Lêi nãi ®Çu

Trong gÇn 10 n¨m trë l¹i ®©y, nÒn kinh tÕ níc ta cã

sù thay ®æi vµ ®¹t ®îc nhiÒu thµnh tùu to lín. §Ó ®¹t ®îc
nh÷ng thµnh tùu Êy chóng ta kh«ng thÓ quªn ®îc bíc
ngoÆt lÞch sö trong c¬ chÕ chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ ®Êt
níc, mµ cét mèc cña nã lµ §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VI
(1986 ®· lµm thay ®æi bé mÆt kinh tÕ Nhµ níc).
§èi víi níc ta, tõ mét nÒn kinh tÕ tiÓu n«ng, muèn
tho¸t khái nghÌo nµn l¹c hËu vµ nhanh chãng ®¹t ®Õn
tr×nh ®é cña níc ph¸t triÓn th× tÊt yªó ph¶i ®æi míi.
§¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VIII cña §¶ng ®· kh¼ng
®Þnh: X©y dùng níc ta thµnh mét níc c«ng nghiÖp cã c¬
së vËt chÊt kü thuËt hiÖn ®¹i, c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý, quan
hÖ s¶n xuÊt tiÕn bé, phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t
triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt, ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn
cao, quèc phßng an ninh v÷ng ch¾c, d©n giµu, níc m¹nh,
x· héi c«ng b»ng v¨n minh. Môc tiªu ®ã lµ sù cô thÓ ho¸
häc thuyÕt M¸c vÒ h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi vµ hoµn c¶nh
cô thÓ cña x· héi ViÖt Nam. Nã còng lµ môc tiªu c«ng
nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ë níc ta.
§Ò tµi: Häc thuyÕt h×nh th¸i kinh tÕ x· héi víi
viÖc nhËn thøc tÝnh tÊt yÕu cña con ®êng lùa chän
x· héi chñ nghÜa vµo ViÖt Nam lµ mét néi dung phøc t¹p
vµ réng. Do tr×nh ®é h¹n hÑp vµ cã h¹n trong mét bµi tiÓu
luËn nªn em kh«ng tr¸nh khái nh÷ng khiÕm khuyÕt trong
viÖc nghiªn cøu. Em rÊt mong ®îc sù gãp ý cña thÇy gi¸o,
c« gi¸o ®Ó bµi viÕt nµy cña em ®îc hoµn thiÖn h¬n.

1
 Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n !

I. H×nh th¸i kinh tÕ x· héi M¸c- Lª nin.

Mäi ngêi ®Òu biÕt trong lÞch sö t tëng nh©n lo¹i tríc
M¸c ®· cã kh«ng Ýt c¸ch tiÕp cËn, khi nghiªn cøu lÞch sö
ph¸t triÓn cña x· héi. XuÊt ph¸t tõ nh÷ng nhËn thøc kh¸c
nhau, víi nh÷ng ý tëng kh¸c nhau mµ cã sù phan chia lÞch
sö tiÕn ho¸ cña x· héi theo nh÷ng c¸ch kh¸c nhau. Ch¼ng
h¹n nh nhµ triÕt häc duy t©m Hª - ghen (1770 - 1831)
ph©n chia lÞch sö x· héi loµi ngêi thµnh ba thêi kú chñ yÕu:
thêi kú ph¬ng §«ng, thêi kú cæ ®¹i, thêi kú Gree - ma - ni.
Nhµ x· héi chñ nghÜa kh«ng tëng Ph¸p Phu- ri-ª (1772-1837)
chia lÞch sö x· héi thµnh bèn giai ®o¹n: giai ®o¹n m«ng
muéi, giai ®o¹n d· man, giai ®o¹n gia trëng, giai ®o¹n v¨n
minh.

Mäi ngêi còng ®· quen víi nh÷ng kh¸i niÖm thêi ®¹i
®å ®¸, thêi ®¹i ®å ®ång, thêi ®¹i cèi xay giã, thêi ®¹i m¸y
h¬i níc. . . vµ gÇn ®©y lµ c¸c nÒn v¨n minh: v¨n minh n«ng
nghiÖp, v¨n minh c«ng nghiÖp, v¨n minh hËu c«ng nghiÖp.

Mçi c¸ch tiÕp cËn trªn cã nh÷ng ®iÓm hîp lý nhÊt

®Þnh vµ do ®ã ®Òu cã ý nghÜa nhÊt ®Þnh, nhng cha nãi
lªn b¶n chÊt sù ph¸t triÓn cña x· héi theo mét c¸ch toµn
diÖn tæng thÓ mµ do ®ã cã nh÷ng h¹n chÕ.

Dùa trªn nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu lý luËn vµ tæng

thÓ qu¸ tr×nh lÞch sö, c¸c nhµ s¸ng lËp chñ nghÜa M¸c ®·

2
vËn dông phÐp biÖn chøng duy vËt ®Ó nghiªn cøu lÞch sö
x· héi, ®a ra quan ®iÓm duy vËt vÒ lÞch sö vµ ®· h×nh
thµnh nªn häc thuyÕt vÒ “h×nh th¸i kinh tÕ x· héi”.

H×nh th¸i kinh tÕ x· héi lµ mét kh¸i niÖm chñ nghÜa

duy vËt lÞch sö dïng ®Ó chØ x· héi ë tõng giai ®o¹n nhÊt
®Þnh. Víi mét quan hÖ s¶n xuÊt c trng cho x· héi ®ã phï
hîp víi mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh cña lùc lîng s¶n xuÊt vµ
mét kiÕn tróc thîng tÇng t¬ng øng ®îc x©y dùng trªn
nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt Êy.

Lý luËn vÒ h×nh th¸i kinh tÕ x· héi nghiªn cøu lÞch sö

x· héi trªn c¬ së xem xÐt c¶ lùc lîng s¶n xuÊt vµ quan hÖ
s¶n xuÊt, c¶ c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc thîng tÇng. Tøc toµn
bé c¸c yÕu tè cÊu thµnh bé mÆt cña thêi ®¹i: chÝnh trÞ,
kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi, khoa häc, kü thuËt. . . Do ®ã, nã
c¾t nghÜa x· héi ®îc s¸ng tá h¬n, toµn diÖn h¬n, chØ ra
c¶ b¶n chÊt vµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña x· héi. Häc thuyÕt
h×nh th¸i kinh tÕ x· héi míi víi t c¸ch lµ “Hßn ®¸ t¶ng” cña
x· héi häc M¸c xÝt nãi chung cho phÐp chóng ta h×nh dung
qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña lÞch sö lµ mét qu¸ tr×nh tù nhiªn.
Loµi ngêi ®· tr¶i qua n¨m h×nh th¸i kinh tÕ: x· héi céng s¶n
nguyªn thuû, chiÕm h÷u n« lÖ, phong kiÕn, t b¶n chñ
nghÜa vµ ngµy nay ®ang qu¸ ®é lªn h×nh th¸i kinh tÕ - x·
héi céng s¶n chñ nghÜa.

H×nh th¸i kinh tÕ x· héi cã tÝnh lÞch sö, cã sù ra ®êi

ph¸t triÓn vµ diÖt vong. ChÕ ®é x· héi l¹c hËu sÏ mÊt ®i,
chÕ ®é x· héi míi cao h¬n sÏ thay thÕ. §ã lµ khi ph¬ng thøc
s¶n xuÊt cò ®· trë nªn lçi thêi, hoÆc khñng ho¶ng do m©u
thuÉn cña quan hÖ s¶n xuÊt víi lùc lîng s¶n xuÊt qu¸ h¬n

3
kh«ng thÓ phï hîp th× ph¬ng thøc s¶n xuÊt nµy sÏ bÞ diÖt
vong vµ xuÊt hiÖn mét ph¬ng thøc s¶n xuÊt míi toµn diÖn
h¬n, cã quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi lùc lîng s¶n xuÊt.

Nh vËy, b¶n chÊt cña sù thay thÕ trªn lµ phô thuéc

vµo mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt vµ lùc
lîng s¶n xuÊt. §Ó hiÓu râ vÒ mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a
lùc lîng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt chóng ta ph¶i n¾m
b¾t ®îc thÕ nµo lµ quan hÖ s¶n xuÊt vµ lùc lîng s¶n xuÊt.

1) Lùc lîng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt.

Lùc lîng s¶n xuÊt lµ mèi quan hÖ gi÷a con ngêi víi tù
nhiªn, lµ biÓu hiÖn tr×nh ®é chinh phôc tù nhiªn cña con
ngêi trong tõng giai ®o¹n lÞch sö nhÊt ®Þnh. LÞch sö s¶n
xuÊt lµ mét thÓ thèng nhÊt h÷u c¬ gi÷a t liÖu s¶n xuÊt
(quan hÖ nhÊt lµ c«ng cô lao ®éng) víi ngêi lao ®éng víi
kinh nghiÖm vµ kü n¨ng lao ®éng nghÒ nghiÖp. Lùc lîng
s¶n xuÊt ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh ph¬ng thøc s¶n xuÊt.

Quan hÖ s¶n xuÊt lµ quan hÖ gi÷a ngêi víi ngêi trong

s¶n xuÊt vËt chÊt thÓ hiÖn ë quan hÖ së h÷u ®èi víi t liÖu
s¶n xuÊt, quan hÖ tæ chøc qu¶n lý trao ®æi ho¹t ®éng víi
nhau vµ quan hÖ ph©n phèi s¶n phÈm. Trong quan hÖ s¶n
xuÊt quan hÖ së h÷u vÒ t liÖu s¶n xuÊt gi÷ vÞ trÝ quyÕt
®Þnh c¸c quan hÖ kh¸c.

Quan hÖ s¶n xuÊt do con ngêi t¹o ra song nã ®îc

h×nh thµnh mét c¸ch kh¸ch quan kh«ng phô thuéc vµo yÕu
tè chñ quan cña con ngêi. Quan hÖ s¶n xuÊt mang tÝnh æn
®Þnh t¬ng ®èi víi b¶n chÊt x· héi vµ tÝnh ph¬ng ph¸p ®a
d¹ng trong h×nh thøc biÓu hiÖn.

4
 Gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt vµ lùc lîng s¶n xuÊt cã mèi
quan hÖ biÖn chøng víi nhau biÓu hiÖn ë chç:

+ Xu híng cña s¶n xuÊt vËt chÊt lµ kh«ng ngõng biÕn

®æi ph¸t triÓn. Sù biÕn ®æi ®ã bao giê còng b¾t ®Çu
b»ng sù biÕn ®æi vµ ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt mµ tr-
íc hÕt lµ c«ng cô.

+ C«ng cô lao ®éng ph¸t triÓn dÉn ®Õn m©u thuÉn gay
g¾t víi quan hÖ s¶n xuÊt hiÖn cã vµ xuÊt hiÖn ddßi hái
kh¸ch quan, ph¶i xo¸ bá quan hÖ s¶n xuÊt cò thay thÕ
b»ng quan hÖ s¶n xuÊt míi.

+ Quan hÖ s¶n xuÊt vèn lµ h×nh thøc ph¸t triÓn cña lùc
lîng s¶n xuÊt (phï hîp) nhng do m©u thuÉn cña lùc lîng s¶n
xuÊt (®«ng) víi quan hÖ s¶n xuÊt (æn ®Þnh t¬ng ®èi)
quan hÖ s¶n xuÊt l¹I trë thµnh xiÒng xÝch k×m h·m sù ph¸t
triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt (kh«ng phï hîp ). Phï hîp vµ
kh«ng phï hîp lµ biÓu hiÖn m©u thuÉn biÖn chøng cña lùc
lîng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt, tøc lµ sù phï hîp trong
m©u thuÉn vµ bao hµm m©u thuÉn.

+ Khi phï hîp còng nh kh«ng phï hîp víi lùc lîng s¶n xuÊt ,
quan hÖ s¶n xuÊt lu«n cã tÝnh ®éc lËp t¬ng ®èi víi lùc lîng
s¶n xuÊt thÓ hiÖn trong néi dung sù t¸c ®éng trë l¹I ®èi víi
lùc lîng s¶n xuÊt, môc ®Ých x· héi cña lùc lîng s¶n xuÊt, xu
híng ph¸t triÓn cña quan hÖ lîi Ých. Tõ ®ã h×nh thµnh
nh÷ng yÕu tè thóc ®Èy vµ k×m h·m sù ph¸t triÓn cña lùc l-
îng s¶n xuÊt. Sù t¸c ®éng trë l¹i nãi trªn cña quan hÖ s¶n
xuÊt bao giê còng th«ng qua c¸c quy luËt kinh tÕ - x· héi
®Æc biÖt lµ quy luËt kinh tÕ c¬ b¶n. Phï hîp vµ kh«ng phï

5
hîp gi÷a lùc lîng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt lµ kh¸ch
quan vµ phæ biÕn cña mäi ph¬ng thøc s¶n xuÊt.

Sù thèng nhÊt biÖn chøng gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt vµ

lùc lîng s¶n xuÊt nh sù thèng nhÊt gi÷a hai m¹t ®èi lËp t¹o
nªn chØnh thÓ cña s¶n xuÊt x· héi. Trong “HÖ t tëng §øc”
(1846) lÇn ®Çu tiªn M¸c- ¡nghen ®· h×nh dung sù thèng
nhÊt ®ã nh lµ mét “quan hÖ song trïng”, gi÷a hai “sù trao
®æi chÊt” tÊt yÕu vµ phæ biÕn ë mäi nÒn s¶n xuÊt - x·
héi. §ã lµ “trao ®æi chÊt gi÷a ngêi víi tù nhiªn (lùc lîng s¶n
xuÊt) vµ gi÷a ngêi víi ngêi (quan hÖ s¶n xuÊt)”.

T¸c ®éng qua l¹i biÖn chøng gi÷a lùc lîng s¶n xuÊt víi
quan hÖ s¶n xuÊt ®îc M¸c - ¡nghen kh¸i qu¸t thµnh quy luËt
vÒ sù phï hîp gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt víi tr×nh ®é , tÝnh
chÊt cña lùc lîng s¶n xuÊt.

§©y lµ mét trong nh÷ng quy luËt c¬ b¶n cña ®êi sçng
x· héi. Quy luËt nµy chØ râ ®éng lùc vµ xu thÕ ph¸t triÓn
cña lÞch sö.

TÝnh chÊt cña lùc lîng s¶n xuÊt lµ tÝnh chÊt cña t liÖu
lao ®éng. Khi c«ng cô lao ®éng s¶n xuÊt ®ùoc sö dông bëi
tõng c¸ nh©n riªng biÖt ®Ó s¶n xuÊt ra mét s¶n phÈm cho
x· héi kh«ng cÇn ®Õn lao ®éng cña nhiÒu ngêi th× lùc lîng
s¶n xuÊt cã tÝnh chÊt c¸ thÓ, c«ng cô s¶n xuÊt ®îc nhiÒu
ngêi sö dông.

Tr×nh ®é cña lùc lîng s¶n xuÊt ®îc thÓ hiÖn ë tr×nh
®é tinh x¶o vµ hiÖn ®¹i cña c«ng cô s¶n xuÊt, tr×nh ®é
chuyªn m«n nghiÖp vô, kü n¨ng, kü s¶o cña ngêi lao ®éng,
tr×nh ®é ph©n c«ng lao ®éng x· héi , tæ chøc qu¶n lý s¶n

6
xuÊt vµ quy m« cña nÒn s¶n xuÊt. Tr×nh ®é ph¸t triÓn cña
lùc lîng s¶n xuÊt cµng cao th× chuyªn m«n ho¸ vµ ph©n
c«ng lao ®éng cµng s©u. Tr×nh ®é ph©n c«ng lao ®éng
vµ chuyªn m«n ho¸ lµ thøoc ®o tr×nh ®é cña ph¸t triÓn
cña lùc lîng s¶n xuÊt.

Lùc lîng s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh sù h×nh thµnh, ph¸t

triÓn vµ biÕn ®æi cña quan hÖ s¶n xuÊt. Trong t¸c phÈm
“Sù khèn cïng cña triÕt häc”, M¸c nãi: “C¸i cèi xay quay
b»ng tay cho x· héi cã l·nh chóa phong kiÕn, c¸i cèi xay
ch¹y b»ng h¬i níc cho x· héi cã nhµ t b¶n”.

§Ó n©ng cao hiÖu qu¶ trong s¶n xuÊt vµ gi¶m bít lao
®éng nÆng nhäc con ngêi kh«ng ngõng c¶i tiÕn, hoµn
thiÖn vµ chÕ t¹o ra nh÷ng c«ng cô, tri thøc khoa häc, tr×nh
®é chuyªn m«n kü thuËt vµ mäi kü n¨ng cña ngêi lao
®éng còng ngµy cµng ph¸t triÓn.

YÕu tè n¨ng ®éng nµy cña lùc lîng s¶n xuÊt ®ßi hái
quan hÖ s¶n xuÊt ph¶i thÝch øng víi m«i trêng. Lùc lîng s¶n
xuÊt quyÕt ®Þnh sù h×nh thµnh vµ biÕn ®æi cña quan hÖ
s¶n xuÊt. Khi kh«ng thÝch øng víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é
ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt, quan hÖ s¶n xuÊt sÏ k×m
h·m thËm chÝ ph¸ ho¹i sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt,
m©u thuÉn cña chóng tÊt yÕu sÏ n¶y sinh. BiÓu hiÖn cña
m©u thuÉn nµy trong x· héi lµ giai cÊp lµ m©u thuÉn gi÷a
c¸c giai cÊp ®èi kh¸ng.

LÞch sö ®· chøng minh r»ng do sù ph¸t triÓn cña lùc

lîng s¶n xuÊt, loµi ngêi ®· bèn lÇn thay ®æi quan hÖ s¶n

7
xuÊt g¾n liÒn víi bèn cuéc c¸ch m¹ng x· héi, dÉn ®Õn sù ra
®êi nèi tiÕp nhau cña c¸c h×nh th¸i kinh tÕ x· héi.

VÝ dô: do c«ng cô s¶n xuÊt chñ yÕu b»ng ®· th« s¬,

tr×nh ®é hiÓu biÕt h¹n hÑp, ®Ó duy tr× sù sèng chèng l¹i
mäi tai ho¹ cña thiªn nhiªn , con ngêi ph¶i lao ®éng theo
céng ®ång. Do vËy ®· h×nh thµnh quan hÖ s¶n xuÊt céng
s¶n nguyªn thuû. C«ng cô kim lo¹i ra ®êi thay thÕ cho c«ng
cô b»ng ®¸, lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓnn¨ng suÊt lao ®éng
n©ng cao s¶n phÈm thÆng d xuÊt hiÖn , chÕ ®é chiÕm
h÷u n« lÖ dùa trªn quan hÖ s¶n xuÊt t h÷u.

Vµo giai ®o¹n cuèi cïng cña x· héi phong kiÕn, ë c¸c n-
íc T©y ¢u lùc lîng s¶n xuÊt ®· mang yÕu tè x· héi ho¸ g¾n
víi quan hÖ s¶n xuÊt phong kiÕn. MÆc dï h×nh thøc bãc lét
cña c¸c l·nh chóa phong kiÕn ®îc thay ®æi liªn tôc tõ ®Þa
t« lao dÞch ®Õn ®Þa t« hiÖn vËt, ®Þa t« b»ng tiÒn song
quan hÖ s¶n xuÊt phong kiÕn chËt hÑp vÉn kh«ng chøa
®ùng ®îc néi dung míi cña lùc lîng s¶n xuÊt.

Quan hÖ s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa ra ®êi thay thÕ

quan hÖ s¶n xuÊt phong kiÕn. Trong lßng nÒn s¶n xuÊt t
b¶n, lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn cïng víi sù ph©n c«ng lao
®éng vµ tÝnh chÊt x· héi ho¸ c«ng cô s¶n xuÊt ®· h×nh
thµnh lao ®éng chung cña ngêi d©n cã tri thøc vµ tr×nh
®é chuyªn m«n ho¸ cao. Sù lín m¹nh nµy cña lùc lîng s¶n
xuÊt dÉn ®Õn m©u thuÉn gay g¾t víi chÕ ®é së h÷u t
nh©n t b¶n chñ nghÜa. Gi¶i quyÕt m©u thuÉn ®ã ®ßi hái
ph¶i xo¸ bá quan hÖ s¶n xuÊt t nh©n t b¶n chñ nghÜa, x¸c
lËp quan hÖ s¶n xuÊt míi, quan hÖ s¶n xuÊt x· héi chñ
nghÜa. Theo M¸c, do cã ®îc nh÷ng lùc lîng s¶n xuÊt míi,

8
loµi ngêi thay ®æi ph¸t triÓn s¶n xuÊt cña m×nh vµ do ®ã
thay ®æi ph¸t triÓn s¶n xuÊt lµm ¨n cña m×nh, loµi ngêi
thay ®æi c¸c quan hÖ s¶n xuÊt cña m×nh.

MÆc dï bÞ chi phèi bëi lùc lîng s¶n xuÊt nhng víi tÝnh
c¸ch lµ h×nh thøc quan hÖ s¶n xuÊt cñng cè nh÷ng t¸c
®éng nhÊt ®Þnh trë l¹i ®èi víi lùc lîng s¶n xuÊt. Khi quan
hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt tr×nh ®é ph¸t triÓn cña
lùc lîng s¶n xuÊt, nã sÏ trë thµnh ®éng lùc thóc ®Èy, ®Þnh
híng vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn ngîc
l¹i. NÕu l¹c hËu h¬n so víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn
cña lùc lîng s¶n xuÊt hay chØ lµ t¹m thêi so víi tÊt yÕu
kh¸ch quan cña cuéc sèng nhng quan hÖ s¶n xuÊt sÏ lµ
xiÒng xÝch k×m h·m sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt.

Phï hîp cã thÓ hiÓu ë mét sè néi dung chñ yÕu lµ: c¶
ba mÆt cña quan hÖ s¶n xuÊt ph¶i thÝch øng víi tÝnh chÊt
tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt.

Quan hÖ s¶n xuÊt ph¶i t¹o ®îc ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt vµ
kÕt hîp víi tèi u gi÷a t liÖu s¶n xuÊt vµ søc lao ®éng, ®¶m
b¶o tr¸ch nhiÖm tõ s¶n xuÊt më réng. Më ra sau nh÷ng
®iÒu kiÖn thÝch hîp cho viÖc kÝch thÝch vËt chÊt, tinh
thÇn víi ngêi lao ®éng.

VËy quy luËt vÒ sù phï hîp gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt víi
tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña ngêi s¶n xuÊt lµ quy luËt chung
cña sù ph¸t triÓn x· héi. Do t¸c ®éng cña quy luËt nµy x·
héi lµ sù ph¸t triÓn kÕ tiÕp nhau tõ thÊp ®Õn cao cña c¸c
ph¬ng thøc s¶n xuÊt hay chÝnh lµ cña c¸c h×nh th¸i kinh
tÕ - x· héi.

9
 Díi nh÷ng h×nh thøc vµ møc ®é kh¸c nhau th× con ngêi
cã ý thøc ®îc hay kh«ng vµ quy luËt cèt lâi nµy nh sîi chØ
®á xuyªn suèt dßng ch¶y tiÕn ho¸ cña lÞch sö kh«ng chØ
nh÷ng lÜnh vùc kinh tÕ mµ c¶ c¸c lÜnh vùc ngoµi kinh tÕ,
phi kinh tÕ.

2) C¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc thîng tÇng

Kh«ng chØ ®Æc trng b»ng quan hÖ s¶n xuÊt mµ nã

cßn ®Æc trng bëi mét kiÕn tróc thîng tÇng x©y dùng trªn
nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt cña chÝnh nã.

KiÕn tróc thîng tÇng lµ toµn bé nh÷ng t tëng x· héi,

nh÷ng thiÕt chÕ t¬ng øng vµ nh÷ng quan hÖ néi t¹ng cña
thîng tÇng, ®ã lµ nh÷ng quan ®IÓm t tëng chÝnh trÞ, ph¸p
quyÒn, ®¹o ®øc, t«n gi¸o, nghÖ thuËt, triÕt häc vµ c¸c thÓ
chÕ t¬ng øng nh Nhµ níc, §¶ng ph¸i, gi¸o héi vµ c¸c toµn
thÓ quÇn chóng.

KiÕn tróc thîng tÇng ®îc h×nh thµnh trªn tæng hîp
toµn bé nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt hîp thµnh c¬ cÊu kinh tÕ
cña mét chÕ ®é x· héi nhÊt ®Þnh ngêi ta gäi ®ã lµ c¬ së
h¹ tÇng.

C¬ së h¹ tÇng bao gåm nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt

®ang gi÷ ®Þa vÞ thèng trÞ nÒn kinh tÕ nhãm nh÷ng quan
hÖ s¶n xuÊt tµn d vµ nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt míi lµ quan
hÖ mÇm mèng cña x· héi sau.

BÊt kú mét c¬ së h¹ tÇng nµo còng bao gåm nh÷ng

thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau, mçi thµnh phÇn kinh tÕ nµy
®Òu g¾n liÒn víi mét kiÓu quan hÖ s¶n xuÊt trong ®ã

10
quan hÖ s¶n xuÊt thèng trÞ bao giê còng gi÷ vai trß chi
phèi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c.

X· héi cã giai cÊp ®èi kh¸ng, giai cÊp nµy n¶y sinh tõ
c¬ së h¹ tÇng, tõ nh÷ng m©u thuÉn vµ xung ®ét kinh tÕ.
§ã chÝnh lµ c¬ së n¶y sinh giai cÊp ®èi kh¸ng trong kiÕn
tróc thîng tÇng, giai cÊp thèng trÞ vÒ kinh tÕ sÏ thèng trÞ
vÒ chÝnh trÞ vµ thiÕt lËp c¶ sù thèng trÞ vÒ mÆt t tëng
®èi víi x· héi, trong ®ã hÖ t tëng chÝnh trÞ vµ bé m¸y qu¶n
lý nhµ níc cã vÞ trÝ quan träng nhÊt.

a) C¬ së h¹ tÇng quyÕt ®Þnh kiÕn tróc thîng tÇng.

C¬ së h¹ tÇng nµo th× kiÕn tróc thîng tÇng ®ã (giai

cÊp nµo gi÷ vÞ trÝ thèng trÞ vÒ mÆt kinh tÕ th× ®ång thêi
còng lµ giai cÊp thèng trÞ x· héi vÒ tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc
kh¸c).

Quan hÖ s¶n xuÊt nµo thèng trÞ còng sÏ t¹o ra kiÕn

tróc thîng tÇng t¬ng øng. M©u thuÉn giai cÊp, m©u thuÉn
gi÷a c¸c tËp ®oµn trong x· héi vµ dêi sèng tinh thÇn cña hä
®Òu xuÊt ph¸t trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp tõ m©u thuÉn kinh tÕ,
tõ nh÷ng quan hÖ ®èi kh¸ng trong c¬ së h¹ tÇng.

C¬ së h¹ tÇng thay ®æi th× nhÊt ®Þnh sím hay muén

sÏ dÉn ®Õn sù thay ®æi vÒ kiÕn tróc thîng tÇng. Qu¸
tr×nh ®ã diÔn ra ngay trong nh÷ng h×nh th¸i kinh tÕ x·
héi còng nh khi chuyÓn tiÕp tõ h×nh th¸i nµy sang h×nh
th¸i kinh tÕ x· héi kh¸c trong c¸c x· héi cã giai cÊp m©u
thuÉn gi÷a c¬ së h¹ tÇng ®îc biÓu hiÖn lµ m©u thuÉn gi÷a
giai cÊp thèng trÞ vµ giai cÊp bÞ trÞ.

11
 Trong c¸c x· héi cã ®èi kh¸ng giai cÊp m©u thuÉn cña
c¬ së h¹ tÇng ®îc biÓu hiÖn lµ m©u thuÉn cu¶ giai cÊp
thèng trÞ vµ giai cÊp bÞ trÞ. Khi h¹ tÇng cò bÞ xo¸ bá th×
kiÕn tróc thîng tÇng cò còng mÊt ®i vµ thay thÕ vµo ®ã lµ
kiÕn tróc thîng míi ®îc h×nh thµnh tõng bíc thÝch øng víi
c¬ së h¹ tÇng míi.

Sù thèng trÞ cña giai cÊp thèng trÞ cò ®èi víi x· héi cò
bÞ xo¸ bá, thay b»ng hÖ t tëng thèng trÞ kh¸c vµ c¸c thÓ
chÕ t¬ng øng cña giai cÊp thèng trÞ míi. §¬ng nhiªn kh«ng
ph¶i “Khi c¬ së h¹ tÇng thay ®æi th× lËp tøc sÏ dÉn ®Õn
sù thay ®æi cña kiÕn tróc thîng tÇng”.Trong qu¸ tr×nh
h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña kiÕn tróc thîng tÇng míi,
nhiÒu yÕu tè cña kiÕn tróc thîng tÇng cò cßn tån t¹i g¾n
liÒnvíi c¬ së kinh tÕ ®· n¶y sinh ra nã. V× vËy giai cÊp
cÇm quyÒn cÇn ph¶i biÕt lùa chä mét sè bé phËn hîp lý ®Ó
sö dông nã x©y dùng x· héi míi.

Sù biÕn ®æi cña c¬ së h¹ tÇng dÉn ®Õn sù biÕn ®æi

vÒ kiÕn tróc thîng tÇng lµ mét qu¸ tr×nh diÔn ra hÕt søc
phøc t¹p, thêng trong x· héi cã ®èi kh¸ng giai cÊp, tÝnh
chÊt phøc t¹p Êy ®îc thÓ hiÖn qua c¸c cuéc ®Êu tranh giai
cÊp. TÝnh chÊt nµy ®îc béc lé râ nÐt nhÊt lµ ph¬ng thøc
s¶n xuÊt céng s¶n chñ nghÜa (giai ®o¹n thÊp nhÊt lµ x· héi
chñ nghÜa), giai cÊp c¸ch m¹ng ph¶i thùc hiÖn cuéc ®Êu
tranh lËt ®æ kiÕn tróc thîng tÇng cò thiÕt lËp hÖ thèng
chuyªn chÝnh cña m×nh, sö dông nã nh lµ mét c«ng cô
tõng bíc ®Êu tranh c¶i t¹o ®Þnh híng x©y dùng vµ hoµn
thiÖn c¬ sá h¹ tÇng míi.

12
b) TÝnh ®éc lËp t¬ng ®èi vµ sù t¸c ®éng trë l¹i cña kiÕn
tróc thîng tÇng víi c¬ së h¹ tÇng.

C¸c bé phËn cña kiÕn tróc thîng tÇng kh«ng ph¶i phô
thuéc mét chiÒu vµo c¬ së h¹ tÇng mµ trong qóa tr×nh
ph¸t triÓn, chóng cã nh÷ng t¸c ®éng qua l¹i víi nhau vµ ¶nh
hëng lín ®Õn c¬ së h¹ tÇng còng nh c¸c lÜnh vùc kh¸c nhau
cña ®êi sèng x· héi.

Vai trß cña kiÕn tróc thîng tÇng ®èi víi c¬ së h¹ tÇng
®îc thÓ hiÖn trong c¸c mÆt sau:

Chøc n¨ng x· héi c¬ b¶n cña kiÕn tróc thîng tÇng lµ

thùc hiÖn nhiÖm vô ®Êu tranh thñ tiªu c¬ së h¹ tÇng vµ
kiÕn tróc thîng tÇng cò, x©y dùng b¶o vÖ cñng cè ph¸t
triÓn c¬ së h¹ tÇng míi. KiÕn tróc thîng tÇng chÝnh lµ c«ng
cô cña giai cÊp thèng trÞ , c¸c bé phËn kh¸c cña kiÕn tróc
thîng tÇng còng cã t¸c ®éng m¹nh mÏ ®èi víi c¬ së h¹ tÇng
nhng thêng nh÷ng t¸c ®éng Êy ph¶I th«ng qua hÖ thèng
chÝnh trÞ, ph¸p luËt hay thÓ chÕ t¬ng øng kh¸c.

Trong ®iÒu kiÖn ngµy nay vai trß cña kiÕn tróc thîng
tÇng kh«ng gi¶m ®i mµ ngîc l¹i t¨ng lªn vµ t¸c ®éng m¹nh
®Õn tiÕn tr×nh lÞch sö. Tr¸i l¹i kiÕn tróc thîng tÇng x· héi
chñ nghÜa b¶o vÖ c¬ së h¹ tÇng x· héi x· héi chñ nghÜa
nh»m x©y dùng l¹i x· héi míi. ChÝnh môc ®Ých ®ã quyÕt
®Þnh tÝnh tÝch cùc cµng t¨ng cña kiÕn tróc thîng tÇng.

T¸c ®éng cña kiÕn tróc thîng tÇng ®Õn c¬ së h¹ tÇng

®îc thÓ hiÖn trong 2 trêng hîp tr¸i ngîc nhau nÕu kiÕn tróc
thîng tÇng phï hîp víi quan hÖ kinh tÕ tiÕn bé th× sÏ thóc
®Èy sù ph¸t triÓn cña x· héi. Ngîc l¹i, nÕu kiÕn tróc thîng

13
tÇng lµ c¬ së cña nh÷ng quan hÖ kinh tÕ lçi thêi th× sÏ
k×m h·m sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ x· héi. Nh÷ng sù t¸c
®éng k×m h·m ®ã chØ lµ t¹m thêi sím muén còng bÞ c¸ch
m¹ng kh¾c phôc. VÒ c¬ b¶n, b¶n chÊt gi÷a c¬ së h¹ tÇng
vµ kiÕn tróc thîng tÇng chÝnh lµ b¶n chÊt gi÷a kinh tÕ vµ
chÝnh trÞ trong ®ã kinh tÕ ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh cßn
chÝnh trÞ lµ biÓu hiÖn tËp trung cña kinh tÕ cã t¸c ®éng
m¹nh mÏ trë l¹i.

II. VËn dông häc thuyÕt h×nh th¸i kinh tÕ x· héi vµo sù
nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i hãa ®Êt níc.

1) TÝnh tÊt yÕu.

Loµi ngêi ®· ph¶i tr¶i qua 5 h×nh th¸i kinh tÕ. Mçi
h×nh th¸i sau v¨n minh tiÕn bé h¬n h×nh th¸i tríc. §Çu tiªn
lµ h×nh th¸i kinh tÕ tù nhiªn (céng s¶n nguyªn thuû) con
ngêi chØ biÕt s¨n b¾n h¸i lîm, ¨n thøc ¨n sèng, cuéc sèng
cña hä phô thuéc hoµn toµn vµo thiªn nhiªn, hä cha biÕt
ch¨n nu«i trång trät, cha biÕt tÝch luü thøc ¨n. Cã thÓ nãi
®©y lµ thêi kú s¬ khai cña loµI ngêi. Sau ®ã ®Õn h×nh
th¸i chiÕm h÷u n« lÖ con ngêi ®· v¨n minh h¬n hä kh«ng
cßn biÕt ¨n t¬i nuèt sèng vµ ®· biÕt lao ®éng ®Ó t¹o ra
cña c¶i vËt chÊt.

Hai giai cÊp c¬ b¶n lµ chñ n« vµ n« lÖ, quan hÖ gi÷a

hai giai cÊp ®ã lµ quan hÖ bãc lét hoµn toµn cña c¶i vËt
chÊt vµ con ngêi. N« lÖ biÕn thµnh c«ng cô lao ®éng.

H×nh th¸i kinh tÕ x· héi t b¶n chñ nghÜa ra ®êi ®a

loµi ngêi lªn nÊc thang cao h¬n cña nÒn v¨n minh, x· héi ®·
phong phó h¬n vÒ giai cÊp. Giai cÊp thèng trÞ lµ giai cÊp

14
c¬ b¶n. Thñ ®o¹n bãc lét cña chóng tinh vi h¬n gÊp nhiÒu
lÊn so víi sù bãc lét tríc trong x· héi chiÕm h÷u n« lÖ vµ
phong kiÕn. Ngêi c«ng nh©n lµm thuª bÞ bãc lét søc lao
®éng qua gi¸ trÞ thÆng d, sù lµm viÖc qu¸ søc.. MÆc dï t
b¶n x· héi chñ nghÜa t¹o ra mét lîng cña c¶I vËt chÊt rÊt lín
cho x· héi, nhng b¶n chÊt bãc lét cïng nh÷ng m©u thuÉn
kh¸c lµ kh«ng thÓ ®IÒu hoµ. PhÇn ®«ng con ngêi trong x·
héi t b¶n chñ nghÜa ®Òu bÞ mÊt quyÒn lîi, mÊt b×nh
®¼ng. C¶ 3 chÕ ®é n« lÖ, phong kiÕn, t b¶n chñ nghÜa cã
nh÷ng ®Æc ®IÓm riªng nhng nã ®Òu lµ chÕ ®é cã kh¸c
nh÷ng m©u thuÉn ®èi kh¸ng kh«ng thÓ ®Iªu hßa gi÷a giai
cÊp bãc lét vµ giai cÊp bÞ bãc lét, vµ dùa trªn sù t h÷u vÒ
s¶n xuÊt. Giai cÊp bãc lét lµ giai cÊp thèng trÞ, mäi ho¹t
®éng vÒ mÆt kinh tÕ chÝnh trÞ x· héi ®Òu chØ phôc vô
cho quyÒnlîi cña chÝnh hä.

Mét h×nh th¸i kinh tÕ x· héi tån t¹i ®îc th× nã ph¶i cã
nh÷ng mÆt tèt nhÊt ®Þnh cña nã chóng ta còng kh«ng
thÓ phñ nhËn nh÷ng thµnh qu¶ mµ c¸c h×nh th¸i kinh tÕ x·
héi nãi trªn ®· ®¹t ®îc. X· héi céng s¶n nguyªn thuû lµ chÕ
®é x· héi ®Çu tiªn ®Æt nÒn mãng cho sù ph¸t triÓn cña
loµi ngêi. Trong x· héi chiÕm h÷u n« lÖ giai cÊp thèng trÞ
b¾t ®Çu tÝch luü cña c¶i cho x· héi, quan träng nhÊt lµ nã
®a con ngêi ra khái thêi k× m«ng muéi hoang d·. X· héi
phong kiÕn lµ bíc trung gian ®Ó loµi ngêi chuyÓn sang mét
nÒn v¨n minh míi nã h×nh thµnh nh÷ng tiÒn ®Ò tèt cho sù
ra ®êi cña x· héi t b¶n chñ nghÜa. NÒn s¶n xuÊt t b¶n chñ
nghÜa kh«ng chØ cßn lµ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, con ngêi ®·
®îc tiÕp cËn víi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp víi nh÷ng thµnh tùu

15
khoa häc, kü thuËt nã ®· t¹o ra nh÷ng kh¶ n¨ng ph¸t triÓn
m¹nh mÏ lùc lîng s¶n xuÊt, nã t¹o ra mét khèi lîng cña c¶i
vËt chÊt cho nh©n lo¹i b»ng tÊt c¶ c¸c x· héi tríc céng l¹i.

H×nh th¸i kinh tÕ x· héi lµ chÕ ®é x· héi bíc ®Çu võa

ph¸t huy thõa kÕ nh÷ng thµnh qu¶ cña chñ nghÜa t b¶n,
®ång thêi kh¾c phôc nh÷ng m©u thuÉn nh÷ng h¹n chÕ
cña t b¶n chñ nghÜa. Quan hÖ s¶n xuÊt ®îc x©y dùng trªn
c¬ së cña lùc lîng s¶n xuÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cao, c¬
së h¹ tÇng phôc hîp víi kiÕn tróc thîng tÇng.

Song ViÖt Nam tõ mét nÒn kinh tÕ tiÓu n«ng muèn

tho¸t ra khái nghÌo nµn l¹c hËu vµ nhanh chãng ®¹t ®Õn
tr×nh ®é mét níc ph¸t triÓn b»ng con ®êng ®i lªn chñ
nghÜa x· héi tÊt yÕu ph¶i tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ -
hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc.

2) Môc ®Ých

Môc tiªu cña c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ë níc ta
hiÖn nay nh §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VIII cña §¶ng ®·
kh¼ng ®Þnh lµ : x©y dùng níc ta thµnh mét níc c«ng
nghiÖp cã c¬ së vËt chÊt kü thuËt hiÖn ®¹i c¬ cÊu kinh tÕ
lËp hiÕn, quan hÖ s¶n xuÊt tiÕn bé, phï hîp víi tr×nh ®é
ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt, ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh
thÇn cao, quèc phßng an ninh v÷ng ch¾c d©n giµu níc
m¹nh x· héi c«ng b»ng v¨n minh, vµ níc ta ®· chuyÓn sang
mét thêi kú ph¸t triÓn míi thêi kú ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp
ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸. §©y lµ nh÷ng nhËn ®Þnh rÊt quan
träng ®èi víi nh÷ng bíc ®i tiÕp theo trong sù nghiÖp ®æi
míi.

16
 C«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ lµ mét qu¸ tr×nh nh»m
®a níc ta tõ mét nÒ c«ng nghiÖp l¹c hËu thµnh mét nÒn
c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i. HiÖn ®¹i ho¸ lµ môc tiªu c¬ b¶n cña
v¨n minh hiÖn ®¹i thÓ hiÖn xu híng lÞch sö tiÕn bé loµi ng-
êi.

§ã lµ nhiÖm vô quan träng cã tÇm cì lín ®ßi hái ph¶i

®i tõ c¸i cô thÓ ®Õn c¸i tæng thÓ. Tríc hÕt cÇn hiÓu râ
thùc tr¹ng vµ nh÷ng ®Þnh híng chung cña ViÖt Nam. Tr×nh
®é lùc lîng s¶n xuÊt ë møc ®é thÊp, qu¸ ®é lªn chñ nghÜa
x· héi, l¹i kh«ng ph¶i tõ chñ nghÜa t b¶n mµ tõ b¬cs qu¸ ®é
lªn chñ nghÜa x· héi bá qua chñ nghÜa t b¶n.

V× vËy, cÇn ph¶i nhËn thøc ®Çy ®ñ vµ s¸ng t¹o c¸c

quy lu©t kh¸ch quan trong ®ã quy luËt s¶n xuÊt phï hîp víi
tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc lîng s¶n xuÊt. Lµ quy luËt c¬
b¶n nhÊt nh»m c¶i t¹o c¸c thµnh phÇn kinh tÕ khai th¸c mäi
tiÒm n¨ng s¶n xuÊt. Ph¸t huy tÝnh chñ ®¹o s¸ng t¹o cña
chñ thÓ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ trong nÒn kinh tÕ nhiÒu
thµnh phÇn.

Chóng ta ph¶i ph¸t triÓn c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh

phÇn vµ sö dông c¸c h×nh thøc kinh tÕ trung gian qu¸ ®é
trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi ë níc ta mµ §¹i héi
VI v¹ch ra lµ ®óng ®¾n.

§¹i héi VII cña §¶ng còng chØ râ “. . . phï hîp víi sù ph¸t
triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt thiÕt lÊp tõng bíc quan hÖ s¶n
xuÊt tõ x· héi chñ nghÜa tõ thÊp ®Õn cao víi sù ®a d¹ng vÒ
h×nh thøc së h÷u ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu

17
thµnh phÇn theo ®Þnh híng s¶n xuÊt chñ nghÜa tiÕn hµnh
theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc”.

Ngµy nay trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi c«ng nghiÖp ho¸
hiÖn ®¹i ho¸ ®ang ®îc coi lµ ph¬ng híng chñ ®¹o, tr¶i qua
c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. C«ng nghiÖp ho¸ thùc chÊt lµ x©y
dùng c¬ së vËt chÊt kinh tÕ cña chñ nghÜa x· héi, ®ã
kh«ng chØ ®¬n gi¶n lµ t¨ng htªm tèc ®é vµ tû träng cña
s¶n xuÊt c«ng nghiÖp b»ng nÒn kinh tÕ mµ lµ qu¸ tr×nh
chuyÓn dÞch c¬ cÊu, ®æi míi c¨n b¶n vÒ c«ng nghiÖp.

H¬n n÷a, sù vËn dông ®óng ®¾n c¸c quy luËt quan
hÖ s¶n xuÊt ph¶I phï hîp víi tÝnh chÊt vµ t×nh ®é ph¸t
triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt lµ cÇn thiÕt. Bªn c¹nh ®ã tõng b-
íc x©y dùng c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc thîng tÇng. §Æc
biÖt lµ Nhµ níc cña d©n, do d©n vµ v× d©n. Thùc hiÖn ®a
d¹ng ho¸ vÒ t×nh h×nh s¶n xuÊt qu¶n lý ph©n phèi theo
lao ®éng.

3) Thùc tr¹ng sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ë

ViÖt Nam.

Tríc ®©y trong nh÷ng n¨m tiÕn hµnh c«ng cuéc ®æi
míi ®Êt níc chóng ta ®· x¸c ®Þnh c«ng nghiÖp ho¸ “lµ
nhiÖm vô trung t©m cña thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x·
héi” song níc ta vÉn m¾c ph¶I sai lÇm b»ng c¸ch nhËn thøc
vÒ c«ng nghiÖp ho¸.

Tõ cuèi nh÷ng n¨m 70, ®Êt níc ®· l©m vµo khñng

ho¶ng kinh tÕ x· héi víi nh÷ng khã kh¨n gay g¾t. Trong s¶n
xuÊt s¶n phÈm lµm ra kh«ng ®ñ chÊt lîng l¹m ph¸t cµng

18
t¨ng. K×m h·m sù ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt níc ®êi sèng x· héi
thÊp kÐm, nghÌo khæ.

Tríc ®©y chóng ta do kh«ng thÊy ®îc quy luËt lùc lîng
s¶n xuÊt ph¸t triÓn sÏ kÐo theo quan hÖ s¶n xuÊt ph¸t triÓn
nªn chóng ta ®· ®I ngîc l¹I quy luËt nµy vµ muèn ¸p ®Æt
mét quan hÖ s¶n xuÊt ®Ó kÐo theo sù ph¸t triÓn cña lùc l-
îng s¶n xuÊt. Sau khi tiÕn hµnh ®æi míi chóng ta ®· tu©n
theo nh÷ng quy luËt chuyÓn nÒn kinh tÕ sang nÒn kinh tÕ
nhiÒu thµnh phÇn ho¹t ®éng trªn c¬ chÕ thÞ trêng lµm cho
n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng, lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn do ®ã
quan hÖ s¶n xuÊt cµng ph¸t triÓn theo.

MÆt kh¸c ph¶i t¹o ra yÕu tè tÝch cùc biÕn c¸c yÕu tè
chñ quan v× nã cã tÝnh ®éc lËp t¬ng ®èi v× r»ng ý thøc
cã tÝnh vît tríc nªn quan hÖ s¶n xuÊt cã kh¶ n¨ng vît so víi
s¶n lîng s¶n xuÊt. §©y lµ sù phï thuéc cã tÝnh vît tríc dùa
trªn c¬ së suy luËn khoa häc l«gÝc, dùa trªn c¸c quy luËt
cao h¬n lµ sù vît tríc kiÕn tróc thîng tÇng so víi c¬ së h¹
tÇng.

§¸ng tiÕc lµ v× chóng ta muèn rót ng¾n thêi kú qu¸

®é nªn chóng ta ®· tuyÖt ®èi ho¸ nh©n tè chñ quan vµ
chÝnh trÞ cho r»ng chØ cÇn cã sù l·nh ®¹o cña §¶ng céng
s¶n th× chóng ta cã thÓ lµm cho quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp
víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc lîng s¶n xuÊt. MÆt kh¸c
lµ do cha hiÓu thÊu ®¸o vÒ c«ng cuéc x©y dùng chñ
nghÜa x· héi, chóng ta ®· hµnh ®éng tr¸i quy luËt, ®·
kh«ng lµm nh÷ng viÖc ph¶i lµm, gi¸o ®iÒu m« h×nh kinh
tÕ cña ngêi kh¸c. Trong khi nh÷ng m« h×nh kinh tÕ ®ã
chØ lµ s¶n phÈm cña tëng tîng chñ quan duy ý thøc.

19
 C¶ mét thêi gian dµi chóng ta ®· qu¸ ®Ò cao vai trß
cña quan hÖ s¶n xuÊt. Chóng ta ®· kh«ng thÊy râ bíc ®i cã
tÝnh quy luËt trªn con ®êng tiÕn lªn chñ nghÜa x· héi. V×
thÕ ph¶i tiÕn hµnh ngay cuéc c¶i t¹o x· héi chñ nghÜa ®èi
víi nÒn kinh tÕ quèc d©n.

NÒn kinh tÕ tuy ®¹t ®îc tèc ®é t¨ng trëng nhÊt ®Þnh
nhng sù t¨ng trëng ®ã kh«ng cã ph¸t triÓn v× dùa vµo bao
cÊp, bëi chi ng©n s¸ch l¹m ph¸t vay nî níc ngoµi. Con ngêi
®îc gi¶i phãng vµ bÞ l©m vµo t×nh tr¹ng khñng ho¶ng,
t¨ng chi phÝ lín cña c¶i x· héi.

Do t tëng chñ quan duy ý chÝ n«ng næi ®i ®Õn chñ

nghÜa x· héi nªn ®· më réng kinh tÕ quèc doanh qu¸ møc
chÞu ®ùng

+ Trong n«ng nghiÖp: n«ng nghiÖp níc ta nhiÒu n¨m

l©m vµo khñng ho¶ng.Tríc ®©y do nãng véi gîng Ðp vµ vi
ph¹m nguyªn t¾c c¬ b¶n cña hîp t¸c x· lµ tù nguyÖn mang
tÝnh chÊt c¬ng h÷u mäi ngêi kh«ng lµm nghÒ g× còng
®Òu ph¶I vµo hîp t¸c x·. Mµ trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh
nªn tËp thÓ nµy l¹I cha ®îc chuÈn bÞ kü, mét mÆt dùa vµo
kinh tÕ quèc d©n, mÆt kh¸c dùa vµo bao cÊp nªn dÉn ®Ðn
t×nh tr¹ng vèn Ýt, trang bÞ ®¬n gi¶n, tr×nh ®é tæ chøc
kinh doanh kÐm.

N«ng nghiÖp l¹c hËu lµm cho sö dông l·ng phÝ nguån
®Êt ®ai, søc lao ®éng, vèn c¬ së vËt chÊt cña x· héi lµm
cho thÞ trêng rénglín cña n«ng th«n kh«ng ph¸t triÓn vµ tõ
®ã lµm h·m c¸c ngµnh ph¸t triÓn.VÒ x· héi sù l¹c hËu cña
n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n lµm cho kho¶ng c¸ch giµu nghÌo

20
gi÷a thµnh thÞ vµ n«ng th«n ngµy cµng lín. §ång thêi cßn
t¨ng thªm lµn sãng di d©n tõ n«ng th«n vµo thµnh thÞ t¹o
nªn nh÷ng tÖ n¹n x· héi ¶nh hëng trËt tù an ninh.

+ Trong c«ng nghiÖp: u tiªn ph¸t triÓn c«ng nghiÖp

nÆng coi ®ã lµ gi¶i ph¸p c¬ së vËt chÊt - kü thuËt cho
c«ng nghiÖp mµ kh«ng coi träng ®óng møc cña ph¸t triÓn
n«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp nhÑ. C«ng nghiÖp ho¸ còng
®îc hiÓu mét c¸ch ®¬n gi¶n lµ qu¸ tr×nh x©y dùng mét
nÒn s¶n xuÊt ®îc c¬ hÝ ho¸ trong tÊt c¶ c¸c ngµnh kinh tÕ
quèc d©n. Chóng ta thùc hiÖn chñ nghÜa x· héi å ¹t víi quy
m« lín, quèc h÷u ho¸ toµn bé c¸c xÝ nghiÖp t nh©n.

KÕ ho¹ch kinh tÕ cña níc ta hÇu nh dËm ch©n t¹i chç víi
nh÷ng viÖn nghiªn cøu bao cÊp chØ ®¹o th× lµm sao
kh«ng thÓ ph¸t huy ®îc n¨ng lùc s·ng t¹o víi ®ång vèn Ýt
kh«ng ®ñ ®Ó cho nghiªn cøu, kh«ng cung cÊp ®Çy ®ñ
kinh phÝ cho c¸c viÖc øng dông nã vµo thùc tiÔn s¶n xuÊt.
Trong khi ®ã nh×n ra bªn ngoµi khoa häc kü thuËt cña c¸c
níc ph¸t triÓn nh vò b·o vµ trë thµnhlùc lîng s¶n xuÊt trùc
tiÕp thÊm vµo tÊt c¶ c¸c yÕu tè cña con ngêi.

4) Mét sè biÖn ph¸p.

§Ó thùc hiÖn ®îc môc tiªu §¶ng ®Ò ra lµ lµm cho d©n

giµu níc m¹nh x· héi c«ng b»ng v¨n minh, ®Êt níc chuyÓn
m×nh lªn chñ nghÜa x· héi th× ®i ®«i víi viÖc cñng cè,
hoµn thiÖn quan hÖ s¶n xuÊt. Chóng ta nhÊt thiÕt ph¶i
ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt, v× kh«ng cã lùc lîng s¶n xuÊt
hïng hËu víi n¨ng suÊt cao th× kh«ng thÓ nãi ®Õn c«ng
nghiÖp x· héi.

21
 Mµ muèn cã lùc lîng s¶n xuÊt hïng hËu vµ n¨ng suÊt
lao ®éng cao th× kh«ng chØ dùa vµo n«ng nghiÖp, sö
dông lao ®éng thñ c«ng mµ ph¶i ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ®i
lªn ®æi míi c«ng nghÖ ngµy cµng hiÖn ®¹i . Nãi c¸ch kh¸c
lµ ph¶i tiÕn hµnh theo hiÖn ®¹i ho¸. §ã lµ bíc ®i tÊt yÕu
cña mét quèc gia muèn ®i lªn tõ mét nÒn kinh tÕ l¹c hËu,
nghÌo nµn vµ ®ã còng lµ xu thÕ chung cña lÞch sö.

Mét lÇn n÷a ta kh¼ng ®Þnh tÝnh tÊt yÕu cña c«ng
cuéc ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt Nam. C«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn
®¹i ho¸ ®a ®Êt níc ta vît qua mét chÆng ®êng dµi ®i lªn
c«ng nghiÖp x· héi. §ã lµ sù tôt hËu ngµy cµng xa cña c¸c n-
íc ®ang ph¸t triÓn so víi c¸c níc ph¸t triÓn. C«ng nghiÖp
ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ lµ ®Ó x©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt
cho chñ nghÜa x· héi.

NhËn ®Þnh ®îc nh÷ng ®iÒu nãi trªn vµ nh÷ng bµi

häc kinh nghiÖm rót ra tõ thùc tÕ ë ViÖt Nam, §¶ng ta ®·
x¸c ®Þnh l¹i t tëng nhËn thøc mét c¸ch ®óng ®¾n h¬n.

A) X©y dùng vµ ph¸t triÓn c¬ cÊu kinh tÕ míi.

C«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ngµy nay kh«ng thÓ
hiÓu nh tríc kia. C«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ngµy nay
kh«ng ph¶i ®¬n thuÇn lµ sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ ngµnh
c«ng nghiÖp mµ cßn lµ qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh
tÕ phï hîp víi sù ®æi míi c¬ b¶n vÒ kinh tÕ vµ c«ng nghiÖp
ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ tÊt c¶ c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n. Tõ
®ã t¹o ra sù c©n ®èi hµi hoµ gi÷a c¸c ngµnh trong tæng
thÓ nÒn kinh tÕ quèc doanh.

22
 CÇn ph¶i ®æi míi c¶ t duy suy nghÜ vµ hµnh ®éng.
C«ng cuéc ®æi míi mµ §¶ng ®· lùa chän lµ ®óng ®¾n, con
®êng ®ã lµ c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ víi viÖc h×nh
thµnh vµ chuyÓn dÞch kinh tÕ.

* Ph¬ng híng cô thÓ.

§iÒu ®Çu tiªn ph¶i gi¶i quyÕt lµ chuyÓn ®æi c¬ cÊu

“c«ng - n«ng nghiÖp vµ dÞch vô” phï hîp víi xu híng “më”
cña nÒn kinh tÕ. VÊn ®Ò nµy ®îc gi¶i quyÕt t¹o nÒn t¶ng
v÷ng ch¾c cho viÖc ph©n c«ng l¹i lao ®éng hîp lý trong
c¸c ngµnh kinh tÕ vµ ®iÒu chØnh hîp lý víi c¬ cÊu ®Çu t.

Híng chuyÓn dÞch ®ã lµ gi¸ trÞ c¸c ngµnh dÞch vô

t¨ng nhanh, tØ lÖ s¶n lîng chiÕm phÇn lín trong GDP... TØ
träng gi¸ trÞ s¶n lîng n«ng nghiÖp gi¶m dÇn ( nhng lîng
tuyÖt ®èi t¨ng hµng n¨m).

+ N«ng nghiÖp (kÓ c¶ l©m ng nghiÖp): trong mét sè

n¨m tríc m¾t vÉn ®îc coi lµ mÆt trËn hµng ®Çu. Nhµ níc
cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®Çu t vèn khoa
häc c«ng nghÖ nh»m ph¸t huy thÕ m¹nh tiÒm n¨ng cña c¸c
vïng, h×nh thµnh nh÷ng vïng chuyªn canh... t¹o c¬ cÊu
c©y trång, vËt nu«i hîp lÝ ®a d¹ng phï hîp víi ®iÒu kiÖn
sinh th¸i ë níc ta .

+ C«ng nghiÖp: h×nh thµnh mét sè ngµnh c«ng nghÖ

hiÖn ®¹i cã hµm lîng khoa häc - c«ng nghÖ hiÖu qu¶ kinh
tÕ cao trªn c¬ së nh÷ng tiÒn ®Ò cÇn ph¶I ®¹t ®îc ®ã lµ:
®iÖn tö tin häc, c«ng nghiÖp sinh häc, vËt liÖu míi vµ c¬
khÝ chÝnh x¸c.

23
 C¸c ngµnh thuéc kÕt cÊu h¹ tÇng ph¶I ®I tríc mét bíc
gåm n¨ng lîng(§IÖn than, dÇu khÝ) giao th«ng vËn t¶i.

Tõ nay ®Õn n¨m 2010 ph¶i ph¸t triÓn tiÕp mét sè

ngµnh s¶n xuÊt tiªu dïng vµ xuÊt khÈu ®i ®«i víi viÖc h×nh
thµnh mét sè c«ng nghiÖp t liÖu cÇn thiÕt.

+ C«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng thæ thuû s¶n: cÇn ®îc
chó träng nh»m n©ng cao gi¸ trÞ cña c¸c mÆt hµng l¬ng
thùc thùc phÈm nh»m thu hót kh¸ch hµng trªn thÞ trêng
quèc tÕ.

+ DÞch vô: §èi víi ta hiÖn nay ph¶i hÕt søc coi träng vµ
ph¸t huy thÕ m¹nh cña c¸c ho¹t ®éng dÞch vô ®Æc biÖt lµ
dÞch vô cã thu ngo¹i tÖ m¹nh.

CÇn n©ng cao n¨ng lùc vµ tr×nh ®é hiÖn ®aÞ vµ c¸c

ngµnh dÞch vô kü thuËt,ng©n hµng, bu chÝnh viÔn th«ng.

C¸c dÞch vô vÒ hµng h¶i vµ hµng kh«ng cã triÓn väng

to lín,chóng ta cÇn chó träng ph¸t triÓn cô thÓ nh c¸c dÞch
vô vËn t¶i biÓn,dÞch vô vËn t¶i biÓn qu¸ c¶nh.

Ngoµi ra vÊn ®Ò ph©n c«ng l¹i lao ®éng x· héi vµ

tranh thñ vèn ®Çu t Nhµ níc còng nh vÊn ®Ò gi¶i quyÕt
sím ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ.

B) C«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp vµ

n«ng th«n.

Níc ta hiÖn nay lµ mét Nhµ níc víi 80% d©n c ®ang
sinh sèng b»ng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. §©y lµ mét ®Þa bµn
tËp trung ®¹I bé phËn ngêi nghÌo. V× vËy, ph¸t triÓn n«ng
nghiÖp vµ kinh tÕ x· héi n«ng th«n ®· ®ang vµ sÏ lµ mèi

24
quan t©m hµng ®Çu cña chóng ta. Song n«ng nghiÖp
kh«ng thÓ tù m×nh thay ®æi, ®æi míi c¬ së vËt chÊt kÜ
thuËt c«ng nghÖ kh«ng cã kh¶ n¨ng t¨ng trëng nhanh ®Ó
t¹o thªm nhiÒu c«ng ¨n viÖc lµm cho n«ng d©n mµ ph¶I cã
t¸c ®éng m¹nh mÏ cña c«ng nghiÖp, dÞch vô . ChØ cã nh
vËy sÏ xo¸ vì ®îc tr¹ng th¸i tr× trÖ cña nÒn kinh tÕ n«ng
nghiÖp s¶n xuÊt nhá xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo n©ng cao møc
thu nhËp b×nh qu©n.

PhÇn trªn ®· cho ta thÊy thùc tÕ trong mÊy n¨m

chuyÓn ®æi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®îc ph¸t triÓn râ rÖt.
H¬n n÷a theo kinh nghiÖm cña c¸c níc Ch©u ¸ - Th¸i B×nh
D¬ng sù ph¸t triÓn c«ng nghiÖp giai ®o¹n ®Çu chñ yÕu
®îc ®a vµo nÒn t¶ng cña n«ng nghiÖp. C«ng nghiÖp ho¸
ph¶I t¹o c¬ së cho c«ng nghiÖp n«ng th«n ph¸t triÓn.

Hµn quèc khuyÕn khÝch c¬ së c«ng nghiÖp n«ng th«n

thu hót c«ng nghiÖp chÕ t¹o vµ dÞch vô qua ph¸t triÓn kinh
tÕ x· héi ë n«ng th«n. ChÝnh v× nh÷ng bíc ®ã mµ viÖc
ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ kinh tÕ x· héi ë n«ng th«n lµ mét
viÖc lµm cÇn thiÕt trong thêi gian tríc m¾t nh»m ®Èy tíi
mét bíc c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ë níc ta.

* ChÝnh s¸ch ®êng lèi ph¸t triÓn

Trong khu vùc n«ng th«n vµ n«ng nghiÖp ph¬ng híng

hµng chiÕn lîc ®ã lµ thay thÕ nhËp khÈu vµ cã hiÖu qu¶
thÊp b»ng hµng ho¸ cã chÊt lîng cao ®Ó xuÊt khÈu. NhiÒu
ngêi cho r»ng ®©y lµ híng sai lÇm nhng thùc tÕ kh«ng ph¶i
vËy.

25
 N«ng nghiÖp lµ ngµnh s¶n xuÊt cã ®Æc trng lµ s¶n
phÈm nã cÇn thiÕt cho mäi cuéc sèng hµng ngµy. Ph¸t
triÓn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cung cÊp s¶n phÈm ®ñ trong
níc råi míi xuÊt khÈu lµ mét lÏ ®¬ng nhiªn nh÷ng c«ng cô
s¶n phÈm chØ trong níc cßn víi x· héi lµ mét lÏ ®¬ng nhiªn
bëi ta kh«ng thÓ nhËp l¬ng thùc mµ l¹i kh«ng s¶n xuÊt ®îc
ra.

Tuy nhiªn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cÇn ®îc qu¸ tr×nh
®Çu t khoa häc - c«ng nghÖ ®Ó ®em l¹i chÊt lîng cao cho
s¶n phÈm. C«ng nghiÖp nhÑ cÇn ®îc ph¸t triÓn trong lÜnh
vùc n«ng nghÖ lµ c«ng nghÖ ®Ó s¶n xuÊt thuèc trõ s©u
ph©n bãn vi sinh c©y kh«ng g©y ®éc h¹i.

C) X©y dùng míi kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ.

KÕt cÊu h¹ tÇng võa lµ ®iÒu kiÖn, võa lµ môc tiªu cña
c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸. §Ó chuÈn bÞ cho nÒn kinh
tÕ ph¸t triÓn cao h¬n vµo nh÷ng n¨m bíc sang thÕ kû 21
th× c¬ së h¹ tÇng cÇn ph¶i ®îc hiÖn ®¹i ho¸ mét phÇn
®¸ng kÓ. §ã lµ hÖ thèng giao th«ng vËn t¶i ph¶i ®îc n©ng
cÊp cao h¬n n÷a, hiÖn ®¹i ho¸ sím hÖ thèng bu chÝnh
viÔn th«ng trong vµ ngoµi níc, b¶o ®¶m cung cÊp ®iÖn
cho ®« thÞ, cho c«ng nghiÖp ph¶I liªn tôc, ph¶I ®IÖn khid
ho¸ mét phÇn quan träng. Vïng n«ng th«n cung cÊp níc s¹ch
cho ®« thÞ tõng bíc hoµn chØnh kÕt cÊu h¹ tÇng cho tõng
vïng l·nh thæ, tríc hÕt lµ khu vùc c«ng nghiÖp, c¸c ®« thÞ
lín.

Tõ nay ®Õn 2010 vµ sau ®ã chóng ta cã nhiÒu dù ¸n

x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng quy m« lín nh : x©y dùng tuyÕn

26
®êng quèc lé 1A, tuyÕn ®êng nèi liÒn B¾c - Trung - Nam
®¹t tiªu chuÈn quèc tÕ, luËn chøng kinh tÕ khoa häc ®·
phª duyÖt víi trªn 50 c«ng ty trong vµ ngoµi níc tham gia
®Êu thÇu víi sè vèn h¬n 2 tû USD. Mét lo¹t c¸c c¶ng bÕn
®îc x©y dùng míi, n©ng cÊp (c¶ng Dung QuÊt ®îc ®Çu t
h¬n 1 tû USD trong t¬ng lai sÏ tÝnh thµnh c¶ng biÓn lín
vµo bËc nhÊt §«ng Nam ¸).

Nh×n l¹i c¬ së h¹ tÇng cña níc ta, mét sè ®· ph¸t huy

hiÖu qu¶ kinh tÕ cña nã nh nhµ m¸y thuû ®iÖn Hoµ B×nh,
khu gang thÐp Th¸i Nguyªn ®ang ®i vµo ®æi míi c«ng
nghÖ, nhµ m¸y xi m¨ng BØm S¬n, Hoµng Th¹ch. Trong t-
¬ng lai ta sÏ x©y dùng trung t©m §¹i häc, khoa häc c«ng
nghiÖp, y tÕ thÓ dôc, trung t©m quèc gia.

D)Ph¸t triÓn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn.

C«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®ßi hái sù tham gia
cña mäi thµnh phÇn kinh tÕ. Sau nh÷ng n¨m më cöa, nÒn
kinh tÕ cïng víi nh÷ng chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ níc
khuyÕn khÝch mäi thµnh phÇn kinh tÕ ph¸t triÓn. Kh«ng
nh tríc kia ngµy nay c¸c thµnh phÇn kinh tÕ tõ quèc doanh
®Õn t nh©n ph¸t huy hÕt tiÒm n¨ng cña m×nh n»m trong
nÒn kinh tÕ thÞ trêng. Chóng bæ sung cho nhau c¹nh tranh
nhau t¹o nªn mét sù ph¸t triÓn cã hiÖu qu¶ ®Èy níc ta lªn
mét nÊc thang cao h¬n cña c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸
®Êt níc.

Kinh nghiÖm cña chÝnh níc ta ®· chøng tá c«ng

nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®ßi hái ph¶i cã sù tham gia cña
mäi thµnh phÇn kinh tÕ trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. Cã

27
nh vËy chóng ta míi ph¸t huy ®îc t tëng Hå ChÝ Minh “ §oµn
kÕt, ®oµn kÕt, ®¹i ®oµn kÕt”.

Trong thêi gian tíi ®Ó t¹o ®IÒu kiÖn cho c¸c thµnh
phÇn kinh tÕ ph¸t huy tÝnh n¨ng ®éng cña Ngêi trong
c«ng cuéc ®æi míi vµ x©y dùng tæ quèc chóng ta cÇn t¨ng
cêng qu¶n lý chØ ®¹o thèng nhÊt qu¸ tr×nh më cöa, chuÈn
bÞ tèt c¸c ch¬ng tr×nh kÕ ho¹ch, dù ¸n hîp t¸c víi bªn
ngoµi. §ång thêi ph¶i qu¸n triÖt c¸c quyÕt ®Þnh chñ tr¬ng
®· ®Ò ra.

§ã lµ vÊn ®Ò träng t©m nhÊt cña chÝnh s¸ch ®æi míi

mµ §¶ng ta ®Ò ra song ta cÇn ph¶i kÕt hîp víi nh÷ng chÝnh
s¸ch kh¸c nh ph¸t triÓn c«ng nghiÖp trªn c¸c ®Þa bµn
thuËn lîi cã ®iÒu kiÖn . HiÖn nay, ta ®ang chñ tr¬ng ®Çu
t thóc ®Èy m¹nh c¸c ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng
l©m thuû s¶n, c¬ khÝ, ®iÖn tö tin häc, c¸c ngµnh nguyªn
vËt liÖu.

* Mét sè vÊn ®Ò cÇn lu ý

X· héi lu«n lu«n vËn ®éng vµ ph¸t triÓn kh«ng ngõng,

do ®ã ë níc ta khi tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸
còng ph¶i ®Æt trong quy luËt vËn ®éng. Muèn t¹o ra
nh÷ng bíc chuyÓn biÕn tÝch cùc cña nÒn kinh tÕ níc ta ®ßi
hái c¸c néi dung cña c«ng nghiÖp ho¸ còng nh ph¶i thêng
xuyªn thay ®æi vµ bæ sung.

C¸c néi dung trong c«ng nghiÖp ho¸ ph¶i liªn hÖ chÆt
chÏ víi nhau vµ bæ sung cho nhau. Quan träng nhÊt lµ lu«n
ph¶i chó ý ®Õn viÖc x©y dùng quan hÖ s¶n xuÊt ph¶i phï

28
hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt,
x©y dùng c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc thîng tÇng.

Trong qu¸ tr×nh tiÕn hµnh cÇn ph¶i ®a con ngêi lªn
vÞ trÝ trung t©m ®Æc biÖt lµ con ngêi lao ®éng. §èi víi c¸c
níc ®ang ph¸t triÓn, ®Ó x©y dùng mét nÒn kinh tÕ m¹nh
bÒn v÷ng, kh«ng thÓ chØ dùa vµo vay mîn hay bá tiÒn ra
mua c«ng nghÖ cña níc ngoµi mµ ph¶i dùa trªn c¬ së kh¶
n¨ng, trÝ tuÖ, ph¶I b»ng t tëng v¨n ho¸ cña m×nh míi cã
thÓ biÕn c«ng nghÖ hiÖn ®¹I cña thÕ giíi thµnh c¸i cu¶
m×nh.

Kh«ng thÓ dùa trªn vµi nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn
hay vµo sè lîng nh÷ng má than, giÕng dÇu, ®ån ®iÒn cao
su hay ruéng ®ång cã s½n mµ ph¶i biÕt ph¸t huy yÕu tè
con ngêi. §©y còng lµ bµi häc rót ra tõ thùc tiÔn cña nhiÒu
níc trªn thÕ giíi cã kinh tÕ ph¸t triÓn nh: NhËt, Hµn Quèc,
§µi Loan, Hång K«ng. . . ph¸t triÓn con ngêi trë thµnh xu
thÕ kh¸ch quan trong x· héi hiÖn ®¹i, lµ c¬ së tiÒn ®Ò vµ
thíc ®o cho sù ph¸t triÓn cña mçi quèc gia. §©y lµ chuyªn
®Ò réng lín vµ toµn diÖn bao trïm toµn bé sù ph¸t triÓn
xoay quanh con ngêi.

NÕu ta coi ph¸t triÓn con ngêi lµ mét môc tiªu ®Çu
tiªn, lµ ®éng lùc c¨n b¶n ®Ó ph¸t triÓn x· héi, lÊy viÖc
n©ng cao mÆt b»ng d©n trÝ vµ ®µo t¹o båi dìng nguån
nh©n lùc con ngêi lµm yÕu tè c¬ b¶n cho sù ph¸t triÓn vµ
xem ®ã lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh th¸ng lîi cña sù nghiÖp
c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸.

29
 C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ lµ sù nghiÖp cña toµn
d©n cña tÊt c¶ thµnh phÇn kinh tÕ trong ®ã nhµ níc ®ãng
vai trß chñ ®¹o, c¸n bé vµ c«ng chøc nhµ níc nãi chung, c¸n
bé kü thuËt, c¸n bé qu¶n lý kinh tÕ nãi riªng lµ ph¬ng ph¸p
chñ yÕu vµ quyÕt ®Þnh.

§¹i héi lÇn thø VIII ®· x©y dùng nhiÖm vô chiÕn lîc
chÕ ®é nh»m x©y dùng mét ®éi ngò c¸n bé cã b¶n lÜnh
chÝnh trÞ v÷ng vµng thµnh th¹o chuyªn m«n nghiÖp vô cã
kh¶ n¨ng vµ tr×nh ®é ®Ó ®¸p øng nhu cÇu cña t×nh
h×nh nhiÖm vô trong thêi kú míi - thêi kú ®Èy m¹nh c«ng
nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc.

Trong qu¸ tr×nh tiÕn hµnh c¸ch m¹ng còng cã nh÷ng

thuËn lîi nhng bªn c¹nh ®ã cã rÊt nhiÒu khã kh¨n ®ßi hái
chóng ta ph¶i cã c¸ch nh×n nhËn vµ ph¬ng ph¸p khoa häc
s¸ng t¹o, ph¶i cã quan ®iÓm kh¸ch quan toµn diÖn ph¸t
triÓn.

Chóng ta ph¶i lu«n lu«n ®Ò cao vai trß thùc tiÔn

kh«ng ®îc coi nhÑ lý luËn, ph¶I lu«n x©y dùng lÊy chñ
nghÜa m¸c Lªnin vµ t tëng Hå ChÝ Minh lµm nÒn t¶ng t t-
ëng cña §¶ng lµm kim chØ nam cho c«ng nghiÖp ta, cho
c¸ch m¹ng níc ta , cho d©n téc, ph¸t triÓn ®æi míi kinh tÕ
t duy ë níc ta, ®a níc ta lªn con ®êng x· héi chñ nghÜa.

Mét ®iÒu quan träng n÷a lµ ph¶i kh¾c phôc mét sè t

tëng h÷u khuynh kh«ng tiÕn hµnh c¸ch m¹ng, t¶ khuynh
chñ quan nãng véi, duy ý chÝ. BÖnh chñ quan, duy ý chÝ lµ
sai lÇm kh¸ phæ biÕn ë níc ta vµ ë nhiÒu níc x· héi chñ

30
nghÜa tríc ®©y, g©y t¸c h¹i nghiªm träng víi x©y dùng x·
héi chñ nghÜa.

Sai lÇm ë lèi suy nghÜ vµ h×nh thøc gi¶n ®¬n nãng
véi, ch¹y theo nguyÖn väng chñ quan thÓ hiÖn trong mét
sè chñ tr¬ng vµ chÝnh s¸ch x· héi víi hiÖn thùc kh¸ch quan.
§Ó kh¾c phôc chóng ta cÇn sö dông ®ång bé nhiÒu biÖn
ph¸p, tríc hÕt lµ ®æi míi t duy n©ng cao nh©n lùc trÝ tuÖ
tr×nh ®é lý luËn cña §¶ng. Trong ho¹t ®éng trùc tiÕp ph¶i
t«n träng vµ hµnh ®éng theo quy luËt kh¸ch quan. Ph¶i
®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý, ®æi míi tæ chøc vµ ph¬ng híng
ho¹t ®éng cña hÖ thèng chÝnh trÞ, chèng b¶o thñ, tr× trÖ
quan liªu.

Song ®Ó lµm ®îc tÊt c¶ nh÷ng chÝnh s¸ch ®Ò ra,

ph¶i cã mét Nhµ níc chuyªn chÝnh v« s¶n, mét nhµ níc thùc
sù cña d©n do d©n vµ v× d©n.

31
 KÕt luËn

Th«ng qua nh÷ng phÇn ®· tr×nh bµy ë trªn cã lÏ

kh«ng ®îc ®Çy ®ñ vµ chÝnh x¸c l¾m song em còng lµm
s¸ng tá ®îc tÝnh tÊt yÕu cña häc thuyÕt m¸c vÒ h×nh th¸i
kinh tÕ x· héi vµ vËn dông cña nã vµo viÖc lùa chän con ®-
êng ®i lªn x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam.

§ã còng chÝnh lµ mét phÇn ®ãng gãp nhá bÐ cña em

vµo viÖc kh¼ng ®Þnh lý luËn gi¸ trÞ cña häc thuyÕt h×nh
th¸i kinh tÕ x· héi cña M¸c nh»m chèng l¹i sù xuyªn t¹c b¸c
bá cña c¸c thÕ lùc thï ®Þch.

Lµ mét c«ng d©n cña níc céng hoµ x· héi chñ nghÜa
ViÖt Nam, em thiÕt nghÜ ®ã lµ nhiÖm vô vµ tr¸ch nhiÖm
kh«ng chØ cña riªng em mµ cña tÊt c¶ mäi c«ng d©n cu¶
níc ViÖt Nam vµ mäi c«ng d©n cña c¸c níc x· héi chñ
nghÜa trªn thÕ giíi.

Do ®©y lµ bµi viÕt ®Çu tay cña em, l¹i ®îc nghiªn
cøu trong ph¹m vi h¹n hÑp cña mét bµi tiÓu luËn víi thêi
gian cã h¹n nªn bµi viÕt nµy cßn nhiÒu thiÕu sãt, cha ®¸p
øng ®ñ yªu cÇu ®ßi hái cña ®Ò tµi trong t×nh h×nh hiÖn
nay.

Nhng viÖc nghiªn cøu ®Ò tµi nµy cã ý nghÜa rÊt lín

®èi víi em, gióp em hiÓu ®îc râ t×nh h×nh trong níc còng
nh t×nh h×nh thÕ giíi hiÖn nay vµ chÝnh s¸ch ®êng lèi cña
§¶ng ta.

Bªn c¹nh ®ã, em còng hiÓu râ ®îc môc ®Ých chèng

ph¸ chñ nghÜa M¸c cña c¸c thÕ lùc thï ®Þch tõ ®ã cã th¸i

32
®é ®óng ®¾n trong viÖc nhËn thøc tÝnh tÊt yÕu cña häc
thuyÕt M¸c vÒ h×nh th¸i kinh tÕ x· héi.

Hµ Néi, th¸ng 4 n¨m 2004

Tµi liÖu tham kh¶o

1) Gi¸o tr×nh triÕt häc M¸c - Lª nin dïng trong c¸c trêng §¹i
häc vµ Cao ®¼ng khèi kinh tÕ, nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ
Quèc Gia n¨m 1997.

2) Gi¸o tr×nh triÕt häc M¸c - Lª nin, nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ
Quèc Gia n¨m 1999.

3) Vë ghi bµi gi¶ng triÕt häc M¸c - Lª nin.

4) HÖ T tëng §øc cña C. M¸c vµ F. ¡ng - ghen.

5) §Ò c¬ng giíi thiÖu v¨n kiÖn §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn
thø VI.

6)V¨n kiÖn §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VII.

7) V¨n kiÖn §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VIII.

8) TrÝch T¸c phÈm kinh ®iÓn.

9) T¹p chÝ triÕt häc sè 6 th¸ng 6 n¨m 1998.

10) T¹p chÝ triÕt häc sè 6 th¸ng 12 n¨m 1992.

33
34
 môc lôc

KÕt luËn............................................................................. 32
Tµi liÖu tham kh¶o............................................................33

35