2.

MODELOWANIE POARU

Opracowa: dr in.. Mariusz Malak

Numeryczne modele poaru.

Modele pola (field models):
wykorzystuj techniki symulacji bezporedniej DNS (direct numerical simulations), wymagaj stosowania komputerw o relatywnie duej mocy obliczeniowej i z tego wzgldu mog by analizowane jedynie w duych orodkach akademickich lub wyspecjalizowanych laboratoriach badawczych. W podejciu tym przestrze rozpatrywanej strefy poarowej podzielona jest na skoczenie mae obszary elementarne o wsprzdnych czasoprzestrzennych x, y , z; t . W kadym z takich obszarw dla fi t poszczeglnych chwil poaru fi wyznacza si temperatur g = g t fi , rozwizujc wyspecyfikowany dla warunkw zadania (konfiguracji strefy poarowej i wasnoci oraz rozmieszczenia nagromadzonych w niej materiaw palnych) ukad odpowiednich rwna rniczkowych czstkowych.

( )

Model hydrodynamiczny CFD (computational fluid dynamic)

czy w sobie elementy teorii dynamiki pynw z zagadnieniami przepywu ciepa. Ukad rwna rniczkowych zawiera tu rwnania Naviera Stokesa ze zmiennymi termodynamicznymi i aerodynamicznymi. Istotnym problemem jest w tym modelu matematyczne odwzorowanie zjawiska turbulentnego przepywu gazw. Dlatego czsto podejcie czysto symulacyjne w penej skali zastpowane jest implementacj do gwnego modelu submodeli CFD generujcych lokalnie drgania gazw spalinowych o wysokiej czstotliwoci.

Turbulentny model

Dodaje on do globalnego modelu CFD dwa rwnania: pierwsze dla wyznaczenia wartoci energii kinetycznej turbulencji k (turbulent kinetic energy), drugie dla okrelenie stopnia rozproszenia tej energii (rate of dissipation of turbulent kinetic energy). Modele k wykorzystuj wiele wspczynnikw empirycznych, ktre s wyznaczane eksperymentalnie. Badania poarw rzeczywistych pokazuj jednak, e realny ruch gazw w takich warunkach na og nie ma charakteru w peni turbulentnego. Z tej przyczyny, pomimo e opracowanych zostao ju kilka stale doskonalonych modeli k , ich stosowanie budzi cigle wiele kontrowersji.

Symulacja wielkich wirw LES (large eddy simulation).

Rwnania dynamiki pynw Naviera Stokesa su w tym modelu do modelowania jedynie duych wirw, oddziaujcych na medium w skali globalnej i zalenych w duej mierze od konfiguracji strefy poarowej. Mniejsze wiry, oddziaujce w skali lokalnej, opisywane s przez odpowiednie submodele (sub-grid scale models SGS), w szczeglnoci model J. Smagorinskyego. Podejcie to zostao rozwinite w zasadzie dla zagadnie modelowania poarw naturalnych operujcych na duych i otwartych przestrzeniach. Wiarygodno jego stosowania do poarw w zamknitych pomieszczeniach nie zostaa jak dotd potwierdzona w sposb wystarczajcy.

Model FDS (Fire Dynamics Symulator)

uproszczony model numeryczny.

Strona internetowa: http://www.firemodelsurvey.com

Modele strefowe (zone models, layer models).

Zakada si, e dla poszczeglnych chwil poaru t fi temperatura gazw spalinowych g jest wyrwnana (ma jednakow warto) wewntrz pewnych wydzielonych warstw termicznych (layers) analizowanej strefy. W kadej takiej warstwie do penego opisu rozwoju poaru wystarczy zatem jedynie wyspecyfikowanie zalenoci g = g t fi , ktra jest funkcj pojedynczej zmiennej t fi . Oczywicie wartoci temperatury g charakteryzujce w danej chwili t fi ssiadujce ze sob warstwy s rne.

( )

Obliczenia numeryczne sprowadzaj si zatem do rozwizania dla poszczeglnych momentw kadej wydzielonej warstwy, odpowiedniego ukadu rwna rniczkowych zwyczajnych.

t fi , osobno dla

Warstwy termiczne o wyrwnanej temperaturze gazw spalinowych w czasie poaru, w tym: warstwa gorcych gazw (pod sufitem strefy poarowej), warstwa chodniejsza (przy pododze).

 modele dwustrefowe (two-zone models) w ktrych definiuje si dwie strefy termiczne (zones): stref gorc (hot zone, upper layer), zlokalizowan w grnej (podsufitowej) czci analizowanej strefy poarowej i stref chodniejsz (cooler zone, lower layer), umiejscowion w jej dolnych partiach,

Modele dwustrefowe wykorzystuje si do opisu poarw przed osigniciem przez nie punktu rozgorzenia (pre-flashover fires). Mog by rwnie stosowane do modelowania poarw zlokalizowanych (localised fires).

modele jednostrefowe (one-zone models) w ktrych caa analizowana strefa poarowa stanowi jedn warstw termiczn o wyrwnanej w danej chwili t temperaturze
fi g

Modele jednostrefowe dobrze opisuj poary, w ktrych osignity zosta punkt rozgorzenia (post-flashover fires).

Modele analityczne.
Pojedyncza krzywa temperatura gazw spalinowych czas poaru Stosuje si do modelowania poaru rozwinitego. Zakada si e faza poaru rozwinitego jest miarodajna w analizie bezpieczestwa konstrukcji dla warunkw poaru. W rzeczywistoci nie musi to by regu. Znane s przypadki, gdy o lokalnym zniszczeniu elementu decyduje jedynie jego czciowe ogrzanie, w fazie przed rozgorzeniem poaru.

g t fi

w caej strefie poarowej.

Standardowy model poaru:

Opiera si na ujednoliconej krzywej standardowej (standard temperature time curve) , zwanej krzyw ISO:

g = 20 + 345 log 10 (8t fi + 1)

[ C]
o

Temperatura gazw spalinowych wraz z rozwojem poaru ronie monotonicznie (nie ma fazy stygnicia). Przebieg wzrostu temperatury cile odpowiada jej wzrostowi w laboratoryjnej prbie ogniowej.

Nominalne (normowe) krzywe poaru.

Podstawowym zadaniem standardowej krzywej poaru nie jest odpowiednio wierne odwzorowanie przebiegu jakiego realnego poaru. Trzeba j traktowa jedynie jako pewn krzyw odniesienia, poniewa: ustala jednolity reim nagrzewania elementw konstrukcji w prbie laboratoryjnej rezultaty poszczeglnych bada przeprowadzanych w rnych laboratoriach mog by wzajemnie porwnywane tylko wtedy, gdy elementy konstrukcji byy poddawane zawsze takiemu samemu, ujednoliconemu dziaaniu poaru o znormalizowanej intensywnoci i przebiegu, definiuje przebieg poaru, dla ktrego okrelone zostay wyspecyfikowane w prawie budowlanym wartoci wymaganej odpornoci ogniowej elementu fi , d , req min - a zatem wyliczona przez projektanta, przy zaoeniu parametrw zastosowanej izolacji przeciwogniowej, realna odporno ogniowa elementu t fi , d min rwnie musi by odniesiona do ujednoliconego poaru standardowego, tylko wtedy bowiem ma sens warunek bezpieczestwa t . >t

fi , d

fi , d , req

Porwnanie krzywych poaru standardowego zdefiniowanych w normie ISO 834 i normie amerykaskiej ASTM E119.

t fi [min ]
0 5 10 30 60 120 240 480

g
ISO 834 20 576 678 842 945 1049 1153 1257

[ C]
o

ASTM E119 20 538 704 843 927 1010 1093 1260

Poary t-kwadrat.
Faza wzrostu poaru
(dla

t fi < t fi ,1

, gdzie

t fi ,1

oznacza punkt rozgorzenia poaru)

t fi & = t = RHR = Q k
2 fi

2
gdzie:

[(MJ s 3 ) = (MW s 2 )]

& RHR = Q

[(MJ s ) = MW ]

- jest szybkoci oddawania ciepa (rate of heat release), zwan czasem moc poaru (fire intensity, fire severity),

k s MW

- jest wspczynnikiem mocy poaru (fire intensity coefficient, velocity of fire growth),

- jest sta wzrostu poaru (fire growth constant),

t fi [s]- jest chwil poaru.

Moc poaru jest zatem kwadratow funkcj czasu jego trwania.

Na og wartoci staych i s wyznaczane empirycznie, przy czym wielko interpretuje si jako czas poaru w sekundach, ktry upywa do osignicia przez poar mocy 1,055 MW .

Okrelaj one tak zwane stopnie wzrostu poaru (fire growth rate). Stopnie wzrostu poaru Stopie wzrostu poaru wolny (slow) redni (medium) szybki (fast)

0,00293 0,0117 0,0466 0,1874

k
600 300 150 75

superszybki (ultrafast)
W normie PN-EN 1991-1-2 staa osignicia przez poar mocy dokadnie

k = t [s ] 1 MW

jest interpretowana inaczej - jako czas potrzebny do

 Faza staej mocy poaru (poar rozwinity):

Dla

t fi ,1 t fi < t fi , 2

(chwila

t fi , 2 oznacza pocztek fazy stygnicia):

2
albo:

t fi ,1 2 & RHR = Q = t fi ,1 = k

& =Q & = RHR A RHR = Q p f fi

1m2

gdzie:

RHR f [kW m 2 ]
A fi m 2

[ ]

- maksymalna moc poaru uzyskana z powierzchni release).

(maximum rate of heat

-maksymalna powierzchnia poaru - w przypadku poarw w peni rozwinitych dla poarw zlokalizowanych natomiast A < A
fi f

Afi = Af

Faza stygnicia poaru:

Dla

t fi , 2 t fi <

t fi t fi , 2 2 & = t exp RHR = Q fi ,1

gdzie:

- jest empiryczn sta stygnicia (constant of decay time).

Poary t-kwadrat: a) schemat obliczeniowy, b) poary o rnym stopniu wzrostu przy tym samym obcieniu ogniowym, c) poar dla dwch rodzajw materiaw palnych.

Jeli poar jest regulowany dostpem powietrza, jak to ma miejsce w przypadku poarw w peni rozwinitych, maksymalny poziom naley zredukowa do poziomu , przy & Qp czym: max p

& Q

& <Q

& Q max = 0,10 mH c Av heq

Av m 2 , heq [m ]

gdzie:

[ ]

- parametry otworw wentylujcych stref poarow, odpowiednio cakowita powierzchnia i uredniona wysoko, - ciepo waciwe suchego drewna,

H c = 17,5 [MJ kg ]

- wspczynnik jakoci spalania (combustion factor). m = 0 ,8

Charakterystyki poarw w pomieszczeniach o rnym przeznaczeniu wedug PN-EN 1991-1-2.

Przeznaczenie pomieszczenia Stopie wzrostu poaru
2 k = t [s ] RHR f [kW m ]

mieszkania sale szpitalne pokoje hotelowe biblioteki biura klasy szkolne centra handlowe kina, teatry dworce autobusowe, kolejowe

redni redni redni szybki redni redni szybki szybki wolny

300 300 300 150 300 300 150 150 600

250 250 250 500 250 250 250 500 250

Parametryczny model poaru.

Faza rozwoju poaru:

o [ C] pocztkowo ronie (czas t naley wyrazi w godzinach, g Temperatura gazw3 spalinowych fi wielkoci [kg m ] , c [J (kg K )] , [W (m K )]oznaczaj odpowiednio gsto, ciepo

waciwe i przewodno ciepln materiau przegrody ograniczajcej stref poarow):

g = 1325(1 0,324e
2

0 , 2

0,204e

1, 7

0,472e

19

gdzie:

O 1160 = b 0,04 t fi = t fi
g ,max

b = c
= max
: przy czym:

Maksymaln temperatur

spaliny osigaj dla

t fi , max

0,20 10 3 q t , d max = = max ; t fi , lim O

[godz]

qt , d = q f , d

Af At

[MJ m ]
2

Czas

t fi , lim

zaley od stopnia wzrostu poaru, przy czym:

t fi , lim = 25 min
t fi , lim = 20 min

jeli wzrost jest powolny.

jeli wzrost jest redni.

t fi , lim = 15 min
Jeeli

jeli wzrost jest szybki.

t fi , max = t fi , lim
= lim = t fi lim

to poar jest kontrolowany przez poda paliwa.

Wtedy:

gdzie:

lim

Olim

Olim 1160 = b 0,04 q t ,d 3 = 0,1 10 t fi , lim

W przypadku gdy:

O > 0,04 m 0,5

otrzyman warto

q t , d < 75 MJ m

oraz

b < 1160
k
:

J m 2 s 0,5 K

lim

naley skorygowa wspczynnikiem

O 0,04 q t , d 75 1160 b k = 1+ 0,04 75 1160

Przez obliczeniow gsto obcienia ogniowego rozumie si iloczyn nominalnej (charakterystycznej) d q wartoci gstoci i odpowiadajcego jej czciowego wspczynnika bezpieczestwa

Podstawowe ograniczenia modelu:

A f 100 m

0,02 O 0,20 [m ]
0,5

50 q t , d 1000 [MJ m 2 ]
J m 2 s 0,5 K

maksymalna wysoko strefy poarowej nie przekracza 4 m

1000 b 2000

Faza stygnicia poaru:

Jeeli:

t fi , max > t fi , lim

to:

x = 1,0
x = t fi , lim max

poar kontrolowany wentylacj. poar kontrolowany paliwem.

Jeeli:

t fi , max = t fi , lim

to:

max 0,5 godz

g = g , max 625( max x )

0,5 godz < max < 2 godz

g = g , max 250(3 max )( max x )

max 2 godz

g = g , max 250( max x )

Przypadek przegrody wykonanej z dwch rnych materiaw.

W miejsce

przyjmuje si

beq

takie, e:

beq =

s 1 c1 1 + s 2 c 2 2 s 1 c1 1 s 2 c 2 2 + 2 b1 b22

gdzie

si

jest gruboci warstwy i-tego materiau.

W przypadku, gdy ciany, sufity i podogi charakteryzowane s przez rne wartoci warto zastpcza:

okrelana jest

beq =

(b A )
j j j

J m 2 s 0,5 K

gdzie:

A j [m 2 ]
A [m 2 ]

jest powierzchni j-tej przegrody (bez otworw), jest powierzchni otworw.

At Av

Przypadek przesaniania przegrd.

Zakada si, e warstwa numer 1 przegrody jest poddana bezporedniemu dziaaniu ognia, warstwa numer 2 natomiast jest przez ni chroniona (znajduje si za ni).

Wtedy: gdy gdy

b1 < b 2
b1 > b 2

to przyjmuje si

b = b1
s lim =

to dla materiau 1 wylicza si grubo graniczn

3600t fi , max 1 c1 1

gdy

s1 > slim

to przyjmuje si

b = b1
b2

gdy

s1 < slim

to

s1 s1 b= b1 + 1 s lim s lim

Wpyw wskanika otworw.

Zaoenie: Zapewniono nieograniczony dostp powietrza (tlenu) z otoczenia, co oznacza e poar jest kontrolowany paliwem. Wniosek: Zwikszanie wspczynnika otworw O przy zachowaniu staego obcienia ogniowego daje poary coraz krtsze, za to o narastajcej intensywnoci.

Przebieg poaru parametrycznego przy rnych wartociach wskanika otworw O

Wpyw obcienia ogniowego.

Zaoenie: Poar kontrolowany paliwem. Wniosek: W modelu poaru parametrycznego intensywno (prdko wzrostu) poaru nie zaley od zgromadzonego w strefie poarowej obcienia ogniowego. Ze wzrostem obliczeniowej gstoci q f , d ronie jedynie maksymalna temperatura gazw spalinowych , czyli take czas t fi ,max , krzywa g , max za = t pozostaje niezmieniona.
g g

( )
fi

Przebieg poaru parametrycznego przy rnych wartociach obliczeniowej gstoci obcienia ogniowego

q f ,d

Uwzgldnienie moliwoci ograniczenia dostpu tlenu z otoczenia (poar regulowany wentylacj).

g [C ] 1200 1100 1000 900 800 700 600 500 400 300 t lim (O=0,2) 200 (O=0,2) t max 100
20

d la O = 0 ,2

d la O = 0 ,1

d la O = 0 ,0 0 2 (O=0,1), (O=0,02) t max d la O = 0 ,2 (O=0,02) (O=0,1)

12,4

10

20

30

40

50

120

123,5

24,7

t max

t fi [ m in ]

Przebieg poaru w pomieszczeniu mieszkalnym przy rnych parametrach wentylacji strefy poarowej

 g [ C ] 1200 1100 1000 900 (mieszkanie) 800 700 600 500 400 t max = t lim (hotel), (biuro) t max 300 200 100
20

biblioteka

m ieszkanie

biuro

(biblioteka)

O =0,1
hotel

10

20

24,7

30

40

47,5 t max

50

60

70

t fi [m in]

Zaleno przebiegu poaru od sposobu eksploatacji pomieszczenia przy ustalonych warunkach wentylacji strefy poarowej

Standardowy i parametryczny model poaru porwnanie.

Rnica w stopniu odwzorowania warunkw nagrzewania w realnym poarze.