Podrczny poradnik elektronika

Alfanumeryczne
wywietlacze LCD
cz IV
Po miesicznej przerwie koczymy opis alfanumerycznych wywietlaczy LCD. Dziki tej
przerwie miaem okazj zapozna si z wieloma listami w ktrych pytacie, drodzy Czytel
nicy, o praktyczne sposoby sterowania tymi jake ciekawymi elementami. W niniejszej ostatniej
czci postaram si w kilku prostych przykadach to wyjani. Podam te istotne wskazwki do
tyczce miejsc zakupu oraz przyblione ceny wywietlaczy w zalenoci od typu i producenta.
Dziki tej garci informacji kady z Was bdzie mg zastosowa te interesujce podzespoy elek
troniczne w swoich projektach.
W poprzednich trzech czciach artyku
u zapoznalimy si praktycznie ze wszys
tkimi moliwociami jakie oferuj nam in
teligentne moduy LCD. Wiemy ju e
wikszo z takich wywietlaczy posiada
standardow list instrukcji , a to dziki te
mu, e korzystaj one z takiego samego
sterownika (mikroprocesora) umieszczo
nego na pytce moduu. Najczciej jest to
ukad firmy Hitachi oznaczony symbolem.
HD44780. W nazwie mog na kocu lub
pocztku wystpowa dodatkowe litery,
jednak jeeli kupujc modu z niepewnego
rda zobaczycie na jego tylnej czci
wlutowany ukad z takim wanie symbo
lem, to prawie pewne e wywietlacz b
dzie mona wysterowa tak jak typowe
ukady tej rodziny, korzystajc z instrukcji
podanych w tym artykule (cz. I i II).
Na pocztek podam kilka praktycznych
sposobw na ujarzmienie moduw LCD.

do wywietlenia, czy instrukcj. I wresz

cie najwaniejsz lini E (enable) do
czono poprzez prosty ukad eliminujcy
stany nie ustalone, do przecznika chwi
lowego, dziki ktremu moliwe jest po
ustawieniu linii D0...D7 oraz RS, uaktyw
nienie moduu i wymuszenie odczytania
informacji z linii sterujcych. W tym przy
padku wcznik powinien by chwilowy.
Staa czasowa ukadu eliminacji drga ze
stykw zostaa dobrana w przyblieniu,
tak aby zapewni wystarczajco dugi
czas generacji impulsu E przy jednoczes
nej eliminacji dodatkowych zakce me
chanicznych styku wcznika. W praktyce
w roli przecznikw 2 poz. autor uy ty
powych komputerowych jumperw a do
linii E doczony zosta tzw. mikroswicz.
Jeeli kto z was pokusi si o wykona
nie takiego prostego ukadu testujcego,
powinien opcjonalnie, w zalenoci od

potrzeby zasili wywietlacz napiciem

ujemnym lub nie, korzystajc chociaby
z ukadu konwertera, ktrego rysunek
znalaz si w poprzednich czciach arty
kuu (rysunek 3 ukad z ICL7660). Nie
naley zapomnie take o rezystorze
montaowym do regulacji kontrastu. Po
wykonaniu proponowanego rcznego
ukadu sterowania proponuj wykona
przedstawiony poniej cig instrukcji.
Wykonujc kolejne polecenia naley naj
pierw ustawi przecznikami D0...D7,
RS odpowiednie stany zgodnie z tabel,
a nastpnie na krtk chwil nacisn
przycisk E. W ten sposb ju po dwch
poleceniach wywietlacz powinien oy.
Jeeli po wykonaniu drugiego kroku
kursor nie bdzie nadal widoczny, radz
sprawdzi:
jako pocze
wyregulowa kontrast wywietlacza

Przykady zastosowania
Najprostszy, cho mao elegancki spo
sb sterowania wywietlaczem pokaza
no na rysunku 11.
Jak wida z rysunku, do linii danych
D0...D7 doczono przeczniki dwupozy
cyjne, tak aby mona byo wymusi na
nich stan wysoki lub niski bdzie to nam
potrzebne do przesyania danych lub in
strukcji do sterownika wywietlacza. Linia
R/W zostaa zwarta do masy dla uprosz
czenia sterowania bowiem bdziemy je
dynie zapisywa dane i instrukcje do wy
wietlacza. W tym przypadku rcznego
sterowania moduem nie jest oczywicie
konieczne sprawdzanie stanu zajtoci
wywietlacza (poprzez odczyt busy flag)
bo czas pomidzy kolejnymi zapisami do
moduu jest z reguy wystarczajco dugi.
Linia RS take doczona jest do prze
cznika 2pozycyjnego, bowiem zgodnie
z tabel 2 linia ta informuje wewntrzny
sterownik moduu, czy zapisujemy dan

42

Rys. 11. Sterowanie moduem LCD za pomoc przecznikw mechanicznych

ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 3/98

Podrczny poradnik elektronika

Dla przykadu podam sekwencj instruk
cji w jzyku Turbo Pascal, ktra powodu
je zapisanie jednego znaku do moduu
wywietlacza.
W miejsce kod_znaku, naley oczy
wicie wpisa dan liter, np. chcc
wywietli liter A naley lini (3) zapi
sa w postaci:
port[LPT+$00]:=ord(A ) { zapis znaku na
linie D0...D7}
Wszyscy elektronicyuytkownicy kom
puterw z atwoci napisz reszt pro
gramu, tak aby sterowa dowolnie wy
wietlaczem.

Tabela 1
krok
1.
2.

RS
D7 ... D0
0 00110000
0 00001110

3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.

0
1
1
1
1
1
1
1
0

_
D_
DI
DI
DI
DI
DI
DI
DI

0
0
0
0
0
0
0
0
0

0
1
1
1
1
1
1
1
0

0
0
0
0
0
0
0
0
0

0
0
0
1
1
0
0
0
0

0
0
1
0
0
1
0
1
0

1
1
0
0
0
1
1
0
0

1
0
0
1
0
0
0
1
1

0
0
1
1
0
0
1
0
0

wywietlacz

_
S_
S P_
S P L_
S P L E_
S P L E J_
SPLEJ

w przypadku moduw zasilanych po

dwjnym napiciem (+/5V) sprawdzi
poziom ujemnego.
Wskazwka 1: jeeli po wczeniu zasi
lania wszystkie punkty pola odczytowego
s zapalone, oznacza to, e ustawiony pr
kiem kontrast jest za duy. Jeeli przy po
mocy prka pokazanego na rysunku 3 nie
daje si ich wygasi do takiego poziomu
aby byy lekko widoczne, oznacza to e
wywietlacz nie wymaga zasilania napi
ciem ujemnym (jeeli takie oczywicie do
czylicie). Skrcanie potencjometrem
w kierunku masy powinno stopniowo wy
gasza wszystkie matryce znakw, krce
nie w przeciwn stron rozwieca.
A teraz prosty sposb na sterowanie
moduem dla wszystkich tych ktrzy ma
j w domu komputery i to niekoniecznie
PCty. Na rysunku 12 pokazano sposb
doczenia moduu wywietlacza wprost

co robimy...
instrukcja wstpna
wczenie wywietlacza
i zapalenie kursora
ustaw tryb inkrementacji adresu
wpisanie znaku D
wpisanie znaku I
wpisanie znaku S
wpisanie znaku P
wpisanie znaku L
wpisanie znaku E
wpisanie znaku J
powrt kursora na pozycj
pocztkow

Tabela 2
port[LPT+$02]:=$08;
port[LPT+$02]:=$09;
port[LPT+$00]:=kod_znaku;
port[LPT+$02]:=$01;
port[LPT+$02]:=$08;
delay(1);

{
{
{
{
{

ustawienie sygnau E=0 }

ustawienie RS=1, R/W=0 }
zapis znaku na linie D0...D7}
E=1 }
E=0 koniec zapisu znaku }
{ poczekaj na wykonanie instrukcji }

dane. Sygna odblokowania E moduu po

czono z lini Device Select. Teraz aby
wysterowa odpowiednio modu trzeba
okreli adresy rejestrw danych i steru
jcych portu rwnolegego komputera.
Dla maszyn typu PC adres bazowy rejes
trw znajduje si pod adresami:
378h dla LPT1,
278h dla LPT2,
3BCh dla LPT3,
2BCh dla LPT4.
Rejestr bazowy cza jest jednoczenie
rejestrem danych, czyli zapis do niego baj
tu powoduje odpowiednie
ustawienie linii D0...D7 portu.
Rejestr sterujcy pozio
mem napicia na kocwce
Strobe ma przesunicie
+1 wzgldem adresu bazo
wego bit nr 7 (najstarszy).
Naley pamita e poziom
napicia na tej kocwce
jest w rzeczywistoci zane
gowany, dlatego te aby
ustawi poziom niski na pi
nie Strobe, naley ustawi
bit 7 w rejestrze +1.
Pod adresem rwnym (re
jestr bazowy + 2) znajduje si
rejestr, ktrego bit nr 3 (take
zanegowany) steruje pozio
Rys. 12. Doczenie ukadu do portu
mem napicia na kocwce
drukarkowego komputera
17 portu
drukarko
Rys. 13.
do portu rwnolegego komputera PC wego, czyli w naszym
(lub kadego innego wyposaonego przypadku sygnaem
E moduu.
w port Centronics).
Aby prawidowo
Jak wida z rysunku linie danych
D0...D7 moduu doczono do szyny da wysterowa modu
nych portu rwnolegego. Lini sterujc: naley do podanych
RS do kocwki Strobe portu, za RW portw w odpowied
zwarto do masy, bowiem dla uproszcze niej, znanej ju kolej
nia bdziemy do moduu tylko zapisywa noci, wpisa dane.

ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 3/98

Sterowanie moduem za pomoc

komputera i to w dodatku z wykorzysta
niem portu drukarkowego wyda si mo
e bezcelowe, no bo w kocu mamy do
dyspozycji ekran monitora, jednak przy
rozpoczynaniu zabawy z inteligentnymi
moduami LCD, korzystanie z dobro
dziejstw komputera zaoszczdza nam
zmartwie zwizanych z montaem 9ciu
przecznikw (jak z przykadu 1).
Aby w peni wykorzysta zalety modu
w tekstowych LCD najlepiej jest wyste
rowa ukad za pomoc prostego sterow
nika opartego na pamici EPROM lub
bardziej wyrafinowanego z mikroproce
sorem. Na amach EdW ukazaa si kon
strukcja moduu wykorzystujca te pierw
sze rozwizanie. Mankamentem takiego
rozwizania jest ograniczona liczba komu
nikatw i maa swoboda sterowania mo
duem. Wszystkie zalety wywietlaczy
ujawniaj si przy podczeniu moduu do
ukadu mikroprocesorowego.
Na rysunku 13 pokazano najprostszy
sposb doczenia moduu do dowolnego
systemu mikroprocesorowego zawieraj
cego typowe sygnay:
/RD : odczytu z zewntrznej przestrzeni
adresowej
/WR: zapisu z zewntrznej przestrzeni ad
resowej
A0, A1: najmodsze linie adresowe

43

Podrczny poradnik elektronika

D0...D7 : szyna danych systemu mikro
procesorowego
/CS : sygna z dekodera adresowego systemu
Bez adnych przerbek ukad ten nadaje
si do zastosowania w system z mikrokon
trolerem z serii MCS51 np. 8051. Opis ta
kiego ukadu znalaz si na amach EdW
w zeszym roku, jako kit AVT2250. Wspo
mniany system zawiera wszystkie niezbd
ne sygnay do doczenia ukadu z rysunku
13. Zapraszam wic do lektury poprzednich
numerw Elektroniki dla Wszystkich.
Zastosowane w przykadzie z rysun
ku 13 bramki s niezbdne do wygenero
wania odpowiednich opnie wzgldem
pomidzy sygnaami RW, RS i E moduu.
W ukadzie takim przy zastosowaniu bra
mek serii LS lub HCT maksymalna czstot
liwo pracy systemu mikroprocesorowe
go, gwarantujca prawidow obsug wy
wietlacza to ponad 12 MHz. Dla uatwienia
podaj adresy a waciwie przesunicia
wzgldem adresu sygnau /CS dla poszcze
glnych operacji zapisu i odczytu moduu:
offset funkcja

W jednym z kolejnych odcinkw wspo

mnianego cyklu przedstawi sposb do
czenia moduu do systemu AVT2250
oraz zamieszcz listing podprogramw
realizujcych podstawowe funkcje zwi
zane ze sterowaniem wywietlacza.

Praktyczne wskazwki

I na koniec gar informacji dotycz

cych ewentualnych zakupw tekstowych
wywietlaczy LCD.
a) najwicej informacji o obudowach i wy
prowadzeniach mona znale w katalo
gu Hitachi Liquid Crystal Character
Display Modules. Jeeli nie masz do
stpu do tego katalogu, nie przejmuj
si, w niniejszym artykule (i poprzednich
czciach) przedstawiono wszystko co
jest potrzebne do rozpoczcia pracy.
b) w tabeli 3 znajduje si numeracja i zna
czenie kocwek wikszoci typw wy
wietlaczy LCD.
Jeeli masz wtpliwoci, co do swego
egzemplarza moduu powiniene popro
si sprzedawc o opis kocwek, jeeli
go nie ma to lepiej jest zrezygnowa
+0
zapis instrukcji (RW=0, RS=0)
z zakupu.
+1
odczyt busy flag i adresu
c) elementy podwietlajce (diody LED)
(RW=1, RS=0)
zasilane s z reguy napiciem +5V,
+2
zapis danej (RW=0, RS=1)
lecz aby przeduy ich trwao produ
+3
odczyt danej spod biecego
cenci czsto zalecaj modulowa te
adresu (RW=1, RS=1)
napicie z czstotliwoci kilkuset Hz
(zwykle 300...400Hz) . Podwietlony
Tak wic jeeli sygna /CS przyjmuje
staym napiciem 5V wywietlacz po
stan aktywny (niski) przy adresowaniu ob
biera znaczne iloci prdu (>300mA),
szaru o adresach np. 8000h...8FFFh, to
co przy poborze prdu przez modu rz
kolejne funkcje mona wywoa adresu
du 1..2mA jest wartoci olbrzymi.
jc nastpujce komrki w zewntrznej
przestrzeni: 8000h, 8001h, 8002h, 8003h. d) przy zakupie pamitaj o dokadnym
obejrzeniu moduu z kadej strony,
Wszystkich zainteresowanych przyka
sprawdzeniu czy nie posiada uszko
dami programowania mikroprocesorw
dze mechanicznych, oraz czy zawiera
do celw obsugi wywietlaczy teksto
na pokadzie znany ci sterownik
wych LCD, informuj e w prowadzonym
HD44780.
w EdW cyklu Mikroprocesory to takie
proste, zajmiemy si tym tematem za e) w handlu bywa wiele rodzajw wy
wietlaczy, ale prawie wszystkie posia
chcam wic wszystkich do lektury.
daj oznaczenie
Tabela 3
pierwszej ko
cwki zcza, do
Numer
Symbol Poziom Znaczenie
prowadzajcego
kocwki
1
GND

masa zasilania
sygnay sterujcy
2
Vcc

zasilanie +5V
oraz danych. Kie
3
Vo
kontrast wywietlacza (czasem 5V)
rujc si tabel
4
RS
H/L
data/instruction select
powyej, atwo
rodzaj informacji na wejciu D0...D7
H gdy instrukcja
jest zlokalizowa
L gdy dana (znak do wywietlenia)
kocwki
RS,
5
R/W
H/L read/write
RW, E D0...D7,
sygna odcztu lub zapisu do moduu
zasilanie, kont
H gdy odczyt
rast i mas. W za
L gdy zapis
6
E (EN)
L>H>L
enable signal
lenoci od typu
uaktywnienie wywietlacza
zcza s jedno
7
D0
H/L
lub dwurzdowe.
8
D1
H/L
W przypadku 2
9
D2
H/L
10
D3
H/L
linie danych D0...D7
rzdowych nu
11
D4
H/L
meracja jest stan
12
D5
H/L
dardowa, jak dla
13
D6
H/L
zczy typu ZFC.
14
D7
H/L

44

Bywaj jednak wyjtki. Autor w swojej

praktyce spotka model wywietlacza
LCD, zreszt bardzo taniego, ktry od kil
ku lat pojawia si w rnych sklepach
elektronicznych. Na zdjciu w artykule
wyrnia si on do dziwnie powycina
n pytk bazow , na ktrej nieznany pro
ducent umieci pole odczytowe 1 linia
z 24 znakami. Sam modu jest bardzo
dobry, nie potrzebuje ujemnego zasilania,
a dodatkowo dziki umieszczonemu fab
rycznie na pytce potencjometrowi regu
lacji kontrastu, nie ma potrzeby docza
nia kocwki 3 moduu do ukadw ze
wntrznych. Modu posiada zcze 2rz
dowe w sumie z 16 pinami. Ich znaczenie
odbiega niestety od przyjtego standar
du, dlatego poniej zamieszczam opis
kocwek. Numeracja zcza jest taka sa
ma jak poprzednio.
pin
sygna
1
14
2
3
9
10,7,11,6,12,5,13,4
8,15,16

Vcc (+5V)
GND (0V)
E (Enable)
RS
R/W
w kolejnoci:
D0...D7
nie doczone

f) ceny moduw spotykane w handlu

wahaj si w granicach od kilku zotych
dla nie standardowego modelu wspo
mnianego ostatnio przez autora, do kil
kudziesiciu dla markowych typw (Hi
tachi, Nec) z 2 linami po 40 znakw.
Poniej podaj kilka najbardziej popu
larnych oznacze z iloci linii oraz zna
kw w linii, uatwi to z pewnoci
orientacj przy okazji zakupu. Najlep
sze miejsca do zakupu moduw, to
sklepy ze ukadani mikroelektroniczny
mi oraz oczywicie giedy np. warszaw
ska Wolumen przy ul. Kasprowicza.
Take wiele firm wysykowych oferuje
rne typy moduw, lecz w przypadku
zamawiania zawsze naley poprosi
kart katalogowa zamawianego podze
spou oraz upewni si , czy modu jest
oparty o standard HD44780.
typ
linie x znaki uwagi
LM016 2 x 16
LM015 1 x 16
LM092 2 x 40
LM018
LM041
LM044
LM060
LM017

2
4
4
2
2

z podwietle
niem LED

x 40
x 16
x20
x 24
x 32

Na koniec ycz sukcesw w ujarz

mianiu inteligentnych wywietlaczy LCD
oraz wiele satysfakcji z uywania ich
w swoich ukadach.
Sawomir Surowiski

ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 3/98