Tarih Okulu

Mays-Austos 2010
Say VII, 209-211.


Lois Martin, Cadln Tarihi (Ortaada Bilge Kadnn Katli), 99
sayfa, eviren: Bar Baysal, Kalkedon Yaynlar, stanbul, Kasm 2009,
1. bask, ISBN: 978-605-5679-31-6


Onur Kutlu ENTRK
*



Her kltr kendi cadsna ve bycsne sahiptir
ve her kltrde bunlara imrenilir yada bunlardan korkulur
1


algda yaanan bu deiimin sebepleri Avrupa toplumunun temellerini
sarsan yeni bir paranoyada gizlidir. 1000-1400 yllar arasnda Avrupann
toplumsal ve politik izgisinde byk bir deiim yaand. galci Mslman
ordularn tehdidi, Dou Ortodoks Kilisesi ile yaanan ayrm, heretikliin
ykselii ve Kara lmn ykc etkileri bir araya gelerek Avrupal zihninde
toplumsal, ruhsal ve politik hayatn pek ok yannda radikal deiikliklere
neden olacak yeni bir kuatlmlk hissi yaratt. Ortaa Avrupas kendini
saldr altnda hissetti ve sonraki dnemler komplo teorileriyle dolup tat.
Yahudiler, czamllar, heretikler ve kfirler Avrupa Hristiyanln bizzat
eytan tarafndan kurgulanan acmasz bir komployla ykmaya alan yeni i
dmanlar olarak grld. Zamanla cad figr topluma kar alan bu gizli
eytann nihai sembol olarak yeermeye balad ve Ortaalarn paranoyas
derinlere yerlemi bir eytan korkusuyla erken modern dneme tand,
korundu ve bytld.
2

Yukarda geen pasaj kitaptan alntlanan ve kitabn fikirsel temellerinin
ina edildii belirli bir yaklam tarzn zetlemektedir.
Trkiyede znele dnk tarihin metalatrmad, tzsel olmayann
olumsuzlanarak sradanlatrld, dolays ile de sradan olann ilgiden

*
Ege niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Ortaa Tarih Ana Bilim Dal Yksek Lisans
rencisi. onurkutlusenturk@hotmail.com
1
A.g.e., s. 11.
2
A.g.e., s. 16.
Onur Kutlu entrk
210
uzaklat bir retim ve sentez ortamnda; dnyann grd en byk lgnlk
noktalarndan birisi olan cad av kavram yeterince bilimsel ilgiye haiz
olamamtr. Bu balamda meraklnn veyahut aratrcnn konu ile ilgili olarak
ancak ve ancak eviri eserlere ulaabilmesi artc olmamaldr. Ad geen bu
kitap da bir eviri almasnn rndr. Kk bir danma kitab niteliinde
olan bu kitap kendi deyimi ile Avrupa tarihinde cadlar ve toplum arasndaki
ilikiyi ele almaktadr. Konuyu zaman mekn en nemlisi de gereklikle
snrlandrmtr.
3
Kitabn giri ksmndaki bu iddia metin boyunca olduka
sistemli bir ekilde, zelliklede gereklik vurgusundan taviz verilmeden devam
ettirilmeye ve korunmaya allmtr. Kitapta, piyasadaki gizli retileri ele
alan bir takm kitaplarda gzlemlenebilecei zere fantastik edeb / mitolojik
eleri, gereklik erevesinde olumlayan bir tavr taknlmam; mevcut
dnyann fiziksel gereklii zerinden gelitirilen bir anlat metodu tercih
edilmitir. Ayrca kitap kapsamnda cadlk zerine ksa bir kken-bilimsel
aklamaya girien kitabn yazar, cadln alametleri veyahut ona atfedilen bir
takm sylenceleri ele alarak okuyucuyu tarihsel cadlk inanlarnn
temellerindeki ana noktalara ynlendirmitir.
Yazar zellikle banazlk d bir tutumla ele ald, dinsel ritellerin
devinimsel yol izgisinin semavi din olarak addedilen Hristiyanlktaki durak
noktalar zerinden rneklemeler sergileyerek olay ie dnk bir Hristiyanlk
meselesi haline getirmekten saknmtr. Yazarn rneklemeleri de Pers, Yunan,
Kelt ve pek ok teki topluluun mitolojilerinden beslenmitir. Bunun yannda
hem cadlarn hem de cad avlayanlarn terimsel ve kavramsal snflandrlmas
yolunda, felsefeye atf yaplm ve yer yer pisikolojik elerden
rneklendirmeler sunulmutur.
Her eyden te kitap, belli bal cadlk ve cad avcl ile ilgili ve
dneminde yazlm pek ok kaynak eser, mektup, kilise bror gibi yaznsal
eye bavurduundan ve bu eleri metin iinde tanttndan kk bir
literatr derlemesi zellii de tamaktadr. Bununla beraber kitap bir vaka
aktarcl rol de stlenerek belirli bal pek ok cadlk ve cadlk mahkemesi
olayn da alntlayarak okuyucuya nakletmektedir. Yazarn belki de en ilgi
ekici yaklam ncelikle cadlk ve sonrasnda da cad avclnn mantksal
temelleri hakkndaki grleridir. Zira kitabn adndan da anlalabilecei zere
cad kavramn, bilge kadn olarak tanmlam hatta cad avn, erkek egemen

3
A.g.e., s. 12.
Cadln Tarihi / Lois Martin
211
toplumun kadndan ve kadna ait olann korkusundan kaynaklanan ve ayn
ekilde kadna ynelen bir krm olduu tezi erevesinde gelitirmitir. Yazara
gre cad av, erkee ait olup kadn hedef alan -Hristiyanlkta yer alan,
kadnn konumu kavramnn, gerek Havva gerekse de Meryemin dinsel rol
zerinden deerlendirilen belirli alt benliksel ve kadna ynelik basklayc
mesajlar ierip, ekillendirici bir yapya sahip olup olmad tartmaya
aktr.- bir takm bilinalt ve st korkularn/ynelimlerin sonucunda
gerekleen ve dnya tarihinde iddetin dinsel kaynakl davurumunu tekil
eden en belirgin olaylardan birisidir.
Yazarn bir dier tespiti cad av olaylarnn mekansal sorunsal
zerinedir. Cadlarn yakalandklar takdirde belirli ithamlar dorultusunda
engizisyon mahkemelerince yarglandklarn ve bizzat cadla zg kanun
maddeleri ve ceza yaptrmlarnn olduunu belirten yazar vaka rneklemesi
metoduyla bu durumu ortaya koymutur. Bu cadlk vakalarnn ve
yarglamalarn haritalamasna giden yazara gre; olduka kk ve snrlayc
bir blge -Strasbourg evresindeki 300 mil yarapl dire- erevesinde kalan
bu cad av ynelimi, erevenin dnda kalan dier pek ok lke ve corafyaya
sonradan, belki de biraz ite kaka girmitir. ngiltere gibi ana kta dnda kalan
bir ka lkede gzlemlenen cadlk ve cad avcl olaylarnn mevcut yargsal
srece resmen dhilinin olduka ge tarihlere rastladn belirten yazar, Kralie
Victoria dnemi cad algsnn bambaka bir boyut aldn da ileri srmektedir.
Bu balamda cadln modern dnem romantikleri ve halk bilimcileri arasnda,
kadn ycelten ve yce bir tanra ya hizmet eden prehistorik bir dinin son
kalntlar olarak nitelenmesi bu dnemin cad algsnn rneklenmesi olarak
sunulmutur.
Sonu olarak kitap bir n bilgilendirme sunarak merakly alan ile ilgili
daha derinlere almaya zorlamaktadr. Tam manas ile ilmi metotlar
erevesinde deerlendirilerek bakldnda salt bir tarih metodolojisi
sunmamakta ancak yazarn konuya yaklamnda Avrupa yap-skmclnn
ve yorum-bilgisellii zerine retilen eitli sorgulamalarn yapsal izine
rastlanabilmektedir.