Etabs2013 Ts500 Betonarme Cerceve Tasarimi

COMPUTERS & ENGINEERING
ETABS 2013 Betonarme ereve Boyutlama Klavuzu

Dorudan Seimle TS500 (2000) ve Deprem Bgelerinde Yaplacak Binalar Hakknda Ynetmelik (2007)
ISO ETA081512M29 Rev. 0 Berkeley, California
BETONARME EREVE Mart 2013 Trkesi Mays 2013 BOYUTLAMA KILAVUZU

TS500-2000 ve DBYBHY-2007
TELF HAKKI
Copyright Computer & Structures, Computers & Engineering (1978-2012). Her hakk sakldr. CSI Logo, SAP2000, ETABS and SAFE programlar, Watch & LearnTM ve ilgili tm yazl belgeler sahiplik ve oaltma haklar sakl rnlerdir. SAP2000, ETABS, SAFE programlarnn ve yazl belgelerinin evrensel sahiplik haklar Computers & Structures Inc.'a aittir. Trke yazl belgelerin sahiplik haklar Computers & Engineering kuruluuna aittir. Computers & Structures Inc. ve Computers & Engineering kurulularndan yazl izin alnmadan programn lisanssz kullanm veya yazl belgelerinin oaltlmas ve herhangibir formatta bilgi tabannda saklanmas tamamen yasaktr. Daha ayrntl bilgi, yazlm lisans ve belgelerin kopyalar iin bavuru adresi: Trkiye ve Almanya Ana Datm: COMPUTERS & ENGINEERING Holzmhlerweg 87-89 D-35457 Lollar, ALMANYA Tel: 0049 6406 73667 Fax: 0049 6406 4745 E-Mail: baser@comp-engineering.com http://www.comp-engineering.com http://www.csiberkeley.com
SORUMLULUK
Bu programn ve yazl belgelerinin hazrlanmasna byk zaman, aba harcanm ve maddi fedakarlk yaplmtr. Program tam olarak test edilmi ve kullanlmtr. Bununla birlikte program kullanrken, kullanc, programn gvenilirlii veya kesinlii konusunda program hazrlayan veya datanlarn herhangi bir sorumluluk almadn veya bunu ima etmediini kabul eder ve anlar. Program, betonarme erevelerin boyutlamas iin ok pratik bir aratr. Programn bundan nceki srmleri ok baarl olmu ve farkl yaplarda kullanlmtr. Bununla beraber kullanc, bu klavuzu tamamen ve dikkatlice okumal ve betonarme hesabnda program algoritmalarnn kapsamad durumlar iyice anlamaldr. Kullanc, programn temel varsaymlarn aka anlamal ve programn oluturduu sonular kendisi bamsz olarak kontrol etmeli ve mesleki sorumluluu stlenmelidir.
ETABS 2013 ereve Tasarm TS500-2000 Copyright www.comp-engineering.com Sayfa 2
NDEKLER:
Sayfa 1. BLM Giri 1.1 1.2 Kitap Dzeni nerilen Okuma ekli 5
2. BLM
Boyutlama ncelikleri 2.1 Boyutlama Yk Kombinezonlar 2.2 Boyutlama ve Kesit Kontrol Noktalar 2.3 Kiri ve Kolonlarn Tannmas 2.4 Kirilerin Boyutlamas 2.5 Kolonlarn Boyutlamas 2.6 Kiri-Kolon Birleim Blgelerinin Tasarm 2.7 P Etkileri 2.8 Elemanlarn Mesnetlenmemi Boylar 2.9 Veri Birimlerinin Seimi Boyutlama Sreci 3.1 Kullanlan Simgeler 3.2 3.3 3.4 3.5 3.5.1 3.5.2 3.5.2.1 3.5.2.2 3.5.2.3 3.5.3 3.5.4 3.5.4.1 3.5.4.2 3.5.4.3 3.6 3.6.1 3.6.1.1 3.6.1.2 3.6.1.2.1 3.6.1.2.2 3.6.1.2.3 Boyutlama Yk Kombinezonlar Malzeme Dayanm Snrlar Hesap Dayanmlar Kolon Boyutlamas ki Eksenli Karlkl Etki Yzeylerinin Oluturulmas Kolon Kapasitesinin Kontrolu arpanlarla Arttrlm Moment ve Kuvvetlerin Belirlenmesi Moment Bytme arpanlarnn Belirlenmesi Kapasite Orannn Belirlenmesi Gerekli Donat Alan Kolon Kesme Kuvveti Donatsnn Hesab Kesit Kuvvetlerinin Belirlenmesi Beton Kesme Kuvveti Kapasitesinin Belirlenmesi Gerekli Kesme Kuvveti Donatsnn Belirlenmesi Kiri Boyutlamas Kiriin Eilme Donats Hesab arpanlarla Artrlm Maksimum Momentlerin Belirlenmesi Gerekli Eilme Donatsnn Belirlenmesi Dikdrtgen Kesit Hesab Tablal (T) Kesitli Kiri Hesab Minimum ve Maksimum ekme Donats
3. BLM
13 16 17 17 17 18 21
24 24
31 31
3.6.1.2.4 3.6.2 3.6.2.1 3.6.2.2 3.6.2.3 3.6.3 3.6.3.1 3.6.3.2 3.6.3.3 3.6.3.4 3.7 3.7.1 3.7.2 3.7.3 3.7.4
Deprem Boyutlamas iin zel Hususlar Kiri Kesme Kuvveti Donatsnn Hesab Kesme Kuvveti ve Momentin Belirlenmesi Beton Kesme Kuvveti Kapasitesinin Belirlenmesi Gerekli Kesme Kuvveti Donatsnn Belirlenmesi Kiri Burulma Donats Tasarm arpanlarla Arttrlm Burulma Momentinin Belirlenmesi zel Kesit Deerlerinin Belirlenmesi Kritik Burulma Kapasitesinin Belirlenmesi Burulma Donatsnn Belirlenmesi Kiri-Kolon Birleim Blgesi Hesab Panel Blgesinde Kesme Kuvvetinin Belirlenmesi Birleim Blgesinin Etki Alannn Belirlenmesi Panel Blgesindeki Kesme Kuvveti Kapasitesi Kontrolu Kiri-Kolon Eilme Kapasitesi Oranlar
39
43
46 46 49 49 49
EK - A EK - B EK - C EK - D EK - E
kinci Mertebe ve P-Delta etkileri Elemanlarn Mesnetlenmemi Boylar ve K-arpanlarnn Hesab Betonarme ereve Boyutlandrma Tercihleri Betonarme ereve Parametre Deerlerinin Dzeltmeleri Hata Mesajlar ve Uyarlar Kaynaka
51 53 54 56 57 60
1. Blm Giri
Betonarme yaplarn boyutlamas program ile btnlemitir. Boyutlama srecinin balatlmas eitli parametrelerin de kontroluyla birlikte Design mens ile tamamlanr. Yap modellenmi ve program tarafndan analiz edilmise, kullancnn setii artnamelere gre nesne dzeyinde otomatik boyutlama olana sunulmutur. Malzeme zellikleri ve eleman kuvvetleri gibi model ve analiz sonular bilgileri dorudan bilgi tabanndan alnr. Program tarafndan teklif edilen n tanmlar ve n veriler kabul edilirse hibir ek veriye gerek kalmaz. Boyutlamada kullanc tarafndan tanmlanan yk kombinezonlar esas alnr. Bununla beraber program, kullanlan tasarm artnamesine gre gerekli yk kombinezonlarn retir ve hesaplar. retilen yk kombinezonlar kabul edilirse ek yk kombinezonu tanmlamaya gerek kalmaz. Kolonlarn boyutlamasnda, program gerekli boyuna donaty ve kesme kuvveti donatsn hesaplar. Bununla birlikte, kullanc boyuna donaty veri olarak girebilir, bu durumda kolon tama kapasitesi oran hesaplanp yazlr. Kolon kapasite oran, kolon kapasitesine gre gerilme durumu hakknda bilgi verir. ki eksenli kolon kapasitesi kontrolu, tutarl, boyutlu karlkl etki yzeylerinin oluturulmasna dayanr. Burada tek eksenli etki yzeylerinden ampirik formllerle ekstrapolasyon yaplmaz ve dorudan iki eksenli olarak hesaplanr. Karlkl etki yzeyleri, kullanc tarafndan tanmlanan betonarme donatl kesite gre retilir. Kolon kesiti benzeri donat tipleriyle birlikte dikdrtgen, kare veya daire eklinde olabilir. Her kirite, kiri akl boyunca kullancnn tanmlad saydaki kesitte, eilme, kesme kuvveti ve burulma iin boyutlama hesab yaplr. Tm Kiri-Kolon birleimleri mevcut kesme kuvvetlerine gre incelenirler. zel moment karlayc (Sneklik dzeyi yksek) erevelerde, kolonlarn, kirilerin ve birleim blgelerinin kesme kuvveti hesab elemanlarn olas moment kapasitelerine baldr. Ayrca program, zayf kiri/kuvvetli kolon durumunu aratrmak iin (kolon moment kapasiteleri) ve (kiri moment kapasiteleri) nin birbirine orann retir. Burada kolondaki eksenel kuvvet de dikkate alnr. Sonularn sunuluu ak ve zdr. k bilgileri mhendise, elemann gerilme snrlarn amas durumunda uygun nlemler alma olanan verecek formattadr. Hesap sonucu deitirilmesi gereken tm parametreler programdan kmadan yenilenip boyutlandrlabilir.
1.1 Kitap Dzeni

Bu el kitab, TS 500-2000 deki ereve tasarm seeneklerini kullanarak abuk proje retimi iin size yardmc olmak amacyla hazrlanmtr. 2. Blm, TS 500-2000 deki boyutlama nceliklerinin ayrntl tanmn verir. 3. Blm, TS 500-2000 de boyutlama iin artnamenin ngrd ilemleri aklar. 4. Blm, programn tasarm ktlarnn detaylarn vermektedir. Eklerde baz konularda ayrntl aklamalar verilmitir.
1.2 nerilen Okuma ekli

zellikle tavsiye edilen bir konu da, bu el kitabn okurken ve betonarme ereve tasarmna balamadan nce ilgili videolar web sitemizdeki (www.csiberkeley.com) Watch & Learn SeriesTM de incelemenizdir. Ayrca program ana mensndeki on-line yardm olanan da kullanabilirsiniz. Tm videolar ieren cretsiz DVD baser@comp-engineering.com adresinden istenebilir. Programn test edilmesi srasnda, el hesaplaryla ETABS 2013 betonarme donat tasarm sonularnn salamas yaplmtr. Bu almalar ayrca .pdf olarak yaynlanacak ve cretsiz olarak web sitemizden indirilecektir. www.comp-engineering.com
2. Blm Boyutlama ncelikleri

Bu blm betonarme kesit hesab ve kesit kontrol yntemleri ile ilgili eitli hususlarn anahatlarn verir. Bu elkitab yazlrken, kullancnn genelde betonarme hesab konusunda yeterli mhendislik bilgisine sahip olduu ve TS 500 ynetmeliine yabanc olmad kabul edilmitir.
2.1 Boyutlama Yk Kombinezonlar
Boyutlama yk kombinezonlar yapnn boyutlama hesab ya da kesit kontrolnde gerekli ykleme durumlarnn eitli kombinezonlarnn belirlenmesi iin kullanlr. Kullanlacak yk kombinezonu katsaylar seilen boyutlama artnamesine gre deiir. Bu yk kombinezonu katsaylar ilgili ykleme durumlarndan elde edilen kuvvet ve momentlere uygulanarak toplanr ve yk kombinezonu iin arpanlarla artrlm kuvvet ve momentler bulunur. Tasarm (davran) spektrumu, zaman tanm alannda hesap yntemi, hareket eden yklerle ilgili ok-deerli yk kombinezonlarnda ve etkileen byklkler arasndaki karlkln kaybolduu (zarf alma tipi, karelerin toplamnn karekk veya mutlak deer) ok-deerli yk kombinezonlarnda, ilgili byklklerin maksimum/minimum permutasyonlarn kullanarak program otomatik olarak oklu alt kombinezonlar oluturur. Tasarm (davran) spektrumlar iin negatif arpanl ayr kombinezon gerekli deildir; nk program otomatik olarak minimumu maksimumun ters iaretlisi olarak alr ve yukarda aklanan permutasyonlara gerekli alt kombinezonlar oluturur. Bir boyutlama kombinezonu, zaman tanm alannda hesap veya hareket eden ykn sadece bir tane ok deerli durumu ile ilikili ise, daha baka seenekler de sunulmutur. Program, zaman tanm alannda hesap ynteminin her admnda alt kombinezonlar oluturmasn isteme seeneine sahiptir. Hareket eden ykler kombinezonunda, etkileimli olan byklklerin biribirine kar gelen deerleri iin, her bir boyutlama byklnn maksimum ve minimumunu kullanarak alt kombinezonlar oluturma seenei vardr. Statik sabit yk, hareketli yk, rzgar yk ve deprem yk ve/veya dinamik davran spektrumu deprem yk ile ilikili normal ykleme koullarnda, programda her bir artname iin hazr (default) yk kombinezonlar vardr. Bunlar artname nerilerine dayanmaktadr ve her artname iin ilgili blmde aklanmtr. Hareket eden ykler, zaman tanm alannda hesap, dzenlenmi hareketli yk, at hareketli yk ile kar yknn ayr dnlmesi, vb. ykleme durumlar iin kullanc, var olanlar yerine veya onlara ek olarak boyutlama yk kombinezonu tanmlamaldr.
Programda nceden hazr olan (default) yk kombinezonlar, sabit yk olarak tanmlanm btn statik yk durumlarnn toplanacan varsayar. Benzer ekilde hareketli yk olarak tanmlanan durumlarn da toplanaca varsaylr. Fakat statik yk durumu olarak tanmlanm, rzgar, deprem ya da tasarm (davran) spektrumunun biribiri ile toplanmayaca ve oklu yanal yk kombinezonlar oluturacaklar varsaylr. Ayrca deprem ve rzgar yk durumlar, ynleri ters alnarak (pozitif veya negatif) ayr yk kombinezonlar olutururlar. Bu durumlar doru deilse kullanc doru olan boyutlama kombinezonunu oluturulmaldr. Bu hazr olan (default) yk kombinezonlar, kullanc istedii takdirde ya da betonarme hesab iin kullanc tarafndan tanmlanm baka yk kombinezonu yoksa, boyutlamada devreye girer. Hazr olan (default) bu yk kombinezonlarndan herhangi biri hesaba girmise, boyutlama artnamesi deitirildiinde veya statik ya da tasarm (davran) spektrumu yklerinde deiiklik yapldnda program btn nceden hazr olan (default) yk kombinezonlarnda gerekli deiiklikleri otomatik olarak yapar. arpanlarla artrlm yklerde hareketli ykn payn azaltmak iin, hareketli yk azaltma arpan, eleman hareketli yk kuvvetlerine eleman-eleman uygulanabilir. Kullanc, hareket eden yk ya da zaman tanm alannda hesap yntemi sonularnn zmlemede ereve elemanlarnn bazlar veya hepsi iin hesaba katlmasn istemedike, bu yklerin etkisinin bunlar ieren herhangi bir yk kombinezonunda sfr alnacan bilmelidir.
2.2 Boyutlama ve Kesit Kontrol Noktalar

Her elemanda, her yk kombinezonu iin, eleman boyunca belli saydaki yerde betonarme kesit hesab veya kesit kontrolu yaplr. Bu yerler elemann serbest aklnn eit aralkl paralar ile oluur. Elemandaki para says, zmlemeden nce, kullanc tarafndan belirtilir. Kullanc eleman boyunca boyutlama hesaplarn daha incelikli klmak zere daha ok sayda para tanm isteyebilir. TS 500-2000 ile hesap yaparken kiri-kolon birleim blgeleri, kolonlarn en u noktalarnda incelenmitir. Program, ayn zamanda birleim blgesinde kesme kuvveti analizi yaparak birleimdeki panel blgelerinde zellikle dikkate alnacak bir durum olup olmadn da inceler. Kiri eilme kapasitesinin, kolon eilme kapasitesine orann retirken eksenel kuvvet etkilerini de dikkate alr ve zayf kiri/kuvvetli kolon orann her kiri ve kolon iin rapor eder.
2.3 Kiri ve Kolonlarn Tannmas

Programda btn kiri ve kolonlar ereve eleman olarak temsil edilmilerdir. Fakat kiri ve kolonlarn betonarme hesab farkl ilemler gerektirir. Bu nedenle her ereve elemannn kiri ya da kolon olduunun tantlmas gereklidir. Bu tantma, betonarme bir elemanda, eleman iin atanan ereve kesitinin kiri ya da kolon tipi olduu belirtilerek yaplr. Eer erevede apraz (kontrvatman) elemanlar varsa, bunlar da elemana atanan kesite gre kiri veya kolon olarak tanmlanmaldr.
2.4 Kirilerin Boyutlamas

Betonarme kirilerin boyutlamasnda program, kiri eilme momentleri, kesme kuvvetleri ve artname ile ilgili blmde ayrntl olarak verilen yk kombinezonlar ve dier kriterlere dayanarak gerekli eilme ve kesme donat alanlarn hesaplar ve verir. Donat gereksinimleri kiri serbest akl boyunca kullanc tarafndan belirlenmi saydaki noktada hesaplanr. Btn kiriler sadece esas eilme dorultusundaki moment ve kesme kuvveti iin boyutlanr. Eksenel kuvvet, ikincil dorultuda eilme ve burulma gibi oluabilecek dier etkiler, bamsz olarak, kullanc tarafndan aratrlmaldr. Belirli bir kiriin belirli bir kesitinde esas moment iin eilme donats hesaplanrken gerekli admlar, arpanlarla artrlm maksimum momentin belirlenmesi ve gerekli eilme donatsnn hesabn ierir. Kiri kesiti tm yk kombinezonlarndan elde edilen maksimum pozitif ve maksimum negatif yk arpanlar ile artrlm momentlerinin zarflar iin hesaplanr. Negatif kiri momentleri st donaty oluturur. Bu durumlarda kiri daima dikdrtgen kesit olarak hesaplanr. Pozitif kiri momentleri alt donaty oluturur. Bu durumlarda kiri dikdrtgen ya da T kesit olarak hesaplanr. Eilme donatsnn hesabnda kiri nce tek donatl olarak boyutlanr. Kiri kesiti yetersizse, bu durumda gerekli basn donats hesaplanr. Belirli bir kiriin belirli bir kesitinde belirli bir yk kombinezonu iin esas dorultudaki kesme kuvveti iin kesme donats hesaplanrken gerekli admlar, arpanlarla artrlm kesme kuvvetinin belirlenmesi, beton tarafndan karlanabilen kesme kuvvetinin belirlenmesi ve fark kuvveti karlamak iin gerekli donatnn hesabn ierir. Deprem hesab zel konular da TS 500 - 2000 artnamesine gre uygulanacak ekilde programa eklenmitir.
2.5 Kolonlarn Boyutlamas

Kolonlarn boyutlamasnda program gerekli boyuna donaty hesaplar, ya da eer boyuna donat verilmise, kolon tama kapasitesine gre kolon kapasite oran olarak kolon gerilme durumunu greli olarak bildirir. Yapnn betonarme kolonlarnn boyutlama ilemi aadaki admlar ierir: Modelin btn farkl betonarme kesitleri iin eksenel yk - iki eksenli eilme karlkl etki yzeyleri oluturulur. Her kolonun iki ucunda her bir yk kombinezonundan elde edilen arpanlarla artrlm eilme momentleri ve normal kuvvetler iin kapasite kontrol yaplr. Bu adm ayn zamanda (eer bir donat tanmlanmamsa) 1.0 kapasite oran oluturacak donatnn da hesaplanmasnda kullanlr. Karlkl etki yzeyinin oluturulmas kabul edilen ekil deitirme ve gerilme yayl ile dier baz basitletirici kabullere dayanr. Geni bilgi 3. Blmde verilmitir.
2.6 Kiri-Kolon Birleim Blgelerinin Boyutlamas

Kiri-kolon birleim blgesinde yeterli dayanm bulunduunu salamak iin program, kiri-kolon panel blgesindeki kayma gerilmelerini hesaplar ve kontrol eder. Sadece birleim blgesinin altnda kolon bulunuyorsa bu nokta hesaplanr. Birleim blgesinin malzeme zellikleri, noktann altndaki kolon ile ayn olduu kabul edilir. Birleim hesab, kolonun ana ekseni ve tali ekseni dorultusunda uygulanr. Birleim hesab aadaki admlar kapsar: Panel blgesinin hesap gerilmesinin belirlenmesi Birleimin etkin alannn hesab Panel blgesinin gerilmesinin kontrolu Birleim blgesi hesab 3. Blmde aklanmtr.
2.7 P-Delta Etkileri

Programn boyutlama algoritmalar, zmleme sonularnn P- etkilerini iermesini gerektirir. P- etkileri yanal teleme yapamayan ya da aprazl ereveler ve yanal teleme yapan ya da aprazsz ereveler iin farkl biimde yaplr. aprazl ereveler iin P- etkisi bireysel eleman stabilitesi ile snrldr. aprazsz ereveler iin yanal telenme etkileri de bireysel eleman stabilitesi etkisine ek olarak gznne alnmaldr. Programda aprazl veya yanal telenme yapamayan erevelerdeki momentlerin sabit veya hareketli yklerden olutuu varsaylmtr. aprazsz veya yanal telenme yapan erevelerdeki momentlerin de dier btn tip yklerden olutuu varsaylmtr. Bireysel eleman stabilite etkileri iin, momentler moment bytme katsaylar ile bytlr. 3. Blme baknz. Yanal teleme yapan aprazsz erevelerde yanal telenme etkisi iin, P- etkileri gz nne alndndan, program, bytmenin sonulara katlm olduunu varsayar. TS 500 de olduu gibi, P- zmlemesinden elde edilen moment ve kuvvetler, kolonun bireysel stabilite etkisi iin, bir kez daha bytlr. Program kullanclar, nceden hazr olan (default) zmlemede Programn P- etkileri salanmam olduunu bilmeleri gerekir. Kullanc P- zmlemesi iin maksimum iterasyon saysn girebilir. terasyon says nceden hazr (default) olarak 1. dir. Daha fazla bilgi iin EK-A ya baknz.
2.8 Elemanlarn Mesnetlenmemi Boylar

Kolon narinlik etkilerinin hesaba katlmas iin mesnetlenmemi kolon boylarna gerek vardr. ki mesnetlenmemi boy vardr: l33 ve l22. Bunlar, kar gelen dorultularda elemann mesnet noktalar arasndaki boyudur. l33 boyu 3-3 ekseni (esas eksen) dorultusunda kararszla, l22 boyu ise 2-2 ekseni (tali eksen) dorultusunda kararszla kar gelir. Normal olarak elemann mesnetlenmemi boyu, eleman boyuna yani END-I (I-UCU) ve END-J (J-UCU) arasndaki uzakla eittir. Bununla beraber program ayn kolonda birka eleman tek bir eleman gibi deerlendirip boyutlama olana verir. Bu ilem esas ve tali eksenler iin ayr ayr uygulanabilir. Ayrntl bilgi iin EK-B ye baknz. Kullanc elemanlarn mesnetlenmemi boylarn eleman-eleman esasna gre belirtme seeneine sahiptir.
2.9 Veri Birimlerinin Seimi

Giri bilgilerinde ngiliz birimleri kullanlabildii gibi, SI ve MKS metrik birimleri de kullanlabilir. Fakat artnameler belirli bir birim sistemine dayanrlar. Bundan sonraki blmlerde sunulan btn eitlikler ve tanmlamalar, aksi belirtilmedike, bu zel birim sistemine kar gelir. rnein, TS 500-2000 artnamesi mm-newton-saniye birimlerinde yaynlanmtr. Bununla birlikte programla bir yapy tanmlama ve boyutlamada herhangi bir birim sistemi kullanlabilir.
3. Blm Boyutlama Sreci

Bu blm, kullanc TS 500-2000 Boyutlama artnamesini setiinde programn kulland betonarme kesit hesab ynteminin deiik ynlerini ayrntl olarak aklamaktadr. Menden TS 500-2000 seildiinde bu ayn zamanda Trk Deprem Ynetmeliini III. ksm (TDY 2007) da iermektedir. Bu blmdeki eitlikler ve tanmlar kolaylk nedeniyle aksi gsterilmedike mm-newton-saniye birimlerine gre dzenlenmitir. lgili artnameyi iaret ederken uygun bir ksaltma yaplmtr. TS 500-2000 artnamesi TS olarak ve TDY deprem artnamesi ise EDP olarak geecektir.
3.1 Kullanlan Simgeler

Bu blmde kullanlan simgelerin listesi:
Ag Ae As As Asl Aot /s Aov /s As(gerekli) Ast Asw Asw/s Cm Ec Es Tm beton alan, mm2 Kesitte enleme burulma donats (etriye) eksenleri iinde kalan alan, mm2 ekme donats kesit alan, mm2 Basn donats kesit alan, mm2 Burulma iin gerekli boyuna donat, mm2 Burulma iin gerekli (elemann birim boyuna den) etriye kesit alan, mm2/mm Kesme kuvveti iin gerekli (elemann birim boyuna den) etriye kesit alan, mm2/mm Gerekli ekme donats alan, mm2 Kolon boyuna donats toplam alan, mm2 Kesme donats toplam alan, mm2 Birim boy iin kesme donats alan, mm2 /mm Moment bytme arpann hesaplamak iin kullanlan kolon eriliine bal katsay (Burkulmada moment katsays) Beton elastisite modl, N/mm2 Donat elastisite modl, 2105 N/mm2 kabul edilmitir.
Ig Ise L M1 M2 Mc Mns Ms Md Md2 Md3 Nb Nk Nmax N0 Nd Vc VE VG+Q Vmax Vp Vs Vd a ab amax b bf bw
Tm beton kesitinin arlk merkezinden geen eksene gre eylemsizlik momenti, donat ihmal edilerek, mm4 Donatnn eleman kesitinin arlk merkezinden geen eksene gre eylemsizlik momenti, mm4 Mesnetlenmemi temiz aklk, mm arpanlarla artrlm kolon u momentlerinin k, N-mm arpanlarla artrlm kolon u momentlerinin by, N-mm Boyutlamada kullanlacak arpanlarla artrlm moment, N-mm arpanlarla artrlm u momentinin yanal yerdeitirme olmadan meydana gelen blm, N-mm arpanlarla artrlm u momentinin yanal yerdeitirme ile meydana gelen blm, N-mm arpanlarla artrlm kesit momenti, N-mm arpanlarla artrlm kesit momentinin 2 ekseni etrafndaki bileeni, N-mm arpanlarla artrlm kesit momentinin 3 ekseni etrafndaki bileeni, N-mm Dengeli ekil deitirme durumunda eksenel yk kapasitesi, N Kolonun kritik burkulma yk, N zin verilen maksimum eksenel yk, N Sfr dmerkezlik durumunda eksenel yk kapasitesi, N Kesitte arpanlarla artrlm eksenel yk, N Beton tarafndan tanan kesme kuvveti (Kesme dayanmna beton katks), N Tasarmda gznne alnan kesme kuvveti, N Sabit ve hareketli yklerden oluan kesme kuvveti, N Bir kesitte izin verilen ve arpanlarla arttrlm en fazla kesme kuvveti, N Olas moment kapasitesinden hesaplanan kesme kuvveti, N Donat tarafndan karlanan kesme kuvveti, N Bir kesitte arpanlarla artrlm kesme kuvveti (Tasarm kesme kuvveti), N Edeer dikdrtgen basn blokunun derinlii, mm Dengeli donat durumunda basn blokunun derinlii, mm Basn blokunun izin verilen en fazla derinlii, mm Eleman genilii, mm Etkili tabla genilii (T-kiri kesiti), mm Gvde genilii (T-kiri kesiti), mm
c cb d d ds emin fcd fck fctk fyd fyk fywd h k ue r k1 Rdns s ns
Tarafsz eksen derinlii, mm Dengeli donat durumunda tarafsz eksen derinlii, mm Basn yznden ekme donatsnn merkezine olan mesafe, mm Donat merkezine kadar beton rts kalnl, mm Deme kalnl (T-kiri kesiti), mm Minimum dmerkezlik, mm Beton tasarm basn dayanm, N/mm2 Beton karakteristik silindir basn dayanm, N/mm2 Beton karakteristik eksenel ekme dayanm, N/mm2 Boyuna eilme donats tasarm akma dayanm, N/mm2 Boyuna eilme donats karakteristik akma dayanm, N/mm2 Enine donat (kesme donats) tasarm akma dayanm, N/mm2 Kolon boyutu, mm Etkin boy arpan Kesitte enleme burulma donat (etriye) eksenleri iinde kalan alann evresi, mm Kolon kesitinin eylemsizlik yarap, mm Donat elii ar dayanm arpan Betonun basn bloku derinliini bulmak iin katsay arpanlarla artrlm maksimum eksenel sabit ykn arpanlarla artrlm toplam yke oran, rnein snme katsays. Yanal yerdeitirmeye yol aan momentlerin bytme arpan Yanal yerdeitirmeye yol amayan momentlerin bytme arpan Betonda birim boy ksalmas Betonda kullanlabilir maksimum basn birim boy ksalmas (0.003 mm/mm) Donat eliinde birim boy ksalmas Malzeme katsays Beton iin malzeme katsays Donat iin malzeme katsays
c cu s
m mc ms
3.2 Boyutlama Yk Kombinezonlar

Boyutlama yk kombinezonlar, belirtilen ykleme durumlarnn, yapnn kesit hesaplarnda kullanlacak eitli birletirme ekilleridir. Program, betonarme ereve tasarm iin nceden belirlenmi yk kombinezonlar retir. Kullanc, kendisi uygun grd yk kombinezonlarn bunlara ekleyebilir veya deitirebilir veya silebilir. Snrsz sayda yk kombinezonlar tanmlanabilir. Bir yk kombinezonu tanmlayabilmek iin, nce bir veya birka ykleme durumlar tanmlanmaldr. Bunlar yk arpanlaryla arttrlarak birletirilir ve yk kombinezonlar retilir. Yk arpanlar, analiz sonucundaki kesit kuvvetlerine uygulanr ve her yk kombinezonu iin yeni kesit kuvvetleri retilir. Bu ilemin dnda kalan bir konu; dinamik analiz modal kombinezonlarnda iaretler kaybolup hepsi pozitif olacandan program, eksenel kuvvetlerin de ana ve tali dorultudaki momentlerin iaretlerini (+/-) kullanarak sekiz yk kombinezonu retir. Eer yap sadece sabit yk (G) ve hareketli yk (Q) tayorsa TS 500 de boyutlama sadece bir yk kombinezonunu gerektirir, bu da 1.4 G +1.6 Q dur. Bununla birlikte, eer yapda sabit ve hareketli yklere ek olarak rzgar (W) ve deprem (E) ykleri de varsa, ok sayda yk kombinezonlarnn gz nne alnmas gerekir. Program, her elemana isabet eden hareketli yklerin azaltma arpanlaryla ilenerek eleman kesit kuvvetlerinin de azaltlmasna olanak salar. Tasarm yk kombinezonlar analiz yk durumlarn yapnn kontrolu iin birletirilmesiyle meydana gelir. Eer yapya sabit yk (G), hareketli yk (Q), rzgar (W) ve deprem (E) ykleri etkiyorsa, ayn zamanda rzgar ve deprem etkilerinin ift ynl olduu dnlrse aadaki yk kombinezonlar tanmlanabilir (TS 6.2.6): 1.4G + 1.6Q 0.9G 1.3W 1.0G + 1.3Q 1.3W 0.9G 1.0E 1.0G + 1.0Q 1.0E (TS 6.3) (TS 6.6) (TS 6.5) (TS 6.8) (TS 6.7)
Bunlar ayn zamanda TS 500-2000 kullanldnda otomatik olarak retilen yk kombinezonlardr. Kullanc, at yklerinde olduu zere, farkl arpanlarla kombine edilecekse ona gre gerekli deiiklikleri yapmaldr. arpanlarla artrlm yklerde hareketli ykn payn azaltmak iin, hareketli yk azaltma arpan, eleman hareketli yk kuvvetlerine eleman-eleman uygulanr. TS 500-2000 artnamesini kullanrken, program, P-Delta analizinin yapldn farzeder.
3.3 Malzeme Dayanm Snrlar

Betonun karakteristik basn dayanm, fck, 20 N/mm2 dan daha az olmamaldr. (TS 3.1.1, EDP 3.2.5.1). Donat akma gerilmesinin st snr, fy , 420 N/mm2 (EDP 3.2.5.3) ve donat akma dayanmnn st snr, fyk ise 420 N/mm2 olarak alnmtr (EDP 3.2.5.3). Program, daha fazla deer tanmland takdirde malzemenin dayanm st snrlarnn kullanlmasn zorunlu klar. Bu zorunluluk, kiri, kolon ve demelerde eilme, kesme ve burulma hesaplarnda program tarafndan uygulanr. Malzeme dayanmlarnn alt snrlarnn salanmasnn kontrolundan kullanc sorumludur.
3.4 Hesap Dayanmlar

Betonun ve donatnn hesap dayanmlar, malzemenin karakteristik dayanmnn ksmi malzeme katsays (mc ve ms) ile blnmesiyle salanr. Programda kullanlan deerler yledir; Donat iin ksmi emniyet katsays, ms = 1.15, ve Beton iin ksmi emniyet katsays, mc = 1.5. (TS 6.2.5) (TS 6.2.5)
Bu katsaylar halihazrda programda ilgili denklem ve tablolara ilenmitir. Geri tavsiye edilmez ama, program bu deerlerin deitirilmesine izin vermektedir. Deitirildii takdirde, program bu deerleri tutarl olarak artnamenin gerekli grd her denklemde ve dier ksmlarda kullanr.
3.5 Kolon Boyutlamas

Kullanc her betonarme kolon kesiti iin donat ubuu yerleimi geometrisini tanmlayabilir. Donat alan kullanc tarafndan verilirse program kolon kapasitesini kontrol eder. Eer donat alan kullanc tarafndan verilmezse program kolon iin gerekli donat miktarn hesaplar. Donat miktarlar, kolonlarda, kullancnn balangta tanmlad saydaki ara kontrol noktalarnda hesaplanr veya kontrol edilir. Yapnn betonarme kolonlar iin boyutlama ilemleri aadaki admlar ierir: Modelin btn farkl betonarme kesitleri iin eksenel yk - iki eksenli eilme karlkl etki yzeyleri oluturulur. Tipik bir karlkl etki yzeyi ekil 3-1 de gsterilmitir. Donat tanmlanmamsa program karlkl etki yzeylerini izin verilen donat oran snrlar arasnda oluturur. Kolonlarda bu oran %1 ila 4 (TS 7.4.1). Her kolonun her boyutlama noktasnda her bir yk kombinezonundan elde edilen arpanlarla artrlm iki eksenli (veya tek eksenli) eilme momentleri ve normal kuvvetler iin kapasite oran veya gerekli donat alan hesaplanr. Gerekli donatnn hesab yaplrken hedef kapasite oran kullanm oran olarak alnr. Kolon kesme kuvveti donats hesaplanr.
Bundan sonraki drt alt blm yukarda sz edilen admlarla ilgili algoritmalar ayrntl olarak anlatmaktadr.
3.5.1 ki Eksenli Karlkl Etki Yzeylerinin Oluturulmas

Kolon kapasitesi karlkl etki hacm, saysal olarak boyutlu karlkl etki gme yzeyinde oluturulmu bir dizi nokta olarak ifade edilir. Formlasyon, eksenel basn ve iki eksenli eilmenin yan sra eksenel ekme ve iki eksenli eilme durumunun da hesaba katlmasna imkan verir. Tipik bir karlkl etki diyagram ekil 3-1 de grlmektedir.
EKSENEL BASIN
Eri No. 1 Eri No. 2
Eri No. NRCV
EKSENEL EKME
ekil 3-1 Tipik Kolon Karlkl Etki Yzeyi Bu noktalarn koordinatlar ekil 3-2 de gsterildii gibi, dorusal ekil deitirme dzlemini kolon kesitinde boyutta dndrerek belirlenir. Dorusal ekil deitirme diyagram maksimum beton birim ksalmasn cu , kesit st kenarnda 0.003 olarak snrlar (TS 7.1). Formlasyon, tama gc yntemi ilkelerine dayanr (TS 7.1). Donat eliindeki gerilme, elik ubuun birim uzamas ile elastisite modlnn arpm sEs olarak verilir ve donat akma dayanm fyd ile snrldr (TS 7.1). Her donat ubuuna ait alan, ubuk merkezinin gerek yerinde verilir ve algoritma donat alannn kolon kesitindeki dalm tarzyla ilgili, edeer elik tp veya silindir gibi, herhangi bir basitletirme kabul yapmaz. ekil 3-2 ye bakn.
cu
cu cu
cu
cu cu
ekil 3-2 Karlkl Etki Yzeylerinin Oluturulmas iin dealletirilmi ekil Deitirme Yayl
c =0.003 cu e = 0.003
0.85 f cd
1 Cs C 2 Cs a= k 1c
d'
c
es1 es2
es3 es4
(i) Concrete Section Betonarme Kesit
Ts3 Ts4
(ii) Strain ekil De i tirmeDiagram Diyagram
(iii) Stress Diagram Gerilme Diyagram
ekil 3-3 Bir kolon kesidinde ekil deitirme ve gerilme yaylnn kabul Beton basn gerilme bloku, ekil 3-3 de grld gibi, 0.85 fcd gerilme deerine sahip bir dikdrtgen olarak kabul edilir (TS 7.9.1). Karlkl etki algoritmas, basn blgesinin donatlmas ile azalan beton alann hesaba katan dzeltmeyi yapar. Edeer dikdrtgen basn blokunun derinlii, a a = k1 c (TS 7.1)
burada c, basn blgesindeki ekil deitirme diyagramnn tarafsz eksen derinliidir, ve, k1 = 0.85 0.006 ( f ck 25 ) , 0.70 k1 0.85. (TS 7.1, Tablo 7.1)
mc ve ms, malzeme katsaylarnn etkileri, karlkl etki yzeylerinin oluturulmasnda dikkate alnmtr. nceden tanml mc ve ms deerleri programda bulunmaktadr fakat Seenekler - Preferences mensnden deitirilebilir. Maksimum eksenel yk Nr(max), arpanlarla arttrlm sabit ve hareketli ykler iin (1.4G+1.6Q); Nr(max) = 0.6 fck Ag ile ve sabit, hareketli ve deprem ykleri iin (G+Q+E); Nr(max) = 0.5 fck Ag ile snrlandrlmtr. (TS 7.4.1)
3.5.2 Kolon Kapasitesinin Kontrol

Kolon kapasitesi, her kolonun her kontrol noktasnda yk kombinezonlarnn herbiri iin kontrol edilir. Bir kolonun bir kontrol noktasnda, bir yk kombinezonu iin kontrol yaplrken aadaki admlar gerekletirilir: Tanmlanm yk kombinezonlar arpanlar ve ykleme durumu zmlemelerinden, arpanlarla artrlm momentler ve kuvvetler belirlenerek Nd , Md2 ve Md3 deerleri elde edilir. Kolon momentleri iin moment bytme arpanlar belirlenir. arpanlarla artrlm momentlere moment bytme arpanlar uygulanr. Eksenel kuvvet ve iki eksenli moment takmnn tanmlad noktann karlkl etki hacmi iinde kalp kalmad belirlenir. arpanlarla artrlm momentler ve kar gelen bytme arpanlar herbir kolonun yanal yer deitirmeli veya yanal yer deitirmesiz olarak tantlmasna baldr. zleyen paragrafta yukarda sz geen admlara ilikin algoritmalar ayrntl olarak aklanmtr. 3.5.2.1 arpanlarla Arttrlm Moment ve Kuvvetlerin Belirlenmesi Belirli bir yk kombinezonu iin artrlm ykler, Nd , Md2 ve Md3 veren btn ykleme durumlarna, kar gelen yk arpanlar uygulanarak elde edilir. Eer gerekiyorsa, artrlm momentler, yanal yerdeitirmesiz kolonlarda, h kolonun ilgili dorultudaki boyutu olmak zere, (15 mm + 0.03h) minimum dmerkezliini elde etmek iin daha da artrlr (TS 6.3.10). Burada h kolonun ykleme ynndeki boyutudur. Minimum dmerkezlik her iki dorultuda ayn anda uygulanr. Minimum dmerkezlikten oluan momentler ikinci mertebe etkileri iin ayrca arttrlr (TS 6.3.10, 7.6.2). 3.5.2.2 Moment Bytme arpanlarnn Belirlenmesi Moment bytme arpanlar, yanal yerdeitirmeye yol aan (genel kararllk etkisi) s ve yanal yerdeitirmeye yol amayan (bireysel kolon kararllk etkisi) ns olarak ayr ayr hesaplanr. Ayrca, esas ve tali dorultudaki moment bytme arpanlar da genelde farkldr. (TS 7.6.2.5, 7.6.2.6). zmlemeden elde edilen momentler iki bileene ayrlr: Yanal yerdeitirmeli (Ms) ve yanal yerdeitirmesiz (Mns) bileenler. (ns) alt indisi ile iaretlenen yanal yerdeitirmesiz momentler byk ounlukla arlk yklerinden kaynaklanr. Yanal yerdeitirmeli bileenler (s) alt indisi ile gsterilmilerdir. Yanal yerdeitirmeli momentler daha ok yanal yklerden kaynaklanrlar ve yanal yerdeitirmenin nedenine baldrlar. Her bir kolon ya da bir kattaki kolon elemanlar iin herhangi bir kontrol noktasnda iki eksendeki bytlm momentler; M2 = Mns + s Ms (TS 7.6.2.5)
eklinde elde edilebilir. s arpan yanal yerdeitirmeye (side-sway) neden olan momentler iin bytme arpandr. Yanal yerdeitirmeli momentler iin bytme arpan Ms ve Mns moment deerleri ikinci mertebe elastik (P-) zmlemesinden elde edildiinden, 1.0 olarak alnmtr (TS 7.6.1). P- analizi ile ilgili daha fazla bilgi iin EK-A ya baknz. P- analizi iin, yk kombinezonu 1.4 (Sabit yk) + 1.6 (Hareketli Yk) e kar gelmelidir. White ve Hajjar (1991) e baknz. Kullanc, TS 6.3.7 de gsterildii gibi atalet momenti iin azaltma arpanlarn kullanmaldr. Programda ntanml olarak atalet momenti arpan 1.0 alnmtr. Hesaplanan momentler tekil kolon burkulma etkisi iin (TS 7.6.2.5), ns yanal yerdeitirmesiz moment bytme arpan ile aadaki gibi bir kez daha bytlmtr. Mc= ns Mns (TS 7.6.2.5)
Burada Mc boyutlamada kullanlacak artrlm moment deeridir. Kolonun esas ve tali ekseni ile ilikili olan, yanal yerdeitirmesiz bytme arpan ns
ns =
Cm 1 1.3
Nd Nk
1.0
eklinde verilir (TS 7.6.2.5, Eitlik: 7.24). Burada
Cm = 0.6 + 0.4
M1 0.4 dir. M2
(TS 7.6.2.5, Eitlik: 7.25)
M1 ve M2 kolonun ularndaki momentler olup, M2 saysal olarak M1 den byktr. Burada M1 / M2 tek erilikli eilmede pozitif ve ift erilikli eilmede negatiftir. Cm iin yukarda verilen bant, mesnetler arasnda uygulanm herhangi bir yanal yk olmadnda geerlidir. Eer aklkta yanal yk varsa veya boy kullanc tarafndan deitirilmise veya dier durumlarda Cm =1 dir. Cm deeri kullanc tarafndan eleman-eleman esasna gre deitirilebilir. Nk =
2 EI
(klu ) 2
(TS 7.6.2.4, Eitlik: 7.19)
olup, k gvenli yanda kalmak zere 1 alnr, ancak program bu deerin kullanc tarafndan deitirilmesine olanak tanr. (TS 7.6.2.2). lu , kolonun elme dzlemindeki tutulmam boyu olarak alnr. Kolonun tali ve ana ekseni dorultusundaki tutulmam (iki adet) boylar l22 ve l33 , EK-B ekil B-1 de gsterilmitir. Bunlar elemann mesnet noktalar arasndaki temiz aklklardr. Programn tutulmam kolon boylarn nasl hesaplad konusunda daha fazla bilgi iin EK-B ye baknz. Program, kullanclara tutulmam boy oranlarn (ana ve tali eksenler dorultusundaki tutulmam boylarn toplam boya oranlar) deitirme olana salar.
EI kolonun belirli bir dorultusuna kar gelmek zere EI = 0.4 Ec I g 1 + Rm (TS 7.6.2.4, Eitlik: 7.21)
Rm =
maksimum arttr. eksenel sabit yk maksimum arttr. eksenel toplam yk
(TS 7.6.2.4, Eitlik: 7.22)
Bytme arpan ns pozitif bir say olmal ve 1.0 den byk olmaldr. Bu nedenle Nd , Nk /1.3 den kk olmaldr. Eer Nd , Nk /1.3 den byk ya da ona eit bulunursa, gme durumu bildirilir. Yukardaki hesaplar kolonun ana ve tali dorultularndaki mesnetlenmemi boylarn kullanarak ayr ayr uygulanr. Bunun anlam, n, ns, Cm, k, lu, EI, ve Rm ana ve tali eilme dorultularnda farkl deerler kabul ederler. Programdaki kabuller belirli bir eleman iin yeterli deilse, kullanc s ve ns deerlerini ak olarak belirtebilir.
3.5.2.3 Kapasite Orannn Belirlenmesi Elemann gerilme durumunun bir ls olarak, bir kapasite oran hesaplanr. Kapasite oran esasnda, kolonun tama gcne nispetle kolonun gerilme durumunu greli olarak gsteren bir katsaydr.
Kolon kapasitesini kontrol iin karlkl etki diyagramna girmeden nce Nd , Md2 ve Md3 elde etmek zere moment bytme arpanlar artrlm yklere uygulanr. (Nd , Md2 , Md3) noktas, ekil 3.4 te L noktas olarak gsterildii gibi, karlkl etki blgesine yerletirilir. Eer nokta karlkl etki hacmi iinde yer alyorsa eleman kesit kapasitesi yeterlidir. Fakat, nokta karlkl etki hacmi dnda yer alyorsa, kolondaki gerilme fazladr. Bu kapasite oranna L noktasn yerletirip C noktasnn yerini belirleyerek eriilir. C noktas OL izgisinin (da doru uzatlrsa) gme yzeyini kestii nokta olarak tanmlanr. Bu nokta, gme yzeyini tanmlayan noktalarn boyutlu dorusal enterpolasyonu ile elde edilir (ekil 3.4 e bakn) Kapasite oran CR, OL/OC oran ile verilir. Eer OL = OC (veya CR = 1) ise nokta karlkl etki yzeyinin tam stnde yer alr ve elemandaki gerilme, kapasitesi kadardr. OL < OC (veya CR < 1) ise nokta karlkl etki hacminin iinde yer alr ve eleman kapasitesi yeterlidir. OL > OC (veya CR > 1) ise nokta karlkl etki hacminin dnda yer alr ve elemandaki gerilme fazladr. Her yk kombinezonu iin hesaplanan CR deerlerinin en by, kolondaki her kontrol noktas iin, Nd , Md2 ve Md3 takm ve kar gelen yk kombinezon numarasyla birlikte verilir.
Eksenel Bas n
ekil 3-4 Kolon Kapasite Orannn Geometrik Gsterilii
3.5.3 Gerekli Donat Alan

Donat alan tanmlanmamsa program (kolon kapasite oran = donatdan faydalanma katsays snr) na eit olacak ekilde donaty hesaplar. Bu, ndeer olarak 0.95 tir.
3.5.4 Kolon Kesme Kuvveti Donatsnn Hesab

Kesme kuvveti donats, kolonun byk ve kk eksen dorultularndaki her yk kombinezonu iin hesaplanr. Belirli bir dorultudaki kesme kuvvetleri ile, belirli bir yk kombinezonunda, belirli bir kolonun kesme kuvveti donats hesab aadaki aamalarla yaplr: Kesite etki eden, arpanlarla artrlm, Nd ve Vd kuvvetleri belirlenir. Nd , Vc nin hesaplanmas iin gereklidir. Yalnz beton tarafndan tanabilecek Vc kesme kuvveti belirlenir. Fark kuvveti tamak iin gereken donat miktar hesaplanr.
zel ve orta dzeyde (Sneklik dzeyi yksek) moment karlayc erevelerde, kolonlarn kesme kuvvetine gre kontrollar da arpanlarla arttrlm kesme kuvvetlerine ek olarak erevelerin muhtemel maksimum moment karlama ve orta derecede moment karlamalarna baldr. (TS 8.1.4, EDP 3.3.7. 3.7.5). Eksenel kuvvetlerin kolon moment kapasitelerine etkisi dikkate alnmtr. zleyen alt blmde yukarda sz edilen aamalarla ilgili algoritmalar ayrntl olarak aklanmtr.
3.5.4.1 Kesit Kuvvetlerinin Belirlenmesi
Sradan moment karlayc ereve (Sneklik dzeyi normal sistem) kolonunun kesme kuvveti donatsnn hesabnda, belirli bir dorultudaki belirli bir yk kombinezonu iin olan kuvvetler, yani Nd eksenel kuvveti ve Vd kesme kuvveti, program zmleme ykleme durumlarn, kar gelen yk kombinezonu arpanlaryla artrarak elde edilir. zel ve orta dzeyde moment karlayc ereve (Sneklik dzeyi yksek sistemlerde) kesme kuvveti donats hesabnda, sradan moment karlayc ereveler iin yaplanlara ek olarak kolonun kesme kuvveti kapasitesi kontrol edilir. Kolondaki maksimum hesap kesme kuvveti (hesapta kullanlacak kesme kuvveti), Vd , kolonda meydana gelebilecek maksimum kuvvetleri dikkate alarak tayin edilir. Her kolon iin ana ve tali dorultuda olmak zere iki kesme kuvveti kapasitesi hesaplanr. Birincisi kolonun muhtemel maksimum moment kapasitesine baldr. kincisi ise kolona birleen kirilerin muhtemel maksimum moment kapasitesine gre hesaplanr. Tasarma esas alnan kesme kuvveti bu iki deerden k olarak alnr fakat tasarm yk kombinezonlarnda arpanlarla arttrlm kesme kuvvetinden az olamaz. Vd = min {Vec, Veb } Vd, arttrlm burada (EDP 3.3.7.1, Eitlik 3.5)
Vec = Kolonun her iki ucundaki muhtemel maksimum eilme dayanmna bal kesme kuvveti kapasitesi.
Veb = Kolona birleen kirilerin muhtemel maksimum dayanmna bal kesme kuvveti kapasitesi.
moment
Kolonun tasarma esas olan kesme kuvveti Vec yi hesaplarken, kolonun iki ucundaki muhtemel maksimum eilme kapasitesi, G+Q+E durumuna kar gelen eksenel yk esas alnarak hesaplanr. Kolonun bir ucunda saat ynnde ve dier ucunda saatin tersi ynnde dnme bir adet kesme kuvveti retir. Bunlarn tersine dorultuda bir uygulama da dier bir kesme kuvveti kapasitesi retir. Bu ynlerin her ikisi de kontrol edilir. Bu iki deerden maksimum olan Vec olarak alnr. Her yk kombinezonu iin arpanlarla artrlm Nd eksenel yk hesaplanr. Sonra eksenel Nd yk etkisi altnda kolonun belirli bir dorultudaki M +pr ve M -pr pozitif ve negatif moment kapasiteleri kar gelen dorultuda tek eksenli karlkl etki diyagramndan hesaplanr. Bundan sonra kesme kuvveti kapasitesi kolonun her iki ucuna hesaplanm olan muhtemel maksimum moment snr dayanmlarn etkileyerek bulur. Bu nedenle Ve hesaplanm olas moment kapasitelerinin kolonun iki ucuna zt ynlerde uygulanmasyle elde edilen kesme kuvvetidir. Bu nedenle Vce bu, Vce1 ve Vce2 deerlerinin bydr.
c Vec = max Vec 1 , Ve 2 0.22 f cd Aw
(EDP 3.3.7.1, 3.3.7.5)
burada,
V =
c e1 c e2
M I + M J+ L
(EDP 3.3.7.1, Fig. 3.3,3.5) (EDP 3.3.7.1, Fig. 3.3, 3.5)
M I+ + M J V = , L Burada M +I, M -I
= elik akma gerilmesi fyd ve beton dayanm fcd alnarak hesaplanan kolonun I ucunda pozitif ve negatif muhtemel moment kapasiteleri, = elik akma gerilmesi fyd ve beton dayanm fcd alnarak hesaplanan kolonun J ucunda pozitif ve negatif muhtemel moment kapasiteleri, Kolonun serbest akldr.
M +J, M -J
Kolon kesitinin kontrolu isteniyorsa, karlkl etki yzeylerinde kullancnn ngrd kesit donats kullanlr. Eer kolon kesitinin tasarm istenmise kolonun eilmeye gre (P-M-M) tasarm tamamlandktan sonra donat alanlarnn zarf hesaplanr. Bu donat alan zarf karlkl etki yzeyinde kullanlr. Kolon kesiti prizmatik deil ve deiken ise, istee gre kullanc tarafndan her iki uta ngrlen donat kullanlr veya her iki utaki kesitlerin tasarm yaplr. Kullanc uzunluk orann deitirirse tm kolon boyu kullanlr, aksi halde temiz aklk kullanlr. Bu ikinci durumda kesme kapasitesini tayin etmek iin hem pozitif hem de negatif moment kapasitesi kullanlr. Kolonlarla birleen kirilerin eilme dayanmlarna bal kolonda kesme tasarmna esas olacak kuvvetin Veb hesabnda, program, kolonun st noktasna birleen her kiriin muhtemel maksimum pozitif ve negatif moment dayanmlarn hesaplar. Bundan sonra kiri momentlerinin toplam bu noktann dnmeye kar tepkisi olarak hesaplanr. Hemsaat ynnde, hem de saat ynnn tersi ynndeki tepkiler ayr ayr hesaplanr ve bu hesap kolon ana ekseni ve tali eksen iin yaplr. Kolondaki kesme kuvveti, moment sfr noktasnn altnda ve stnde oluacak ve kolon orta blgesinde bulunaca kabulyle yklerin ters dorultuda etkimesi de aratrlarak, tasarm, her iki durumdan retilen dm noktas kesme kuvvetlerinin maksimumuna gre tamamlanr.
b Veb = max Veb 1 , Ve 2
(EDP 3.3.7.1, Fig. 3.3, 3.5)
burada, Veb Birleim blgesi saat ynnde dndnde kirilerin muhtemel 1 = maksimum eilme dayanmna bal kolon kesme kapasitesi, Veb2 = Birleim blgesi saatn tersi ynnde dndnde kirilerin muhtemel maksimum eilme dayanmna bal kolon kesme kapasitesi,
Veb 1 = M r1 , H
Veb2 =
Mr2 , H
M r1 = Birleim blgesi saat ynnde dndnde kiri moment tepkilerinin toplam, M r 2 = Birleim blgesi saatin ters ynnde dndnde kiri moment tepkilerinin toplam,
H=
Kolon moment sfr noktalar ara mesafesi. Birleim blgesinin altndaki ve stndeki kolon yksekliklerinin ortalamasdr. Birleim blgesinin st ksmnda kolon yoksa H, alttaki kolon yksekliinin yars kadar alnr.
ekil 3-5 de gsterilen durumda, Ve1 aadaki ekilde hesaplanabilir; Veb 1 == M uL + M uR H
Burada, ekil 3-5 te gsterilen kolon moment sfr noktalar, kolon u mesnet noktalarnn ortas olarak alnmtr. H ise alt ve st kolon yksekliklerinin ortalamasdr. Birleim blgesinin st ksmnda kolon yoksa H, alttaki kolon yksekliinin yars kadar alnr. Veb ifadesi, ana ve tali eksen dorultusundaki kesme kuvvetlerinin belirlenmesinde kullanlr. Hesaplanan kesme kuvveti birleim blgesinin altndaki kolonun boyutlamasnda kullanlr. Eer kiriler ana ve tali eksenlerde bulunmazlarsa eilme kapasitelerinin uygun olan bilekeleri kullanlr. Eer kiri, kolon ana eksenden as kadar dnmse Mr1 ve Mr2 nin hesabnda kiriin eilme dayanmnn uygun olan bilekeleri Mpr cos veya Mpr sin kullanlr. Ayrca, kolon yerel aksna gre ve kiriin konumuna gre pozitif ve negatif moment kapasiteleri kullanlr. Orta dzeyde moment karlayc erevelerde (Sneklik dzeyi yksek sistemler) kolon kesme kuvveti kapasitesi sradan moment karlayc erevelerde yaplana ek olarak, kesme kuvveti kapasitesi, nominal u moment kapasiteleri ve arttrlm dey ykle elde edilen nominal hesap kesme kuvveti ile karlatrlr.
Vd 0.22 Aw f cd
(EDP 3.3.7.5, 3.7.5.3, Eitlik 3.5)
Burada, Ve kolonun ve ona birleen kirilerin muhtemel moment kapasitelerinden hesaplanan kolonun kesme kuvveti kapasitesidir.
Ve = min Vec ,Veb
(EDP 3.4.5.1, 3.4.5.2)
Burada, Vec sadece kolon ularnn muhtemel eilme dayanmna bal olarak kolonun kesme kuvveti kapasitesidir. Veb ise sadece kolona birleen kirilerin
muhtemel eilme dayanmlarna bal olarak, kolonun kesme kuvveti kapasitesidir. Vec ve Veb nin hesab zel moment karlayc erevelerde gsterildii gibidir. Sradan moment karlayc erevelerde (Sneklik dzeyi normal sistemler), bu ekildeki kolonlarn kesme kapasitesi arpanlarla arttrlm kesme kuvvetine bal olarak kontrol (tahkik) edilir.
MOMENT SIFIR NOKTASI
STTEK KOLON KOLON YKSEKL KRN ST YZ
PANEL BLGES
ALTTAK KOLON MOMENT SIFIR NOKTASI
GRN ekil 3-5 Kolon Kesme Kuvveti Vd 3.5.4.2 Beton Kesme Kuvveti Kapasitesinin Belirlenmesi
Nd ve Vd hesap kuvveti takm belirliyken, beton tarafndan tanan kesme kuvveti Vc aadaki ekilde hesaplanr; Kolon eksenel basnca maruzsa yani Nd pozitifse
Nd V cr = 0 .6 5 f ctd b w d 1 + Ag ,
(TS 8.1.3, Eitlik: 8.1)
ve burada (Nd daima pozitif olmal),

Eksenel basn iin: = 0.07 Eksenel ekme iin: = - 0.3 ekme gerilmesi < 0.5 N/mm2 ise = 0
V c = 0 .8V cr ,
(TS 8.1.4, Eitlik: 8.4)
zel moment karlayc erevelerin (Sneklik dzeyi yksek sistemler) kesme kuvveti donats hesabnda, deprem etkisini de ieren katsaylarla artrlm eksenel basn kuvveti Nd kkse (Nd < 0.05 fck Ag / 20) ve eer depremin katks olarak bulunan kesme kuvveti VE eleman boyunca katsaylarla artrlm Vd toplam kesme kuvvetinin yarsndan fazla (VE 0.5 Vd) ise ve kontrol noktas dm noktasnn yznden itibaren l0 mesafesinin iinde ise Vc sfr alnr (EDP 3.7.6). Kesme kapasitesine gre boyutlamada not olarak; kinci art otomatik olarak salanr, nk VE, nin tamamen depremde oluaca kabul edilir. lo boyu kolonun temiz aklnn altda biri, kolon kesidi genilii veya 500 mm boyutlarndan en by olarak alnr. (EDP 3.3.4.1, 3.3.7.6).
Kesme Kuvveti Dorultusu

DKDRTGEN
DARESEL DONATILI KARE
DARESEL
ekil 3-6 Kesme Kuvveti Alan, Acv
3.5.4.3 Gerekli Kesme Kuvveti Donatsnn Belirlenmesi
Vd ve Vc belirli iken s aralnda dikdrtgen ve dairesel kolonlar iin gerekli olan kesme kuvveti donats;
Kesme kuvveti st snr;
Vmax = 0.22 f cd Aw
(TS 8.1.5b, EDP 3.3.7.5)
Birim boydaki gerekli kesme kuvveti donats, Av /s, aadaki ekilde
hesaplanr: Eer Vd Vcr , ise

Asw f = 0.3 ctd bw , s f ywd
(TS 8.1.5, Eitlik 8.6)
Eer, Vcr < Vd Vmax , ise

Asw (Vd Vc ) = , s f ywd d
(TS 8.1.4, Eitlik 8.5) (TS 8.1.5, Eitlik 8.6)
Asw f 0.3 ctd bw s f ywd
Eer Vd > Vmax , ise yetersizlik durumu bildirilir .
(TS 8.1.5b)
Dikdrtgen kesit iin nceki ifadelerde, bw kolonun geniliidir. d ise kolonun etkin derinliidir. Dairesel kolon kesiti iin, bw yerine kolonun d ap D, alnr. d nin yerine 0.8D kullanlr ve Aw nn yerine toplam kesit alan geer. Vd izin verilen maksimum deeri (Vmax) aarsa betonarme kesiti bytlmelidir. (TS 8.1.5b). Tm tasarm yk kombinezonlarndan hesaplanan Asw s deerlerinin maksimumu kolonun ana ve tali eksenleri iin rapor edilir. Program tarafndan rapor edilen gerekli kesme kuvveti donatlar tamamen kesme dayanmna bal olarak tayin edilmitir. Gerekli minimum etriye miktar, hacmsal gerekli donat miktarlar ve benzeri artlar kullanc tarafndan aratrlmaldr.
3.6 Kiri Boyutlamas

Betonarme kirilerin boyutlamasnda program, kiri eilme momentleri ve kesme kuvvetleri, yk kombinezonu arpanlar ve aada aklanan dier kriterlere dayanarak eilme ve kesme kuvveti iin donat alanlarn hesaplar ve verir. Donat gereksinimleri, kiri akl boyunca, kullancnn tanmlad sayda boyutlama-kontrol noktalarnda hesaplanr. Btn kiriler, sadece, esas eilme ekseni dorultusunda eilme momenti, kesme kuvveti ve burulma momenti iin boyutlandrlrlar. Eksenel kuvvet ve ikincil dorultuda eilme momenti gibi kirite bulunabilecek etkiler, programdan bamsz olarak kullanc tarafndan aratrlmaldr. Kiri boyutlamas aadaki aamalarda yaplr: Kiriin eilme donats hesab Kiriin kesme kuvveti donats hesab Kiriin burulma momentinin hesab
3.6.1 Kiriin Eilme Donats Hesab

st ve alttaki eilme donats, kiri akl boyunca, kontrol-boyutlama noktalarnda hesaplanr. Belirli bir kiriin belirli bir kesitinde esas eilme dorultusundaki moment iin donat hesabnda aadaki admlar szkonusudur: arpanlarla artrlm maksimum momentlerin belirlenmesi Donat alannn belirlenmesi
3.6.1.1 arpanlarla Arttrlm Maksimum Momentlerin Belirlenmesi
zel, orta ve sradan moment karlayc betonarme ereve kirilerinin eilme donats hesabnda kiriin her kesitinde, her yk kombinezonu iin olan arpanlarla artrlm momentler, zmleme ykleme durumlarna kar gelen momentleri, kar gelen yk arpanlar ile arparak elde edilir. Daha sonra tm yk kombinezonlarndan elde edilen maksimum pozitif ve maksimum negatif arpanlarla artrlm momentleri iin kesit hesab yaplr. Negatif momentler st donaty verir. Bu durumlarda kiri daima dikdrtgen kesit gibi hesaplanr. Pozitif momentler alt donaty verir. Bu durumlarda kiri dikdrtgen kesit olarak hesaplanabildii gibi T kesit gibi de hesaplanabilir.
3.6.1.2 Gerekli Eilme Donatsnn Belirlenmesi
Eilme donats hesab ileminde program ekme ve basn donatlarn hesaplar. Basn donats, uygulanan hesap momenti kesitin tek donatl moment kapasitesinden byk olduunda eklenir. Kullanc basn donatsn koymamak zere kiriin yksekliini, geniliini ya da beton kalitesini artrma seeneine sahiptir. Boyutlama ilemi, ekil 3-7 de grlen basitletirilmi dikdrtgen gerilme blouna dayanr (TS 7.1). Uygulanan moment hesaplanm olan bu dengeli durum moment kaETABS 2013 ereve Tasarm TS500-2000 Copyright www.comp-engineering.com Sayfa 31
pasitesini atnda, ek momentin basn donats ve ilave ekme donats tarafndan tanaca kabul ile, basn donats alan hesaplanr. Programda kullanlan, dikdrtgen ve tablal kesitlerin (L ve T kesitler) boyutlama ilemi takibeden blmlerde zetlenmitir. Hesap eksenel kuvvetinin (0.1 fck Ag) yi amad varsaylmtr, yani btn kiriler sadece esas dorultudaki eilme ve kesme kuvvetine gre hesaplanr (TS 7.3).
3.6.1.2.1 Dikdrtgen Kesit Hesab
=0.003 ecu= 0.003
0.85f cd
A's
Cs
d'
a = k1 c
As (i) BEAM Kiri Kesiti SECTION
es
(ii) Birim Boy De STRAIN itirme Diyagram DIAGRAM
Ts
Tc
(iii) STRESS Gerilme Diyagram DIAGRAM
ekil 3.7 Dikdrtgen Kesitin Boyutlamas
arpanlarla artrlm negatif veya pozitif bir Md momenti (yani st ya da alt donat hesab) iin basn blokunun a derinlii (ekil 3.7), a = d d2 2 Md 0.85 fcd b olarak verilir. (TS 7.1)
Basn blgesinin maksimum derinlii, cb beton basn dayanmnn ve donatnn ekme gerilmesinin snrlandrlmas esasna gre (TS 7.1) eitliine gre hesaplanr:
cb =
cu Es + f yd
cu Es
Basn blounun izin verilen en byk derinlii: amax = 0.85 k1 cb k1 = 0.85 - 0.006 (fck 25), (TS 7.11, 7.3, Eitlik: 7.4) burada,
0.70 k1 0.85 ,
(TS 7.1, Tablo:7.1)
Eer a amax ise, ekme donats alan

As = a f yd (d ) 2 Md
ile verilir. Bu donat Md pozitifse alta, Md negatifse ste konulmaldr. Eer a amax ise basn donats gereklidir (TS 7.1) ve aadaki gibi hesaplanr: - Sadece betonun oluturduu basn kuvveti: C = 0.85 fcd b amax (TS 7.1)
Beton basn kuvveti ve ekme donats ile salanan moment:

M dc = C (d amax ) 2
- Bu durumda basn donats ve ekme donats tarafndan karlanan moment: M ds = M d M dc - Bylece gerekli basn donats alan:
= As
M ds
' s
0.85 f cd
) ( d d )
ve burada
s' = Es cu
cmax d f yd . cmax
(TS 7.1)
- Beton basn kuvvetini dengelemek iin gereken ekme donats

As1 = M ds a f yd (d max ) 2
ve basn donatsn dengelemek iin gerekli ekme donats

As 2 = M ds f yd (d d )
dir.
olur. Bu nedenle, toplam ekme donats As = As1 + As 2 ve toplam basn donats As ste konmal, M d negatifse tersi yaplmaldr. Eer M d pozitifse As alta As
3.6.1.2.2 Tablal (T) Kesitli Kiri Hesab
T Kirii hesabnda basitletirilmi gerilme blokunun (ekil 3-8) tabla blgesinde basn altnda bulunduu yani pozitif moment varl kabul edilir. Eer moment negatif (-) ise tabla dikkate alnmaz nk ekme alr. Bu durumda ekil 3-8 deki basitletirlmi gerilme blokunun basn altnda olduu kabul edilir.
bf
ds
e = 0.003 cu=0.003
0.85f cd
0.85f cd
d' As'
c d
fs'
Cs
Cf
Cw
As bw (i) Kiri BEAM Kesiti SECTION
es
Birim Boy (ii) STRAIN DIAGRAM De itirme Diyagram
Ts
Tw
Tf
Gerilme (iii) STRESS DIAGRAM Diyagram
ekil 3.8 Tablal (T-Kesit) Boyutlamas Kiri tablas negatif moment etkisi altndaysa: arpanlarla artrlm negatif moment Md iin kesit hesabnda, (yani st donat hesabnda), donat alan hesab aynen yukarda dikdrtgen kesitlerde olduu gibidir, yani tablal kesit giri bilgilerini kullanmaya gerek yoktur. Kiri tablas pozitif moment etkisi altndaysa: Md > 0 ise basn blokunun derinlii:
a = d d2
2M d 0.85 f cd b f
Basn blgesinin maksimum derinlii, cb beton basn dayanmnn ve donatnn ekme gerilmesinin snrlandrlmas esasna gre (TS 7.1) eitliine gre hesaplanr:
cb =
cu Es + f yd
cu Es
(TS 7.1)
Basn blounun izin verilen en byk derinlii: amax = 0.85 k1 cb (TS 7.11, 7.3, Eitlik: 7.4)
burada, k1 = 0.85 - 0.006 (fck 25),

0.70 k1 0.85 ,
(TS 7.1, Tablo:7.1)
Eer a d s ise As in hesabnda bundan sonraki admlar, biraz nce dikdrtgen kesit hesab iin tanmlananlarn ayndr. Ancak bu durumda hesapta kiri genilii olarak tabla genilii (bf) alnr. Basn donats gerekip gerekmeyecei, a > amax olup olmadna baldr. ekil 3-8. Eer a > d s ise As in hesab iki blmde yaplr. ekil 3-8 de grld gibi, birinci blm tabladaki basn kuvveti Cf yi dengelemek iin ve ikinci blm gvdedeki basn kuvveti Cw yi dengelemek iindir. Cf ;
C f = 0.85 f cd b f bw * min ( d s , amax )
(TS 7.1)
bants ile verilir. Bu nedenle As1 = blm M df = C f d

min ( d s , amax ) 2
Cf f yd
ve Md nin tabla tarafndan karlanan
ile verilir.
Bu durumda M d nin geri kalan ve gvde tarafndan karlanacak olan blm

M dw = M d M df
olarak bulunur. Gvde bw ve d boyutlu bir dikdrtgen olduundan buna ait basn bloku derinlii aadaki gibi bulunur:
a1 = d d 2 2 M dw 0.85 f cd bw
(TS 7.1) (TS 7.1)
Eer a1 amax
As 2 = M dw a f yd d 1 2
ise ekme donats alan ve
As = As1 + As 2
olarak bulunur. Donat tablal kiriin altna yerletirilmelidir.
Eer a1 > amax

-
ise basn donats gerekir ve aadaki gibi hesaplanr: (TS 7.1)
Sadece gvdedeki basn kuvveti

C = 0.85 f cd bw amax
Bu nedenle beton gvde donats tarafndan karlanan moment

a M dc = C d max 2 ,
Beton gvdesindeki basnci dengelemek iin gerekli ekme donats

As 2 = M dc a f yd d max 2
Basn donats ile ekme donatsnn karlad moment
M ds = M dw M dc
olarak bulunur. Bu durumda basn donats aadaki gibi hesaplanr
= As M ds
' s
0.85 f cd
) ( d d )
, ve burada,
- s' = Es cu
cmax d f yd . cmax
- Gvdedeki beton basn kuvvetini dengelemek iin gereken ekme donats (TS 7.1)
As 2 = f yd M dc amax d 2
ve burada
ve basn donatsn dengelemek iin gerekli ekme donats

As 3 = M ds f yd (d d )
dir.
olur. - Toplam ekme donats As = As1 + As 2 + As 3 ve toplam basn donats As ste konmaldr. As alta As
3.6.1.2.3 Minimum ve Maksimum ekme Donats
Kirite eilme iin minimum ekme donats aadaki iki deerden kdr.
As As min = 0.8 f ctd bw d f yd
(TS 7.3, Eitlik 7.3)
As
4 As (required) 3
Sadece sismik olmayan yk kombinezonlar iin
(TS 7.4.1)
Kirite eilme iin maksimum ekme donats aadaki snrlara gre uygulanr.
' As As 0.85b bd
Basn ve ekme donatsnn st limiti olarak, tm kesit alannn 0.02 kat aadaki ekilde gereklidir:
0.02bd Dikdrtgen Kiri As 0.02bw d Tablal Kiri
0.02bd Dikdrtgen Kiri As 0.02bw d Tablal Kiri
3.6.1.2.4 Deprem Boyutlamas iin zel Hususlar
zel moment karlayc betonarme erevelerin (sismik), kiri betonarme hesab aadaki ek koullar salar (daha kapsaml liste iin Tablo 3.1 e baknz);
Tablo 3-1: Hesap Kriterleri Tablosu
Kontrol/ Sradan Moment Karlayc Boyutlama ereveler (Sismik Olmayan) tipi
Orta Derecede Moment Karlayc zel Moment Karlayc ereveler (Sismik) ereveler (Sismik)
Kolon Kontrolu (Karlkl etki) ngrlen Yk Kombinezonlar Kolon Boyutlamas (Karlkl etki) ngrlen Yk Kombinezonlar 1% < < 4% Kolon Kesme kuvveti Hesab ngrlen Yk Kombinezonlar ngrlen Yk Kombinezonlar ngrlen Yk Kombinezonlar Kolon Kesme kuvveti Kapasitesi Vc = 0 (arta bal) ngrlen Yk Kombinezonlar 1% < < 4% ngrlen Yk Kombinezonlar 1% < <4% ngrlen Yk Kombinezonlar ngrlen Yk Kombinezonlar
Kiri Eilme Hesab ngrlen Yk Kombinezonlar ngrlen Yk Kombinezonlar ngrlen Yk Kombinezonlar
0.02
0.8 f ctd f yd
Kiri Minimum Moment Kontrolu
0.02
0.02
0.8 f ctd f yd
0.8 f ctd f yd
1 1 + + M d ,end M d ,end 1, 2 blgeleri M d ,end M d ,end 1, 2 blgeleri
Gerekmiyor
+ + M d ,end 0.3M d ,end 3, 4 blgeleri M d ,end 0.3M d ,end 3, 4 blgeleri 1 + + M d ,span max M d ,M d end 4 1 + max M d ,M d M d ,span max 4
1 + + M d ,span max M d ,M d end 4 1 + max M d ,M d M d ,span max 4
Kiri Kesme kuvveti Donats Hesab ngrlen Yk Kombinezonlar U kesitlerinin eilme kapasitelerinden hesaplanan kesme kuvveti Vc = 0 (arta bal)
ngrlen Yk Kombinezonlar
ngrlen Yk Kombinezonlar
Kolon Kiri Birleim Blgesi hesab Gerekmiyor Kiri/Kolon Kapasite Oran Gerekmiyor Gerekmiyor Kontrol edilecek Gerekmiyor Kesme Kuvveti kontrolu yaplacak
Tablo 3-1 Hesap Kriterleri Tablosu
Minimum donat ekme donats iindir. Boyuna donat st ve altta salanacaktr. st ve alt donatdan hibiri As(min) dan az olmayacaktr (TS 7.3).
As As (min) = 0.8 f ctd bw d f yd
veya
(TS 7.3)
As
4 As (required) Sadece sismik olmayan yk kombinezonlar iin (TS 7.4.1) 3
Kiri eilme donats

As 0.02 bw d .
(TS 7.3)
maksimum deerini gemeyecektir.
Kiriin herhangi bir ucunda (mesnedinde) kiri pozitif moment kapasitesi (yani alt donat ile ilgili olan) ayn uta (1 ve 2 blgeleri) kiriin negatif moment kapasitesinin (yani st donat ile ilgili olan) yarsndan az olmayacaktr (EDP 3.4.2.3). 3 ve 4 blgelerinde ise kiriin negatif moment kapasitesinin %30 undan az olmayacaktr. Kiri akl boyunca herhangi bir kesitte, ne pozitif ne de negatif moment kapasitesi, kiriin herhangi bir u noktasndaki (mesnedinde) pozitif veya negatif kapasitesinin bynn nden az olmayacaktr (EDP 3.4.3.1a).
3.6.2 Kiri Kesme Kuvveti Donatsnn Hesab

Kesme kuvveti donats, her yk kombinezonu iin, kullancnn kiri aklnda belirledii saydaki kontrol noktalarnda hesaplanr. Belirli bir noktada, belirli bir yk kombinezonunda, belirli bir kiriin esas ekseni dorultusundaki kesme kuvveti donats hesab aadaki aamalarla yaplr:
Kesite etki eden, arpanlarla artrlm, Vd kuvveti belirlenir. Yalnz beton tarafndan tanabilecek Vc kesme kuvveti belirlenir. Fark kuvveti tamak iin gereken donat miktar hesaplanr.
zel moment karlayc ereveler (snek ereveler) iin kirilerin kesme kuvveti donats hesab, arttrlm yklere ilaveten, sra ile, elemanlarn olas ve nominal moment kapasitelerine dayanr. Eksenel kuvvetlerin kiri kesme kuvveti donatsna etkisi ihmal edilmitir. zleyen alt blmde yukarda sz edilen aamalarla ilgili algoritmalar ayrntl olarak aklanmtr.
3.6.2.1 Kesme Kuvveti ve Momentin Belirlenmesi
Orta dzeyde moment karlayc ereve kiriinin kesme kuvveti donatsnn hesabnda, belirli bir dorultudaki belirli bir yk kombinezonu iin olan moment ve kesme kuvveti, ilgili kesme kuvveti ve momentinin, kar gelen yk kombinezonu
arpanlaryla arttrlmasyla elde edilir.
zel moment karlayc betonarme erevelerin boyutlamasnda (deprem hesab), kiriin kesme kuvveti kapasitesi, ulardaki olas moment kapasitelerinden oluan kesme kapasitesi ve arttrlm arlk ykleri esas alnarak kontrol edilir. Bu hesap sradan moment karlayc ereveler iin gereken kontrole ek olarak yaplr. Vu kesme kuvveti, kiriin her iki ucunun olas moment kapasitelerinden ve arlk kesme kuvvetlerinden hesaplanr. Olas moment kapasitelerinden hesap kesme kuvvetinin hesap yntemi Kolon Boyutlamas paragrafnda kolonlar iin anlatlanlarn ayndr. Ayrntlar iin Tablo 3-1 e de baknz.
Hesap kesme kuvveti Vd (EDP 3.4.5.3)
Vd = max {Ve1 ,Ve 2 }
(EDP 3.4.5.3, Fig 3.9) (EDP 3.4.5.3, Fig 3.9) (EDP 3.4.5.3, Fig 3.9)
Ve1 = V p1 + VG +Q Ve 2 = V p 2 + VG +Q
Bantlar ile verilir. Burada Vp hesaplanm olas moment kapasitelerinin kiriin iki ucuna zt ynlerde uygulanmasiyle elde edilen kesme kuvvetidir. Bu nedenle Vp
V P1 = ( M i
+ M j )/ L + M j )/ L
VP 2 = (M i
Mi
deerlerinin bydr. Burada
= elik akma snr olarak fyd ve beton gerilmesi fcd alnarak I ucunda st donat ekmede iken moment kapasitesi, = elik akma snr olarak fyd ve beton gerilmesi fcd alnarak J ucunda alt donat ekmede iken moment kapasitesi,
Mj
Mi
= elik akma snr olarak fyd ve beton gerilmesi fcd alnarak I ucunda alt donat ekmede iken moment kapasitesi, = elik akma snr olarak fyd ve beton gerilmesi fcd alnarak J ucunda st donat ekmede iken moment kapasitesi,
Mj
= Kiriin serbest akldr.
Snek kiriler iin donat alan deitirilmez ise, yk kombinezonlarnn tamam iin kiriin eilme (moment) boyutlamas tamamlanr ve donat alanlarnn zarf hesaplanr. Bundan sonra bu donat alanlar zarflarnn deeri, kiriin moment kapasitesini hesaplamakta kullanlr. Bu donat alanlar zarf deeri, kiriin moment kapasitesini hesaplamakta kullanlr. Snek kiriler iin donat alan yeni bir deer verilerek deitirilirse, kiri moment kapasitesini hesaplamakta bu alan kullanlr. Eer kiriin kesiti deiken ise, kiriin iki ucundaki kesitlerde bu ilem uygulanr. Burada da kullanc tarafndan verilen veya zarflarla bulunan donat dikkate alnr. Eer kullanc ana eksen dorultusundaki uzunluk arpann yeni bir deerle deitirirse tam aklk boyu hesaba
katlr. Bununla beraber, eer uzunluk arpan deitirilmemise temiz aklk kullanlr. Bu ikinci durumda kesme kapasitesinin belirlenmesinde pozitif ve negatif moment kapasitelerinin maksimumu kullanlr. Bu ilem pozitif ve negatif moment kapasiteleri iin yaplr.
VG+Q , eleman ular basit mafsall iken, kirite aklk ortasnda sabit ve hareketli yklerden oluan kesme kuvveti katksdr.
Orta dzeyde moment karlayc erevelerde, kiriteki kesme kuvvetinin hesab, bu blmde daha nce kolonlar iin tarif edilenin ayndr. zet iin Tablo 3-1 e baknz.
3.6.2.2 Beton Kesme Kuvveti Kapasitesinin Belirlenmesi
Nd ve Vd hesap kuvveti takm belirliyken, beton tarafndan tanan kesme kuvveti Vc aadaki ekilde hesaplanr; Kiri eksenel basnca maruzsa yani Nd pozitifse
Nd V cr = 0 .6 5 f ctd b w d 1 + Ag ,
(TS 8.1.3, Eitlik: 8.1)
ve burada, Eksenel basn iin: = 0.07 Eksenel ekme iin: = - 0.3 ekme gerilmesi < 0.5 N/mm2 ise = 0
V c = 0.8V cr ,
(TS 8.1.4, Eitlik: 8.4)
zel moment karlayc erevelerin (Sneklik dzeyi yksek sistemler) kesme donats hesabnda, deprem etkisini de ieren katsaylarla artrlm eksenel basn kuvveti Nd kkse (Nd < 0.05 fck Ag) ve eer depremin katks olarak bulunan kesme kuvveti VE eleman boyunca katsaylarla artrlm Vd toplam kesme kuvvetinin yarsndan fazla (VE 0.5 Vd) ise ve kontrol noktas dm noktasnn yznden itibaren l0 mesafesinin iinde ise Vc sfr alnr (EDP 3.7.6). Kesme kapasitesine gre boyutlamada not olarak; kinci art otomatik olarak salanr, nk Ve, nin tamamen depremde oluaca kabul edilir. lo boyu kolonun temiz aklnn altda biri, kolon kesidi genilii veya 500 mm boyutlarndan en by olarak alnr. (EDP 3.3.4.1, 3.3.7.6).
3.6.2.3 Gerekli Kesme Kuvveti Donatsnn Belirlenmesi
Vd ve Vc belirli iken s aralnda dikdrtgen ve dairesel kolonlar iin gerekli olan kesme kuvveti donats;
Kesme kuvveti st snr;
Vmax = 0.22 f cd Aw
(TS 8.1.5b, EDP 3.3.7.5)
Birim boydaki gerekli kesme kuvveti donats, Av /s, aadaki ekilde
hesaplanr: Eer Vd Vcr , ise

Asw f = 0.3 ctd bw , s f ywd
(TS 8.1.5, Eitlik 8.6)
Eer, Vcr < Vd Vmax , ise

Asw (Vd Vc ) , = s f ywd d Asw f 0.3 ctd bw s f ywd
(TS 8.1.4, Eitlik 8.5) (TS 8.1.5, Eitlik 8.6)
Eer Vd > Vmax , ise yetersizlik durumu bildirilir .
(TS 8.1.5b)
Vd izin verilen maksimum deeri (Vmax) aarsa betonarme kesiti bytlmelidir. (TS 8.1.5b).
Eer burulma hesab sonucu burulma donats gerekirse, TS 8.1.5 eitliinin tarafsz olarak salanmasna gerek kalmaz. Bir sonraki blmde Kiri Donatsnn Burulma Hesab ksmna baknz. Tm tasarm yk kombinezonlarndan hesaplanan Asw s deerlerinin maksimumu kolonun ana ve tali eksenleri iin rapor edilir. Program tarafndan rapor edilen gerekli kesme kuvveti donatlar tamamen kesme dayanmna bal olarak tayin edilmitir. Gerekli minimum etriye miktar, hacmsal gerekli donat miktarlar ve benzeri artlar kullanc tarafndan aratrlmaldr.
3.6.3 Kiri Burulma Donats Tasarm

Burulma donats, her yk kombinezonu iin kiri boyunca tanmlanm olan kontrol noktalarnda hesaplanr. Kiri burulma donats hesab aadaki admlar ierir;
arpanlarla arttrlm burulma momentinin belirlenmesi, Td. zel kesit deerlerinin belirlenmesi. Kritik burulma kapasitesinin belirlenmesi. Gerekli donat miktar belirlenmesi
Hatrlatma: Preferences (Tercihler) mensnde burulma donats hesab istenirse kapatlabilir.

3.6.3.1 arpanlarla Arttrlm Burulma Momentinin Belirlenmesi
Herhangi bir kiriin burulma donats hesabnda, her yk durumu iin gerekli olan katsaylarla arplan burulma momentleri ubuk boyunca her hesap noktas iin yk kombinezonlarna gre toplanr. (TS 8.2). Hiperstatik bir sistemde burulmada atlama nedeniyle, i kuvvetlerin yeniden datlmas gerei, Td , (TS 8.2.3) e gre azaltlabilir. Bununla beraber program i kuvvetleri yeniden datp Td yi azaltmaya almaz. Eer yeniden datma isteniyorsa, kullanc yapsal modelde burulma rijitliini azaltarak serbestlik derecesini (DOF) gevetmelidir.
3.6.3.2 zel Kesit Deerlerinin Belirlenmesi
Burulma tasarm iin Ae, S ve ue gibi zel kesit deerleri hesaplanr. Bu deerler (TS 8.2.4) e gre aadaki ekilde tanmlanmlardr.
Ae S ue
= Kesit kelerindeki donat merkezlerini birletiren snr iinde kalan alan = Burulma iin ekil katsays = Ae alannn evresi
Aov/s, Aot/s, ve ue gibi donatlarla ilgili kesit deerlerinin hesabnda, en dtaki kapal etriyenin ekseni ile en dtaki beton yzeyi arasndaki uzaklk 30 mm olarak alnmtr. Bu kabul, 10 mm apndaki etriye iin 25 mm temiz paspay demektir. Tablal kirilerin burulma tasarmnda, tabla (flan) blgesinin etkin olmad varsaylmtr. Bu kabul nedeniyle tablal kirilerde tabla blm dikkate alnmaz. Bununla beraber tabla blm, Tcr hesabnda dikkate alnr.
Bu kabul ile dikdrtgen kiri kesitinin zel kesit deerleri aadaki ekilde verilir:
Ae ut S
= =
=
( b 2c )( h 2c ) ,
2 ( b 2c ) + 2 ( h 2c ) ,
(TS 8.2.4) (TS 8.2.4) (TS 8.2.4 )
x2y/3
Burada b, h ve c boyutlar ekil 3-9 da gsterildii gibidir.

Tablal kiri iin zel kesit deerleri aadaki ekilde verilir:
Ae ut S
( bw 2c )( h 2c ) ,
(TS 8.2.4) (TS 8.2.4) (TS 8.2.4)
= 2 ( h 2c ) + 2 ( bw 2c ) ,
= x2y/3
Burada bf, bw, h, ds ve c deerleri ekil 3-9 da gsterildii gibidir.

3.6.3.3 Kritik Burulma Kapasitesinin Belirlenmesi
Burulma donats, aadaki artlardan birisi salanyorsa gereksizdir; (i) Kritik burulma limiti , Tcr, aadaki artlar salyorsa;
Td Tcr = 0.65 f ctd S
(TS 8.2.3, Eitlik 8.12 )
Bu durumda program,
Asw f 0.3 ctd bw s f ywd
(TS 8.1.5, Eitlik. 8.6)
eitliine gre etriye bilgisini rapor eder.
(ii) Hesap kesme kuvveti ve burulma momenti aadaki artlar salyorsa burulma donatsna gerek yoktur. Bununla beraber minimum etriye ve boyuna donat salanmaldr.
Vd Td + 1 Vcr Tcr
2 2
(TS 8.2.2, Eitlik 8.10)
Burada Tcr aadaki ekilde hesaplanr:

Tcr = 1.35 f ctd S
(TS 8.2.2, Eitlik 8.11)
Gerekli minimum kapal etriye alan, Ao /s, aadaki ekilde hesaplanr;

Ao f 1.3Td = 0.15 ctd 1 + bw s f ywd Vd bw
(TS 8.2.4, Eitlik. 8.17)
c c
b 2c
c ds
bf
h 2c
h 2c
c b
Dikdrtgen kiri te Closed Stirrup in Rectangular Beam Kapal Etriye
c bw 2c bw
Tablal Kiri te in Closed Stirrup T-Beam Section Kapal Etriye
ekil 3-9 Burulma Tasarm iin Kapal Etriye ve Kesit Boyutlar
Eitlik. 8.17,
Td 1.0 Vd bw
ve atlama nedeniyle burulma momentlerinin yeniden da-
tld hiperstatik sistemlerde minimum burulma etriye donats Td = Tcr alnarak salanacaktr. Ve minimum gerekli donat alan, Asl
Asl = Td ue 2 Ae f yd
(TS 8.2.5, Eitlik. 8.18)
eklinde hesaplanr.
3.6.3.4 Burulma Donatsnn Belirlenmesi
Eer arpanlarla arttrlm burulma momenti Td , alt snr Tcr den daha az ise burulma rahatlkla ihmal edilebilir (TS 8.2.3). Bu durumda program, burulma donatsnn gerekli olmadn bildirir. Bununla beraber Td , alt snr Tcr yi aarsa, burulmaya kar kapasitenin kapal etriyeler, boyuna donatlar ve basn diyagonalleri ile saland kabul edilir (TS 8.2.4 and 8.2.5). Eer Td > Tcr ise gerekli boyuna donat alan Asl aadaki ekilde hesaplanr;
Asl = Td ue 2 Ae f yd
(TS 8.2.4, Eitlik. 8.16 )
Ve birim boy iin kapal etriye alan Aot /s ;

Ao Aov Aot = + s s s Aov (Vd Vc ) = s df ywd Aot Td = s 2 Ae f ywd
(TS 8.2.4, Eitlik. 8.13) (TS 8.2.4, Eitlik. 8.14) (TS 8.2.4, Eitlik. 8.15)
Burada Ao /s in en kk (minimum donat) deeri;

Ao f = 0.15 ctd s f ywd 1.3Td 1 + Vd bw bw
(TS 8.2.4, Eitlik. 8.17)
Burada;
1.3Td bw 1.0 Vd bw
Kesitte Vd ve Td nin kombinezonlarnn st limiti kontroluna aadaki denklem ile devam edilir;
Td Vd + 0.22 f cd S bw d
(TS 8.2.5b, Eitlik. 8.19)
Her yk kombinezonundan hesaplanan Asl ve Ao s deerlerinin maksimumu, kombinezon isimleriyle birlikte rapor edilir. Kiri burulma donats gereksinmeleri, tamamen mukavemet prensipleri dikkate alnarak rapor edilir. Etriyelerin ara mesafelerinde ek artlar varsa ayrca incelenmelidir.
3.7 Kiri-Kolon Birleim Blgesi Tasarm

(Sneklilik dzeyi yksek) zel moment karlayc erevelerde kiri-kolon birleim blgelerinde yeterli kesme dayanm salanm olduunun kontrolu iin program, kiri-kolon panel blgesinde tutarl bir zmleme yaparak kesme kuvveti gerilmelerini hesaplar. Bundan sonra Boyutlama Kesme Dayanmna gre salama yapar. Sadece altnda kolon bulunduran birleim blgeleri kontrol edilir. Birleim blgesindeki malzeme zelliklerinin alttaki kolon ile ayn olduu varsaylr. Birleim blgesi zmlemesi kolonun ana ve tali eksenleri dorultusunda yaplr. Bu hesap aadaki admlar ierir:
Panel blgesindeki tasarm kesme kuvvetinin belirlenmesi, Veh Birleim blgesinin etkin alannn hesab Panel blgesindeki kesme kuvveti kontrolu
Bu admla ilgili algoritmalar takibeden blmde anlatlmtr.
3.7.1 Panel Blgesinde Kesme Kuvvetinin Belirlenmesi

Tipik kolon kiri birleim blgesinin kolon eksenlerine gre gvde gerilme durumlar ana ve tali eksen iin ekil 3-10 da gsterilmitir.
Veh kuvveti, hesaplanmas gereken panel blgesi kesme kuvvetidir. Birleim blgesine
etkiyen kuvvetler Nd, Vkol, M dL , ve M dR dirler. Nd ve Vd kuvvetleri srasyla eksenel
kuvvet ve kesme kuvvetleridir. M dL , ve M dR momentleri, birleim blgesine saplanan kirilerden aktarlr. Program, Veh kesme kuvvetini, momentleri C ve T kuvvetlerine evirir.
TL = CL ve TR = CR olduuna dikkat ederek, Veh = TL + TR Vkol

C veya T kuvvetlerinin yerleri moment ynlerine gre tayin edilir. C ve T kuvvetleri (TS 7.1) deki tama gc ilkeleri kullanlarak hesaplanr. Ana ve tali eksenlere paralel olmayan momentler ve normal kuvvetler aratrlarak ve bileenlere ayrlarak hesaba eklenir. Sneklik derecesi yksek zel moment karlayc erevelerde hesap kesme kuvvetinin aratrlmas, Birleim blgesine saplanan kirilerin moment kapasitesine dayanr. (Donat elii dayanm katsays = 1.25) (EDP 3.5.2.1). C ve T kuvvetleri moment kapasitelerine baldr. Program, kolon kesme kuvveti Vkol kiri moment kapasitelerinden hesaplar (ekil 3.5)
Vkol =
M dL + M dR H
ekil 3-5 deki moment sfr noktas, kolonlarn gerek u balant noktalarnn ortas olarak alnmtr. Yukar ksmda kolon yoksa stten gelen kesme kuvveti sfr alnr. ekil 3-10 da durum 1 ve durum 2 olarak gsterildii zere tersinir yklerin (DURUM 1 ve DURUM 2) etkilerinin hesab bu iki durumdan retilen birleim blgesi maksimum kesme kuvvetine gre yaplr.
stte Kolon Kiri Kiri
Kuvvetler ve Momentler
DURUM 1 YANDAN GRN
Sonu Kuvvetler
Kuvvetler ve Momentler
Sonu Kuvvetler DURUM 2 DURUM 1 in TERSNR YKLEMES YANDAN GRN
Not: DURUM 1 deki P, M, V ve T deerlerinin DURUM 2 ile ayn olmas gerekmez Kolon Kesiti PLAN GRN
ekil 3-10 Kiri-Kolon Birleim Blgesi Tasarm
3.7.2 Birleim Blgesinin Etki Alannn Belirlenmesi

Kesme kuvvetlerine kar koyan birleim blgesi etkin alannn plan grnnde dikdrtgen eklinde olduu kabul edilir. Dikdrtgen boyutlar, birleim blgesine saplanan kiriin genilii ok dar deilse, birleim blgesinin altndaki kolonun ana ve tali eksenleri dorultusundaki boyutlarna kar gelir. Birleim blgesinin alannda kullanlacak olan etkin genilik, kiriin genilii ve kolon derinliinin toplamyla snrldr. Birleim blgesinin alannn alttaki kolonun kesit alann amad varsaylr. Birleim blgesinin kesme kuvveti alan, ana ve tali eksenler dorultularnda ayr ayr hesaplanr (EDP 3.5.1). Kirilerin kolonlara saplanmasnda dmerkezlik varsa daha nce anlatlan kabuller gvenli tarafta kalmayabilir. Bu durumda kullanc, bu Birleim blgesinin kabul edilebilirliini tekrar aratrmaldr.
3.7.3 Panel Blgesindeki Kesme Kuvveti Kapasitesi Kontrolu

Panel blgesi kayma gerilmesi, kesme kuvvetinin birleim blgesinin etkin alanna blnmesiyle bulunur. Ayrca aadaki denklemler salanmaldr (EDP 3.5.2.2).
= Ve / bj h 0.60 fcd Kuatlm birleimlerde = Ve / bj h 0.45 fcd Tm dier birleimlerde
(EDP 3.5.2.2)
Program, birleim blgesine saplanan bir kiriin en az sapland kolon geniliinin kadar olduunu varsayar (EDP 3.5.2.2). Birleim blgesinin hesab sonucu olarak program, kesme kuvveti, kayma gerilmesi, izin verilen kayma gerilmesi ve kapasite orann rapor eder.
3.7.4 Kiri-Kolon Eilme Kapasitesi Oran

Program, toplam kiri moment kapasitelerinin, toplam kolon moment kapasitelerine orann hesaplar. Sneklii yksek erevelerde, belli bir birleim blgesinde ve bir kolon ekseni (ana veya tali eksen) dorultularnda (EDP 3.3.5);
M
M
rc
6 M rb 5 =
(EDP 3.3.5) Birleim blgesine saplanan kolonlarn olas tama gc mo-
rc
mentlerinin toplam. Kolonlarn bireysel tama gc momentleri, arpanlarla arttrlm eksenel ykler iin de hesaplanr.
rb
Birleim blgesine saplanan kirilerin olas tama gc mo-
mentlerinin toplam. (Birleim blgesinin yan yzeylerinde hesaplanr). Kiri kapasiteleri, tersinir moment etkileri de dikkate alnarak (durum 1 ve 2 iin) ekil 3-10 da gsterildii gibi hesaplanr ve maksimum toplam deerler kullanlr. Ana ve tali eksenlere paralel olmadan birleim blgesine saplanan kirilerin durumlar aratrlarak kuvvet bileenleri hesaba eklenir. Kolon kapasitesi toplam birleim blgesinin st ve alttaki kolonlarn kapsar. Her kolonda eksenel kuvvet, Nd, boyutlama yk kombinezonlarndan bulunur. Her boyutlama yk kombinezonu iin, her kolonun moment kapasitesi, eksenel yk etkisi dikkate alETABS 2013 ereve Tasarm TS500-2000 Copyright www.comp-engineering.com Sayfa 49
narak ve iki eksenli etkileimli kolon diyagram kullanlarak (ekil 3-11) ana ve tali eksen dorultularnda ayr ayr tayin edilir. ki kolonun moment kapasiteleri, kar gelen boyutlama yk kombinezonuna, kapasite toplamlarn vermesi iin eklenir. Tm boyutlama yk kombinezonlarndan elde edilen maksimum kapasite toplam ise kiri-kolon kapasite oran iin kullanlr. Aadaki artlar yerine getirilirse kiri-kolon kapasite oran sadece kiri-kolon birleim blgesi iin tayin edilir.
ereve, yksek sneklii olan moment karlayc ereve olmaldr Birleim blgesinin stnde kolon varsa betonarme olmaldr Birleim blgesine saplanan tm kiriler betonarme olmaldr Birleen elemanlarn boyutlama hesaplar salanm olmaldr Yk kombinezonlar sismik ykleri iermelidir
Kiri-Kolon moment kapasite oranlar
( M M )
rb rc
sadece, sismik tasarm ieren zel
moment karlayc ereveler iin rapor edilir. Eer oran 6/5 ten byk olursa bir ikaz mesaj ktda baslr. Bu oran ayrca aadaki formatlarda da bildirilir : 6 M M ve M M . rb rc rc rb 5
( )
Eksenel Basn
My=0 Dzlemi
Mx=0 Dzlemi
Eksenel ekme
ekil 3-11
Verilen bir Nd Eksenel yk iin Moment Kapasitesi Md
EKLER
EK- A kinci Mertebe P-Delta Etkileri
Genellikle ynetmeliklerde, betonarme ereveler boyutlandrlrken ikinci mertebe P-Delta etkilerinin dikkate alnmasn isterler. Bu etkiler erevenin btnyle yanal telenmesi ve ereve elemanlarnn blgesel deformasyonlarndan doar. ekil A-1 de grlen byk bir yapnn bir katndan alnm bir ereve nesnesi dnlsn. Bu ereve nesnesinin toplam telenmesi ile, elemann yerel ekil deitirmesi de ile gsterilsin. Bu ereve nesnesi zerindeki toplam ikinci mertebe P-Delta etkisi ve etkilerinin her ikisinden birden meydana gelir. Analiz srasnda P-Delta etkilerinin dikkate alnmas iin programda bir seenek vardr. Analiz srasnda P-Delta etkileri dikkate alndnda, program ekil A-1 de grlen ekil deitirmesi nedeniyle oluan etkiyi iyi bir ekilde yakalar, fakat genel anlamda ekil deitirmesinden meydana gelen etkiyi yakalamaz (eer modelde ubuk nesnesi birka paraya blnmemise). kinci mertebe P-Delta etkilerinin bulunmas genel olarak eilme tasarm kapasitesinin aadakine benzer bir formlle hesab ile mmkn olur.
Dey izgi ile grnen; ubuk elemann balang konumu Kesik izgi ile grnen; ubuk elemann telemesi nedeni ile olan konumu
ubuk elemann toplam telemesi ve yerel ekil deitirmesini ieren sonu konumu
ekil A-1
ve nedeniyle meydana gelen toplam ikinci mertebe P-delta etkisi

MCAP =
aMnt + bMlt
burada;
MCAP = Gerekli eilme tasarm kapasitesi Mnt = erevede dm noktas telemesi olmad farz edildii (rnein, ekil A-1 de ekil deitirmesiyle ilikili olan) durumda elemana gerekli eilme kapasitesi Mlt = Sadece erevenin yanal telemesinden meydana gelen (rnein, ekil A-1 de ekil deitirmesiyle ilikili olan) elemana gerekli eilme kapasitesi a = Mnt nin boyutsuz arpan b = Mlt nin boyutsuz arpan (program tarafndan 1 e eit kabul edilir; aadaki yazya baknz)
Program betonarme eveve boyutlamasn yaparken, b arpannn 1 e eit olduunu kabul eder ve a arpann hesaplar. b = 1 alnmas, daha once tarif edildii gibi P-Delta etkilerinin analizde dikkate alnm olundununu varsayar. Bu nedenle, genelde, betonarme ereve boyutlamas yaplrken, programda analiz altrlmadan nce P-Delta etkileri gz nne alnmaldr.
52
EK-B Elemanlarn Mesnetlenmemi Boylar ve K-arpanlarnn Hesab

Mesnetlenmemi kolon boylar kolon narinlik etkilerinin hesab iin gereklidir. Program otomatik olarak ubuk nesnesi boyunun bir kesri olarak tarif edilen mesnetlenmemi boy oranlarn bulur, Bu oranlar ubuk nesnesi boylaryla arpldnda elemanlarn mesnetlenmemi uzunlarn verir. Bu oranlar istenildiinde kullanc tarafndan dzeltme seenekleri kullanlarak ayn zamanda eleman esasnda da deitirilebilir. Dikkate alnan iki adet mesnetlenmemi boy vardr. Bunlar ekil B-1 de grnen l33 ve l22 dir. Bunlar elemann ilgili dorultudaki mesnet noktalar arasndaki boylardr. l33 boyu 3-3 ekseni (ana eksen) dorultusundaki burkulma ile, l22 ise 2-2 ekseni (tali eksen) dorultusundaki burkulma ile ilikilidir. Elemanlarn l22 ve l33 deerlerinin belirlenmesinde program yapnn bu boylara etkisi olan, elemanlarn balantlar, diyafram bamllklar mesnet noktalar gibi, eitli ynlerini dikkate alr. Program otomatik olarak eleman mesnet noktalarn yerletirir ve ilgili mesnetlenmemi boylar hesaplar. Bir ubuk nesnesinin program tarafndan hesaplanan mesnetlenmemi boyunun, o elemann kendi boyundan byk olmas mmkndr. rnein, erevede bir kolon bir kat seviyesinde sadece bir dorultuda kirile balanyor olsun, fakat dier dorultuda balanmasn. Bu durumda kolonun sadece bir dorultuda kat seviyesinde mesnetlendii dnlr ve dier dorultuda mesnetlenmemi boy kat yksekliinden fazla olacaktr.
ekil B-1
Eilme Eksenleri ve Mesnetlenmemi Boylar
53
EK-C Betonarme ereve Boyutlandrma Tercihleri

Betonarme eeve boyutlandrma tercihleri tm betonarme ubuk elemanlara uygulanan genel atamalardr. Boyutlandrma tercihleri gzden geirilmeli ve gerekirse n tanml deerler boyutlandrma ileminden nce deitirilmelidir. Aadaki tablo ACI 318-08 kullanmna zel boyutlandrma tercihlerini listelemektedir; tm standartlar iin ortak olan tercihler bu listeye dahil edilmemitir. Bu bilgilerin bazlar TS 500 e uygun olmayabilir ve sadece bilgi iin buraya alnmtr.
Tablo C-1: Tercihler
Madde Olas Deerler n Tanml Deer Tanm Tasarm Yk Kombinezonlar Seimi: Bu ya Zarflar , Adm-adm , Son adm, Tm zarflar veya Tm adm-adm , ok deerli durumlarda (Zaman alan, Nonlineer statik veya ok adml statik) iin sonularn nasl dikkate alndna baldr. Eer bir boyutlandrma yk kombinezonunun ierisinden birden fazla zaman alan yk durumu varsa, bu boyutlandrma yk kombinezonu buradaki seenekten bamsz olarak zaman alan nonlineer statik veya ok adml statik analizi zarf olarak boyutlandrlr. 360 derecelik etkileim yzeyi oluturmak iin kullanlan eit aralkl etkileim erisi says (bu 4 n kat olmaldr). Bu madde iin 24 nerilmektedir. Betonarme bir erevede bir eri tanmlamada kullanlan nokta says; tek say olmal. Boyutlandrmada minimum eksantiriste (dmerkezlik) dikkate alnacaksa bunu belirtmede kullanlan seenek. Deprem blgesine gre detaylama iin deiir. Donat iin Malzeme Katsays
Tm Zarflar, Adm Adm Son Adm ok Sayda Tepki Tm Zarflar Durumu Tasarm Tm Adm Adm
Zarflar
Etkileim Erisi Says
4 n katlar 4
24
Say
Herhangi bir tek say 5
11
Min. Dmerkezlii Dikkate Al
Hayr, Evet
Evet
Sismik
Gamma (Donat)
1, 2, 3, 4. blge >0
Zone 4 1.15
54
Gamma (Beton) Gamma (Beton Kesmesi)
>0 >0
1.5 1.25
Beton iin Malzeme Katsays Beton Kesme Dayanm iin Malzeme Katsays Hareketli yk ablonu katlm katsays, kiriin basit mesnetlenmi olduunu kabul ederek , hareketli yk katlm katsays (PLF) ile arparak pozitif hareketli yk momentlerinin hesab iin kullanr. Bu seenek ubuk elemanlara snrl katlm ablonu yk uygulama olana salar. Bu seenei kullanmamak iin sfr giriniz. Bu deerden az yada eit olan gerilme oranlarnn kabul edilebilir seviyede olduklar dnlr.
Hareketli Yk ablonu Katlm Katsays
0.75
Kullanm Katsay Limiti
>0
0.95
55
EK-D Betonarme ereve Parametre Deerlerinin Dzeltmeleri (Overwrites)

Betonarme ereve boyutlandrma dzeltmeleri sadece atandklar elemanlar etkileyen basit atamalardr. Tablo D-1 TS500-2000 iin betonarme ereve boyutlandrma dzeltmelerini listelemektedir. Tm dzeltme maddeleri iin n tanml deerler tanmlanmtr. Bu nedenle dzeltmelerde herhangi bir deiiklik gerekmemektedir. Ancak n tanml deerlerin gzden geirilerek kabul edilebilir olduundan emin olunmaldr. Dzeltme maddelerinde deiiklik yapldnda program deiiklikleri sadece zel olarak atanlan elemanlarda uygular.
Tablo D-1 Dzeltmeleri
Madde
Mevcut Boyutlandrma Kesiti
Olas Deerler
Tanmlanm herhangi bir betonarme kesit
n Tanml Deer
Analiz kesiti
Tanm
Seilen ubuk nesnesi iin boyutlandrma kesiti.
Hareketli Yk Azaltma Katsays
Hesaplanr
Azaltlm hareketli yk; Azaltlabilecek hareketli ykler ubuk elemanlarnda azaltlm hareketli yk etkisini hesaplamak iin bu katsay ile arplr. Bu deer 0 olarak verilirse katsay program tarafndan hesaplanr.
Mesnetlenmemi Burkulma Boyu Oran Ana eksen Dorultusu
Hesaplanr
ubuk elemann ana ekseni ynnde tutulmam uzunluk arpan. Bu katsay, ubuk toplam boyunun bir kesri olarak belirlenir. Bu deer ile tutulmam boy arpldnda burkulma boyu tayin edilir. Bu deer 0 olarak verilirse burkulma boylar program tarafndan hesaplanr. ubuk elemann ana ekseni ynnde tutulmam uzunluk arpan. Bu deer ile tutulmam boy arpldnda burkulma boyu tayin edilir. Bu deer 0 olarak verilirse bu deer program tarafndan hesaplanr. Bu katsay ayn zamanda yatay ynde burulmal burkulma boyu hesab iin de kullanlr. ubuk eleman ana ekseni znnde etkin burkulma boyu katsays. Bu katsay ubuk uzunluunun bir kesri olarak verilir. ubuk eleman ana ekseni znnde etkin burkulma boyu katsays. Bu katsay ubuk uzunluunun bir kesri olarak verilir. ubuk eleman ana ekseni dorultusunda yanal deitirmesiz moment bytmesi ubuk eleman tali ekseni dorultusunda yanal deitirmesiz moment bytmesi ubuk eleman ana ekseni dorultusunda yanal deitirmeli moment bytmesi ubuk eleman tali ekseni dorultusunda yanal deitirmeli moment bytmesi
Mesnetlenmemi Boy Oran Tali eksen dorultusu Etkin burkulma boyu katsays (k Ana eksen dorultusu) Etkin burkulma boyu katsays (k Tali eksen dorultusu) Yanal deitirmesiz Moment Katsays (Bns Ana eksen) Yanal deitirmesiz Moment Katsays (Bns Tali eksen) Yanal deitirmeli Moment Katsays (Bns Ana eksen) Yanal deitirmeli Moment Katsays (Bns Tali eksen)
Hesaplanr
>0
Hesaplanr
>0
Hesaplanr
>0 >0 >0 >0
Hesaplanr Hesaplanr Hesaplanr Hesaplanr
56
Appendix E Error Messages and Warnings
EK-E Hata Mesajlar ve Uyarlar

Tablo E-1 de betonarme hata mesajlar ve uyarlaryla ilgili tam bir liste sunulmaktadr.
Tablo E-1 Hata Mesajlar
Hata Numaras 1 2 3 4 5 Tanm Kirite betonun basnta tkenmesi Gerekli donat izin verilen maksimum donat orann amakta Kesme kuvveti gerilmesi izin verileni amakta Kolon tasarm momenti hesaplanamyor arpanlarla arttrlm kolon eksenel ykleri Euler kuvvetini amakta Gerekli kolon beton alan st snr amakta
Beam concrete compression failure Reinforcing required exceeds maximum allowed
Shear stress exceeds maximum allowed Column design moments cannot be calculated Column factored axial load exceeds Euler Force
Required column concrete area exceeds maximum Flexural capacity could not be calculated for shear design Concrete column supports non-concrete beam/column
Kesme boyutlandrmas iin eilme kapasitesi hesaplanamyor Betonarme kolon un zerine betonarme olmayan kiri/kolon saplanyor!
9 10 11 12 13 14 15 16
k L/r > 115 , zeta_ 2 < 0 , eta < 1.0

(GB50010 7.3.10) Kolon kesitinde P-M-M kapasite am Kolonun eksenel basn kapasitesi almakta (TBM 6.4.2) Kiri kolona dmerkez saplanmakta (11.6.3) Burulma st snr amakta Salanan donat gerekli olandan az Verilen donat st snrdan fazla Verilen ekme donats gerekli minimumdan az
k L/r > 115 , zeta_ 2 < 0 , eta < 1.0

(GB50010 7.3.10) Column is overstressed for P-M-M Axial compressive capacity for concrete exceeded (TBM 6.4.2) Beam frames into column eccentrically (11.6.3) Torsion exceeds maximum allowed Reinforcing provided is below minimum required Reinforcing provided exceeds maximum allowed Tension reinforcing provided is below minimum required
57

Hata Numaras 17 21 Tanm
k L/r > 30 (GB 7.3.10)

Kolon snek deil. Kiri/kolon kapasite oranna gerek yok. Yk sismik yk deil. Kiri/kolon kapasite oranna gerek yok. Kolonun zerinde kiri yok. Kiri/kolon kapasite oranna gerek yok. Kolonun zerinde en az bir kiri betonarme deil. Kiri/kolon kapasite oran hesaplanmad.
k L/r > 30 (GB 7.3.10)

The column is not ductile. Beam/column capacity ratio is not needed. The load is not seismic. Beam/column capacity ratio is not needed. There is no beam on top of column. Beam/column capacity ratio is not needed. At least one beam on top of column is not of concrete. Beam/column capacity ratio is not calculated. The column on top is not concrete. Beam/column capacity ratio is not calculated. The station is not at the top of the column. Beam/column capacity ratio is not needed. The column is not ductile. Joint shear ratio is not needed. The load is not seismic. Joint shear ratio is not needed. There is no beam on top of column. Joint shear ratio is not needed. At least one beam on top of column is not concrete. Joint shear ratio is not calculated. The column on top is not concrete. Joint shear ratio is not needed. The station is not at the top of the column. Joint shear ratio is not needed. Beam/column capacity ratio exceeds limit. Joint shear ratio exceeds limit. Capacity ratio exceeds limit. All beams around the joint have not been designed. Beam/column capacity ratio is not calculated. At least one beam around the joint has failed. Beam/column capacity ratio is not calculated. The column above the joint has not been designed. Beam/column capacity ratio is not calculated.
22
23
24
25
stteki kolon betonarme deil. Kiri/kolon kapasite oran hesaplanmad. Kontrol noktas kolonun zerinde deil. Kiri/kolon kapasite oranna gerek yok. Kolon snek deil. Birleim Blgesi kesme oran gerekmez. Yk sismik deil. Birleim Blgesi kesme oran gerekmez. Kolon zerinde kiri yok. Birleim Blgesi kesme oran gerekmez. Kolon zerinde en az bir kiri betoarme olmal. Birleim Blgesi kesme oran gerekmez. stteki kolon betonarme deil. Birleim Blgesi kesme oran gerekmez. Kontrol noktas kolon zerinde deil. Birleim Blgesi kesme oran gerekmez. Kiri-Kolon kapasite oran snr amtr. Birleim Blgesi kesme oran snr amtr. Kapasite oran snr amtr. Birleim Blgesi etrafndaki tm kolonlar boyutlandrlmam. Kiri/kolon kapasite oran hesaplanmad. En az bir kiri birleim blgesine bal olmal. Kiri/kolon kapasite oran hesaplanmad. Birleim Blgesi zerindeki kolon boyutlandrlmam. Kiri/kolon kapasite oran hesaplanmad.
26
27
28
29
30
31
32 33 34 35
36
37
38
58

Hata Numaras 39 Tanm Birleim Blgesi zerinde kolon yok. Kiri/kolon kapasite oran hesaplanmad. Birleim Blgesi etrafndaki tm kiriler boyutlandrlmam. Kiri/kolon kapasite oran hesaplanmad. Birleim Blgesina bal en az bir kiri bulunmal. Kiri/kolon kapasite oran hesaplanmad. Birleim Blgesi zerindeki kolon boyutlandrlmam. Birleim Blgesi kesme oran hesaplanmad. Birleim Blgesi zerindeki kolon yok. Birleim Blgesi kesme oran hesaplanmad. Kesme kuvvetinden retilen kayma gerilmesi ve burulma gerilmesi birlikte izin verilen maksimum deeri ayor.
The column above the joint has failed. Beam/column capacity ratio is not calculated. All beams around the joint have not been designed. Joint shear ratio is not calculated.
40
41
At least one beam around the joint has failed. Joint shear ratio is not calculated.
42
The column above the joint has not been designed. Joint shear ratio is not calculated.
43
The column above the joint has failed. Joint shear ratio is not calculated. Shear stress due to shear force and torsion together exceeds maximum allowed.
45
59
Contents
Kaynaka
TS 500. Requirements for Design and Construction of Reinforced Concrete Structures (TS 500-2000), Turkish Standard Institute, Necatibey Street No. 112, Bakanlklar, Ankara. Specification for Buildings, Structures to be Built in Seismic Areas (EDP 2007), Official Gazette No. 26454 and 26511, Ministry of Public Works and Settlement, Government of Republic of Turkey. CSI, 2008b. CSI Analysis Reference Manual, Computers and Structures, Inc., Berkeley, California. White, D. W. and J. F. Hajjar, 1991. Application of Second-Order Elastic Analysis in LRFD: Research to Practice, Engineering Journal, American Institute of Steel Construction, Inc., Vol. 28, No. 4.
60

Etabs2013 Ts500 Betonarme Cerceve Tasarimi

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Etabs2013 Ts500 Betonarme Cerceve Tasarimi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

COMPUTERS & ENGINEERING

ETABS 2013 Betonarme ereve Boyutlama Klavuzu

ISO ETA081512M29 Rev. 0 Berkeley, California

BETONARME EREVE Mart 2013 Trkesi Mays 2013 BOYUTLAMA KILAVUZU

ETABS 2013 ereve Tasarm TS500-2000 Copyright www.comp-engineering.com Sayfa 2

ETABS 2013 ereve Tasarm TS500-2000 Copyright www.comp-engineering.com Sayfa 3

ETABS 2013 ereve Tasarm TS500-2000 Copyright www.comp-engineering.com Sayfa 4

ETABS 2013 ereve Tasarm TS500-2000 Copyright www.comp-engineering.com Sayfa 5

1.1 Kitap Dzeni

1.2 nerilen Okuma ekli

ETABS 2013 ereve Tasarm TS500-2000 Copyright www.comp-engineering.com Sayfa 6

2. Blm Boyutlama ncelikleri

2.1 Boyutlama Yk Kombinezonlar

ETABS 2013 ereve Tasarm TS500-2000 Copyright www.comp-engineering.com Sayfa 7

2.2 Boyutlama ve Kesit Kontrol Noktalar

2.3 Kiri ve Kolonlarn Tannmas

ETABS 2013 ereve Tasarm TS500-2000 Copyright www.comp-engineering.com Sayfa 8

2.4 Kirilerin Boyutlamas

2.5 Kolonlarn Boyutlamas

ETABS 2013 ereve Tasarm TS500-2000 Copyright www.comp-engineering.com Sayfa 9

2.6 Kiri-Kolon Birleim Blgelerinin Boyutlamas

2.7 P-Delta Etkileri

ETABS 2013 ereve Tasarm TS500-2000 Copyright www.comp-engineering.com Sayfa 10

2.8 Elemanlarn Mesnetlenmemi Boylar

2.9 Veri Birimlerinin Seimi

ETABS 2013 ereve Tasarm TS500-2000 Copyright www.comp-engineering.com Sayfa 11

ETABS 2013 ereve Tasarm TS500-2000 Copyright www.comp-engineering.com Sayfa 12

3. Blm Boyutlama Sreci

3.1 Kullanlan Simgeler

ETABS 2013 ereve Tasarm TS500-2000 Copyright www.comp-engineering.com Sayfa 13

Ig Ise L M1 M2 Mc Mns Ms Md Md2 Md3 Nb Nk Nmax N0 Nd Vc VE VG+Q Vmax Vp Vs Vd a ab amax b bf bw

ETABS 2013 ereve Tasarm TS500-2000 Copyright www.comp-engineering.com Sayfa 14

c cb d d ds emin fcd fck fctk fyd fyk fywd h k ue r k1 Rdns s ns

ETABS 2013 ereve Tasarm TS500-2000 Copyright www.comp-engineering.com Sayfa 15

3.2 Boyutlama Yk Kombinezonlar

ETABS 2013 ereve Tasarm TS500-2000 Copyright www.comp-engineering.com Sayfa 16

3.3 Malzeme Dayanm Snrlar

3.4 Hesap Dayanmlar

3.5 Kolon Boyutlamas

3.5.1 ki Eksenli Karlkl Etki Yzeylerinin Oluturulmas

Eri No. 1 Eri No. 2

Eri No. NRCV

ETABS 2013 ereve Tasarm TS500-2000 Copyright www.comp-engineering.com Sayfa 18

ETABS 2013 ereve Tasarm TS500-2000 Copyright www.comp-engineering.com Sayfa 19

(ii) Strain ekil De i tirmeDiagram Diyagram

(iii) Stress Diagram Gerilme Diyagram

ETABS 2013 ereve Tasarm TS500-2000 Copyright www.comp-engineering.com Sayfa 20

3.5.2 Kolon Kapasitesinin Kontrol

ETABS 2013 ereve Tasarm TS500-2000 Copyright www.comp-engineering.com Sayfa 21

eklinde verilir (TS 7.6.2.5, Eitlik: 7.24). Burada

(TS 7.6.2.5, Eitlik: 7.25)

(TS 7.6.2.4, Eitlik: 7.19)

ETABS 2013 ereve Tasarm TS500-2000 Copyright www.comp-engineering.com Sayfa 22

maksimum arttr. eksenel sabit yk maksimum arttr. eksenel toplam yk

(TS 7.6.2.4, Eitlik: 7.22)

ETABS 2013 ereve Tasarm TS500-2000 Copyright www.comp-engineering.com Sayfa 23

ekil 3-4 Kolon Kapasite Orannn Geometrik Gsterilii

3.5.3 Gerekli Donat Alan

3.5.4 Kolon Kesme Kuvveti Donatsnn Hesab

ETABS 2013 ereve Tasarm TS500-2000 Copyright www.comp-engineering.com Sayfa 24

3.5.4.1 Kesit Kuvvetlerinin Belirlenmesi

(EDP 3.3.7.1, 3.3.7.5)

ETABS 2013 ereve Tasarm TS500-2000 Copyright www.comp-engineering.com Sayfa 25

(EDP 3.3.7.1, Fig. 3.3,3.5) (EDP 3.3.7.1, Fig. 3.3, 3.5)