POWOKI Bonowa teoria powok osiowosymetrycznych. Jeli paszczyzna rodkowa stanie si powierzchni, pyta zmieni si w powok.

Zajmiemy si powokami osiowosymetrycznymi o takiej maej rwnomiernej gruboci, e zachowuj si jak bona (nie ulegaj zginaniu). Obcienie osiowosymetryczne, najczciej cinienie.

2 1

W dowolnym punkcie powoki panuje paski stan naprenia okrelony dwoma napreniami gwnymi 1 w przekroju paszczyzn poudnikow oraz 2 w przekroju powierzchni stokow o tworzcej normalnej do powierzchni rodkowej. Obydwa naprenia s rozoone rwnomiernie na gruboci powoki. Promienie krzywizny w
Prof. Krzysztof J. Kaliski

rozpatrywanym punkcie powoki, w paszczynie poudnikowej oraz paszczynie do niej prostopadej, wynosz odpowiednio 2 i 1. Wyodrbnimy element powoki o wymiarach ds1 i ds2.
2 2 2 1 ds1 1 1 h ds1/1 p 1 ds2 ds2/2 p 2 h

Pozostaje on w rwnowadze pod dziaaniem cinienia p oraz si wewntrznych zwizanych z napreniami 1 i 2. Suma rzutw tych si na normaln do powoki w rozwaanym punkcie jest rwna zeru:

Prof. Krzysztof J. Kaliski

ds1 ds 2 pds1 ds 2 2 1 hds 2 sin 2 2 hds1 sin =0 2 1 2 2

Po uwzgldnieniu, e:
ds1 ds1 sin 2 1 2 1 ds2 ds2 sin 2 2 22

otrzymamy rwnanie Laplacea:

1 2 p + = 1 2 h

Zawiera ono dwie niewiadome 1 i 2 i aby mona je byo wyznaczy naley skorzysta dodatkowo z rwnania rwnowagi odcitej czci powoki. Suma rzutw si zewntrznych oraz si wewntrznych dziaajcych w ciance powoki i zwizanych z napraniem 2 na o symetrii jest rwna zeru:
2rh 2 cos r p Q = 0
2

r 2p + Q 2 = 2rh cos
Prof. Krzysztof J. Kaliski

gdzie: Q ciar odcitej czci powoki wraz z jej zawartoci, np. ciecz, p cinienie dziaajce na powok na poziomie paszczyzny jej odcicia.
2 r

h Q

Jeli w zbiorniku znajduje si ciecz o ciarze waciwym , a przecicie powoki nastpio na gbokoci g, to p wynosi:
p = p0 + g

gdzie p0 cinienie na powierzchni swobodnej cieczy.

Prof. Krzysztof J. Kaliski

Przykad 1. W zbiorniku kulistym o rednicy D i gruboci cianki h znajduje si niewaki gaz o cinieniu p. Wyznaczy naprenia 1 i 2.
2 1

W rozwaanym przypadku 1 = 2 = 1 2 D 1 = 2 = . Mona je wyznaczy w nastpujcy sposb:

2

1 D 2

p pD 1 = 2 = = h 4h

Prof. Krzysztof J. Kaliski

Przykad 2. W walczaku o rednicy D i gruboci cianki h znajduje si niewaki gaz o cinieniu p. Wyznaczy naprenia 1 i 2 w czci walcowej.
dennica
h D p

powierzchnia walcowa

W rozwaanym przypadku 1 = 1 2 D, 2 = i rwnania przybieraj posta:

= 1 1 D 2 2 = D 2 Dh 2 p = 0 4 = p h

pD 2h pD 4h

Prof. Krzysztof J. Kaliski

Zgiciowa teoria cienkiej powoki walcowej. W przeciwiestwie do teorii bonowej, w teorii zgiciowej uwzgldnia si sztywno powoki na zginanie. Zaoenia w tej teorii i tok rozwizania s analogiczne do przyjtych w teorii zginania pyt cienkich.
q(x) h a x

q(x)

z w x

Rozwamy szczeglny, ale wany i czsto spotykany w praktyce przypadek powoki walcowej. Jej ksztat opisuje promie powierzchni rodkowej a i grubo h, natomiast osiowosymetryczne obcienie
Prof. Krzysztof J. Kaliski

funkcja q(x) (cinienie zewntrzne moe spowodowa utrat statecznoci rury). Rozwizanie powoki walcowej prowadzi do rwnania rniczkowego ze wzgldu na funkcj w(x), ktra opisuje przemieszczenia promieniowe punktu powierzchni rodkowej.
x h a z w w(x) powierzchnia ugita powoki x

Na element wycity dwoma odlegymi o dx paszczyznami

ds d = prostopadymi do osi powoki oraz dwoma tworzcymi kt a

paszczyznami przechodzcymi przez t o dziaaj: obcienie q(x), sia

Prof. Krzysztof J. Kaliski

normalna Nx i obwodowa Nt(x), sia poprzeczna Tx(x) oraz momenty gnce Mx(x), Mt(x). Analogicznie do pyty, siy wewntrzne przypadaj na jednostk dugoci okrelonego przekroju. Rozwaa bdziemy rwnowag ukadu si zewntrznych i wewntrznych dziaajcych na element powoki.
Tx + dTx Mx + dMx Nt Mt Mx Nt Nx Tx dx d = ds/a o powoki q(x) M t Nx + dNx

Prof. Krzysztof J. Kaliski

Z warunku rzutw si na o x (czyli na kierunek tworzcej powierzchni rodkowej) wynika, e dNx = 0. Oznacza to, e jeli nie ma skadowych si zewntrznych w kierunku x, to Nx = const i okrela j obcienie zewntrzne przyoone na kocach powoki. Suma rzutw si na kierunek promieniowy daje zaleno:
d + q( x )dsdx + (Tx + dTx )ds Tx ds = 0 2 dTx N t + = q( x ) a po uproszczeniu dx a d d ds sin = W wyprowadzeniu uwzgldniono, e 2 2 2a . 2 N t dx

Natomiast z warunku rwnowagi momentw wzgldem stycznej do linii rodkowej, lecej w paszczynie normalnej do osi x, wynika zaleno taka, jak dla belki zginanej:
Prof. Krzysztof J. Kaliski

dM x = Tx dx

Traktujc element wycity dwoma paszczyznami tworzcymi kt d wzdu caej powoki podobnie jak wyodrbnion z pyty o sztywnoci
Eh3 D= 12 1 v 2 belk, w przekroju ktrej dziaa moment gncy Mx

(przypadajcy na jednostk szerokoci belki), mona sformuowa nastpujce rwnanie:

d 2w M x = 2 dx D

Po podstawieniu:
d 2w d 3w M x = D 2 , Tx = D 3 dx dx

Prof. Krzysztof J. Kaliski

Poniewa odksztacenie obwodowe w warstwie rodkowej elementu

t =

(a w)d ad
ad

w a , a wic korzystajc z prawa Hookea, mona Nt = h t = hE t = Eh w a

okreli si obwodow Nt: Po zastosowaniu powyszych zalenoci otrzymuje si rwnanie rniczkowe ze wzgldu na przemieszczenie promieniowe powierzchni rodkowej powoki w(x):
d 4w q 4 + w = 4 dx 4 D

gdzie:
4

Eh 3 1 v2 = = 2 2 2 4 Da ah

Prof. Krzysztof J. Kaliski

Rozwizanie oglne wspomnianego rwnania rniczkowego jest sum rozwizania oglnego rwnania jednorodnego przy q = 0 i rozwizania szczeglnego w1 rwnania niejednorodnego przy q 0:
w(x ) = e x (C1 cos x + C2 sin x ) + e x (C3 cos x + C4 sin x ) + w1

gdzie: C1, C2, C3, C4 stae cakowania, ktre naley wyznaczy z warunkw brzegowych. Znajc w(x), wyznaczamy siy wewntrzne przy uwzgldnieniu, e:
d 2w M t = vM x = vD 2 dx

a nastpnie obliczamy naprenia.

Prof. Krzysztof J. Kaliski

Siy normalne wywouj naprenia normalne rwnomiernie rozoone na gruboci h, tak jakby powoka bya bon:

( x )b = N x , ( t )b = Nt
h h

Sia poprzeczna wywouje naprenie styczne o rozkadzie parabolicznym na gruboci h, ktrego warto maksymalna dla z = 0 wynosi:

( xz )max = 3 Tx
2 h

Momenty gnce wywouj naprenia normalne o liniowym rozkadzie

1 z = h wynosz: na gruboci h, ktrych wartoci maksymalne dla 2 6M t 6vM x x ( x )g max = 6M ( ) , = = t g max h2 h2 h2

Prof. Krzysztof J. Kaliski

Przykad 3. W dugiej rurze o promieniu a i gruboci cianki h ze sztywnym konierzem panuje stae cinienie q (znak wynika ze zwrotu obcienia w stosunku do zwrotu osi z). Narysowa wykresy w(x) i Mx(x) oraz obliczy maksymaln warto momentu Mx max i wywoanego nim naprenia (x)g max.
a

-q

Rozwizanie. Mona wykaza, e rozwizanie szczeglne rwnania rniczkowego (dla q = const.) ma posta:
q qa 2 w1 = = 4 4 D Eh
Prof. Krzysztof J. Kaliski

Wwczas rozwizanie oglne:

w(x ) = e x (C1 cos x + C2 sin x ) + e x (C3 cos x + C4 sin x ) q 4 4 D

Przy rosncym x warto w(x) powinna zmierza do wartoci staej wynikajcej z bonowej teorii powok, a tymczasem pierwszy skadnik
dw ronie nieograniczenie. Zatem C1 = C2 = 0. Dla x = 0, w = 0 i dx = 0 , co

umoliwia wyliczenie C3 i C4:

qa 2 C3 = C4 = = 4 4 D Eh q

Rozwizanie uzyskuje ostatecznie posta:

qa 2 w( x ) = 1 e x (cos x + sin x ) Eh

a moment gncy wynosi:

qa 2 2 x qah M x (x ) = 2 D e (cos x sin x ) = e x (cos x sin x ) Eh 2 3 1 v2

Prof. Krzysztof J. Kaliski

Mx(x) szybko zanika ze wzrostem x, wpyw zginania ma lokalny charakter.

w(x)
qa 2 wg teorii Eh bonowej

x a Mx(x) x z w

Wartoci maksymalne Mx max i (x)g max wystpuj dla x = 0 i wynosz:

M x max = qah 2 3 1 v2 3qa qa = 1,82 2 h h 3 1 v

( x )g max

Prof. Krzysztof J. Kaliski