SVEUILITE U MOSTARU

FAKULTET PRIRODOSLOVNO-MATEMATIKIH I ODGOJNIH ZNANOSTI

STUDIJ ZEMLJOPISA

KRITIKA PROSTORNOG PLANA OPINE SPLIT

GEOGRAFSKI SEMINARSKI RAD

Mentor: prof. dr. sc. Snjeana Musa

Student: Marin Perko

Mostar, sijeanj 2014.

Stranica |2

SADRAJ

1. UVOD .................................................................................................................................... 3 2. PROJEKCIJA PROSTORNOG RAZVOJA .......................................................................... 5 2.1. Stanovnitvo ..................................................................................................................... 5 2.2. Sistem naselja po znaaju, karakteru i dominantnoj privrednoj djelatnosti ..................... 6 2.3. Poljoprivredna zemljita, uma i umska zemljita ......................................................... 6 2.4. Vode i vodene povrine.................................................................................................... 6 2.5. Mineralna nalazita .......................................................................................................... 7 2.6. Proizvodnja i prijenos energije ........................................................................................ 8 2.7. Promet .............................................................................................................................. 8 2.8. Privreda ............................................................................................................................ 8 2.9. Drutvene djelatnosti........................................................................................................ 9 2.10. Posebno zatieni prostori .............................................................................................. 9 2.11. Zatita i unapreenje okolia........................................................................................ 10 2.12. Minska polja i ugroenost podruja ............................................................................. 10 ZAKLJUAK .......................................................................................................................... 11 LITERATURA ......................................................................................................................... 12

Stranica |3

1. UVOD
Usporedbe i razlike metodologije izrade prostorne dokumentacije u Bosni i Hercegovini s onim u Splitu (Hrvatska) nalaze se u tablici 1: Poglavlja prema BiH metodologiji plana Stanovnitvo Prostorni plan Split - razlike
Za razliku od BiH u razmatranju prognoze razvoja stanovnitva izraunate su prosjene godinje stope promjene i geometrijske stope promjene za pedesetogodinji, tridesetogodinji, dvadesetogodinji i desetgodinji trend te iz toga izvedena kombinirana stopa koja je na kraju uprosjeena za sva etiri trenda.

Sustav naselja po znaenju, karakteru i dominantnoj privrednoj djelatnost

U BiH metodologiji sustav naselja je podijeljen na manje sredita, dok u PP Split su sljedee skupine (kategorije) sredinjih naselja: I. II. III. IV. V. VI. VII. Sredite drave (vanije europsko sredite); Sredite makroregije (manje europsko sredite); Sredite upanije (regionalno sredite); Sredite grada (meuopinsko sredite); Sredite opine (vanije lokalno sredite); Manje lokalno sredite (pomono sredinje naselje); Naselje s pojedinanim sredinjim funkcijama.

Poljoprivredna zemljita, ume i umska zemljita

U PP opine Split, s obzirom na vrijednost tih povrina za razvoj poljoprivrede, podijeljena su na vrijedna obradiva tla i obradiva tla te se u skladu s tim propisuju uvjeti za njihovo koritenje i zatitu.

Vode,vodene

povrine

i Jedina razlika je to je u PP dodatak za namjenu mora . Namjena mora

je dakle odreena prema pretenim djelatnostima i namjenama odreenim za kopneni dio morske obale i prostora uz morsku obalu.

vodna infrastruktura

Mineralna nalazita

Bez detaljnih podjela, za razliku od Metodologije BiH navedeno samo poglavlje - racionalno koritenje prirodnih izvora. Razlike su kod sustava energetske infrastrukture gdje je u PP odreen u grafikom dijelu elaborata PP. podsustavi su: elektroenergetika; program koritenja plina; ostali obnovljivi izvori energije.

Proizvodnja i prijenos energije

Stranica |4

Promet Privreda

Dodano je dodatno potpoglavlje Pomorske graevine s pripadajuim objektima i ureajima. Ostalih veih razlika nema. Novo poglavlje privrede za razliku od Bih plana - Pomorsko gospodarstvo: razvoj pomorske orijentacije; lukog gospodarstva, brodarstva, pomorskog prometa, brodogradnje, osnivanje slobodnih zona, ribarstva, koljkarstva i marikulture.

Drutvene djelatnosti

Kao razlika, u PP Split izgraenost graevne estice za gradnju graevina drutvene djelatnosti moe biti najvie 30%.

Posebno zatieni prostori

U PP Split postoje zabrane za poteno zatiene prostore i to se, izmeu ostalog, zabranjuje branje biljaka i njihovih dijelova prema Crvenom popisu biljnih i ivotinjskih svojti Republike Hrvatske i u skladu s posebnim propisima; zabranjuje se rastjerivanje, hvatanje, dranje i ubijanje ivotinjskih svojti prema Crvenom popisu biljnih i ivotinjskih svojti Republike Hrvatske i u skladu s posebnim propisima.

Zatita i unapreenje okolia

Navedene su; zatita tla, odvodnja, zatita voda, zatita od voda, zatita od elektroenergetskih objekata, zatita mora, zatite krajobraza i ekolokih sustava, mjere zatita zraka, mjere zatite od buke, mjere zatite prirodnih vrijednosti, zdravstveni aspekti zatite okolia, mjere zatite od elementarnih nepogoda i ratnih opasnosti.

Minska polja i ugroenost podruja

O minskim poljima nema nikakvih cjelina u PP Splita, dok za ugroenost podruja je navedeno samo postupanje s otpadom.

Tablica 1 razlike u prostornim planovima

Stranica |5

2. PROJEKCIJA PROSTORNOG RAZVOJA

Kritika prostornog plana opine Split u ovom seminaru raena je prema uredbi o jedinstvenoj metodologiji za izradu prostorno planske dokumentacije Federacije BiH. Za podruje Grada Splita na snazi je Prostorni plan opine Split, donesen jo 1977, s dopunama 1983. , 1998. i 2005. godine. Granica obuhvata Prostornog plana ukljuuje prostor administrativnog podruja grada Splita i prua se na sjeveru od granice s gradom Solinom (sjeverna granica k.o. Split i k.o. Kamen), obuhvaa k.o. rnovnicu, k.o. Sitno, k.o. Srinjine i k.o. Stobre te k.o. Slatine na otoku iovo. Zbog zastarjelog prostornog plana, zakonskih obveza kao i upitnih planskih postavki, potrebno je donoenje novog Prostornog plana ureenja za administrativni obuhvat Grada Splita povrine cca 79,38 km2. Prema metodologiji za izradu prostorno planske dokumentacije Federacije BiH slijedi kritika prostornog plana opine Split: 2.1.Stanovnitvo U projekcijama su uzete obzir vitalne karakteristike stanovnitva, gustoa naseljenosti, strukture prema osnovnim kontingentima, reproduktivne sposobnosti, te oekivane demografske tranzicije. U prostornom planu navedeni su i opi ciljevi demografskog razvoja unutar prostora Grada Splita, meu najvanijima spominju se: osigurati optimalni razmjetaj stanovnitva unutar Grada, stimulirati podizanje ukupne kvalitete stanovanja, osigurati razvoj urbanih funkcija ostalih naselja, podrati aktivnu populacijsku politikuKritika je to bi projekcija stanovnitva bila potpunija da je, osim starosne strukture stanovnitva, ubaena i broj, veliina i karakteristike domainstava te zaposlenost stanovnitva i migracije stanovnitva. Tablica 1. Prognoza stanovnitva na bazi kombinirane stope (Izvor: Analize radnog tima) Naselja Broj Prognoza za 2015. stanovnika Po kombiniranoj stopi godinje promjene 2001. Prognoza Prognoza Prognoza Prognoza 50-god. 30-god. 20-god. 10-god. trend trend trend trend

Prognoza prosjeni trend

Split (Split, Kamen Stobre) 183.161 Ostala naselja Grada Splita 5.533 Ukupno Split 188.694

258.250 5.900 264.150

223.770 6.080 229.850

195.580 7.930 203.510

174.490 6.680 181.170

207.940 6.790 214.730

Stranica |6

2.2. Sustav naselja po znaenju, karakteru i dominantnoj privrednoj djelatnost Precizno je odreen sustav sredinjih naselja i ustrojstvo Grada Splita se daje u odnosu na pretenu koncentraciju odreenih sredinjih funkcija, prognoziranog broja stanovnika i drugih obiljeja naselja: Tablica 2. Administrativni obuhvat Grada Splita
Makroregionalno sredite (veliko razvojno sredite) veliki grad 100.000 200.000 st. Split gradsko naselje 198.000 stanovnika Manje razvojno sredite manji grad 7.000 15.000 st. Stobre gradsko naselje oko 13.000 stanovnika Podruno (malo razvojno) sredite mali grad 1.000 7.000 st. Kamen oko 5.000 stanovnika rnovnica oko 5.000 stanovnika Srinjine oko 2.000 stanovnika Slatine oko 1.500 stanovnika

Bez bitnih sredinjih funkcija ostala bi ostala samostalna naselja u ovom podruju (Sitno Donje i Sitno Gornje) sa manje od 500 stanovnika.

2.3. Poljoprivredna zemljita, ume i umska zemljita

Poljoprivredna zemljita Navedena su obradiva i neobradiva zemljita po namjeni i kategorizacija poljoprivrednog zemljita. S obzirom na vrijednost poljoprivrednih povrina za razvoj poljoprivrede, podijeljena su na vrijedna obradiva tla i obradiva tla te se u skladu s tim propisuju uvjeti za njihovo koritenje i zatitu. Prostornim planom je za poljoprivrednu namjenu odreeno 870,7 ha ili 10,9% povrine Grada Splita. Podruja melioracije i komasacije nisu detaljno obraena. ume i umska zemljita U PP ima detaljan prikaz kategorizacija umskog zemljita grada Splita, zatitne ume, zatiene ume, umski rezervatiume na prostoru Grada Splita ine cjeloviti ekoloki

Stranica |7

sustav, nee se smanjivati drugim namjenama, a iznimno krenje uma bit e nadomjeteno poumljivanjem na novim povrinama. umske povrine obuhvaaju oko 1.472,7 ha ili 18.4% povrine Grada Splita. Prema nainu koritenja razlikuju se dva osnovna oblika:

zatitne ume; ume posebne namjene.

ume posebne namjene ine po karakteru dvije grupe uma:

Park-uma Marjan; ume za odmor i rekreaciju, odnosno turistiko rekreacijske ume na otoku iovo.

Nema mnogo podataka o bilanci umskog zemljita.

2.4. Vode,vodene povrine i vodna infrastruktura

Poto je grad Split okruen morem i o moru ovisi tako postoji i veoma detaljni podaci o zatitnih zonama te o bilanci voda kao i luke, pristanita, marine, sidrita, akvakulture i sistemi odvoenja otpadnih voda, koja su uvijek problem svakog grada uz more. Zatita od tetnog djelovanja voda Prostornim planom se predvia zatita padina i niih dijelova podruja Grada od poplava izazvanih bujinim vodama te zatita tla od erozije izazvane slijevanjem oborinskih voda, bujica i mora. Vodoopskrba U cilju osiguranja potrebne kakvoe pitke vode u skladu s Hrvatskim i EU Direktivama, a s obzirom na intenzivnu izgradnju u slivnom podruju rijeke Jadro kao i rnovnice, potrebno je dodati u prostorni plan cjeloviti sustav zatite voda izvora i s tim u vezi kontrolu izvora oneienja, stanja u slivu, stanja na izvoru i moguih posljedica sa uspostavom trajnog motrenja kakvoe voda, kao i ekolokih i hidrolokih pokazatelja na slivu.

2.5. Mineralna nalazita

O njima nemamo nikakvih podataka u prostornom planu. Jedino to se spominje su graevine za eksploataciju mineralnih sirovina, tj. kamenolomi Perun i Srinjine koji se zatvaraju (razlog je to su se negativno odrazili na stanje okolia i krajobraza naselja degradirajui kvalitetu ivljenja u njima) .

Stranica |8

2.6. Proizvodnja i prijenos energije

Prostorni plan daje veliku vanost polju energetike, tj. potrebno je temeljiti na odrivom razvoju. Znaaj uvjetuje, osim injenice to je Grad Split drugi po veliini korisnik u dravi, blizina jakog izvora elektrine energije (HE Zakuac) te najznaajnijeg prijenosnog objekta (TS Konjsko) na podruju upanije. Analize su pokazale da Split ima jedan od najloijih gradskih elektroenergetskih sustava u Hrvatskoj. Prema navedenome, za izvore energije sa potrebama u planskom periodu, jedan od temeljnih ciljeva dugoronog razvoja gradskog elektroenergetskog sustava je postupni prijelaz postojeih transformatorskih stanica 110/35 kV i 35/10 kV na direktnu transformaciju 110/x kV.

2.7. Promet
Postoje podaci o prometnoj infrastruktura sa zatitnim pojasevima i zonama (pogotovo vodena zona), a obraen je i sustav veza i prometa. Nedovoljno podataka ima o povezanosti s susjednim dravama. Naime, kako su administrativne granice Splita ue od njegovog stvarnog znaenja u prostoru regije i drave utoliko je doseg rjeenja sadranih u ovom Prostornom planu ogranien i temeljen na pretpostavkama boljeg funkcioniranja prometnog sustava ireg podruja ija su rjeenja sadrana u Prostornom planu Splitsko-dalmatinske upanije te u Strategiji i Programu prostornog ureenja Republike Hrvatske i Strategiji prometnog razvitka Republike Hrvatske. Tekoa u planiranju prometnog sustava Splita u okviru Prostornog plana je nedostatak informacija o prometu u novim i izmijenjenim uvjetima te nedostatak odgovarajuih istraivanja i studija kojima bi se na odgovarajui nain sagledali problemi i predlagala rjeenja u okviru odrivog prometnog sustava i sustava mobilnosti.

2.8. Privreda
U Prostornom planu je obraena vanost formiranja novih poslovnih, ugostiteljskoturistikih, rekreacijskih, prometnih i dr. arita (gradski projekti) koji e u perspektivi predstavljati najznaajniju gospodarsku strukturu grada i initi najvaniji element njegove transformacije. Slabije je obraena tema privrednih aktivnosti sa stanovita uticanja na okoli. Od strateke vanosti za budui razvoj grada je razvoj turizma i njemu prateih djelatnosti (ugostiteljstva, usluga, kulturnih djelatnosti i sl.) te razvitak Splita kao sveuilinog sredita. Spominje se razvoj industrijske zone zapadne obale Splita, brodogradilita i cijelog kvera

Stranica |9

Ovih dana u Splitu aktualna je dugo oekivana knjiica u kojoj su prezentirani svi veliki splitski projekti, a s kojom e gradonaelnik Ivo Baldasar ovih dana na put oko svijeta kako bi privukao investitore. U njoj se, na dvadeset stranica, u osnovnim crtama opisuju projekti, kratkoroni i dugoroni, koji predstavljaju Baldasarovu viziju razvoja dalmatinske metropole. Projekti pred realizacijom ukupno stoje 791 milijun eura. Meu njima je na prvom mjestu Banovina koja obuhvaa 50 milijuna eura vrijedne nekretnine gradske uprave te HZZO-a i HZMO-a.

2.9. Drutvene djelatnosti

Prostornim planom su odreene velike zone znaajnijih javnih i drutvenih sadraja unutar Splitskog poluotoka (obuhvat Generalnog urbanistikog plana) a znaajniji javni i drutveni sadraji ostalih naselja odreeni su u prikazu graevinskog podruja naselja. Detaljno su obraena bilanca potreba drutvenih djelatnosti sve do 2015. godine i planiranog broja stanovnika, i pravosue ukljuujui i predkolski odgoj, osnovne kole, srednje kole, visoko kolstvo, zdravstvo, socijalna skrb, sport i rekreacija, kultura, vjerski objekti i sadraji, uprava

2.10. Posebno zatieni prostori

Prostorni plan grada Splita velik dio prostora posveuje ovoj cjelini te jesu posebno detaljno obraena vrijedna podruja kulturno-historijskog naslijea kao i podruja namijenjena turizmu. Naime, poto je prostor Grada Splita izuzetno bogat kulturnopovijesnim nasljeem koje je kao ivotna sredina izloeno trajnom utjecaju i pritiscima, te je zbog svoje fizike strukture naroito osjetljivo i sklono propadanju, pa ga se zbog ouvanja temeljnog kulturnog identiteta treba permanentno tititi. Ovo podruje se istie bogatstvom razliitih utjecaja i neprekinutim kontinuitetom ivljenja od pretpovijesti i antike do danas. Navedeni su kao Posebne prirodne vrijednosti grada park uma Marjan (ujedno i kulturna vrijednost) te planinski masiv Mosora i Peruna kao i otok iovo.

Slika 2. Park-uma Marjan, plua grada Splita

S t r a n i c a | 10

2.11. Zatita i unaprjeenje okolia

U prostornom planu su navedene podruja i mjere sanacije ali nisu navedene procjene stanja do kraja planskog perioda koji nije ni odreen. Za sprjeavanje negativnih utjecaja na okoli navode se najvee povrine na podruju Grada Splita (ukupno 2.351,8 ha ili 29,45% povrine Grada Splita) koje obuhvaa poljoprivredno tlo, ume i umsko zemljite, kamenjar te manjim dijelom kamena obala na otoku iovo i poumljivanje tih povrina radi zatite od erozija, zatite voda i izvorita, zatite naselja, turistikih, portskih i rekreacijskih zona te podizanja krajobraznih vrijednosti podruja.

2.12. Minska polja i ugroenost podruja

O minskim poljima u prostornom planu nema nikakvih podataka to i nije udno poto podruje opine nema minskih polja. O ugroenosti podruja ima podataka o eroziji i zatiti rijeke rnovnice u Stobreu. Takoer postoje podaci o ugroenosti naselja u blizini deponija Karepovac, ali odluku o konanom zbrinjavanju otpada koje se rjeava se na upanijskoj razini u skladu s prihvaenim rjeenjem iz Prostornog plana Splitsko dalmatinske upanije. U tom smislu se ocjenjuje da je, u prvoj etapi, za postojee odlagalita otpada Karepovac potrebno provoditi sanaciju, osigurati sanitarnu deponiju do izgradnje upanijskog centra za gospodarenje otpadom te u konanici odrediti prenamjenu prostora odlagalita komunalnog otpada Karepovac.

Slika 3. Deponij Karepovac jo eka rjeenje

S t r a n i c a | 11

ZAKLJUAK
Veih razlika izmeu metodologije izrade prostornog plana u BiH i prostornog plana u Hrvatskoj nema. Jedine razlike su u konceptu prostornog plana. Glavna zamjerka prostornom planu Splita je njegova zastarjelost (zadnja dopuna datira jo iz 2005. godine), a za ostale podatke je teko pronai ozbiljniju zamjerku poto je prostorni plan opine Split jako detaljno, jednostavno i lijepo prezentiran na ak 173 stranice. A s tim prostornim planom sam naao i detaljne grafike karte opine Split, sa svakim zasebnim segmentom ucrtanom u prostornom planu (slika dolje). Kao misao za kraj, najvea zamjerka bi mogla biti to to e vjerojatno veina projekata navedenih u prostornom planu ostati mrtvo slovo na papiru, to zbog nedostatka novca, to zbog politikih prevrtanja u gradu u zadnjih 20 godina.

Slika 4. Generalni urbanistiki plan Splita

S t r a n i c a | 12

LITERATURA
1. Jedinstvena metodologija za izradu prostorno planske dokumentacije Federacije BiH 2. Prostorni plan ureenja grada Splita 3. Internet stranice grada Splita 4. Internet stranice Splitsko Dalmatinske upanije