Perdeli Sistemler: Statik Ve Betonarme Kesit Hesapları

Yap Mhendislii Do.Dr.
Bilge Doran

1

1. Perdeli Sistemler: Statik ve Betonarme Kesit Hesaplar
Kat says arttka yatay yer deitirmelerin de buna bal olarak artmas, yksek yaplarda
gerekli yatay rijitlii salayacak eleman kullanmn gerektirir. Bu balamda perdeler, ereve
sistemlerin yatay yklere kar rijitliklerini gerekli deerlere ekebilmek asndan, yap tasarmnda
olduka sk kullanlan eleman olma zelliini tamaktadrlar.
ok katl yap tasarmnn temel elemanlarndan olan perdeler, gerek mimari gerekse statik
adan tercih edilmektedir. Bilindii gibi depreme dayankl yap tasarmnda tayc sistemin
gmeyecek ekilde ayakta kalmas temel kouldur. Bu da, sistemde nemli lde enerji yutulmas
gerekliliini beraber getirir. Betonarme perde ve elik erevelerden oluan sistemler, uygun
biimde tasarlandklarnda, dier sistemlere oranla ok daha fazla enerji yutabilirler; bir baka
deyimle yeterince snek davranabilirler. Son zamanlarda yaplan teorik ve deneysel almalar,
bunun iin kuvvetli kolon-zayf kiri prensibinin salanmasnn ounlukla yeterli olduunu
gstermektedir.

1.1 Konsol Perdeler
Yksek bir yapda bulunan bir perde eer deyde herhangi bir boluk iermiyorsa(boluk
oran: 40 . 0
F
F
bo
s ) konsol kiri davran gsterdii kabul edilebilir. Konsol perdeler katlar
hizasnda demelere balandklar iin yanal burkulma problemine maruz kalmayacaklardr. Bu
durumda elemanlarn sadece eilme ve kesme gvenlii salanacak ekilde boyutlandrlmalar
yeterli olacaktr. Boyutlandrmada esas alnacak kuvvetlerin hesabnda, sistemin eksenlerden
idealize edilerek bir konsol kiri gibi gznne alnmas yeterlidir (ekil1.1).

ekil 1.1 Konsol Perdeler
EI
EI
t
b
t
b
idealize
I=tb
3
/12
Yap Mhendislii Do.Dr. Bilge Doran

2

1.2 Boluklu Perdeler
Perdeli sistemlerde, kap, pencere boluklar braklmas nedeniyle perde elemanlarda
deyde bir sreksizlik meydana gelecektir. Perdeli sistemlerin zel bir hali olarak dnlebilecek
bu tr sistemlere boluklu perdeler denilmektedir.
Bu durumda boluklu perdeleri; iki perde duvarn, ba eleman diye adlandrlabilecek ksa
kirilerle birbirlerine baland perde sistemler olarak tanmlamak mmkndr (ekil 1.2). Bu ba
elemanlar; kimi kez deme plann bu ksm, kimi kez ubuk davrannda kiriler, kimi kez de
ubuk davranna uymayan perde paralardr (levha).
Genelde sz konusu ba elemanlarnn boyutlar, gerek mimari zorunluluklar gerekse zm
kolayl asndan tm katlarda sabit olacak ekilde dzenlenir. Ancak bu durumda boluklu
perdelerin ba elemanlar baz blgelerde (perdeye sapland kesimler) yetersiz kalabilir. Yeterli
olup olmayacana karar vermek bakmndan, ba elemanlarnn plastik davranlarnn da bilinmesi
gerekir.

Perde
Balant eleman

ekil 1.2 Boluklu Perde

Statik hesaplarda kolaylk olmas asndan edeer ereve yntemi nerilmektedir.
Boluklu perdelerin edeer ereve olarak hesab iin ise literatrde kabul grm iki yaklam
nerilebilir:

I.Yaklam (S.Pala ve G.zmen,1995)
Yaklamda, perde ierisinde kalan ba elemanlarnn belirli bir ksm sonsuz rijit alnmas ile elde
edilen bir statik sistem nerilmitir (ekil 1.3).

3

ekil 1.3 Edeer ereve (I.yaklam)
d
h
,
h
b
; e ) 22 . 0 3 . 2 (
d
x
78 . 0
= = o =
o
(1.1)

II.Yaklam (Z.Polat ve B.Doran, 1996)
Yaklamda, ba elemannn edeer rijitlii tm geometrik ve mekanik parametrelerin bir
fonksiyonu olarak, elastik zmler iin ) , G , E , t , L , , h , b , d (
e e
q = q , elastik tesi zmler iin ise
) f , , , G , E , t , L , , h , b , d (
c c
p p
o q = q eklinde istatistik yaklamla tesbit edilecek arpan olmak zere,
L aklkl, sabit kesitli fiktif ubuun rijitliinin ( q) kat olarak tanmlanmtr (ekil 1.4):

ekil 1.4 Edeer ereve (II.yaklam)

60 . 0 70 . 1 03 . 0
e
d b h
9 . 1

|
.
|
\
|
|
.
|
\
|
|
.
|
\
|
= q

;
35 . 0
c
c
51 . 0 70 . 1 03 . 0
p
f
d b h
5 . 1

|
|
.
|
\
| o
|
.
|
\
|
|
.
|
\
|
|
.
|
\
|
= q

(1.2)

idealize
b
b
x
2
b

x
2
b

+2x
I= I=
I
b

I
b

I
p
I
p

I
p

I
p

idealize
b
b
L
EI=q(q
e
,q
p
)EI
b

EI
b

EI
p
EI
p
EI
p
EI
p

L=+b
h/2
h/2
d
t
t

4

1.3 Betonarme Kesit Hesaplar

ekil 1.5 Donat Dzeni

Betonarme perdeler uzun kenarn kalnla oran en az 7 olan dey tayc elemanlardr. Bu
tr elemanlarda eilme etkisinde u blgelerde meydana gelecek zorlanmalar dikkate alabilmek
iin u blgeleri oluturulur ve bu blgeler kolon kesitine benzer ekilde boyutlandrlr. Perdenin
geriye kalan ksm ise gvde blgesidir ve bu kesimde de minimum koullara bal kalnarak yatay
ve dey donat a ngrlr (ekil 1.5). Konsol perdelerin en zorlanan kesimi temele
as25|
etry

Perde u
blgesi:
u
max.(0.2
w
.;

2b
w
)
Perde u
blgesi:
u

Perde
gvdesi
w w
b 7 >
K
r
i
t
i
k

b
l
g
e

y
k
s
e
k
l
i
i
:
H
c
r

b
w
;min 20cm
veya kat
yks./15
s
2
5
c
m

s25cm
ss20cm
sb
w

min|8
u blgesi
dey donats
>0.001b
w
w
(min4|14)
u blgesi
dey donats
>0.002b
w
w
(min4|14)
ss10m
>5cm
sb
w
/2
min:0.00125(bir yzde)
u
;max.(0.1
w
;

b
w
)
Enine gvde donatlar
min
yatay
ve min
dey
:0.0025(toplam)

5
mesnetlendii kesim olacandan temel st kotundan itibaren toplam perde yksekliinin belirli
blgesi, perde kritik blgesi ( { } 6 / H ; max H 2
w w cr w
> > ) olarak belirlenir ve bu blgede donat
koullar arlatrlr. Eer H
w
/
w
>2 ise kritik perde yksekliince perde kalnl kat yksekliinin
1/12 sinden az olmamaldr. Eer perde alan bykse; V
t
: taban kesme kuvveti, A
g
:deprem
kuvveti dorultusundaki toplam perde alan, A
p
: binann tm katlarnn plan alanlarnn toplam
olmak zere,
002 . 0 A / A f 5 . 0 A / V
p g ctd g t
> s

(1.3)
koullarnn beraberce salanmas durumunda boyuna ve enine toplam gvde donats oran 0.0015
deerine indirilebilir. Ancak enine donat aral 30cm yi gememelidir.

ekil 1.6 Perde kesit tesirleri

Betonarme kesit hesabnda, en elverisiz duruma ait perde eilme momenti diyagram
geniletilecektir; kritik perde ykseklii boyunca eilme donats sabit olarak devam ettirilecek,
kritik perde yksekliinin sona erdii kesitin stnde ise perde tabannda ve tepesinde hesaplanan
momentleri birletiren doruya paralel olan moment diyagram perde kesit hesaplarnda esas
alnacaktr (ekil 1.6). Perdelerin u blgelerde meydana gelecek zorlanmalar dikkate alabilmek
amacyla oluturulan u blgeler kolon gibi donatlacaktr. Gvde kesitinde ise u blgesinde
bulunan donatnn 1/6 snn dey dorultuda (her iki yzde) bulundurulabilir. Taban kesiti ve kritik
blge st ucunda n=N/bhf
cd
(boyutsuz normal kuvvet) ve m=M/bh
2
f
cd
(boyutsuz moment) deerleri
yardmyla mekanik donat yzdesi uygun tablolar yardmyla belirlenir ve en byk deer esas
alnarak ilgili kat iin her iki yzde (toplam) donat miktar bulunur. Bulunan u donatsnn 1/6 s
gvde de dey dorultuda dzenlenecektir. Ayrca gerekli sneklii salamak amacyla yeterli
miktarda enine donat bulundurulacaktr (min = 0.00125-bir yzde). Dier kat seviyelerinde de
H
cr

Perde Moment
Diyagram
(En elverisiz durum)

Perde Moment
Diyagram
(Geniletilmi)

Perde Normal Kuvvet
Diyagram
(En elverisiz durum)


6
benzer hesap tarz izlenecektir. Ayrca kesme kuvveti kapasitesi nedeniyle tasarm kesme kuvveti
iin bir st snr konulmutur:
sh yd g ctd d
A f A f 65 . 0 V + s ve
g cd d
A f 22 . 0 V s (1.4)
Boluklu perdelerde, dayanm dorudan etkileyen ba elemanlar ile perde elemanlarn
beraber almalar amalanr. Ba elemanlar iin, (serbest aklk)>3d ve d b f 5 . 1 V
w ctd d
s
koullar salanyorsa bu elemanlar kiri gibi donatlabileceklerdir. Aksi halde kesme ve eilme
etkilerini karlayabilmek iin ) sin f 2 /( V A
yd d sd
= kesit alanna sahip en az drt apraz donat
yerletirilmelidir. Ayrca bu donatlar, aral 10cm den az olmayan etriyelerle sarlacaktr. Bu
donat demetlerine ilave yatay ve dey donatlar kullanlmaldr (ekil 1.7).

ekil 1.7 Ba Eleman Donat Dzeni


7

2. Radye Temeller
Kirili ve kirisiz tipte ina edilebilen radye temeller, genellikle yap arlnn byk ya da
zeminin tama gcnn dk olduu durumlarda tercih edilir. Aada verilen kriterin salanmas
durumunda bu tip temel sisteminin seilmesi nerilir:
net
T
N
A
o
= ;
g em z net
o o = o
,
;
T
T
g
A
N
= o A
T
>0.70Yap alan (2.1)
Temel boyutlar belirlenirken yaplmas nerilen gerilme kontrolleri(G+QE durumu) ise,
0 , 5 . 1 ;
2 1
,
2 , 1
> o o < o
= o
+
net
X
X o
T
X
E Q G
W
M
A
N
(2.2)
0 , 5 . 1 ;
4 3
,
4 , 3
> o o < o
= o
+
net
Y
Y o
T
Y
E Q G
W
M
A
N
(2.3)
eklindedir. Burada M
o,X
, M
o,Y
, X ve Y dorultularnda kolon ve perde dey yklerinin temel
arlk merkezine gre momentlerini, W
X
, W
Y
ise bu dorultulardaki mukavemet momentlerini, N
T

ise temel arln (h
T
A
T
25)[kN] gstermektedir.

2.1 Kirili Radye Temel
Bu tip temellerde, kolon ve perdeler kirilerin zerine oturtulur ve kiriler arasnda tekil
edilen deme elemanlarla birbirine balanr (ekil 2.1). Sistemin statik adan, elastik zemine
oturan srekli kiri eklinde zm nerilmektedir. Zeminin elastik zellii birbirine sonsuz yakn
yay mesnetlerle ifade edilir. Kesit tesirlerinin hesabndan sonra elde edilen momentlere gre, kiri
ve deme elemanlar iin betonarme kesit hesab bilinen herhangi bir yntemle yaplabilir. Ancak
kirilere mesnetlenen demelerin aadan yukarya doru yklenmi ters plak gibi alaca
unutulmamaldr.

2.2 Kirisiz Radye Temel
Yap arl byk ya da zeminin tama gc dkse btn yapnn altna tek bir plak
temel yaplmas uygun olur; imalat srasnda kolon ve perdeler dorudan kiriler olmakszn plaa
oturtulur (ekil 2.2). Genelde temel altndaki zemin gerilmelerini kltebilmek iin temel, planda
yap oturma alann bir miktar dna tarlr (konsol boyu: minimum 50 cm). Temel ykseklii
Kriter

8

ekil 2.1 Kirili Radye Temel

d u f V
A
N
A N V
p ctd pr z p z d pd
o o = = =

; ; olmak zere
pr pd
V V s eklinde zmbalama
gvenlii salanacak ekilde belirlenir. Burada u
p
ve A
p
, srasyla, zmbalama evresi ve alan, A,
konsol boylar da dikkate alnarak belirlenecek temel alan, N
d
, kolon eksenel kuvveti, EN ise st
yapdan temele iletilen eksenel yklerin toplamn ifade etmektedir. Sistemin statik adan hesab
iin, zeminin elastiklii dikkate alnarak birbirine sonsuz yakn yaylara mesnetlenmi plak zm
nerilebilir.

ekil 2.2 Kirisiz Radye Temel

Deme
snrlar
Yay mesnetler
Temel pla ve sonlu
eleman a
Zemin
gerilmeleri
st yap ykleri
Temel
l
Temel kirileri
Yay mesnetler
Temel plaklar

9
Betonarme kesit hesab iin temel pla ncelikle her iki dorultuda kolon ve orta eritlere
ayrlr. En elverisiz durum iin yatay ve dey ykler altnda gerekletirilen zm sonras
genilikleri bilinen bu eritlere gelen eilme momentleri belirlenir (ekil 2.3). Bu kuvvetler altnda
sistemin betonarme kesit hesab yaplrken, temel sistemi, plaa etkimesi muhtemel ykler dikkate
alndnda (zemin gerilmeleri, arlk ykleri, kolon ve perde ykleri gibi) ters dnm kirisiz
deme olarak dnlebilir ve hesaplar bu dnce tarzna gre yaplabilir. Ancak mesnet kesiti
olan kolonlarn civarnda zmbalama etkisi iin ilave tedbirler alnmaldr. Plak zm
yaplacandan hesaplanan eilme momentleri 1 m genilie gelen momentlerdir, mesnet ve aklk
kesitlerindeki bu momentler dikkate alnarak 1 m geniliinde, temel pla yksekliinde bir
dikdrtgen kesitin betonarme kesit hesab yaplr.

ekil 2.3 Aklk ve kolon eritleri

2
/4 veya
1
/4
2
/4 veya
1
/4
2
/4 veya
1
/4
2
/4 veya
1
/4
kolon eridi
kolon eridi
kolon eridi
kolon eridi
Orta erit
2
/
4

v
e
y
a

1
/
4

2
/
4

v
e
y
a

1
/
4

2
/
4

v
e
y
a

1
/
4

2
/
4

v
e
y
a

1
/
4

k
o
l
o
n

e
r
i
d
i

k
o
l
o
n

e
r
i
d
i

k
o
l
o
n

e
r
i
d
i

k
o
l
o
n

e
r
i
d
i

O
r
t
a

e
r
i
t


10
3. Betonarme Merdivenler: Statik-Betonarme Hesap Yntemi ve Konstrktif
Esaslar

Merdivenler, katlar aras balantlar salayan ve zellikle hareketli yk iletimini
gerekletiren yap elemanlardr. ana blmden olumaktadr; basamaklarn bulunduu eimli
merdiven kolu, yatay merdiven sahanl ve merdiven korkuluu (ekil 3.1).

ekil 3.1 Sahanlkl, dz kollu kvrml merdiven sistemi

Merdivenler genellikle kullanm yerlerine, kullanlan malzeme trlerine, geometrilerine ve
tayc sistemlerine gre snflandrlrlar; i merdivenler-d merdivenler, ta merdivenler-
betonarme merdivenler, sahanlkl-sahanlksz-dz kollu-dnel kollu merdivenler, tayc
basamakl-kvrml sistem-evresel mesnetli helisel merdivenler gibi. Burada sadece sahanlkl, dz
kollu kvrml betonarme merdivenlerden bahsedilecektir.
Ynetmelikler, merdivenin kullanllk koulu olarak bir koldaki basamak saysn snrl
tutmaktadr. Bu yzden ykseklii belirli bir deeri aan merdivenlerde merdiven kollar sahanlk
ad verilen plak tayclara mesnetlendirilir. Merdiven kol veya kollarnn eimli sahanlk
plaklarnn ise yatay olduu dikkate alnrsa birleim yerinde bir kvrm olaca aikardr. Akla ilk
gelen zm kvrm kenar boyunca bir sahanlk kirii dzenlemektir. Bu durumda statik sistem
basitletirilerek srekli plak eklinde ele alnabilir. Ancak sahanlk kirii, merdiven pla altnda
sarkarak grnm bozduu iin istenmez. Plaklarn mesnetlenme ekli bu tip merdivenlerin
tayc sistemlerinin belirlenebilmesi asndan olduka nemlidir. ekil 3.2(a) ve (b) de
merdivenler, iki ucundan duvar veya tayc bir elemana mesnetlendirilmitir. Merdiven kolu ve
sahanlk yan yzleri tamamen botadr. Hali ile bu elemanlar tmyle boyuna dorultuda alrlar.
ekil 3.2 (c) ve (d)de ise merdivenler, iki ucundan duvara veya tayc elemanlara, kvrm
blgelerinde ise bir sahanlk kiriine mesnetlidirler. Bu durumda yine merdiven kollar ve sahanlk
plaklar sadece dey dorultuda alan bir srekli kiri eklinde ele alnabilir.
K
a
t

s
a
h
a
n
l

A
r
a

s
a
h
a
n
l
k

Merdiven kolu
Merdiven kolu
korkuluk

11

ekil 3.2 Kvrml plak merdiven tayc sistemleri

3.1 Geometrik Esaslar
Daha nce de belirtildii zere merdivenlerin tayc sistemleri mesnetlenme durumuna
gre belirlenir. Tayc sistem, konsol davran gsteren tayc basamakl veya eimli bir plak
eklinde oluturulabilir. Uygulamada, merdiven kolu sadece bir kenardan kat sahanlk plana ve
dier kenardan da ara sahanlk plana mesnetlenen plak tayc sisteme sahip merdivenlere sk
rastlanr. Ayrca kat sahanl yerine bu kenarda bulunan bir kenar kirie mesnetli ekilde
dzenlenen tayc sistemler de mevcuttur. Her farkl tayc sistem iin yk dzenlemelerinin de
farkl olmas gerektii unutulmamaldr. Mimari adan merdiven tayc sistem elemanlarnn
boyutlar ile ilgili baz snrlamalar bulunmaktadr. Merdiven boyutlarnn (ekil 3.3); merdiven
(a)
(b)
(c)
(d)

12
genilii (b), basamak genilii (a), basamak ykseklii(s), sahanlk genilii(b
p
), merdiven kovas
genilii(b) ve merdiven eimi, mimari fonksiyonlar yerine getirebilmesi iin belirli snrlar
ierisinde seilmesi gerekir (Tablo 3.1).

Tablo 3.1: Mimari boyutlar iin snrlamalar
Yap tr b (m) s (mm) a (mm)
Konut 1.2 180 270
Kamu binas 1.5 170 290
Hastane 2 160 300

ekil 3.3 Geometrik byklkler

Ayrca eim ve basamak boyutlarnn, 3 / 2 / tan < = a s o ve 2s+a=620 mm-650 mm artlarn
salamas gerekir. Merdiven sahanlk geniliinin merdiven genilii kadar olmas yeterli saylr.
ki merdiven kolu arasndaki boluun (merdiven kovas) yaklak olarak 200-250 mm olmas
nerilir. k srasnda merdiven kolunda ve kolun sahanla birletii yerde 2-2.2 m arasnda bir
ba yksekliinin salanmas istenir.
ki dz kollu bir merdiven sistemi iin donat detay ekil 3.4ada gsterilmitir. Kat
sahanlnda ve merdiven kolunda alma dorultusundaki baz donatlar pliye ve bazlar dz
donat olarak dzenlenmitir. Ara sahanlk planda merdiven kolundan da yk gelebilecei
dnlerek alt ve stte iki dorultuda donat yerletirilmitir. ekil 3.4b de ise kiri olmamas
b

b

b

b
p

o
o
s
a
Basamak kesiti
Merdiven boy kesiti
Merdiven plan
Ayaklk
Rht

13
durumu iin donat dzeni verilmitir. zellikle i taraftaki donat plak kalnl iinde devam
ettikten sonra kar yzde kvrlmtr. Bunun nedeni, i yzde ekme kuvveti alan donatnn beton
rtsn delerek atlamaya yol aabilecek olmasdr. Merdiven sisteminde donat yerleiminde,
sistem elemanlarnn yk aktarma durumu dikkate alnarak, tek veya ift dorultuda alan
demeler iin verilen kurallara uyulmas nerilir.

ekil 3.4 Donat dzenleri

3.3 Yk Analizi
Merdiven tayc sistemlerinin, eitli d ykleri gvenle karlayacak ekilde
boyutlandrlmas en nemli kouldur. Bu balamda, boyutlandrlmada dikkate alnmas gerekli
olan ykler sabit ve hareketli ykler olarak snflandrlabilir. Deprem, scaklk, rtre gibi dier d
etkilerin neden olaca kesit zorlar daha dk olduundan genelde hesaplarda dikkate alnmaz.
Sabit ykler olarak, basamak arl, tayc plan kendi arl, kaplama ve sva arl
saylabilir. Hareketli ykler ise TS 498 den alnabilir. Tm ykler yatay dzlemin birim alanna
gelen ykler olarak dnlmelidir.

(a)
(b)

14
rnek 1
ekil 3.5de grlen iki dz kollu merdivende, kat sahanl kenar srekli, ara sahanlk ise bir
kenarndan basite (burulma rijitlii kuvvetli olmayan bir kirie oturmaktadr) mesnetlendirilmitir.
Bu durumda kat sahanl ift dorultuda, ara sahanlk ve kol plaklar ise bir dorultuda yk
aktaracaktr. Hesaplarda kat sahanlnn, kendi arl dnda merdiven kollarndan aktarlan
izgisel yk ile ykl olduu kabul edilmitir. Ayrca kat sahanl ile merdiven kolu arasndaki
kesitin sadece normal kuvvet ve kesme kuvveti ilettii, eilme momenti tamad kabul edilmitir.
Ancak donat yerleimi srasnda bu kesitte olumas muhtemel eilme momenti etkisi dikkate
alnmaldr.

ekil 3.5 ki kollu kvrml merdiven rnei

Kat sahanl
M
e
r
d
i
v
e
n

k
o
v
a
s

Merdiven
kolu
Merdiven
kolu
Ara sahanlk
h
f
=15cm
h
f
=15cm
0
.
2
5

0
.
2
5

1
.
2
5

1
.
2
5

2
.
2
5

2.75
0.25 0.25
0.25
h
f
=15cm
Basamak
kaplama
28.1cm
1
8
.
7
5
c
m

Mesnetlenme ekli
Bota kenar
Kirie mesnetli
Kat sahanl
Ara sahanlk
o
tano=0.667
4
3
2
1
B
A

15
Yk analizi

Sahanlk pla:
Kendi arl 25 15 . 0 75 . 3 = kN/m
2

Kaplama 22 05 . 0 1 . 1 = kN/m
2

Sva 40 . 0 = kN/m
2

Sabit yk g 25 . 5 = kN/m
2

Hareketli yk q 5 . 3 = kN/m
2

Merdiven pla:
Kendi arl 83 . 0 / 25 15 . 0 52 . 4 = kN/m
2

Basamak arl 2 / 22 1875 . 0 06 . 2 = kN/m
2

Sva-kaplama 50 . 1 = kN/m
2

2

2

Merdiven Pla Statik ve Betonarme Hesaplar
91 . 16 5 . 3 6 . 1 08 . 8 4 . 1
,
= + =
kol d
P kN/m
2
95 . 12 5 . 3 6 . 1 25 . 5 4 . 1
. ,
= + =
sah d
P kN/m
2
44 . 14 =
g
R kN/m ; 6 . 6 2 / 5 . 3 75 . 3 = =
q
R kN/m; 78 . 30 6 . 1 4 . 1 = + =
q g
R R R kN/m
M
aklk
28 ) 91 . 16 2 /( 78 . 30
2
= = kNm/m; 1180 ~
s
A mm
2
/m; 175 / 16 | (1150 mm
2
/m)
2 3
4
2.25+0.125=2.375m 1.25+0.125=1.375m
R
16.91 kN/m
2

12.95 kN/m
2


16
Datma donats: 1180/5=236mm
2
/m ; 200 / 8 | (335 mm
2
/m)
Sahanlk Pla Statik ve Betonarme Hesaplar

Uygun tablolar kullanlarak, gerekli kesitlerdeki eilme momentleri her iki yk durumu iin
bulunabilir.

Moment m
xr
m
xm
m
ym
m
er
m
em
m
ey

Dzgn yayl yk
etkisi
22.3 45.4 - -6.6 -15.79 -9.26
izgisel yk etkisi 7.4 - - 3.6 - -

i i
m K M / =
8 . 12 4 . 7 / 77 3 . 22 / 4 . 53 = + =
xr
M kNm/m
18 . 1 4 . 45 / 4 . 53 = =
xm
M kNm/m
48 . 29 6 . 3 / 77 6 . 6 / 4 . 53 = =
er
M kNm/m
38 . 3 79 . 15 / 4 . 53 = =
em
M kNm/m
26 . 9 / 4 . 53 =
ey
M kNm/m

M
xr
ve M
er
uzun kenar dorultusunda donat hesabna esas olacak eilme momentlerini, M
ey
ise ksa
kenar dorultusunda esas alnacak eilme momentidir. Hesaplarda pas pay 1.5 cm alnmtr.

M
xr
=12.8 kNm/m A
S
=519 mm
2
/m |10/150 (524 mm
2
/m)

3
m

1.375m
m
ey

m
ym

m
x
m

m
e
m

m
e
r

m
e
r

m
x
r

R
458 . 0 3 / 375 . 1
/
= =
x
y

Dzgn yayl yk etkisi: 95 . 12
. ,
=
sah d
P kN/m
2

4 . 53 375 . 1 3 95 . 12 = = =
y x
p K kN

izgisel yk etkisi: 78 . 30 = R kN/m
77 5 . 2 78 . 30 = = =
x
R K kN (hesapta gerek merdiven
kollar genilii olarak 2.5m alnmtr)


17
M
er
=-29.48 kNm/m A
s,ger
=1245 mm
2
/m,
A
s,mev
= |10/300(aklktan)+ |10/300 (komu demeden)=524 mm
2
/m
A
s,ek
=721 mm
2
/m |12/150 (754 mm
2
/m)
M
ey
=-5.77 kNm/m A
s,ger
=230 mm
2
/m,
A
s,mev
= |8/300 (komu demeden)=168 mm
2
/m
A
s,ek
= |8/300

Komu
demeden
|16/350
|16/350
|16/350
|16/350
|
1
2
/
1
5
0

|
1
0
/
3
0
0

|
1
0
/
3
0
0

|
1
0
/
3
0
0

|
1
2
/
1
5
0

|
1
0
/
3
0
0

|8/300
|8/300
|16/350
|16/350
4
3
1
A
B
II
I
Komu
demeden
|
8
/
2
0
0

|
8
/
2
0
0

|
8
/
2
0
0

Komu
demeden
I
II

18
rnek 2
ekil 3.6da grlen iki dz kollu merdivende, kol pla bir ucundan kat kiriine dier ucundan
duvara oturmaktadr. Kenarlar ise merdiven kol pla boyunca botadr; merdiven pla sahanlk
kirileri tarafndan tanmaktadr, basamaklar tayc deildir. Kol pla ile sahanlk kalnl 200
mm dir. Statik zmlemede basit kiri yaklam kullanlacaktr; merdiven kol pla ve sahanlklar
basit kiri gibi boyutlandrlacaktr.

ekil 3.6 ki dz kollu merdiven rnei

Yk analizi
Hesaplarda, tula, sva, beton ve betonarme birim hacim arlklar sras ile 18 kN/m
3
, 19 kN/m
3
,
23 kN/m
3
ve 25 kN/m
3
alnacaktr. Kaplama malzemesi olarak 30 mm kalnlnda karo mozaik ve
20 mm kalnlnda sva ile beraber kullanlacaktr. Karo mozaiin birim hacim arl 22 kN/m
3

olarak verilmitir. Hareketli yk 3.5 kN/m
2
dir. Statik zmleme basit kiri yaklam ile
Basamak
kaplama
300 mm
1
7
5

m
m

Mesnetlenme ekli
Bota kenar
Kirie mesnetli
Kat sahanl
Ara sahanlk
o
tano=0583
Kat sahanl
M
e
r
d
i
v
e
n

k
o
v
a
s

Merdiven
kolu
Merdiven
kolu
Ara sahanlk
h
f
=200 mm
h
f
=200 mm
2
5
0

2
5
0

1
3
0
0

1
3
0
0

2
1
0
0

250 250
300
h
f
=200 mm
4
3
2
1
B
A
300 1200 1200
Duvara mesnetli

19
yaplacandan tasarm yklerinin ya yatay dzleme ya da merdiven kol pla dzlemine dik olarak
belirlenmesi gereklidir. Burada ykler yatay dzleme dik olarak alnmtr.
Sahanlk pla:
Kendi arl 20 . 0 25 5 = kN/m
2

Kaplama 03 . 0 22 66 . 0 = kN/m
2

Sva 02 . 0 19 38 . 0 = kN/m
2

2

2

06 . 14 5 . 3 6 . 1 04 . 6 4 . 1
. ,
= + =
sah d
P kN/m
2
Merdiven kol pla:
Kendi arl 864 . 0 / 25 20 . 0 79 . 5 = kN/m
2

Basamak arl 2 / 23 175 . 0 01 . 2 = kN/m
2

Sva 02 . 0 19 38 . 0 = kN/m
2

Kaplama 03 . 0 22 66 . 0 = kN/m
2

2

2

98 . 17 5 . 3 6 . 1 84 . 8 4 . 1
,
= + =
kol d
P kN/m
2
Basit kiri zm ile yetinileceinden tasarm yk olarak merdiven kol pla ile sahanlk pla
iin yukarda hesaplanm yklerden en by seilmelidir. Hesaplanan tasarm yk m
2
ye gelen
yktr, bu yk merdiven genilii ile arplarak, 58 . 21 98 . 17 2 . 1 = =
d
P kN/m eklinde hesaplarda
dikkate alnacaktr.

2
3 4
2.10 m 1.30+0.125=1.425m
21.58 kN/m
1
1.30+0.125=1.425 m
4.95 m
Yatay dzleme
dik yk:
q=q/coso
o
q
q
q
Kol dzlemi

20

Tasarma esas kesit tesirleri
Tasarm aklk momenti: 10 . 66
8
95 . 4 58 . 21
2
=
=
d
M kNm
Tasarm kesme kuvveti: 71 . 50
2
) 2 125 . 0 95 . 4 ( 58 . 21
=

=
d
V kN

Sahanlk Pla Merdiven Kol Pla Statik ve Betonarme Hesaplar
ekme donats hesab

6
10 10 . 66 ) 2 / 178 ( 1200 13 85 . 0 0 = = = = a a M M M
d r
kNm

mm a a a 65 . 30 0 83 . 9969 356
2
= = +
2
48 . 1113 365 65 . 30 1200 13 85 . 0 0 mm A A F F F
s s s c
= = = =
Donat adedi 8 23 . 7
94 . 153
48 . 1113
= = n adet,
Donat aral mm mm s 170 43 . 171
1 8
1200
=
= . Bu donat 1200 mm geniliindeki merdiven kol

plana 1/2 dz+ 1/2 pliye eklinde yerletirilecektir; pliye dz 340 / 14 340 / 14 | | + . Kat saanlk
planda, komu demeden gelen donatlar yok kabul edilecek ve aplikasyonda komu demeden
gelen donatlara ilave olarak bu donatnn tamam plan alt ve st tarafna aynen konulacaktr.
Ayrca ana donatya dik dorultuda, ekme donats zerine 300 / 8 | montaj donats
kullanlacaktr.

Kayma donats hesab
d b f V V
w cd r d
= s 22 . 0 olmaldr. Aksi halde kesit asal basn gerilmeleri ezilmeye neden
olur; kesit boyutlar bytlmelidir. kN N kN V
d
90 . 610 610896 13 178 1200 22 . 0 71 . 50 = = < =
olduundan bu koul salanmtr. Ayrca,
1200
F
c
F
s
h

h=200 mm
d=200-15-7=178 mm
Not: Kullanlacak ana donat ap 14 mm,
rt betonu kalnl 15 mm varsaylmtr.


21
d
V < kN N
A
N
d b f V
c
d
w cd cr
72 . 152 152724 178 1200 1 . 1 65 . 0 ) 1 ( 65 . 0 = = = + =
olduundan beton hesap kesme kuvvetini tek bana karlamaktadr; kayma donats hesabna
gerek yoktur.

|8/300
|14/340
|14/170 |8/300
|14/170
|14/170
|8/300
a
a
|14/340
|14/340
|14/170
7|14
|8/300
a-a Kesiti
200
|14/170
|14/340
|14/340

22
rnek 3
ekil 3.7de grlen iki dz kollu merdivende, kol pla bir ucundan kat kiriine dier ucundan
duvara oturmaktadr. Kenarlar ise merdiven kol pla boyunca botadr; merdiven pla sahanlk
kirileri tarafndan tanmaktadr, basamaklar tayc deildir. Kol pla ile sahanlk kalnl 200
mm dir. Statik zmleme iin kat sahanl kirie ankastre, ara sahanlk ise duvara basite
mesnetlenmi olarak dikkate alnacaktr. Bu durumda problem bir nevi, bir ucu ankastre dier ucu
basit mesnetli eik kirite ankastrelik u momentinin hesabna dnecektir. Hesaplanan kesit
tesirleri iin merdiven kol pla ve sahanlklar kiri gibi boyutlandrlacaktr. Malzeme
C20/S420dir.

ekil 3.7 ki dz kollu merdiven rnei

Basamak
kaplama
300 mm
1
7
5

m
m

Mesnetlenme ekli
Bota kenar
Kirie mesnetli
Kat sahanl
Ara sahanlk
o
tano=0.583
Kat sahanl
M
e
r
d
i
v
e
n

k
o
v
a
s

Merdiven
kolu
Merdiven
kolu
Ara sahanlk
h
f
=200 mm
h
f
=200 mm
2
5
0

2
5
0

1
3
0
0

1
3
0
0

2
1
0
0

250 250
300
h
f
=200 mm
4
3
2
1
B
A
300 1200 1200
Duvara mesnetli

23
Yk analizi
Hesaplarda, tula, sva, beton ve betonarme birim hacim arlklar sras ile 18 kN/m
3
, 19 kN/m
3
,
23 kN/m
3
ve 25 kN/m
3
alnacaktr. Kaplama malzemesi olarak 30 mm kalnlnda karo mozaik ve
20 mm kalnlnda sva ile beraber kullanlacaktr. Karo mozaiin birim hacim arl 22 kN/m
3

olarak verilmitir. Hareketli yk 3.5 kN/m
2
dir. Statik zmleme basit kiri yaklam ile
yaplacandan tasarm yklerinin ya yatay dzleme ya da merdiven kol pla dzlemine dik olarak
belirlenmesi gereklidir. Burada ykler yatay dzleme dik olarak alnmtr.

Sahanlk pla:
Kendi arl 20 . 0 25 5 = kN/m
2

Kaplama 03 . 0 22 66 . 0 = kN/m
2

Sva 02 . 0 19 38 . 0 = kN/m
2

2

2

06 . 14 5 . 3 6 . 1 04 . 6 4 . 1
. ,
= + =
sah d
P kN/m
2

Merdiven kol pla:
Kendi arl 864 . 0 / 25 20 . 0 79 . 5 = kN/m
2

Basamak arl 2 / 23 175 . 0 01 . 2 = kN/m
2

Sva 02 . 0 19 38 . 0 = kN/m
2

Kaplama 03 . 0 22 66 . 0 = kN/m
2

2

2

98 . 17 5 . 3 6 . 1 84 . 8 4 . 1
,
= + =
kol d
P kN/m
2

Hesaplanan tasarm ykleri yatay dzlemin birim alanna gelen yklerdir, merdiven genilii ile
arplarak mye gelen ykler eklinde hesaplarda dikkate alnacaktr;
m kN P
sah d
/ 87 . 16 06 . 14 2 . 1
. ,
= =

m kN P
kol d
/ 58 . 21 98 . 17 2 . 1
,
= =

24

ekil 3.7de verilen Merdiven planndan anlalaca zere, ara sahanlk plann duvara oturduu
dnlmtr. Dolaysyla tayc sistemde bu kesim eksenel kuvvetin etkisini de dikkate almak
zere basit mesnet eklinde alnm. Bu durumda sistem . 2
0
den hiperstatik bir sistemdir ve kesit
atalet momenti tm ubuklarda sabit kabul edilip herhangi bir yntemle (Kuvvet yntemi
kullanlacaktr) zlerek i kuvvet dalm belirlenebilir:

(M) Diyagram [kNm]

(V) Diyagram [kN]
2
3 4
2.10 m 1.30+0.125=1.425m
21.58 kN/m
1
1.30+0.125=1.425 m
4.95 m
16.87 kN/m 16.87 kN/m

25

Tasarma Esas Kesit Tesirleri
Ara sahanlk pla ile merdiven kol pla iin tasarma esas eilme momenti (hesap momenti), en
byk deer olan M
d
=26.11 kNm olarak dikkate alnmtr. Ancak kat sahanlk pla iin
hesaplanan M
d
=-70.40 kNm deeri merdiven geniliine blnerek 1m genilie gelen eilme
momenti deeri olan M
d
=-70.40/1.2=-58.67 kNm/m, plak zmnden gelen (moment katsaylar
yntemi ile hesaplanan) deer ile karlatrlarak tasarma esas deer belirlenmelidir; iki farkl
zmden elde edilen mesnet momentlerinden kk olannn bye oran 0.8 den bykse en
byk olan deer alnacak, aksi halde iki moment arasndaki farkn 2/3 rijitlikleri orannda
datlarak hesap momenti belirlenecektir. Bulunan deer yine merdiven genilii ile arplmaldr
(bu rnek iin). Burada M
d
=-70.40 kNm alnacaktr. Tasarma esas kesme kuvveti ise en byk
deer olan mesnet kesimindeki deer, V
d
=76.49 kN eklinde deerlendirilecektir.

Ara Sahanlk Pla Merdiven Kol Pla Betonarme Hesaplar
Sahanlk ve kol plaklar (eik plak) merdiven geniliinde, merdiven pla kalnlnda dikdrtgen
kesitli bir kiri gibi ele alnarak betonarme kesit hesaplar yaplacaktr.

Eilme donats hesab

6
10 11 . 26 ) 2 / 180 ( 1200 13 85 . 0 0 = = = = a a M M M
d r
kNm

mm a a a 29 . 11 0 16 . 3938 360
2
~ = +
2
15 . 410 365 29 . 11 1200 13 85 . 0 0 mm A A F F F
s s s c
= = = =

Donat adedi 6
54 . 78
15 . 410
~ = n adet,

Donat aral mm s mm mm s 200 200 240
1 6
1200
= > =
=
1200
F
c
F
s
h

h=200 mm
d=200-15-5=180 mm
Not: Kullanlacak ana donat ap 10 mm,
rt betonu kalnl 15 mm varsaylmtr.


26
Bu donat 1200 mm geniliindeki merdiven kol plana 1/2 dz + 1/2 pliye eklinde
yerletirilecektir; pliye dz 400 / 10 400 / 10 | | + .

Kat Sahanlk Pla Betonarme Hesab

6
10 40 . 70 ) 2 / 180 ( 1200 13 85 . 0 0 = = = = a a M M M
d r
kNm

mm a a a 41 . 32 0 40 . 10618 360
2
~ = +
2
1178 365 41 . 32 1200 13 85 . 0 0 mm A A F F F
gerekli
s s s c
~ = = =
Komu demeden gelen donat plan mesnet kesiminde mevcut donat olarak alnmaldr. Kat
sahanlk plana komu demeden sadece pliye donat kesintisiz olarak uzatlacaktr. Bu rnekte
komu demeden pliye 300 / 10 | donat mevcut donat olarak kabul edilmitir. Bu kabule gre,
A
s,mev
= |10/300 (komu demeden)=262 mm
2
/m 315 mm
2

A
s,ek
=1178 mm
2
-315 mm
2
=863 mm
2

Donat adedi 11
54 . 78
863
~ = n adet,
Donat aral mm s 120
1 11
1200
=
= . Bu donat 120 / 10 | eklinde kesitin st tarafna

yerletirilecektir. Ayrca ana donatya dik dorultuda, ekme donats zerine 300 / 8 | montaj
donats kullanlacaktr.

Kayma donats hesab
d b f V V
w cd r d
= s 22 . 0 olmaldr. Aksi halde kesit asal basn gerilmeleri ezilmeye neden
olur; kesit boyutlar bytlmelidir. Hesap kesme kuvveti sistem zerinde en byk deerini kat
sahanlnda mesnet kesiminde ald iin,
kN N kN V
d
618 617760 13 180 1200 22 . 0 49 . 76 ~ = < =

olduundan bu koul salanmtr.
Ayrca, hesap kesme kuvveti, eik atlamaya neden olacak kesme kuvveti deeri ile
karlatrldnda,
1200
h=200


27
d
V < kN N
A
N
d b f V
c
d
w ctd cr
44 . 154 154440 180 1200 1 . 1 65 . 0 ) 1 ( 65 . 0 = = = + =
olduundan beton hesap kesme kuvvetini tek bana karlamaktadr; kayma donats hesabna
gerek kalmayacaktr.

|8/300
|10/400
|10/200 |8/300
|10/200
|10/120
|8/300
a
a
|10/400
|10/400
|10/200
6|10
|8/300
a-a Kesiti
200
|10/400
|10/400
|10/120
Bu kesimde alt tarafa yerletirilen |10/400
miktarndaki donatnn M=16.52 kNm lik
momenti karlayp karlamad kontrol
edilmelidir.
|8/300

28

Tablolar

x y
/
0.25 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5
m
xr
77.8 46.4 26.7 21.3 19.8 19.7 20.9 22.4 24.3 26.4 28.5 31 33.4 35.8
m
xm
225 126 63.6 45.6 38.6 35.6 34.2 34 34.3 34.9 35.8 37 38.2 39.8
m
ymax
415 205 108 83.4 80 83.5 90.9 99.5 109 119 130 140 150 160
-m
xer
8.6 7.57 6.77 6.86 7.42 8.24 9.27 10.4 11.6 12.8 14.1 15.3 16.6 17.8
-m
xem
27.2 23 18.1 15.8 14.6 14.3 14.3 14.5 15 15.6 16.2 17 17.9 18.8
-m
yem
9.64 9.03 9.02 9.86 11.1 12.6 14.2 15.9 17.6 19.3 21.1 22.9 24.5 26.3

x y
/
0.25 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5
m
xr
31.2 18.8 10.8 8.45 7.62 7.35 7.21 7.19 7.18 7.19 7.20 7.21 7.23 7.25
m
xm
93.6 53.2 28.5 22.4 21.4 22.5 26.1 31.2 38.6 48.3 63 83.4 111 150
-m
ym
21.8 12.2 14.3 16.7 19 21 23.6 26.8 30.7 36 42.6 51 62.1 76.5
-m
xer
3.96 3.17 2.47 2.22 2.14 2.12 2.14 2.16 2.19 2.21 2.24 2.27 2.31 2.34
-m
xem
13 13 11.6 11.8 13 15.3 19.2 25 33.5 46.3 66.3 98 155 250
-m
yem
5.03 4.95 5.72 7.76 11.2 18.7 32.9 64.1 130 270 - - - -

x
m
em

m
em

m
er

x
p
m
y
x
m
em

m
em

m
er

x
p m
y
y
y p K
x
= Momentler:
i i
m K M / = ;
y
x
p K = Momentler:
i i
m K M / = ;


29
Kaynaklar

1. Celep Z., Kumbasar, N., Betonarme Yaplar, Beta Datm, stanbul, 1998.
2. Kseolu, S., Merdivenler, Matbaa Teknisyenleri Basmevi, stanbul, 1992.
3. etmeli, E., ubuk Sistemler Plaklar ve Kabuklarn hesab iin Tablolar, Pima
4. Ayvaz, Y., Betonarme, Ders notlar (Baslmam)

Perdeli Sistemler: Statik Ve Betonarme Kesit Hesapları

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Perdeli Sistemler: Statik Ve Betonarme Kesit Hesapları

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Yap Mhendislii Do.Dr.

= . Bu donat 1200 mm geniliindeki merdiven kol

= . Bu donat 120 / 10 | eklinde kesitin st tarafna

You might also like