C©u hái «n tËp qu¶n lý vµ ph¸t triÓn tæ chøc hµnh chÝnh

nhµ níc

C©u 2.ph©n tÝch c¸c ®Æc trng c¬ b¶n cña mét tæ

chøc
§Æc trng cña mét tæ chøc bao gåm nhiÒu ®Æc trng nh sau:
1.Môc tiªu cña tæ chøc
Môc tiªu cña tæ chøc lµ c¸i ®Ých mµ tæ chøc mong muèn ®¹t
®Õn.Môc tiªu cña bÊt kú tæ chøc nµo trong x· héi còng ®Òu
cã vai trß quan träng ®èi víi sù h×nh thµnh, tån t¹i, vËn ®éng
vµ ph¸t triÓn cña tæ chøc.Môc tiªu ®îc x¸c ®Þnh khi thµnh
lËp khi thµnh lËp tæ chøc vµ ®îc cïng ph¸t triÓn, bæ sung
cïng víi sù trëng thµnh cña tæ chøc.Môc tiªu lµ sù mong
muèn, ®ßi hái ph¶i x¸c ®Þnh cã c¬ së khoa häc vµ biÕt c¸ch
thøc ®Ó ®¹t ®îc.BÊt kú mét tæ chøc nµo muèn ho¹t ®éng
tèt còng ph¶i ®Ò ra môc tiªu hÕt søc râ rµng cho m×nh.X¸c
®Þnh ®îc môc tiªu x¸c ®¸ng, râ rµng ®ßi hái ph¶i cã sù
ph©n tÝch vµ lùa chän tõ mét khèi lîng lín nh÷ng yÕu tè,
nh©n tè diÔn ra trong m«i trêng ho¹t ®éng t¬ng lai.Cã nhiÒu
lo¹i môc tiªu trong tæ chøc nh: môc tiªu chiÕn lîc;môc tiªu
mang tÝnh phèi hîp; c¸c môc tiªu t¸c nghiÖp, ho¹t ®éng.Môc
tiªu cña tæ chøc còng cã thÓ chia thµnh môc tiªu chung,
tæng qu¸t vµ môc tiªu cô thÓ.CÊp ®é cña môc tiªu chi tiÕt cã
thÓ kh¸c nhau tuú thuéc vµo quy m« cña tæ chøc vµ vÊn ®Ò
mµ tæ chøc quan t©m. Mét tæ chøc lµ doanh nghiÖp s¶n
xuÊt, kinh doanh kiÕm lêi, môc tiªu chung lµ lîi nhuËn. Nhng
®Ó ®¹t lîi nhuËn, doanh nghiÖp ph¶i ®Ò ra nhiÒu nhãm môc
tiªu kh¸c.Môc tiªu dµi h¹n lµ c¸c kÕt qu¶ mong muèn ®îc
®Ò ra cho mét kho¶ng thêi gian t¬ng ®èi dµi. Sè n¨m thùc
hiÖn môc tiªu nµy thêng dµi h¬n mét chu kú quyÕt
®Þnh.Môc tiªu trung h¹n nh»m lµm thÕ nµo ®Ó ph¸t triÓn
tæ chøc vµ ®iÒu chØnh tæ chøc phï hîp víi sù thay ®æi cña
m«i trêng.Môc tiªu ng¾n h¹n, ®ã lµ c¸c môc tiªu mµ tæ
chøc dù ®Þnh ®at ®îc trong chu kú quyÕt ®Þnh.
2. C¬ cÊu cña tæ chøc
§©y còng lµ ®Æc trng c¬ b¶n cña mét tæ chøc.C¬ cÊu tæ
chøc ®îc hiÓu nh lµ cÊu tróc bªn trong vµ c¸c quan hÖ gi÷a
c¸c c¸ nh©n , bé phËn cÊu thµnh tæ chøc nh»m ®¶m b¶o
cho tæ chøc vËn hµnh tèt, ®¹t ®îc c¸c môc tiªu cña tæ
chøc.Mçi mét tæ chøc dï lín hay bÐ ®Òu cã sù ph©n chia
nhÊt ®Þnh nh÷ng ho¹t ®éng cña tæ chøc ®Ó ®¹t ®Õn môc
tiªu cña tæ chøc ®· ®Ò ra. NÕu tæ chøc cµnh cã nhiÒu ho¹t
®éng vµ cµng cã nhiÒu ngêi tham gia, viÖc bè trÝ, chia nhãm
thµnh c¸c bé phËn kh¸c nhau cã ý nghÜa ¶nh hëng ®Õn n¨ng
suÊt, hiÖu qu¶ cña tæ chøc. C¸c nhãm hay tõng bé phËn
nh»m thùc hiÖn mét c«ng viÖc hay nhiÒu c«ng viÖc gièng
nhau do nh÷ng ngêi cã tr×nh ®é nhÊt ®Þnh ®¶m nhËn.
#Cã nhiÒu yÕu tè ¶nh hëng ®Õn viÖc lùa chän c¬ cÊu tæ
chøc nh:
-chiÕn lîc ph¸t triÓn tæ chøc.
-quy m« tæ chøc.
-c«ng nghÖ mµ tæ chøc sö dông.
-m«i trêng
-quyÒn vµ sù kiÓm so¸t quyÒn lùc
#C¬ cÊu tæ chøc cã nhiÒu lo¹i:
-M« h×nh cøng nh¾c
-M« h×nh h÷u c¬, thÝch øng linh ho¹t
-m« h×nh trùc tuyÕn hay cßn gäi c¬ cÊu tæ chøc th¼ng
®øng
-m« h×nh c¬ cÊu tæ chøc theo chøc n¨ng.
-m« h×nh c¬ cÊu tæ chøc theo s¶n phÈm
-m« h×nh theo khu vùc
-m« h×nh theo kh¸ch hµng
-c¸c m« h×nh hçn hîp
3.QuyÒn lùc trong tæ chøc
ThuËt ng÷ quyÒn lùc cña tæ chøc còng cã thÓ hiÓu nh lµ søc
m¹nh cña tæ chøc ®Ó lµm thÕ nµo tæ chøc ®¹t ®îc c¸c môc
tiªu ®Ò ra.Søc m¹nh cña tæ chøc hay quyÒn lùc cña tæ chøc
chÝnh lµ søc m¹nh t¹o nªn tæ chøc vµ tiÕn hµnh c¸c ho¹t
®éng ®Ó ®¹t môc tiªu. XÐt trªn nghÜa ®ã, quyÒn lùc cña tæ
chøc cã thÓ chia thµnh hai nhãm:
+)quyÒn lùc cña tæ chøc ®èi víi thµnh viªn cña tæ chøc
+)søc m¹nh cña tæ chøc t¹o ¶nh hëng ra bªn ngoµi tæ chøc,
tøc ®ßi hái ®wocj nh÷ng tæ chøc kh¸c cã thÓ cã nh÷ng
hµnh vi nhÊt ®Þnh ®èi víi tæ chøc. §ã còng ch×nh lµ kh¶
n¨ng ¶nh hëng cña tæ chøc ®Õn c¸c yÕu tè bªn ngoµi.
4.Con ngêi vµ c¸c nguån lùc
Con ngêi trong tæ chøc lµ nguån tµi nguyªn, lµ nh©n tè
quyÕt ®Þnh sù tån t¹i, vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña c¸c tæ
chøc. Con ngêi lµ h¹t nh©n c¬ b¶n cÊu thµnh tæ chøc vµ
®¶m nhËn c¸c chøc n¨ng , nhiÖm vô cô thÓ cña tæ
chøc.Trong bèi c¶nh nguån lùc tµi chÝnh ngµy cµng trë nªn eo
hÑp, nguån nh©n lùc kh«ng ®îc t¨ng thªm trong c¸c tæ chøc
trong khi sù ®ßi hái cña kh¸ch hµng vµ x· héi ngµy cµng cao
th× vai trß ph¸t triÓn vÒ chÊt ®èi víi nguån nh©n lùc nh lµ
mét ®ßi hái kh¸ch quan. §ã còng chÝnh lµ lý do ngµy naym
qu¶n lý nguån nh©n lùc ®ang dÇn thay thÕ qu¶n lý nh©n sù
trong c¸c tæ chøc nh»m t¨ng søc m¹nh céng hëng cña nh©n
tè con ngêi.
5.M«i trêng tæ chøc.
Cã nhiÒu c¸ch hiÓu thuËt ng÷ “m«i trêng” trong thùc tiÔn
ho¹t ®éng qu¶n lý còng nh trong nghiªn cøu khoa häc tuú
theo môc ®Ých vµ c¸ch tiÕp cËn. M«i trêng cã néi dung réng
lín vµ ®a d¹ng. Theo nghÜa réng, m«i trêng lµ tæng hîp c¸c
®iÒu kiÖn bªn ngoµi cã ¶nh hëng tíi mét vËt thÓ hoÆc mét
sù kiÖn.
§èi víi tæ chøc, m«i trêng lµ tÊt c¶ c¸c yÕu tè n»m bªn ngoµi
ranh giíi cña tæ chøc nhng cã ¶nh hëng ®Õn ho¹t ®éng môc
tiªu, môc ®Ých cña tæ chøc theo nhiÒu c¸ch thøc kh¸c
nhau.Sù ph©n lo¹i c¸c yÕu tè m«i trêng tæ chøc thêng mang
ý nghÜa t¬ng ®èi. Cã thÓ m«i trêng tæ chøc thµnh c¸c nhãm
yÕu tè sau:
-C¸c yÕu tè thuéc vÒ chÝnh trÞ ph¸p luËt
-C¸c yÕu tè kinh tÕ.
-C¸c yÕu tè kü thuËt c«ng nghÖ
-c¸c yÕu tè v¨n ho¸
-C¸c yÕu tè thuéc vÒ thÞ trêng ( hay c¸c yÕu tè vÒ m«i trêng
t¸c nghiÖp cña tæ chøc)
-C¸c yÕu tè thuéc vÒ kh¸ch hµng
-C¸c yÕu tè vÒ ®èi thñ c¹nh tranh
-C¸c yÕu tè nguån nh©n lùc
-§é tin cËy rñi ro, kh«ng ch¾c ch¾n cña c¸c yÕu tè m«i trêng.
6.Chu tr×nh cña tæ chøc
Tæ chøc còng cã qu¸ tr×nh h×nh thµnh, ph¸t triÓn vµ tµn lôi.
Khi tæ chøc ë giai ®o¹n tµn lôi, nÕu kh«ng cã c¸ch cøu v·n tæ
chøc sÏ chÕt.C¸c tæ chøc cã thÓ tån t¹i rÊt l©u, nhng cã tæ
chøc chØ tån t¹i trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh. Tæ
chøc cã thêi gian tån t¹i ng¾n khã cã thÓ chia ra c¸c giai
®o¹n ph¸t triÓn cña tæ chøc, ngîc l¹i c¸c tæ chøc cã kho¶ng
thêi gian sèng dµi, c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn thÓ hiÖn rÊt râ.
Trong mçi giai ®o¹n ph¸t triÓn cã nhiÒu yÕu tè thay ®æi
trong tæ chøc. Mçi mét giai ®o¹n ph¸t triÓn, tæ chøc ph¶i cã
nh÷ng sù thay ®æi ®Ó phï hîp víi sù thay ®æi.

C©u 3.Ph©n tÝch c¸c ®Æc trng c¬ b¶n cña tæ chøc

hµnh chÝnh nhµ níc?DÊu hiÖu ®Ó ph©n biÖt tæ chøc
hµnh chÝnh nhµ níc víi c¸c tæ chøc kh¸c.
1.Môc tiªu cña tæ chøc hµnh chÝnh nhµ níc
-Mçi mét tæ chøc khi thµnh lËp ®Òu cã nh÷ng môc tiªu cô
thÓ vµ ®ã lµ c¸i ®Ých mµ tæ chøc cÇn híng tíi.Môc tiªu cña
tæ chøc ®îc x¸c ®Þnh dùa trªn ý chÝ chung cña c¸c thµnh
viªn.Mçi tæ chøc hµnh chÝnh nhµ n¬c ®îc thµnh lËp ra nh»m
thùc hiÖn nh÷ng môc tiªu kh«ng ph¶i do tù tæ chøc ®Æt ra
mµ do nhµ n¬c vµ c¸c c¬ quan quyÒn lùc nhµ níc t¹o ra.
-Mçi tæ chøc hµnh chÝnh nhµ n¬c ®îc thµnh lËp ra nham thc
hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý mäi hµnh vi x· héi vµ ®a ph¸p luËt
vµo cuéc sèng.
-Môc tiªu cña tæ chøc hµnh chÝnh rÊt r«ng vµ ¶nh hëng tãi
nhiÒu ®«i täng trong x· héi,nhòng ngêi nghÌo hay ngêi giÇu
®Òu lµ ®èi tîng phôc vô cñÊcc tæ chøc hµnh chÝnhv× the
môc tiªu cña c¸c tæ chøc hµnhchÝnh mang ý nghÜa x· héi
h¬n lµ mang ý nghÜa kinh tÕ.
-Môc tiªu ho¹t ®éng cña tæ chøc hµnh chÝnh thêng khã lîng
ho¸.:Vd ®Ó thi hµnh mét v¨n b¶n ph¸p lu©t hiÖu qu¶ thêng
kh«ng tÝnh ®îc ngay thµnh c¸c sè liÖu cô thÓ, cã thÓ chØ x¸c
®Þnhduîc sau nhiÒu n¨m t¸c ®éng cña v¨n b¶n.
-Mét sè tæ chøc ®îc thµnh lËp nh»m môc tiªu chÝnh trÞ cña
nhµ níc .Môc tiªu thêng kh«ng cô thÓ nµ cã thÓ biÓu hiÖn
th«ng qua nhiÒu khÝa c¹nh kh¸c.
VÒ nguyªn t¾c ho¹t ®éng nµo cña c¸c c¬ quan hµnh chÝnh
nhµ nícthùc hiÖn ®Òu nh»m môc ®Ých phôc vô lîi Ých chung
chø kh«ng ph¶i nh»m ®éng c¬ lîi nhuËn.
NhiÒu tæ chøc hµnh chÝnh nhµ nícvõa thùc hiÖn ho¹t ®äng
qu¶n lý hµnh chÝnh nhµ níc võa thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng
cung cÊp hµng ho¸ dÞch vô(c«ng) cho x· héi. Ho¹t ®éng cung
cÊp dÞch vô®è mang tÝnh chÊt phôc vô
2.C¸ch thøc thµnh lËp hay vÞ trÝ ph¸p lý cña c¸c c¬ quan
hµnh chÝnh trong hÖ thèng c¸c c¬ quan nhµ níc nãi chung.
C¸c c¬ quan hµnh chÝnh nhµ níc ®Òu do nhµ níc thµnh lËp
vµ thay mÆt nhµ níc thùc hiÖn c¸c ho¹t ®äng qu¶n lý mäi
lÜnh vùc kinh tÕ , v¨n ho¸, an ninh quèc phßng. C¸c c¬ quan
hµnh chÝnh níc ®Òu cã vÞ trÝ ph¸p lý nhÊt ®Þnh.
§Þa vÞ ph¸p lý cña c¸c c¬ quan hµnh chÝnh nhµ níc ®îc quy
®Þnh díi nhiÒu h×nh thøc nh hiÕn ph¸p, luËt, v¨n b¶n díi
luËt. ViÖc x¸c ®Þnh ®Þa vÞ ph¸p lý cã ý nghÜa rÊt quan
träng v× ®ã lµ c¬ së ®Ó xem xÐt thÈm quyÒn vµ c¸c dÆc
trng cña tæ chøc. §Þa vÞ ph¸p lý quy ®Þnh c¸ch thøc thµnh
lËp c¬ quan nhµ níc nãi chung vµ c¬ quan hµnh chÝnh nhµ n-
íc nãi riªng.
C¸c tæ chøc hµnh chÝnh nhµ níc ®îc thµnh lËp htêng mang ý
trÝ cña quyÒn lùc nhµ níc. Kh«ng cã tæ chøc hµnh chÝnh nhµ
níc ra ®êi mang ý trÝ c¸ nh©n mµ do nhu cÇu cña ho¹t ®éng
qu¶n lý hµnh chÝnh nhµ níc. MÆt kh¸c tæ chøc hµnh chÝnh
nhµ níc ra ®êi khi cÇn thiÕt .
HÖ thèng c¸c c¬ quan hµnh chÝnh nhµ níc trong mét sã
ph©n hÖ thêng t¬ng ®èi æn ®Þnh. Trong mét sã ph©n hÖ
sã lîng c¸c tæ chøc thêng kh«ng cè ®Þnh vµ ®îc thµnh lËp
míi hay xo¸ bá tuú theo nhu cÇu cña c«ng viÖc.
3.VÊn ®Ò quyÒn lùc – thÈm quyÒn
C¸c c¬ quan hµnh chÝnh nhµ níc ®îc nhµ níc trao quyÒn lùc
®Ó lµm ph¬ng tiÖn thùc hiÖm c¸c chøc n¨ng QLNN cña
m×nh. C¸c c¬ quan hµnh chÝnh nhµ níc cã quyÒn lùc ph¸p lý
vµ ®îc sö dông quyÒn ®ã ®Î cìng bøc x· héi lµm theo ý chÝ
nhµ níc.
+QuyÒn lôc ph¸p lý ®îc thÓ hiÖn th«ng qua c¸c yÕu tè:
-C¸c c¬ quan hµnh chÝnh nhµ níc cã quyÒn ra c¸c v¨n b¶n
ph¸p lý cã ý nghÜa b¾t buéc ®èi víi c¸c c¬ quan cÊp díi trong
hÖ thèng c¸c c¬ quan hµnh chÝnh nhµ níc, c¸n bé , c«ng
chøc, c«ng d©n.
-QuyÒn kiÓm tra viÑc thùc hiÖn c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt hoÆc
thµnh lËp c¸c ®oµn kiÓm tra viÖc thùc hiÖn c¸c quyÕt ®Þnh
®ã.
-TiÕn hµnh c¸c biÖn ph¸p gi¸o dôc thuyÕt phôc, gi¶i thÝch
khen thëng kû luËt trong viÖc thùc hiÖn c¸c quyÕt ®Þnh
qu¶n lý vµ cã thÓ ¸p dông c¸c biÖn ph¸p cìng chÕ.
ViÖc thµnh lËp c¸c tæ chøc hµnh chÝnh nhµ níc ph¶i ®îc x¸c
®Þnh râ rµng chÝnh x¸c c¶ vÒ néi dung vµ c¸ch thøc thùc
hiÖn.
C¸c c¬ quan hµnh chÝnh nhµ níc thùc thi c¸c ho¹t ®äng QLNN
®ßi hái ph¶i ®îc trao nh÷ng quyÒn h¹n nhÊt ®Þnh. §ã chÝnh
lµ tËp hîp c¸cbiÖn ph¸p lý vµ nh÷ng biÖn ph¸p ph¸p luËt t¹o
ra kh¶ n¨ng ph¸p lý ®Ó thùc hiÖn chøc n¨ng QLNN.
ThÈm quyÒn trao cho mçi c¬ quan, tæ chøc hµnh chÝnh lµ
tæng thÓ c¸c chøc n¨ng vµ quyÒn h¹n t¬ng øng
Mçi tæ chóc hµnh chÝnh nhµ níc ra ®êi ph¶i cã sù t¬ng xøng
gi÷a chøc n¨ng vµ nhiÖm vô, quyÒn h¹n.
ThÈm quyÒn cña c¸c c¬ quan hµnh chÝnh nhµ níc ph¶i ®îc
quy ®Þnh cô thÓ râ rµng
Mçi lo¹i c¬ quan hµnh chÝnh nhµ níc ®îc trao nh÷ng chøc
n¨ng quyÒn h¹n cô thÓ
ThÈm quyÒn chung ®îc trao cho nh÷ng tæ chøc hµnh chÝnh
thùc hiÖn chóc n¨ng qu¶n lý trªn quy m« réng vµ nhiÒu mÆt
ThÈm quyÒn riªng ®îc trao cho c¸c nhãm theo ngµnh vµ theo
chøc n¨ngcô thÓ
4.Quy m« ho¹t ®éng cña tæ chøc hµnh chÝnh nhµ níc
Quy m« ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc hµnh chÝnh nhµ lµ v«
cïng réng lín. Tuy nhiªn ho¹t ®äng cña c¸c tæ chøc hµnh
chÝnh nhsµ níc thêng bÞ h¹n chÕ bëi nh÷ng quy ®Þnh cña
ph¸p luËt trao cho tæ chøc ®ã .Hµnh lang ho¹t ®éng thêng
bÞ h¹n chÕ vµ tÝnh linh ho¹t thÝch øng gÆp khã kh¨n h¹n chÕ
so víi c¸c tæ chøc kh¸c
5.VÊn ®Ò nguån lùc
+Nguån nh©n lùc
nh÷ng ngêi lµ viÖc trong tæ chøcHCNN lµ nh÷ng ngêi cña
nhµ níc. Hä ®îc nhµ níc thuª vµ sö dông nh÷ng ngêi ®ã ph¶i
tu©n thhñ c¸c quy ®Þnh cña nhµ níc . Mçi mét ngêi ®îc trao
nh÷ng nhiÖm vô cô thÓ theo tõng vÞ trÝ chøc vô
+Nguån tµi chÝnh cho ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan HCNN
Nguån tµi chÝnh ®Ó c¸c c¬ quan HCNN ho¹t ®éng lÊy tõ
ng©n s¸ch nhµ níc. Do dã mäi ho¹t ®éng liªn quan ®Õn sö
dông ng©n s¸ch nhµ níc ph¶i chÞu sù ®iÒu tiÕt quy ®Þnh
cña ph¸p luËt. Sö dông ng©n s¸ch nhµ níc chÞu sù kiÓm to¸n
cña nhµ níc
#Ngoµi ra mét sè ®Æc trng ®Ó ph©n biÖt víi c¸c tæ chøc
kh¸c
-C¸c tæ chøc hµnh chÝnh nhµ níc ho¹t ®éng thêng mang tÝnh
cìng chÕ ®éc quyÒn
-Ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan hµnh chÝnh nhµ nøoc cã ¶nh h-
ëng réng lín ®Õn x· héi
-C¸c s¶n phÈm do c¬ quan hµnh chÝnh nhµ níc lµm ra thêng
kh«ng ph¶i lµ ®Ó mua b¸n trao ®æi trªn thÞ trêng theo
nguyªn t¾c cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng.
-C¸c tæ chøc hµnh chÝnh nhµ níc do nh÷ng nÐt ®Æc trng
trªn nªn ntrong qu¸ tr×nh tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng qu¶n lý
hµnh chÝnh nhµ níc còng nh ho¹t ®éng cung cÊp hµng ho¸ vµ
dÞch vô c«ng cho x· héi vµ c«ng d©n thêng bÞ h¹n chÕ rµng
buéc bëi mét sè yÕu tè sau:
-tÝnh cøng nh¾c cña tÝnh ph¸p lý chÝnh thøc, tËp trung qu¸
nhiÒu vµo tiÕn tr×nh vµ c¸c c¬ chÕ gi¸m s¸t.
-BÞ h¹n chÕ nhiÒu h¬n ë ph¹m vi vµ thñ tôc; kh¶ n¨ng ®a ra
c¸c quyÕt ®Þnh thêng bÞ h¹n chÕ do thñ tôc quy ®Þnh.
-ChÞu sù kiÓm so¸t ngµy cµng gia t¨ng cña c¸c tæ chøc bÇu
cö, gi¸m s¸t cña lËp ph¸p.
-Sè lîng lín c¸c nguån lùc vµ ¶nh hëng bªn ngoµi cña c¸c c¬
quan thÈm quyÒn cïng víi sù phèi hîp “rêi r¹c” gi÷a chóng.
-ChÞu sù t¸c ®éng cña chÝnh trÞ vµ ph¶i b¸o c¸o mang tÝnh
chÝnh trÞ.
-ChÞu sù t¸c ®éng cña nh©n tè chÝnh trÞ kh«ng chÝnh thøc
nh: D luËn quÇn chóng, c¸c nhãm quyÒn lîi kh¸c nhau, kh¸ch
hµng, ¸p lùc cö tri.
-CÇn sù ñng hé chÝnh trÞ cña c¸c nhãm kh¸ch hµng, c¸c cö
tri, c¸c c¬ quan chÝnh thøc ®Ó giµnh ®îc thÈm quyÒn quýªt
®Þnh.

C©u 5.Ph©n tÝch c¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n trong mèi quan hÖ
gi÷a tæ chøc hµnh chÝnh nhµ níc ë trung ¬ng vµ ®Þa ph¬ng
Ba nguyªn t¾c chÝnh chi phèi ho¹t ®éng cña tæ chøc hµnh
chÝnh nhµ níc, cô thÓ lµ mèi quan hÖ gi÷a trung ¬ng vµ ®Þa
ph¬ng lµ :tËp quyÒn, ph©n quyÒn, vµ t¶n quyÒn.Ba nguyªn
t¾c trªn ®îc ¸p dông víi c¸c møc ®é kh¸c nhau ë c¸c níc kh¸c
nhau, tuy nhiªn cã thÓ nªu tãm t¾t nh÷ng ®Æc ®iÓm cña ba
nguyªn t¾c nµy nh sau:
1.Nguyªn t¾c tËp quyÒn.
Theo nguyªn t¾c nµy , chÝnh quyÒn trung ¬ng n¾m gi÷ mäi
quyÒn hµnh , lµ c¬ quan duy nhÊt ®Ó quyÕt ®Þnh vµ ®iÒu
hµnh mäi c«ng viÖc quèc gia. C¬ quan hµnh chÝnh nhµ níc
trung ¬ng ®iÒu khiÓn , kiÓm so¸t cÊp díi. Trong trêng hîp ¸p
dông mét c¸ch triÖt ®Ó nguyªn t¾c tËp quyÒn chØ cã chÝnh
quyÒn trung ¬ng míi cã t c¸ch ph¸p nh©n , nghÜa lµ cã
ng©n s¸ch riªng, cã n¨ng lùc ph¸p lý ®Ó kiÖn tông.
#¦u ®iÓm cña nguyªn t¾c nµy:
-Bé m¸y hµnh chÝnh trng ¬ng ®¹i diÖn vµ bªnh vùc quyÒn lîi
quèc gia, kh«ng bÞ ¶nh hëng bëi quyÒn lîi ®Þa ph¬ng, kh«ng
cã bÌ ph¸i , m©u thuÉn gi÷a trung ¬ng vµ ®Þa ph¬ng;
-Thèng nhÊt ®îc c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý hµnh chÝnh trªn toµn
bé l·nh thæ quèc gia ®Ó kiÓm so¸t vµ ®iÒu khiÓn c¸c bé
m¸y hµnh chÝnh ®Þa ph¬ng;
-Phèi hîp ®îc c¸c ho¹t ®éng cña ®Þa ph¬ng ë chiÕn lîc ;
dung hoµ quyÒn lîi tr¸i ngîc nhau gi÷a c¸c ®Þa ph¬ng víi
nhau;
-Cã ®Çy ®ñ ph¬ng tiÖn ho¹t ®éng h¬n c¸c ®Þa ph¬ng vÒ
mÆt tµi chÝnh; kü thuËt vµ nh©n viªn;
-Trong t×nh huèng khÈn cÊp(chiÕn tranh, khñng
ho¶ng..)chÝnh s¸ch tËp quyÒn thÝch hîp ®Ó b¶o vÖ quyÒn lîi
tèi cao cña tæ quèc vµ tr¸nh ®îc c¸c xung ®ét quyÒn lîi gi÷a
c¸c ®Þa ph¬ng.
Nhîc ®iÓm:
-Xa ®Þa ph¬ng nªn c¸c c¬ quan trung ¬ng kh«n glu ý ®Õn
vµ Ýt hiÓu biÕt ®Æc ®iÓm cña mçi ®Þa ph¬ng, kh«ng n¾m
kÞp thêi t×nh h×nh ®Þa ph¬ng, t©m t nguyÖn väng vµ nhu
cÇu cña nh©n d©n ®Þa ph¬ng, v× thÕ mét sè chÝnh s¸ch
cña trung ¬ng ban hµnh hoÆc kh«ng kh¶ thi ë ®Þa ph¬ng
hoÆc kh«ng ®îc d©n ®Þa ph¬ng ñng hé..
-Bé m¸y hµnh chÝnh trung ¬ng cång kÒnh , bËn rén, nhiÒu
tÇng nÊc. V× tËp trung qu¸ nhiÒu viÖc, c¸c c¬ quan hµnh
chÝnh nhµ níc trung ¬ng kh«ng thÓ theo dâi vµ gi¶i quyÕt
kÞp thêi mäi vÊn ®Ò cña ®Þa ph¬ng, lµm thiÖt h¹i ®Õn
quyÒn lîi cña ®Þa ph¬ng vµ c¶ trung ¬ng
-Tr¸i víi tinh thÇn d©n chñ , Ýt t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t huy
tÝnh tù qu¶n vµ s¸ng t¹o cña ®Þa ph¬ng trong viÖc ph¸t huy
thÕ m¹nh cña tõng ®¹i ph¬ng, nh©n d©n ®Þa ph¬ng, kh«ng
®îc hoÆc rÊt Ýt tham gia vµo c«ng viÖc hµnh chÝnh cña quèc
gia.
2.Nguyªn t¾c ph©n quyÒn.
Cã hai h×nh thøc ph©n quyÒn chÝnh:Ph©n quyÒn l·nh thæ
vµ ph©n quyÒn c«ng së. Ph©n quyÒn chuyªn m«n lµ sù
ph©n giao cña mét c¬ quan bªn trªn cho mét tæ chøc bªn díi
chøc n¨ng, nhiÖm vô ®îc quy ®Þnh râ rµng. Ph©n quyÒn
lµnh thæ lµ sù ph©n giao quyÒn h¹n, nhiÖm vô, tr¸ch nhiÖm,
ph¬ng tiÖn vËt chÊt, t¸i chÝnh nh©n sù cho chÝnh quyÒn
®Þa ph¬ng. Trong chÕ ®é ph©n quyÒn l·nh thæ, chÝnh
quyÒn trung ¬ng c«ng nhËn quyÒn tù qu¶n trong nh÷ng
ph¹m vi vµ møc ®é kh¸c nhau cña c¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh
®¹i ph¬ng c¸c cÊp.
Mét tæ chøc hµnh chÝnh ®Þa ph¬ng ®îc hëng ph©n quyÒn
ph¶i cã nh÷ng yÕu tè :
-Cã c«ng viÖc ®Þa ph¬ng.
-Cã quyÒn bÇu cö c¸c nhµ chøc tr¸ch ®Þa ph¬ng.
-Cã tÝnh tù qu¶n ®Þa ph¬ng.
-ChÞu sù kiÓm so¸t cña chÝnh quyÒn trung ¬ng:ph©n quyÒn
kh«ng dµnh ®éc lËp cho ®Þa ph¬ng v× trong chÕ ®é ph©n
quyÒn, sù kiÓm so¸t cña chÝnh quyÒn trung ¬ng vÉn tån t¹i,
tuy nhiªn kh«ng qu¸ chÆt chÏ
QuyÒn hµnh chÝnh dµnh cho bang hay ®Þa ph¬ng theo chÕ
dé ph©n quyÒn lµ do luËt quèc gia quy ®Þnh, chÝnh quyÒn
trung ¬ng cã thÓ dµnh nhiÒu hay Ýt quyÒn hµnh chÝnh cho
c¸c ®Þa ph¬ng, cßn quyÒn dµnh cho bang hay liªn bang do
hiÕn ph¸p bang quy ®Þnh. HiÕn ph¸p v¹ch râ giíi h¹n thÈm
quyÒn cña chÝnh quyÒn bang vµ chÝnh quyÒn liªn bang.
#¦u ®iÓm:
-B¶o vÖ vµ ph¸t triÓn quyÒn lîi, nhu cÇu cña ®Þa ph¬ng t«n
träng nh÷ng ®Æc ®iÓm ®Æc thï cña tõng ®Þa ph¬ng.
-Hîp víi tinh thÇn d©n chñ
-C¸c nhµ hµnh chÝnh ®Þa ph¬ng ®îc bÇu ®îc hëng Ýt nhiÒu
quyÒn tù trÞ ®èi víi chÝnh quyÒn trung ¬ng, nhê ®ã hä cã
thÓ bªnh vùc quyÒn lîi ®¹i ph¬ng mét c¸ch h÷u hiÖu.
-Ph©n quyÒn lµm gi¶m bít khèi lîng c«ng viÖc cña bé m¸y
hµnh chÝnh nãi chung vµ chÝnh quyÒn trung ¬ng nãi
riªng.Vai trß cña chÝnh quyÒn trung ¬ng thu hÑp, tËp trung
thu hÑp, tËp trung vµo c¸c c«ng viÖc quèc gia mang tÇm
chiÕn lîc quan träng.
Nhîc ®iÓm:
-C¸c nhµ chøc tr¸ch ®Þa ph¬ng do d©n ®¹i ph¬ng bÇu ra cã
thÓ kh«ng cã ®ñ kh¶ n¨ng chuyªn m«n ®Ó ®¶m ®¬ng c«ng
viÖc hµnh chÝnh;
-C¸c nhµ chøc tr¸ch ®Þa ph¬ng ®îc bÇu nªn lµ l·nh tô cña c¸c
nhãm x· héi, ®¶ng ph¸i.. nªn cã thÓ kh«ng hoµn toµn v« t
trong c«ng viÖc,
-Do sù kiÓm so¸t cña trung ¬ng láng lÎo nªn cã xu híng l¹m chi
c«ng quü, hoÆc sö dông kh«ng cã hiÖu qu¶ ng©n s¸ch cña
®Þa ph¬ng
-Cã thÓ x¶y ra trêng hîp c¸c nhµ chøc tr¸ch ®Þa ph¬ng do
chó träng vµo quyÒn lîi ®Þa ph¬ng mµ sao nh·ng quyÒn lîi
quèc gia.
3.T¶n quyÒn
§©y lµ nguyªn t¾c n»m gi÷a hai th¸i cùc lµ ph©n quyÒn vµ
t¶n quyÒn. Lµ biÖn ph¸p võa kh¾c phôc nh÷ng khuynh híng
sai lÖch ph©n t¸n, ®Þa ph¬ng chñ nghÜa cña ph©n quyÒn.
§Ó c«ng viÖc ®Þa ph¬ng ®îc gi¶i quyÕt nhanh h¬n, chÝnh
quyÒn trung ¬ng chuyÓn mét phÇn quyÒn lùc cña m×nh cho
chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng vµ bæ nhiÖm c¸c c«ng chøc ®Þa
ph¬ng ®¹i diÖn cho c¸c c¬ quan trung ¬ng sö dông quyÒn
hµnh chÝnh, chÞu tr¸ch nhiÖm tríc chÝnh quyÒn trung ¬ng.
Tuy nhiªn, c¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh ®ã kh«ng cã ph¸p nh©n
tÝnh, kh«ng ®îc hëng n¨ng lùc ph¸p lý ®Ó kiÖn tông, kh«ng
cã tµi s¶n vµ ng©n s¸ch riªng.
#¦u ®iÓm:
-§¬n gi¶n ho¸ tæ chøc vµ ®iÒu hµnh cña bé m¸y hµnh chÝnh
trung ¬ng, ®ång thêi t¨ng cêng hiÖu n¨ng cña bé m¸y.
-T¹o ®îc sù uy tÝn cña chÝnh quyÒn trung ¬ng víi d©n ®Þa
ph¬ng. V× ®ãng ngay trªn ®Þa bµn ®Þa ph¬ng nªn c¸c nhµ
chøc tr¸ch s¸t d©n h¬n, hiÓu ®îc quyÒn lîi cung nh t©m t
nguyÖn väng cña nh©n d©n ®¹i ph¬ng, v× cã thÓ dung hoµ
®îc quyÒn lîi gi÷a trung ¬ng vµ ®i¹ ph¬ng.
#Nhîc ®iÓm:
-Do vÉn cßn bÞ lÖ thuéc vµo trung ¬ng nªn c¸c nhµ chøc
tr¸ch ®Þa ph¬ng kh«ng thÓ vµ kh«ng cã ®ñ quyÒn lùc ®Ó
b¶o vÖ triÖt ®Ó quyÒn lîi cña ®Þa ph¬ng.
-NÕu sù kiÓm so¸t cña trung ¬ng qu¸ láng lÎo sÏ lµm c¸c nhµ
chøc tr¸ch ®¹i ph¬ng l¹m quyÒn, dÉn ®Õn sù kh¸c biÖt mét
c¸ch s©u s¾c gi÷a c¸c ®iah ph¬ng víi nhau do cã nh÷ng
quan ®iÓm, chÝnh s¸ch vµ ph¬ng ph¸p qu¶n lý kh¸c nhau.
Liªn hÖ víi ViÖt nam
ë ViÖt Nam theo nguyªn t¾c ph©n c«ng, ph©n cÊp b»ng
c¸ch quy ®Þnh tríc nhiÖm vô quyÒn h¹n cña mçi cÊp theo
nguyªn t¾c tËp trung d©nchñ nghÜa lµ , quyÒn ®iÒu hµnh
tËp trung trong tay ChÝnh phñ lµ ®ång thêi ph¸t huy tÝnh
n¨ng ®éng s¸ng t¹o cña c¸c cÊp ®Þa ph¬ng, bªn c¹nh ®ã
chÝnh quyÒn §P cã tÝnh tù quyÕt vµ tÝnh tù qu¶n.

C©u 6. Tr×nh bµy c¸c nguyªn t¾c tæ chøc vµ ho¹t

®éng cña bé m¸y hµnh chÝnh nhµ níc? Ph©n tÝch c¸c
nguyªn t¾c tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña bé m¸y hµnh
chÝnh nhµ níc ViÖt nam.
Mçi mét quèc gia ®Òu cã nh÷ng nguyªnt¾c rÊt c¬ b¶n cho
viÖc x©y dùng c¬ cÊu tæ chøc hµnh chÝnh nhµ níc nh»m
®¶m b¶o cho viÖc qu¶n lý nhµ níc thèng nhÊt, th«ng suèt, cã
hiÖu lùc vµ hiÖu qu¶, b¶o ®¶m sù ph¸t triÓn æn ®Þnh vµ
bÒn v÷ng cña quèc gia.
1).Nguyªn t¾c nÒn hµnh chÝnh phï hîp víi nh÷ng yªu cÇu cña
chøc n¨ng thùc thi quyÒn hµnh ph¸p.Tæ chøc nÒn hµnh
chÝnh tríc hÕt ph¶i phï hîp víi nh÷ng yªu cÇu cña chøc n¨ng
qu¶n lý cña chÝnh phñ, ph¶i dùa vµo môc tiªu chøc n¨ng mµ
®Þnh ra thÓ chÕ vµ lËp ra c¸c bé m¸y tæ chøc t¬ng øng. §©y
lµ mét nguyªn t¾c quan träng trong tæ chøc nÒn hµnh
chÝnh.
2).Nguyªn t¾c hoµn chØnh thèng nhÊt. Tæ chøc hµnh chÝnh
nhµ níc ph¶i lµ mét tæ chøc hoµn chØnh vµ thèng nhÊt. ë c¸c
níc hiÖn nay, dï thùc hµnh theo chÕ ®é nhµ níc ®¬n nhÊt
hay chÕ ®é liªn bang, thùc hµnh chÕ ®é tËp quyÒn hay
ph©n quyÒn trong quèc gia liªn bang hay mét quèc gia ®¬n
nhÊt, hay mét níc thµnh viªn, chØ cã mét chÝnh phñ thùc
hµnh quyÒn qu¶n lý, thèng nhÊt qu¶n lý nÒn hµnh chÝnh nhµ
níc vµ bé m¸y tæ chøc. ChÝnh phñ lµ mét tæ chøc hoµn
chØnh thèng nhÊt. Bé m¸y hµnh chÝnh cµng thÓ hiÖn râ,
®Çy ®ñ nguyªn t¾c thèng nhÊt. Bé m¸y hµnh chÝnh cµng
thÓ hiÖn râ, ®Çy ®ñ nguyªn t¾c thèng nhÊt, hoµn chØnh
th× cµng ph¸t huy t¸c dông, hiÖu lùc cña nã. §ã lµ sù thÓ
hiÖn qu¶n lý tËp trung trong nguyªn t¾c tËp trung d©n chñ
trong tæ chøc hµnh chÝnh nhµ níc x· héi chñ nghÜa.
3).Nguyªn t¾c ph©n ®Þnh thÈm quyÒn qu¶n lý hîp lý cho c¸c
cÊp, c¸c bé phËn. NÒn hµnh chÝnh lµ mét hÖ thèng quyÒn
lùc phøc t¹p, nã võa ph¶i hoµn chØnh, thèng nhÊt l¹i võa ph¶i
thùc hiÖn sù ph©n c«ng quyÒn lùc, ph©n ®Þnh nhiÖm vô,
quyÒn h¹n tr¸ch nhiÖm vµ thÈm quyÒn cho tõng cÊp, tõng bé
phËn. ThÈm quyÒn hµnh chÝnh n»m trong mét hÖ thèng tæ
chøc thèng nhÊt , nhng cã sù ph©n c«ng, tøc lµ mét sù ph©n
®Þnh thÈm quyÒn, ph©n giao quyÒn h¹n, ph©n quyÒn qu¶n
lý mét c¸ch hîp lý. Ph©n c«ng lµ sù tiÕn bé cña x· héi, ph©n
quyÒn qu¶n lý còng lµ biÓu hiÖn v¨n minh, tiÕn bé cña x· héi
vÒ qu¶n lý nhµ níc.
4).Nguyªn t¾c ph©n ®Þnh ph¹m vi qu¶n lý vµ hÖ thèng c¸c
cÊp qu¶n lý phï hîp. §©y lµ nguyªn t¾c ®Þnh lîng thÝch hîp
cho sù ph©n quyÒn qu¶n lý, cho viÖc s¾p xÕp bé m¸y, ®ång
thêi còng thÝch hîp cho viÖc bè trÝ sè lîng vµ chÊt lîng nh©n
viªn trong c¬ quan qu¶n lý hµnh chÝnh nhµ níc.
5).Nguyªn t¾c vÒ sù nhÊt trÝ gi÷a chøc n¨ng nhiÖm vô víi
quyÒn h¹n vµ thÈm quyÒn, gi÷a quyÒn h¹n víi tr¸ch nhiÖm,
gi÷a nhiÖm vô, tr¸ch nhiÖm víi ph¬ng tiÖn
6).Nguyªn t¾c tiÕt kiÖm vµ hiÖu qu¶. NÒn hµnh chÝnh nhµ
níc cã hiÖu qu¶ lµ hoµn thµnh ®îc c¸c môc tiªu ®Æt ra trong
c¸c chiÕn lîc, kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ®· v¹ch ra.
HiÖu qu¶ ®îc xem xÐt trªn nhiÒu khÝa c¹nh kh¸c nhau cña
kinh tÕ, x· héi. Thíc ®o hiÖu qu¶ cña nÒn hµnh chÝnh lµ c¸c
quyÕt ®Þnh qu¶n lý nÒn hµnh chÝnh ban hµnh ®îc x· héi
c«ng nhËn
7).Nguyªn t¾c c¸c c«ng d©n tham gia vµo c«ng viÖc qu¶n lý
mét c¸ch d©n chñ.
8).Nguyªn t¾c ph¸t huy tÝnh tÝch cùc cña con ngêi . Con ng-
êi trong mäi tæ chøc lu«n lu«n lµ yÕu tè b¶o ®¶m cho tæ
chøc ®ã ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶. §éng viªn sù tham gia cña
con ngêi vµ ®éng viªn tÝnh tÝch cùc cña hä trong c¸c ho¹t
®éng qu¶n lý hµnh chÝnh nhµ níc sÏ ®em l¹i hiÖu qu¶ cao.
Ho¹t ®éng cña tæ chøc hµnh chÝnh nhµ níc lu«n ®ßi hái
tu©n thñ theo nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt, nhng cã
nh÷ng ®ßi hái ngêi gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ph¶i cã ý thøc vµ ãc
s¸ng t¹o. C«ng d©n kh«ng thÓ chê ®îi sù gi¶i quyÕt mét c¸ch
chËm ch¹p vµ thñ tôc giÊy tê luém thuém. TÝnh tøc cùc , chñ
®éng cña c«ng chøc lµm viÖc trong tæ chøc hµnh chÝnh nhµ
níc lu«n g¾n liÒn víi hiÖu qu¶ cña c«ng viÖc.
#Trªn c¬ së nghiªn cøu lý luËn vµ thùc tiÔn ho¹t ®éng cña
nÒn hµnh chÝnh nhµ níc, c¨n cø vµo nh÷ng ®Æc ®iÓm cña
hÖ thèng chÝnh trÞ cã thÓ nªu lªn nh÷ng nguyªn t¾c tæ chøc
vµ ho¹t ®éng cña tæ chøc hµnh chÝnh nhµ níc ta nh sau:
-Nguyªn t¾c ®¶ng l·nh ®¹o, nh©n d©n lµm chñ, nhµ níc
qu¶n lý.§¶ng l·nh ®¹o qu¶n lý hµnh chÝnh nhµ níc tríc hÕt
b»ng c¸c nghÞ quyÕt ®Ò ra ®êng lèi , chñ tr¬ng ®êng lèi ,
chñ tr¬ng chÝnh s¸ch nhiÖm vô qu¶n lý nhµ níc c¨n cø vµo
®ã ®Ó nhµ níc ban hµnh hÖ thèng c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt
nh»m thùc hiÖn ®êng l«Ý chÝnh s¸ch cña ®¶ng. §¶ng ®Þnh
híng hoµn thiÖn hÖ thèng c¸c c¬ quan qu¶n lý vÒ mÆt c¬
cÊu tæ chøc còng nh c¸c h×nh thøc vµ ph¬ng ph¸p chung.Sù
tham gia cña nh©n d©n vµo quyÒn lùc chÝnh trÞ lµ mét
trong nh÷ng ®Æc trng chñ yÕu cña chÕ ®é d©n chñ, quyÒn
tham gia vµo ho¹t ®éng thùc hiÖn quyÒn lùc nhµ níc cña
nh©n d©n ®îc quy ®Þnh t¹i ®iÒu 53 hiÕn ph¸p 1992:C¤ng
d©n cã quyÒn tham gia qu¶n lý nhµ níc x· héi, tham gia th¶o
luËn c¸c vÊn ®Ò chung cña c¶ níc vµ ®Þa ph¬ng, kiÕn nghÞ
víi c¬ quan nhµ níc, biÓu quyÕt khi nhµ níc tæ chøc trng cÇu
d©n ý.§Ó ®¶m b¶o sù tham gia qu¶n lý hµnh chÝnh nhµ níc
cña nh©n d©n cã hiÖu qu¶ cÇn ph¶i thÓ chÕ ho¸ c¸c quyÒn
®ã mét c¸ch cô thÓ, ph¸t huy h¬n n÷a vai trß cña c¸c ®¹i
biÓu nh©n d©n vµ n©ng cao hiÖu qu¶ tham gia kiÓm tra
gi¸m s¸t cña c¸c ®oµn thÓ nh©n d©n vµo qu¶n lý nhµ níc.
-Nguyªn t¾c tËp trung d©n chñ quy ®Þnh tríc hÕt sù l·nh
®¹o tËp trung ®èi víi vÊn ®Ò c¬ b¶n chÝnh yÕu nhÊt, b¶n
chÊt nhÊt. Sù tËp chung ®ã b¶o ®¶n cho c¬ quan cÊp díi,
®Þa ph¬ng vµ c¬ së kh¶ n¨ng thùc hiÖn quyÕt ®Þnh cña
trung ¬ng c¨n cø vµo c¸c ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña m×nh.Bªn
c¹nh ®ã ph¶i b¶o ®¶m tÝnh s¸ng t¹o, quyÒn chñ ®éng cña
®Þa ph¬ng vµ c¬ së. CÊp trung ¬ng gi÷u quyÒn thèng nhÊt
qu¶n lý nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n, ®ång thêi thùc hiÖn ph©n
cÊp qu¶n lý, giao quyÒn h¹n, tr¸h nhiÖm cho ®Þa ph¬ng, c¸c
ngµnh tronh tæ chøc qu¶n lý ®iÒu hµnh ®Ó thùc hiÖn c¸c
v¨n b¶n c¶u cÊp trªn. §iÒu 6 HiÕn ph¸p 1992 quy ®Þnh tËp
trung d©n chñ lµ nguyªn t¾c tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña c¬
quan nhµ níc.Tæ chøc vµ ho¹t ®éng qu¶n lý hµnh chÝnh nhµ
níc lµ mét thÓ thèng nhÊt. TËp trung d©n chñ kh«ng ph¶i lµ
c¬ quan cÊp trªn “lµm thay” c¬ quan cÊp díi. Trong thùc tiÔn
ho¹t ®éng qu¶n lý hiÖn nay, ®¶ng vµ nhµ níc ta ®ang kh¾c
phôc bÖnh tËp trung quan liªu , ®ång thêi chèng biÓu hiÖn tù
do, tuú tiÖn, ph©n t¸n, côc bé, ®Þa ph¬ng, v« kû luËt, kû c-
¬ng.
-Nguyªn t¾c qu¶n lý hµnh chÝnh nhµ níc b»ng ph¸p luËt vµ
t¨ng cêng ph¸p chÕ x· héi chñ nghÜa. Qu¶n lý nhµ níc b»ng
ph¸p luËt vµ t¨ng cêng ph¸p chÕ x· héi chñ nghÜa lµ nguyªn
t¾c hiÕn ®Þnh. Nguyªn t¾c nµy ®ßi hái tæ chøc vµ ho¹t
®éng qu¶n lý nhµ níc ph¶i dùa trªn c¬ së ph¸p lô©t. §iÒu ®ã
cã nghÜa lµ hÖ thèng hµnh chÝnh nhµ níc ph¶i chÊp hµnh
luËt vµ c¸c quyÕt ®Þnh cña quèc héi rong chøc n¨ng thùc
hiÖn quyÒn hµnh ph¸p; khi ban hµnh quyÕt ®Þnh qu¶n lý
hµnh chÝnh ph¶i phï hîp víi néi dung vµ môc ®Ých cña luËt.
Ph¸p luËtn ph¶i ®îc chÊp hµnh nghiªm chØnh, mäi ngêi ®Òu
b×nh ®¼ng tríc ph¸p luËt.
-Nguyªn t¾c kÕt hîp qu¶n lý theo ngµnh vµ theo l·nh
thæ.Qu¶n lý theo ngµnh vµ theo l·nh thæ lµ hai mÆt kh«ng
t¸ch rêi nhau mµ ph¶i kÕt hîp chÆt chÏ víi nhau, ®Æc biÖt
trªn lÜnh vùckinh tÕ.
-Nguyªn t¾c :ph©n biÖt vµ kÕt hîp qu¶n lý nhµ níc vÒ kinh
tÕ víi qu¶n lý ho¹t ®éng kinh tÕ cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ do
nhµ níc chñ së h÷u hoÆc ®ång së h÷u.
-Nguyªn t¾c ph©n biÖt hµnh chÝnh ®iÒu hµnh víi tµi ph¸n
hµnh chÝnh.
-Nguyªn t¾c kÕt hîp chÕ ®é lµm viÖc tËp thÓ víi chÕ ®é mét
thñ trëng.
C©u 8. H·y thÓ hiÖn b»ng s¬ ®å hÖ thèng c¸c c¬ quan
thùc thi quyÒn hµnh ph¸p cña níc céng hoµ x· héi chñ
nghÜa viÖt nam
C©u 9. Tr×nh bµy c¸c c¸ch thøc (m« h×nh) tæ chøc hÖ
thèng tæ chøc hµnh chÝnh ®i¹ ph¬ng hiÖn nay?Liªn hÖ
víi ViÖt nam.
Nhµ níc ra ®êi lµ qu¸ tr×nh th«n tÝnh c¸c bé téc, thÞ téc c¸c
vïng ®Þa ph¬ng vµo trong mét l·nh thæ quèc gia thèng nhÊt.
Qu¸ tr×nh tiÕp theo l¹i lµ mét qu¸ tr×nh ngîc l¹i, ®ã lµ qu¸
tr×nh trao l¹i , h×nh thµnh l¹i c¸c ®¬n vÞ ®Þa ph¬ng vµ
®ång thêi trao cho ®Þa ph¬ng ®ã nh÷ng quyÒn nhÊt ®Þnh.
Qu¸ tr×nh nµy ®îc h×nh thµnh trªn hai c¬ së:
-Dùa vµo lÞch sö cña c¸c ®Þa ph¬ng ®· hinh fthµnh ®Ó trao
quyÒn qu¶n lý tõ chÝnh phñ trung ¬ng.ChÝnh c¬ së h×nh
thµnh ®Þa ph¬ng theo tÝnh tù nhiªn ®· nªu trªn lµm c¬ së
cho viÖc h×nh thµnh c¸c ®¬n vÞ qu¶n lý c¸c vÊn ®Ò ®Þa
ph¬ng vµ nhµ níc ë ®Þa ph¬ng.
-C¸ch tiÕp cËn thø hai lµ h×nh thµnh c¸c ®¬n vÞ ®Þa ph¬ng
míi theo môc ®Ých qu¶n lý . §Þa ph¬ng mang ý nghÜa
truyÒn thèng, tù nhiªn trªn lµ nÒn t¶ng cho viÖc h×nh thµnh
c¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh ®Þa ph¬ng. ViÖc s¸p nhËp hai hay
nhiÒu ®Þa ph¬ng tù nhiªn, truyÒn thèng ®Ó thµnh mét ®¬n
vÞ hµnh chÝnh ®Þa ph¬ng ®îc nhiÒu nhµ qu¶n lý c¸c nhµ níc
kh¸c nhau quan t©m. Chia t¸ch s¸p nhËp lµ thÓ hiÖn bªn
ngoµi cua rxu híng nµy. HÖ thèng tæ chøc hµnh chÝnh ®Þa
ph¬ng cã c¬ cÊu theo nhiÒu m« h×nh kh¸c nhau. Trong xu
thÕ hiÖn nay cã hai m« h×nh c¬ cÊu chñ yÕu.
1).M« h×nh c¬ cÊu theo thø bËc.
§ã lµ c¸ch thøc h×nh thµnh mét hÖ thèng c¸c tæ chøc hµnh
chÝnh ®Þa ph¬ng theo trËt tù thø bËc cña ho¹t ®éng qu¶n lý
– cã cÊp trªn vµ cÊp díi. CÊp trªn chØ ®¹o l·nh ®¹o cÊp díi.
CÊp díi phôc tïng c¸c quyÕt ®Þnh cña cÊp trªn.
-Trong hÖ thèng thø bËc, sè lîng c¸c bËc kh¸c nhau gi÷a c¸c n-
íc vµ trong mét níc sè lîng bËc thay ®æi theo tõng giai ®o¹n.
-VÊn ®Ò thø hai ®îc quan t©m khi nghiªn cøu hÖ thèng tæ
chøc hµnh chÝnh lµ mèi quan hÖ gi÷a c¸c cÊp – cÊp trªn víi
cÊp díi trong ho¹t ®éng qu¶n lý hµnh chÝnh nhµ níc t¹i ®Þa
ph¬ng. §©y còng chÝnh lµ mét vÊn ®Ò quan träng khi nghiªn
cøu ho¹t ®éng qu¶nlý hµnh chÝnh nhµ níc cña tõng cÊp. TÝnh
trªn díi ën ®©y thÓ hiÖn tÝnh tu©n thñ chÊp hµnh c¸c quyÕt
®Þnh cña c¸c c¬ quan cÊp trªn . C¸c c¬ quan cÊp díi ph¶i
chÊp hµnh c¸c quyÕt ®Þnh cña c¸c c¬ quan cÊp trªn.Mèi
quan hÖ trªn díi trong nhiÒu hÖ thèng thø bËc liªn quan ®Õn
nhiÒu néi dung nh vÊn ®Ò nh©n sù; vÊn ®Ò tµi chÝnh cho
ho¹t ®éng còng nh thiÕt lËp c¬ cÊu tæ chøc riªng cho tõng
tæ chøc hµnh chÝnh. HÖ thèng thø bËc h¹n chÕ trong viÖc
quy ®Þnh cô thÓ c¸c vÊn ®Ò nªu trªn.
2).HÖ thèng tæ chøc hµnh chÝnh ®Þa ph¬ng n»m ngang.
Trong c¸ch tæ chøc nµy , c¸c tæ chøc hµnh chÝnh ®Þa ph¬ng
kh«ng tu©n theo thø bËc. C¸c tæ chøc hµnh chÝnh ®Þa ph-
¬ng cã vÞ trÝ ngang nhau, kh«ng cã sù phô thuéc cÊp trªn
cÊp díi. Sù kh¸c nhau cña c¸c tæ chøc hµnh chÝnh ®Þa ph-
¬ng lµ quy m« còng nh chøc n¨ng nhiÖm vô ®îc ph¸p luËt
quy ®Þnh.C¸c tæ chøc hµnh chÝnh ®Þa ph¬ng ®éc lËp víi
nhau vÒ ho¹t ®éng qu¶n lý hµnh chÝnh nhµ níc trªn ®Þa bµn
l·nh thæ ®Þa ph¬ng.LuËt quy ®Þnh mçi mét lo¹i chÝnh
quyÒn ®Þa ph¬ng cã nh÷ng chøc n¨ng nhiÖm vô cô thÓ. §Ó
®îc chuyÓn tõ lo¹i chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng nµy sang lo¹i
kh¸c cÇn ph¶i cã nh÷ng tiªu chÝ cô thÓ.
Tæ chøc hµnh chÝnh ®Þa ph¬ng theo m« h×nh n»m ngang
®îc nhiÒu níc quan t©m v× tÝnh cô thÓ cña chøc n¨ng
nhiÖm vô cho tõng lo¹i chÝnh quyÒn. §iÒu ®ã tr¸nh ®îc
nh÷ng sù trïng l¾p, chång chÐo vµ trªn cïng mét ®Þa ph¬ng
c«ng d©n chÞu sù qu¶n lý cña nhiÒu chñ thÓ qu¶n lý –tØnh
huyÖn x·, trong khi ®ã chñ thÓ quan träng nhÊt, gÇn d©n
nhÊt l¹i chÞu sù qu¶n lý cña c¸c c¬ quan cÊp trªn. Tuy nhiªn
m« h×nh nµy ®ßi hái mçi mét tæ chøc hµnh chÝnh ®Þa ph-
¬ng ph¶i thùc hiÖn nhiÒu chøc n¨ng nhiÖm vô .
3).HÖ thèng tæ chøc hµnh chÝnh ®Þa ph¬ng hçn hîp.
Trong ranh giíi cña ®Þa ph¬ng ,cã tr¸ch nhiÖm qu¶n lý c¸c
vÊn ®Ò thuéc khu vùc ®c ph©n c«ng ,cßn c¸c khu vùc kh¸c
qu¶n lý trªn ®Þa bµn ®îc quy ®Þnh.N»m trong ®Þa bµn l·nh
thæ nhng c¸c tæ chøc hµnh chÝnh ®éc lËp víi c¬ quan hµnh
chÝnh chung.
Th¸i lan hÞªn nay võa cã m« h×nh tæ chøc hµnh chÝnh theo
lo¹i ,vïa cã tæ chøc hµnh chÝnh theo sô kÕt hîp .
Mçi céng ®ång trong tØnh,nÕu cã ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó thµnh
lËp chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng ®Òu ®îc Bé néi vô xem xÐt.Khi
®îc trao quyÒn ®ã tØnh kh«ng cã quyÒn can thiÖp vµo c¸c
vÊn ®Ò cña céng ®ång ®éc lËp trong tØnh .C¸c mèi quan hÖ
chØ thiÕt lËp vãi chÝnh phñ trung ong(Bé néi vô)
M« h×nh nµy còng ®îc ¸p dông ë nhiªï níc khi cã LuËt Thµn
phè ,chØ ho¹t ®éng theo ®óng quy ®Þnh cho thµnh phè
,kh«ng phô thuéc vµo tØnh hay huyÖn mµ thµnh phè ®ã
®ãng.Hay tØnh,huÖy kh«ng ph¶i lµ cÊp trªn cña thµnh phè.
CÊp hµnh chÝnh hay c¸p chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng nh trªn ®·
nªu kh«ng gièng nhau gi÷a c¸c níc vµ ngay trong cïng mét
quèc gia còng thay ®æi theo ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn kinh tÕ –x·
héi vµ nhu cÇu qu¶n lý ®Þa ph¬ng .MÆt kh¸c,do ®iÒu kiÖn
lÞch sö còng nh v¨n ho¸, truyÒn thèng lÞch sö , tªn gäi c¸c
cÊp chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng kh«ng gièng nhau gi÷a c¸c níc
C©u C¬ së h×nh thµnh c¸c c¬ quan qu¶n lý hµnh chÝnh
nhµ níc trung ¬ng vµ ®Þa ph¬ng
Mçi mét quèc gia ®Òu cã nh÷ng nguyªn t¾c rÊt c¬ b¶n cho
viÖc x©y dùng c¬ cÊu tæ chøc hµnh chÝnh nhµ níc nh»m
®¶m b¶o cho viÖc qu¶n lý hµnh chÝnh nhµ níc thèng nhÊt
th«ng suèt, cã hiÖu lùc vµ hiÖu qu¶ , b¶o ®¶m sù ph¸t triÓn
æn ®Þnh vµ bÒn v÷ng cña quèc gia.ViÖc ph¸t minh ra
nh÷ng ®Æc thï cña c¸c tæ chøc hµnh chÝnh nhµ níc ®îc xem
nh mét thµnh tùu cña khoa häc hµnh chÝnh.Max weber lµ ng-
êi ®Çu tiªn ph¸t triÓn nh÷ng ®Æc ®iÓm chung nhÊt cña c¸c
tæ chøc hµnh chÝnh nhµ níc thµnh lý thuyÕt.Theo nh lý
thuyÕt nµy th× c¸c c¬ quan trong hÖ thèng hµnh chÝnh nhµ
níc ®îc s¾p xÕp theo hÖ thèng thø bËc, cã c¬ quan cÊp trªn
vµ c¬ quan cÊp díi. Theo nh lý thuyÕt nµy , c¸c níc trªn thÕ
giíi ®Òu ®· cã nh÷ng sù xem xÐt nhÊt ®Þnh trong viÖc
h×nh thµnh c¸c c¬ quan hµnh chÝnh nhµ níc trung ¬ng vµ
®Þa ph¬ng.
C¬ së cho viÖc h×nh thµnh c¸c c¬ quan hµnh chÝnh nhµ níc
trung ¬ng vµ ®Þa ph¬ng còng dùa trªn nh÷ng môc tiªu nhÊt
®Þnh mµ c¸c c¬ quan nµy híng tíi ®Ó ®¶m b¶o cho sù h×nh
thµnh c¸c c¬ quan nµy. Mçi mét tæ chøc ®îc thµnh lËp ®Òu
híng tíi môc tiªu cô thÓ. Môc tiªu cña tæ chøc lµ c¸i ®Ých mµ
tæ chøc híng tíi . X¸c ®Þnh môc tiªu cña tæ chøc dùa trªn ý
chÝ chung cña c¸c thµnh viªn trong tæ chøc . ViÖc thµnhlËp
c¸c tæ chøc hµnh chÝnh nhµ níc tøc c¸c c¬ quan chÊp hµnh
vµ ®iÒu hµnh, c¬ quan thùc thi quyÒn hµnh ph¸p nh»m thùc
hiÖn nh÷ng môc tiªu kh«ng ph¶i tù tæ chøc t¹o ra mµ nhµ níc
vµ c¸c c¬ quan quyÒn lùc nhµ níc t¹o ra.
Sù h×nh thµnh c¸c tæ chøc hµnh chÝnh nhµ níc lµ nh»m ®a
ph¸p luËt vµo ®êi sèng hay nãi c¸ch kh¸c tøc qu¶n lý mäi
hµnh vi x· héi cña c¸ nh©n.Trong x· héi cã nhiÒu thùc thÓ
phøc t¹p , nhiÒu nhãm lîi Ých kh¸c nhau vµ rÊt nhiÒu vÊn ®Ò
mµ kh«ng cã sù xuÊt hiÖn cña c¸c tæ chøc hµnh chÝnh nhµ n-
íc th× kh«ng thÓ ®em l¹i sù æn ®Þnh cña mçi quèc gia .Sù
h×nh thµnh cña c¸ctæ chøc hµnh chÝnh nhµ níc lµ ®Ó thùc
hiÖn c¸c chøc n¨ng c¬ b¶n cña qu¶n lý hµnh chÝnh nhµ n-
íc.§ång thêi sù h×nh thµnh c¸c tæ chøc hµnh chÝnh nhµ níc
còng lµ ®Ó thùc hiÖn nh÷ng chøc n¨ng x· héi mµ kh«ng cã
mét tæ chøc nµo kh¸c ngoµi nhµ níc lµm ®îc.
Sù h×nh thµnh c¸c c¬ quan qu¶n lý hµnh chÝnh nhµ níc ë
trung ¬ng vµ ®Þa ph¬ng lµ mét hiÖn tîng kh¸ch quan. XÐt
vÒ mÆt lý luËn vµ thùc tiÔn ®©y lµ mét hiÖn tîng lu«n tån t¹i
cïng víi sù h×nh thµnh cña nhµ níc nãi chung vµ c¸c c¬ quan
hµnh chÝnh nãi riªng.

NÒn hµnh chÝnh nhµ níc cña nhiÒu níc trªn thÕ giíi ®Òu ®îc
tæ chøc theo m« h×nh thø bËc tøc cã cÊp trªn cÊp díi. Dï theo
m« h×nh ph©n quyÒn hay t¶n quyÒn tÝnh thø bËc lu«n tån
t¹i.HÖ thèng c¸c c¬ quan qu¶n lý hµnh chÝnh nhµ níc trung -
¬ng thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng qu¶n lý hµnh chÝnh nhµ níc
mang tÝnh chÊt chung , vÜ m« dùa trªn nh÷ng ®iÒu kiÖn
chÝnh trÞ kinh tÕ x· héi cña quèc gia ®Ó ®a ra c¸c thÓ chÕ
hµnh chÝnh nhµ níc chung ®Þnh híng toµn bé nÒn hµnh
chÝnh nhµ níc; trong khi ®ã c¸c tæ chøc hµnh chÝnh ®Þa ph-
¬ng c¨n cø vµo ®iÒu kiÖn ®Þa ph¬ng vµ thÓ chÕ hµnh
chÝnh nhµ níc nãi chung ®Ó ban hµnh c¸c thÓ chÕ hµnh
chÝnh phï hîp víi ®iÒu kiÖn ®Þa ph¬ng.
Gi¶ sö cïng víi sù h×nh thµnh nhµ níc, chØ cã c¬ quan nhµ n-
íc ë trung ¬ng n¾m gi÷ mäi quyÒn hµnh quèc gia, lµ c¬
quan duy nhÊt ®Ó quyÕt ®Þnh vµ ®iÒu hµnh mäi c«ng viÖc
quèc gia th× ngoµi nh÷ng u ®iÓm còng cã nh÷ng nhîc ®iÓm
mµ bÊt kú trong mäi c«ng viÖc qu¶n lý nµo cña quèc gia còng
m¾c ph¶i. Nh÷ng nhîc ®iÓm nh:
-Xa ®Þa ph¬ng, nªn c¸c c¬ quan trung ¬ng kh«ng lu ý ®Õn
vµ Ýt hiÓu biÕt ®Æc ®iÓm cña mçi ®Þa ph¬ng, kh«ng n¾m
kÞp thêi t×nh h×nh ®Þa ph¬ng , t©m t nguyÖn väng vµ nhu
cÇu cña nh©n d©n ®Þa ph¬ng v× thÕ chÝnh s¸ch cña trung
¬ng ban hµnh hoÆc kh«ng kh¶ thi ë ®Þa ph¬ng .
-Bé m¸y hµnh chÝnh trung ¬ng cång kÒnh , bËn rén nhiÒu
tÇng nÊc. V× tËp trung qu¸ nhiÒu vµo c«ng viÖc, c¸c c¬ quan
hµnh chÝnh nhµ níc trung ¬ng kh«ng thÓ theo dâi kÞp thêi
mäi vÊn ®Ò cña ®Þa ph¬ng lµm thiÖt h¹i ®Õn quyÒn lîi cña
®Þa ph¬ng vµ c¶ trung ¬ng .
-Kh«ng ph¸t huy ®îc tinh thÇn d©n chñ.
Ngîc l¹i nÕu chØ h×nh thµnh c¸c c¬ quan qu¶n lý hµnh chÝnh
nhµ níc ë ®Þa ph¬ng còng sÏ g©y nh÷ng khã kh¨n nhÊt
®Þnh cho c«ng t¸c qu¶n lý hµnh chÝnh nhµ níc.Nh÷ng nhîc
®iÓm nh:
-C¸c nhµ chøc tr¸ch ®Þa ph¬ng do d©n ®Þa ph¬ng bÇu ra
cã thÓ kh«ng cã ®ñ kh¶ n¨ng chuyªn m«n ®Ó ®¶m ®¬ng
c«ng viÖc hµnh chÝnh;
-C¸c nhµ chøc tr¸ch ®Þa ph¬ng ®îc bÇu nªn lµ l·nh tô cña c¸c
nhãm ®¶ng ph¸i , nªn cã thÓ kh«ng hoµn toµn v« t trong
c«ng viÖc;
-Do sù kiÓm so¸t cña trung ¬ng nªn láng lÎo cã xu híng l¹m chi
c«ng quü , hoÆc sö dông kh«ng cã hiÖu qu¶ ng©n s¸ch cña
®Þa ph¬ng.
-Cã thÓ x¶y ra trêng hîp c¸c nhµ chøc tr¸ch ®Þa ph¬ng do
qu¸ chó träng vµo quyÒn lîi ®Þa ph¬ng mµ sao nh·ng c«ng
viÖc quèc gia.
V× vËy cã thÓ nãi sù h×nh thµnh c¸c c¬ quan nhµ níc ë trung
¬ng vµ ®Þa ph¬ng cÇn ph¶i cã sù h×nh thµnh ®ång thêi
cña c¸c c¬ quan nµy.Sù h×nh thµnh ®ång thêi c¸c c¬ quan
nµy sÏ ®¶m b¶o cho sù qu¶n lý mét c¸ch thèng nhÊt th«ng
suèt trong c¶ níc, ®¶m b¶o hiÖu qu¶ nhÊt ®Þnh trong c«ng
t¸c qu¶n lý nhµ níc.Vµ sù h×nh thµnh c¸c c¬ quan nµy sÏ
®¶m b¶o cho viÖc thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng c¬ b¶n cña tæ
chøc hµnh chÝnh nhµ níc.
C©u 1.Tæ chøc: kh¸i niÖm, c¸c c¸ch tiÕp cËn, t¹i sao nãi tæ
chøc lµ mét thùc thÓ x· héi phøc t¹p?sù kh¸c nhau gi÷a tæ
chøc hµnh chÝnh nhµ níc víi c¸c tæ chøc x· héi kh¸c.
#Tæ chøc lµ mét thuËt ng÷ ®îc sö dông rÊt phæ biÕn trong
®êi sèng hµng ngµy.XÐt trªn tæng thÓ tæ chøc ®ßi hái Ýt
nhÊt 2 ngêi trë lªn cã sù liªn kÕt víi nhau nh»m híng tíi môc
tiªu chung.Tæ chøc lµ mét hÖ thèng gåm nhiÒu ph©n hÖ cã
nh÷ng mèi quan hÖ h÷u c¬ hîp lý , râ rµng hîp t¸c vµ ph©n
phèi chÆt chÏ t¸c ®éng lÉn nhau trong mét tæng thÓ. Nh vËy
cã thÓ hiÓu :tæ chøc lµ mét hÖ thèng tËp hîp cña hai hay
nhiÒu ngêi, cã sù phèi hîp mét c¸ch cã ý thøc, cã ph¹m vi
( lÜnh vùc chøc n¨ng ho¹t ®éng)t¬ng ®èi râ rµng; ho¹t ®éng
nh»m ®¹t ®îc mét hoÆc nhiÒu môc tiªu chung.
Cã nhiÒu c¸ch tiÕp cËn “tæ chøc”.C¸ch ®a ra c¸c c¸ch tiÕp
cËn kh¸c nhau vÒ tæ chøc còng xuÊt ph¸t tõ c¸ch nghiªn cøu
tæ chøc tõ nhiÒu gi¸c ®é.
-tæ chøc ®îc xem nh mét cç m¸y
-Tæ chøc ®îc xem nh mét “c¬ thÓ sèng”
-Tæ chøc ®îc nh×n nhËn nh mét “bé n·o”
-Tæ chøc lµ mét nÒn v¨n ho¸
-tæ chøc lµ mét hÖ thèng cã tÝnh chÝnh trÞ
-tæ chøc lµ mét yÕu tè tinh thÇn
-tæ chøc ®îc nh×n nhËn nh mét dßng ch¶y vµ sù biÕn ho¸
#Tæ chøc lµ mét thùc thÓ x· héi phøc t¹p.
-Tríc hÕt nãi t¹i sao tæ chøc lµ mét thøc thÓ x· héi?Tæ chøc lµ
mét thùc thÓ x· héi v× theo kh¸i niÖm cña tæ chøc th× tæ
chøc thùc hiÖn nh÷ng chøc n¨ng nhÊt ®Þnh trong x· héi, tæ
chøc gåm nhiÒu ngêi, nhiÒu mèi quan hÖ trong x· héi, vµ
®iÒu tÊt yÕu tæ chøc tån t¹i trong mét x· héi nhÊt ®Þnh , nã
thuéc mét x· héi nhÊt ®Þnh, x· héi lµ m«i trêng cho sù h×nh
thµnh tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña tæ chøc, v× vËy tæ chøc lµ
mét thùc thÓ x· héi.
-Tæ chøc lµ mét thùc thÓ x· héi phøc t¹p.Tæ chøc bao gåm rÊt
nhiÒu yÕu tè cÊu thµnh trong mçi yÕu tè cÊu thµnh ®ã l¹i cã
rÊt nhiÒu yÕu tè cÊu thµnh bÐ h¬n vµ víi mçi yÕu tè ®ã, mçi
bé phËn l¹i cã sù kh¸c nhau vÒ c¬ cÊu, môc tiªu, c¬ chÕ
quyÒn lùc, m«i trêng..Sù phøc t¹p cña tæ chøc do ®ã ®ßi hái
nhµ l·nh ®¹o ph¶i cã sù kÕt hîp cña nhiÒu yÕu tè ®Ó ®¹t ®îc
môc ®Ých qu¶n lý.Cã thÓ nãi g¾n gän c¸c yÕu tè cÊu thµnh
cña tæ chøc nh sau:
+Môc tiªu: Nã phô thuéc vµo quy m« cña tæ chøc vµ chøc
n¨ng nhiÖm vô cña tæ chøc ®îc giao. §Ó ®¶m b¶o sù tån t¹i
vµ ph¸t triÓn cña tæ chøc th× mçi tæ chøc ngay tõ ban ®Çu
mçi tæ chøc ®· ®a ra nh÷ng môc tiªu cho tæ chøc ®ã ..
Trong mét tæ chøc cã rÊt nhiÒu lo¹i môc tiªu trong ®ã cã:
môc tiªu chiÕn lîc giµnh ®îc cho c¶ tæ chøc; môc tiªu phèi hîp
lµ môc tiªu cña mçi bé phËn nh»m ®¹t ®îc môc tiªu chiÕn lîc.
Ph©n lo¹i theo thêi gian cã môc tiªu dµi h¹n, môc tiªu ng¾n
h¹n, môc tiªu trung vµ dµi h¹n.
+C¬ cÊu tæ chøc: Mçi tæ chøc ®Òu ph¶i ph©n ®Þnh râ chøc
n¨ng nhiÖm vô quyÒn h¹n cña c¸c bé phËn trong tæ chøc ®Ó
thùc hiÖn môc tiªu ®· ®Æt ra. ChÝnh v× vËy viÖc bè trÝ s¾p
xÕp c¸c vÞ trÝ trong tæ chøc lµ rÊt quan träng. C¬ cÊu tæ
chøc phô thuéc vµo quy m« tæ chøc, cïng nhiÖm vô cña tæ
chøc. Tuú theo mçi tæ chøc kh¸c nhau mµ cã thÓ s¾p xÕp c¬
cÊu kh¸c nhau.
+Nguån lùc cña tæ chøc: Mçi tæ chøc muèn tån t¹i vµ ph¸t
triÓn ®îc th× c¸c yÕu tè quyÕt ®Þnh nhÊt ®ã lµ nguån lùc
cña tæ chøc. Nguån lùc cña tæ chøc cña tæ chøc ®îc chia
thµnh: +)nguån nh©n lùc , bÊt kú mét tæ chøc nµo ®Òu ®ßi
hái ®îc cung øng vÒ nguån nh©n lùc phï hîp víi sù ph¸t triÓn
cña tæ chøc. §©y lµ nguån lùc quan träng nhÊt quyÕt ®Þnh
®Õn sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña tæ chøc.
.Nguån c¬ së vËt chÊt.Tæ chøc muèn tån t¹i vµ ph¸t triÓn cÇn
cã c¬ së vËt chÊt, vèn ph¬ng tiÖn, trang thiÕt bÞ m¸y mãc ,
nhµ xëng..,.
+V¨n ho¸ cña tæ chøc. C¸c yÕu tè v¨n ho¸ cã ¶nh hëng lín
®Õn viÖc h×nh thµnh nh©n c¸ch con ngêi vµ ®¬ng nhiªn
¶nh hëng s©u s¾c ®Õn tæ chøc tån t¹i trong m«i trêng v¨n
ho¸ ®ã. V¨n ho¸ cña tæ chøc bao gåm c¸c yÕu tè:
.mèi quan hÖ c¸c thµnh viªn trong tæ chøc
.phèi hîp lµm viÖc
.chÊp hµnh néi quy tæ chøc
.mèi quan hÖ nh©n viªn thñ trëng
+M«i trêng cña tæ chøc. Trong thêi ®¹i ngµy nay mäi tæ chøc
muèn c¹nh tranh th× cÇn cã ¸p dông vÒ khoa häc c«ng nghÖ
míi nh»m c¶i tiÕn c¸ch thøc qu¶n lý , c¸ch thøc s¶n xuÊt,
trang thiÕt bÞ lµm viÖc.. sù l¹c hËu cña khoa häc c«ng nghÖ
lµ yÕu tè k×m h·m sù tån t¹i cña tæ chøc.
Cã thÓ nãi tæ chøc bao gåm rÊt nhiÒu yÕu tè rÊt phøc t¹p vµ
cã t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau.§ßi hái ngêi l·nh ®¹o trong tæ
chøc cÇn ph¶i phèi hîp kh«ng ngõng n©ng cao tr×nh ®é
chuyªn m«n cña m×nh ®Ó ®¹t ®îc môc tiªu cña tæ chøc.
#Sù kh¸c nhau gi÷a tæ chøc hµnh chÝnh nhµ níc víi c¸c tæ
chøc x· héi kh¸c:
-tæ chøc hµnh chÝnh nhµ níc lµ thùc hiÖn chøc n¨ng hµnh
ph¸p ®©y lµ ®Æc trng c¬ b¶n ®Ó ph©n biÖt víi c¸c tæ chøc
kh¸c nh: tæ chøc chÝnh trÞ x· héi , ®oµn thÓ
-Tæ chøc hµnh chÝnh nhµ níc lµ nh÷ng tæ chøc ho¹t ®éng v×
lîi Ých c«ng céng cung cÊp hµng ho¸, dÞch vô c«ng cho x· héi,
c«ng d©n mµ kh«ng v× lîi nhuËn
-C¸c ho¹t ®éng cña c¬ quan hµnh chÝnh nhµ níc mang tÝnh
thø bËc cao, vµ thêng ¸p dông c¸c biÖn ph¸p cìng chÕ, ®éc
quyÒn, mÖnh lÖnh hµnh chÝnh mang tÝnh ®¬n ph¬ng.
-C¸c tæ chøc kh«ng ph¶i tæ chøc hµnh chÝnh nhµ níc thêng
cã ¶nh hëng trong ph¹m vi nhá trong khi ®ã ho¹t ®éng cña
c¸c c¬ quan hµnh chÝnh nhµ níc x· héi réng lín.
-C¸c s¶n phÈm dÞch vô cña c¸c c¬ quan hµnh chÝnh nhµ níc
t¹o ra kh«ng ph¶i lµ s¶n phÈm mua b¸n, trao ®æi trªn thÞ tr-
êng, trong khi ®ã s¶n phÈm cña c¸c tæ chøc kinh tÕ , tæ
chøc x· héi.. thêng ®Ó mua b¸n, trao ®æi trªn thÞ trêng v×
môc tiªu lîi nhuËn.
-Do bÞ quy ®Þnh bëi hµnh lang ph¸p lý vÒ quyÒn h¹n nhiÖm
vô trong ho¹t ®éng mµ tÝnh linh ho¹t thÝch øng cña c¸c c¬
quan hµnh chÝnh nhµ níc cßn nhiÒu h¹n chÕ so víi c¸c tæ
chøc kh¸c.

C©u 7. Tr×nh bµy c¸c m« h×nh tæ chøc tæ chøc HCNN

ë trung ¬ng vµ ph©n tÝch sù kh¸c nhau gi÷a c¸c m«
h×nh nµy? Mèi quan hÖ gi÷a c¸c quyÒn lËp ph¸p vµ
hµnh ph¸p cã ¶nh hëng g× ®Õn viÖc h×nh thµnh c¸c
tæ chøc hµnh chÝnh nhµ níc ë trung ¬ng.
#Tæ chøc hµnh chÝnh nhµ níc ë trung ¬ng lµ thuËt ng÷ ®Ó
chØ hÖ thèng c¸c c¬ quan hµnh chÝnh nhµ níc thùc hiÖn c¸c
ho¹t ®éng qu¶n lý hµnh chÝnh nhµ níc mang tÝnh chÊt chung
vÜ m«. HÖ thèng c¸c c¬ quan nµy dùa trªn nh÷ng ®iÒu kiÖn
chÝnh trÞ kinh tÕ x· héi cña quèc gia ®Ó ®a ra c¸c thÓ chÕ
hµnh chÝnh nhµ níc chung ®Þnh híng cho toµn bé nÒn hµnh
chÝnh nhµ níc. Tæ chøc hµnh chÝnh trung ¬ng theo quan
niÖm phæ biÕn ®ã chÝnh lµ ChÝnh phñ mÆc dï thuËt ng÷
chÝnh phñ cã thÓ cha cã sù thèng nhÊt . Tõ gi¸c ®é tiÕp cËn
chung ®ã , nghiªn cøu c¸c m« h×nh tæ chøc hµnh chÝnh nhµ
níc ë trung ¬ng ngêi ta tËp trung nghiªn cøu c¸c m« h×nh tæ
chøc cña chÝnh phñ.M« h×nh tæ chøc hµnh chÝnh nhµ níc ë
trung ¬ng cã thÓ xem xÐt tõ gãc ®é ngêi ®øng ®Çu hµnh
ph¸p.Theo ®ã cã m« h×nh tæng thèng ®øng ®Çu hµnh ph¸p
vµ m« h×nh thñ tíng lµ ngêi ®øng ®Çu hµnh ph¸p.
Tæ chøc chÝnh phñ theo m« h×nh tæng thèng cã hai d¹ng
tæng thèng trùc tiÕp ®iÒu hµnh ho¹t ®éng qu¶n lý nhµ níc
cña chÝnh phñ vµ tæng thèng kÕt hîp víi thñ tíng.
M« h×nh tæng thèng trùc tiÕp ®iÒu hµnh ho¹t ®éng qu¶n lý
nhµ níc cña chÝnh phñ ®îc ¸p dông ë c¸c quèc gia cã truyÒn
thèng ph©n quyÒn cøng nh¾c. HÖ thèng quyÒn lùc nhµ níc
®îc trao cho ba hÖ thèng c¸c c¬ quan nhµ níc ®éc lËp víi
nhau ®Ó thùc thi c¸c quyÒn ®ã, c¸c c¬ quan thùc thi quyÒn
lùc nhµ níc trë thµnh ®èi träng kiÒm chÕ ®èi träng lÉn nhau.
Trong m« h×nh nµy tæng thèng ®îc nh©n d©n trùc tiÕp bÇu
ra. Tæng thèng võa lµ ngêi ®øng ®Çu chÝnh phñ , chÞu tr¸ch
nhiÖm tríc nh©n d©n , kh«ng chÞu tr¸ch nhiÖm tríc quèc héi.
Tæng thèng lµ trung t©m quyÒn lùc nhµ níc lµ ngêi n¾m
quyÒn hµnh ph¸p. QuyÒn hµnh ph¸p cña tæng thèng ®Æc
biÖt lín. Tæng thèng cã quyÒn bæ nhiÖm vµ b·i miÔn c¸c bé
trëng ,ký kÕt c¸c ®iÒu íc vµ c¸c hiÖp íc víi níc ngoµi, thèng
so¸i c¸c lùc lîng vò trang vµ ký c¸c v¨n b¶n luËt. Tæng thèng
chØ ®Þnh bæ nhiÖm , miÔn nhiÖm néi c¸c mµ kh«ng cÇn
quèc héi th«ng qua. Thµnh viªn néi c¸c kh«ng thÓ ®ång thêi
lµ thµnh viªn cña nghÞ viÖn. Néi c¸c chÞu tr¸ch nhiÖm tríc ng-
êi ®øng ®Çu hµnh ph¸p, kh«ng chÞu tr¸ch nhiÖm tríc ngµnh
quyÒn lËp ph¸p . QuyÒn hµnh ph¸p do tæng thèng ®éc lËp
thùc hiÖn ®ång thêi cã sù ph©n giao cho c¸c bé trëng.
Trong m« h×nh tæng thèng HiÕn ph¸p vµ luËt cña c¸c quèc
gia ph¶i ®Æt ra mét c¬ chÕ kiÓm so¸t vµ t¹o sù c©n b»ng
quyÒn lùc. NghÞ viÖn tuy kh«ng cã quyÒn gi¶i t¸n quèc héi
nhng cã c¸c thiÕt chÕ ®ñ n¨ng lùc kiÓm so¸t c¸c ho¹t ®éng
cña hµnh ph¸p nh kiÓm so¸t ng©n s¸ch nhµ níc. Tæng thèng
cã quyÒn phñ quyÕt c¸c dù luËt cña quèc héi nhng kh«ng cã
quyÒn gi¶i t¸n quèc héi , ngîc l¹i , quèc héi kh«ng thÓ b¾t
buéc tæng thèng tõ chøc b»ng viÖc bá phiÕu bÊt tÝn nhiÖm.
BiÕn thÓ thø hai cña m« h×nh tæng thèng lµ m« h×nh tæng
thèng cã thñ tíng. Trong trêng hîp nµy thñ tíng ®ãng vai trß lµ
ngêi thùc thi ho¹t ®éng qu¶n lý hµnh chÝnh nhµ níc, trùc tiÕp
hµng ngµy.Tæng thèng lµ nguyªn thñ quèc gia vµ lµ ngêi
®øng ®Çu hµnh ph¸p.
Trong m« h×nh tæng thèng cã thñ tíng , tæng thèng cã thÓ
b·i nhiÖm thñ tíng thñ tíng vµ ®Ò nghÞ thñ tíng míi trªn c¬ së
sù phª chuÈn cña c¸c c¬ quan lËp ph¸p. §iÒu ®Æc biÖt cña
m« h×nh nµy lµ c¶ quèc héi vµ tæng thèng ®Òu cã quyÒn
phÕ bá nhau trong nh÷ng trêng hîp nhÊt ®Þnh.
NÕu nh ë c¸c níc ¸p dông m« h×nh ph©n quyÒn cøng nh¾c
m« h×nh tæng thèng ®îc thùc hiÖn th× ë c¸c níc cã sù ph©n
quyÒn mÒm dÎo hoÆc tËp trung m« h×nh thñ tíng lµ ngêi
®øng ®Çu hµnh ph¸p l¹i ®îc kh¼ng ®Þnh vµ ¸p dông. Trong
m« h×nh nµy, chÝnh phñ chÞu tr¸ch nhiÖm tríc hÖ thèng c¸c
c¬ quan lËp ph¸p . Thñ tíng ®îc lùa chän theo mét c¸ch thøc
nhÊt ®Þnh vµ th«ng thêng kh«ng do cö tri trùc tiÕp bÇu. C¸c
c¬ quan lËp ph¸p lùa chän thñ tíng ®Ó thµnh lËp chÝnh phñ.
Thñ tíng lµ ngêi ®øng ®Çu hµnh ph¸p cßn nguyªn thñ quèc
gia do ngêi kh¸c n¾m gi÷. Mèi quan hÖ cña ngêi ®øng ®Çu
hµnh ph¸p víi ngµnh quyÒn lËp ph¸p kh¸c víi m« h×nh tæng
thèng. Thñ tíng mang tÝnh chÊt nghÞ viÖn víi quèc héi do
quèc héi bÇu ra. Thñ tíng kh«ng cã quyÒn gi¶i t¸n quèc héi,
ph¶n ®èi c¸c ®¹o luËt cña quèc héi trong khi ®ã quèc héi cã
quyÒn bá phiÕu bÊt tÝn nhiÖm víi chÝnh phñ cña thñ tíng.
#Sù kh¸c nhau gi÷a m« h×nh tæng thèng vµ m« h×nh thñ t-
íng ®øng ®Çu hµnh ph¸p.
-M« h×nh tæng thèng ®îc ¸p dông ë c¸c quèc gia cã sù ph©n
quyÒn cøng nh¾c cßn m« h×nh thñ tíng ®îc ¸p dông ë c¸c
quèc gia cã sù ph©n quyÒn mÒm dÎo hoÆc tÊp trung.
-Trong m« h×nh tæng thèng lµ ngêi ®øng ®Çu hµnh ph¸p
còng ®ång thêi lµ nguyªn thñ quèc gia. Cßn m« h×nh thñ t-
íng, thñ tíng chØ lµ ngêi ®øng ®Çu hµnh ph¸p cßn nguyªn
thñ quèc gia do ngêi kh¸c n¾m gi÷.
-Trong m« h×nh tæng thèng ngêi ®øng ®Çu hµnh ph¸p cã
quyÒn phñ quyÕt , ph¶n ®èi c¸c dù luËt cña quèc héi , thËm
chÝ gi¶i t¸n quèc héi. Cßn trong m« h×nh thñ tíng thñ tíng
kh«ng cã quyÒn gi¶i t¸n , ph¶n ®èi c¸c ®¹o luËt cña quèc héi
.
-Tæng thèng do cö tri trùc tiÕp bÇu. Thñ tíng do c¬ quan lËp
ph¸p lùa chän th«ng thêng tõ ®¶ng giµnh ®a sè hoÆc liªn
minh c¸c ®¶ng giµnh ®a sè trong quèc héi.
-M« h×nh tæng thèng cã tÝnh æn ®Þnh cao h¬n so víi m«
h×nh thñ tíng.
#Tæ chøc hµnh chÝnh nhµ níc ra ®êi g¾n liÒn víi sù ph©n
c«ng , ph©n cÊp ho¹t ®éng qu¶n lý nhµ níc cña hÖ thèng c¸c
c¬ quan qu¶n lý nhµ níc. §ã lµ sù ph©n c«ng gi÷a ba ngµnh
quyÒn :lËp ph¸p, hµnh ph¸p vµ t ph¸p. Tuú thuéc vµo mèi
quan hÖ vµ ph©n c«ng mµ hÖ thèng c¸c tæ chøc hµnh chÝnh
nhµ níc cã nh÷ng vÞ thÕ riªng hay phô thuéc . Trong m«
h×nh ph©n quyÒn cøng nh¾c ngµnh quyÒn lËp ph¸p vµ
ngµnh quyÒn hµnh ph¸p ®éc lËp víi nhau vµ ®îc h×nh thµnh
vµ thùc thi quyÒn lùc nhµ níc trong thÕ ®èi träng kiÒm chÕ
lÉn nhau. Ngêi ®øng ®Çu hµnh ph¸p do nh©n d©n bÇu ra.
Tæ chøc hµnh ph¸p trung ¬ng ®îc h×nh thµnh theo quyÕt
®Þnh , chØ ®¹o cña ngêi ®øng ®Çu hµnh ph¸p. Thµnh viªn
cña c¬ quan hµnh chÝnh kh«ng ®ång thêi lµ thµnh viªn cña
c¬ quan lËp ph¸p. ChÝnh phñ kh«ng chÞu tr¸ch nhiÖm tríc c¬
quan lËp ph¸p. Trong m« h×nh ph©n quyÒn mÒm dÎo c¸c
nh¸nh quyÒn lùc ®îc giao ba c¬ quan kh¸c nhau lËp ph¸p ,
hµnh ph¸p, t ph¸p. Ngµnh quyÒn lËp ph¸p vµ hµnh ph¸p khi
®ã kh«ng ®éc lËp víi nhau mµ t¸c ®éng qua l¹i víi nhau, liªn
hÖ chÆt chÏ víi nhau. VÊn ®Ò tæ chøc cña chÝnh phñ chÞu sù
chi phèi m¹nh mÏ tõ phÝa lËp ph¸p. VÒ nh©n sù , nh©n sù cña
bé m¸y hµnh ph¸p cã thÓ ®ång thêi lµ ngêi cña lËp ph¸p.
Thñ tíng lµ ngêi ®øng ®Çu hµnh ph¸p thêng do nghÞ viÖn
bÇu ra tõ thµnh viªn cña m×nh. Còng cã quèc gia kh«ng ®Ó
ngêi cña hµnh ph¸p ®ång thêi lµ nghÞ biÓu nhng còng cã
nh÷ng quy ®Þnh trong hiÕn ph¸p vÒ mèi quan hÖ liªn ®íi,
chÞu tr¸ch nhiÖm gi÷a chÝnh phñ víi nghÞ viÖn.