ANALOG LETM

Modlasyon: eitli kaynaklar tarafndan retilen temel bant sinyalleri kanalda dorudan iletim iin uygun deildir. Bu nedenle, gnderilecek bilgi iareti, iletim kanalna uygun bir biime dntrlmelidir. Bu ilem modlasyon olarak adlandrlr. Modlasyon ileminde iletim kanalna uygun tayc bir dalga vardr. Modlasyon ilemi, bu tayc dalgann bir veya birka zeliini, bilgi iaretine gre deitirmektedir. Haberleme sisteminin alc ucunda genellikle orijinal temel bant iaretin veya iaretinin tekrar elde edilmesi gereklidir. Bu ileme de demodlasyon ad verilir. Demodlasyon, modlasyonun tersi bir ilemdir Modlasyonun yararlar: 1. Yaylm kolaylatrr. Elektromanyetik alanlar yaklak hznda yayld ve uygun artlarda da tepe ukur gibi doal engelleri kolaylkla aarlar. Uzayda ise uygun bir antenle ok uzaklara gidebilirler. 2. Grlt ve bozulmann olumsuz etkilerini azaltr. 3. Kanal ayrm salar. Yani modlasyon sayesinde ayn iletim hattnda birden ok bilgi yollama olana salar. (FDM ve TDM ile) 4. evresel etkilerin ortaya kard pek ok snrlayc etkiyi ortadan kaldrr. Etkin bir elektromanyetik yaym salamak iin dalga boyunun en az 1/10 nuna eit antene ihtiya vardr. Modlasyon alma frekansn ykseltecei iin allan dalga boyu ( ) ve bal olarak anten boyutu da klr. 4.1. Genlik Modlasyonu Genlik modlasyonu tr olarak dorusal bir modlasyondur. Genlik modlasyonu frekans izgesinin karakteristiklerine gre ift Yan Bant Modlasyon YB (DoubleSideband DSB ), Byk Taycl Genlik Modlasyonu (Ordinary amplitude modulation C-AM), Tek Yan Bant Modlasyonu TYB (Single -Sideband), Artk Yan Bant Modlasyonu (Vestigal-sideband VSB) olmak zere drde ayrlr. Genlik modlasyonunda tayc c ( t ) nin genlii mesaj iareti m ( t ) ile dorusal olarak ilikilidir ve mesaj iareti (bilgi) taycn genliinde gider. Bu modlasyon tipine dorusal modlasyon da denir. Burada YB, TYB modlasyon ve bu modlasyonlarn ezaman demodlatr yaps ile demodlasyonu gsterilecektir. Byk Taycl Genlik Modlasyonu asenkron olarak zarf alcsyla demodle edilebilmektedir. Sistem senkronizasyona ihtiya duymad iin daha ucuza gerekletirilebilir.

39

Genlik modlasyonunda kullanlan tayc iaret

xc (t ) = Ac cos ( wc t )

(4.1)

eklinde ifade edilebilir. 4.1.1. ift Yan Bant Modlasyon (YB) : ift Yan Bant Sinyallerin retimi: Sinzoidal tayc iaret ile bilgi iaretinin zaman alannda arplmasyla ift yan bant iareti elde edilir.(Tayc genlii Ac=1 dir.)

x(t) cos(2 f c t )

xYB(t)=x(t)cos(wct)

xYB (t ) = x(t )xc (t ) = x(t ) cos ( wc t )

(4.1)

Frekans izgesinde, bilgi iareti taycnn frekansna kaymtr.

X GM ( f ) = 1 [ X ( w wc ) + X ( w + wc )] 2 (4.2)

ekil 4.1: Genlik Modlasyonlu aretin Zaman zgesinde Gsterimi

40

ekil 4.2: Genlik Modlasyonlu aretin Frekans zgesinde Gsterimi

ift Yan Bant Sinyallerin Demodlasyonu: xYB(t) d(t)

LPF

y(t)

cos(2 f c t ) Mesaj iareti m ( t ) YBl iaretin yerel tayc ile arplmas soncunda ortaya kan iaretin alak geiren filtreden (LPF) geirilmesi ile geri elde edilir.
d (t ) = xYB (t ) cos( wc t ) = [m(t ) cos( wc t )]cos( wc t ) = m(t ) cos 2 ( wc t ) = 1 1 m(t ) + m(t ) cos(2 wc t ) 2 2

(4.3)

d ( t ) iareti alak geiren bir filtreden geirilirse;

y (t ) =

1 m(t ) 2

(4.4)

41

elde edilir. y ( t ) iareti de kazanc 2 olan uygun bir kuvvetlendiriciden geirilirse m ( t ) mesaj iareti geri elde edilebilir.

ekil 4.3: Demodle edilmi Genlik Modlasyonlu aretin Frekans zgesinde Gsterimi

ekil 4.4: Demodle edilmi Genlik Modlasyonlu aretin Zaman zgesinde Gsterimi

42

4.1.2. Tek Yan Bant Modlasyon (TYB) :

Genlik Modlasyonunda hem tayc hem de mesaj iaretinin alt ve st yan bantlarnn tamam iletilmektedir. Mesaj iareti olmasa bile tayc her zaman vardr. Mesaj iaretinin tm zellii alt ya da st yan bantta olmasna ramen iki yan bantta iletilir. Bu durum g ve bant snrl uygulamalarda problem oluturacandan alt ya da st yan banttan yalnzca biri ile iletiim yaplabilir. Sadece tek bir yan bandn iletildii durumdaki modlasyon tipine TYB modlasyonu denir. TYB iaretleri iki ekilde elde edilir.
A. Frekans Ayrm Yntemi

TYB iareti elde etmek iin nce bir YB iareti oluturulur. Daha sonra bant geiren bir filtre yardmyla istenilen yan bant szlr ve TYB iareti elde edilir. Bu yntem frekans ayrm yntemi olarak bilinir. Ancak bu yntem pratikte filtrenin kesim karakteristii ok sert olmas gerektiinden kolay deildir.
x(t) xYB(t
BPF

xTYB (t)

cos(2 f c t )
B. Faz teleme Yntemi

(t ) cos( wct ) m
cos ( wc t )

m(t) -/2
sin ( wc t )

xTYB (t)

-/2

(t ) m

(t ) sin( wct ) m

43

ekil 4.5: Tek Yan Bant Genlik Modlasyonlu aretin Zaman zgesinde Gsterimi

ekil 4.6: Tek Yan Bant Genlik Modlasyonlu aretin Frekans zgesinde Gsterimi

44

Tek yan bant sinyallerin demodlasyonu:

Mesaj iareti m ( t ) TYBl iaretin yerel tayc ile arplmas soncunda ortaya kan iaretin alak geiren filtreden (LPF) geirilmesi ile geri elde edilir.
xTYB(t) d(t) LPF y(t)

cos(2 f c t )

(t ) sin( wc t )]cos( wc t ) d (t ) = xTYB (t ) cos( wc t ) = [m(t ) cos( wc t ) m (t ) sin( wct ) cos( wct ) = m(t ) cos 2 ( wc t ) m 1 1 (t ) sin(2 wc t ) m(t )(1 + cos(2 wc t ) m 2 2 1 1 1 (t ) sin(2 wc t ) = m(t ) + cos(2 wc t ) m 2 2 2
=

(4.5)

d ( t ) iareti alak geiren bir filtreden geirilirse;

y (t ) =

1 m(t ) 2

(4.6)

elde edilir. y ( t ) iareti de kazanc 2 olan uygun bir kuvvetlendiriciden geirilirse m(t) mesaj iareti geri elde edilebilir.

45

ekil 4.7: Demodle Edilmi Tek Yan Bant Genlik Modlasyonlu aretin Zaman zgesinde Gsterimi

ekil 4.8: Demodle Edilmi Tek Yan Bant Genlik Modlasyonlu aretin Frekans zgesinde Gsterimi

4.1.3. Byk Taycl Genlik Modlasyonu

YB iaretinin genliini uygun bir parametre (m) ile arpp bu iarete taycy eklenirse Genlik Modlasyonlu iaret elde edilir. xGM (t ) = mxYB (t ) + Ac cos ( wc t ) = mx(t ) Ac cos ( wc t ) + Ac cos ( wc t ) = Ac [1 + mx(t ) ] cos ( wc t ) (4.7)

46

GMlu iaretin spektrumu u ekildedir; X GM ( w) = 1 1 X ( w wc ) + X ( w + wc ) + Ac [ ( w wc ) + ( w + wc )] 2 2 (4.8)

Ac tayc dalgann genlii x(t) mesaj iaretinin dorusal bir fonksiyonu olarak deimektedir. Burada m modlasyon derinliidir ve sabit bir say ile gsterilir. m in ok byk olmas modle edilmi dalgann zarfn bozar. Bu nedenle m en ok 1 olabilir. m in bir olmas %100 modlasyon olduu durumdur. ( 0 m 1 )

ekil 4.9: Byk Taycl Genlik Modlasyonlu aretin Zaman zgesinde Gsterimi

47

ekil 4.10: Byk Taycl Genlik Modlasyonlu aretin Frekans zgesinde Gsterimi

Genlik Modlasyonunun Demodlasyonu:

En ok kullanlan aadaki ekilde grlen zarf detektrdr. Zarf demodlasyonu, genlik modlasyonlu dalga zarfnn mesaj iareti ile ayn biimde olmasndan yararlanlarak gelitirilmitir. Burada temel fikir, modle edilmi dalgann seilip alnmasdr. Bu devrede R ve C alak geiren filtre olup giri iaretinin tepe deer deiimlerine duyarldr. RC zaman sabiti 1/ f c den ok byk 1/ w dan kktr. Dolaysyla V0 ( t ) nin zarf Vi ( t ) nin zarfna yaklak eit olur.

ekil 4.11: Zarf Detektr

48

ekil 4.12: Byk Taycl Genlik Modlasyonlu aretin Frekans zgesinde Gsterimi

ekil 4.13: Byk Taycl Genlik Modlasyonlu aretin AGFden Getikten Sonraki Hali

49

ekil 4.14: Byk Taycl Genlik Modlasyonlu aretin AGFden Getikten ve DC bileeni Atldktan Sonraki Hali

ekil 4.15: Byk Taycl Genlik Modlasyonlu aretin Demodle Edilmi Hali

50

4.4. MATLAB Programlar

YB Modlasyonu ve Demodlasyonu

% Genlik Modulasyonu close all clear all hold on fs=1000; % pi=500 %Sinyalin ornekleme frekansi ts=0.01; n=[0:(1/fs):1]; % Sinyal 0'dan 1 saniyeye kadar fc=150; %150 fm=15; faz=0;%30 tsy=cos(2*pi*n*fc+faz); msg=cos(2*pi*n*fm); %plot(n,tsy); %................. tsyf=fft(tsy)/length(tsy); tsyfm=abs(tsyf); tsyfm=fftshift(tsyfm); eks=[-fs/2:1:fs/2]; %isaretin zaman izgesinde cizimi %tasiyicinin frekans izgesinde gosterilimi % Isaretin frekansi % tasiyici

subplot(3,1,1); plot(eks,tsyfm); title('tasiyicinin frekans izgesi'); msgf=fft(msg)/length(msg); %tasiyicinin frekans izgesinde gosterilimi msgfm=abs(msgf); msgfm=fftshift(msgfm); eks=[-fs/2:1:fs/2]; hold on subplot(3,1,2); plot(eks,msgfm); title('mesaj isaretinin frekans izgesi'); %...................................... r=2*tsy.*msg; % 2 bir yazilirsa ic ice girme islemi tam olarak gorulebilir. rf=fft(r)/length(r); rfm=abs(rf); rfm=fftshift(rfm); eks=[-fs/2:1:fs/2]; %tasiyicinin frekans izgesinde gosterilimi

subplot(3,1,3); plot(eks,rfm); title('AM moduleli isaretin frekans izgesi'); xlabel('Hz');

51

figure plot(msg(1:150),'c+:');%bilgi isareti title('mesaj isareti'); hold on plot(r(1:150)/2); %modleli isaret title('modleli iaret'); legend('Mesaj isareti','module edilmis mesaj isareti'); %plot(tsy(1:100),'k'); %...................................... % AM demodulator ar=r.*tsy; %...................................... arf=fft(ar)/length(ar) ; arfm=abs(arf) ; arfm=fftshift(arfm) ; %tasiyicinin frekans izgesinde gosterilimi

figure subplot(2,1,1); plot(eks,arfm); title('Alicida Carpim Devresinden sonraki cikisin Frekans izgesindeki gosterimi ') xlabel('Hz'); hold on %..........Alt Geciren Suzgec........ [B,A] = BUTTER(3,[0.1]); sar=filter(B,A,ar); [H,W] = FREQZ(B,A,fs/2+1); eH=flipud(H); H=[eH(1:fs/2);H]; plot(eks,abs(H)); %..................................... sarf=fft(sar)/length(sar) ; sarfm=abs(sarf) ; sarfm=fftshift(sarfm) ; %tasiyicinin frekans izgesinde gosterilimi

%................... subplot(2,1,2); plot(eks,sarfm); title('Demodule edilmis isaretin frekans izgesi') xlabel('Hz'); figure plot(msg(1:500),'k'); hold on plot(sar(1:500)); text(1,15,'Goruldugu gibi demodule edilmis isaret faz kaymasina ugruyor.') legend('Mesaj isareti','Demodule edilmis mesaj isareti'); text(1,150,'Goruldugu gibi demodule edilmis isaret faz kaymasina ugruyor.')

52

TYB Modlasyonu ve Demodlasyonu

% Genlik Modulasyonu close all clear all hold on fs=1000; % pi=500 %Sinyalin ornekleme frekansi ts=0.01; n=[0:(1/fs):1]; % Sinyal 0'dan 1 saniyeye kadar fc=150; %150 fm=15; faz=0;%30 tsy=cos(2*pi*n*fc+faz); tsy2=sin(2*pi*n*fc+faz); msg=cos(2*pi*n*fm); %plot(n,tsy); %................. tsyf=fft(tsy)/length(tsy); %tasiyicinin frekans izgesinde gosterilimi tsyfm=abs(tsyf); tsyfm=fftshift(tsyfm); eks=[-fs/2:1:fs/2]; subplot(3,1,1); plot(eks,tsyfm); title('tasiyicinin frekans izgesi'); msgf=fft(msg)/length(msg); msgfm=abs(msgf); msgfm=fftshift(msgfm); eks=[-fs/2:1:fs/2]; %tasiyicinin frekans izgesinde gosterilimi %isaretin zaman izgesinde cizimi % Isaretin frekansi % tasiyici

hold on subplot(3,1,2); plot(eks,msgfm); title('mesaj isaretinin frekans izgesi'); %...................................... %r=2*tsy.*msg; % 2 bir yazilirsa ic ice girme islemi tam olarak gorulebilir. r=2*(tsy.*msg-(imag(hilbert(msg)).*tsy2)); %TYB iaretinin elde edilmesi rf=fft(r)/length(r); rfm=abs(rf); rfm=fftshift(rfm); eks=[-fs/2:1:fs/2]; subplot(3,1,3); %tasiyicinin frekans izgesinde gosterilimi

53

plot(eks,rfm); title('AM modleli isaretin frekans izgesi'); xlabel('Hz'); figure plot(msg(1:100),'c+:');%bilgi isareti title('mesaj isareti'); hold on plot(r(1:100)/2); title('modleli iaret');%modleli isaret legend('Mesaj isareti','module edilmis mesaj isareti'); %plot(tsy(1:100),'k'); %...................................... % AM demodulator ar=r.*tsy; %...................................... arf=fft(ar)/length(ar) ; %tasiyicinin frekans izgesinde gosterilimi arfm=abs(arf) ; arfm=fftshift(arfm) ; figure subplot(2,1,1); plot(eks,arfm); title('Alicida Carpim Devresinden sonraki cikisin Frekans izgesindeki gosterimi ') xlabel('Hz'); hold on %..........Alt Geciren Suzgec........ [B,A] = BUTTER(3,[0.1]); sar=filter(B,A,ar); [H,W] = FREQZ(B,A,fs/2+1); eH=flipud(H); H=[eH(1:fs/2);H]; plot(eks,abs(H)); %..................................... sarf=fft(sar)/length(sar) ; %tasiyicinin frekans izgesinde gosterilimi sarfm=abs(sarf) ; sarfm=fftshift(sarfm) ; %................... subplot(2,1,2); plot(eks,sarfm); title('Demodule edilmis isaretin frekans izgesi') xlabel('Hz'); figure plot(msg(1:500),'k'); hold on plot(sar(1:500)); text(1,15,'Goruldugu gibi demodule edilmis isaret faz kaymasina ugruyor.') legend('Mesaj isareti','Demodule edilmis mesaj isareti'); text(1,150,'Goruldugu gibi demodule edilmis isaret faz kaymasina ugruyor.')

54

Byk Taycl Genlik Modlasyonu ve Demodlasyonu (Zarf zc ile)

% Genlik Modulasyonu ve demodulasyonu (zarf zc ile) close all clear all hold on fs=2000; % pi=500 %Sinyalin ornekleme frekansi ts=1/fs; n=[0:(1/fs):1]; % Sinyal 0'dan 1 saniyeye kadar fc=200; %150 % Isaretin frekansi fm=15; faz=0; tsy=cos(2*pi*n*fc+faz); % tasiyici msg=cos(2*pi*n*fm); % mesaj isareti %................. tsyf=fft(tsy)/length(tsy); %tasiyicinin frekans izgesinde gosterilimi icin tsyfm=abs(tsyf); tsyfm=fftshift(tsyfm); eks=[-fs/2:1:fs/2]; %................. subplot(3,1,1); % Birinci sekil plot(eks,tsyfm); title('tasiyicinin frekans izgesi'); msgf=fft(msg)/length(msg); %mesaj isaretinin frekans izgesinde gosterilimi icin msgfm=abs(msgf); msgfm=fftshift(msgfm); eks=[-fs/2:1:fs/2]; hold on subplot(3,1,2); plot(eks,msgfm); title('mesaj isaretinin frekans izgesi'); %................. r=(1+1*msg).*tsy; rf=fft(r)/length(r); %moduleli isaretin frekans izgesinde gosterilimi rfm=abs(rf); rfm=fftshift(rfm); eks=[-fs/2:1:fs/2]; subplot(3,1,3); plot(eks,rfm); title('C-AM moduleli isaretin frekans izgesi'); xlabel('Hz'); %................ figure %ikinci sekil. plot(msg(1:150),'c+:'); %bilgi isareti 'mesaj isaretinin 1 Volt ile toplandigini gorebilmek icin' %plot(msg(1:150)+1,'c+:'); title('mesaj isareti'); hold on plot(r(1:150)); %modleli isaret title('modleli isaret'); legend('Mesaj isareti','module edilmis mesaj isareti');

55

%.................%Zarf zcde ilk islem%.................% for i = 1:length(r) if r(i) < 0 r1(i) = 0; else r1(i) = r(i); end end %r1=abs(r); %................Ilk islemden sonra kullanilan Alt geciren filtre (suzgec)........ [Nd,Wc]=buttord(0.04,0.14,1,80); [B,A] = BUTTER(Nd,Wc); [H,W] = FREQZ(B,A,fs/2+1); eH=flipud(H); H=[eH(1:fs/2);H]; figure % Ucuncu Sekil plot(eks,abs(H),'r'); % Kullanilan suzgec hold on r1f=fft(r1)/length(r1) ; %ilk islemden sonra frekans izgesinde gosterilimi icin r1fm=abs(r1f) ; r1fms=fftshift(r1fm) ; %................... plot(eks,(r1fms)); title('Zarf zc ilk islem') legend('Kullanilan Altgeciren suzgec','birinci islemden sonra isaretin frekans izgesi') xlabel('Hz'); %................................... figure % Dorduncu Sekil plot(r(1:100)); % hold on plot(r1(1:100),'r'); legend('gelen isaret','birinci islemden sonra') %.................................. r1_d = filter(B,A,r1); %.................................. r1_df=fft(r1_d)/length(r1_d) ; %tasiyicinin frekans izgesinde gosterilimi r1_dfm=abs(r1_df) ; r1_dfms=fftshift(r1_dfm) ; %................... figure subplot(2,1,1); % Besinci Sekil plot(eks,(r1_dfms)); title('Suzgecleme isleminden sonra') %.................................. son = r1_d - mean(r1_d); son_f=fft(son)/length(son) ; %tasiyicinin frekans izgesinde gosterilimi son_fm=abs(son_f) ; son_fms=fftshift(son_fm) ; %................................. subplot(2,1,2); plot(eks,(son_fms));

56

title('Ortalamasi ,DC degeri, cikarilmis hali') figure % Altinci Sekil %subplot(2,1,1); plot(msg(1:1000)); %subplot(2,1,2); hold on plot(son(1:1000)./max(son),'r'); legend('Mesaj isareti','Demodule edilmis isaret');

57