratl gzel ve ekil itibariyle de vcudu dzd. Ne gbei ne km ve karn bymt ne de ba kk ve kusurluydu; orta byklkte, gzel mi gzel ve mutedil bir vcut yaps vard. Gzleri siyah, gz kenarlar da uzundu. Sesinde kadife gibi bir yumuaklk vard. Omuzlar geni, sakal da skt. Kalar, uzaktan dikkat ekecek kadar belirgin duruyordu. Skt buyurduunda zerinde bir vakar, konutuunda ise meslisinde insiba hakimdi; Allahn adn anarak konumasna balyor ve hep Onu ycelterek devam ediyordu. Uzaktan bakldnda, insanlarn en gzel ve almlsyd; yaknna yaklaldnda ise cemal ve ihsann kemalini temsil ediyordu. Konumalar, tane tane ve kulak trmalamayacak ekilde, ne az ne de oktu. Mant, iir gibi akp gidiyordu. Ne, herkesten stte kalacak kadar ok uzun boylu ne de insanlar arasnda seilmeyecek kadar ksa idi; grn itibariyle sanki O, iki dal arasnda duran nc bir dal gibiydi. kii arasnda altn gibi parlyordu ve grn itibariyle onlarn en gzeli idi. Arkadalar, etrafnda pervane gibi dnyorlar; bir beyan olduunda ona kulak veriyor, Ondan bir emir sudr edince de koarak bu emrini yerine getiriyorlard. Etrafnda drt dnyor ve her arzusunu yerine getirmek iin de, hibir isteksizlik emaresi gstermeden ve gnlden isteyerek koturuyor, adeta birbirleriyle yaryorlard. Eb Mabedin gzleri drt alm, sanki yuvasndan kacak gibi olmutu; meer evde yokken hanesine saadet g541
nei gelip konmu da haberi yoktu. Sanki oturup Efendimizin fotorafn ekmiesine bunlar anlatan ve hanesine terif eden misarini bu kadar tafsille ve detayl bir tarie kendisine aktaran hanmna heyecanla nce: Vallahi de bu, u bize bahsedilen Kureyin adam olmasn, dedi ve arkasndan da unlar sylemeye balad: Ne kadar isterdim, ben de Ona yetieyim ve Onunla arkada olaym! ayet bir gn buna muktedir olursam, Mekkede duracak ve avazm kt kadar barp dnyaya Onun faziletini anlatacam! nemli deil; insanlar bu sesin nereden geldiini bilmesinler. nk, nemli olan sesin sahibi deil, sesin anlattklardr. Bunu dedikten sonra Eb Mabed duracak ve duygularn iirin kalplarna dkerek Efendimizi anlatmaya balayacakt. ok gemeden de, Kbede yanklanan bir ses duyulacakt; bu ses, mm Mabedin adrna urayan iki arkadatan bahsediyor ve onlarn, bu adra nasl bir bereket getirdiklerini anlatarak mm Mabedin nasl Mslman olduundan bahsediyordu. Btn dikkatler, bu iki arkadan kimliine evrilmiti; adam, Muhammed ve Eb Bekir diyor ve memeleri kurumu koyunlarnn nasl st verdiini nazara vererek bu iki ismin faziletini ve ve bitiremiyordu.508 Hz. Eb Bekirin kz Hz. Esm, haberi alr almaz bir rpda bu sesin geldii yere gitti. Zira, o ana kadar ne Efendimizden ne de babas Hz. Eb Bekirden bir haber alabilmilerdi; sadece Mekkeden ktklarn biliyorlar, ama nereye gittiklerini ve bu yolculuk esnasnda balarna nelerin geldiini bilmiyorlard. Bu adamn szlerine kulak verdikten sonra anlamlard ki, Efendiler Efendisi ve sadk yri Hz. Eb Bekir, Medine istikametinde yol alyorlard.509
508 509
Bkz. Hkim, Mstedrek, 3/10; Mahmd el-Msr, Sratr-Resl, s. 207 vd. Bkz. Mbrekfr, er-Rahkul-Mahtm, s. 159
542
Mukaddes G
Breyde bn Huseyb
Yolculuk srasnda, yaklak seksen hanelik bir kyn yaknndan geerken burada, baka birisiyle daha karlamlard. Breyde bn Huseyb adndaki bu zata nce Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) sordu: Sen kimsin? Ben Breydeyim, diye cevaplamt. Bunun zerine tebessm etmeye balayan Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem), Hz. Eb Bekire dnd ve: Y Eb Bekir! imiz berd selma ulap sulha erdi, iltifatnda bulundu. Yine sordu: Peki, nerelisin? Eslemdenim, diyordu. Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem), yeniden sadk yrine dnd: Artk esenlik ve silme ulatk demektir, dedi. Belli ki, ald cevaplardan tefelde bulunuyor ve kulana gelen sese paralel yorumlar yapyordu. Belki de, bu kadar zorluklarla balayp skntlarla devam eden yolculuun yorgunluunu, latifelerin enginliinde yumuatmak istiyor; bylelikle yol arkadalarna da tebessm ettirmek istiyordu. Yine Breydeye dnd ve: Peki, kimlerdensin, diye bir kez daha sordu. Breyde: Sehmoullarndanm, cevabn vermiti. Mbarek yzlerini yeniden yol arkadana evirdi ve: Artk ok yaydan kt ve hedeni buldu, buyurdu. Anlalan, tesadfe yerin olmad bir dnyada Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem), Allahn (celle celluh) karsna kard byle bir tabloyu deerlendiriyor, eyann perde arkasndan kendisine sunulan mesajlar alyor ve bu bilgileri de, latife yollu bir slupla Hz. Eb Bekirle paylayordu.510
510
Bkz. bn Abdil-Berr, stb, 1/185, 186
543
Sonra da, oturup uzun uzun konutular; kendisiyle byle ltifeli ekilde konuan kiiyi merak etmiti Breyde. Onun iin sordu: Peki, Sen kimsin? Abdullahn olu ve Allahn Resl Muhammed, buyurdu Efendiler Efendisi. Evet, bu kadar duruluk ve durutaki ululuk, ancak bir Nebide olabilirdi. Bir anda tavr deiivermiti; meer, arad ksmet ayana gelmiti de haberi yoktu. inden gelerek: Ehed en l ilhe illallah ve ehed enne Muhammeden abduh ve Reslh, dedi. Artk Breyde, Mslman olmutu; ancak o, bu yolda yalnz deildi. ok gemeden kendi kabilesinden onunla birlikte olan herkes, onun tercih ettii bu yeni dini kabullenecek, hibir bask ve zorlukla karlamadan gelip teslim olacakt. Hamd makamnda unlar sylyordu: Hi zorlanmadan ve sadece itaat dncesinden hareketle, Sehmoullarndan gelip de Mslman olanlardan dolay Allaha hamd olsun! Ve, kabilesinden Mslman olanlarla birlikte, Habb-i Zn Hazretlerinin arkasnda saf tutup yats namazn klacak; bylelikle, Mekkede yaanan nedrete inat, daha Medine yolunda nasl bir ikramla karlatklarn ilen gstermi olacakt. Sabah erkenden koarak huzura gelen Hz. Breyde, comu ve bu cokusunu ifade sadedinde Habb-i Ekreme unlar sylyordu: Y Reslallah! Senin gibi birisi, Medineye girerken yannda sancaktarsz olmamal! Daha bunu sylerken, bir taraftan da sarn zm ve mzrana balamaya balamt bile. Byle, gnlden gelen bir tepkiye kar Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) de sesini 544
Mukaddes G
karmayacak ve artk Hz. Breyde, Medineye gelinceye kadar Allah Reslnn nnde yryecekti.511
Eb Evsin Hassasiyeti
Arc denilen yerden geen yollar, artk Kubaya yaklamt; meakkatli yolculuk son bulmak zereydi. Ancak, bindikleri develer yorulmu; admlar bir hayli yavalamt. Bu sebeple, Hz. Eb Bekirle Efendimiz ayn deveye binip; yorulan deveyi dinlendirmek maksadyla yollarna ylece devam ediyorlard. Cuhfe ve Her arasnda, Eb Evs Temm bn Hacer adnda birisiyle karlatlar. Onlarn bu hlini gren Evs, hemen bir deve tahsis etti. Yanlarna da Mesd adndaki klesini veriyor ve bu kutlu yolcular sa-salim Medineye ulatrmas iin tembih stne tembihlerde bulunuyor ve: Bunlarla birlikte git ve kimsenin bilmedii u yolu tut! Ve sakn, Medineye ulancaya kadar onlardan ayrlma, diyordu.512 Rim denilen yere geldiklerinde ise, tandk bir sima ile
511 Beyhak, Delil, 2/221; bnl-Esr, sdl-be, 1/209; Mbrekfr, er-
Rahkul-Mahtm, 160. Hz. Breyde, Mslman olduktan sonra Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) onu, Eslem ve fr kabilelerine gndermi ve o da Uhud sonrasnda Efendimizin yanna gelmiti. ok gemeden, onun gayretleriyle ky halknn hepsi de Mslman olacakt. Efendimizin vefatndan sonra bir mddet daha Medinede ikamet eden Hz. Breyde, daha sonralar Horasan taraarna gelerek Yezd bn Muviye zamannda Mervde vefat etmitir. Bkz. bn Sad, Tabakt, 4/242 512 Daha sonra da Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem), kle Mesdu deve ile birlikte geri gnderecek; bundan byle de develerine nasl bir iaret koymalar gerektiini tarif edecekti. Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) Medineye ulatktan sonra Mslman olan Eb Evsin, ayn zamanda baka bir grevi daha vard; Uhud Sava ncesinde Mekkeden kopup gelen mrik ordusunun geliini, yine ayn Mesdu yryerek Medineye gndererek Efendimize haber verecek ve bylelikle nemli bir istihbarat grevini yerine getirecekti. Bkz. bnl-Esr, sdl-be, 1/173; bn Hacer, sbe, 1/157
545
karlaacaklard. Bunlar, am cihetinde ticaret iin gidip de geri gelen Zbeyr bn Avvm ve arkadalar idi. Her iki taraf da srr yayordu; zira Hz. Zbeyr, Efendimizin hala olu oluyordu. Mukaddes gn yolcular zerinde grdkleri yol yorgunluunu dindirecek bir hasret gidermeydi bu ayn zamanda. Hz. Zbeyr, hem Hz. Eb Bekir hem de Efendimiz iin hazrlad birer beyaz elbise karm ve giymeleri iin kendilerine takdim etmiti.513
lk Karlama Heyecan
Bu arada Medine, byk bir heyecan yayor ve bir an nce Efendimizin gelmesini itiyakla bekliyordu. Bunun iin, ilk karlama yeri olan Harra denilen yerde bir araya geliyor ve itiyak dolu gzlerle yollar szyorlard. Bu blgenin genel ad, Kubayd. Mekkeden ktklar gn biliyorlard ve bu sebeple, Medineye ulaacaklar gn de tahmin etmiler ve gnn ilk klaryla beraber ehrin dna kp beklemeye durmulard. le scaklar bastrncaya kadar bekliyor, geliine ahit olamaynca yeniden glgeye snp ikindi vakti olunca tekrar beklemeye duruyorlard. Sevrde ne kadar kaldklarn bilemiyor ve onun iin de gecikmelerinden dolay hzn duyuyorlard. Ve, bu hl, tam gn devam etti. Nihayet takvimlerin, Reblevvel aynn sekizini gsterdii, bir pazartesi gnyd. Beklemeye baladklar nc gnn le vakti geldiinde insanlar, yeniden glgelie ekilmi, ylece bekliyorlard. Bu arada, uzaktan bir mnadinin sesi duyuldu. Sesin geldii cihete dikkatle baktlar; bu ses, Medineli bir Yahudiye aitti. Ensr ve Muhcirler iin bylesine nemli bir mjdeyi verme iini Allah (celle celluh), bir Yahudiye nasip etmiti. Belki de bununla bir mesaj veriyordu; nk nfus
513
Bkz. Buhr, Sahh, 3/1421 (3694)
546
Mukaddes G
olarak Yahudiler, Efendimizin hicret ettii Medine ehrinin ounluunu oluturuyordu. yle diyordu, heyecanla ve avaz kt kadar baran Yahudi: Ey Kayleoullar! te, sizin bekleyip durduunuz arkadanz geliyor! Medine heyecan olmu, tek bir yrek gibi atyordu. Hemen karlamak iin koturmaya baladlar; tekbir sesleri tehlillere karm ve neidelerle Medine, bir anda bayram havasna brnvermiti. Zira, Reblevvel aynn ilk gn Sevrden balayan ve bir hafta sren bir yolculuk, Kubada son buluyordu. Bir taraftan Medineli Ensr, silahlarna sarlm ve herhangi bir problem yaanmamas iin almalar gereken tedbiri de ihmal etmiyor, Harre denilen yerde byk bir merasimle Onu karlyorlard.514
Kubada Verilen Mola

Kubaya terif buyurduklar andan itibaren insanlar, Onu kendi evinde misar etmek iin can atyor; herkes kendi evine buyur ediyordu. Ancak O, Neccroullarnn bulunduu yeri tercih edecekti. Zira, ayn zamanda Neccroullar, Abdulmuttalibin akrabalaryd. Yolda giderken insanlar halkalanm; Mekkelilerin tahamml edip lmne ferman kestikleri Efendiler Efendisini sinelerine basyor ve gnlden kucaklyorlard! Nur cemalini grebilmek iin damlara kanlar, gz gze gelebilmek iin pencerelerden sarkanlar vard! Hangisi O? Hangisi O, diye sesleniyor, grebilmek iin pencerelerden sarkyorlard. Dudaklardan, bir i geirmeyle birlikte dklen kelime ise hep aynyd: Y Muhammed! Y Reslallah!
514
547
Y Muhammed! Y Reslallah! Sanki Ensr, yllarn kavurduu ktlkta susuzluktan tkenmiti; Efendimiz ise rahmet olup onlarn zerine yayordu. Adn telaffuz ederken, hcrelerine kadar hissettikleri, her hllerinden okunuyordu. nsanlar akn etmi, Resl- Kibriyy grmek iin oraya geliyorlard. Yanbalarna kadar geldii halde, koup huzuruna Onu grmemek olur muydu hi? Aylarca, hatta bazlar itibariyle yllarca Onun ryalarn grm ve bugn bir hayl olarak hep dlemiler, vuslat dualaryla coarak bayram neideleriyle comulard. imdi ise O, hemencecik yanbalarndayd. Misar olarak kaldklar yer, Klsm bnl-Hedm mahallesiydi. Ancak O (sallallahu aleyhi ve sellem), Mekkede olduu gibi burada da yerinde sabit durmayacak ve insanlara bir eyler anlatmak iin onlarn bulunduu yerlere de gidecekti. Bunun iin Sad bn Haysemenin evine gidecek ve orada bir araya gelen genlerle uzun uzadya sohbet edecekti. Zira Sad bn Haysemenin evi, bekrlarn bir araya geldikleri bir mekn olarak biliniyordu. Hatta bunun iin baz insanlar, Efendimizin Kubada kald yer olarak bu ahsn evini zikretmektedirler.515 Ancak, tabii olarak, Ensrn btn, henz Allah Resln grememiti ve bu sebeple de ho geldin demek iin yanna gelen insanlar, gelenler arasndan hangisinin O (sallallahu aleyhi ve sellem) olduunu kestiremiyorlard. Onunla ilk defa merref olacaklard! Hz. Eb Bekir (radyallahu anh) ayakta duruyor; Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) ise, skt iinde oturuyordu. Bulunduklar yere doru ynelen insan selinin hede, bir anda ayakta duran Hz. Eb Bekire ynelivermiti! Fetanet
515
548
Mukaddes G
sahibi Eb Bekir, bu yanlgdan dolay byk bir mahcubiyet yaayacak ve Efendimizi iaret edebilmek iin hemen, cbbesinin bir parasyla Ona glge yaparak kimin Reslullah olduunu ilen iaret edecekti. Mesele imdi anlalmt ve artk herkes, huzur-u risalette durup Efendimize Ho geldin y Reslallah! diyordu.516 Bu arada, Efendimizin emanetlerini yerine iade eden ve her hak sahibinin hakkn kendisine teslim eden Hz. Ali de, yannda ilklerden Suheyb bn Sinn olduu halde,517 gn sonra Mekkeden hicret yoluna girmiti ve yaya olarak girdii yol sonucunda bugn Kubada, Mekkede ayrlmak zorunda kald Efendimiz ve Hz. Eb Bekire yeniden kavuuyordu.518 Tehlikelerden kurtulmak iin de geceleri yol almaya gayret gsteren Hz. Alinin ayaklar yara-bere iinde kalm ve yrmekten imiti. Onun bu halini grnce Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), nce kollarn ap onu kucaklayacak ve kendini tutamayp merhamet duygularyla gzya dkecekti. Daha sonra da, ayandaki yaralarn zerine hafe tkrn srecek ve ardndan dua ederek tedavisine ynelik tavsiyelerde bulunacakt. ok gemeden Hz. Alinin ayaklarndaki btn arlar geecek ve bir anda btn skntlar son buluverecekti.519 Efendiler Efendisi (sallallahu aleyhi ve sellem) ve Hz. Eb Bekir
(radyallahu anh), Kubada drt gn520 konaklayacaklar ve bu sre
iinde burada, bir de mescid ina edeceklerdi. Daha sonralar hep Kuba Mescidi diye anlacak olan bu mescid, ayn zamanda slmdaki ilk mescid olma zelliine sahip olacakt.
516 Bkz. bn Him, Sre, 3/20; Mahmd el-Msr, Sratr-Resl, s. 211 517 Bkz. bnl-Esr, sdl-be, 2/460
518 Bkz. bn Him, Sre, 3/21, Mbrekfr, er-Rahkul-Mahtm, s. 161 519 520
Bkz. Haleb, Sre, 2/233 Efendimizin Kubada kald gn says hakknda, on drt veya on gece eklinde farkl rivayetler de bulunmaktadr.
549
Cuma gn gelip atnca da Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem), insanlar bu mescidde bir araya getirecek ve onlara ilk defa Cuma namazn kldracakt.521
lk Hutbe
Kubaya kurulan minbere nsanln Hatibi km, mmetine seslenmek zereydi. Ayn zamanda bu, Onun Medinedeki ilk hutbesiydi. nce Rabbine hamdetti; lyk olduu ekilde Onu btn noksanlklardan tenzih ediyor ve ardndan da, vg dolu cmlelerle Allah sen ediyordu. Ardndan, cemaate yneldi ve unlar syledi: Ey insanlar! Kendiniz iin, ahiretiniz adna istikbalinize yatrm yapn; yarn bunlarn hepsini grp bileceksiniz! Allaha yemin olsun ki, sizden biri yarn akl bana gelip de koyunlarn obansz olarak yalnz braktnda, Rabbiyle ba baa kalacak; arada hibir tercman veya perde olmadan Allah (celle celluh), ona soracak: Sana peygamberim gelip de teblide bulunmad m? Ben de sana, bu kadar mal verip de onlar nnde ymadm m? Peki, yleyse sen, bugn iin ne yatrm yaptn? Bu hitaba muhatap olan insan, nce sa ve soluna bakar; tutunabilecek hibir dal bulamaz! Sonra nne bakar; btn dehetiyle birlikte nnde cehennem durmaktadr! Sizden her kim, yarm hurma dahi olsa cehennemden kendini sakndrabiliyorsa bunu mutlaka yapsn! ayet, bunu da bulamyorsa, en azndan gzel sz sylesin! nk burada her bir iyilik, en az on kat olarak karlk grr ki bu, yedi yz kata kadar kabilmektedir. Allahn rahmet ve bereketi zerinize olsun!
521 Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem), hicret edip de buraya gelinceye kadar
Cuma namazlarn, Slim Mevl Eb Huzeyfe kldrmt; nk o gn, aralarnda Kurn en iyi bilen o idi. Bkz. Kurtub, Tefsr, 1/392
550
Mukaddes G
Bu hitabet, hutbenin ilk blmn oluturuyordu ve minbere ksa bir mddet oturup ayaa kalkan Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), yle devam etti: phesiz ki hamd, Allah iindir; Ben de Ona hamd eder ve yine yardm da Ondan dilenirim. Neslerimizin errinden Ona snr, amellerimizin kt olanlarndan da yine Onun rahmetine iltica ederiz. phe yok ki, Allahn hidayet verdiini dallete ulatracak yoktur; dallette srar edip de artk kalbine mhr vurulan da hidayette tutmaya kimse g yetiremez! Ben ehadet ederim ki, Allahtan baka ilah yoktur; O tektir ve eriki yoktur. Szn en gzeli, Allahn kitabdr! phesiz ki her kime Allah (sallallahu aleyhi ve sellem), kfrden sonra iman iklimini nasip etmi; kalbini iman nuruyla tezyin edip de, insanlarn alml szleri yerine Rabbin kalc ifadelerine rm olmay nasip etmise artk o, kurtulmu demektir. phe yok ki Allah kelam, szn en gzeli, en gzel ve ahenkli olandr. Sizler, Allahn sevdiklerini sevin ve kalplerinize Allah sevgisini yerletirin! Allah kelm karsnda asla usanma konumunda kalp da zikir-i ilahiden uzak kalmayn ki, kalbiniz katlkla ba baa kalmasn! nk Allah (celle celluh), yarattklar arasndan bazlarn tercih edip dierleri arasndan onlar seer! Amellerin en hayrlsn Allah bize bildirmi ve nmze koymu, kullar arasndan bazlarn seerek rehber yapm ve szlerin iinden de en gzel ve salih olanlar aka beyan etmitir. nsanlara verilen helal ve haram ne varsa artk bunlar, tebeyyn etmi, gizli bir ey kalmamtr. Gelin, Allaha kulluk yarna girin ve asla Ona, baka bir eyi erik komayn! Ondan, takvann gerektirdii gibi bir hayet duyup rahmetine iltica midiyle ahlanp azab karsnda da titreyin! Aznzdan kanlarn en salih olanlary551
la Allah huzurunda sadakatinizi ispat edin! Allahn rahmet ve bereketiyle aranzdaki muhabbetinizi artrn! phesiz ki Allah (celle celluh), ahdinin yerine getirilmemesinden honut olmaz ve bunu yapanlara buzeder. Allahn selam, hepinizin zerine olsun!522 Ruh ve kalbi doyuran bu sesleniten sonra da Cuma namazn kldrd Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem). Namaz sonrasnda ise, yeni bir yolculuk daha balayacakt; bu yolculuk, ncekine nispetle daha ksa ve hedeenecek yer de, daha kalc bir yurttu. Neccroullar silahlarn kuanm ve Efendimizi almaya gelmilerdi. nde Efendimiz ve arkasnda da Hz. Eb Bekirle birlikte yeniden yola ktlar. Neccroullar, etrafnda pervane olmu; adeta etten bir duvar rmlerdi.523 Aradan drt gn daha gemi ve yine bir pazartesi gn Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem), yannda Sddk-i Ekberle birlikte Medineye ynelmiti. Artk bu yneli, on yl devam edecek bir srecin balangc anlamna geliyordu.524
Abdullah bn Selmn Gelii

Abdullah bn Selm, iyi bir Yahudi limiydi. Nesebi, Hz. Ysuf ve dolaysyla da Hz. Yakuba (aleyhims-selam) kadar dayanyordu. srailoullar arasnda neet etmi ve medeniyete
522 bn Him, Sre, 3/30, 31 523 Bkz. bn Him, Sre, 3/22-23
524 Efendimizin Kubada kald sreyi drt gn eklinde anlatan rivayetler de
vardr. Buna gre, Pazartesi gn geldii Kubadan, Cuma namazn kldktan sonra ayrlm ve Medineye gelmitir. Baka bir rivayette ise, Efendimizin Medineye geli zaman, Reblevvel aynn son on iki veya son iki gn olarak karmza kmaktadr. yle anlalyor ki Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem), Reblevvel aynn ilk pazartesi gn kt hicret yolculuunda, Reblevvel aynn sekizinci gn Kubaya gelmitir. Burada drt gn veya bir hafta kaldktan sonra yine ayn ayn on ikisi veya on dokuzu olan cuma gn Medineye girdii sylenebilir. Bkz. bn Him, Sre, 3/22,23; bn Sad, Tabakt, 1/233
552
Mukaddes G
beiklik yapmaya hazrlanan Medine civarndaki byk Yahudi kabilesinden birisi olan Ben Kaynuk arasnda dnyaya gelmiti. Babas Selm da, dedesi Hris de iyi bir Yahudi limiydi; dolaysyla o da iyi bir din adam olarak yetimi, n ve hretini Hicazda duymayan kalmamt. Gelecek son Nebi ile ilgili sohbetlere o da katlm, ayn nasihatleri artk, Abdullah bn Selm da yapar olmutu. Zira, elinden drmedii Tevrat, ayn konulara parmak basyor ve Onun geleceinin mjdelerini veriyordu. Bekleyip durduklar hir zaman Peygamberinin Mekkede dnyaya terinden haberleri olmasa da hep Mekkeyi iaret ediyorlar ve geli zamannn daraldn sylyorlard. Hatta, Mekkede neet ettikten sonra Onun Medineye hicret edeceini sylyorlard ve zaman zaman yaadklar malubiyetlerde bunu, dmanlarna kar bir koz olarak kullanr olmulard. imdi ise Abdullah bn Selm, kitaplarda zelliklerini okuyup sohbetlerine konu ettii Ztn muhatab olmak zereydi. Belli ki kader Onu, dier arkadalarndan daha nce nsanln ftihar Vesilesiyle karlatracakt. Abdullah bn Selm da, Efendimizin geleceini itiyakla gzleyenlerden birisiydi. Aslna baklacak olursa o, Onun sfatlarn, ismini, genel durumunu ve Medineye ne zaman geleceini de biliyordu. Reslullahn Kubaya geli haberi kendisine ulatnda, aacn tepesine km hurma topluyor; halas Hlide Binti Hris de, o aacn altnda oturuyordu. Haberi duyar duymaz, avz kt kadar tekbir getirmeye balamt. Kadn, durup dururken bu kadar yksek sesle tekbir getirmesine aracak ve: Allah cezan versin!.. ayet, mrn olu Msnn geldiini duymu olsaydn, vallahi bundan daha gr bir sesle tekbir getirmezdin, diye kacakt.
553
Ey halacm! Allaha yemin olsun ki bu, Msnn kardeidir. Onun dini zerinedir. O, ne ile gnderilmise Muhammed de ayn vazifeyle mkelleftir, diyerek halasna da tantmaya alt Onu. Onun, bu szlerine karlk: Ey kardeimin olu! Bu yoksa, bizim gelecei gn beklediimiz kyamet ncesi zuhr edecek son Nebi mi, diye sordu halas. Bunda phe olamazd ve tereddtsz: Evet, cevabn yaptrd Abdullah bn Selm. Heyecanlanmt halas da!.. Ne diyeceini arm bir hli vard ve: Bu, O yleyse, diyordu hl. Arkasndan da ekleyecekti: yleyse niye duruyoruz? Zaten, Abdullah bn Selm da ayn eyi dnyordu; zira, geen her an ziyan demekti ve doruca Kubaya gitti. Huzuruna girdiinde karsnda, yine o nur yzl Nebi vard. Gayr- ihtiyari dudaklar hareket etmiti, yle diyordu: Vallahi de bu yzde yalan yok! Ashabyla oturmu sohbet ediyordu. Kulana arpan ilk cmleleri unlard: Aranzda selam yayn, yemek yedirin, akrabalarnz ziyarete devam edin, insanlar gece uykuya daldklarnda namaz kln ve emniyetle cennete girin!525 Cennet yolunun buraklaryd btn bunlar Onun szlerindeki byye ve ehresindeki derinlie vurulmutu Abdullah bn Selm. nk Onda grd sim ancak bir peygamberde olabilirdi. Ne gizlemeye ne de gizlenmeye ihtiya vard. Medine, medeni bir ehirdi ve bn Selam, alen olarak kelime-i ehadet getirmeye balad: Ben ehadet ederim ki Sen, Allahn Hak Reslsn ve phesiz ki Sen, Hak ile geldin!
525
Ahmed bn Hanbel, Msned, 5/451 (23835); bn Mce, Snen, 1/423 (1334); Hkim, Mstedrek, 3/14 (4283)
554
Mukaddes G
Mslman olduktan sonra Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), daha nceleri Husayn olan adn Abdullah diye deitirecek ve bundan byle de o, hep Abdullah bn Selm diye anlr olacakt. 526
ki Yahudi ve lk ntib
Elbette herkes, Abdullah bn Selm gibi hakperest deildi. Medinede, Huyey bn Ahtab ve Eb Ysir adnda iki karde vard. Her ikisi de, Tevrat ilmine vkf kimselerdi. Gelecek bir Nebi hakknda malmat sahibi olan bu kardeler, Efendimizin yaknlarna geldiini duyunca merakla yola dm; Kubaya kadar gelmilerdi. Henz scaklarn yeni balad kuluk vaktiydi. Konaklad yeri rendiler; ok gemeden Amr bn Avf oullarnn yurduna geldiler. manla inkr arasnda gidip geliyorlard; ya gerekten Beklenen Nebi buysa?.. Kendilerinden olmadn biliyorlard ve bunun iin de, bildikleri zellikleri tamayacan umarak yryorlard. Nihayet, deimeyen realite ile karlaverdiler! Ne diyeceklerini armlard. Oturup onlar da sohbetine kulak verdiler; oturmas, kalk, konumas, duruundaki ululuk ve simasndaki duruluk arpmt onlar da! Ancak, bir trl kendilerini ikna edemiyorlard. Renklerini belli etmemek iin de durumlarn gizliyor ve her eyi kabullenmi gibi duruyorlard. Derken gne dnm ve gurba yaklamt; meclis dalnca bunu frsat bilip onlar da ayrldlar Kubadan. Yolda konuarak geliyorlard. Kk Sayye, babasyla amcasnn geliini grnce, koarak onlar karlamaya gitmi ve babasnn boynuna sarlmt. Sanki, baba eski baba deildi; amca da baka bir amca oluvermiti! Kol ve kanatlar krlm ve
526
Abdullah bn Selmn Efendimize Medineye hicretten nce iman ettiine dair rivayet de vardr. Bkz. Buhr, Sahh, 3/1211 (3151)
555
bitkin bir halleri vard. Konutuklarna biraz kulak vermeye alt; yle diyordu amca Eb Ysir: Bu, gerekten O mu? Vallahi de O! yi bakp tehis ettin ve tandn m yani? Evet! Peki, Onun hakknda ne dnyorsun? Vallahi de, yaadm srece karsnda olacam!527 Bu son cmleyi syleyen, daha sonralar Efendimize zevce olacak olan Sayye validemizin babas Huyey bn Ahtabdan bakas deildi ve grld gibi, net bilgi sahibi olmasna ramen kuru bir inada kurban gidiyor, bir adm daha atp bir trl teslim olamyordu.
Selmn- Fris
Medinede, Onun geliini heyecanla bekleyenlerden biri de, Selmn- Fris idi. ran topraklarndan km; gerek dini bulma adna nce ama, daha sonra da srasyla Musul, Nusaybin ve Ammriyeye gelerek hakikat arayn devam ettirmiti. Her urad yer, onu aradna bir miktar daha yaklatryordu. En son Ammriyede yannda kald papazn: Buralarda, bizim gibi seni emanet edebileceim kimse kalmad; fakat, brahimin hanif dini zere gelecek olan bir Nebinin glgesi zerimize dmek zere. Onun hicret edecei yer, hurma aalaryla doludur. Onun, gizli kalmayacak almeti vardr; iki krek kemii arasnda risalet mhr vardr, hediye kabul edip ondan yer, ama O asla sadaka kabul etmez ve ona el srmez. ayet gcn yetiyorsa sen git ve Onu bekle, diyerek kendisini ynlendirmesiyle yola koyulmu, Medineye gelip beklemeye niyet etmiti.
527
bn Him, Sre, 3/52
556
Mukaddes G
Bunun iin nce, o tarafa gidecek bir kervan bulmak gerekiyordu. ok gemeden bu kervan da bulmutu. Kendisini de gtrmeleri karlnda, btn mal-mlkn vermeyi teklif etti; kabul etmilerdi. Derken, gelecek bir Nebinin yolunu gzlemek zere yeni bir yolculuk balamt. Ancak yolda, bir ihanetle karlaacak ve fazlasyla bedelini dedii halde, bir de esir edilip kle diye bir Yahudiye satlacakt. Geri, onun iin nemli olan, tari verilen adrese gelebilmekti. imdi ise, kle de olsa, hurma aalarnn arasnda, Medinedeydi. te, Efendimizin Kubaya terif ettii gn Selmn, her zamanki gibi yine aacn tepesinde hurma toplamakla meguld. Bir ara, kendilerine doru koarak birisinin geldiini grd. Efendisinin amcaoluydu bu. Geliindeki tela, nemli bir olay haber veriyordu; belli ki yeni bir gelime vard. Bir taraftan koup gelirken dier yandan da: Ey falan, ey falan, diye sesleniyordu. Efendisi de telalanmt. Onu bu kadar koturan sebep ne olabilirdi ki?.. Nihayet yanlarna geldi. Nefes nefese kalmt Kendini toparlamaya alt ve ekledi: Allah, Gayleoullarn kahretsin. Biraz nce onlara uramtm. Herkes Mekkeden gelen ve Nebi olduunu syledikleri bir adamn banda toplanm, heyecanla Ona kulak veriyorlar! nanlacak gibi deildi. Allah nelere kdirdi! Yllarca bekleyip yolunda emekledii Zt, hrriyetini kaybettii yerde Selmnn ayana geliyordu. Heyecandan dizlerinin ba zlmt deta. O kzgn gnein altnda, buz gibi ter dkmeye balad; bir taraftan da k souunda donmuasna titriyordu. O kadar ki, kendisiyle birlikte sallanan aatan efendisinin zerine decek gibi olmutu.
557
Bekleyemezdi. Hzla aatan indi ve efendisinin amcaoluna yneldi: Ne diyorsun?.. Neden bahsediyorsun sen?.. Nasl bir haber bu, diyecekti ki, yzne inen iddetli bir tokatla sarsld. Kleye insan olarak bakmyorlard ki Onun bu heyecan sahibini kzdrm ve iddetli bir tokat savurmutu Selmnn yzne Bir taraftan da: Sana ne bu iten, diye kyordu Selmna. Git iinin bana! diye de eklemiti. aresizdi Selmn. kt tekrar hurma aacna ve iini grmeye alt. Elleri hurma dallarnda dolarken hayalen Efendiler Efendisinin huzurunda, Ammriyeli eyhinin verdii almetlerin, Kubaya gelen Ztta olup olmadn snamaya alyordu. O gn, akam olmak bilmiyordu. Nihayet gn batar batmaz bir eyler toplayp ald eline ve doruca tarif edilen yere gitti. Medineye ay domutu; Beklenen Nebi karsnda duruyordu. Yllarca yanlarnda mr tkettii papazlara hi mi hi benzemiyordu. Kuba, Onun nuruyla l ld. Yannda bulunanlarla sohbet ediyordu. Elindekileri koydu ortaya: Size sadaka niyetiyle bunlar ben topladm. Bildiim kadaryla Sen, salih bir kiisin. Yannda ihtiya sahibi arkadalarn da var. Ve bugn sizin, buna daha ok ihtiyacnz var! Dikkatle bakyordu Selmn Elini srmemiti Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem). Ashabna dnd ve: Allahn adyla yiyin, buyurdu. Selmann derdi bakayd. Onun aklnda Ammriyyeli eyhinin szleri vard ve adresin doruluunu anlamaya alyordu. Evet, sadaka yemiyordu yleyse ilk iaret tamamd. Dudaklarndan unlar dkld: Vallahi de bu bir; sadaka yemiyor!
558
Mukaddes G
Ve geri dnd. Ertesi gn yine bir eyler toplamt. Ald yanna ve doruca huzura geldi. Bu sefer, ne yapacan ok iyi biliyordu: Grdm kadaryla Sen sadaka yemiyorsun. Senin kerem ve gven veren halin benim ok houma gitti. Ve, Sana sadaka deil, bu sefer hediye getirdim, dedi. Eline ald Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem) ve kendisi de, ashab da yedi ondan. Vakit tamam gibiydi... indeki heyecan gizleyemiyordu Selmn. Dudaklarndan unlar dkld: te, bu da iki; hediye kabul edip ondan yiyor.528 Artk Selmn, sadece zorunlu olarak efendisinin yannda bulunduu zamanlarda Allah Reslnden ayrlacak, onun dnda kalan btn zamanlarn Efendiler Efendisiyle birlikte geirmeye alacakt.529
528 Ahmed b. Hanbel, Msned, 5/441 (23788); bnl-Esr, sdl-be, 2/511, 529 Baz rivayetlerde, 40 tanesi Necrndan, 32 tanesi Habeten, 8 tane de Rm
512
diyarndan olmak zere toplam seksen kiilik bir Hristiyan grubunun, Hz. Muhammede iman ederek Onun geliini Medinede bekledikleri anlatlmaktadr. Esad bn Zrre, Ber bn Marr, Muhammed bn Seleme ve Eb Kays bn Srmenin de aralarnda bulunduu bu insanlar, cnplkten kurtulmak iin gusl abdesti alyor ve Hz. brahimden kalan Hanik inanc zere bir hayat sryorlard. Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) zuhr edince, koup huzura gelmi, Onu tasdik ederek yardmna komulard. Bkz. Beav, 1/343; bnl-Esr, sdl-be, 6/256.
559
560
VE KALICI YURT: MEDNE
Ve, derken bir ikindi vakti Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), Neccroullarnn bulunduu mahalleden, dolunay misli Medineye douverdi.530 Hz. Eb Bekir Onun arkasnda; O ise nde bulunuyordu. Artk Yesrib, Allah Resl ile zdeleecek ve Muhammedin ehri mnsnda Mednet Muhammed olarak anlr olacak; daha sonra da ad, Medine olarak kalacakt.531 Artk Medinede, kemal noktasnda bir bayram yaanyordu; birksm genler mzraklaryla halkalanm halay ekiyor,532 dier bir ksm da neidelerle Efendimizi istikbl ediyorlard. Artk, her ey daha bir aydnd ve Medinede, daha nce benzerine rastlanmam bir sevin vard; yzlere tebessm gel530 Bkz. Buhr, Sahh, 3/1421 (3694); bn Sad, Tabakt, 1/236 531 Yesrib yerine Medine adnn kullanlmasn Efendimiz (sallallahu aleyhi
ve sellem) zellikle istiyordu; nk Yesrib, fesat veya gnah karlnda hesaba ekilip cezalandrlmay anlatan bir kelime idi. Onun iin Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem), Medineye Yesrib diyen istifar etsin! O, temizdir; O, temizdir. O, temizdir. buyuracakt. Bkz. Ahmed bn Hanbel, Msned, 4/285; Slih, Sbll-Hd, 3/296 532 Bkz. Eb Dvd, Snen, 2/699 (4923)
561
miti ve Mekkede yaanlanlar unutturmak istercesine Medine ufuklarnda ocuklarn sesleri yanklanyordu: te, Reslullah gelmi, diye bu sevinlerini ifade ederken u neideleri seslendiriyorlard: Ay dodu zerimize; Sen tepelerinden! Bizi hayra davet eden, aramzda kald srece kr vacip oldu bize!533 Ey aramza gnderilen eli! phesiz ki Sen, itaat edilecek bir ile bize geldin,534 diyerek, medeniyetin beii Medine Efendimizi barna basyordu. Beri tarafta ise, elindeki defe vurup ritim tutturan baz insanlar: Bizler, Neccroullarnn komularyz; ne mutlu ki Muhammed bize komu oldu, eklinde srr neideleri seslendirirken onlara ynelen Efendiler Efendisi yle mukabele edecekti: Allah biliyor ki, Ben de sizi seviyorum!535
lk Konak
Kubadaki ayn heyecan, Medine ahalisinde de yaanyordu. Herkes, yol kenarlarna dizilmi ve Efendimizi kendi evinde misar etme yarna girimiti. Kapsna yaklalan her ev halk Bizim evde konaklayacak midini tayor ve bu
533 bn Kesr, el-Bidye, 3/197. Baz rivayetlerde bu neidelerin, Tebk sonrasn-
da Medineye girilirken terennm edildii bilgisi vardr. Bkz. bn Kesr, Sre, 4/38 534 Eb Cafer et-Taber, er-Riydun-Nadra, 1/480. Baz limler, sz edilen neidelerin, hicret sonrasnda Medineye ilk girite deil de, Tebk Savandan dnte sylendiini anlatmaktadr. Konuyla ilgili rivayetler birletirildiinde bu beyitlerin her iki zamanda da sylendii anlalmaktadr. Bkz. bnl-Kayyim, Zdl-Med, 3/10; Mbrekfr, er-Rahkul-Mahtm, 162 535 bn Mce, Snen, 1/612 (1899)
562
Ve Kalc Yurt: Medine
itiyakla Efendimizi evine davet ediyordu. Ancak O aleyhi ve sellem), btn taleplere karlk:
(sallallahu
Devenin yularn serbest brakn; nk o memurdur, buyurmu ve Medinedeki ikamet iini, tam bir tevekkl iinde kaderin hkmne brakmt. Ayn zamanda bu, farkl niyet besleyenlerin de nn alacak bir zmd. Mbarek binek Kasv, adm adm Medinede yrrken, arkasnda bir insan seli olumu, onun gittii yere doru akyordu. Medine sokaklarnda yrrken srasyla Utbn bn Mlik, Abbs bn Ubde, Ziyd bn Veld, Ferve bn Amr, Sad bn Ubde, Mnzir bn Amr, Sad bn Reb, Hrice bn Zeyd, Abdullah bn Revha, Adiyy bn Neccr, Selt bn Kays ve onun babas Eb Seltin evlerinin, nnden geiyor ve yanna yaklat her evde ayn heyecan duyuluyor ve Efendimizi evine davet ediyordu. Her davet karsnda Habb-i Ekrem Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem), deveyi kastederek: Onun yolunu serbest brakn, nk o memurdur, ifadesini tekrarlyordu.536 Neccroullarnn kz ocuklar, daha bir comu; mahallelerine konak gelen Efendiler Efendisine homed yapyorlard. Bulunduklar yerden: Bizler, Ben Neccrn komu ocuklaryz; ne mutlu ki bize, komumuz artk Allah Resl, sesleri ykseliyordu. Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem), onlara dnd ve: Sizler, Beni seviyor musunuz, diye sordu. Sevmek de ne demekti; bir anda ortalk nlayverdi: Evet, y Reslallah! Evet, y Reslallah! Bu kadar gnlden gelen sevgi seline mukabil Allah Resl de:
536
Rivayetler gstermektedir ki Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) bu ifadeyi, tam yedi kez tekrarlamtr.
563
Vallahi, Ben de sizi seviyorum! Vallahi, Ben de sizi seviyorum! Vallahi, Ben de sizi seviyorum, buyurdu.537 Derken Kasv, bir evin nnde durdu; etrafna baknyordu. Sonra, biraz hareket edip yrd. Ardndan da, yeniden ilk durduu yere geri dnd. Anlalan o, zerine yklenen tarihi misyonunu eda edebilmek; kaderin kendisine izdii rol yerine getirmek iin abalyordu. Bir mddet daha bekledi ve daha sonra da orada durup kverdi.538 Ensr ve Muhacirn, birbirine bakyordu; artk, Efendimizin konaklayaca ev belli olmutu. Eb Eyyb Hlid bn Zeydin yanaklarndan sevin gzyalar damlyordu. nk, devenin kt yere en yakn olan ev, onun eviydi. Efendiler Efendisi sordu: En yakn ev kimin? Benim ev, y Reslallah, diye ileri atld Eb Eyyb Hazretleri. te u, benim evim ve ite onun kaps da u, dedi. yleyse, haydi senin evinde konaklayalm, buyurdu Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem). yleyse, ieri buyurun, dedi Eb Eyyb ve bylelikle, yedi ay srecek bir misarlik balam oluyordu.539 Bu evin bir zellii daha vard; bu ev, yzyllar ncesinden Tubba meliki Esadl-Hmyernin,540 hir zaman Ne537 bn Mce, Snen, 1/612 (1899) 538 Devenin kt yer, Sehl ve Sheyl adndaki iki yetim delikanlya ait bir 539 bn Him, Sre, 3/22 vd. 540 Esadl-Hmyer, gl bir krald. nceleri, Medineyi kuatmak iin ordu-
arsa idi ve koyun al olarak kullanlyordu.
suyla birlikte buraya kadar gelmi, karsna kp da kendisine, Sen buray kuatamazsn; nk buras, geleceini beklediimiz Son Nebinin hicret edecei yerdir. diyen iki Yahudi genci de yanna alarak geri dnmt. Artk o, ehl-i imand. Daha sonra da, Mekkeye gelecek ve ilk defa Kbeye rt diktirerek yeni bir gelenek balatm olacakt. Daha sonra Medineye gelen bu kral, burada drt yz din limini kendisini beklerken bulacak ve bunun sebebini sorduunda ise, Bu beldenin ere, burada Muhammed adnda
564
bisi buraya hicret ettii gn iinde kalsn diye yaptrd evdi. Esadl-Hmyer, bir gn ta ve saltanatn Yemende brakarak, gelecek Son Nebinin hicret edecei belde olarak bildii Yesribe gelmiti. Geldii zaman da, Onun geleceinden sadece kendisinin haberdar olmadn ve nice samimi gnln Onu burada beklediini grm ve kendisi de burada kalmaya karar vermiti. ok gemeden, samimi bir niyetle bir ev in ettirecek ve bu evde, gelecek Son Nebiyi misar etmek isteyecekti.541 Niyet gzel, gayret de samimiydi; buna mukabil mr ksa ve hayat da snrlyd. lm emareleri belirince, gvendii en bilge adam yanna arp ona bir mektup brakt; zamanna yetiip de gremedii Son Nebiye vermesini istiyordu. ayet o da gremezse, grebilecek birisine bu mektubu emanet etmesini istiyor ve bunu bir vasiyet olarak arkadakilere brakyordu. Ve, Onun geliini beklerken, bir gn Tbba meliki de yola revn olacakt.542 ocuklar Lemis ve Vahab, babalar kadar hassas deildi
ortaya kacak bir Nebiden dolaydr; buras da, Onun hicret edecei yer cevabn alacakt. Daha sonra bu zt, Medinede kalacak ve herkesin bekledii Son Nebi iin, buraya hicret ettii gn iinde kalmas iin evini ina edecekti. Kendisini gremeden Efendimize olan balln ilan eden bu melik iin Allah Resl de, Tbba hakknda olumsuz eyler sylemeyin. Zira o, Mslman idi. Kbeye ilk defa rtsn giydiren de, Esadl-Hmyer idi. (Ahmed bn Hanbel, Msned, 4/340; Hind, Kenzl-Umml, 12/80, 81) diyerek onun faziletini anlatacak, Nebi midir, yoksa deil midir bilmiyorum. (Hind, Kenzl-Umml, 12/81) diyerek de iltifat buyuracakt. 541 Esadl-Hmyer Medineye geldiinde burada drt yz kadar din limi vard; bunlarn hepsi de, geleceini bildikleri Son Nebiyi beklemeye durmulard. Sebebini sorduunda kendisine, Biz, kitaplarmzda gryoruz ki, Allahn gnderecei son peygamber Muhammed, buraya hicret edecek. Biz de, Onu burada karlamak iin bekliyoruz. diyorlard. Onlarn bu samimi hllerini grnce, her birisine birer ev yaptran Hmyer, bu ahslarn dier ihtiyalarn da giderecek ve Efendisine hasret gnllerin bylelikle gnln almaya alacakt. Bkz. Slih, Sbll-Hd, 3/274 542 Bkz. Haleb, Sre, 2/278, 279
565
ve babalarnn yaptrd bu evi, ellerinden karp satacaklard. te bu ev, mirasla el deitire deitire imdi Eb Eyyba intikal etmi; onun taht- tasarrufunda bulunuyordu. Belki Yemen meliki Esadl-Hmyer Onu misar edememiti; ama Allah (celle celluh), onun samimi ve yrekten bu gayretini boa karmam, hicret ettii gn iinde kalsn, diye yaptrd bu evde imdi Resln arlyordu. Kinatta tesadfe yer yoktu ve: Devenin yularn serbest brakn; nk o memurdur, sznn anlam, imdi daha iyi anlalyordu! Elbette Hz. Eb Eyyb, Medinenin en bahtiyar kiisi olarak kendisini gryordu. Bu sevincini ashab- kirmla da paylamak isteyen Eb Eyybun, bir iir terennm ettii duyuldu. yle diyordu: Ben Ahmed diye birisini biliyorum ki O, Allah tarafndan herkese gnderilen bir Resl ve yaratlmlarn en ereisidir. ayet mrm, Onun mrne yetiirse, Ona en sadk bir vezir, Ve yanndaki amcaolu gibi olacam. Bugn ben klcmla, Onun dmanlarna sava iln etmi bulunuyorum ki, Bylelikle Onun sinesinde meydana gelebilecek skntlar imdiden bertaraf etmi olaym.543 Bu iir de, yllar ncesinden, Allahn Son Nebisi geldiinde iinde kalsn diye bu evi in eden Esadl-Hmyerye ait bir iirdi.544
543 Bkz. bn Kesr, Tefsr, 4/183 544 Hatta, zayf bile olsa baz rivayetlerde Eb Eyyb el-Ensrnin, hanesine te-
rif ettiklerinde bizzat, eline ald bu iirleri Efendimize verdii (Bkz. Slih, Sbll-Hd, 3/274); yahut, zuhr ettiini duyunca, Eb Leyl adndaki bir eli ile bu mektubun Efendimize ulatrld anlatlmaktadr. Eb Leyl ile karlaan Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), Sen, Tbba meli-
566
Belli ki; hatralar canlanm ve kr adna tahdis-i nimet olarak Allahn kendilerine olan ikramlar dile getiriliyor ve bylesine nemli bir tevafuk, btn mmete ml edilmek isteniyordu. Belki de, iddetle tepki veren Mekkeye mukabil Medinenin, Onu kabulde bu denli aktif olmasnn altnda, bylesine bir tarih arka plan yatyordu.545 Geri Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), Eb Eyybun evine misar gelmiti; ama Ensrn tamam ayn heyecan duyuyordu; nk O (sallallahu aleyhi ve sellem), kendilerine misar olkinin mektubunu getiren Eb Leyl msn? diye soracak ve o da, Peki Sen kimsin? diye mukabele edecektir. Ben, Muhammedim. O mektubu getir! dedikten sonra da alp onu okuyacaktr. zerinde unlar yazldr: lemlerin Rabbinin Resl ve peygamberlerle nebilerin htemi, Abdullahn olu Muhammede, Hmyerin ilk Tbbandan. Daha, mektubun dndaki ifadelerde bile Melikin, Reslullaha olan saygsn dile getirmesi ve Allah Reslnn adn kendi adndan nce yazyor olmas ayrca dikkat ekmektedir. Mektupta ise unlar yazmaktadr: Y Muhammed! Ben, Sana, Senin ve her eyin Rabbine, Rabbinden getirdiin her eyin iman ve slm eiri olduuna iman ettim. Bunun sebebi ise, bu kitap vesilesiyle Sana ulap yarn ahiret gnnde bana efat etmen ve beni unutmaman iindir. unu bil ki ben, daha Sen gelmeden ve Allah, daha Seni gndermeden nce Sana iman etmi ncllerdenim. Ben, Senin ve brahimin dini zereyim. Mektubu okuduktan sonra, balangta da sonu itibariyle de her i Allaha aittir, mnsndaki ayeti okuyan Efendiler Efendisi, kere: Sana da merhaba ey Tbba beldesindeki Salih karde, diye mukabelede bulunacakt. Bkz. Haleb, Sre, 2/278, 279 545 Medine ahalisinin menei konusunda farkl rivayetler bulunmaktadr; Hz. Musa ile birlikte hacca gelen srailoullarndan bir grup gelecek Son Nebinin zelliklerini bildikleri iin burada kalp Onu beklemek istemilerdi. Ayn zamanda, bulunduklar yerde Buhtunnasr adnda zalim bir hkmdar vard ve orada kendilerini gvende hissetmiyorlard. amdan Yemene kadar kalacak yer aram ve Tevratta anlatlan zelliklere uyan yer olarak en sonunda Medineyi bulmulard. Bunlarn ilk geldikleri yer, Ben Kaynuk arsnn olduu blge idi. Daha sonralar, dier Arap topluluklar da bunlara katlarak Medineyi oluturmulard. (Dier bir rivayette ise, bunlardan nce Amelikallarn buraya yerletikleri belirtilmektedir.) Evs ve Hazre ise, Yemen tarafndan buraya gelmi ve oradaki skntlardan emin olmak iin Medineye yerlemiti. Bkz. Slih, Sbll-Hd, 3/271 vd.
567
mu, Mekkenin hiddet soluyan havasna mukabil Medinenin scakln tercih etmiti. Artk Eb Eyybun evi, Ensrn urak yeri olmutu; her akam kapda, en az iki veya Ensr yemek getiriyor, Allah Resl ve yanna gelen misarlerini doyurarak Ensr cmertliini gstermek istiyorlard.546
st Kata Tanma
Kinatn ftihar, Eb Eyyb el-Ensrnin evine yerlemiti; ama bu yerleme Eb Eyybun iine hi sinmemiti; nk Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), alt kat tercih etmiti ve gecelerini burada geiriyordu. Hanm mm Eyybla birlikte, bu hlden duyduklar rahatszl dile getiriyorlar ve aralarnda yle konuuyorlard: Nasl olur; Efendimiz alt katta ve bizler, Onun ba stnde yryoruz! Nihayet, kendilerini rahatsz eden bu konuyu Efendimize amaya karar verdiler ve Onu st kata davet etmek iin huzuruna girdiler: Ey Allahn Nebisi! Annem-babam Sana feda olsun! nan ki, Senin alt katta, bizim de st katta olmamz, bize ok ar geliyor ve bu bizi ok rahatsz ediyor; Siz yukar buyursanz da bizler alt kata tansak, diyorlard. Ancak Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem), onlar gibi dnmyordu. Kendilerini rahatsz eden bu konuyu defalarca Onunla da paylamlard; ama Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem) hep: Ey Eb Eyyb! Bizim iin en uygun olan ve bizi kuatan nimetler asndan, bizim alt katta bulunmamzdr, diyerek bir trl bunu kabul etmiyordu.547 Bir gn Eb Eyyb, yine ayn teklifte bulunmu ve yine hsn- kabul grmeyince:
546 547
Bkz. Slih, Sbll-Hd, 3/275 Mslim, Sahh, 3/1623 (2053)
568
Altnda Senin bulunduun st katta ben, asla yaayamam, demi ve bir kez daha srar etmiti. Yine sonu deimiyordu. Nihayet bir gn Eb Eyyb, ii su ile dolu bir testiyi st katta devirmi ve krlan testinin iindeki sular btnyle alt kata dklvermiti. Daha su alt kata ulamadan, mm Eyybla birlikte hemen kendileri alt kata ulam ve ellerindeki havlu benzeri bezlerle suyun yaylmasn engellemeye almlard. Efendimizin zerine dklecei endiesiyle yrekleri azlarna gelmi ve zntden sararp solmulard. Belli ki; bu i byle yrmeyecekti. Bu sefer daha kararl bir ekilde: Y Reslallah! Bizim artk Senin stnde olmamzn imkn yok! Ne olur Sen, artk yukarya ge! stein tesinde bir yalvarmayd bu ve yle diyordu: Alt katnda Senin olduun bir yerde ben, st kata asla kmam! Bu samimiyet ve bu kadar srar karsnda Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), artk Eb Eyybu krmayacak ve o gece st kata tanacak,548 bundan sonra da, Mescid-i Nebevi ina edilinceye kadar burada ikamet edecekti. Dnyann en bahtiyar ev sahibi olarak Eb Eyyb ve ailesi, Efendimizi memnun edebilmek iin artk o kadar hassas davranyor ve gnln krmamak iin de o denli hassasiyet gsteriyorlard ki, Allah Reslne yiyecek bir eyler gnderdiklerinde, geri gelen sofrann zerine titizlikle bakp inceliyor ve bylelikle, Onun ilgi duyduu yiyecekleri tespit etmeye alyorlard. Bir baka hassasiyetleri de, kendi gdalarn Efendimizin mbarek ellerinin dedii yerlerden almaya almakt Onun artyla karnlarn doyurmay en byk bahtiyarlk sayyorlard. Bir gn, iinde bol miktarda soan veya sarmsak olan bir yemek yapmlar ve yemesi iin bunu gndermilerdi Al548
Mslim, Sahh, 3/1623 (2053); Ahmed bn Hanbel, Msned, 5/420 (23616)
569
lah Reslne. Yine beklemeye durdular; yemeini yiyecek ve onlar da, arta kalan ksmla karnlarn doyurarak bereket talebinde bulunacaklard. Ancak o gn yle olmad; gnderdikleri yemee el srlmeden yemek geri gelmiti. Ailecek, Efendimize yanl bir yiyecek gndermi olmalarnn korkusunu yayorlard. Bir rpda huzura kt Eb Eyyb: Y Reslallah! Anam-babam Sana feda olsun; yemee el srmeden onu geri gndermisiniz! Yoksa bu haram myd, diye sormaya balad. lerine su serpen bir cevap geliyordu: Hayr! Ama Ben, bu yemei ho bulmuyorum. nk iinde soan (veya sarmsak) kokusu aldm. Biliyorsun ki Ben, Rabbimle mncat halindeyim, Hemen tepki verdi Eb Eyyb: Senin holanmadndan ben de honut olmam, dedi. Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem), bir adm daha atacakt ve bylelikle, belli ki bir yanl anlamann daha nne gemek istiyordu: Fakat siz ondan yeyin! Her ne kadar Efendimizden byle bir ifade duymu olsalar da, bir daha bu yemekten asla yapmayacaklard.549 te bu, bir sahabe hassasiyetiydi; brakn emir ve tavsiyelerini, arzu ve isteklerinde bile Onu takip ederler, yzndeki bir honutsuzluktan bile hkm kararak Allahn en sevgili kulunu memnun etmeye alrlard.
Kardelik Balar
Medineye gelinmiti; ama bu gelmeyle birlikte Efendimizi, zlmesi gereken birok problem bekliyordu. Gelenlerin adedi, le bele snrl deildi; Mslman olduu halde
549 Sz konusu yemek, iinde bol miktarda soan veya sarmsak bulunan bir
yemekti ve Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem), vahiy melei Cibrille bulutuu iin kokusundan dolay bu yemei ho karlamam ve ondan dolay yememiti. Bkz. Mslim, Sahh, 3/1623 (2053); bn Him, Sre, 3/27, 28
570
Mekkede kalan ender insan vard ve dierleri btnyle Medineye gelmiti. stelik, her bir insan, ailesiyle birlikte buraya geliyor yahut ailesini sonradan getiriyordu. Zaten baka da bir alternatif yoktu, olamazd Toplamda yz seksen alt aile olmulard. Aileler ise, yle sanld gibi ikier kiiden olumuyordu, e ve ocuklar itibariyle geni bir aile yaps sz konusuydu. Peki, bu kadar insan nerede misar edilecek ve maietlerini nereden temin edeceklerdi? Haydi, birka gnlk zmler bulunabilirdi; ama bu hicret, -be gn sonra sona erecek bir yolculuk deildi. te, btn bu sorularn cevabn bulmak iin, Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem)in ilk yapt eylerden birisi, Mekkeden gelen Muhacirler ile Medineli Ensr arasnda kardelik balarn oluturmak oldu. Bugnk mnda bir nevi karde aile benzeri bu uygulama ile, ilk etapta krk be ailenin mesken meselesi ve dier benzeri sosyal problemleri zlm oluyordu. Enes bn Mlikin evinde, ashbyla birlikte bir araya gelmi;550 onlara yle diyordu: Allah iin ikier ikier karde olun! Mslman toplumun birbiriyle kaynaabilmesi iin bugn ortaya koyduu kardelik anlay, sadece hicret sonrasnda ortaya kan bir uygulama deildi. Daha Mekke yllarndayken de O (sallallahu aleyhi ve sellem), Zbeyr bn Avm ile Abdullah bn Mesd gibi kimseleri karde ilan etmi ve bylelikle, etin artlarn en ar ekilde yaand bu dnemlerde kardelikten te bir tesantle her trl skntnn stesinden gelmeyi hedeemiti. lk uygulamay da, yine kendisi yapacakt; bunun iin, yeeni Hz. Alinin elini kaldrd ve: te bu, benim kardeim, buyurdu. Kklnden bu yana yannda kalan ve nebev terbiye ile geliip boy atan ye550
Ahmed bn Hanbel, Msned, 3/111 (12110)
571
eni Hz. Aliyi kimseye brakmyor ve onu, kendisine karde ilan ediyordu. Ardndan, amcas ve aslan avcs Hz. Hamza551 ile cahil toplumun yanl bir telakkisine kurban giderek kleletirilen, ancak kaderin yoluna su serpmesiyle Efendimize hizmet etme erene ulaan azatl Zeyd bn Hriseyi karde ilan ediyor ve belli ki bu iki delikanly, zellikle yaknnda tutmak istiyordu. Bir anda Medineyi saran bu heyecanl kardelemede artk her bir Ensr, kendisi iin zikredilecek bir Muhciri gzler olmutu. ok gemeden de, Hz. Eb Bekir, Hrice bn Zheyr; Hz. mer, Itbn bn Mlik; Eb Ubeyde, Sad bn Muz; Abdurrahman bn Avf, Sad bn Reb; Zbeyr bn Avvm,552 Selme bn Selme; Hz. Osmn, Evs bn Sbit; Talha bn Ubeydullah, Kab bn Mlik; Sad bn Zeyd, beyy bn Kab; Cafer bn Eb Tlib,553 Muz bn Cebel; Musab bn Umeyr, Eb Eyyb Hlid bn Zeyd; Eb Huzeyfe, Abbd bn Bir; Ammr bn Ysir, Huzeyfe bnl-Yemn ve Bill-i Habe de, Eb Ruveyha554 ile karde olacak, ok gemeden bu say, nce yz elli,555 ardndan da yz seksen alt aileyi kapsayacak ve karde bulamayp da ortada kalan tek bir Muhacir aile kalmayacakt. phe yok ki bu kardelikte, karlkl fedakrlklar ne kacak ve Mekkeden gelen Muhcirler, Medineli Ensrn
551 Daha sonra, Uhud gnnde Hz. Hamza, hicretteki kardeini kendisine mi552 Zbeyr bn Avvmn kardei, baz kaynaklarda Abdullah bn Mesd olarak 553 Bu srada Hz. Cafer bn Eb Tlib, hl Habeistanda bulunuyordu. 554 Hz. Bill, Hz. merin oluturduu Divanda kt tespit edilirken, Res-
ras olarak vasiyet edecekti. Bkz. bn Kesr, el-Bidye, 3/226
da gemektedir.
lullahn ilan ettii kardelikten asla ayrlmam. diyerek hicretteki kardei Eb Reveyha ile adn birletirecek ve bundan byle Habelilerin ad hep, Hasamoullaryla birlikte anlacaktr. Zaten mezar da, amda Hasam mahallesindedir. Bkz. bn Sad, Tabakt, 3/234 555 Bkz. bn Sad, Tabakt, 1/238
572
btn srarna ramen kendi aln terinin rnn alma yarna girecekti. Sad bn Reb, kendisine karde ilan edilen Abdurrahman bn Avf alp evine gtrmt. Evine, Reslullah gelmi gibi seviniyor ve onun iin daha fazlasn yapmak istiyordu. Bunun iin nce onu karsna ald: Ey kardeim! Ben, mal ve mlk ynyle Medinenin en zenginlerinden birisiyim; malmn yars senin olsun, al onu! Ayrca benim, taht- nikhmda iki tane eim var; onlardan hangisini beenirsen bak, ben onu boayaym, iddetini beklesin ve daha sonra da onunla sen evlen! Abdurrahman bn Avfn kann donduracak bir teklifti bunlar! Bir taraftan, Mekkede karlatklar muameleyi dnyor; dier yandan da Medinenin kucaklamasna bakyor; daha dn denilebilecek kadar yeni Mslman olan Ensrn bu fedakrl karsnda hicap duyuyordu. Bir aralk, Muhcirne kaplarn aan Ensr anlatan Kurn ayetleri geti zihninden! Elbette Allah (celle celluh), onlarn kalbinde olanlara da muttaliydi ve olan anlatyordu: Muhcirlerden nce Medineyi yurt ve vatan edinip imana sarlanlar, kendi beldelerine hicret edenlere sevgi beslerler; onlara verilen maddi paylardan tr herhangi bir kskanlk gstermedikleri gibi tam aksine, kendileri ar ihtiya iinde kvransalar bile hep kardelerine ncelik verir ve onlar kendi neslerine tercih ederler!556 Ancak onlar, dnyay elde etmek iin gelmemilerdi ki Medineye! Maln da hanmlarn da senin iin mbarek olsun, dedi nce. Ardndan da, Sen bana, ar-pazarn yolunu gster! diye ilave etti. nanan insan iin istina, ok nemli bir prensipti ve kendi kazancn kendi aln teriyle kazanmal, maietini de bizzat alarak temin etmeliydi.
556 Bkz. Hair, 59/9
573
Hz. Sadn teklierine evet demeyen Hz. Abdurrahman, ertesi gn Ben Kaynuk pazarndayd. Bundan sonra da hep ar-pazarda olacakt. Kendi ifadesiyle, elini dedirdii her ta adeta altn ve gm oluyordu.557 Demek ki Allah, olaylar iyi okuyan ve rzas istikametinde irade beyan edenlerin yoluna su serpiyordu. Bir gn huzur-u risalete gelmilerdi. ok gemeden Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem): Bu ne i, diye sormutu. nk Abdurrahman bn Avf, zaferan kokusu srm ve meclise yle gelmiti. Ensrdan bir kadnla evlendim, y Reslallah, diye cevaplad Abdurrahman bn Avf. Efendiler Efendisi, ksa zamanda geldii yeri renmek iin sordu: Mehir bedelini de verdin mi? Evet, be dirhem arlnda altn verdim, dedi. Demek ki Abdurrahman, ilerini yoluna koymu ve ticar hayat adna belli bir yere gelmiti. Ayn zamanda byle bir baarnn, dier insanlarla da paylalmas ve ayn yolda yryenlere moral olmas gerekiyordu. yleyse sra, bu nikh ilan etmeye gelmiti ve Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem): Bir koyun bile olsa velime adna yemek ver, buyur558 du. Sad bn Reb ve Abdurrahman bn Avfta olduu gibi baz insanlar, Muhcir ve Ensr arasnda kurulan bu kardeliin, miras hakkn da douraca sonucuna varmlar; Efendimizin huzuruna gelip de: Hurmalklar da onlarla bizim aramzda bltr, teklinde bulunuyorlard. in garip taraf, bu tekli yapanlar, Medineli Ensrd.
557 558
Bkz. Ahmed bn Hanbel, Msned, 3/190, 271; bn Sad, Tabakt, 3/126 Bkz. Buhr, Sahh, 3/1378 (3569-3571); Mslim, Sahh, 2/1042 (1428); bn Sad, Tabakt, 3/126
574
Hayr, dedi nce. Ardndan da: alp aln teri dkmede mterek hareket edin ve ortaya kan meyveleri de aranzda pay edin, buyurdu.559 Bunun anlam akt; bundan byle herkes, elinden geleni yerine getirmek iin aln teri dkp gayret gsterecek ve Mekkeli Muhcirlerle Medineli Ensr aileler, elde ettikleri rn aralarnda paylaarak bir hayat yaayacaklard. Sahabeyi, sahabe yapan cevap gecikmedi: ittik ve itaat ettik!560 Bu arada, Nis suresi 33. ayet de gelmiti ve zaten, akrabalk balarnn dnda byle bir miras anlaynn olamayacan anlatyordu.
Ensr Fark
Grld gibi, Muhacir kendi zerlerine deni yapyor Ensr da daha fazla ne yapabileceinin heyecann yayordu. Mekkeden kopup gelen kardeleri istemese de onlar, mutlaka bir eyler yapmak istiyor ve bu konuda srarc oluyorlard. Bir gn oturmu aralarnda unu konuuyorlard: Allah Tel, kz kardeinizin olu bu Zt sebebiyle sizi hidayete erdirdi. O ise, herkesin ilerini omzuna alm, btn skntlar deruhte ediyor. Hlbuki Onun, btn bunlar yapabilmek iin elinde imknlar da yok! yleyse siz, elinizden geldii kadar aranzda mal-mlk toplayn ve Ona verin ki yapageldii bu hayr ilerinde elini glendirmi olursunuz! Durumu tam olarak anlatan bir kirdi. Zira gerekte durum, bundan farkl deildi. te bu, Ensr farkyd ve ok gemeden, meselenin sadece szde kalmadn da gsterecek ve
559 560
Bkz. Buhr, Sahh, 3/1378 (3571) Bkz. Hkim, Mstedrek, 2/199 (4833); bn Teymiye, Mecmul-Fetv, 14/157
575
gidip gerekli olan mal ve mlk toplayp huzura geleceklerdi. yle diyorlard: Y Reslallah! Sen bizim, kardeimizin olusun! Allah (celle celluh) bizi, Senin vesilenle hidayete erdirdi! Sen ise, btn hayr ilerini kendi omuzlarn stne alm her trl sknty deruhte ediyorsun. Halbuki Senin elinde, bunu yapabilmek iin imknlarn da yok! Bizler, kendi aramzda oturup konutuk ve bunlar toplamaya karar verdik; umulur ki bylelikle Sana bir nebze yardm etmi, hayr yarnda da elini glendirmi oluruz. te, bunlar bizden kabul buyur! Bu ne hassasiyet ve bu ne nezaketti? Ancak, hayr adna mesafe alrken hak yolcusu, ayn zamanda mstani olmalyd ve att admlara mukabil kimseden bir ey istememeliydi. Sahaya inilmi; bizzat ve ili bir terbiye rnei sergileniyordu. ok gemeden Cibril geldi: Bunun iin Ben sizden, cret talep etmiyorum; Benim talep ettiim tek ey, ehl-i beyte muhabbet beslemenizdir,561 mnsndaki ayeti indiriyordu. Demek ki mesele, karlk beklemeden yrme hassasiyeti gerektiren bir meseleydi. Muhataplar nezdinde nemsenmenin yolu da buradan geiyordu. Ayn zamanda bu, ak arayan mrik ve kr gruplara, isteklerine nail olabilecekleri zemini brakmama mnsna geliyordu. Zira istina, ne kadar ok olursa olsun dnya malndan daha gl bir dinamizim demekti.562
Mescid-i Nebevnin ns
Medineye gelinmiti; ama zlmeyi bekleyen baz meseleler vard; ncelikle, mminleri bir araya getirecek, iinde Kurn ayetlerinin paylald, namazlarn klnp nebev
561 562
Bkz. r, 42/23 Vhid, Esbb Nzlil-Kurn, s. 389
576
irad ve teblie kulak verildii, gnlk meselelerin getirilip zme kavuturulduu ve ksaca, iinde cemaat olma uuruna erilen kucaklayc bir mekana ihtiya vard ve bunun iin hemen bir mescid yaplmalyd. Zira artk, semtine snlabilecek bir Kbe yoktu. Onun iin namazlar, vakit nerede girerse orada klnmaya allyordu. nce, inaatn yaplaca yer tespit edilmiti. Buras, devenin ilk kt yerdi ve Neccroullarnn elisi Esad bn Zrrenin himayesinde bulunan Sehl ve Sheyl adndaki iki delikanlya aitti; zerinde koyun allar, eski binalar ve bir kenarnda da birka mezarn bulunduu bir mekand.563 Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem), anne tarafndan akrabalar olan Neccroullarn yanna ararak, para karlnda arsalarn talep ediyordu. Onlar ise: Vallahi de biz, bunun karlnda bir cret istemiyor; karln sadece Allahn vereceini dnyoruz, diyorlar ve bylesine hayrl bir ite bayra nde gsleyenler arasnda olmak istiyorlard. Ancak O (sallallahu aleyhi ve sellem), bylesine nemli bir meselede muhataplarna yk olmak istemiyordu. Bunun iin, Hz. Eb Bekire seslendi ve on dinar karlnda bu arsay satn ald.564 Derken arsa meselesi de zlm sra, inaatn yaplmasna gelmiti. Herkeste byk bir itiyk hkimdi; kimi kerpi yapyor, kimi ta tayor ve kimi de, nne getirilen malzemeyi st ste koyarak yeni bir medeniyet ina ediyordu! Tanan ta ve kerpileri Esad bn Zrre st ste koyup ryor, Efendimizin mescidinde ustalk yapyordu.
563 Ayn zamanda buras, Efendimiz ve Muhcirler Medineye gelmeden nce de
namaz klmak iin mminlerin bir araya geldikleri yerdi. Onlara namazlarn Esad bn Zrre kldryordu. Bkz. bn Sad, Tabakt, 1/239, 240 564 Bkz. Ahmed bn Hanbel, Msned, 3/211 (13231); bn Sad, Tabakt, 1/239, 240
577
Her hlleri farkllk arz ediyordu; meakkatli inaat ilerini bile cokuya dntrm: Allahm! Senin ahiret yurdundan baka bir hayr bilmiyoruz ve yoktur! Sen, Ensr ve Muhcir olarak dinine sahip kanlara yardm et,565 diye dualar ediyor, neideler eklinde coku ykl sesleri semaya ykseliyor ve btn bunlar, ortam sanki bayram havasna eviriyordu. naat iinde alanlarn arasnda, bizzat Allah Resl de vard; btn srarlara ramen ta ve kerpi tamaktan vazgemeyecek ve bylelikle, her meselede cemaatinin iinde ve nnde olduunu gsterecekti. Ensr ve Muhacirnin cokusuna zaman zaman O da katlyor ve: Allahm! Mkfat yurdu olarak sadece ahiret vardr! Sen, Ensr ve Muhacirne merhametinle muamele buyurup onlar maret et! Ey Rabbimiz! Bunlar tayanlar Hayber hamallar deil; bunlar, en iyi ve en temiz insanlar, diye de mukabelede bulunuyordu.566 Onun bu gayretleri, Ensr ve Muhacirni de coturmu, yle mukabele ediyorlard: Nebiyy-i Ekrem bizzat alp dururken bizler nasl oturabiliriz ki? yleyse bu ite bizden, daha fazla bir gayret ve daha fazla bir amel vardr!567 Bu arada, Efendiler Efendisinin gzne Hz. Ammr ilimiti; herkes tek tek kerpi ve malzeme tarken o, srtnda iki adet kerpi tayordu. lk ehid olarak bu davaya annesini kurban veren ve mriklerin akla-hayale gelmedik ikencele565 Taylis, Msned, 1/277 (2085) ; bn Sad, Tabakt, 1/240 566 Buhr, Sahh, 3/1421 (3694) ; bn Sad, Tabakt, 1/239, 240 567 Bkz. Mbrekfr, er-Rahkul-Mahtm, s. 174
578
rine maruz kalan Hz. Ammrn yanna yaklat ve ban svazlayarak zerindeki toz-topra sildi nce. Ammr durmak bilmiyor, yine almaya devam ediyordu istini bozmadan! Ardndan yle bir nazar atfetti Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem). Belli ki, gaybn perdeleri alm, istikbale ait baz karelere ahit oluyordu ve efkat dolu baklarla unlar sylemeye balad, ok gemeden: Yazk olacak, Smeyyenin olu Ammra! nk onu, azgn ve b bir topluluk ehid edecek!568 Derken, ksa zaman sonra duvarlar kerpi, tavanlar hurma li, direkleri hurma aalar ve taban da toprak ve kum olan bir mescid ina edilmi; artk namazlar da burada klnr olmutu. Bu mescidin kaps vard ve keleri yz zira569 mesafede kare grntsnde bir mekand. Bu arada, bugne kadar ikier rekat klnan namazlar, bundan byle drt rekat olarak tespit edilmi; sefer durumlarnda yine ikier rekat olarak klnabilecei anlatlrken hazar hallerinde drt rekat klnmasnn farziyeti tebeyyn etmiti.570
Minberden Gelen Ses

Mescid-i Nebev ina edilmi ve Cuma namazlar da burada klnr olmutu. Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem), hutbe okumak ve insanlarla konuurken gz gze gelerek iletiim
568 Mslim, Sahh, 4/2236 (2916) ; Hkim, Mstedrek, 2/162 (2652); bn Sad,
Tabakt, 1/239, 240.Hz. Ammr, bu hadiseden yaklak 37 yl sonra Sffn gn Hz. Ali saarnda ehid edilecekti. ehid ediinde Hz. Ammr, hakllk meselesinde bir kstas olmu ve bylelikle onun lm bile, slm vahdeti adna hizmet eder olmutu. 569 Bir zira, insann dirsei ile parmaklarnn ucuna kadar olan mesafenin ad olup, ortalama 62 santim deerinde bir uzunluk lsdr. Buna gre Mescid-i Nebevnin her bir kesinin uzunluu yaklak 62 metre, mescidi snrlayan alan da 3.900 metrekare olmaktadr. (ller, zira- Haim esas alnarak karlmtr.) 570 Bkz. Buhr, Sahh, 1/137 (343); Mslim, Sahh, 1/478 (685)
579
kurabilmek iin bir hurma ktnn zerine kyor ve sahabeye byle sesleniyordu. Minberin ok sade bir yaps vard. Bir gn, Medineye dardan gelen ashabdan birisi, nsanln ftihar Tablosunun bu durumunu grnce, yanndaki Ensra dnm ve yle diyordu: ayet Allahn Resl ister ve bunu uygun grrse ben Ona bir minber yaparm ve dilerse onun zerine karak hutbe okur, dilerse hutbe okurken yannda durarak ona yaslanr. ok gemeden adamn bu tekli, Efendiler Efendisine de ulaacak ve bu adamla konuacakt. Benzeri eyleri sylyordu: Y Reslallah! Senin iin Cuma gnleri zerine kp da insanlara hutbe okuyacan, bir minber yapaym m? Bylelikle herkes Seni grr ve Sen de hutbeni herkese ulatrm olursun! Samimi bir gnlden gzel bir teklifti ve zaten byle bir minberin yaplmasnda maslhat vard. Bunun iin O da: Peki, yap, dedi. Artk msaade de alnm ve adam da, minberi yapmaya balamt. Bir mddet sonra da, ortaya veya drt basamakl bir minber km ve yerine yenisi gelen eski hurma kt de bir kenara konulmutu. Cuma vakti gelip de tam Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem), hutbe okumak iin onun zerine kacakt ki, eski minberden, devenin inlemesine benzer bir ses gelmeye balayverdi. in garip taraf, bu sesi mescidde bulunan herkes duyuyordu. Adeta ktk, znt ve kederinden alyordu. Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem), nce sesin geldii yne dnd; belli ki, bir kenara braklp unutulmaktan, Efendimizi bir daha gremeyeceinden muzdaripti. Belki de bu haliyle, uurlu olduu halde Ondan ayr kalanlara, Onu gnlne koyup da Muhammed mesajla btnleemeyenlere kalc bir ders vermek istiyordu.
580
Belli ki bu inilti, durmayacakt. Onun iin Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem), hurma ktne doru yneldi ve yrmeye balad. Yanna geldi; mbarek ellerini zerine koyup svazlamaya balad. O da ne? nleme dinmi ve ktk skna kavumutu. Firakn elemi, visalin tatl huzuruyla unutulmu ve hurma kt de sessizlie brnmt. Derken Efendimiz, bir miktar eildi ve: Dilersen seni, yine eski yerine koyaym, istersen cennette bir yere dikeyim ve sen, onun pnarlarndan istifade edesin; gzel gzel lizler karasn ve Allahn en sevgili kullar da senin meyvelerinden yiyeler, buyurdu. Belli ki, ikinci teklife evet diyordu ve bundan sonra ashabna dnen Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem): Onu, cennete dikmemi tercih etti, buyuracakt.571 Daha sonra da bu kt mihrap tarafna koyacak ve namazlarn ona ynelerek klacakt.572 Belli ki O da, vefaya vefa ile mukabelede bulunuyor ve mmetine vefa adna nemli bir ders veriyordu. nk onu her gren, o gn yaanan olay hatrlayacak ve Nebisinin yokluuna dayanamayp alayan bir hurma ktnn vesilesiyle, yaanan bu mucizeyi bakalarna da anlatacakt.
Ezann Balangc
Mekke, iddet soluyup kin kusan bir yapya sahipti ve burada mterek namaz klmak, ancak sessiz ve kuytu yerlerde mmkn olabiliyordu. Ancak Medine, daha mnis ve beraberce cemaat oluturmaya ok msaitti. stne stlk burada, Mescid-i Nebev de ina edilmi; cemaatle namaz klnmaya hazr bekliyordu.
571 Bkz. Drim, Snen, 1/29 572
Aradan geen zaman iinde Mescid-i Nebevnin yklmas ve yeniden yaplmas zamannda bu kt, beyy bn Kab alacak ve Efendimize ait nemli bir hatra olarak evine gtrecekti. Bkz. bn Sad, Tabakt, 1/252, 253
581
Namaz vakitleri de belliydi; ancak, bu vakitleri insanlara hatrlatp onlar namaza aracak, ortada henz bir yntem yoktu. Bunun iin nce, Yahudilerde olduu gibi bir borazan alma meselesi gndeme getirildi; uygun bulunmad. Ardndan, Hristiyanlarda olduu gibi bir an konuuldu; bu da uygun deildi ve reddedildi. Anlalan, yeni bir haber bekleniyordu. Derken, hem de namaza davetin konuulduu bu gnlerden birinde Abdullah bn Zeyd, Efendimizin huzuruna gelmi ryasn anlatyordu: Y Reslallah! Bu gece ryamda, zerinde iki paradan oluan yeil elbiseli bir adam yanma geldi; elinde, byk bir an vard. Ben kendisine: Ey Allahn kulu! Bunu bana satar msn, diye sordum. Onu ne yapacaksn, dedi. Ben de: Onunla insanlar namaza aracam, cevabn verdim. Bundan daha hayrlsn sana reteyim mi, dedi. Nedir o, deyince de, unlar syleyerek insanlar namaza armam syledi: Allah Ekber, Allah Ekber, Allah Ekber, Allah Ekber Ehed en l ilhe illallah, ehed en l ilhe illallah Ehed enne Muhammeden Reslullah, ehed enne Muhammeden Reslullah Hayye ales-salh, hayye ales-salah Hayye alel-felh, hayye alel-felh Allah ekber, Allah ekber L ilhe illallah. Bunlar dinler dinlemez Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem): phesiz ki bu, doru ve hak bir rya, dedi nce. Belli ki, anlatlanlar ok houna gitmiti.
582
Derken, birden Cibrilin havas hissedilmeye baland mecliste. Belli ki, yeni bir haber geliyordu. Vahyin emareleri ortadan kalkp da meclis skn bulunca, Hz. Abdullah yanna arp ardndan da unlar syledi: Kalk ve bunlar Bille de ret! Bunlarla insanlara o seslensin! nk onun sesi, seninkinden daha gr. ok gemeden Hz. Bill, ezanla insanlar namaza davet ediyordu. Beri tarafta ise Hz. mer, Efendimizin arkasnda namaz klmak iin evinden kmak zereydi. Grd ryay Onunla paylamak iin can atyordu; nk bu rya, birka gndr konuulup da bir trl zme kavuturulamayan namaza davet meselesini zecek bir rya idi. Tam, bu duygularla dolu iken kulana, birden Hz. Billin yank sesi geliverdi. armt; zira bu ses, grd ryada kendisine sylenilen cmleleri tekrar ediyordu. Yoksa btn bunlar, birer rya deil de gerek miydi!? Veya, hl rya m gryordu? Eteklerini toplad ve hzl admlarla Mescid-i Nebeviye doru koturmaya balad. Huzura geldiinde soluk solua kalm, Efendimize yle diyordu: Ey Allahn Nebisi! Seni Hak ile gnderene yemin olsun ki, bunun aynsn ben ryamda grmtm! Senden daha fazlasna ben ahit oldum dercesine bir duruu vard Allah Reslnn ve Hz. mere dnerek, iltifat ykl u cmleyi syledi: Bu konuda vahiy senin nne geti, Ardndan da: Bundan ve merin ryasndan dolay Allaha hamd olsun, buyurarak Allaha hamd edecekti.573
573
Bkz. Eb Dvd, Snen, 1/189 (499); bn Hibbn, Sahh, 4/573 (1679); Beyhak, Snen, 1/390 (1704); bn Him, Sre, 3/40-42
583
Artk bundan byle, mminler iin namaza ar meselesi tebeyyn etmi ve gnde be defa semalar, Allah ve Reslnn adyla enlenmeye balamt. Ve, namazn alemi haline gelen bu uygulamaya bundan sonra, ezan denilecekti.
Ashab- Suffe
Yeni yurt Medine, yeni bir anlaya daha sahne oluyordu; Efendiler Efendisi (sallallahu aleyhi ve sellem), gelen ayetleri kendileriyle paylap onlarla marziyat- ilhiyi mzakere edebilecei kimseleri Mescid-i Nebeviye toplamaya balad. Dier insanlar, ar-pazarda ticaret yapp ba ve bahelerinde tarmla urarken bu insanlarn tek hede, dine ait meselelerin zayi olmasnn nne gemek ve Efendimizden aldklar kltr baka insanlarla da paylaarak tebli srecini doru ve kalc bir keyyetle hzlandrmakt. Bunu yaparken, aln sancsn hissetmemek iin karnlarna ta balyor; ou zaman da alktan baylp olduklar yerde kalakalyorlard; ama onlar iin, dine ait bir meselenin inkif, her eyden daha nemliydi. Bunun iindir ki Efendiler Efendisi, ashabyla konutuu zamanlarda bu insanlara gz-kulak olmalarn tavsiye ediyor, bazen onlar dier ashab arasnda taksim ederek ihtiyalarn grmeye alyor ve kendisi de, ailesinden daha ok bu insanlar dnyordu.574 Aralarnda Eb Hureyre gibi nemli sahabelerin de bulunduu Ashab- Suffenin says, deikenlik arz etmekle birlikte bu saynn otuza kadar kt oluyor ve bu insanlar, Mescid-i Nebevyi ayn zamanda ev olarak kullanyorlard. nk onlarn, ne balarn sokabilecekleri bir evleri ne de kendilerine yardm edecek bir yaknlar vard. Ama bu insanlar, kimseden bir ey isteme niyeti izhar etmez ve hangi artlarda olurlarsa
574
Bkz. bn Sad, Tabakt, 1/255, 256; 2/363; 8/25
584
olsunlar, durumlarna rza gstererek Efendimizle mterek bir hayat yaamay her eye tercih ederlerdi. Onlarn bu hlini anlatrken Kurn, u ifadeleri kullanacakt: Kendilerini Allah yoluna vakfedip de yeryznde dolama frsat bulamayan o yoksullar var ya, ite onlar, insanlardan bir ey isteyip de hllerini ortaya koymadklarndan dolay dier insanlar onlar zengin zanneder. Ey Reslm! Onlar Sen, simalarndan tanrsn; onlar, iffetlerinden dolay, yzszlk ederek halktan bir eyler istemezler. Hayr adna her ne verirseniz, mutlaka Allah onu bilir.575 Tabii olarak bu insanlar, hangi ayetin nerede ve nasl indiini, Efendimizden eref-sudr olan beyann hangi artlarda ve nerede gerekletiini en iyi bilen kimselerdi. Zira, sadece ilimle megul oluyorlar ve ibadet taatle dolu bir hayat yayorlard. Din adna herhangi bir yerden talep geldiinde, ilk defa bunlar arasndan birisi seilir ve o insanlara dini retmek iin muallim olarak gnderilirdi. Ksaca bu insanlar, ilim ynyle Efendiler Efendisinin miraslar konumundayd. ok hadis rivayet ettiklerine dair ikayetler oalnca, bunlardan biri olan Hz. Eb Hureyre (radyallahu anh) ileri atlacak ve: Yats namaznda Reslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) hangi sureleri okumutu, diye soracakt. Adam: Hatrlamyorum, cevabn verdi. Bunun zerine Eb Hureyre (radyallahu anh): Yoksa sen, namazda yok muydun, diye tekrarlad. Adam: Hayr, vardm, cevabn verdi. Bunun zerine Eb Hureyre: Ama ben hatrlyorum; u u sureleri okudu, diyerek
575
Bkz. Bakara, 2/273
585
Efendimizin okuduu sureleri syleyiverdi.576 Fiil bir ders vermenin adyd bu ve arkasndan da unlar ilave etti: Muhcir kardelerimiz ar ve pazarda alverile megul olup, Ensr kardelerimiz de ba ve baheleriyle ilgilenirken Eb Hureyre, karn tokluuna Allah Reslnn peine taklm; bakalarnn duymadklarn duyuyor, onlarn hfzalarna ulamayanlar da ezberine alyordu.577 Bu kadar sknt ve meakkt, elbette herkesin yle kolay katlanabilecei bir mesele deildi. Bir tarafta Kureyza ve Nadroullar karlarnda duruyor ve onlarn din adamlarnn ellerindeki imknlar da nazarlara arpyordu. nsan olmann bir gerei olarak Suffe ehlinden de olsa baz insanlar, iinde bulunduklar bu durumdan daha iyi artlar elde edip biraz daha rahat etme arzusu iine girebilir, daha mreffeh bir hayat zlemi duyabilirlerdi. Ayn zamanda bu, sadece onlar ilgilendiren bir konu da deildi; Krnun serveti karsnda gz kamap benzeri imknlara sahip olmay arzu eden insanlar olduu gibi578 bugn de benzeri talepler geliebilir, sosyal statde kendi iinde bulunduu konumdan rahatsz duyan insanlar zuhr edebilirdi. te, btn bunlara son noktay koymak iin Cibril-i Emn yeniden geliyordu. Getirdii ayette Yce Mevl, kullarnn kulana kpe olacak u ifadeleri sralyordu: Eer Allah, kullarna verdii rzk ve imknlar bol bol yaysayd, o zaman baz kimseler dnya hayatnn geici rengine aldanr ve dnyaya dalar, ly karp azarlard. Lakin O, bu imknlar diledii bir lye gre indirir. nk O, kullarndan haberdar olup onlarn btn yaptklarn ve yapacaklarn grmektedir.579
576 bn Sad, Tabakt, 2/363 577 578
bn Sad, Tabakt, 2/363 Bkz. Kasas, 28/79 579 Bkz. r, 42/27; Vhid, Esbb Nzlil-Kurn, s. 389, 390
586
Rahmetin Kuatcl ve Sonuna Kadar Alan Af Kaps

Bugne kadar gelen ayetlere ve Efendiler Efendisinin beyanlarna bakldnda, azab- ilhinin deheti kadar rahmetinin enginlii de, mminler arasnda mteref bir meseleydi. Ancak bunu, herkes eit oranda kavrayamamt. Bilhassa Kurn ve Snnet gibi iki temel kaynaktan uzak kalanlar veya henz yeni Mslman olanlar, hem gemi gnlerde iledikleri hatalarn basksyla mahcubiyet yayor hem de azab- ilhiden duyduklar endieyi iliklerine kadar hissediyorlard. Geri Efendiler Efendisi, Mslmanl tercih etmekle birlikte slmn, gemie ait ne kadar cahilce hareket var ise, bunlarn btnn temizlediini ifade ediyordu.580 Ancak, vicdan denilen mekanizma srekli devreye giriyor ve samimi Mslmanlar bile, eskiye ait kareleri hatrlatarak rahatsz ediyordu. Zaten sahabenin genelinde, nceki hayatna kefaret olacak yeni atlmlar yapma gayreti hkimdi ve bu sebeple, gemite iledikleri hatalar temizleyip affettirme yar iine giriyorlard. Az dahi olsa baz insanlar da, iin gerek ynn anlayacak gibi olmular; ama bir trl iman safna geememilerdi. Bir de, putlara tapmakla adam ldrmenin ne denli bir gnah olduunu duymulard, kabuklarn krp da bir trl imann kuatc limanna snp hatalarndan syrlamyorlard. Aktan aa eytan, suret-i haktan grnerek sa taraftan yaklam ve iman adna yumuayan kalplerinin nne, imansz dnemde yaadklar ktlkleri kararak onlarn hayra ynelmelerine engel oluyordu. Mazilerine yle bir gz attklarnda, sabahlara kadar iip elendikleri, elenirken de nice rza musallat olup namus inedikleri akllarna geliyor, iten ie birer kuruntu halinde unlar dnyorlard:
580
Bkz. Kurtub, Tefsr, 16/168
587
Muhammed, putlara tapan ve haksz yere bir adam ldrenin balanmayacan sylyor. Durum byle iken bizler, nasl olur da iman eder ve hicretle Medineye gebiliriz? Halbuki biz, Allahtan baka putlar nnde serfur edip kullukta bulunduk ve Allahn haram kld bir bakasnn hayatna da kastettik! Dier tarafta ise, Ayy bn Eb Reba, Him bnl-s ve Veld bnl-Veld gibi baz insanlarn, Mslman olduklar halde nlerine engeller karlmt ve hicret etmelerine msaade edilmiyordu. Hatta bunun da tesinde, ciddi bask altnda tutuluyorlar ve dinlerinden dnmeleri iin ikenceye tbi tutuluyorlard. Bu srece dayanamayp da mriklerin dayatmalarna evet deme durumunda olanlar iin mminler, znt duyuyor ve artk onlarn, ih olamayacaklarn sanyorlard. Hatta diyorlard ki: Allah (celle celluh), asla ve hibir zaman bunlarn tevbelerini kabul edip balamaz! te byle bir ortamda yine Cibril-i Emn gelmi, rahmet kapsndan mit bekleyenlerin hepsinin de gnllerine su serpmek iin Efendimize u ayeti tebli ediyordu: Ey ok gnah ileyerek kendi z canlarna ktlk etmede ileri giden kullarm! Allahn rahmetinden midinizi kesmeyin! Allah dilerse btn gnahlar affedip maret eder; nk O, ok affedici Gafr, merhamet ve ihsan fazla Rahmdir.581 Bizzat Allah (celle celluh), kullarna umut datyor ve ne trl bir gnah iinde olurlarsa olsun insanlarn, yeniden kapsna geldiklerinde elleri bo dnmeyeceini anlatyordu. Sahabe, vefa insanyd; nasl olmasn ki onlar, Ehl-i Vefann dizinin dibinde terbiye grm, dnyaya da vefa dersi veriyorlard. Hz. mer de yle yapacakt; bu ayetleri duyunca,
581
Zmer, 39/53
588
Kubya kadar kendisine yol arkada olduu halde Eb Cehilin tuzana derek geri dnen ve Mekkede ikence altnda tutulan Ayy bn Eb Reba ile daha Mekkede iken yollar tutulup da bir trl hicret imkn bulamayan Him bnl-s, Veld bnl-Veld ve onlar gibi ayn durumda olan insanlara bir mektup yazacak ve bu mektubunda bu ayetten de bahsederek kuvve-i maneviyelerini takviye etmeye alacakt. Zira, byle bir imtihan iinde bulunanlar, yalnz braklmamak ve beslenme kaynaklar itibariyle srekli yanlarnda olmak gerekiyordu. Hz. merin yazd mektubun kendilerine ulat mihnet altndaki bu insanlar, yeniden kendilerine gelecek ve her eye ramen kapnn kendilerine ak olduunu grerek Medineye hicret yolu aratracak ve gnn birinde bunada muvaffak olacaklard. Mektubu okuyunca hemen kalkp Ztuv denilen yere gelen Him, o gn yaad sevinci anlatacak cmle bulmakta zorlanacak ve devesine atlad gibi doruca Medinenin yolunu tutacakt.582
Esad bn Zrrenin Vefat ve Yeeren Nifak

Ensr arasndan Akabe beyatlarna katlan ve Ben Neccroullarnn temsilcisi seilen byk sahabe Esad bn Zrre (Eb mme), Mescid-i Nebevi yapld sralarda hastalanm, evinde yatyordu. ok gemeden de, onun vefat haberi geldi. Hicret sonrasnda yaanan ilk hadiseydi bu. Bir anda Medineye, byk bir hzn kvermiti. Hznlenenlerin banda, elbetteki Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem) vard. Ancak bu, bir kaderdi ve elden bir ey gelemezdi. Beri tarafta, bir ak bulup da tenkit etmek iin bekleenlere gn domutu: ayet Muhammed, gerekten bir peygamber olmu ol582
Vhid, Esbb Nzlil-Kurn, s. 384, 385
589
sayd; Onun ashab lmezdi, diyorlard. alacak bir durumdu; sanki nceki peygamberlerin ashab, lmszlk arab imi ve ebedi yayordu! Aslnda bunu syleyenler, Hz. Musa ve Hz. Harunun da lml birer beer olduklarn biliyorlar ve srailoullarnn da sonlu olduunu grp duruyorlard. Demek ki mesele, lmszl talep deildi; asl maksat, ortal bulandrmakt. Dier taraftan ise byle bir yaklam, insanlarn gizlemek zorunda kaldklar gerek niyetlerini ortaya karyor ve nifak tohumlarnn ortaya kmasna neden oluyordu. zntsn dile getirirken Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem), yle buyuracakt: Eb mmenin lm zerinden Arap mnfklar ve baz Yahudiler, ne kt bir kar yarna giritiler! ayet Muhammed, gerek Nebi ise, ashab lmezdi. diyorlar. Fesbhnallah! Allahn iradesi yannda Ben, ne kendime ne de herhangi bir arkadama mlik olabilirim!583 Efendimizin cmleleri, bir sahabenin lmn bahane ederek kendini ele veren mnfk veya frsat dknlerine sitem doluydu. Zira, lm veren de, hayat alan da Allah idi ve aslnda, bu yaktrmada bulunanlar da bunu gayet iyi biliyorlard. Cenazeyle ilgili tekn den ileri bittikten sonra Neccaroullar, Efendimizin huzuruna gelerek: Y Reslallah! Biliyorsun ki Eb mme, bizim admza elimiz idi; o ldne gre Sen, aramzdan birisini onun yerine eli tayin et! Efendiler Efendisi, efkt ve merhamet baklaryla kucaklad onlar nce. Ardndan da: Sizler, Benim day ocuklarmsnz; Ben, sizden birisi
583
Ahmed bn Hanbel, Msned, 4/138; Hkim, Mstedrek, 4/214; Heysem, Mecmaz-Zevid, 5/98
590
saylrm! Bundan byle, sizin temsilciniz de Benim, buyurdu. Ben Neccrn sevincine diyecek yoktu. Geri, aralarndaki en itibarl elilerini kaybetmilerdi; ama imdi Allah (celle celluh) onlara, insanln gelmi gemi en hayrlsn nakb olarak ihsan etmiti.584
Mezarlktaki Muhvere
Ashab arasndan Glsm bnl-Hedm vefat etmiti. Allah Resl, arkadalarndan birisi iin yapmas gereken son vazife dolaysyla Bayyyl-Gargad denilen mezarlkta bulunuyordu. Selmn- Fris de, Onun yanndayd. Belli ki, frsat kolluyor ve sadaka yemeyip de hediye kabul ettiini grd Efendisi hakkndaki nc emareyi de grp tatmin olmak istiyordu. ki paradan oluan bir libas vard zerinde, Allah Reslnn Birini dierinin zerine atm, omzu da haf aralanmt, boynu grnyordu. Bir mit belirmiti Selmn iin Son eyhinin anlatt risalet mhrn... Son emareyi de grebilmek iin arkasna yaklat. Arkasna dolandn grnce, hissetmiti Allah Resl de. Belli ki bu adam bir eyler aryordu... Zora koma niyetinde deildi ve omzundaki rty haf aralayverdi, grsn diye. Aman Allahm!.. Evet, evet, mhr de tamamd!.. Hem de Ammriyyeli eyhinin aynen anlatt gibi Selmn iin silinmiti her ey; kaybetmiti kendini. Evet, risalet mhr de vard. Tutamad kendini, zerine kapand ve pmeye balad. Kendini tutamyordu. Bu arada gzyalar da, seylb olmu akmaktayd. Hkrklarna hkim olamyordu. Yllardr arad bir vuslatt bu. Kader yollarna su serpmiti adeta Selmnn ve yr demiti. O da yrm ve
584
bn Him, Sre, 3/39
591
imdi, aradn bulmann heyecanyla iliklerine kadar bir haz duyuyordu. Yanna ard Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem) ve nne oturttu Selmn nce. Bandan geenleri anlattrd bir bir randan nasl ayrldn, ama geliini, Musuldaki arayn, Nusaybinde kaln ve Ammriyede kimlerle karlap nasl maceralar yaadn anlatt srasyla. Sonra da, son eyhinin sylediklerini paylat Allah Reslyle. ok aramt; ama imdi aradn bulmann hazzn yayordu. Anlattklar, Efendimizin de houna gitmiti. Ashabna da duyurmak istiyordu ve tekrar anlatmasn isteyecekti Selmndan, hayat serencmesini.585
Kskanlk ve Haset Rzgarlar

O gn de, sosyal meselelerde btncl bir yaklamla hareket edip sonular da yle deerlendirmenin imkn yoktu; gerek Medineli mrikler ve gerekse ehl-i kitap olarak bilinen Yahudi ve Hristiyanlar arasnda; Efendimizi tanyp bilen ve Ona kar muhabbet besleyenler olduu gibi, bunun tam tersi, Onun karsnda yerini alan, dmanlk adna entrikalar eviren ve frsat bulsa Onu, bir kak suda bomak isteyen insanlar da vard. Ancak bunlar, Efendimizin tevecchle karland Medinenin ilk yllarnda, yekpre bir muhalefetten daha ziyade, mnferit hadiseler olarak kendini gsteriyordu. Zaten, konuyu haber veren Kurn da bu noktaya dikkat ekerken yle diyecekti: Ehl-i kitabn hepsi bir deildir; onlarn iinde yle dosdoru bir cemaat vardr ki, gecenin ge vakitlerinde Allahn ayetlerini okuyarak secdelere kapanr; Allah yegne ilah bilir ve ahiret yurdunu da tasdik eder. Ayn zamanda bunlar, iyilii yayar, ktlkleri de nleme yarna girerler ve her daim,
585
Ahmed b. Hanbel, Msned, 5/441 (23788); bnl-Esr, sdl-be, 2/512
592
hayrl ilerin peindedirler; ite bunlar, gerekten salih kimselerdir.586 Abdullah bn beyy, bunlarn banda geliyordu; Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) Medineye gelmeden nce reislik iin kendini hazrlamt, dalan vahdet-i ruhiye ve yaanan kargaay dzenlemek iin Medine halk da buna scak bakyordu. Ancak, Muhcirlerin Medineye geliiyle birlikte onun, btn planlar suya dm; nnn kesilmesine sebep olan Efendiler Efendisine kin besler olmutu. nk, bir anda insanlar, dertlerine deva olacak Zt grr grmez yn deitirmi ve yzyllarn birikmi problemlerine zm bulacana inanp gerek kurtarc olarak grdkleri bu yeni adrese ynelivermilerdi. Abdullah bn beyy iin bu, byk bir kaypt ve tam, kazandm derken kendisine bu kayb yaatanlara ate pskryordu. Ne var ki o, bu hlini aa vuramyor ve genelin kabullendii yerde bu anlay benimser gibi grnme lzumunu hissediyordu. Grnte ve zahir sebepler asndan Mslmand; ancak, iten ie din dmanl yapyor ve etrafna her frsatta yeni yeni nifak tohumlar yayyordu. Yukarda zikredilen ayetin ifadelerinden de anlalaca zere; bu mspet hareket eden, ounluktan ayr den baz insanlar, memleketlerine dardan gelen bu anlaya kar yava yava harekete gemi, kendilerince planlar kuruyor ve yanda bulmaya alyorlard. Ben Nadr, Ben Salebe, Ben Kaynuk, Ben Kureyza, Ben Ruzeyk, Ben Hrise, Ben Amr ve Ben Neccr kabilelerine mensup Huyey bn Ahtab, Kab bn Eref, Abdullah bn Sriy, Funhs, Kab bn Esed ve Lebd bn Asam gibi bu insanlar, gecenin karanlklarnda bir araya gelmeye balam ve Efendimizin aleyhinde propaganda yapmaya alyorlard. Bunlarn hepsi de, kskan ve din
586
Bkz. l-i mrn, 3/113, 114
593
adna Efendimizin konumunu ekemeyen Yahudi587 tipleriydi; Medinede tne retiyor ve kargaa pazarlyorlard. Zira Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), bekledikleri gibi kendi aralarndan kmam ve buna ramen oluturduu iman hlesi her geen gn, gibi byyordu.
slpta lah Ynlendirme

Bir gn Hz. Eb Bekir, bunlardan Finhs adndaki bir Yahudi ile karlam; uzun konumalar sonucunda aralarnda bir yaknlk hsl olmutu. in dorusu Hz. Eb Bekiri de mitlendiren bir gelimeydi bu. nk bu adam, Tevrat ve ncili iyi bilen lim bir zatt; havrada, ocuklara Hz. Musa kssalar anlatr ve onlara, gelecein bilgeleri olmalar konusunda uyarlarda bulunurdu. Bu adam bir Mslman oluverse, etrafndaki birok insan da slmla tanr ve kitleler halinde slma dehaletler yaanrd. Baka bir gn Finhsn yanna gitti Eb Bekir ve iman hakikatlerinden bahisler at uzun
587 Aslnda Medinede bulunan Yahudiler, yerli halktan saylmazd. Asl itibariy-
le brn olan bu insanlar, zamannda bilhassa Romallarn basksndan kap Medineye snm, burada kalmay baka yerlerde dalp kaybolmaya tercih etmilerdi. Her kabilenin alt kollar olmakla birlikte ana at itibariyle Ben Kaynuk, Ben Nadr ve Ben Kurayza adnda kabile altnda birlemilerdi. Zaman iinde, Araplarla evlilikler yapmaya balamlar; dil olarak Arapay konuup ocuklarna da, iinde bulunduklar toplumun kulland isimleri verir olmulard. Buna ramen, kk meselesi gndeme geldiinde hemen ortaya kar ve kendilerini herkesten stn grme anlaylarn ne karverirlerdi. Bunun iin dier Araplara stten bakarlar, herkesi kendilerine hizmet etmekle sorumlu grrler ve ekonomik hayatn iplerini ellerinde tutarak bulunduklar yerde hkim g olmay hedeerlerdi. Zaman zaman aralarnda vuku bulan savalarn temelinde de, bu hkimiyet anlay ve dnya malna gsterdikleri hrs belirgin rol oynuyordu. Sihir, fal, frklk ve by gibi bakalarnn bilmedii alanlarda sz sahibi olan bu insanlar, ellerindeki bu tr bilgileri de kullanarak stn olduklar krini yaymaya alyor ve karlarndaki insanlarn bilgisizliklerinden de istifade ederek toplumda temeyyz ediyorlard. Bkz. Mbrekfr, er-Rahkul-Mahtm, s. 171
594
uzun. Ahiretten bahsetti defalarca ve bile bile gerei gizlemenin vebaline deindi. Ardndan da: Yazk sana ey Finhs! Allahtan kork ve gel de Mslman ol. Sen de biliyorsun ki Muhammed, Allah tarafndan hak ile gnderilmi bir elidir. Zaten bu, elinizdeki Tevrat ve ncilde de yazl, dedi. Finhsn bu tarakta pek bezi yok gibiydi. Tuttu bir de, en temel meseleleri alaya almaya balad. Kendisini hakka davet eden Eb Bekire unlar sylyordu: Vallahi de ey Eb Bekir! Bizim Allaha ihtiyacmz yok! O bize muhta! Onun bize olan talepleri kadar biz ondan istekte bulunmuyoruz. O bizden deil, biz ondan daha zenginiz. Baksana, ayet bizden daha zengin olsayd, sahibinizin de dedii gibi mallarmzdan bor istemezdi; size faizi yasaklyor ama bize faiz veriyor! ayet bizden daha zengin olsayd, bize faiz vermezdi. Eb Bekir gibi birisini ileden karacak szlerdi bunlar. eytanca bir zeka ile, kmr elmas gsterme gayreti iine girmi, yetmiyormu gibi bir de Zt- Ulhiyete kar hakaret ediyordu. Kendince, karz- hasen tahidat yapan ayete telmihte bulunuyor ve en gzel biimde Allah iin bor verme588 iini, Allaha bor verme eklinde arptp sulandrmak istiyordu. Daha szn bitirmeden, suratna yle bir tokat inmiti ki adam, neye uradn ard. Belli ki hi beklemedii bir tepkiydi bu. Ardndan, unlar sylyordu Hz. Eb Bekir (radyallahu anh): Ey Allah dman! Nefsim yed-i kudretinde olana and olsun ki, ayet sizinle bizim aramzdaki anlama olmam olsayd, senin kelleni koparrdm. Halbuki Hz. Eb Bekir (radyallahu anh), narin yapl ve yu588 Bkz. Bakara, 2/245
595
muak huylu bir adamd. Ancak, Allah ve Reslnn alaya alnd yerdeki duruunu, en babayiit adamlarn yannda bulmaya da imkn yoktu. Finhsn szleri Hz. merin de kulana gelmi ve onu da ileden karmt. Kapt gibi klcn yola koyulmu ve Finhsn hesabn grmek iin geliyordu. merin iddeti Eb Bekirinki gibi de olmazd; Allah ve Reslullaha dil uzatlan yerde o, uzanan dili sker ve izgiyi aanlara da haddini bildirirdi. Ancak zemin, o gn iin buna msait deildi. Cibril-i Emn huzura gelmi, durumdan Allah Resln haberdar ediyordu. Ayn zamanda, Allah kelam olarak getirdii, yannda bir de emanet vard. Diyordu ki: man edenlere syle ki; Allahn ceza gnlerinin gelip atacan bekleyenlerin ezalarna aldr etmesin, kusurlarn balasnlar! nk, naslsa Allah, yaptklarnn karln herkese verecektir.589 Aka bu, seviyenizi koruyup da seviyesizlerle zaman kaybetmeyin; onlarn hesabn, byk mahkemede zaten Allah grecek. Siz, size deni size yakr ekilde yapn ki; bunun karln da Allah mutlaka verecektir anlamna geliyordu. Ancak, merin bundan henz haberi yoktu. Onun iin Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem), hemen birisini gnderip onu da haberdar etmek istedi. ok gemeden de, sert admlarla Finhsn hesabn grmeye giden merin karsna bir sahabe km ve kendisini Reslullahn beklediini sylyordu. Ayn zamanda meselenin aciliyeti vard. Hak karsnda konumunu yeniden belirlemekle bilinen Hz. mer, soluu Allah Reslnn huzurunda ald. Efendiler Efendisi nce:
589
Bkz. Csiye, 45/14
596
Klcn knna koy y mer, dedi. Reslullah ister de mer ona itiraz eder miydi hi? Seni hak olanla gnderene yemin olsun ki doru sylyorsun y Reslallah! Ardndan Sultan- Resl Hazretleri: Rabbin diyor ki, diye balad ve Cibrilin getirdii ayeti okudu ona da. Artk, kabaran dalgalar durulmu; Hz. merde de derin bir sknet hsl olmutu. Demek ki, sonucu itibariyle umumu ilgilendiren meselelerde, bataki insann bilgisi olmadan mnferit bir adm atlmamalyd. Yoksa, ta ta stne konularak ina edilen binann temelinde sarsnt meydana gelir ve istenilen neticeye ulalamazd. yle mukabelede bulundu: Seni hak ile gnderene yemin olsun ki, bundan byle ben yzm ekitmeyecek ve fkemi izhar etmeyeceim! Huzurdaki insiba, nasl dalga dalga dier insanlar zerine de sirayet ediyor ve bu sahile urayan herkesi etkisi altna alyordu!590 Dier tarafta ise, ne byle bir su kayna ne de insiba sz konusu idi. in dorusu, herkes kendi karakterinin gereini yerine getiriyordu. Dil belsndan dolay Hz. Eb Bekirden dayak yiyen Finhs, daha sonra ikayet iin Efendimizin yanna geldi. Hrpaland her halinden belliydi. Ancak o, olanlardan ders alma da benzemiyordu ve kendi yaptklarndan hi bahis amadan Eb Bekirin kendisine saldrp dvdn syledi Efendiler Efendisine. Bunun zerine Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), Hz. Eb Bekiri yanna ard ve sordu: Niin byle bir ey yaptn? Eb Bekir mahcuptu. Ancak, yan banda duran bu alaa haddi bildirilmeliydi. Syledikleri yetmiyormu gibi bir de
590
Bkz. Vhid, Esbb Nzlil-Kurn, s. 394
597
gelmi, aleyhinde konutuu yerden imdat dileniyordu. Normal artlarda kendini mdafaa etmekten holanmazd; ama burada meseleyi, olduu gibi aktarmak gerekiyordu. Bunun iin unlar syledi Hz. Eb Bekir (radyallahu anh): - Y Reslallah! Bu, Allah dman adam, ok byk bir gnah iledi. Zt- Bri hakknda aza alnmayacak eyler syledi; -haa- Allahn fakir, kendilerinin ise zengin olduunu sanyor. Ben de kzdm ve dediklerinden dolay Allah iin dvdm onu. Hakikatin ifade edildiini duyunca Finhs, rahatsz olmutu; ama areyi, Eb Bekirin anlattklarn inkrda buldu ve: Ben bunlar demedim, diye sylenmeye balad. Konuyu, Allah Reslnn de bildiini nereden bilebilirdi! Ne yzsz adamd; bunca yaptklar yetmiyormu gibi bir de Eb Bekiri yalanla itham ediyordu! Bir kez perde yrtlnca insanda, demek btn bunlar olabiliyordu. ok gemeden, Sddk-i Ekberin sadakatini haykran Kurn ayetleri inmeye balad; sema dile gelmi ve Cibril-i Emn, nsanln Emnine vahiy indiriyordu: phesiz ki Allah, Allah fakir, bizler ise zenginiz. diyen o kimselerin szlerini de iitip bilmektedir. Onlarn syleyegeldikleri bu sz de, haksz yere ldrdkleri peygamberlerin hesabn da yazyoruz ve onlara, Tadn bakalm o yakc cezay. diyeceiz.591 Grld zere inen ayetlerde, aynen Finhsn sylediklerine yer veriliyor ve byle iki yzl ve sahtekr kimselerin, ahiret yurdunda yakc bir azaba dr olacaklar anlatlyordu.
591
Bkz. l-i mrn, 3/181
598
Medine Anlamas
Yeni gelinen hicret yurdunda problemler teker teker ele alnyor ve birer birer zme kavuturuluyordu. zme kavuturulmas gereken bir konu da, Medinenin nfus yaps, etnik dalm ve din farkllklar gz nnde bulundurularak, bu farkl unsurlarla birlikte mterek bir hayat srebilmenin artlarn oluturmakt. Zira, o gn iin on bin civarnda bir nfusa sahip olan Medinede, bin be yz kadar Mslman nfusun yannda, drt bin civarnda Yahudi, drt bin be yz kadar da Arap mrik bulunmaktayd. yleyse, bu farkl unsurlar arasndaki ortak paydalar ne karlmal ve Medine ehri, asgari mterekler zerinde ittifak edilerek mterek paylalmalyd. Ayn zamanda Medine buna, iddetle ihtiya duyuyordu; zira, yzyllarca devam edegelen savalarla592 sosyal balar zedelenmi, yeni atklarla toplumun yeniden rglenmesine olan ihtiya, dier yerlere nispetle daha belirgin bir ekilde aa kmaktayd. Farkl unsurlarn birbirleriyle savalar olduu gibi ayn unsurlar da kendi aralarnda bark deildi; Evs ve Hazre arasnda kavgalar yaand gibi Yahudi kabileleri olan Ben Kaynuka, Ben Nadr ve Ben Kurayza arasnda da benzeri problemler kendini gsteriyor ve sosyal hayat, tam bir gvensizlik iinde yryordu. Bu karmak ortam, bazen olmadk ittifaklar dourabiliyor; mesela, Evs kabilesiyle, Ben Nadr ve Ben Kurayza kabileleri bir araya gelip Ben Kaynukaya kar birleebiliyor; ayn ekilde, Hazreliler de, Ben Nadr ve Ben Kaynukallara karlk Ben Kurayza ile ittifak kurabiliyorlard. Medinede grlemeyen bu btnlk, ehrin yapsnda da
592
Evs ve Hazre arasnda cereyan eden Buas Savalarnn, yz yirmi yl devam ettii bilinmektedir. Halbuki bu iki kabile, Ben Kayle kkeninde birleiyor ve temelde birbirleriyle akraba oluyordu.
599
kendisini hissettirmiti; her bir kabile, kendi gvenliini salayabilmek iin kendine mahsus surlar ina etmiti ve ancak bu ekilde kendisini gvende hissedebiliyordu. Bunun iin Medinede o gn, tam on muhkem sur vard. Bu kadar problemin bir araya gelmesi, gven ortamn ortadan kaldrm ve ehirde ticari hayat durma noktasna gelmiti. Bu durum, dardan gelen tccarlar da endielendiriyor ve mecbur kalmadka Medineye uramyorlard. Hatta denilebilir ki, Medinede yaayan unsurlar, bkknlk veren bu savalara son verip de kendilerini bir masa etrafnda buluturacak harici bir gcn gelmesini arzu eder olmulard. te bu beklenti, Efendimiz iin iyi bir zemin oluturuyordu. Bunu ifade ederken Hz. ie validemiz de, benzeri olaylara dikkat ekecek ve hicret ncesinde Medinede yaanan kaos ortamnn, Efendimizin geliine zemin hazrladn ifade edecekti.593 Ve Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem) de, iyi okuduu bu zemini deerlendirecek; Medinede ahenk ve uyumu temin adna taraar bir araya getirerek asgari mtereklerde bir anlama gerekletirecekti. Bunun iin de, ncelikle Medine ehrinin snrlarn tespit ettirdi; artk bu snrlar iinde kalan blge harem olarak anlacakt. Bunun ardndan Medinede, ilk defa bir nfus saym gerekletirildi. Medine, yeniden yaplanyordu. Elbette bu yaplanmadan herkes memnun deildi; bilhassa mrik Araplar, olabildiince tedirginlik yayor ve Mekkedeki mriklerin, Muhcir ve Ensr kolladklar iin kendilerine de zarar vereceklerini dnyorlard. Zaten Mekkelilerin, yakn zamanda Medineye bir sefer dzenleyeceklerine ve ellerinden kardklar Mslmanlar burada kstrp bozguna uratacaklarna dair haberler de duyulmaya balanmt.
593 Bkz. Buhr, Sahh, 3/1377 (3566)
600
Efendimizin tavr ise, btn bu endieleri ortadan kaldrmaya matuftu; Mekkede olduu gibi, Sizin dininiz size, bizim dinimiz de bize. anlayn hkim klmaya alyor ve kavga etmeden de Medineyi mterek paylaabileceklerinin rneklerini ortaya koyuyordu. Buna gre herkes; dili, dini, rk ve milliyeti ne olursa olsun, kar tarafn inan ve anlaylarna saygl olduu srece ayn havay teneffs edebilecek ve Medinede, problemsiz bir hogr ortam kendiliinden oluacak; ne kimse din deitirmek iin zorda kalacak ne de din anlayn yaarken bask altnda braklacakt. Ayn zamanda bu, kendi dncesini zgrce ifade hrriyetini de ieriyor ve dncesi ne olursa olsun, anlayn tebli hakkn da beraberinde getiriyordu. Demek ki, kendilerine arz edilen mesele, hkimiyet deil; katlm esas alan bir paylam ngryordu. Daha, Medineye geldiinden bu yana sayl gnler gemesine ramen Efendiler Efendisinin gven ve huzur ortam kendini hissettirmiti ve btn taraaryla Medine sakinleri, aralarnda kmas muhtemel anlamazlklarda, konuyu zme kavuturma mercii olarak Efendimize mracat edilmesi gerektiini mterek bir talep olarak ortaya koyuyordu.
lk Anlama, Evs ve Hazre Arasnda

Medinedeki ilk anlama, Evs ve Hazre kabileleri arasnda yaplacakt. Bunun iin, toplantya katlanlar, kirlerini ortaya koyuyor ve uzun mzakereler sonucunda ortaya kan hkme saygl olacaklarn beyan ediyorlard. Bylelikle, yzyllar sonra ilk defa, Evs ve Hazre arasnda kalc bir anlama yaplyor ve Ensr haline gelen iki yap arasndaki asrlk sava ortamna son nokta konulmu olunuyordu. Bunun iin Enes bn Mlikin evinde bir araya gelindi ve yazl bir anlama gerekletirildi. Bylelikle, Mslman olan
601
Evs ve Hazrele yaplan bu anlamaya, Mslman olmayan Araplar da mevli statsnde dahil olmu; Evs ve Hazree tbi olarak anlamaya imza koymu kabul ediliyordu. Hatta bu durum, daha sonralar ortaya kan sava durumlarnda bile gz nnde bulundurulacak ve bugn anlama yapan ve bu anlamaya sadk kalanlar, Tevbe suresinde anlatlan sava ltimatomundan istisna edileceklerdir.594 Yazl bir mutabakat ieren anlamada yle deniliyordu: Bismillahirrahmanirrahim. Bu anlama, Nebi olan Muhammed tarafndan, Kurey ve Yesribdeki Mslman ve mminler; onlara tbi statdeki dier insanlarla, daha sonra da gelip ayn artlar kabul edenler ve ortak savunma konusunda mterek hareket edenler arasnda gerekleen bir anlamadr. Bunlarn hepsi, dier insanlar karsnda tek bir mmettir. Bu giri cmlesinin sonrasnda Efendiler Efendisi (sallallahu aleyhi ve sellem), nce Muhcirleri zikrettikten sonra Ben Avf, Ben Side, Ben Hris, Ben Cem, Ben Neccr, Ben Amr, Ben Nebt ve Ben Evs kabilelerinin isimlerini de kayda geirerek her biri, kendi aralarnda det olduu vechile, kan diyetlerini demeye itirak edecekler; harp esirlerinin kurtulu dyelerini de, mminler arasndaki maruf, adalet ve makul esaslara gre demeyi kabul edeceklerdir. Yine btn kabileler, iyi ve gzel olan toplumda yaygnlatrmada, kt ve irkin olan da ortadan kaldrmada gayret sarfedecek ve bylelikle toplumda, fazilet ve adalet esasna dayal, olumsuzluklar gizlemeyen ve su sahibi hangi anlaytan olursa olsun cez meyyidenin uygulanmasnda mterek hareket eden bir anlay geliecektir. En nihayetinde, ayet bir anlamazlk vuk bulursa, bu durumda da Allahn ve Onun Resl Hz.
594
Bkz. Tevbe, 9/4
602
Muhammedin verecei hkme rza gsterilerek mesele zme kavuturulmu olacaktr.595
kinci Anlama, Yahudilerle

Evs ve Hazre arasndaki anlama tamamlandktan sonra sra, Medinedeki en nemli yap olan ve nfusun % 40 gibi nemli bir blmn oluturan Yahudilerle de benzeri bir mutabakatn salanmasna gelmiti. Bunun iin Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), Yahudi kabilelerinin nde gelenleriyle Binti Hrisin evinde bir araya geldi. Uzun grmeler sonunda, hemen her konuda mutabakat salanm ve sra, bunlarn madde madde yazya aktarmna gelmiti. zetle metinde unlar yer alyordu: Yahudiler de, sava tehlikesine kar, aynen Mslmanlar gibi maddi katk salayacak; Ben Avf, Ben Neccr, Ben Salebe ve onlarn bir kolu olan Cefne, Ben Side, Ben Cem, Ben Evs ve Ben utaybe kabilelerinden her birisi de, kendi din anlaylarn rahat bir zeminde yaayabildikleri gibi Mslmanlar da ayn zgrlk iinde din hayatlarn rahatlkla ifa edebileceklerdi. Bu durum, her bir yapnn alt kolu olan kabilecikler iin de sz konusuydu ve onlarn tamam, bu kabilelerin ats altnda temsil ediliyorlard. Efendimizin (sallallahu aleyhi ve sellem) izni olmadka hibir Yahudi kabilesi, Mslmanlarla birlikte savaa katlamayacak; herhangi bir sava halinde yardmlama esas olacak ve her bir unsur kendi sava giderlerini bizzat kendisi karlayacaktr. Kimse, kar tarafa zarar veremeyecek; taraardan zulme maruz kalana dierleri yardmc olacaktr. Ne Kureyliler
595 Bkz. bn Kesir, el-Bidye, 3/224; Hamidullah, slm Peygamberi, 1/206 vd.
Ayrca, bu anlamann Trke tam metni ve o gnk sosyal artlar asndan tad mana iin bkz. Bula, Ali, Medine Vesikas, Yeni mit, Yl: 17, Say: 68, s. 47 vd.
603
ve ne de onlarla ortaklk kuranlara kap aralanacak, himaye altna alnacaktr. Medine, mterek koruma altna alnacak ve savunmada yardmlama bir esas olacaktr. Herkesin, kendi payna den mntkadan sorumlu olduunun da alt izilen bu anlamaya gre yine, din konusunda yaanmas muhtemel savalar, bu maddelerin haricinde tutulmutur. Anlamaya gre, Yahudilere snan kimseler de aynen bu Yahudiler gibi muamele grecek; ancak btn bunlar, haksz yere bir adam ldren veya yaralayan kimselerin de saklanp gizlenmesine sebep olmayacak, su ileyenler gerekli cezai meyyideye arptrlacaklardr. Yine bu anlamaya gre, ortaya konulan prensiplere mutlaka riayet edilecek ve aykr bir davran iine asla girilmeyecektir. Mslmanlar, Allah kelam Kurn hkmlerine gre meselelerini zme kavuturduu gibi Yahudiler de, kendi kitaplar olan Tevratn ahkmna gre aralarnda hkmedecek ve kimse, bir dierinin dini anlayna mdahale etmeyecektir. ayet, buna ramen uygulamada bir ihtilaf vuku bulursa yine bu, Allahn emirlerine ve Onun Resl Hz. Muhammedin hakemliine bavurularak zme kavuturulacaktr.596 Anlama metninden anlaldna gre o gn Medinede, irili-ufakl on bir Yahudi kabilesi bulunmakta ve bu kabilelerin hemen hepsi de, Efendimizle yaplan anlamay imzalamtr. Yeni geldii bir ehirde ve nfusun ancak % 15ine sahip olduu halde Allah Reslnn bylesine bir konum elde etmesi, hi phesiz Onun fetanetinin bir buududur. Sosyal artlar ok iyi deerlendirmi ve hkimiyet esasn ne karma yerine, paylama ortak paydasnda taraar bir araya getirerek mterek bir pakt kurmutur. Onun bu gayreti, ayn
596
Bkz. bn Him, Sre, 3/31-35; M. Hamidullah, slm Peygamberi, 1/206 vd.
604
zamanda tarih asndan da byk nem tamaktadr; zira, byle bir anlama metninin ortaya k ve taraar arasnda bir nevi anayasa statsnde hkmlerin konulmas, o gn asndan henz, tarihin ahit olmad bir gelimedir.
Aile Fertlerinin Getirilmesi

Mslmanlarn yeni ehri Medinede yaanmas muhtemel problemler teker teker zme kavuturulmu; imdi sra, geride kalan aile fertlerinin de buraya getirilmesine gelmiti. Malm olduu vechile Muhcirn-i Kirm Hazert hicret ederken, yanlarnda aileleri yoktu ve bunu, asla bir problem olarak grmyorlard. Sadece, kendilerine: Hicret edin, denilmi ve onlar da bu emri yerine getirme yarna girmilerdi. Ev ve barklar Mekkede kalacakm, mrikler gayrimenkullerine el koyacaklarm, oluk-ocuklar alktan krlacak, baba efkatine muhta kalacaklarm, akam eve gelmeyince hanmlar zlrm... Bu ve benzeri ne kadar gereke var idiyse btn bunlar, onlar adna hibir zaman mazeret oluturmuyordu. Zira onlar, iman konusunda gz kara insanlard ve emirin olduu yerde demiri eritir ve mutlaka bu emri yerine getirirlerdi. Zaten, sahabe olma fark da buradan kaynaklanyordu. Ancak, artk Medineye gelinmi ve emniyetli bir zeminde ibadetlerini rahat yapar hale gelmilerdi. Mescid-i Nebev ina edilmi, Muhacirlerle Ensr arasnda kardelik balar kurulmu, mesken meselesi byk lde zlm, Medineye dardan gelenlerle yerli halk arasnda beklenen kaynama gereklemi ve bylelikle muhtemel sosyal problemler, temel zmlere kavumutu. yleyse, ayn huzur ortamndan, Mekkede brakmak zorunda kaldklar oluk-ocuklar da istifade etmeli ve onlar da buraya alnarak, bylelikle bir an nce mriklerin errinden de emin olunup aileler bir araya getirilmeliydi.
605
te imdi, Medinede yaanan bu emniyet ve gven havas, Mekkede kalanlarn da getirilmesini netice veriyor, ailecek gelemeyenler de artk yava yava Medinede buluuyordu. Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) ve yol arkada Hz. Eb Bekir de, ailesini Mekkede brakp gelenlerdendi. Hz. Haticenin emanetleri597 Hz. mm Glsm ve Hz. Ftma ile Hz. Sevde validemiz; Zeyd bn Hrisenin hanm mm Eymen ve olu sme ve Hz. Eb Bekir ailesinden de Hz. ie ve Hz. Esm ile olu Abdullah da Mekkede kalanlar arasndayd. Geride kalan aile fertlerini Medineye getirmeleri iin Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem), yanlarna iki deve ve be yz dirhem de para vererek Eb R ile Zeyd bn Hriseyi grevlendirdi; gidecek ve geride kalan aile fertlerini de alarak Medineye dneceklerdi.
Kubadan Gelen ocuk

Zbeyr bn Avvm, Hz. Eb Bekirin kz Hz. Esm ile evlenmiti ve Abdullaha hamileydi. Hicret emri gelince, doumu yakn olmasna ramen yola km ve yaklak be yz kilometrelik yolu katederek Kubaya kadar gelmilerdi. Medineye bir soluk mesafede olmalarna ramen doum sanclar artnca, orada mola vermek zorunda kaldlar. ok gemeden de Hz. Esm, nur topu gibi bir erkek ocuk dnyaya getirmiti. Byk bir heyecand; zira bu, Medineye geldikleri gnden bu yana Muhcirnden, dnyaya gelen ilk ocuktu. Ayn zamanda bu, Efendimiz iin de byk bir mjde demekti; nk bu ocuk, hem hicret yolcularnn Medineye sa salim gelilerini, hem de Hz. Zbeyrin olunun dnyaya
597 Bu arada Rukiyye validemiz Hz. Osman ile, Zeyneb validemiz de, Ebul-s ile
evliydi. mm Glsm validemiz ise, Eb Lehebin oluyla evli iken, Mekkelilerin basksna boyun een Utbe, srf Efendimiz ve Hatice validemize azap olsun diye onu boam ve bylelikle bu yuva yklmt.
606
geliini anlatyordu. Onun iin, hi vakit kaybetmeden huzura koup ocuu Efendimizin yanna getirdiler. Mbarek yzlerinde yeniden bir dolunay douvermiti. Kucana ald kk yavruyu ve adn Abdullah koydu. Artk o, Abdullah bn Zbeyr idi. Ardndan da, yannda bulunanlardan bir hurma getirmelerini istedi. Talep hemen yerine getirilmiti. Hurmay ald ve mbarek azlarnda inedikten sonra, suyunu kk yavrunun azna koyuverdi. Abdullah bn Zbeyrin midesine inen ilk gda, Efendiler Efendisinin mbarek azlarnda inedii hurma suyu oluyordu. Daha sonra da, bereket ve ymn adna onun iin dua etti.598
Hz. ie Validemizle zdiva

Hz. Hatice validemizin vefatndan sonra bir mddet yalnz yaayan Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem), Osman bn Maznun hanm Hz. Havlenin devreye girmesiyle hicret ncesinde Sevde validemizle evlenmi; ayn zaman zarfnda ie validemizle de nianlanmt. Bu nianlanmada da ba rol, yine Hz. Havle oynuyordu.599 Bu sralarda nsanln ftihar Tablosu da, st ste iki kez rya grm ve her defasnda, ipekler iinde huzuruna getirilen Hz. ie validemiz iin kendisine: te bu, Senin zevcen olacak, denilmiti. Tam yldr da, bu nianllk hali devam ediyordu. Bu arada, Hz. ie validemiz de kardei Abdullahla birlikte Medineye gelmi, babas Hz. Eb Bekirin evinde ikamet etmeye devam ediyordu. Hicret sonrasnda Efendimizin kzlaryla Sevde validemizi ve mm Eymen ile de Hz. smeyi almak iin Mekkeye
598 Bkz. bn Hibbn, Sikt, 3/212 (707) 599
Hem, Mutm bn Adiyyin, olu Cbeyr iin ie validemize talip olmas hem de Hz. Havlenin, Efendimizle evlendirmek zere onun adn zikretmesi, Araplar arasnda yaanan bu gelenei aka gstermektedir.
607
gelen Zeyd bn Hrise ve Eb R ile birlikte Hz. Eb Bekir, yol rehberleri Abdullah bn Uraykt gndermi; yanna iki veya deve vererek bunlar olu Abdullaha teslim etmesini sylemiti. Bir de mektup vard Hz. Eb Bekirin gnderdii. Bu mektupta o, olu Abdullaha, annesi ve kardeleri ie ve Hz. Zbeyrin hanm Esmy da alarak Medineye hicret etmesi gerektiini yazyordu. ok zaman gemeden de denilenler yaplm ve ailenin geride kalan fertleri yola derek hicrete balamlard. Yola kp da Minaya geldiklerinde, Talha bn Ubeydullah ile karlatlar; o da hicret ediyordu ve beraberce yola koyuldular. Bir aralk, ie validemizin bindii deve huysuzluk edip de ekipten kamaya balamt; anne mm Rmn, byk bir tela iine dm ve hzn iinde baryor; kzna olan sevgisini dile getirip, ayn zamanda mrvvetini greceini mit ederken bana byle bir eyin gelmesinden duyduu hzn anlatyordu. Neyse ki, arkasndan gidenler deveye yetimi ve o da, dierleriyle birlikte yeniden Medine yoluna girmiti. Medineye geldiklerinde, tabii olarak babas Hz. Eb Bekirin evine yerletiler. Bu arada, Cibril-i Emn de gelmi, Hz. ie validemizi kastederek: Onunla evlen; nk o senin ehlindir, diyordu. ok gemeden huzura Hz. Eb Bekir de geldi ve: Y Reslallah! Ehlinle ayn at altnda olmanza mni olan bir ey mi var, diye sordu. Sadk! buyurdu Efendiler Efendisi. Belli ki evlilik gibi nemli bir admda kadn tarafnn elini glendirecek olan bedeli dnyordu Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem). Eb Bekir iin bunun ne nemi vard! Allah Resl gibi bir deer, hangi madde ile kyaslanabilirdi? Onun iin Hz. Eb Bekir, kendi imknlarn ortaya koyacak ve Efendimiz iin bir odack evin yaplmasnda nayak olacakt.
608
Derken, Hz. ie validemiz iin Mescid-i Nebevnin hemen bitiiine bir odack yapld. Ayn zamanda bu, Eb Eyyb el-Ensrnin evinde yedi aydr devam eden misarliin de sona ermesi anlamna geliyordu. Benzeri bir oda da, Sevde validemiz iin yaplacakt; ancak, ok gemeden Hz. Sevde, Efendimizle birlikte olduu gn hakkn da Hz. ie validemize verecek ve kendi hakkndan feragat edecekti. Hicretin zerinden sekiz ay gemiti. Aylardan evval idi. Halbuki o gn baz insanlar, iki bayram arasnda yaanan evliliklerde, kar koca arasnda imtizaszln ortaya kacana inanyor ve bundan dolay da bu aylarda evlilii ho karlamyorlard.600 Artk saadethanesinde, mmetin muttali olmad zamanlarn da grp insanlk adna hkmler karacak olan zeki bir ftrat daha vard. Bylelikle Allah (celle celluh), btn insanla rehber olarak gnderdii Habb-i Ekremini, farkl gzlerle de takibe aldracak ve mmet iin bilhassa aile hayatyla ilgili yeni almlara kap aralayacakt.
Medine Vebas
Mekkeden gelen muhacirler, Medinenin havasna almakta glk yaarken bir de hastalk ba gstermi ve baz muhacirler ar hasta olmulard. Hatta, hayatlarn ortaya koyarak klmaya azmettikleri namazlarn bile oturarak klmak zorunda kalm, Mekke mriklerinin iddetli basklarna ramen taviz vermedikleri namazlarn, ayakta klamaz
600 Bu anlaylarnda, daha nce evval aynda yaanan byk tun hadisesinin
de etkili olmu olabilecei de muhtemeldir. Bu anlayn yanl olduunu ortaya koyabilmek iin ie validemiz, Bizden daha mutlu hangi evlilik vard ki? demekte ve kendi hallerinin bu anlay ilen tekzib ettiini ortaya koymaktadr. Bkz. Mslim, Sahh, 2/1039 (1423); Tirmiz, Snen, 3/401 (1093); Ahmed bn Hanbel, Msned, 6/54 (24317)
609
olmulard. Onlar bu haldeyken gren Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem): unu iyi bilin ki, oturarak namaz klan kimse, ayakta namaz klann ald sevabn yarsn alr, buyuracak ve yine de ayakta klmalar ynnde tevikte bulunacakt.601 Hasta olanlar arasnda Hz. Eb Bekirle Hz. Bilal ve mir bn Fheyre de vard. de ayn mekn paylam, hastalk srelerini beraberce, hasret gidererek geirmeye alyorlard. Henz, hicap ayetleri inmemiti. Hz. ie validemiz bir gn, babasn ziyarete gelmi ve: Ey babacm! Kendini nasl buluyorsun? Naslsn, diye halini sormutu. Geri, iinde bulunduklar durum, nasl olduklarn gayet net anlatyordu; zira, stma tutmu gibi ateler iinde kvranyor, Mekke zlemini dile getirerek sayklyorlard. Biraz dikkat edince, babas Hz. Eb Bekirin unlar sylediine ahit oldu: Evinde ve ailesi iinde sabahlayan herkese lm, ayakkabsnn bandan daha yakndr! Babasnn halini soruyordu; ama o ne kendisini tanm ne de dediklerini duymutu. Kendi kendine: Vallahi de babam, ne dediini bilmiyor, diyerek mir bn Fheyreye dnd ve ayn soruyu bu sefer de ona sordu: Kendini nasl hissediyorsun ey mir, naslsn? O da, kendinde deildi; ba ve bahelerden bahisler ayor, dnya gzyle yeniden gremeden lmle tantndan bahsediyordu. Vallahi, mir de ne dediinin farknda deil, dedi. Hem babas Hz. Eb Bekirden hem de onun hizmetisi
601
Bkz. bn Kesr, el-Bidye, 3/224
610
mir bn Fheyreden cevap alamayan Hz. ie, ardndan bir mit deyip Hz. Bilale yneldi. Ancak, onun hali, daha etin grnyordu; hummann iddetinden yere uzanm, ban zoraki kaldrmaya alyor ve yle mrldanyordu: Vah bana ve ne yazk ki, acaba ben, etrafmda zhir ve Cell otlar olduu halde bir kez daha falan vadide geceleyebilir miyim? Acaba yeniden Micenne suyunun bana gelip de pnarlarndan iip, me ve Tafl dalarn grebilir miyim, diye i geiriyordu. Hzn dolu bir manzarayd; belli ki, da ve tanda hatralar olan bir beldenin, kendi memleketlerinin hasreti kavuruyordu yreklerini Dalarndaki hava, ieklerindeki koku, pnarlarndaki serinlik ve hatta otlarndaki sadelik bile burunlarnda tter olmu; hastaln da tesiriyle geldikleri beldeye olan hasretleri bir kat daha artmt. Onlar byle grp de szlerine ahit olan ie validemiz, gelip Reslullaha durumu haber vermiti. Her meselenin halli, ancak bylelikle mmkn olabilirdi nk yle diyordu: Sanki onlar, iddetli ateten akllarn kaybetmi gibiler ve farknda olmadan konuuyorlar! Efendiler Efendisi, ok zlmt. Ellerini semaya kaldrd ve nce, Muhacirnin bu hale gelmesine sebep olanlar iin: Allahm! Utbe bn Rebay, eybe bn Rebay ve meyye bn Halefi Sana havale ediyorum; onlar, nasl ki bizi, kendi memleketimizden karp da bu vebal yere gelmeye zorlamlarsa Sen de onlarn hakkndan gel, diye yalvard Rabbine. Bu, iin bir yanyd. Sonra da dnd; mmeti iin istemeye balad. yle diyordu: Allahm! Bize, en az Mekkeyi sevdirdiin kadar daha fazlasyla Medineyi de sevdir! Bu beldeyi shhat yurdu yap ve
611
l/tartlarna bereket ihsan et! Sonra da bu hastal al ve Cuhfe taraarna doru savuruver!602 Allahn en sevgili kulu Ondan bir ey ister de Allah (celle
celluh), Onun bu isteini kabul etmez miydi hi? O gece Allah
Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), yatana uzandnda, bir rya grd. Sa-ba dank siyah bir kadn, Medineden kp Meheya da denilen Cuhfeye doru gidiyordu. Belli ki, Medinedeki bu hastalk, bundan byle ehri terk edecek ve Cuhfe taraarnda kendini gsterecekti. Zaten o gnden sonra da Muhacirler, iddetli ateten kurtulmu ve onlarn Medinede kalmayla ilgili herhangi bir problemleri kalmamt.603 Ancak, herkes Hz. Eb Bekir ve Hz. Bill gibi irade sahibi deildi. Yine, benzeri bir hastala yakalanan Arab geldi huzura: Y Muhammed! Benim beyatm kaldrp geersiz kl! Hitabndaki sertlik, sonucun ne olacan ortaya koyar mahiyetteydi. Ardndan talep ettii ey ise, akl banda birisinin, asla evet demeyecei bir durumdu. Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem), kendi iradesiyle kmaza srklenmeyi tercih eden bu insana: Hayr, bunu yapamam, diye cevap verdi. Zira, Efendimizle burada balarn koparan, br tarafta kurtulua eremezdi. O (sallallahu aleyhi ve sellem) ise, mmetinden bir tek insann bile zyi olmasn istemiyordu. Ancak adam srar ediyordu. kinci, nc derken, istedii cevab Allah Reslnden alamaynca, selam ve sabahsz Medineyi terk edip geldii yere gitti. Bunu duyunca Efendiler Efendisi: phesiz ki Medine, atein gmteki kir ve pas temizledii gibi kendi kir ve pasn temizliyor, buyurdular.604
602 603
Buhr, Sahh, 2/667 (1790) Bkz. Buhr, Sahh, 5/2148 (5353) 604 Bkz. Mslim, Sahh, 2/1006 (1382-1384)
612
Abdullah bn Selmdaki Tebli Heyecan

Abdullah bn Selm, Mslman olmutu, ama henz bundan kabilesinin haberi yoktu. Aile efradna dnp geldiinde onlarn da Mslman olmalarn istemi ve bu isteine olumlu cevap da bulmutu. Ancak onun hedende, daha geni kitleler vard. Ayn zamanda neet ettii topluluun genel karakterini de ortaya koyup rehberini bilgilendirmek istiyordu. Tasarlad bir planla birlikte huzur-u risalete geldi: Ya Reslallah! Benim kavmim olan bu srailoullar, inat ve dnek bir millettir. Onlar, henz benim son halimi bilmiyorlar. stiyorum ki onlar, Sana geldiklerinde beni bir kenara gizleyesin ve onlara, benim ve atalarm hakknda sorular sorasn! phesiz, beni de atalarm da methedeceklerdir. Ve tam bu esnada ben, ortaya kp Mslmanlm ilan edeyim. Greceksin ki, hem beni hem de ecdadm yerden yere vuracak ve eit eit iftira sralayarak, binbir kusur bulma yarna gireceklerdir, dedi. Abdullah bn Selmn planna gre, ayn zamanda Efendimiz, onlardan sz alacakt; ayet Abdullah iman ederse onlar da inanacak ve kendilerine daha nce indirilen Tevratta yazl bulduklar hususlar tasdik edeceklerdi. Dolaysyla burada belli bir maslahat gzetiliyordu ve Abdullahn tekli hsn- kabul grd. Planlananlar aynen Hz. Abdullahn dedii gibi yapld. Bu arada adamlar da gelmiti. Efendiler Efendisi, hobeten sonra sz Hz. Abdullah ve ecdadna getirdi: Sizin aranzda Husayn bn Selam nasl bir adamdr, diye sordu. Ne pheleri olabilirdi ki? Sadece Husayn deil, yllarca btn aileyi, biricik rehberleri olarak grm ve birer otorite olarak hep onlara mracaat etmilerdi:
613
Hem efendimiz, hem de efendimizin oludur... imizdeki en hayrl kii ve en bilgemizdir. Hem fazilet hem de Allahn kitabn bilme konusunda en nde olanmz odur. Onlarn, kendilerinden emin byle bir tezkiyelerinin ardndan Efendimiz: ayet Abdullah, benim Allahn Resl olduuma ve bana indirilen kitaba iman ve ehadet ederse siz de iman eder misiniz, diye sordu. killenseler de, buna imkn yoktu. Husayn gibi bir Yahudi limi, bunu yapmazd, yapmamalyd!.. Byle bir sorunun altndan ne kacan da merak etmiyor deillerdi. Fakat bu meclis, daha metin durmalar gereken bir meclisti ve szlerinde phe eseri grlmemeliydi: Evet, diye cevapladlar. Ancak hallerindeki gariplik ve ilerinde duyduklar huzursuzluk yzlerinden okunuyordu. Ne iin gelmilerdi ve imdi ne ile karlayorlard?.. Bu srada Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem) Abdullah arm ve o da gizlendii yerden kp huzura gelmiti. Onu gren gzlere kin ve nefret yrm, yzlerde de bir sararma olmutu. Nasl olabilirdi; Husayn gibi birisi gelip kendi kabilesinin otoritesine ba kaldrarak bir bakasnn arkasnda saf tutar, onu peygamber olarak kabul edebilirdi. Hl inanmak istemiyorlard. Bu, ya bir aka veya uyanlacak bir rya olmalyd.
lem)
Ancak her ey gerekti ve Allah Resl (sallallahu aleyhi ve selAbdullaha sordu:
Ey Selam olu Abdullah! Sen, benim Tevrat ve ncilde yazl olarak bulduunuz; bana iman etmeniz hususunda hepinizden sz alnm; mesajmn ulat anda bana tbi olmakla emredildiiniz Allahn Resl olduumu bilip bana inanyor ve iman ediyor musun? Ortalk bir anda buz kesilmiti. Bu arada Abdullah, Reslullahn sorusunu:
614
Elbette Y Reslallah, diye cevaplamt. mknszd bu!.. Bu kadar keye skmak olamazd... Buradan da bir k yolu bulunmalyd ve onlar da, minderin dn tercih ettiler. Hep bir azdan: Senin Resllullah olduunu bilmiyor ve tanmyoruz, diyorlard. Halbuki onlar, Onun Reslullah olduunu z oullarn bilmenin tesinde bir bilgi ile biliyorlard ve Ona indirilenin hak olduu konusunda da yakn derecesinde malmatlar vard. Ayn zamanda, az nce konuanlar, Husayn iman ederse biz de inanrz, diyenler de bunlar deil miydi?.. Fazla sze ne hcet; kaypaklk ve dnekliin ilen sahnelenmesinden baka bir ey deildi bu. kma sras imdi de Abdullah bn Selama gelmiti: Bizim en erlimiz ve en erlimizin de olusun sen, deyip onda noksan bulma yarna girdiler. Gne balkla svanamazd ki!.. Gnein nlarna kar gzlerini kapatanlar, sadece kendilerine gece yaparlard O gn yaanlanlar, lemlerin Rabbi tarafndan da mahede edilmekteydi ve O u ayetleri indirecekti: De ki: Syleyin bakalm; eer bu Kurn, Allah tarafndan geldii halde siz reddetmiseniz, srailoullarndan da bir ahid, tevhid, ahiret gibi baz iman esaslar hakknda Kurnda bildirilen hakikatlerin benzerine ahitlik edip iman ettii halde, siz byklk taslayarak iman etmezseniz sizden daha akn, daha zalim kimse olabilir mi? Allah, elbette byle zalimleri hidayete erdirmez.605 Ayette anlatlan srailoullarndan iman eden kii, Abdullah bn Selam; inkr seenler ise, gerei grdklerinde kaypaklk gsteren elit tabakayd.
605
Bkz. Ahkaf, 46/10
615
Btn bunlar, daha iin bandan tahmin eden ve gelimeler de tahmini istikametinde gerekleen Abdullah bn Selam, bir gerei ortaya karmann hazzyla Yahudi ileri gelenlerine yneldi ve yle seslendi: Ey Yahudi Topluluu! Allahtan korkun ve size geleni kabul edin. Vallahi siz de biliyorsunuz ki, bu, zelliklerini Tevratta okuyup durduunuz, adn sann bildiiniz Allahn beklenen ve mjdelenen Resldr. Ben ehadetle iman ediyor, biliyor ve tasdik ediyorum ki o Allahn Peygamberidir. Artk yzler deimiti... Perde bir kez yrtlm ve cepheler de netlemiti. in en kolay yolu inkrd ve onlar da bunu setiler: Yalan sylyorsun, dediler. Artk Yahudilerden i kmayaca kesindi ve bu sefer Abdullah, Resl-i Ekreme yneldi: te, y Reslallah, dedi. Durum grdn gibi!.. Ben, bunlarn yalanc, iki yzl, dnek ve iftirac insanlar olduklarn sylemitim. Zaten, Cibril de gelmi u mesaj getiriyordu: Kendilerine kitap verdiklerimiz, Onu z oullarn tandklar gibi tanrlar. (Buna ramen) onlardan bir grup, bile bile gerei gizler.606 Ayette, bizzat Allah Reslnn ismi zikredilmeyip de Onu denmesi iaret ediyor ki, ehl-i kitap btnyle, son gelecek peygamber kastedilerek O dendiinde hep Tevrat ve ncilde ad geen Zt anlyordu. O da, hi phesiz ki, Hz. Muhammeddi (sallallahu aleyhi ve sellem). Ve Onu z evlatlarndan daha iyi tanyorlard. Hz. mer (radyallahu anh), bir gn karsna alacak ve Abdullah b. Selma soracakt: Allah Resln z evladn gibi tanyor muydun?
606 Bkz. Bakara, 2/146
616
Tereddtsz cevap verdi Abdullah: z evladmdan daha iyi tanyordum. Nasl olabilirdi?.. Bir insan bu kadar kesin nasl konuabilirdi!.. Ama Abdullah, hakk temsilin timsaliydi ve onu her yerde sylemekten ekinmezdi. Hz. mer ise, onun kanaatindeki kesinlii ayrca tescil ettirmek istiyordu ve ikinci defa sordu: Nasl yani? Yine demir leblebi gibi bir cevap geliyordu: Evladm hakknda phe edebilirim. Belki, beni, hanmm kandrmtr. Fakat Allah Reslnn son peygamber olduundan zerre kadar phem yoktur. Bu cevap Hz. meri yle sevindirecekti ki, kalkacak ve Abdullah b. Selmn bandan pecekti.607
Taassubun Dincesi
Abdullah bn Selm, kavminin basklarndan bir trl ban kaldramyordu. Daha batan beri, beraber olduu Yahudi bilginlerinin tazyikinden kurtulamamlard ve her defasnda onun akln elebilme adna akla hayale gelmedik oyunlar tezgahlyorlard. Bilhassa, Huyey bn Ahtab, Kab bn Esed, Eb Ra, Eya ve emvl bn Zeyd gibi ileri gelenler Abdullah bn Selm keye sktrmak iin ciddi ura veriyorlard. Gz gre gre hakikatin stn rtmesini istiyorlar ve bunu yapmad takdirde olacaklardan sorumlu olmadklarn syleyerek onu imanndan vazgeirmek istiyorlard. Bir gn yine sktrmlar, Husaynn bildiklerini hatrlatmas zerine de: Nbvvetin Araplar arasnda olmas imknsz. Senin sahibin olsa olsa meliktir, demilerdi. Aslnda bununla Allah Reslnn beklenen Nebi olduunu kabullenmi oluyorlard;
607 Suyt, ed-Drrl-Mensr, 1/357
617
ama bir trl, iinde bulunduklar koyu ve kat kabile taassubunu krp, Onun kendi dlarnda bir yerden neet edebileceini ilerine sindiremiyorlard. Uzun uzadya konumalar netice vermemi ve ortam iyice alevlenmiti. Ne olacaksa olsun der gibiydiler ve kendileri Allah Resl ile muhatap olup Abdullaha da hakl olduklarn gstereceklerini dndkleri bir senaryonun peine dtler. Abdullahn tereddd yoktu. Soluu Allah Reslnn yannda aldlar. nce Zlkarneyni sordular Ona. Bilemeyeceinden eminlerdi kendilerince. Bylelikle Abdullah gibi dnenlere kar kendi hakllklarn (!) ispat etmi olacaklard. Allahn indirdii ekliyle anlatt onlara; aynen Kureye anlatt gibi!.. Zira onlar, Nadr bn Hris ve Ukbe bn Eb Muayt kendilerinden yardm istemeye geldiklerinde daha nceleri Kureye akl vermi ve davasndan vazgeirmek iin ellerini glendirecek ne gibi sorular sorabilecekleri konusunda rehberlik yapmlard!.. Ayn cevab almlard ve diyebilecekleri hibir husus yoktu. Ancak arkalarn dnp gitme niyetinde de deillerdi. Ben olmadm yerde, bakas da yaamasn mantyla hareket ediyorlard ve tyler rperten u soruyu sordular: Ya Muhammed! te bu Allah! Btn mahlkat yaratt, peki Allah kim yaratt? Allah bilip kulluk yaptklarn syleyen insanlarn byle bir soru sormas kadar bir abesiyet ve aptallk olamazd. -HAllahn yaratlmaya ne ihtiyac vard ki! Hem, sonradan yaratlann ilah olmas dnlebilir miydi! Onun kudretinden hi mi haberleri yoktu bunlarn! Sanki Hz. Ms dahil nceki peygamberler ve mmetleri arasnda geenlere muttali olanlar bunlar deildi! Tevrat da okumuyorlard anlalan bunlar! Allah Resl de ok mteessir olmutu; yznn rengi deimi, yerinde duramaz olmutu. Nasl olur da Rabbe
618
byle bir dil uzatlabilirdi? Hem de bildiini syleyenler tarafndan!.. lemlerin Rabbini onlar, ne sanyorlard ki, snrl akllaryla Ona elbise bimeye kalkyorlar ve kendilerince muhataplarn zor durumda brakyorlard!.. Gnln teskin etmek iin Cibril imdada kotu ve: Sknetle ya Muhammed, diye de yol ve yntem tavsiye ediyordu. Sorduklarnn cevabn hlas Sresi veriyordu ve onu okudu: De ki, O Allahtr ve Birdir Gelenler, sadece kendilerini temsil etmiyorlard. Yzyllar boyu devam edecek olan imanla inkrn mcadelesinde sonrakilerin karsna da bu trl tutarszlklar kacakt ve Onun hali, sonrakilere de rnek tekil etmeliydi. Zira O, yle buyuracakt: ok gemez; insanlar kendi aralarnda sorgulamalara balarlar ve ii o dereceye ulatrrlar ki, bazlar: te Allah, varl yaratt; peki Allah kim yaratt? demeye kalkrlar. Byle bir durumla kar karya kalanlar iin de Allah Resl, hlas Sresini okumalarn tavsiye edecek ve Cibrilin o gn kendisini teskinini mmetine de tavsiye buyuracakt. Zira bu, eytan bir dnceydi ve byle bir durumda eytandan Allaha snma adna salam bir duru sergilenmeliydi. Beni Kaynukallar, perdelerini yrtm kstahlklarna devam ediyorlard: Bize anlat bakalm ya Muhammed! Yaratl nasl? Kollar, pazular nasl? Ortalk buz gibi kesilmiti. Anlalan bunlar, kendilerine sylenenlere kar kulaklarn kapatmlar; hibir ey almak istemiyorlard. Neden bahsediyorlard? Allah, -h- kap komular gibi bir ahs olarak m gryorlard, yoksa Allah Resln kzdrmak iin mi rtkanlk yapyorlard?.. Hz. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem), artk yerinde dura619
maz hale gelmiti... Gazabndan damarlar imi yznden fke okunuyordu. Allaha hakarete Onun yrei dayanamazd. Cibril yine yanndayd. Ayn tavsiyelerini tekrarlad. Arkasndan da u ayetleri indirdi: Ama onlar, Allahn kudret ve azametini hakkyla takdir edemediler. Ona layk olan tazimi gsteremediler. Halbuki btn bir dnya, kyamet gn Onun avucunda, gkler lemi de bklm olarak kabza-i tasarrufundadr. Byle bir azamet ve hkimiyet sahibi olan Allah, onlarn uydurup durduklar eriklerden ycedir, mnezzehtir.608 Her yenilie tepki verip kar kmak, ilk olmad gibi son da deildi. Zaman zaman Abdullah bn Selam, benzeri mnakaalarda soluu Efendiler Efendisinin yannda alyor ve Onun verecei cevaplarla muhataplarn iknay dnyordu. Zira, muhatap olduu cemaat de biliyordu ki, bu sorularn cevabn ancak bir Nebi bilebilirdi. Yine byle bir grupla birlikte huzur-u risaletteydi. Efendisine soru soracak ve bylelikle muhataplarn iknaya alacakt. Boynunu bkt ve: Ben sana tane soru soracam ki, onlar ancak bir Nebi bilebilir, dedi. Bu bir istifsard ve Allah Resl de cevaplamaya hazrd: Kyametin ilk almeti nedir? Cennet ehlinin ilk yiyecei nedir? ocuk anne ve babasna hangi durumda benzer? Bu esnada Cibril de gelmi, Abdullahn soraca sorularn cevaplarn fsldyordu. Efendiler Efendisi: Cibril az nce bana bunlar haber verdi, buyurarak balad szlerine. Huzurda bir aknlk yaand bunun zerine: Cibril? diye tekrarlayp duyduklarnn doruluunu test etmek istediler nce. Cevap yine aynyd:
608
Bkz. Zmer, 39/67
620
Evet, Cibril. Nasrlarna baslm gibiydiler. Nasl olur da vahyi, tutup kendilerinin dnda birisine getirebilirdi?.. Cibilli olarak Cebraile dmanlk besliyorlard. Adn duyunca: Bu, melekler arasnda Yahudilerin dmandr, dediler. Cebraile dmanlk etmek, ayn zamanda Allah ve Reslne de kin beslemek anlamna geliyordu. Zaten Efendiler Efendisi de, bunu ifade eden u ayetleri okuyarak cevap verecekti: De ki: Kim Cebraile dman ise iyi bilsin ki, bu Kurn, daha nceki kitaplar tasdik etmek, inananlar iin bir rehber ve mjde olmak zere, Allahn izniyle senin kalbine o indirmitir.609 Arkasndan da sorulan sorular cevaplamaya balad Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem): Kyametin ilk almetine gelince o, yle bir atetir ki, doudan batya kadar btn insanlar yakp kavurur. Cennet ehlinin ilk yiyeceine gelince o, balk cierinin artdr. Erkein suyu kadnnkine galip gelirse ocuk erkek, kadnn suyu ne geerse kz olur. Bekledikleri cevaplar da almlard... Zaten aksini dnmek de imknszd. Abdullah bn Selam, orada kelime-i ehadet getirerek dierlerinin de nn amak istedi: Ben ehadet ederim ki, Allahtan baka ilah yoktur ve sen de Onun Reslsn.610 Ancak muhataplarda bylesine bir ruh inceliine rastlamaya imkn ve ihtimal yoktu; yine evli evine, kyl de kyne gidiyordu.
609 610
Bkz. Bakara, 2/97 Bkz. sfehn, Delil, 1/152
621
Ancak herkes de muannit Yahudiler gibi inat deildi; Abdullah bn Selam gibi dorunun peinde olup onu bulduu yerde almasn bilen erdemliler de yok deildi. Srasyla geldiler Allah Reslnn huzuruna ve Msnn vasiyetini tutarak slm kabullendiler. Bunlar, Salebe bn Saye, seyd bn Saye ve Esed bn Ubeyd gibi nde gelenlerdi. Ancak bunlara da bir kulp bulunacak ve bunlar da umursanmayacakt. Diyorlard ki: Muhammede inanp peinden gidenler, zaten bizim en erlilerimizdi. ayet hayrllarmz olmu olsalard, atalarnn dininin brakp da bir bakasnn peine taklmazlard. Balarn kuma sokmakla kendilerini emniyette sanyorlard. Halbuki darda gerek bir dnya vard ve buna bgane kalmak, gerei asla yanstmyordu. Esas itibariyle Allaha gnlden ballklarn ifade ederek Reslnn arkasndaki safta yerini alanlarla ikiyzl davranp geree gzn kapatanlar eit olamazlard. ncekiler fazilet stne fazilet yarna giriirken dierleri, bildikleri halde hakkn zerini kapatmann mesuliyetiyle beraber hesap gnne intikal edeceklerdi. nen bir ayetle bu arpk dnce yle nazara verilecekti: Ehl-i kitaptan, gece boyunca Allahn ayetlerini okuyan ve Ona secde ile serfr yaayan mmet-i kime ile onlar asla eit olamazlar
Ehl-i Kitaba Hitap

Medine nfusunun ounluunu Yahudiler olutursa da, belli oranda Hristiyan nfus da yok deildi. Her iki zmre ile bir araya gelindiinde konu, ister istemez dini meseleler etrafnda dnp duruyor ve karlkl bir alveri yaanyordu. in burasnda, dier din mntesipleriyle ilikileri dzenleyen ilahi rehberlik olduka dikkat ekecektir. Zira Allah (celle celluh), ncelikle Habb-i Ekremini muhatap alarak, onlarla nasl
622
bir dzlemde konuulup anlalmas gerektiini yle anlatyordu: Ey ehl-i kitap! Gelin, sizinle bizim aramzda mterek tek bir kelimede, asgari mterekte birleelim; Allahtan baka hibir eye mabud nazaryla bakmayalm ve Ona hibir eyi erik tutmayalm. Sizinle bizim aramzda hi kimseyi, Allahtan bakasn Rab yerine ikame edilmi bir dost olarak olarak grmeyelim!611 Bir gn, Necrn Yahudi ve Hristiyan limleri bir araya gelmi Efendimizi ziyaret ediyorlard. Tabii olarak konu, Allahn arzu ve isteklerine gelince Efendiler Efendisi, onlara da slm anlatp Hakka davet etti. Yoksa Sen ey Muhammed! Hristiyanlarn saya ibadet ettikleri gibi bizim de Sana kullukta bulunmamz m istiyorsun, diye tepki gsteriyorlard. Garip bir anlayt; tek olan Allaha kullua davet edildikleri halde szn mecrasn deitiriyor ve kendilerince kelime oyunlar yaparak iin iinden syrlmaya alyorlard. nk onlar, tarihin ak iinde anlaylarn deitirmi ve aralarndan temeyyz edip ne kanlara Rab diye ibadet etmeye balamlard.612 Bu arada, Res diye ardklar bir Hristiyan limi ne atlacak ve: Senin, bizi Ona arrken gerekten byle bir istein de var m, diyerek, ncekilerden farkl dnmediklerini ortaya koyacakt. nce: Mazallah, dedi Efendiler Efendisi. Ardndan da: Allahtan baka bir gce ibadet etmekten ve yine Ondan bakasna ibadete armaktan Allaha snrm! Zira O
611 l-i mrn, 3/65. Bu ayetin, Hudeybiyeden nce indii, Mekke fethinden 612 Bir ayette bu husus, Onlar, ruhban ve limlerini Allah konumunda deer-
sonra ise tekrar indirildii anlatlmaktadr. Bkz. bn Kesr, 13/143
lendirmi ve onlar Rab olarak kabul etmilerdi! denilerek yerilmektedir. Bkz. Tevbe, 9/31
623
ne Beni bunun iin gnderdi ne de Ben, bununla emrolundum, buyurdu. Anlamak biraz zordu; Allah adam olduklarn syleyen bu insanlar nasl olur da, Allah adna kendilerini davet eden birisine bunu syleyebilirlerdi! Cibril-i Emn yine grnmt, gelen yetler azlarnn payn verecekti: Bir beere Allah, kitap, hkm ve nbvvet verdikten sonra o, Allah brakp da bana ibadet edin diyecek deildir!613 Mslmanlk gibi kymetli bir zemin bulunduktan sonra bir peygamber veya baka bir Hak dostu, insanlar yeniden kfre davet eder miydi hi! Ortam bir nebze olsun rahatlatma adna Adiyy bn Hatem, Efendimize yneldi ve: Y Reslallah! Onlar, onlara ibadet etmiyorlar ki! Buna mukabil Allah Resl de: Elbette onlara ibadet etmiyorlar! Ancak onlar, helli haram, haram da hell olarak telakki ediyor ve insanlara kendi arzularn sylyorlar; insanlar da onlarn dediklerini kabullenip szlerine tbi oluyorlar. te bu, onlara ibadet anlamna gelmektedir, diyecekti.614
(celle celluh),
613 614
l-i mrn, 3/81. Bkz. bn Kesr, Tefsr, 1/378
624
YEN BR MEDENYETN NASI
Artk, Mekke bir mihrap, Medine de bir minber olmu; Hatib-i Ekmel Etemmine kavumann tadn karyor; Hz. demden bu yana yollarn birletii yerde yeni bir medeniyet ina ediliyordu. Zaten, Mekkede bir birikim vard ve o, btnyle buraya akp gelmiti; imdi ise, bu temel zerine her gn yeni yeni ayetler geliyor, nebevi hitabetle insanlar her geen gn yeni eyler reniyorlard. man adna nemli bir kvam yakalanm, artk fertler, bunun zerine bina edilecek kulluk beklentisine girmilerdi. Sosyal ilikiler batan aaya yeniden gzden geiriliyor ve insan balar zerinde yeniden atklarla slmn solmaz ve renk atmaz atlas dokunuyordu. Bir gn yanna bir sahabe yaklayor ve: slmda hangi i daha hayrl, diye soruyordu. Gelen cevap: Yemek yedirmen ve bildiin ve bilmediin herkese selam vermen,615 eklinde oluyordu. Demek ki bu medeniyet, verme, beklentisiz olma ve insanlar zerinde gven telkin
615
Buhr, Sahh, 1/13 (12)
625
etme zerine ina edilecekti. Ancak, bunlarn hibiri asl hedef deildi; asl hedef, Allahn da honut olaca gerek bir Mslman modelini ortaya koyarak rza ufkunu yakalamakt. Cehalet dneminden kalan btn krntlar bir kenara atp yok edecek bir hamleydi bu. Komusu, errinden emin olmayan kimse cennete giremez,616 buyuruyordu. Elbette cennet, biztihi hedef deildi; ama, cennete gtren yol, rzay da kazandracak yoldu. Demek ki, bu rzaya talip olan insan, byk bir aile gibi komuluk ilikilerinde, onlar kucaklayp ihtiyalarn gidermede kaytsz kalmamalyd. Ona gre, komusu alkla kvrm kvrm sanclar iinde strap ekerken, yanbandaki bir mminin, karnn doyurmas iman adna byk bir eksiklikti.617 Mslman, dier insanlarn el ve dilinden emin olduu insandr,618 buyuruyordu Efendiler Efendisi! Zaten, can dmanlarn kendisine Emn nvann vermesini ve ona snrsz gvenmesini salayan da o deil miydi? O emniyet ki, hayatna kastedenlerin bile vicdanlarnda rahatszlk duymalarn; acmaszca zerine gidildii dnemlerde sahip kma hissiyle yanna yaklamalarn netice veriyordu. Demek ki emniyet, kobralar ehilletirecek, kurtlar da kuzu bekisi haline getirecek nemli bir iksirdi. Ve imdi bunu Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), bizzat ashabndan istiyordu. Sizden birisi, kendisi iin istediini kardei iin de istemedike, kemal noktada imana ulaamaz!619 cmlesi de Ona aitti. Demek ki imanda, her bir mmin iin ideal olan bir de kemal nokta vard! Ve bu kemal noktaya ulamann en kestirme yollarndan birisi, crette gerilerin de gerisine kayarak ganimet paylamnda arkadalarn kendisine tercih etmekten
616 bn Hibbn, Sahh, 2/264 (510) 617 618
Bkz. Buhr, Sahh, 5/2240 (5673); Miktl-Mesbh, 2/424 Buhr, Sahh, 1/12 (10) 619 Buhr, Sahh, 1/14 (13)
626
geiyordu. Bunun ad, tefni idi ve brhimvr bir gelenein rnyd. Ayn mihraptan yanklanan bir baka ses, btn mminleri tek bir insana benzetiyor ve dnyann neresine bir ate derse dsn bunun, her bir mmini yakacan anlatyordu. yleyse, dnyann neresinde olursa olsun, bir Mslmann bana gelen olumsuzlua kimse kaytsz kalmamal ve onun iin, elinden gelen ne varsa, onu yapma ve yaraya merhem olma yarna girmeliydi. Binay oluturan tulalar gibi bir vahdet grnts olmalyd ki, neticede ortaya muhkem bir bina modeli ksn!620 Bunlar, mspeti ikame adna ortaya konulan hamlelerdi. Bir de bunun, dier taraf vard; artk, dmanln kkne kezzap dklecek ve en byk dman olarak o telakki edilecekti. Kimseye arka dnlmeyecek ve ihtiyac olan herkesin yardmna koulacak, mmin kardeinin elde ettii gzellikler, brakn haset ve kskanlkla karlanmay, birer iftihar vesilesi olacak ve insanlar, gerek mnda karde olacaklard. Bylesine salam bir kardelik de, sebebi ne olursa olsun, Mslman kardeiyle gnden fazla mkleme-i kelam kabullenmiyor, btn ksknlkleri muhabbet mecereliine dntryordu. Bunu ifade ederken Allah Resl (sallallahu aleyhi ve sellem), maksadn u beli mesajn kalplarna dkmt: Sakn, birbirinize buzetmeyin; hasetten de uzak durun ve birbirinize srt dnmeyin! Ey Allahn kullar! Karde olun. Bir Mslmann, dier kardeiyle gnden fazla konumamas, asla hell deildir.621 Zaten Mslman, dier Mslmann kardeiydi; ona ne zulmedebilir ne de onu zulmn kucana atabilirdi. Bir karde olarak, herhangi bir Mslmann yardmna kotuu srece
620 621
Bkz. Mslim, Sahh, 4/2000 (2586) Bkz. Buhr, Sahh, 5/2253 (5717)
627
Allah da onun yardmna koar, nemli bir ihtiyacn giderirdi. Demek ki byle bir hareket, skntlarn giderilerek huzur iinde bir hayat yaayabilmek iin Allaha sunulmu en byk dua anlamna geliyordu. Bir de iin, ahiret yurduna bakan yn vard; burada bir Mslman kardeinin ihtiyacn giderip skntsn izale eden iin Allah (celle celluh), yarnki ahiret yurdunda ve en ok ihtiya hissettii bir anda skntlarn gidererek sahil-i selamete ulatracak ve insanlarn, skntdan grtlaklarna kadar ter dktkleri o demde onlara rahat bir nefes aldracakt. Burada affetmek, orada affedilmeyi; burada setretmek de orada setredilmeyi gerektiriyordu ve bunun iin bir mmin, dier kardelerinin kusurunu grmezden gelecek ve nazarn hep kendi kusurunun zerinde dolatracakt. Bakasna savc gibi muamele etme yerine, savclk gmleini, kendisini nazara aldnda giyecek; Mslman kardeinin hep avukatln yapmay bir ahlk haline getirecekti. nk Efendiler Efendisi: Mslman, dier Mslmann kardeidir; ne ona zulmeder, ne de ona yaplan zulme raz olur! Sizlerden kim, kardeinin ihtiyacn gidermek iin yola koyulursa, Allah da onun ihtiyacn giderir; kim de, bir Mslmann skntsn gidermeye matuf bir yola girerse, Allah da ahiret gnnde onun skntsn giderir; Mslmann ayplarn grmezden gelenin de Allah, kyamet gnnde ayplarn rter, kimseyi ona muttali klmaz,622 buyuruyordu. Yeryznde bulunanlara merhametle yaklap herkesi ve her eyi efkatle kucaklamak, semadan da rahmet meltemlerinin esmesi adna en byk davetiye demekti.623 Yarm bir
622 Bkz. Buhr, Sahh, 2/862 (2310) 623 Bkz. Beled, 90/12-18 Sarp yoku, bilir misin nedir? Sarp yoku; bir kleyi,
bir esiri hrriyetine kavuturmaktr. Ktlk zamannda yemek yedirmektir. Yaknl olan bir yetimi ya da yeri yatak, (g yorgan yapan, barnacak hibir yeri olmayan) fakiri doyurmaktr. Hem sarp yoku; Gnlden iman edip,
628
hurma bile olsa, mmin kardeine onu takdim etmek, cehennem ateinden korunmann nemli bir yoluydu. ayet, yarm hurmay da bulamayacak kimseler var ise bunlar da, muhataplarn tatl dil ve mtebessim bir ehreyle karlamak suretiyle ayn kazantan istifade edebileceklerdi.624 Dier yandan, bir beer olarak insann karlaabilecei en kk meseleler ele alnyor ve teker teker zlyordu; zira din, insann her trl ihtiyacn giderecek mahiyette zmler ieriyordu. Yeme ve imeden oturup kalkmaya, ar-pazardan aile ii mnasebetlere ve sosyal hayatta birlikte yaama kurallarn belirlemeden ferdin topluma kar grevlerini uygulanr hle getirmeye kadar hemen her meselede admlar atlyor ve her ynyle orijinal yepyeni bir medeniyet ina ediliyordu. Hatta bu durum, dier Medinelilerce tenkit edilecek ve: Sizin peygamberiniz, tuvaletinizi nasl yapacanza kadar hemen her eyi size retiyor, diyerek garipsenecekti. Byle bir tepkiyle karlaan Selmn- Fris, dnmn de ili rneini verircesine bu adama yle cevap verecekti: Evet, elbette retecek! Hatta bunun tesinde daha ok ey retecek! htiyacmz giderirken kbleye dnmememiz gerektiini, sa elimizle istincda bulunmamamz ve bunu yaparken en azndan farkl ta kullanp, kemik ve kurumu hayvan dksna bulamamamz gerektiini de retecek!625 Zira O (sallallahu aleyhi ve sellem), bir peygamberdi; mmeti arasnda evindeki baba konumundayd ve yeni yetien cemaatinin, her trl ilerinde onlara rehberlik yapacakt. Ksaca mmin, adm atp yryen, nefes alp konuan ve
birbirlerine sabr ve efkat dersi vermek, sabr ve efkat rnei olmaktr. te hesap defterleri sa ellerine verilecek olanlar bunlardr. Ayrca bkz. Eb Dvd, 4/285 (4941); Tirmiz, Snen, 4/323 (1924) 624 Buhr, Sahh, 3/1316 (3400) 625 Mslim, Sahh, 1/223 (262)
629
nabz olup toplumda atan bir Kurn haline geliyordu. Bundan byle her bir sahabenin konumalar Kurn ve admlar da Muhammed idi. Zaten mmin olmak, nemli bir tercihti ve bu tercihle birlikte insan, onun ieriini btnyle kabullenmi oluyor, gereklerini yerine getirme konusunda da Allah ve Reslne sz veriyordu. Bir mmin iin sz, senetten de te bir deer ifade ediyordu; verdikleri sz yerine getirmede ise, sahabenin nnde yryebilecek bir baka topluluk gstermeye imkn yoktu. Efendiler Efendisi, Medine minberinde oturmu, peygamberlerden sonra yeryzndeki en faziletli cemaati oluturuyordu. Belli ki artk, Hirada balayan deiim, beklenen mayay tutmu ve eskiye ait cehalet edal ne kadar problem varsa hepsini deitirmeye balamt. Ve bu deiim, sadece belli bir corafyaya has deildi; bu deiimle birlikte, ahengini kaybetmi btn evler yeniden enlenmeli, dnyann sadece bir yzne deil, btnne birden huzur gelmeliydi. nk bu deiimin rehberi, btn lemlere rahmet olarak gnderilmiti. yleyse, damlasnn dmedii en kk bir nokta kalmamalyd.
630

Efendimiz 1

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Efendimiz 1

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Gnl Tahtmzn Esiz Sultan

GNL TAHTIMIZIN ESZ SULTANI EFENDMZ

Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem)

Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem)

Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem)

Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem)

Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem)

efkat dolu engin dnyasn-

Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem)

Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem)

Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem)

BEKKE VADSNDE YANKILANAN SES

Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem)

Hz. brahimin Dualar

Taberi, Tefsir, 13/152

Bekke Vadisinde Yanklanan Ses

brahim, 14/37 bn Kesr, el-Bidye , 1/153 bn Kesr, el-Bidye, 1/153

Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem)

Yeni Bir Medeniyetin nas

bn Kesr, el-Bidye, 1/153

Bekke Vadisinde Yanklanan Ses

Taber, Tefsr, 13/230

Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem)

Bekke Vadisinde Yanklanan Ses

Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem)

Bkz. Bakara, 2/114

HER PEYGAMBERN MTEREK TALEB

Bkz. l-i mrn, 3/81, 82

Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem)

Her Peygamberin Mterek Talebi

Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem)

Her Peygamberin Mterek Talebi

Bkz. Araf, 7/155 vd.

Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem)

BLGINLERN DLNDE YANKILANAN SEDA

Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem)

Bilginlerin Dilinde Yanklanan Seda

Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem)

Bilginlerin Dilinde Yanklanan Seda

Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem)

Eb Kerbin Medine kartmas

Taber, Trih, 1/426

Bilginlerin Dilinde Yanklanan Seda

Taber, Trih, 1/427-428

Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem)

Taber, Trih, 1:427-429

Bilginlerin Dilinde Yanklanan Seda

Ayn, Umdetl-Kr, 4:176

Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem)

Bilginlerin Dilinde Yanklanan Seda

Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem)

Suyt, Hasisul-Kbr, 1/31-38

Bilginlerin Dilinde Yanklanan Seda

Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem)

Bilginlerin Dilinde Yanklanan Seda

bn Him, Sre, 2/54

Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem)

bn Kesr, el-Bidye, 2/268

Bilginlerin Dilinde Yanklanan Seda

Taber, Tefsr, 3/304

Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem)

Bilginlerin Dilinde Yanklanan Seda

Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem)