Tao-Te-Ching - Księga Drogi I Cnoty

www.tao-te-ching.8segment.
pl Tao Te Ching

C o p y r i g h t b y W o j c i e c h P . P . Z i e l i s k i

2
Copyright Wojciech P. P. Zieliski, Pozna 2009 r.
Wszelkie prawa zastrzeone.
All rights reserved.
Niniejsza publikacja moe by kopiowana oraz dowolnie
rozpowszechniana tylko i wycznie w formie dostarczonej przez
Wydawc, pod warunkiem zamieszczenia rwnie informacji o rdle
jej pochodzenia (www.tao-te-ching.8segment.pl). Zabronione s
jakiekolwiek zmiany w zawartoci publikacji bez pisemnej zgody
Wydawcy. Zabrania si rwnie uywania publikacji w jakichkolwiek
celach komercyjnych bez pisemnej zgody Wydawcy.

Tytu: Tao Te Ching

Redakcja: Wojciech P. P. Zieliski
Tumaczenie: Wojciech P. P. Zieliski
Okadka oraz szata graficzna: Wojciech P. P. Zieliski

ISBN: 978-83-928829-0-9

Dystrybucja w Internecie:
Wojciech P. P. Zieliski
ul. Baeja 60c,
61-608 Pozna
www: tao-te-ching.8segment.pl
e-mail: 8segment@gmail.com

www.tao-te-ching.8segment.pl Tao Te Ching


3

Spis treci

Wstp .................................................................................... 7
Rozdzia 1 Istota Drogi .................................................... 11
Rozdzia 2 Prawdziwa sia zaniechania ........................... 13
Rozdzia 3 - Pokora ............................................................ 15
Rozdzia 4 Bezkresna tajemnica ...................................... 17
Rozdzia 5 Bezcelowo .................................................. 19
Rozdzia 6 Spenienie ...................................................... 21
Rozdzia 7 Ochronne wiato ........................................... 23
Rozdzia 8 Droga wody ................................................... 25
Rozdzia 9 Umiar ............................................................. 27
Rozdzia 10 Mroczne lustro ............................................. 29
Rozdzia 11 Poytek z nieistnienia .................................. 31
Rozdzia 12 Nadmierne pragnienia ................................. 33
Rozdzia 13 rodek wszechwiata ................................... 35
Rozdzia 14 Dowiadczanie tajemnicy ............................ 37
Rozdzia 15 Manifestacja Tao w czowieku .................... 39
Rozdzia 16 Powrt do korzeni ....................................... 41
Rozdzia 17 Sekretne przywdztwo ................................ 43
Rozdzia 18 Upadek etyki ................................................ 45


4
Rozdzia 19 Powrt do prostory ...................................... 47
Rozdzia 20 Nieprzyzwoita odmienno ......................... 49
Rozdzia 21 Odnajdujc Tao ........................................... 51
Rozdzia 22 Jedno ........................................................ 53
Rozdzia 23 Akceptacja nieodwoalnego ........................ 55
Rozdzia 24 Nadmiar ....................................................... 57
Rozdzia 25 Twrcza podstawa Tao ................................ 59
Rozdzia 26 Spokj .......................................................... 61
Rozdzia 27 Dowiadczenie ............................................. 63
Rozdzia 28 Znajomo caoci ....................................... 65
Rozdzia 29 Nie podejmujc dziaania ............................ 67
Rozdzia 30 Ostrzeenie przed przemoc ........................ 69
Rozdzia 31 Praktyka pokoju ........................................... 71
Rozdzia 32 Gdyby Tao mona byo dostrzec ................. 73
Rozdzia 33 Cnota ........................................................... 75
Rozdzia 34 Kontrola ....................................................... 77
Rozdzia 35 yczliwy gospodarz .................................... 79
Rozdzia 36 Pokonywanie przeciwiestw ....................... 81
Rozdzia 37 Dowiadczanie przywdztwa ...................... 83
Rozdzia 38 Dyskusja o cnocie ........................................ 85
Rozdzia 39 Korzenie ...................................................... 87
Rozdzia 40 By i nie by ................................................ 89
Rozdzia 41 Jednakowo i rnorodno ....................... 91
Rozdzia 42 Transformacje umysu ................................. 93


5
Rozdzia 43 W jednoci z Tao ......................................... 95
Rozdzia 44 Dostateczno .............................................. 97
Rozdzia 45 Zmiany ......................................................... 99
Rozdzia 46 Podanie i ambicja ................................... 101
Rozdzia 47 Odkrywanie odlegego .............................. 103
Rozdzia 48 Porzucanie wiedzy ..................................... 105
Rozdzia 49 Ludzie ........................................................ 107
Rozdzia 50 Warto dugotrwaoci ............................. 109
Rozdzia 51 Pokarm Tao ............................................... 111
Rozdzia 52 Powracajc do rda ................................. 113
Rozdzia 53 Dowd ....................................................... 115
Rozdzia 54 Kultywowanie wnikliwoci ....................... 117
Rozdzia 55 Tajemniczy urok ........................................ 119
Rozdzia 56 Cnotliwa bierno ...................................... 121
Rozdzia 57 Upraszczanie ............................................. 123
Rozdzia 58 Przyjmowanie zmian ................................. 125
Rozdzia 59 Strzegc Tao .............................................. 127
Rozdzia 60 Wadza ....................................................... 129
Rozdzia 61 Ulego ..................................................... 131
Rozdzia 62 Dzielc si skarbem ................................... 133
Rozdzia 63 Na pocztku i na kocu ............................. 135
Rozdzia 64 Pielgnujc kad chwil .......................... 137
Rozdzia 65 Moc prostoty .............................................. 139
Rozdzia 66 Stawiajc siebie na kocu .......................... 141


6
Rozdzia 67 Trzy skarby ................................................ 143
Rozdzia 68 Prawo Niebios ........................................... 145
Rozdzia 69 Funkcja tajemnicy ..................................... 147
Rozdzia 70 Trudnoci wypywajce ze zrozumienia ... 149
Rozdzia 71 Choroba wiedzy ......................................... 151
Rozdzia 72 Kochajc siebie .......................................... 153
Rozdzia 73 Odpowiednie dziaanie .............................. 155
Rozdzia 74 Pokonywanie zudze ................................ 157
Rozdzia 75 Rany zadawane przez chciwo ................ 159
Rozdzia 76 Strze si siy ............................................. 161
Rozdzia 77 Droga Niebios ............................................ 163
Rozdzia 78 Co, w co naley wierzy .......................... 165
Rozdzia 79 Wypeniajc zobowizania ........................ 167
Rozdzia 80 Stojc samotnie .......................................... 169
Rozdzia 81 Manifestacja prostoty ................................ 171



7



8

Tao Te Ching (lub Dao De Jing) znany rwnie jako Laozi
wuqian wen, czyli Ksiga 5000 znakw Laozi jest
staroytnym chiskim traktatem filozoficznym, bdcym
podstaw kanonu filozofii okrelanej mianem taoizmu.
Napisany w VI wieku p. n. e. czyli ponad 2500 lat temu jest
jednym z najwaniejszych (o ile nie najwaniejszym) tekstw w
dugiej historii Chin. Autorstwo Ksigi Drogi i Cnoty
przypisuje si mdrcowi Laozi (imi to oznacza: Stary
Mistrz), archiwicie biblioteki pastwowej z czasw Dynastii
Zhou.
Pierwsze wzmianki o Laozi moemy znale w Zapiskach
Historyka z II wieku p. n. e., ktrych autorem by Sima Qian
(Sy-ma Ts'ien). Wedug niego Laozi urodzi si 14 lipca 604 r.
p. n. e. we wsi Kio-Jin (gmina Lai, okrg Kukien, wczesne
pastwo Zhou), a nazywa si Li Er (pomiertnie Li Dan).
Przydomek Laozi zosta mu nadany przez nastpne pokolenia ze
wzgldu na fakt, i by on pierwszym ze wszystkich wielkich
chiskich mdrcw.
Istnienie Laozi po dzi dzie nie zostao ostatecznie
udowodnione. Nawet jednak, jeli zaoymy, e jest on postaci
historyczn, moemy znale wiele odmiennych biografii
mdrca i nie mniej opowieci o powstaniu Tao Te Ching. Nie
sposb dzisiaj okreli, ktre z nich s prawdziwe. Niektrzy
zawierzaj staroytnym przekazom (np. Sima Qian), inni
skaniaj si ku bardziej wspczesnym hipotezom. Wiele
zaciekych dyskusji stoczono do tej pory, jakby nie biorc przy
tym pod uwag nauk Laozi. Czy takie dyskusje nie s bowiem
pozbawione sensu? Wsuchajcie si w niemiertelne sowa
Ksigi, a poznacie odpowied na to pytanie.


9
By zado uczyni tradycji, przytocz jedn z legend powstania
Tao Te Ching. Nie twierdz, e jest ona prawdziwsza od innych,
ani e przemawiaj za ni jakie szczeglne dowody. Powd jej
wyboru jest prosty: podoba mi si najbardziej ze wszystkich
znanych mi wersji.
Zgodnie z t legend, Laozi pod koniec swego dugiego
ycia, porzuci sprawowany przez siebie urzd i uda si na
zachd. Wdrowa w poszukiwaniu miejsca odpowiedniego na
spdzenie ostatnich chwil ycia. W kocu dotar na przecz
Xiangu, gdzie znajdowaa si stranica, stanowica kraniec
pastwa. Tam zosta rozpoznany przez stranika imieniem Yin
Xi. Kiedy ten dowiedzia si o celu podry mistrza, nie chcia
go przepuci. Zbyt wielki ywi podziw i szacunek dla
mdroci starego czowieka, by mg pozwoli na jej
rozpynicie si w mrokach dziejw. Stranik baga Laozi o
spisanie kanonu zasad i prawd wszechwiata. Niechtny temu
pomysowi, Laozi jednak da si przekona i pozosta na
pograniczu dopki nie powsta traktat znany dzisiaj jako Tao Te
Ching. Kiedy Yin Xi trzyma w rku ksig, pozwoli mistrzowi
uda si w dalsz drog. Ten dosiad wou i wszelki such po
nim zagin.
Nie wiadomo dokd uda si Laozi, gdzie znalaz miejsce
swojego ostatecznego spoczynku. Jedyne, co pozostao to zbir
81 rozdziaw opisujcych w najprostszy moliwy sposb
Drog oraz Cnot, ktrymi powinni kierowa si ludzie.
Jak zauwayem wczeniej jest to tylko jedna z wielu legend.
Jakkolwiek interesujca, powinna by traktowana wycznie
jako ciekawostka. Nie zapominajmy o tym, co naprawd wane,
mianowicie o samym Tao Te Ching. Tak naprawd bowiem nie
jest wana geneza powstania, lecz tre dziea. Mdro jak
przekazuje.


10
Z tego wanie powodu nie bd sili si na dodawanie
komentarzy do poszczeglnych rozdziaw, na interpretacje,
ktre wyjani, co autor mia na myli. Nie bd rwnie,
wzorem innych tumaczy i redaktorw, rozpisywa si na temat
taoizmu. Przemilcz zarwno jego histori, jak i zasady. Co
wicej, nie napisz nawet sowa na temat moich wasnych
przemyle wywoanych lektur ksigi. To nie ma przecie
wikszego znaczenia. Jeli chcesz przeczyta Tao Te Ching,
musisz to zrobi samodzielnie. Nie bd w tym pomaga wicej
ni ju pomogem tumaczc cay tekst. Nie szukaj u mnie
duchowego wsparcia, nie udziel go. Nie szukaj u mnie
mdroci, ktr podzieli si nie jestem w stanie. Nie prbuj
przekona mnie, bym rzek cho jedno sowo o mdroci.
Potrafi jedynie milcze. Reszt pracy pozostawiam tobie,
Czytelniku. Wszak w tym celu wanie powstaa ta wspaniaa
ksiga. Aby mg pody dalej ciek prawdziwej ludzkiej
mocy.



11



12

Nawet najwspanialsza nauka nie jest mdroci Tao, gdy nie
mona go uj adn definicj. Nawet najdoskonalsze sowo
nie jest tu wystarczajce. Tao mona bowiem dowiadczy
bez uycia sw, rozpozna bez nazw i definicji. Zrozumienie
nienazwanego, oznacza zrozumienie istoty rda wszech-
rzeczy.
By poda ciek Tao, naley wyrzec si namitnoci.
Tylko wwczas bowiem ycie bdzie pozbawione alu. I
cho potencja Tao mona zrealizowa wycznie w po-
jedynk, poytek z jego dziaania odczuwaj wszyscy.
Mimo, e nie potrzeba tu sw ani definicji, wielu uywa ich,
by opisa Tao. Myl, e w ten sposb mog lepiej wyjani
drog, ktr chc poda. Uywaj sw oraz definicji, by
nie myli cieki Tao z innymi ciekami, ktre mog zosta
przez czowieka wybrane.
Dziki zebranej wiedzy, gbokim przemyleniom i wiatym
sowom, rozpoznajemy wszelkie przejawy Tao. Jednake
dopiero porzucajc swe intelektualne analizy, moemy
dowiadcza czystego Tao.
Zarwno zdobyta wiedza, jak i zebrane dowiadczenia s
prawdziwe, lecz rzeczywisto przyjmuje tak wiele form i
ksztatw, e na zawsze pozostanie tajemnic.
Poprzez korzystanie z odpowiednich rodkw, roz-
przestrzeniamy si poza bariery wszelkiej zoonoci. I tak
oto dowiadczamy czystego Tao.



13



14
Tak naprawd, nie moemy pozna prawdziwego Tao, ani
dojrze jego celu. W swym ograniczonym postrzeganiu,
moemy jedynie dostrzec zrnicowanie, poprzez ktre Tao
objawia si we wszechwiecie.
Std to, co jest postrzegane jako pikne jest naprawd
pikne, tylko wwczas, gdy porwna je z tym, co brzydkie.
Dziaanie uznane za sprawne jest przyrwnywane do
dziaania postrzeganego jako nieudolne. Czowiek uwaa si
za bogatego, tylko gdy porwna swj majtek z ndzarzem.
Dziaanie, ktre wydaje si trudne, jest takie z powodu
rzeczy, ktre przychodz atwo. Co nazwiemy dugim
dopiero, gdy porwnamy z czym stosunkowo krtkim. Jedna
rzecz jest wysoka, poniewa inna jest niska. Tylko z powodu
dwiku, znamy cisz, natomiast przywdca wydaje si
przewodzi tylko dlatego, poniewa inni za nim id.
Dla porwnania: mdrzec yjcy w zgodzie z naukami Tao,
nie potrzebuje adnych porwna. Jeli ju je stosuje wie, e
porwnywanie jest jednoznaczne z wydawaniem osdu. Tak
naprawd jednak, osd odnosi si tylko do osoby, ktra go
wygasza.
Poprzez swoje dowiadczenia mdrzec staje si wiadomy
zmiennoci wszechrzeczy. Ten bowiem, ktry przewodzi
moe, rwnie dobrze, poda za przewodnikiem. Mdrzec
zatem nie robi nic, kieruje swoimi sprawami nie podejmujc
dziaa, swoje nauki przekazuje bez uycia sw.
Dlatego te nie jest wielki ani may. Wbrew pozorom, nie jest
to ani trudne ani atwe jeli wyzby si pragnienia. Koczc
swoje zadanie mdrzec zapomina o nim natychmiast. Nie
czeka na pochway, nie szuka zaszczytw, przez co inni
mog go wymia, a nawet potpi. Jego nauki trwaj jednak
wiecznie, trudno go zatem nie darzy szacunkiem.
Praca zostaje wykonana, lecz jak tego nikt nie widzi. Oto
prawdziwa sia zaniechania.



15



16

Pielgnujc w sobie pokor, jestemy w stanie powstrzyma
si od rywalizacji, nawet jeeli jestemy bardziej utalen-
towani od innych. Bogacz, ktry nie przechwala si swym
majtkiem, nie wodzi innych na pokuszenie, nie tworzy
okazji dla zodzieja.
Ten, ktry zazdroci majtku, bd talentw posiadanych
przez innych, atwo moe zosta optany przez zawi.
Dlatego mdrzec jest zadowolony ze swojego stanu
posiadania, choby nawet skromnego. Dziki temu nie
odczuwa potrzeby odbierania innym. yjc w jednoci z Tao,
pozostaje wolny od zawici i pragnie. Bdc elastycznym,
gromadzi energi, minimalizuje podanie i nie uczy si
podstpnego dziaania, ani subtelnych sw pochlebstwa.
Poprzez niedziaanie, zapewnia harmoni swemu wntrzu,
pozostaje w zgodzie z samym sob.
Natomiast wadcy s zazwyczaj zaniepokojeni dobrobytem
poddanych i nie zachcaj ich do zdobywania zaszczytw,
nie zachcaj do rywalizacji o pozycj w spoeczestwie.
Zapewniaj pewien poziom ycia, by zmniejszy nie-
zadowolenie i utrzyma si przy wadzy, jednoczenie
zapominajc, e to oni powinni suy poddanym.
Mdrzy wadcy nie szukaj zaszczytw dla siebie, ani nie
dziaaj podstpnie wobec poddanych.



17



18

Tao jest jak pustka wewntrz naczynia. Choby napeni
naczynie, prdzej czy pniej zostanie ono oprnione,
zawsze odzyskujc stan wewntrznej pustki. Przepeniony
kielich nie utrzyma swej zawartoci. Dlatego te mocy Tao
nie mona wyczerpa, nieustannie stanowi ona rdo
pokarmu dla wszelkiego istnienia. Tylko ci, ktrzy potrafi
si nim poywi, zostan napenieni.
Nawet najwspanialsze ostrze straci sw przenikliwo, jeli
bdzie hartowane wbrew swej naturze. Nawet najdoskonalszy
miecz, przeciwstawiony wodzie traci sw warto,
przeciwstawiony skale zostanie jedynie stpiony. Jeli
rozplczemy zasupany sznur przy pomocy ostrza, bdzie
lea w kawakach i do niczego nam si ju nie przyda.
Tak jak najlepszy patnerz hartuje doskonay miecz swoim
dowiadczeniem, tak mdrzec, przy pomocy mdroci,
hartuje ducha. Dziki cierpliwoci zasupany sznur moe
zosta rozpltany, a problemy, ktre wydaj si nierozwi-
zywalne, mog zosta przezwycione.
Pod mdrymi rzdami wszyscy mog y w harmonii, nie
zdajc sobie nawet z tego sprawy. Wyzbywajc si
pragnienia nadmiernego zysku, czowiek jest w stanie
zachowa wiadomo Tao. W taki oto sposb tajemnice Tao
mog zosta odkryte.



19



20

Natura, zarwno w Niebie jak i na Ziemi, dziaa pozbawiona
jakichkolwiek intencji i zamiaru, zatem nie moe by
postrzegana jako askawa bd wroga w adnej sytuacji.
Pod tym wzgldem Tao jest takie samo, cho w
rzeczywistoci powinnimy powiedzie, e to natura dziaa
zgodnie z zasadami Tao. Zatem, nawet jeli natura wydaje si
dziaa askawie, mdrzec nie dziaa z takim zamiarem, w
istotnych sprawach, pozostaje obojtny. Pozostaje poza
dobrem i zem.
Mdrzec zachowuje spokj, nie bdc rozpraszanym
zbdnymi sowami ani mylami, a jeszcze mniej
wymuszonymi czynami. Jego dziaania s spontaniczne,
skierowane ku ludziom.
W tym znaczeniu jest on pozbawiony pragnie i nigdy nie
trwoni on swojej mocy.



21



22

Niczym ukryta, yzna dolina, oczyszczony umys jest
spokojny i zachowuje swoj moc.
Skoro, zarwno energia jak i bezruch, same w sobie nie
posiadaj ksztatu, to nie mog zosta odnalezione drog
zmysw, ani zrozumiane drog intelektu, chocia w naturze
obydwie te drogi prowadz nas do wiata zmysw i
intelektu.
W stanie medytacji, umys przestaje rozrnia pojcia
istnienia i nieistnienia. Nie wie, czy sam istnieje. A moe
wcale go nie ma?
Dusze ludzkie pozostaj perfekcyjnie samotne w swej
egzystencji, nie rozrnialne niczym jedno w obrbie
medytujcego umysu.



23



24

yjc w zgodzie z Tao, wiadomo siebie nie jest konieczna.
Na drodze Tao samowiadomo istnieje, bdc jednoczenie
niewiadomoci. Czowiek nie jest rozumiany jako istnienie
bd nieistnienie.
Mdrzec nie prbuje odnale samego siebie, poniewa wie,
e wszystko co moe znale, to jedynie manifestacja uczu i
myli, ktre same w sobie s niczym.
To dziki ochronnej powoce jasnego wiata mdrzec
pozostaje w jednoci ze swoim ja. Wiedzc o tym, nie
przywizuje do tego wagi.
Odosobniony, jest jednak zjednoczony z zewntrznym
wiatem, czuje spenienie w bezinteresownoci i jest pewien
swojej istoty.



25



26

Podobno wielkie dobro jest jak woda, podtrzymujca ycie
bez wiadomego wysiku, pynca naturalnym prdem,
zapewniajca poywienie, odnajdywana nawet w miejscach
odrzucanych przez zachannego czowieka. Tak wanie
wyglda droga Tao.
Niczym woda, mdrzec pozostaje pokorny, jego umys pynie
w medytacji, nie posiada pragnie, jest gboki w
zamyleniu, w swych czynach delikatny i taktowny. W
mowie szczero prowadzi mdrca, ktry jako przywdca po
prostu jest kim jest. W rzdzeniu, kompetencja jest jego
celem, co zapewnia poprawno jego krokw.
Poniewa nie dziaa dla wasnej korzyci, ani nie tworzy
zbdnych konfliktw, jest poprawny w swych czynach w
stosunku do wszystkich ludzi.



27



28

atwiej utrzyma filiank, kiedy nie jest przepeniona.
Ostrze miecza jest bardziej efektywne, jeli nie hartowano go
ponad miar.
atwiej ochrania swoje zoto i klejnoty, gdy posiada si je w
umiarkowanej iloci. Czowiek, ktry zabiega o zaszczyty i
bogactwo, sam jest swoj zgub.
Mdrzec pracuje w ciszy, nie poszukujc pochwa ani sawy.
Wypenia swoje obowizki z naturaln atwoci, a potem
gdy wypeni zadanie wycofuje si. Oto droga i natura Tao.



29



30

Jeli zebra razem owiecone i nieowiecone dusze, mona
uczyni je jednoci, co byoby zapewne szlachetnym
uczynkiem. Gdy wewntrzny wiat myli pozostaje w
harmonijnej jednoci z zewntrznym wiatem dziaa i
przedmiotw, czowiek moe by istot nieskaziteln.
Tote mdrzec unika ich rozdzielania. Oddycha jak pice
niemowl. W ten sposb zachowuje harmoni. Poleruje
mroczne lustro swojego umysu, dziki czemu moe ono
odbija obrazy z krystaliczn przejrzystoci. Dziaa bez
celu, po prostu kochajc ludzi i nie wtrcajc si do ich
spraw. Jego umys siga wszystkich stron wiata. Jake
zatem moe nie by mdrcem?
Tao daje ycie wszelkiemu istnieniu i odywia je. Daje ycie,
lecz nie traktuje go jak swoj wasno. Jest rdem
wszystkiego, lecz nie chwali si tym faktem. Gruje na
wszystkim, lecz nie kontroluje niczego. Oto, tak zwana,
Tajemna Warto Tao.



31



32

Mimo, e trzydzieci szprych tworzy koo, to jednak pustka
midzy nimi sprawia, e koo jest uyteczne.
To nie glina czyni dzban uytecznym, lecz przestrze w
obrbie ksztatu, ktry nazywamy dzbanem.
Bez drzwi, nie mona wej do pokoju, a bez okien panuje w
nim ciemno. S one wycite w cianie, lecz to ich
wewntrzna pustka czyni je tak wanymi.
Istnienie przedmiotw uatwia nam korzystne przystosowanie
si do warunkw panujcych w wiecie. Jednake to rzeczy,
ktre nie istniej przynosz faktyczny poytek. Oto
prawdziwa funkcja pustki.



33



34

Dziki oczom dostrzegamy kolory, lecz zbyt wiele kolorw
olepia nas. Pomimo rozumienia tonw, zbyt wiele dwikw
moe nas oguszy. Zbyt intensywny smak psuje
podniebienie.
Polujc dla sportu, gonic dziko za przyjemnociami, atwo
moemy doprowadzi swoje umysy do szalestwa. Kto
gromadzi skarby tylko dla siebie, poszukuje rzadkich i
cennych przedmiotw, staje si czsto zachanny.
Mdrzec zatem zaspokaja potrzeby swego ciaa, nie ulegajc
zmysowym pokusom. Odrzuca skutek na rzecz przyczyny.



35



36

Zaszczyty i haba wydaj si jednakowo budzi lk.
Zarwno szczcie, jak i wielkie nieszczcie, s uwaane za
dwie strony tej samej monety. Sukces i poraka nie s
traktowane w jednakowy sposb, lecz w obliczu mierci
stanowi tylko kolejn lekcj ycia.
C to znaczy, e zaszczyty i haba taki sam budz lk?
Ot, przecitny czowiek osiga zaszczyty ze strachem w
sercu, traci je zostajc zhabionym rwnie ze strachem
w sercu.
C to znaczy, e szczcie i nieszczcie to dwie strony tej
samej monety? Poniewa fizyczne ciao jest rdem
cierpienia dla ducha. Bez ciaa jednak, take szczcie nie
miaoby dostpu do czowieka.
Zwyczajny czowiek pragnie by rodkiem wszechwiata;
wszechwiat mdrca jest w jego wntrzu. Mdrzec kocha
wiat, lecz pozostaje niewzruszony wobec rzeczy, ktrymi
inni si niepokoj. Dziaa z pokor w sercu, pozostajc
nieporuszonym. Dlatego te mona mu zaufa w kadej
sprawie.



37



38

Tao jest tajemnic. Patrzymy na nie, lecz nie widzimy. Jego
wiato jest zbyt agodne. Suchamy go, lecz nie syszymy.
Jest niesyszalne. Prbujemy je pochwyci, lecz nie moemy
utrzyma w rku. Jest zbyt delikatne. Z tych te powodw nie
mona go opisa, dlatego zamiast wielu sw uywamy tego
jednego: Tao.
Nie ma adnego ksztatu, tote jego wierzchnia cz nie jest
owietlona, a dolna cz nie jest pogrona w cieniu.
Nieustajce w dziaaniu, jednak nie moe zosta okrelone.
Po zakoczonej pracy, powraca do swego naturalnego stanu
nicoci. Ludzie okrelaj je mianem Bezksztatnego Ksztatu,
Cieniem Cienia, Nieuchwytn Chwil.
Jeli spotkamy Tao, nie zobaczymy jego twarzy. Jeli za nim
podymy, nie zobaczymy jego plecw. Istnieje jedynie w
chwili obecnej, stosujc si wycznie do teraniejszoci.
Poda przed siebie we waciwy sposb, sigajc pocztku,
nie kresu. Oto klucz do cieki Tao.



39



40

Utalentowani mistrzowie z dawnych czasw, bdcy
subtelnie, lecz absolutnie przenikliwi, pojmowali tajemnic
Tao, cho umykaa ona ludzkiemu pojmowaniu. Poniewa
mdrcy wykraczali poza ludzkie zrozumienie, mog jedynie
prbowa ich opisa.
Zwykle skurczeni, niczym czowiek przeprawiajcy si przez
rzek w zimie, wygldali na niezdecydowanych, jakby
obawiali si wszystkiego dookoa. Byli uprzejmi, jak go w
domu gospodarza, ustpliwi niczym ld na wiosn, skromni
niczym nieuksztatowany jeszcze kawaek drewna, puci
niczym dolina, nieciekawi niczym mulista woda.
Kto moe oczyci mtn wod? Wystarczy pozostawi j w
spokoju, a stopniowo sama si oczyci. Kto moe zapewni
rozwj duchowy ludzkoci? Wystarczy pozwoli, by
spoeczny harmider trwa nadal, a uduchowienie ludzi bdzie
stopniowo roso.
Ci, ktrzy zachowywali takie wanie metody Tao, nie
pragnli spenienia swoich ambicji. To wanie dziki temu
mogli zachowa wewntrzny spokj i byli pikni niczym
nieoszlifowane diamenty.



41



42

Stan pustki powinien by podniesiony do najwyszego
poziomu, tak by spokj sta na stray zapau. Wszelkie
istnienie przechodzi przez okres wzmoonej aktywnoci, lecz
prdzej czy pniej powraca do swego pierwotnego stanu.
Gdy krzew kwitnie, wydaje nasienie i powraca do korzeni.
Oto wanie prawdziwa stao. Owa stao moe by
dowodem na to, e krzew osign swj waciwy koniec.
wiadectwo tego spenienia jest niezmienn zasad. Poznajc
t zasad sigamy po prawdziw mdro, cho moe to
prowadzi do niekonwencjonalnego zachowania z naszej
strony. Znajomo tej zasady prowadzi do wielkiej radoci i
wyrozumiaoci. One z kolei prowadz do jednoci z
wszelkim istnieniem. Z jednoci wypywa szlachetno
charakteru. A kto odznacza si szlachetnym charakterem, jest
w stanie osign owiecenie. Wwczas posidzie Tao.
Posiadajc Tao, bdzie y dugo, a opuszczajc fizyczn
form, nie bdzie obawia si potpienia. Tao go bowiem
ochrania.



43



44

W dawnych czasach ludzie nie wiedzieli, e kto nimi rzdzi.
W wiekach nastpnych kochali i wychwalali swoich
wadcw. Jeszcze pniej bali si ich, a w kocu zaczli
nimi gardzi. Wiara w mdro wadcw podupada, dlatego
przeniesiono j na spoeczestwo. Kto bowiem nie zasuguje
na szacunek, nie bdzie nim obdarzony.
Jake mdrzy byli wadcy dawnych czasw, ktrzy dziaali
bez niepotrzebnych sw. Ich powcigliwo w sowach,
pozwalaa pozosta w cieniu swego narodu. Powodzenie we
wszystkich ich przedsiwziciach sprawiao, e ludzie mogli
mwi: To wydarzyo si samo z siebie, poniewa sami
sobie jestemy wadcami.



45



46

Kiedy mdro Tao zostaje zapomniana, modne staj si
hasa yczliwoci i sprawiedliwoci. Ludzie bowiem atwo
ucz si udawa mdrych i zaradnych. Obudnie twierdz, e
znaj Tao, podczas gdy nie maj o nim pojcia.
Dopiero, gdy harmonia zanika w rodzinie, rodzc konflikty i
ktnie, pojawia si prawdziwe synowskie oddanie. Zwykle
po fakcie. Podobnie, gdy kraj popada w nieporzdek,
pojawiaj si lojalni ministrowie. Zazwyczaj rwnie po
fakcie.



47



48

Po stokro lepiej byoby dla nas, gdybymy potrafili przesta
si wymdrza, wrcz odrzuci swoj mdro. Wyrzekajc
si swej askawoci i porzucajc prawo, moglibymy sta
si uczciwi i uprzejmi. Wyrzekajc si sztuki podstpu i
porzucajc dziaania skierowane na zysk, nie byoby zodziei
i przestpstwa.
Wszystkie te rzeczy pojawiaj si, gdy ludzie zapominaj o
ciece Tao. Sprawiaj, e staroytne mdroci trac sw si
i rzeczywicie s warte jedynie zapomnienia. Lecz proste
pogldy i oczywiste prawdy zwykle niszcz egoizm i
pomagaj unika nadmiernej dzy.



49



50

Kiedy wyrzekamy si mdroci, niewielka pozostaje rnica
pomidzy wyraeniem przez kogo gotowoci do pomocy i
zwykym pochlebstwem. Jednake wiadomo tej rnicy
pozwoli unikn otchani pustego ycia.
To, czego obawiaj si wszyscy ludzie jest rzeczywicie
przeraajce. Lecz jak wszechstronny i nieskoczony jest to
strach, to ju kwestia dyskusyjna. Przewag mdrca jest to,
e nie ma w nim adnego strachu.
Wikszo ludzi wyglda na zadowolonych i radosnych,
jakby uczestniczyli w piknej uroczystoci lub witowali
nadejcie wiosny. Jedynie mdrzec wydaje si obojtny i
spokojny, niczym pynca po niebie chmura. Jest niczym
nowonarodzone dziecko, ktre jeszcze nigdy si nie
rozemiao. Wydaje si by przygnbiony i opuszczony,
jakby nie mia dokd pj.
Wikszo ludzi posiada wystarczajco dbr, a nawet wicej
ni im potrzeba. Jedynie mdrzec wydaje si biedakiem. Jest
gupcem pogronym w szalestwie.
Wikszo ludzi jest inteligentnych i spostrzegawczych.
Jedynie mdrzec wydaje si by pogrony w niewiedzy.
Patrz na niego peni pogardy, gdy jest nudny i wiecznie
zakopotany. Jakby dryfowa bez celu po morzu, nigdzie nie
znajdujc wytchnienia.
Wikszo ludzi dy do czego w swym yciu. Jedynie
mdrzec wydaje si niepotrzebny i niezdarny, jak grubiaski
ssiad.
Mdrzec jest zatem zupenie inny ni wikszo ludzi, on
jeden docenia opiekucz moc Tao.



51



52

Podanie za Tao jest najwysz cnot. Jak to jednak
osign? Ulotne spojrzenie, nieokrelony dotyk. Wszelkie
istnienie ukryte w pmroku. Z pozoru nieosigalne, jednak
w rzeczywistoci cakowicie naturalne.
Tao jest nieograniczone, jego istota mroczna i tajemnicza.
Nie posiadajc ksztatu, stanowi istot prawdy. Dziki temu
moemy mimo wszystko odnale jego ksztat. Tao jest
pradawne, lecz imi jego nie przemija wraz z upywem czasu.
Ksztatuje wszelkie istnienie i nigdy nie przemija. Pozna
jego imi mona tylko, jeli nie bdzie prbowao si go
pozna.
Skd to wszystko wiem? Wanie std.



53



54

To, co podzielone staje si jednoci; nagi si oznacza
pozosta wyprostowanym; pustka napenia si; to, co
zniszczone odnawia si. Ci, ktrzy pragn niewiele, mog
wiele zyska, natomiast ci, ktrzy podaj ponad miar,
mog zosta skrpowani przez swoje majtki.
Mdrzec zatem obejmuje sob tylko jedn rzecz: pokor i
naucza jej wszystkich ludzi. Jest niewiadomy samego siebie,
dziki czemu wieci niczym gwiazda. Nie mwi wci o
sobie, dlatego staje si sawny. Nie poszukujc sawy,
zdobywa uznanie. Nie wywysza si, jednak zostaje
wywyszony. Dziki temu, e nie walczy z nikim, jest
niepokonany.
Czyby pusta bya staroytna mdro, e to, co podzielone
staje si jednoci? Tylko bdc jednoci z wszelkim
istnieniem mona j w peni zrozumie. Dlatego rozwamy te
sowa dopiero, gdy osigniemy ow jedno.



55



56

Mwi niewiele jest cakowicie zgodne z natur czowieka.
Gwatowny wiatr rzadko szaleje przez cay poranek,
niespodziewany deszcz rzadko trwa przez cay dzie.
Dlaczego tak si dzieje? To dziki Niebu i Ziemi. Pomyl,
skoro Niebo i Ziemia nie s w stanie sprawi, by wiatr i
deszcz trway dugo, to o ile mniej jest w stanie zdziaa
czowiek.
Dlatego te ten, ktry postanawia kroczy ciek Tao nie
moe by od Tao oddzielony. On i Tao s jednoci.
Czowiek cnotliwy, nie moe by postrzegany oddzielnie od
cnoty. On jest cnot. Natomiast czowiek, ktry odchodzi od
Tao i gubi cnot, bdzi po bezdroach i ponosi porak.
Temu faktowi nie mona zaprzeczy.
A zatem, ycie w zgodzie z Tao przynosi szczcie samo w
sobie, ycie cnotliwe rwnie przynosi szczcie samo w
sobie, jednake ci, ktrzy akceptuj porak jako element
swojego ycia take mog by szczliwi. Wszyscy powinni
zaakceptowa nieodwoalne swoj rol w yciu
wszechwiata. Temu bowiem, ktremu brakuje zaufania, nie
mona zaufa.



57



58

Ten, ktry stoi na palcach, nie stpa twardo po ziemi.
Podobnie jak ten, ktry wydua krok by przyspieszy, nie
zajdzie daleko. Dlatego te czowiek, ktry szczyci si swoj
mdroci, nie jest owiecony, a ten, ktry uwaa swoje
pogldy za najwaniejsze, nie zyska sawy, a jedynie z
reputacj. Ten natomiast, ktry bdzie si przechwala, nie
znajdzie potwierdzenia swych prawdziwych zalet. Kto jest
zarozumiay, nie bdzie lepszy od innych.
Takie zachowania z punktu widzenia Tao s jak resztki na
stole albo rak trawicy ciao. Wszyscy gardz takimi
rzeczami. Nic wic dziwnego, e czowiek podajcy
ciek Tao nie akceptuje i nie pozwala sobie na tego typu
zachowanie.



59



60

Zanim nastay Niebo i Ziemia, powstao co, czego nie
sposb okreli. Co, co jednoczy wewntrzne i zewntrzne
wiaty. Niezalene zarwno od czasu, jak i przestrzeni,
pozostaje niezmienne i bezksztatne, odseparowane od reszty
istnienia i nie podajce zmian, lecz docierajce wszdzie.
Przypywa i odpywa, rozprzestrzeniajc si po
nieskoczonoci. Niewyczerpane, dlatego nazywane czsto
Matk Wszechrzeczy.
Nie znamy nazwy tego czego, dlatego uywamy okrelenia
Tao, bd Droga albo Naturalna cieka. Nadajc imi,
jednoczenie powiadczamy jego wspaniaoci.
Wspaniao pynie z nurtem strumienia ycia. Pync oddala
si, sigajc bardzo daleko. Kiedy ju signie bardzo daleko,
powraca. Dlatego te Tao jest wspaniae, Niebo jest
wspaniae, Ziemia jest wspaniaa, podobnie jak mdrzec. On
rwnie jest wspaniay. We wszechwiecie s cztery
wspaniae rzeczy. I jedn z nich jest mdrzec.
Ludzie wzoruj swoje prawa na prawach Ziemi, czyli natury.
Ziemia opiera swoje prawa na prawach Nieba, ktre pozwala
zaistnie prawom fizyki. rdem praw Nieba s zasady Tao.
Tao jest zatem uniwersalnym prawem, z ktrego wypywaj
wszystkie inne prawa.



61



62

Ciar jest rdem lekkoci, stao rzdzi ruchem.
Dlatego te mdrzec maszerujc cay dzie, nie oddala si za
bardzo od swych bagay. Nawet w obliczu wspaniaych
perspektyw zysku, pokornie nie rusza si z miejsca,
pozostajc w bezruchu. Obojtny pokusie, nie zapomina o
swoim celu.
Podobnie wadca krlestwa, mimo swego bogactwa,
powinien swym przewodnikiem uczyni prostot. Nie wolno
mu przedkada wasnych interesw ponad interesy
poddanych. Jeli bowiem bdzie zachowywa si
nieodpowiedzialnie, utraci prawo do sprawowania wadzy.
Dziaajc zbyt pochopnie moe straci tron.



63



64

Dowiadczony podrnik nie pozostawia za sob tropu.
Uzdolniony mwca nie mwi niczego, co mogoby zosta
uznane za bdne jego sowa s bez skazy. Zrczny
ksigowy nie musi uywa adnych rejestrw. Solidne drzwi
nie potrzebuj rygla ani krat, mimo to otwarcie ich jest
niemoliwe. Dobre spoiwo wie nie potrzebujc adnych
sznurw i wzw, mimo to rozdzielenie tego, co owo spoiwo
zwizao jest niemoliwe.
W taki sam sposb mdrzec zrcznie ratuje ludzi i nie
odrzuca nawet tego, ktry przestanie sucha mdrych rad.
Mdrzec jest bardzo dobry w pomaganiu wszelkiemu
istnieniu, dlatego z jego dowiadczenia wszyscy mog
czerpa korzyci. Oto co oznacza ukrywanie wiata w swej
wasnej wiatoci.
A zatem ten, ktry posiada dowiadczenie jest uznawany za
mistrza przez tego, kto dowiadczenia nie posiada. Ten
natomiast, kto nie posiada dowiadczenia, jako ucze,
zwiksza reputacj swojego nauczyciela. Jeli ucze nie
bdzie szanowa mistrza, a mistrz nie bdzie radowa si z
posiadania ucznia, nawet mdrzy ludzie bd mogli odnie
mylne wraenie. Tak oto wyglda najwyszy stopie
wtajemniczenia.



65



66

Kto zna sw msk si, jest w stanie zachowa kobiec
mikko. Nawet kiedy rzeka pynie wieloma korytami w
kocu wpada do morza i nie traci z tego powodu niczego ze
swej wspaniaoci. Zachowujc dziecicy umys, mona by
wolnym od grzechu.
Kto wie, jak biel przyciga, zawsze pozostaje w cieniu
czerni. Naucza pokory swymi czynami, a nauczajc jej staje
si wzorem postpowania. Trwajc w niezmiennej
doskonaoci, nieskoczono powraca do pierwszego kroku
wykonanego przez czowieka.
Kto wie, jak wielkim jest czowiekiem, nigdy nie odrzuca
haby i ponienia. Nie zamyka si na dowiadczenia,
zarwno dobre jak i ze, gdy to one ksztatuj ludzk istot.
Niezmienna doskonao jest ostatnim krokiem na drodze
rozwoju. Sprowadza bowiem do pocztku.
Nieuksztatowany surowiec, rozdzielony i rozdany, staje si
naczyniem. Mdrzec bdc zatrudnionym w rzdzie,
niechybnie stanie na jego czele, a w swych najwspanialszych
aktach prawnych zawrze pokojowe rozwizania.



67



68

Jeeli ktokolwiek zapragnby wadzy nad krlestwem dla
wasnych korzyci i rzeczywicie prbowaby osign ten
cel, miejmy nadziej, e nigdy nie odniesie sukcesu.
Krlestwo jest bowiem zbyt kruche, by zdobywa je si.
Ten, kto sprbuje przemoc zdoby wadz, zniszczy
krlestwo. Ten, kto sprbuje przemoc utrzyma wadz,
szybko j utraci.
Naturaln rzecz jest zmiana, czasem maszeruje si na
przedzie, czasem daleko z tyu. Co ogrzane, moe zamarzn.
Czasami jest si silnym, czasami sabym. Czasami jest si
zdrowym, czasami chorym.
Dlatego mdrzec nie prbuje zmienia wiata na si. Wie, e
przemoc prowadzi jedynie do przemocy. Czerpie rado z
istniejcego stanu rzeczy, unikajc nadmiaru i wysiku
potrzebnego do zdobycia tego, co nie jest do niczego
potrzebne.



69



70

Ten, kto wspomaga wadc zgodnie z naukami Tao, nie
bdzie prbowa potwierdza swoich wpyww w krlestwie
przy pomocy potgi armii. Obranie takiego kierunku
dziaania spotkaoby si z odpowiedni reakcj.
Gdziekolwiek kroczy wielka armia, wyrastaj kolczaste
krzewy i ciernie. W cieniu star wielkich armii rodz si
ponure dni. Po wojnie zawsze bowiem nastpuj ze lata.
Wytrawny dowdca wyprowadza decydujce uderzenie i
zatrzymuje si. Nie odwayby si, poprzez kontynuowanie
akcji, potwierdza i chepi si swoim wojennym
mistrzostwem. Bdzie atakowa wroga, jednoczenie
wystrzegajc si prnoci czy gloryfikowania swych
czynw, a w szczeglnoci arogancji w dziaaniach. Atakuje,
poniewa atak jest czynem koniecznym. Atakuje, lecz nie w
celu osignicia biegoci w sztuce walki.
Gdy rzeczy osigaj szczyt swoich moliwoci, zaczynaj si
starze. W takim wypadku owe rzeczy nie s zgodne z Tao.
A wszystko, co nie jest zgodne z Tao, szybko osiga kres
swojego istnienia.



71



72

Wielkie armie, jakkolwiek pikne same w sobie, s jedynie
narzdziami nieszczcia. S znienawidzone przez wszystkie
istoty yjce. Dlatego te ten, kto pozna ciek Tao, stara
si trzyma od nich z daleka.
Czowiek owiecony za zaszczytne zwykle uwaa miejsce po
swojej lewej stronie, lecz w czasach wojny skania si ku
prawicy. Jednake ostry miecz jest narzdziem cierpienia, nie
jest narzdziem owieconego czowieka. Uywa go tylko w
ostatecznoci. To, co ceni najbardziej to spokj i cisza.
Uwaa, e zwycistwo przy uyciu przemocy jest wysoce
niepodane. Czowiek, ktry uwaa inaczej e przemoc
nie jest niepodana zwykle znajduje rado w zabijaniu.
Ten, z kolei, kto znajduje rado w zabijaniu nie powinien
mie najmniejszego nawet wpywu na losy innych ludzi.
Gdy wadca spoglda na lewo, to czas pokoju i okazja do
witowania, gdy natomiast patrzy na prawo, oto nadchodzi
czas smutku. Po lewej stronie wadcy stoi jego nastpca i
doradca. Po prawicy natomiast zasiadaj generaowie.
Podsycanie wojny jest jak pogrzeb, gdy bowiem ginie wielu
ludzi nastaje czas aoby. Oto dlaczego nawet zwyciska
bitwa powinna by opakiwana aobnym lamentem.



73



74

Tao jest wieczne i zawsze bezimienne. Chocia w swej
pierwotnej prostocie, niczym nie wyrzebiony jeszcze
kamie, moe wydawa si mae, jego warto dla kadego
czowieka wykracza ponad wszelk miar. Gdyby feudalny
ksi lub krl mg strzec je i rozporzdza nim, wszelkie
istnienie w naturalny sposb oddaoby mu panowanie nad
wiatem.
Niebo i Ziemia, pod przewodnictwem Tao, jednocz si i
posyaj w d sodkie krople rosy, ktre bez udziau
czowieka, docieraj wszdzie w rwnym stopniu.
Kiedy Tao zaczyna dziaa w wiecie, mona okreli je
konkretnym imieniem. Kiedy ju jednak zostanie nazwane,
czowiek wie, kiedy powinien si zatrzyma. Gdy czowiek
wie, kiedy si zatrzyma w swoich dziaaniach, bdzie wolny
od wszelkiego ryzyka poraki i od podejmowania bdnych
decyzji.
Stosunek Tao do caego wiata jest podobny do stosunku
midzy wielkimi rzekami i oceanami, a strumieniami w
dolinach.



75



76

Kto poznaje ludzi jest wnikliwy. Kto poznaje siebie zdobywa
prawdziw mdro. Kto potrafi pokona innych jest silny.
Kto potrafi pokona siebie zdobywa prawdziw potg. Kto
jest zadowolony ze swojego stanu posiadania jest bogaty. Kto
potrafi dziaa ze zdecydowaniem posiada siln wol.
Kto nie zawiedzie pokadanych w nim nadziei, dugo bdzie
piastowa swoje stanowisko. Kto umrze, lecz nie zostanie
zapomniany, osignie dugowieczno.



77



78

Wspaniae Tao jest wszechobecne! Mona je odnale
zarwno w lewej rce, jak i w prawej.
Wszystko w swym rozwoju jest uzalenione od Tao, ktremu
nic nie jest w stanie si sprzeciwi. Tao dziaa, zawsze
koczc co zacznie, zawsze zaczynajc co nowego, gdy
skoczy stare. Tao dba o wszystkie istoty, lecz nie usiuje
nimi zawadn. Mona je znale w najmniejszych rzeczach.
Wszelkie istnienie zatacza krg, powraca do pocztku i znika,
nie zdajc sobie nawet sprawy z tego, e Tao nim kieruje.
Mona je znale w najwspanialszych rzeczach.
Mdrzec jest zatem zdolny do wypenienia swych
najwspanialszych osigni dokadnie w taki sam sposb.
Osiga wielko nie starajc si jej zdobywa.



79



80

Temu, kto trzyma w swych doniach Wielki Obraz
niewidzialnego Tao, cay wiat odwdzicza si cigym
odradzaniem si. Ludzie szukaj u niego schronienia i nie
grozi im doznanie krzywdy. Znajduj u niego odpoczynek,
spokj i ulg w cierpieniu.
Jeli gospodarz zaoferuje dobr muzyk i jedzenie, ludzie
zatrzymaj si u niego na chwil. Lecz jeli gospodarz
zaoferuje swym gociom mdro Tao mimo, e wyda si
ona nudna i bez smaku zatrzyma ich na duej, chocia nie
dostrzeg i nie usysz Tao. Co wicej, gdy muzyka i
jedzenie skocz si, Tao pozostanie. Jest ono bowiem
niewyczerpane.



81



82

By wzi gboki wdech, wpierw naley zrobi wydech. By
osabi cokolwiek, wpierw naley je wzmocni. By kogo
obali, wpierw naley go wynie na piedesta. By kogo
okra, wpierw naley obdarowa go. Oto cieka zwana
Ukrytym wiatem Dziaania.
Tak bowiem jest w wiecie, e delikatne pokonuje twarde, a
sabe zwycia silne.
Ryby powinny zosta w gbinach stawu, a miecze powinny
zosta w swych pochwach.



83



84

Tao w naturalny sposb nie podejmuje dziaania, a mimo to
nic, co jest konieczne nie pozostanie niewykonane.
Gdyby ludzie byli w stanie zrozumie i stosowa w yciu
mdro Tao, cay wiat mgby rozwija si w harmonii z
samym sob.
Gdyby jednak harmonijny rozwj wiata staby si dla mnie
obiektem podania, poskromibym owo podanie dziki
niemej prostocie.
Niema prostota jest wolna od narzuconej celowoci, dziki
czemu mona wyzby si podania. Wwczas, w ciszy i
spokoju, cay wiat rozwija si w harmonii z samym sob.



85



86

Ten, kto pielgnuje w swym wntrzu cnot Tao, nie stara si
jej pokaza innym. Dlatego wanie jest mdrcem. Kto
wiedziony jest niszymi pobudkami, nieustannie prbuje
dowie swoj warto. Dlatego wanie mdrcem nie jest.
Tote mdrzec nie dokona niczego i nie odczuwa potrzeby
dokonywania czegokolwiek. Ten, kto mdrcem nie jest
zawsze podejmuje dziaanie, gdy nieustannie odczuwa tak
potrzeb.
Mdrzec kieruje si w swej naturze yczliwoci, nie
pozostawia niczego wasnemu losowi. Ten natomiast, kto
podstaw swych dziaa czyni ludzk sprawiedliwo,
pozostawia wiele niedokoczonych spraw.
Czowiek dobrze wychowany zawsze stara si pokaza swoj
przyzwoito, lecz nie znajdujc odpowiedzi na ni u innych,
zrobi wszystko, by wymusi uznanie si.
W duszy czowieka pozostaje cnota, nawet jeli zagubi w
sobie Tao. Dobro nadal wypenia dusz, nawet jeli cnota
zostanie zapomniana. Jeli dobro take gdzie przepadnie,
pozostanie jeszcze sprawiedliwo. W ostatecznoci, nawet
jeli nie bdziemy znali sprawiedliwoci, instynktownie
kierowa si bdziemy waciwym szlakiem.
Wiedz jednak, e ycie waciwe jest osabion form
wesooci i lojalnej wiary. Jest rwnie pocztkiem
nieporzdku. Umiejtno szybkiego przewidywania i
rozumienia jest kwiatem Tao, jak rwnie pocztkiem
gupoty.
Dlatego te prawdziwy mdrzec trwa w swej staoci i
wystrzega si tego, co kruche. Skupia si na owocu, a nie na
kwiecie, z ktrego owoc powstaje. Odrzuca, co pojawia si
pierwsze, by mc czerpa z tego, co nastpuje jako drugie.



87



88

W dawnych czasach wszystko byo nierozerwaln jednoci.
Dziki tej jednoci niebo jest jasne i czyste. Dziki tej
jednoci ziemia staa si mocna i pewna. Dziki tej jednoci
duchy zyskay wicej si. Dziki tej jednoci doliny kwity
obficie. Dziki tej jednoci wszystkie stworzenia zaczy y.
Dziki tej jednoci wadcy wszystkich krain wiecili
przykadem dla swych poddanych.
To wszystko jest skutkiem dziaania Tao.
Gdyby niebo nie byo tak czyste, zostaoby rozdarte. Gdyby
ziemia nie bya tak pewna, szybko popkaaby i ugia pod
wasnym ciarem. Gdyby duchy nie posiady mocy, wkrtce
przestayby istnie. Gdyby doliny nie byy tak obfite,
zamieniyby si w pustynie. Gdyby adne stworzenie nie
zaczoby y, wiat byby pusty. Gdyby wadcy nie potrafili
rzdzi mdrze, mimo caej swej wspaniaoci, wszyscy by
upadli.
Jak wida szlachetno wyrasta z pospolitoci, duma
natomiast opiera si na skromnoci, ktra jest jej
prawdziwym rdem. Dlatego te wadcy nazywaj siebie
samotnymi, sabymi i nieprzydatnymi. Czy nie oznacza to,
i wielko ich nie przysania im rde swej wielkoci? Nie
w oglnym obrazie ley bowiem sia, lecz w sprawnym
funkcjonowaniu wszystkich elementw caoci. Mdrzy
wadcy nie prbuj zatem przyozdabia si drogocennymi
klejnotami. Wystarczy im surowe pikno zwyczajnych
kamieni.



89



90

Natura jest ywioem cyklicznym, dokadnie tak jak Tao,
koniec staje si pocztkiem, pocztek powraca na koniec.
Sabo wyznacza kurs potgi czynw Tao.
Wszystkie rzeczy zrodziy si z bytu; byt z kolei narodzony
jest z niebytu.



91


C opyr i ght by W o j c i e c h P . P . Z i e l i s k i

92

wiaty czowiek, gdy usyszy o Tao, cierpliwie dy do jego
realizacji poprzez codzienn praktyk. Przecitny czowiek,
usyszawszy o Tao, zdaje si je rozumie, lecz nie zawsze
potrafi y w zgodzie z jego naukami. Gupcy, gdy
wysuchaj nauk Tao, kpi z niego i miej si gono.
Jednake czy Tao byoby jeszcze sob, gdyby nie byo
wymiewane?
Dlatego te mdrcy czsto powtarzaj: Tao, cho jest
najjaniejszym wiatem, wydaje si by mroczne; czowiek,
ktry czyni postpy w jego praktykowaniu, wydaje si sta w
miejscu, a nawet cofa w rozwoju; szlak Tao, cho prosty,
wydaje si wyboisty i trudny; najwysza cnota rodzi si na
dnie najgbszej otchani; najwspanialsze pikno zdaje si tak
odraajce, e rani oczy; najbogatszy czowiek to ten, ktry
zdaje si nie mie niczego, a nawet najwiksza moc wydaje
si niewielka, saba; niezachwiana mdro Tao, wydaje si
nietrwaa, zmienna niczym chorgiew na wietrze; przestrze
doskonaa nie posiada granic; naczynie doskonae jest
wyrabiane bardzo powoli; dwik doskonay jest ledwie
syszalny, jest prawie cisz; doskonae dzieo sztuki
natomiast jest swoim wasnym cieniem i nie posiada
ukrytego znaczenia.
Tao jest dobrze ukryte i nie posiada imienia, nie mona go
pozna. Niemniej tylko Tao jest zdolne wspomc czowieka i
doprowadzi go do doskonaoci.



93



94

Tao istnieje, mimo e si nigdy nie narodzio. Istniejc dao
pocztek pierwszemu wraeniu. Pierwsze wraenie zrodzio
wspomnienie, a z niego natomiast powstaa pierwsza myl.
Dziki mylom istnieje cay nieskoczony wszechwiat.
Materia, ktra narodzia si we wszechwiecie, pozostawia
za sob mrok i skierowaa si ku wiatu, z ktrego bdzie
moga si na nowo odrodzi w nowej formie. Harmoni
przemian zachowa mona dziki nicoci, ktra jest jej
oddechem.
Nikt nie chce by samotny, nie chce by postrzegany przez
innych jako bezwartociowy i niepotrzebny. Jednak mdry
przywdca wanie w taki sposb opisuje siebie, poniewa
wie, e pewne zwycistwa osign mona tylko przez
przegran, natomiast przegrywa si czsto przez denie do
zbyt wielkiego zwycistwa.
Ucz tylko tego, czego i inni ucz. Gwatowny i silny
czowiek nie umiera zwykle z przyczyn naturalnych. Oto
podstawa mego nauczania.



95



96

Mikko wody, gdy uderzy, zwyciy bez trudu twardo
kamienia. Niebyt rwnie atwo wpeza tam, gdzie nie ma
najmniejszych nawet szczelin. Std wanie znam zalety nie
podejmowania adnego dziaania.
Niewielu potrafi naucza bez uycia sw, nieliczni potrafi
korzysta z zalet niedziaania.



97



98

Sawa czy ycie ktre z nich jest wam drosze? ycie czy
bogactwo ktre z nich wybierzecie? Skup si na yciu i
zapomnij o innych rzeczach. Skup si na nich, a stracisz
ycie. Ktre z wymienionych wyej przynosi wikszy smutek
i bl?
Std widzimy, e czowiek pragncy sawy odrzuca to, co
najwspanialsze. Kto kocha bogactwo odrzuca prawdziwy
skarb.
Kto osign spenienie nie obawia si wstydu. Kto wie,
kiedy si zatrzyma nie poniesie klski. Wolny od
niebezpieczestw, dugo bdzie y.



99



100

Kto, z perspektywy czasu, uwaa swoje najwiksze
osignicia za liche, znajdzie wielk si w sobie, ktra
starczy mu na bardzo dugo. To, co kiedy wydawao si
pene, moe pniej wyda si puste, jednak nadal bdzie
niewyczerpane. To, co kiedy wydawao si proste, moe
wyda si pokrcone, gdy przyjrze si jeszcze raz. Mdro
moe sprawia wraenie gupoty, a elokwencja niezdarnego
bekotu.
Nieprzerwany ruch moe pokonywa chd, a stao
zwycia gorco. Czysto i stao s rdem susznych
praw dla wszelkiego istnienia.



101



102

Gdy dostrzegamy naturaln drog Tao, nagle okazuje si, e
wszystkie rzeczy su swoim celom. Konie, na przykad,
cign powozy i pugi. Gdy natomiast nie dostrzegamy
naturalnej drogi Tao, konie s hodowane do walki na wojnie.
Nie ma wikszego nieszczcia ni brak ograniczenia
niezdrowej ambicji, klski wikszej ni rozczarowanie
swoimi osigniciami, winy wikszej ni chciwo
wypeniajca serce. Dlatego prawdziwa rado powinna by
trwaa i niezmienna. Tylko wwczas czowiek otrzymuje to,
czego potrzebuje.



103



104

Nawet bez wychodzenia z domu mdrzec jest w stanie
rozumie wiat. Bez wygldania przez okno moe dostrzec
drog Niebios. Im dalej bowiem patrzy, tym wikszym jest
lepcem.
Dlatego te prawdziwy mdrzec zdobywa wiedz bez
podrowania, okrela istot wszystkich rzeczy bez patrzenia
na nie, bez wysiku realizuje swoje cele, nie zabiegajc
zbytnio o ich realizacj.



105



106

Kto powica czas na nauk, kadego dnia co zyskuje. Kto
powica czas na Tao, kadego dnia moe czyni coraz
mniej, a w kocu nie bdzie czyni zupenie niczego. Gdy
dojdzie si do punktu cakowitego niedziaania, nie pozostaje
nic co nie zostaoby zrobione.
Prawo natury rzdzi poprzez pozwolenie rzeczom obierania
ich wasnego kursu, nie wymaga od nikogo, by walczy o
zdobywanie wiata. Pozwala istnie bez wysiku, zdobywa
bez zdobywania.



107



108

Mdrzec nie wypenia swego umysu pragnieniami, lecz
skupia si na potrzebach innych ludzi. Dla dobrych, jest
dobry. Dla niedobrych, rwnie jest dobry. I w ten sposb
wszyscy otrzymuj dar dobra. Wobec ludzi szczerych,
mdrzec jest szczery. Wobec nieszczerych, rwnie jest
szczery. I w ten sposb wszyscy mog pozna czym jest
szczero.
Mdrzec jest czsto postrzegany przez innych jako osoba
niezdecydowana, utrzymujca swj umys w obojtnoci.
Ludzie kieruj swoje oczy i uszy w jego stron, a on traktuje
ich, jakby byli jego dziemi.



109



110

Ludzie umieraj, by mc narodzi si ponownie. Pojawiaj
si na wiecie, by umrze.
Na przestrzeni lat pomidzy narodzinami, a mierci okazuje
si, e na kadych dziesiciu ludzi trzech poda za yciem, a
trzech za mierci. Na t dziesitk przypada rwnie trzech,
ktrzy usiuj sta po stronie ycia, lecz ktrych dziaania
kieruj si ku mierci. Ich dziaania cechuje zbyt mocne
usiowanie zatrzymania ycia, co prowadzi zwykle do
zupenie odwrotnych rezultatw.
Podobno czowiek, ktry umiejtnie potrafi kierowa swym
yciem, moe bez obaw wyruszy w podr i nie musi
wystrzega si nosorocw ani tygrysw, w obliczu ludzi nie
potrzebuje zbroi ani ostrego miecza. Nosoroec nie znajdzie
bowiem adnego miejsca, ktre mgby przeszy swym
rogiem, a tygrys nie znajdzie adnego miejsca, w ktre
mgby wbi pazury, aden miecz nie dosignie swego celu.
To dlatego, poniewa taki czowiek nie ma w swej duszy
miejsca dla mierci.



111



112

Wszystkie istniejce na wiecie rzeczy rodz si z
podstawowej reguy Tao i s odywiane przez jej nieustanne
dziaanie. Wszystkie rzeczy s ksztatowane zgodnie ze
swoj natur, ich przeznaczenie dokonuje si poprzez
osignit form. Dlatego te wszystkie rzeczy, bez wyjtku,
darz Tao szacunkiem i bogosawi jego dziaania.
Szacunek dla Tao oraz jego dziaa nie jest rezultatem
adnego skoordynowanego aktu wiary, lecz zwyczajnego,
spontanicznego hodu.
Pamitajmy zatem, e to Tao stwarza wszystkie rzeczy, to
Tao odywia je, kieruje ich rozwojem, opiekuje si nimi,
dopenia je, pozwala im dojrze, podtrzymuje je i pomnaa.
Tao tworzy wszystkie rzeczy, lecz nie prbuje ich posiada.
Tao prowadzi przez ycie, lecz nie chepi si swoj moc.
Pozwala rozwija si, lecz nie prbuje kontrolowa. Oto
czym jest tajemne dziaanie.



113



114

Tao bdce rdem wszelkiego istnienia, jest czsto
nazywane Matk Wszechrzeczy.
Poznajc matk, mona rwnie pozna jej dzieci. Kiedy
czowiek poznaje rdo swego pochodzenia, strzee go za
wszelk cen. Wwczas, przez cae ycie bdzie wolny od
niebezpieczestwa.
Pozwlmy mu milcze, pozwlmy nawet nie oddycha, a nie
bdzie musia trudzi si przez cae swoje ycie. Jeli
czowiek bdzie mwi bez potrzeby czy traci dech w
pogoni za karier, nigdy nie uchroni si przed
niebezpieczestwem.
Umiejtno dostrzegania rzeczy maych, to sekret mdrego
rozumowania. Obrona tego, co delikatne i mikkie, to sekret
prawdziwej siy.
Kto prawidowo korzysta ze swej mdroci, bez problemu
powrci do rda swej istoty. Uwolni si z nieszczsnej
klatki swego ciaa i nigdy nie zazna krzywdy.



115



116

Gdybym nagle sta si sawny i zosta wyniesiony na wane
stanowisko, najwaniejsz dla mnie trosk byoby pozosta w
zgodzie ze wspaniaym Tao.
Wspaniae Tao, podobnie jak droga, jest gadkie i proste, lecz
ludzie lubi wdrowa bocznymi ciekami.
Ich budynki i dziedzice s dobrze utrzymane, lecz pola
zarastaj chwastami, a spichlerze wiec pustkami. Ubieraj
si w eleganckie i bogato zdobione szaty, przy pasie noszc
ostre miecze. Pobaaj sobie w jedzeniu i piciu, nie znajc
umiaru. Ich bogactwo wykracza poza wszelkie marzenia.
Ksita tego rodzaju mog by uwaani za zodziei i
pyszakw.
Taki sposb ycia stoi z pewnoci w sprzecznoci z Tao.



117



118

Rolina, ktrej korzenie s mocne, nie zostanie atwo
wyrwana z ziemi. Podobnie jak czowiek, ktrego mocno
pochwycono, nie wylizgnie si atwo. Dlatego te czowiek
powinien oddawa cze swoim przodkom.
Pielgnujc Tao w swym wntrzu, czowiek osiga
prawdziw moc. Kierujc si zasadami Tao w rodzinie, jej
zamono bdzie rosa. Utrzymujc Tao w swym miecie,
doprowadzi si do jego rozkwitu. Znajdujc Tao w narodzie,
stworzy si szczliwy kraj. Wypeniajc mdroci Tao cay
wiat, doprowadzi si do wypenienia wszystkich ludzi cnot.
W taki oto sposb efekt dziaania Tao mona dostrzec w
pojedynczym czowieku, obserwujc go w rnych
sytuacjach. Podobnie w rodzinie, w miecie, w narodzie i w
wiecie. Czowiek jest bowiem miniaturowym
odzwierciedleniem rodziny. Rodzina jest miniaturowym
odzwierciedleniem miasta. Miasto jest miniaturowym
odzwierciedleniem kraju. Kraj jest miniaturowym
odzwierciedleniem caego wiata.
Skd wiem, e jest wanie tak, jak to opisaem? Dziki
obserwacji.



119



120

Czowiek, ktrego dusz wypenia cnota jest podobny do
nowonarodzonego dziecka. Jadowite owady nie bd go
dli, nie pochwyc go dzikie bestie, nie bd atakoway
drapiene ptaki.
Koci nowonarodzonego dziecka s delikatne, a jego minie
mikkie, lecz mimo to chwyt ma mocny. Moe i nie pojmuje
jeszcze stosunkw czcych mczyzny z kobiet, lecz jego
narzdy mog by pobudzone, ukazujc doskonao istoty
ludzkiej. Moe krzycze przez cay dzie, a jego gardo nie
chrypnie i nie wysycha oto naturalna harmonia.
Tym, ktrzy pielgnuj ow harmoni, objawia si sekret
niezmiennego Tao, a z posiadanej wiedzy wyrasta prawdziwa
mdro.
Zbytni popiech w yciu jedynie szkodzi, lecz zatrzymanie
si cakowite rwnie do niczego nie prowadzi. W obu
przypadkach czowiek zyskuje wycznie faszyw si, nad
ktr mona jedynie paka.
Wszystkie istoty osigaj dojrzao, a nastpnie starzej si,
co wydaje si by sprzeczne z Tao. Wiadomo bowiem, e co
sprzeczne z Tao, szybko umiera.



121



122

Ci, ktrzy znaj Tao, nie musz o nim mwi. Ci, ktrzy
lubi o Tao czsto opowiada, zwykle nie maj o nim
pojcia. Mdrzec zatem mwi niewiele, jeli w ogle
cokolwiek i wycisza zmysy. Zawsze stara si stpi, co
ostre, dziki czemu zamienia zoono w prostot.
Ukrywajc swj geniusz wydaje si by gupcem, dziki
czemu nie wyrnia si zbytnio wrd ludzkiej ciemnoty. Oto
czym jest tajemna jedno.
Taki czowiek, jak opisany powyej nie moe by traktowany
ani jako czonek rodziny, ani jako zupenie obcy. Nie
zaprzta sobie gowy zyskiem i strat, ani hojnoci czy
skpstwem. On jest bowiem najzacniejszym ze wszystkich
ludzi.



123



124

Kraj powinien by rzdzony przy pomocy sprawiedliwych
rodkw, natomiast wojna powinna by prowadzona z
nieuchwytn przebiegoci. Jednak prawdziw wadz w
pastwie mona zdoby tylko poprzez zaprzestanie dziaa i
wyzbycie si celowoci.
Skd o tym wiem? Z powodu tych kilku faktw: im wicej w
pastwie zakazw tym biedniejsi s ludzie, im wicej
rodkw przynoszcych zyski tym wikszy panuje chaos,
im wicej w ludzkim dziaaniu znajdziemy podstpu tym
dziwniejsze dziej si rzeczy, im wicej ogasza si praw
tym wicej pojawia si zodziei i przestpcw.
Dlatego te mdrzec twierdzi, e nic nie bdzie robi, a ludzie
sami powrc do swego naturalnego stanu. Twierdzi, e
bdzie pielgnowa w sobie cisz, a ludzie sami naprawi
swoje bdy. Twierdzi, e nie bdzie sprawia nikomu
kopotw, a ludzie sami stan si bogaci. Twierdzi, e nie
bdzie przejawia adnych ambicji, a ludzie sami osign
pierwotn prostot.



125



126

Gdy rka wadcy jest lekka, ludzie s uprzejmi i szczerzy,
jeeli jednak kraj jest rzdzony zbyt brutalnie, ludzie staj
si rozczarowani i niezadowoleni.
Szczcie poda za cierpieniem, ktre z kolei czai si w
cieniu szczcia. Kt mgby wiedzie, jak potocz si losy
wiata? Moe nie bdzie on mia koca?
Czy powinnimy zatem poprawia innych? Prba
naprostowania czego wie si z tego czego nagiciem.
Rezultatem dobrego uczynku mog by ze konsekwencje.
Dobro zatem moe przeksztaci si w zo. Tak to ju
wyglda od bardzo dawna.
Dlatego te mdrzec nie rani nikogo swoimi czynami, cho
s one ostre niczym miecz; nikomu nie zadaje blu, cho jego
szczero trafia zawsze w samo sedno; jest zawsze taktowny,
cho bezporedni w wymowie; owiecony, cho nigdy nie
olepia blaskiem patrzcych na ludzi.



127



128

Nic tak nie wspomaga dobrych rzdw i waciwej suby
bogom, jak skromno. To wanie dziki skromnoci
czowiek jest w stanie utrzyma harmoni w swej duszy.
Owa harmonia przejawia si w cigym powrocie do
naturalnych mdroci Tao. Dziki wci powtarzajcej si
akumulacji cech Tao w czowieku moemy bez trudu
pokonywa wszelkie stajce nam na drodze przeszkody.
Dziki pokonywaniu przeszkd zyskujemy si, by
przekracza wszelkie granice. A gdy bdziemy zdolni
wykracza poza swoje ograniczenia, bdziemy mogli wada
kadym krlestwem.
Panujc mdrze, wadca zdobywa serca swoich poddanych,
dziki czemu jego wpyw bdzie dugotrway. Jego korzenie
wrosn gboko w ziemi, a owoce jego dziaa bd solidne.
Oto droga dalekowzrocznoci i dugiego ycia.



129



130

Rzdzenie wielkim krlestwem jest jak smaenie maych ryb.
Pozwl, by krlestwo byo rzdzone zgodnie z mdroci
Tao, a wewntrzne demony ludzi nie bd miay wstpu na
ich terytorium. Oczywicie demony nie znikn cakowicie,
nie strac nawet swej siy, lecz nie bd mogy skrzywdzi
adnego czowieka. Nie tylko zreszt demony nie bd mogy
szkodzi ludziom, ale rwnie rzdzcy nimi mdrzec.
Poniewa mdrcy i demony nie zadaj sobie wzajemnie ran,
ich sia moe zjednoczy si i przeksztaci w moc Tao.



131



132

Gdy krlestwo posidzie wielk si i rozlege wpywy, staje
si wspaniae niczym ocean wszystkie rzeki i strumienie
kieruj si ku niemu.
Mona to zilustrowa take w inny sposb. Ot kobieta,
dziki swej staoci i ulegoci zawsze zwycia nad
mczyzn.
Stao i ulego moe by postrzegana jako poddastwo,
lecz w rzeczywistoci wielkie krlestwo ustpujc mniejszym
krlestwom, zyskuje je dla siebie, podbija bez walki.
Natomiast mae krlestwo, ktre ulegnie wielkiemu
krlestwu stanie si jego czci, a zatem samo bdzie
wielkim krlestwem. Jedno krlestwo ulegoci zdobywa,
drugie pozwala si zdoby.
Wielkiemu krlestwu nie chodzi o nic wicej, jak
zjednoczenie ludzi i otoczenie ich waciw opiek. Maemu
krlestwu nie chodzi o nic innego, jak o akceptacj i
uzyskanie waciwej opieki. Oba krlestwa dostaj to, czego
pragn. Wielkie krlestwo powinno jednak pamita, by si
nie wywysza.



133



134

Tao jest osi wszelkiego istnienia. Jest bezcennym skarbem
dla dobrych ludzi i schronieniem dla ludzi zych.
Pikne sowa mog przynie zaszczyty wypowiadajcej je
osobie, jednake dziki naturalnej dobroci mona osign
znacznie wicej.
Dlaczego Tao chroni nawet zych ludzi? Poniewa nikt nie
powinien by porzucony tylko dlatego, e bdzi w ciemnoci
swego umysu. Oto powd istnienia wadcw i ich doradcw.
Najlepszymi bowiem darami nie s klejnoty czy pikne
konie, lecz spokj pozwalajcy sign mdro Tao.
Powodem, dla ktrego staroytni cenili sobie Tao, jest
moliwo szybkiego osignicia swoich celw i wyzbycie
si wad charakteru. Oto dlaczego znaczenie Tao jest tak
wielkie dla caego wiata.



135



136

Naley dziaa bez podejmowania dziaa, praktykowa bez
odbywania praktyki. Naley umie wyczu smak tego, co nie
posiada smaku oraz mae rzeczy traktowa jakby byy
wielkimi. Na nienawi naley odpowiada dobroci.
Kontempluj pojawiajce si trudnoci, nawet gdy wszystko
przychodzi ci z atwoci. Kieruj wielkimi rzeczami kiedy s
jeszcze mae.
Cakowicie naturalnym jest fakt, e nawet najtrudniejsze
rzeczy mona wykona z atwoci, jeli wybierze si
odpowiedni czas, a wielkie dziaania powstaj z mniejszych
uczynkw.
Dlatego te mdrzec unika wielkich rzeczy, dziki czemu
sam osiga wielko. Zbyt pochopnie zoone obietnice atwo
mona zama, tote podkopuj one zaufanie.
Przedsiwzicia, ktre wydaj si atwe, zwykle sprawiaj
mas problemw. Z tego te powodu mdrzec kad rzecz w
yciu traktuje jak trudne zadanie. Dziki temu nie ma
adnych problemw.



137



138

Co pozostaje w spoczynku, atwo utrzyma w ryzach. atwo
zapobiec temu, co jeszcze si nie pojawio. To, co sabe, z
atwoci moe zosta zamane. To, co nieliczne bez
problemu mona rozproszy.
Rozwa problem, zanim ten si pojawi. Zarzdzaj, zanim
brak kierownictwa sprowadzi baagan. Wielkie drzewo,
wyrasta z malekiego pdu. Nawet najwysza wiea zostaa
zbudowana przy pomocy malekich cegie. Nawet najdusza
podr rozpoczyna si od jednego kroku.
Kto prbuje ulepsza co na si, zwykle to niszczy. Jeli
prbuje si pochwyci, traci bezpowrotnie.
Mdrzec zatem nie usiuje ksztatowa niczego wedug
wasnej woli, dlatego niczego nigdy nie zniszczy. Mdrzec
nie prbuje niczego pochwyci, dziki czemu niczego nigdy
nie straci. Natomiast ludzie w swej gonitwie za sukcesem
bardzo czsto ponosz porak tu przed realizacj swoich
zamierze.
Czowiek powinien by tak samo ostrony na kocu, jak by
na pocztku, jeli chce osign sukces.
Dlatego te pragnieniem mdrca jest nie pragn niczego, nie
ceni on rzeczy trudnych do zdobycia.
Uczy si jak by nieukiem, zwraca si w stron tego, co inni
ludzie ignoruj. W ten oto sposb pomaga wszystkim
napotkanym stworzeniom w ich naturalnym rozwoju, lecz
wystrzega si ingerowania w ich decyzje.



139



140

W dawnych czasach praktykujcy nauki Tao nie starali si
owieca innych. Dbali raczej o to, by ludzie byli
prostolinijni.
Caa trudno w rzdzeniu ludmi wynika z tego, e s oni
istotami inteligentnymi. Panowanie nad krajem w podstpny
sposb przynosi jedynie cierpienie. Bogosawiony kto rzdzi
krajem przy pomocy skromnoci i dobroci. Kto pamita o
tych prostych zasadach, bdzie idealnym wadc.
wiadomo swojej doskonaoci to gboko ukryta cnota.
W odrnieniu od cnoty zwykych ludzi, prawdziwa cnota
jest zaiste ukryta bardzo gboko i daleko sigaj jej wpywy.
Tylko ten sposb moe prowadzi do absolutnej harmonii.



141



142

Strumienie i oceany s zwane wadcami dolin, a to dlatego,
e pyn ich dnem. To rzeka stwarza dolin si swego pdu.
Dlatego te mdrzec pragncy wznie si ponad ludzko,
musi w swych sowach i czynach stawia si poniej innych.
Musi trzyma si na uboczu.
Mdrzec przewodzi ludziom, jednake oni nie odczuwaj w
zwizku z tym adnego ciaru. Gdy bowiem wadca jest
mdrcem jego poddani nie doznaj krzywdy. Dlatego cay
wiat moe z radoci wspiera go, nigdy nie bdc
wyczerpanym.
Poniewa mdrzec nigdy z nikim nie walczy, nikt nie moe
go zwyciy.



143



144

Wszyscy zgodnie twierdz, e Tao jest wspaniae. Wedug
mnie nie ma w nim nic niezwykego. Twierdz tak, poniewa
wspaniao Tao jest czym cakowicie naturalnym. Jak
szybko i jak nisko upadby czowiek, gdyby prbowa na si
osign wspaniao?
Tao zawiera w sobie trzy cenne skarby, ktrych zawsze
bdzie strzego. Pierwszy zwany jest wspczuciem. Drugi to
umiar. Trzecim natomiast jest pokora.
Tylko czowiek, ktry potrafi wspczu moe by
prawdziwie odwany. Tylko czowiek, ktry potrafi
zachowa umiar, moe by prawdziwie szczodry. Tylko
czowiek, ktry potrafi pochyli gow w pokorze, moe by
dobrym wadc.
Gdyby czowiek by odwany lecz nie znaby wspczucia,
gdyby czowiek by szczodry lecz nie znaby umiaru, gdyby
czowiek by wadc krlestwa lecz nie znaby pokory, jego
dni byyby policzone.
Jeli natomiast czowiek zna prawdziwe wspczucie, zawsze
bdzie zwycia w bitwie, pokonujc kadego wroga. Jeli
uyje wspczucia w obronie, zawsze odeprze atak. Niebiosa
chroni swych wybracw przy uyciu wspczucia.



146

Kto jest doskonaym wojownikiem, nie jest z natury
wojowniczy. Najlepiej walczy ten, kogo nie przepenia
gniew. Najwspanialszy zdobywca nie jest najedc. Kto
chce by dobrym pracodawc, sam stosuje si do wasnych
wymaga stawianych pracownikom.
Oto prawdziwa cnota niesprzeciwiania si. Oto sekret
pozwalajcy odkrywa i korzysta z umiejtnoci innych
ludzi. Oto sposb na dziaanie zgodne z prawami niebios. Ju
w staroytnych czasach takie postpowanie byo uznawane za
najwiksz zalet.



147



148

Pewien ekspert w dziedzinie wojskowoci powiedzia: Nie
wa si wystpowa naprzd jak gospodarz, wol zawsze
zachowywa si jak go. Waham si posun do przodu
choby o cal, lecz jestem gotw w kadej chwili cofn si o
stop.
Oto denie do przodu bez wykonywania jakiegokolwiek
ruchu, oto zwycianie bitwy bez uycia broni, oto nacieranie
na wroga bez wrogoci, oto sposb na pochwycenie
przeciwnika bez ucisku.
Nie ma wikszego bdu ni niedocenianie przeciwnika. Jeli
nie bdziemy docenia swoich przeciwnikw, z pewnoci
przegramy i stracimy wszystko.
Dlatego te, gdy na przeciw siebie stan dwie armie o
podobnej sile, zwyciy ta strona, ktrej przywdca bdzie
wiadomy sabych punktw swojej armii.



149



150

Chocia zrozumienie moich sw nie powinno przysparza
trudnoci, podobnie zreszt jak praktykowanie zawartej w
nich mdroci nikt na wiecie zdaje si mnie nie rozumie i
nie poda za moim przykadem.
Sowa wypywaj z idei, wydarzenia nastpuj jako skutek
pewnej konkretnej przyczyny. Mimo tego, czsto nie s
rozumiane. Dlatego te i ja nie jestem rozumiany.
Naprawd niewielu jest takich, ktrzy mnie rozumiej. To
wanie dziki temu wida, jak jestem wybitny. To normalne,
e mdrzec przyodziewa si w skromne szaty i ukrywa swoje
prawdziwe bogactwo. Swj najcenniejszy klejnot nosi
bowiem w sercu.



151



152

Prawdziw si ducha jest wiedza niewiadoma, natomiast
wiadome ignorowanie mdroci jest oznak saboci.
Jedynie przez zaakceptowanie choroby mona wyzdrowie.
Wwczas sabo zwalcza si si.
Mdrzec jest mdry, poniewa zaakceptowa swoj
ignorancj, pozwoli zadomowi si jej w umyle i przemin
naturalnym biegiem rzeczy.



153



154

Kiedy ludzie nie obawiaj si rzeczy, ktrych obawia si
powinni, mona by pewnym nadejcia tych rzeczy.
Nie pozwl takim ludziom ogranicza wasnej swobody, nie
gd si, by wiedli puste ycie. Pozostawieni samym sobie
nigdy nie zaznaj spokoju.
Dlatego te mdrzec szanuje siebie mimo, e nie rozumie
swojej istoty. Ceni siebie, lecz nie przecenia. Dlatego odrzuca
pochlebstwo, wybierajc szczer pochwa.



155



156

Zuchwaa odwaga prowadzi do mierci. Odwaga zmieszana z
ostronoci prowadzi do ycia. Obie te rzeczy, odwaga i
ostrono, s czasem korzystne, a czasami szkodliwe.
Pewne rzeczy s odrzucane przez Niebiosa. Kt moe
wiedzie dlaczego? Nawet mdrzec ma czasem problem z
odpowiedzi na to pytanie.
Sia Niebios przejawia si w tym, e nie atakuje, ale podbija.
Niebiosa nie odpowiadaj przy uyciu sw, lecz ich
odpowiedzi s zawsze prawidowe. Niebiosa nie wzywaj do
siebie, lecz wszystko dy do nich, poniewa s cierpliwe i
przepenione moc.
Niebiosa zarzucaj sw sie gboko i szeroko. Sie owa
mimo, e skada si z duych oczek, niczego nie przepuszcza.



157



158

Jeli ludzie nie boj si mierci, jak mona ich przestraszy
grob mierci? Jeli nauczy ludzi strachu przed mierci,
wwczas kadego przestpc mona pochwyci i
przeprowadzi na nim egzekucj. Kto w takich warunkach
odway si ama prawo?
Zawsze musi znale si kto, kto wykona egzekucj.
Jednake roli kata nie moe odegra kady. Kat bowiem jest
takim samym rzemielnikiem jak stolarz. Jego fach wymaga
odpowiednich umiejtnoci. Czowiek nie znajcy si na
rzemiole, ktre prbuje wykonywa z ca pewnoci sam
si zrani.
Zatem nie prbujmy ingerowa w naturalny porzdek rzeczy.



159



160

Gdy podatki s zbyt wysokie, ludzie zaczynaj godowa.
Wadcy bowiem zabieraj dla siebie zbyt wiele. Ludmi nie
jest atwo rzdzi, gdy wadcy zaczynaj zbytnio ingerowa
w ycie swych poddanych. Ludzie nie przykadaj zbytniej
wagi do mierci, gdy zaczynaj si zbytnio koncentrowa na
zdobywaniu dostatku.
Tylko ten, kto nie koncentruje si na wartoci swojego ycia,
moe je w peni doceni.



161



162

Czowiek rodzi si delikatny i mikki. W chwili mierci jego
ciao jest sztywne i twarde.
Tak samo jest ze wszystkim, z traw dla przykadu i
drzewami, ktre w okresie wzrostu s wraliwe i delikatne, a
gdy umieraj s twarde i suche.
A zatem twardo i sztywno nale do domeny mierci,
podczas gdy delikatno i mikko towarzysz yciu.
Dlatego wojownik, ktry chce by niepokonany nigdy nie
bdzie atakowa. Drzewo, ktre nie chce si zama musi
nagina si stosownie do podmuchw wiatru.
Dlatego w hierarchii bytu to, co twarde i silne stawiamy niej
od tego, co delikatne i sabe.



163



164

Tao mona by dobrze zobrazowa przy pomocy rysunku
uku. Tao jest bowiem jak uk: wysokie opada, a niskie
powstaje ku grze. Odbiera tym, ktrzy maj duo, by odda
tym, ktrzy s w potrzebie.
Oto droga Niebios. Umniejsza, co rozroso si nadmiernie,
powiksza, co jest zbyt mae.
Niestety droga przecitnego czowieka wyglda inaczej.
Ludzie maj zwyczaj zabierania biednym i dawania bogatym.
Gdzie znajdziemy czowieka, ktry dziki swemu bogactwu,
potrafi suy wiatu? Zapewne wrd tych, ktrzy swj
majtek nosz w sercu.
Mdrzec nie pragnie nagrd za swe czyny, dziki czemu s
one podwjnie wartociowe. Mimo tego mdrzec nie
przywizuje si do swoich dokona i nie prbuje udowodni
innym jaki jest wspaniay.



165



166

Nie ma nic bardziej delikatnego i sabego od wody, jednake
dziaajc przeciw temu co stae i silne, jej pynna delikatno,
czyni j niezwycion. Nic bowiem nie moe zmieni na
stae natury wody.
Powszechnie wiadomo, e delikatno pokonuje twardo,
sabo zwycia si. Niestety niewielu jest zdolnych
zastosowa t wiedz w swoim yciu.
Dlatego wanie mdrzec zawsze powtarza: Ten, ktry
potrafi przyj na swe barki hab narodu, idealnie pasuje na
wadc. Taki wadca, zawsze przyjmie na siebie katastrofy
kraju.
Proste sowa najczciej wydaj si paradoksalne.



167



168

Zawierajc umowy i podpisujc kontrakty, ludzie przyjmuj
na siebie zobowizania, ktre powinni wypenia. Niestety
dla wielu dane komu sowo znaczy niewiele, tote czsto nie
dotrzymuj obietnic.
Mdrzec, bdc przeciwnym takiemu zachowaniu, zawsze
dotrzymuje sowa, chocia od innych tego nie wymaga. W
taki oto sposb objawia si jego cnotliwo.
Nie mona nazwa cnotliwym tego, ktry wykorzystuje
innych do wypeniania swoich zobowiza.
Droga natury nie narzuca niczego w sprawach tego typu,
pozwalajc kademu dziaa wedle wasnej woli. Pamitajmy
jednak, e Tao zawsze stoi po stronie dobrego czowieka,
bdc dla niego nagrod sam w sobie.



169



170

W niewielkim kraju, zamieszkanym przez niezbyt liczn
populacj, powinno si utrzymywa grup ludzi o
nieprzecitnych umiejtnociach bojowych. Naley dba o to,
by ludzie ci nie korzystali ze swoich zdolnoci bez potrzeby.
W takim kraju ludzie nie powinni ba si mierci, a
jednoczenie dalekie krainy nie powinny budzi w nich
podania. Nawet jeli posiadaliby okrty i powozy, nie
powinni mie okazji do ich uycia. Nawet jeli posiadaliby
zbroje, nie powinni mie okazji do ich przyodziania. Nawet
jeli posiadaliby bro, nie powinni mie okazji do jej
zastosowania.
Ludzie powinni y w zgodzie z dawnymi obyczajami,
zamiast opiera swe dziaania na prawach spisanych w
kodeksach i ustawach. Powinni delektowa si poywieniem,
by dumnymi ze swoich szat, zadowolonymi ze swoich
domw i radowa si swoimi zwyczajami.
Nawet, gdyby ssiednie kraje byy tak blisko, e byoby
sycha szczekanie psw i pianie kogutw, ycie w kraju
rzdzonym jak ten opisany powyej, sprawioby, e jego
mieszkacy nie pragnliby wyjeda.



171



172

Prawda nie zawsze jest pikna, z kolei pikne sowa nie
zawsze przedstawiaj prawd. Ci, ktrzy podaj ciek
Tao, nie dyskutuj o niej, poniewa wiedz, e z adnych
argumentw uytych w dyskusji nie bdzie trwaego poytku.
Ci, ktrzy znaj naturaln drog, nie poszerzaj nadmiernie
swej wiedzy, natomiast ci, ktrzy uywaj wiedzy do
wypeniania ycia swojego i innych, nie s wiadomi Tao, ani
naturalnego szczcia.
Dlatego te Mdrzec nie przechowuje niczego dla siebie.
Wie, e im mniej posiada, tym wicej ma, a im wicej oddaje
innym, tym bardziej obfite jest jego ycie.
Cho Droga Niebios jest ostra niczym klinga miecza, nie
zadaje ran. Mdrzec kroczy sw ciek bez wysiku, jego
dziaania odznaczaj si lekkoci.

.



173

Zapraszam na:

www.tao-te-ching.8segment.pl

ISBN: 978-83-928829-0-9
Pozna 2009 r.

Tao-Te-Ching - Księga Drogi I Cnoty

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Tao-Te-Ching - Księga Drogi I Cnoty

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

www.tao-te-ching.8segment.

You might also like