Działania Patrolowe - Rozpoznanie, Zasadzka, Rajd, Baza

ROBERT BASAŁYGA „DZIAŁANIA PATROLOWE – ROZPOZNANIE, ZASADZKA, RAJD, BAZA”
SPIS TREŚCI
Część I. Charakterystyka działań patrolowych

Pojęcie i cele działań patrolowych .............................................................................................. 4
Formy działań patrolowych ......................................................................................................... 4
Typy patroli ................................................................................................................................. 5
Część II. Planowanie i przygotowanie do działań patrolowych

Planowanie działań patrolowych ................................................................................................. 7
Kalkulacja czasu ..................................................................................................................... 7
Koordynacja planu działania .................................................................................................. 8
Wejście patrolu do działania .................................................................................................. 8
Trasy dojścia i powrotu .......................................................................................................... 9
Łączność ................................................................................................................................. 10
Wsparcie ................................................................................................................................. 10
Straty ...................................................................................................................................... 10
Jeńcy ....................................................................................................................................... 11
Miejsca dowódców ................................................................................................................. 12
Powrót do wojsk własnych ..................................................................................................... 12
Przygotowanie do działań patrolowych ....................................................................................... 13
Przygotowanie indywidualne .................................................................................................. 13
Kontrola gotowości ................................................................................................................. 13
Trening działania .................................................................................................................... 14
Część III. Prowadzenie działań patrolowych

Podstawowe zasady prowadzenia działań patrolowych .............................................................. 16
Rozpoznanie ................................................................................................................................. 17
Rozpoznawanie obiektu .......................................................................................................... 17
Metody rozpoznawania obiektu ......................................................................................... 17
Organizacja patrolu do rozpoznania obiektu ..................................................................... 19
Elementy rejonu działania .................................................................................................. 20
Etapy rozpoznawania obiektu ............................................................................................ 21
Działanie patrolu po wejściu w kontakt z przeciwnikiem ................................................. 26
Rozpoznawanie rejonu ............................................................................................................ 27
Techniki rozpoznawania rejonu ......................................................................................... 27
Patrolowanie ................................................................................................................. 27
Obserwacja stacjonarna ................................................................................................ 30
Rozpoznanie szeregu obiektów .................................................................................... 30
Rozpoznawanie trasy .............................................................................................................. 30
Zasadzka ...................................................................................................................................... 31
Odmiany zasadzek .................................................................................................................. 31
Planowanie i przygotowywanie zasadzki ............................................................................... 35
Rejon zasadzki ................................................................................................................... 35
Trasy dojścia i wycofania .................................................................................................. 36
Łączność i kontrola przebiegu zasadzki ............................................................................ 36
Odpoczynek ....................................................................................................................... 36
Maskowanie ....................................................................................................................... 37
System ognia ..................................................................................................................... 37
1
Jeńcy .................................................................................................................................. 38
Przyczyny niepowodzenia zasadzek .................................................................................. 38
Elementy rejonu zasadzki ....................................................................................................... 39
Organizacja patrolu do zasadzki ............................................................................................. 40
Etapy zasadzki plutonu i drużyny ........................................................................................... 43
Zasadzka punktowa plutonu .............................................................................................. 43
Zasadzka punktowa drużyny .............................................................................................. 51
Zasadzka złożona ............................................................................................................... 56
Zasadzka doraźna ............................................................................................................... 57
Zasadzka na pojazdy opancerzone ..................................................................................... 57
Zasadzka Gurków .............................................................................................................. 58
Rajd .............................................................................................................................................. 60
Elementy rejonu rajdu ............................................................................................................. 60
Organizacja patrolu do rajdu ................................................................................................... 62
Etapy rajdu plutonu i kompanii ............................................................................................... 64
Rajd plutonu ....................................................................................................................... 64
Rajd kompanii .................................................................................................................... 70
Baza patrolu ................................................................................................................................. 76
Rejon bazy .............................................................................................................................. 76
Działalność patrolu w bazie .................................................................................................... 76
Ubezpieczenie .................................................................................................................... 77
Gotowość bojowa ............................................................................................................... 77
Plan ewakuacji ................................................................................................................... 80
Obsługa uzbrojenia i wyposażenia ..................................................................................... 80
Higiena osobista i sanitarna ............................................................................................... 81
Spożywanie posiłków ........................................................................................................ 81
Uzupełnianie wody ............................................................................................................ 81
Łączność ............................................................................................................................ 81
Odpoczynek ....................................................................................................................... 81
Rodzaje baz ............................................................................................................................. 82
Baza na planie trójkąta ....................................................................................................... 82
Baza na planie koła ............................................................................................................ 83
Baza pasywna ..................................................................................................................... 84
Organizacja bazy plutonu i kompanii ..................................................................................... 84
Baza na planie trójkąta ....................................................................................................... 84
Baza na planie koła plutonu o strukturze dwóch drużyn ................................................... 89
Organizacja bazy drużyny ....................................................................................................... 91
Baza pasywna ..................................................................................................................... 91
Część IV. Rozkaz operacyjny i aneksy w działaniach patrolowych

Układ rozkazu operacyjnego dowódcy patrolu ............................................................................ 94
Układ aneksu Plan przerzutu drogą powietrzną .......................................................................... 96
Układ aneksu Plan zaopatrzenia drogą powietrzną .................................................................... 97
Układ aneksu Baza ....................................................................................................................... 98
Układ aneksu Plan pokonania przeszkody wodnej ...................................................................... 99
Układ aneksu Plan połączenia z wojskami własnymi .................................................................. 100
2
CZĘŚĆ PIERWSZA
CHARAKTERYSTYKA
DZIAŁAŃ PATROLOWYCH
3
POJĘCIE I CELE
Działania patrolowe1 to regularne operacje bojowe, organizowane z reguły na niewielką skalę,

prowadzone bez styczności z wojskami własnymi przez wydzielane z nich elementy szczebla
taktycznego. W formacjach ogólnowojskowych działania te prowadzone są zwykle przez drużyny,
plutony i kompanie operujące jako patrole. W NATO zagadnienia związane z działaniami
patrolowymi reguluje STANAG 2003.
We współczesnych działaniach bojowych patrole są jednym z najbardziej wartościowych narzędzi

walki. Mogą być równie skutecznie wykorzystywane w ramach operacji zaczepnych, jak i
obronnych; zarówno w konfliktach na dużą, jak i małą skalę, niezależnie od czasu ich trwania. Ich
efektywność ograniczona jest jedynie wyobraźnią przełożonych oraz doświadczeniem i zaciętością
dowódcy patrolu i jego ludzi. Agresywne działania patrolowe w sposób niezwykle istotny wpływają
na całokształt operacji zarówno wojsk własnych, jak i sił przeciwnika:
 Redukują swobodę manewru przeciwnika;
 Ograniczają rozmach jego działań;
 Osłabiają jego wpływ na sytuację na polu walki.
W zależności od rodzaju operacji wojsk własnych działania patrolowe mogą mieć następujące cele:
 Rozpoznawanie sił przeciwnika, terenu oraz obiektów działania;
 Aktywne ubezpieczanie i osłonę sił własnych;
 Dezorganizację działalności przeciwnika agresywnym oddziaływaniem na jego siły i obiekty.
Działania patrolowe nie są działaniami nieregularnymi ani specjalnymi, choć łączy je szereg
wspólnych zasad i technik. Poszczególne formy działań patrolowych stosowane są zarówno przez
wyspecjalizowane pododdziały rozpoznawcze i specjalne, jak i przez regularne formacje piechoty.
FORMY
W ramach działań patrolowych patrole organizowane w formacjach ogólnowojskowych prowadzą

trzy rodzaje operacji: rozpoznawanie, zasadzki oraz rajdy.
Rozpoznawanie
Rozpoznawanie to uzyskiwanie informacji o siłach przeciwnika, obiektach działania oraz terenie.
Celem rozpoznania jest potwierdzenie, uaktualnienie lub rozszerzenie posiadanych przez
przełożonego informacji. W ramach działań patrolowych formacje ogólnowojskowe prowadzą
rozpoznawanie obiektów, rejonów oraz tras działania. Rozpoznawanie prowadzone jest przez
patrole rozpoznawcze, które dostarczają danych oraz potwierdzają informacje o przeciwniku i
terenie.
1
Z języka angielskiego: patrolling, patrol operations. Powyższe określenie zostało zaczerpnięte z terminologii
obowiązującej w armii brytyjskiej i amerykańskiej oraz w NATO. Działania patrolowe, mimo powszechnego ich
stosowania przez armie zachodnie, nie mają do tej pory podobnego odzwierciedlenia w polskich dokumentach
normatywnych.
4
Zasadzka
Zasadzka to gwałtowne uderzenie z ukrycia na siły przeciwnika będące w ruchu lub celowo
zatrzymane. Celem zasadzki jest fizyczna likwidacja przeciwnika. Wynikiem zasadzki może być
zdobycie informacji o przeciwniku, jego dokumentów, uzbrojenia, wyposażenia albo wymuszenie
na nim określonego działania bądź jego zaniechania. Jej istotą jest możliwość skutecznego
oddziaływania niewielkich sił nawet na kilkakrotnie większe.
Rajd
Rajd to uderzenie na nieporuszający się obiekt lub siły przeciwnika zakończony kontrolowanym
wycofaniem się z rejonu działania. Celem rajdu może być zniszczenie bądź obezwładnienie
określonych sił przeciwnika, zniszczenie określonego wyposażenia bądź instalacji, wyparcie sił
przeciwnika z określonego obiektu, albo schwytanie bądź oswobodzenie określonych osób.
Podobnie jak w przypadku zasadzki istotą rajdu jest możliwość skutecznego oddziaływania
niewielkich sił nawet na kilkakrotnie większe.
TYPY PATROLI
Patrol to wydzielony z większych sił zespół ludzi przeznaczony do przeprowadzenia samodzielnej

operacji patrolowej. W zależności od zadania i charakteru operacji, patrole wydzielane z formacji
ogólnowojskowych dzielą się na dwa podstawowe typy: patrole rozpoznawcze oraz patrole
bojowe.
Patrole rozpoznawcze
Patrole rozpoznawcze kierowane są w określone rejony w celu zebrania bądź potwierdzenia
informacji o siłach przeciwnika, obiektach działania lub terenie. Podstawowe metody ich działania
to obserwacja stacjonarna oraz obserwacja z kolejnych punktów obserwacyjnych.
Patrole bojowe
Patrole bojowe organizowane są w celu wykonania określonych zadań poprzez oddziaływanie na
przeciwnika w bezpośrednim kontakcie ogniowym. Podstawowymi metodami ich działania
są zasadzki i rajdy.
Działalność każdego patrolu charakteryzuje się dużo większą niż w innych formach działań
bojowych swobodą decyzyjną jego dowódcy, mimo że patrol organizowany jest na przykład na
bazie zwykłego pododdziału regularnej piechoty. Swoboda ta wynika ze specyfiki działań
patrolowych, a objawia się między innymi w samodzielnym doborze składu osobowego patrolu i
jego uzbrojenia oraz ostatecznym sposobie wykonania zadania. Skład, organizacja oraz uzbrojenie i
wyposażenie patrolu uzależnione są od wymogów zadania, dlatego też dowódca patrolu
s a m o d z i e l n i e dopasowuje te elementy do potrzeb konkretnej operacji w ramach posiadanych
możliwości. Dla przykładu może on zadecydować o nie zabieraniu na akcję określonego typu
uzbrojenia bądź pozostawieniu części swoich ludzi, których nie planuje wykorzystać w danej
operacji.
5
CZĘŚĆ DRUGA
PLANOWANIE I PRZYGOTOWANIE
DO DZIAŁAŃ PATROLOWYCH
6
Planowanie i przygotowanie do działania to podstawa bezpieczeństwa oraz skuteczności patrolu

podczas operacji. Dowódca patrolu w trakcie planowania i przygotowania
wykorzystuje etapy standardowej organizacji działania. Mogą być one użyte w
kolejności innej niż przedstawiona poniżej, jak również niektóre z nich mogą być
wykorzystane równocześnie bądź pominięte. Organizacja działania patrolu przez
jego dowódcę obejmuje:
 Analizę zadania;
 Kalkulację czasu;
 Analizę terenu i sytuacji;
 Organizację patrolu do zadania;
 Selekcję ludzi, uzbrojenia i wyposażenia;
 Postawienie zarządzenia przygotowawczego;
 Kontrolę i koordynację działalności patrolu;
 Rekonesans;
 Dopracowanie planu działania;
 Postawienie rozkazu operacyjnego;
 Trening działania;
 Wejście do działania.
PLANOWANIE
Kalkulacja czasu
W rozkazie operacyjnym przełożonego patrol z reguły otrzymuje ogólne ramy czasowe dotyczące
operacji. W gestii dowódcy patrolu pozostaje szczegółowa kalkulacja czasu na wykonanie zadania,
którą dowódca przeprowadza na bazie otrzymanych ram czasowych. Kalkulację czasu
przeprowadza się odwrotnie do planowanego przebiegu operacji, czyli od jej etapów końcowych do
początku. Jest to tak zwane planowanie wstecz.
Główne etapy operacji to: (1) dotarcie do rejonu działania, (2) wykonanie otrzymanych zadań,
oraz (3) powrót do ugrupowania wojsk własnych bądź połączenie z nimi. Czas na dotarcie do
rejonu działania uzależniony jest od odległości do pokonania przez patrol, rodzaju terenu oraz
narzuconego przez przełożonego ostatecznego terminu przeprowadzania akcji. Czas na wykonanie
zadania w obiekcie działania zależy od czasu trwania rekonesansu dowódcy patrolu,
bezpośredniego przygotowania się patrolu do akcji oraz samej akcji. Czas powrotu do ugrupowania
wojsk własnych może być trudny do dokładnego określenia ze względu na takie czynniki jak
ewentualne rany i kontuzje członków patrolu, eskortowanie jeńców bądź transportowanie
zdobytego ekwipunku przeciwnika. Czynniki te będą opóźniać działanie patrolu, a trudnością
dodatkową mogą być zmiany tras powrotu lub rejonów podjęcia spowodowane aktywnością sił
przeciwnika.
Końcowy efekt kalkulacji czasu może mieć następującą formę:

0300 - odprawa w sztabie batalionu (analiza działania patrolu i jego wyników);
0200-0300 - powrót do wojsk własnych;
2330-0200 - wycofanie z rejonu działania;
2300-2330 - wykonanie zadania i reorganizacja po akcji;
2230-2300 - rekonesans obiektu działania;
2000-2230 - przegrupowanie do obiektu działania;
7
2000 - wyjście z ugrupowania wojsk własnych;

1945-2000 - przegrupowanie do punktu wyjścia z ugrupowania wojsk własnych;
1930-1945 - końcowa kontrola gotowości;
1845-1930 - nocny trening działania;
1800-1845 - dzienny trening działania;
1745-1800 - wstępna kontrola gotowości;
1700-1745 - posiłek;
1630-1700 - postawienie rozkazu operacyjnego;
1530-1630 - dopracowanie planu działania;
1430-1530 - rekonesans;
1415-1430 - postawienie zarządzenia przygotowawczego;
1330-1415 - planowanie wstępne;
- koordynacja przedsięwzięć;
- selekcja ludzi, uzbrojenia i wyposażenia;
- organizacja patrolu do zadania;
- analiza terenu i sytuacji;
- kalkulacja czasu;
- analiza zadania;
1330 - otrzymanie rozkazu operacyjnego przełożonego.
Koordynacja planu działania

Dowódca patrolu w miarę możliwości uczestniczy w procesie planowania operacji prowadzonym
przez sztab batalionu. Jeżeli nie jest to możliwe, koordynuje on z poszczególnymi komórkami
sztabu szczegóły planu działania po otrzymaniu rozkazu operacyjnego. Jeżeli szczegóły te nie
zostały ujęte w rozkazie operacyjnym koordynacja obejmuje następujące czynniki:
 Zmiany lub uaktualnienia sytuacji sił przeciwnika;
 Najlepsze wykorzystanie terenu pod kątem tras przemieszczania, punktów zbiórek, rejonów
ześrodkowania, baz patrolu i innych elementów działania;
 Dane dotyczące warunków atmosferycznych;
 Zmiany w sytuacji sił własnych;
 Przydział specjalistów: saperów, tłumaczy, obserwatorów ognia artylerii i innych;
 Wykorzystanie i lokalizacja lądowisk bądź zrzutowisk;
 Wyjście oraz powrót patrolu do ugrupowania wojsk własnych;
 Wsparcie artyleryjskie i lotnicze w rejonie obiektu działania oraz wzdłuż planowanych tras
przemieszczania się patrolu;
 Przydział specjalistycznego wyposażenia;
 Przydział środków transportu;
 Dane radiowe oraz hasła i sygnały;
 Czasy i miejsca treningu działania oraz zabezpieczenie w środki techniczne: amunicję, środki
wybuchowe, sprzęt specjalistyczny.
Wejście patrolu do działania

We współczesnych działaniach bojowych patrole ogólnowojskowe zwykle wchodzą do działania
drogą lądową (pieszo, rzadziej pojazdami) lub drogą powietrzną (desantem śmigłowcowym,
rzadziej desantem spadochronowym). Sposób wejścia patrolu do działania uzależniony jest od
zadania, sytuacji w rejonie operacji, dostępnych środków transportu, głębokości działania,
warunków atmosferycznych, terenu oraz przewagi w powietrzu. Najlepszym sposobem wejścia do
działania jest zwykle ten, który w danych warunkach najbardziej redukuje ryzyko zdemaskowania
8
patrolu. Najskuteczniejsze maskowanie operacji zapewnia działanie piesze, jednak często odbywać
się ono musi kosztem czasu.
Opuszczenie ugrupowania wojsk własnych przez patrol pieszy może się wiązać z pewnym
niebezpieczeństwem, wynikającym choćby z nieznajomości rozmieszczenia ewentualnych min,
zapór inżynieryjnych i ubezpieczeń lokalnych pododdziałów. Z tego powodu dowódca patrolu
koordynuje swój plan z dowódcą pododdziału, który zajmuje pozycje w rejonie wyjścia patrolu z
ugrupowania. Ustalenia takie obejmują ogólne wiadomości o patrolu oraz szczegółowe informacje
o terenie i przeciwniku:
 Kryptonim i liczebność patrolu;
 Czas wyjścia patrolu z ugrupowania pododdziału;
 Ogólny rejon działania patrolu;
 Czas powrotu patrolu z operacji, jeżeli patrol ma wracać do punktu wyjścia;
 Szczegółowe informacje o terenie;
 Potwierdzone i przypuszczalne pozycje sił przeciwnika;
 Rejony wzmożonej aktywności sił przeciwnika;
 Aktualną działalność przeciwnika;
 Szczegółowe informacje o pozycjach własnych pododdziału oraz jego zaporach, przeszkodach,
posterunkach obserwacyjnych i innych elementach;
 Ogólny system ognia pododdziału wraz z planem wsparcia artyleryjskiego;
 Wsparcie, jakie może zapewnić pododdział na rzecz patrolu: wsparcie ogniowe, ewakuację,
przewodników, odwód na wypadek kontaktu z przeciwnikiem i inne;
 Hasło, odzew i sygnały rozpoznawcze pomiędzy patrolem i pododdziałem oraz hasło alarmowe
patrolu;
W rejonie wyjścia z ugrupowania wojsk własnych patrol porusza się rzędem. Zastępca (pomocnik)
dowódcy patrolu porusza się na czele patrolu, bezpośrednio za przewodnikiem z lokalnego
pododdziału. W momencie przekraczania ostatnich elementów ugrupowania wojsk własnych,
zastępca (pomocnik) przelicza wszystkich żołnierzy patrolu i zajmuje swoje miejsce w szyku.
W przypadku nawiązania kontaktu z przeciwnikiem tuż po opuszczeniu ugrupowania, patrol
stara się zerwać kontakt i kontynuować działanie. Powrót do punktu wyjścia może nastąpić
jedynie w ostateczności, czyli po rozproszeniu patrolu przez przeciwnika.
Trasy dojścia i powrotu

Trasy dojścia do obiektu działania i powrotu z niego wymagają jak najlepszego zaplanowania.
Jedną z podstawowych zasad działań patrolowych jest planowanie innej trasy dojścia niż powrotu.
Dowódca patrolu w odniesieniu do wszystkich tras głównych planuje dodatkowo trasę zapasową,
która może być wykorzystana zarówno jako trasa dojścia, jak i powrotu. Trasa zapasowa
wykorzystywana jest w przypadku nawiązania przez patrol kontaktu z przeciwnikiem na trasie
głównej. Patrol może ją również wykorzystać w sytuacji, gdy istnieje pewność lub zachodzi
podejrzenie, że jego obecność została wykryta przez przeciwnika, mimo że nie doszło do
bezpośredniego z nim kontaktu. Planowanie tras odbywa się na podstawie map danego terenu oraz
wszystkich innych dostępnych źródeł informacji. Opracowanie tras powinno być na tyle
szczegółowe i dogłębne, aby mogły być one zapamiętane wraz z charakterystycznymi punktami
terenowymi pomagającymi w orientacji. W miarę możliwości wszystkie trasy powinny przebiegać
przez tereny ciężkie. Zapewniają one najlepsze maskowanie działania, jak również ukrycie i osłonę
w przypadku kontaktu z przeciwnikiem. Ponadto tereny takie są trudniejsze do kontrolowania przez
9
przeciwnika. Końcowy odcinek trasy dojścia powinien być zawsze zaplanowany z uwzględnieniem
tak zwanego offsetu2.
Łączność
Planowanie łączności sprowadza się do przygotowania kryptonimów radiowych, częstotliwości,
czasów seansów oraz sposobów utajniania korespondencji i przeprowadzane jest ono przez sztab
batalionu. Dowódca patrolu opracowuje bądź uaktualnia wewnętrzne sygnały, hasła i odzewy
patrolu na czas działania poza rejonem kontrolowanym przez wojska własne (patrol nie stosuje w
ugrupowaniu przeciwnika tych samych haseł i sygnałów, które używa w ugrupowaniu wojsk
własnych). Wszystkie te zagadnienia muszą być omówione i przećwiczone ze wszystkimi
członkami patrolu. Przypomnienie ich jest ważne nawet wtedy, gdy patrol jest już doświadczony w
działaniu, a zaplanowane sygnały były wcześniej wykorzystywane.
Wsparcie
W zależności od potrzeb i możliwości wykorzystania, do wsparcia patrolu może być użyta artyleria
i lotnictwo. Plan wykorzystania lotnictwa lub artylerii na korzyść patrolu musi być przygotowany
bardzo szczegółowo i powinien uwzględniać wsparcie we wszystkich kluczowych rejonach i
etapach jego działania. Ze względu na ograniczone możliwości artylerii, w operacjach na większych
głębokościach wsparcie ogniowe będzie się głównie opierało na lotnictwie. Na nim też spoczywają
ewentualne zadania z zakresu ewakuacji rannych i zabitych oraz zaopatrywanie patrolu w trakcie
długotrwałej operacji.
Wsparcie realizowane przez artylerię może być wykorzystywane jako:

 Osłona i wzmocnienie potencjału ogniowego patrolu wzdłuż tras przemieszczania się oraz
w obiekcie działania;
 Sposób maskowania działania patrolu i odwracania uwagi przeciwnika za pomocą ognia
kierowanego na wcześniej zaplanowane cele;
 Pomoc w nawigacji poprzez ogień kierowany na wcześniej zaplanowane cele.
Wsparcie realizowane przez lotnictwo może być wykorzystywane jako:

 Środek podjęcia bądź ewakuacji patrolu z rejonu działania;
 Osłona i wzmocnienie potencjału ogniowego patrolu wzdłuż tras przemieszczania się oraz
w obiekcie działania;
 Środek wczesnego ostrzegania przed zagrożeniem oraz pomoc w nawigacji;
 Środek zaopatrywania patrolu w czasie dłuższych operacji.
Straty
Patrol musi posiadać opracowany i skoordynowany przez przełożonych plan działania na wypadek
wystąpienia strat własnych: zabitych, rannych i chorych. Plan ten musi konkretyzować, co i jak
zrobi patrol i jego wyższy przełożony, jeżeli wystąpią takie przypadki. Zazwyczaj możliwe są do
rozpatrzenia następujące sposoby postępowania:
 Wezwanie środków transportu zgodnie z procedurami ewakuacji medycznej (MEDEVAC) w
celu przetransportowania poszkodowanych do wojsk własnych;
 Pozostawienie poszkodowanych w miejscu zapewniającym ukrycie i warunki do przetrwania,
po czym podjęcie ich przez patrol w drodze powrotnej po wykonaniu zadania;
 Skierowanie poszkodowanych do punktu wyjścia z ugrupowania wojsk własnych.
2
Offset – technika poruszania się na azymut, polegająca na celowym odchyleniu kierunku marszu w prawo lub lewo od
celu działania. W przypadku utraty orientacji co do pokonanej odległości, chroni ona przed niespodziewanym wejściem
bezpośrednio na obiekt działania. Należy pamiętać, że 1 o odchylenia na busoli powoduje w terenie odchylenie o około
17 metrów (odpowiednio w prawo lub w lewo) na każdy kilometr przebytego dystansu.
10
Sposób działania zależeć będzie przede wszystkim od aktualnej sytuacji, kondycji poszkodowanych
oraz możliwości technicznych skoordynowanych z przełożonym. Ciężko poszkodowani powinni
być jak najszybciej ewakuowani zgodnie z procedurami MEDEVAC. Tak samo mogą być
transportowani zabici, jeżeli aktualna sytuacja nie stwarza wyjątkowego zagrożenia dla środków
transportu i samego patrolu. W przypadku pozostawienia rannych bądź zabitych w ukryciu,
dowódca patrolu przekazuje przełożonemu ich lokalizację za pomocą współrzędnych
dziesięciocyfrowych na wypadek braku możliwości podjęcia ich w drodze powrotnej. Skierowanie
poszkodowanych z powrotem do ugrupowania wojsk własnych jest najrzadziej stosowanym
sposobem postępowania. Jest ono stosowane, gdy straty powstały zanim patrol znalazł się w
ugrupowaniu przeciwnika, czyli na terenie w miarę bezpiecznym. Należy pamiętać, że w trakcie
operacji priorytetem dla dowódcy patrolu jest wykonanie zadania, dlatego też wybrany sposób
postępowania nie może paraliżować działania patrolu.
Jeńcy
Opracowanie sposobu postępowania dotyczy również sytuacji, w których dochodzi do pojmania
jeńców przez patrol. W zależności od ustaleń i sytuacji, ewentualni jeńcy po pojmaniu mogą być:
 Przetransportowani wezwanymi przez patrol środkami transportu;
 Eskortowani przez patrol do czasu zakończenia operacji;
 Obezwładnieni i pozostawieni w ukryciu, po czym – w zależności od etapu operacji – odebrani
przez patrol w drodze powrotnej lub przejęci niezależnie przez wojska własne. W tym
przypadku dowódca patrolu przekazuje przełożonemu ich lokalizację przy pomocy
współrzędnych dziesięciocyfrowych.
Zasadą jest, że branie jeńców planuje się jedynie wówczas, gdy nie ogranicza ono działania patrolu
w sposób szczególny. Jednakże niezależnie sytuacji, w przypadku pojmania jeńców patrol działa
zgodnie z ustaleniami międzynarodowego prawa wojennego oraz według poniższych zasad
postępowania z jeńcami:
1. Przeszukanie
Przeszukiwanie jeńców i innych pojmanych osób odbywa się natychmiast po ich schwytaniu.
Zawsze prowadzone jest ono przez dwóch żołnierzy: przeszukującego i ubezpieczającego.
Przeszukujący nie może znajdować się pomiędzy jeńcem i ubezpieczającym. Jeniec powinien
znajdować się w pozycji uniemożliwiającej mu podjęcie jakiegokolwiek działania: oparty
wyprostowanymi rękami o drzewo lub ścianę z szeroko rozstawionymi nogami lub w podporze
przodem na wyprostowanych rękach, również z szeroko rozstawionymi nogami. Przeszukuje się
całe wyposażenie i umundurowanie jeńca od góry do dołu, a znalezione przedmioty i dokumenty
przekazuje przełożonemu lub osobom przesłuchującym.
2. Izolacja
Jeńcy są od siebie izolowani i segregowani korpusami osobowymi. W przypadku większej ilości
pojmanych, wszyscy dodatkowo dzieleni są na grupy mężczyzn i kobiet oraz podgrupy personelu
wojskowego i osób cywilnych. Utrudnia to jeńcom porozumiewanie się, skupianie wokół
przywódców i organizację jakiegokolwiek działania. Poszczególne grupy i podgrupy utrzymywane
są w izolacji zarówno podczas przemieszczania, jak i w trakcie pobytu w jednym miejscu.
3. Uciszenie
Jeńcom nie wolno odzywać się do siebie. Utrudnia im to przygotowanie jakiegokolwiek działania
lub opracowanie fałszywych danych przed przesłuchaniem. W miarę możliwości żołnierze
pilnujący jeńców przekazują dowódcom wszystko, co jeńcy próbują robić lub mówić do siebie.
11
4. Szybkość
Postępowanie z jeńcami musi przebiegać szybko i bez przerw, dzięki czemu nie mają oni
sposobności do ucieczki lub przemyślenia sposobu jakiegokolwiek działania. Jeńców należy jak
najszybciej przekazywać przełożonemu lub osobom przesłuchującym. Przesłuchiwanie jeńców
prowadzone jest przez S-2 batalionu, jednakże w pewnych sytuacjach zadanie to może zostać
zlecone dowódcy patrolu.
5. Asekuracja
Żołnierze eskortujący jeńców muszą cały czas zachowywać ostrożność i uwagę. Nie wolno im
dopuścić do oddalania się jeńców podczas marszu ani postoju, a także do utraty kontroli (mieszania
się grup, bójek, przekazywania jakichkolwiek przedmiotów, sygnałów, informacji itp.), co stwarza
jeńcom dogodne sytuacje do ucieczki lub próby obezwładnienia eskorty.
Miejsca dowódców
Miejsca dowódców poszczególnych szczebli planuje się w odniesieniu do zasadniczych etapów
operacji: na czas przemieszczania się w ugrupowaniach marszowych, przekraczania rejonów
zagrożenia oraz na czas akcji w obiekcie działania. Dowódca patrolu powinien zawsze znajdować
się w miejscu, z którego może najlepiej kontrolować działanie lub – w przypadku podziału
patrolu – jego zasadniczy element. Zastępca (pomocnik) dowódcy patrolu może pełnić bardziej
specjalistyczne funkcje w każdym z etapów operacji. Jeżeli istnieje potrzeba, może on wspomagać
dowódcę patrolu w miejscach, w których istnieje potrzeba dodatkowej kontroli i dowodzenia: przy
grupie wspierającej, w rejonie ześrodkowania i innych. Dowódcy poszczególnych elementów
patrolu zwykle znajdują się przy swoich elementach lub – w przypadku podziału elementów – przy
ich zasadniczych częściach.
W każdej sytuacji, gdy może nastąpić planowane lub nie planowane rozdzielenie się członków
patrolu, dowódca patrolu określa pięciopunktowy plan działania na wypadek zagrożenia, w którym
przedstawia:
1. Gdzie się udaje;
2. Z kim;
3. Kiedy wraca;
4. Działanie pozostających, jeżeli dowódca nie powróci na czas;
5. Działanie patrolu w przypadku kontaktu z przeciwnikiem:
a. Jeżeli dowódca patrolu wejdzie w kontakt:
- działanie dowódcy patrolu,
- działanie pozostających,
b. Jeżeli pozostający wejdą w kontakt:
- działanie dowódcy patrolu,
- działanie pozostających.
Powrót do wojsk własnych

Sposób powrotu patrolu z operacji uzależniony jest od zadania, sytuacji w rejonie zadania, terenu,
dostępnych środków transportu i odległości do wojsk własnych. W większości przypadków sposób
powrotu znany jest przed rozpoczęciem działania, jednak zawsze powinien być opracowany
również plan zapasowy. W zależności od charakteru działania wojsk własnych i możliwości
technicznych, patrol po wykonaniu zadania:
 Zostaje podjęty (z reguły przez środki transportu powietrznego);
 Samodzielnie powraca do ugrupowania wojsk własnych;
12
 Łączy się z wojskami własnymi w określonym miejscu i czasie (co niekiedy może być możliwe
do skoordynowania dopiero po wykonaniu zadania przez patrol).
Powrót patrolu do wojsk własnych lub połączenie z nimi musi być dobrze zaplanowane zanim
patrol wyruszy do działania. Dotyczy to w szczególności poruszania się patrolu pieszo bądź w
pojazdach. Patrol powracający z operacji zatrzymuje się w punkcie zbiórki usytuowanym poza
zasięgiem wzroku i słuchu z najdalej wysuniętych przednich pozycji wojsk własnych. Dowódca
patrolu podaje drogą radiową sygnał o gotowości do połączenia z wojskami własnymi. Jeżeli
łączność radiowa nie jest możliwa, wysyła on dwóch żołnierzy z zadaniem nawiązania kontaktu z
ubezpieczeniami wojsk własnych i przekazania informacji o patrolu. Po przekazaniu informacji, z
ugrupowania wojsk własnych wysyłany jest przewodnik, który bezpiecznie przeprowadza patrol
przez stanowiska. Jeżeli informacja o powrocie patrolu zostaje przekazana drogą radiową,
przewodnik nawiązuje kontakt z patrolem w określonym miejscu po wymianie sygnałów
identyfikacyjnych. Po podejściu do pierwszych pozycji wojsk własnych, zastępca (pomocnik) wraz
z jednym żołnierzem zostają w miejscu, przeliczają przechodzących członków patrolu i
upewniają się czy za patrolem nie podążają jakiekolwiek siły przeciwnika.
W sytuacjach ekstremalnych, gdy patrol wycofuje się w kontakcie z przeciwnikiem, stosuje się
hasło alarmowe, o którym muszą być poinformowani żołnierze wojsk własnych znajdujący się we
wcześniej zaplanowanym rejonie połączenia. W takich przypadkach patrol nie przerywa
wycofywania, lecz w odległości kontaktu głosowego z pozycjami wojsk własnych – cały czas
kontynuując działanie – wykrzykuje ustalone hasło alarmowe do momentu, gdy jest pewny, że
został pozytywnie zidentyfikowany. Na hasło alarmowe zwykle wybierany jest zwrot
charakterystyczny dla danego języka, czyli trudny do wypowiedzenia przez przeciwnika nawet
wtedy, gdy zdobędzie on dane dotyczące haseł.
PRZYGOTOWANIE
DO DZIAŁAŃ PATROLOWYCH
Przygotowanie indywidualne
Niezależnie od zadania i typu patrolu główny nacisk przygotowań do operacji patrolowej powinien
być położony na indywidualne umiejętności taktyczne. Takie zagadnienia jak posługiwanie się
mapą, busolą i przewidzianym do użycia sprzętem specjalistycznym oraz techniki poruszania się w
terenie i maskowanie są podstawą działania i w razie potrzeby muszą być przypomniane oraz
przećwiczone przez wszystkich członków patrolu. Podstawowe indywidualne przygotowanie do
operacji patrolowej obejmuje:
 Zamaskowanie odkrytych powierzchni ciała;
 Zamaskowanie umundurowania, uzbrojenia i pozostałego wyposażenia;
 Sprawdzenie gotowości do użycia poszczególnych elementów swego wyposażenia; w
szczególności sprawności broni i łatwości dostępu do kluczowych części ekwipunku.
Kontrola gotowości
Kontrola gotowości do działania członków patrolu i ich wyposażenia to przedsięwzięcie, które musi
być drobiazgowo przeprowadzone nawet wtedy, gdy patrol ma już doświadczenie w tego typu
operacjach. Kontrolę gotowości przeprowadzają wszyscy dowódcy poszczególnych elementów
patrolu w odniesieniu do swoich podwładnych, a dowódca patrolu kontroluje wybiórczo całość
patrolu. Kontrola wpływa bezpośrednio na stan fizycznego i psychicznego przygotowania patrolu
13
do działania oraz zapewnia dopracowanie wszystkich szczegółów operacji, ekwipunku,

umundurowania i uzbrojenia.
W ramach kontroli gotowości dowódcy sprawdzają również wiadomości członków patrolu na temat
operacji. Każdy z żołnierzy patrolu musi jako minimum:
 Dokładnie znać plan działania patrolu;
 Dokładnie wiedzieć, co i kiedy ma robić;
 Wiedzieć, co mają robić pozostali żołnierze i elementy patrolu;
 Znać hasła, odzewy, sygnały i kryptonimy.
Pozostałe czynności w ramach kontroli gotowości obejmują kontrolę uzbrojenia i wyposażenia oraz
zamaskowania i wyciszenia całego ekwipunku. Dowódcy sprawdzają również czy na mapach nie są
naniesione jakiekolwiek dane mogące być źródłem informacji dla przeciwnika oraz czy wszyscy
żołnierze patrolu pozbyli się rzeczy osobistych: prywatnych dokumentów oraz notatek. Jeżeli
przewidziane jest zabranie dodatkowego ekwipunku specjalistycznego, kontrolowane jest także
przygotowanie go do transportu; w szczególności sposób przenoszenia i zamaskowanie.
Trening działania
Trening działania ma na celu zapoznanie wszystkich członków patrolu ze sposobami postępowania
w trakcie operacji oraz ich utrwalenie – niezależnie od poziomu doświadczenia patrolu.
Przećwiczone powinny być wszystkie ważniejsze etapy operacji oraz elementy, które są najsłabiej
przyswojone przez członków patrolu.
Przed rozpoczęciem treningu wszyscy dowódcy ze składu patrolu powinni zapoznać się z jego
rejonem i zaplanować jak najlepsze jego wykorzystanie. Ćwiczenie każdego z fragmentów operacji
powinno zaczynać się od omówienia rejonu ćwiczenia i porównania go z terenem przyszłej akcji.
Po omówieniu, dowódcy poszczególnych elementów przeprowadzają trening ustalonych przez
dowódcę patrolu etapów i technik działania.
Trening zawsze rozpoczyna się w wolnym tempie i na zmniejszonych odległościach, przy czym
najpierw omawia się dane zagadnienie, a następnie przechodzi do części praktycznej. Szybkość
działania jest zwiększana w miarę opanowywania zagadnień przez członków patrolu aż do
osiągnięcia perfekcji w tempie rzeczywistym przez wszystkich żołnierzy. Wszelkie ewentualne
błędy i niedociągnięcia muszą być usunięte w trakcie treningu. Jeżeli operacja ma się opierać na
działaniach nocnych, trening rozpoczyna się za dnia, a po opanowaniu wszystkich elementów
kontynuuje w ciemnościach. Po zakończeniu ćwiczenia przez poszczególne elementy następuje
zgrywanie całego patrolu. Jeżeli patrol liczy niewielu żołnierzy lub jeśli operacja nie jest zbyt
złożona, trening działania może być prowadzony od razu całością patrolu.
W przypadku, gdy patrol ma mało czasu na przygotowanie do działania, uwagę należy skupić na
etapach i elementach priorytetowych:
 Akcji w obiekcie działania;
 Zasadniczej technice działania na wypadek kontaktu z przeciwnikiem;
 Sposobie działania w rejonach zagrożenia;
 Działaniu poszczególnych elementów w ramach ubezpieczenia się patrolu w kluczowych
etapach operacji.
14
CZĘŚĆ TRZECIA
PROWADZENIE
15
PODSTAWOWE ZASADY
PROWADZENIA DZIAŁAŃ PATROLOWYCH
Niezależnie od formy i rodzaju operacji, działanie każdego patrolu opiera się na trzech
fundamentalnych zasadach prowadzenia działań patrolowych: (1) konsekwentnym dążeniu do
osiągnięcia celu operacji, (2) maskowaniu działania oraz (3) ciągłym ubezpieczaniu się
patrolu.
Osiągnięcie celu operacji

Dowódca patrolu otrzymuje rozkaz operacyjny wraz z zadaniem oraz celem operacji. Przebieg
operacji uzależniony jest od osiągnięcia tego celu i jemu właśnie dowódca patrolu
podporządkowuje całe działanie.
Maskowanie działania
Patrol nie może zdemaskować siebie i celu swego działania zanim ten cel nie zostanie osiągnięty.
Jeżeli przeciwnik się zorientuje co jest obiektem działania patrolu, cała operacja może mieć
niewielką szansę powodzenia. Podstawowe metody maskowania działania patrolu to:
 Ograniczenie poruszania się w rejonie obiektu działania do minimum;
 Podchodzenie do obiektu działania nie bliżej niż jest to konieczne;
 Jak najszersze stosowanie sprzętu technicznego, umożliwiającego obserwację z dużych
odległości oraz w warunkach ograniczonej widoczności;
 Bezwzględne przestrzeganie dyscypliny dźwięku, światła i ruchu oraz ustaleń dotyczących planu
działania i stałych procedur operacyjnych (SOP) patrolu;
 Ograniczenie łączności radiowej oraz porozumiewania się głosem do minimum;
Ciągłe ubezpieczenie
Patrol nie może w żadnym momencie znaleźć się w stanie całkowitego zaskoczenia przez
przeciwnika i utraty kontroli nad sytuacją. W przypadku nawiązania bezpośredniego kontaktu z
przeciwnikiem, patrol musi być w stanie zerwać ten kontakt. Podstawowym tego warunkiem jest
nieprzerwane ubezpieczanie się patrolu i gotowość do natychmiastowej reakcji w każdym
momencie działania.
16
ROZPOZNANIE
Rozpoznawanie to uzyskiwanie informacji o siłach przeciwnika i terenie. Celem rozpoznania jest
potwierdzenie, uaktualnienie lub rozszerzenie posiadanych przez przełożonego informacji. W
działaniach patrolowych formacje ogólnowojskowe prowadzą rozpoznawanie obiektów, rejonów
oraz tras działania. Podstawą powodzenia rozpoznania jest skuteczne maskowanie swojego
działania przez patrol.
Rozpoznawanie prowadzone jest przez patrole rozpoznawcze, które dostarczają danych oraz
potwierdzają informacje o przeciwniku i terenie. Zgodnie z terminologią NATO nazwa patrol
rozpoznawczy w tym przypadku nie oznacza etatowego pododdziału rozpoznawczego, lecz patrol
nawet regularnej piechoty, wykonujący jedynie zadanie o charakterze rozpoznawczym. Do
wykonania szczegółowych zadań w rejonie działania patrole te dzielą się na zespoły rozpoznawcze.
Wraz z rozkazem operacyjnym do działania patrole otrzymują od przełożonego priorytetowe
wymagania rozpoznawcze dotyczące ich zadania, czyli konkretne dane do uzyskania bądź
potwierdzenia.
ROZPOZNAWANIE
OBIEKTU
Rozpoznawanie obiektu to uzyskiwanie informacji o ściśle określonym obiekcie działania, jego

bezpośrednim otoczeniu oraz znajdujących się tam siłach przeciwnika. Rozpoznawanie obiektu
może być prowadzone jako samodzielna operacja lub jako jeden z etapów przygotowania rajdu,
zasadzki bądź jakiejkolwiek innej operacji zaczepnej. Rozpoznawanie obiektu zwykle
przeprowadzane jest przez patrol w sile drużyny lub plutonu.
METODY
ROZPOZNAWANIA OBIEKTU
Patrol rozpoznaje obiekt poprzez jego obserwację. Obserwacja może być prowadzona metodą
stacjonarną lub z kolejnych punktów obserwacyjnych. Wyboru metody rozpoznania określonego
obiektu dokonuje sam dowódca patrolu na podstawie otrzymanego zadania oraz analizy terenu
i sytuacji w rejonie działania.
Obserwacja stacjonarna
Obserwacja stacjonarna polega na zbieraniu informacji o obiekcie z jednego lub kilku punktów
obserwacyjnych (PO) obsadzonych przez zespoły rozpoznawcze. Każdy zespół zajmuje jeden punkt
obserwacyjny i nie zmienia go do czasu zakończenia rozpoznawania (rys. 1). Ilość punktów
obserwacyjnych uzależniona jest od liczebności patrolu, ukształtowania terenu oraz aktywności
przeciwnika. Patrol stosuje obserwację stacjonarną głównie wtedy, gdy jego zadaniem jest zbieranie
informacji o obiekcie działania w ściśle określonych granicach czasowych.
17
Obserwacja z kolejnych punktów obserwacyjnych

Obserwacja z kolejnych punktów obserwacyjnych polega na zbieraniu informacji o obiekcie przez
jeden lub dwa zespoły rozpoznawcze z jednego lub kilku niestacjonarnych punktów
obserwacyjnych (PO) zlokalizowanych wokół obiektu. Każdy zespół zajmuje wyznaczony
punkt obserwacyjny, na którym zbiera określone informacje, po czym przemieszcza się do
następnego i kontynuuje obserwację bądź wraca do reszty patrolu (rys. 2-5). Ilość
zespołów rozpoznawczych i punktów obserwacyjnych zależy od liczebności patrolu,
ukształtowania terenu oraz aktywności przeciwnika. Obserwacja z kolejnych punktów
obserwacyjnych stosowana jest głównie wtedy, gdy zadaniem patrolu jest zebranie
określonych informacji bez odgórnie określonych ram czasowych.
Zespół
ubezpieczający
PO
Punkt PO
Rejon rozwinięcia
ześrodkowania (PR)
(RZ)
PO
Zespół
obserwacyjny
Punkt PO
obserwacyjny
(PO)
Zespół
ubezpieczający
Zespół
ubezpieczający
Rys. 1. Rozpoznawanie obiektu metodą obserwacji stacjonarnej.
18
Zespół
rozpoznawczy
Zespół
rozpoznawczy
Zespół Zespół
obserwacyjny obserwacyjny
PR PR
Rys. 2, 3. Rozpoznawanie obiektu metodą obserwacji z kolejnych punktów obserwacyjnych przez 1 zespół rozpoznawczy.
Zespół Granica
rozpoznawczy działania
Zespół
rozpoznawczy Zespół
rozpoznawczy
Zespół
rozpoznawczy
Zespół
obserwacyjny
Zespół
obserwacyjny
PR
PR
Rys. 4, 5. Rozpoznawanie obiektu metodą obserwacji z kolejnych punktów obserwacyjnych przez 2 zespoły rozpoznawcze.
ORGANIZACJA PATROLU
DO ROZPOZNANIA OBIEKTU
Patrol w sile plutonu:

DOWÓDZTWO
PATROLU
19
zespół zespół zespół
ubezpieczający obserwacyjny rozpoznawczy
Patrol w sile drużyny:
DOWÓDCA
PATROLU
zespół zespół zespół

ubezpieczający obserwacyjny rozpoznawczy
Dowództwo patrolu
Dowództwo patrolu kontroluje i koordynuje całość działań patrolu i jego poszczególnych
elementów. Składa się zwykle z dowódcy patrolu, jego radiotelefonisty, zastępcy (pomocnika)
dowódcy patrolu, sanitariusza lub personelu medycznego oraz innych specjalistów – etatowych lub
przydzielonych na czas operacji. W przypadku rozpoznawania obiektu, dowódca patrolu wraz z
radiotelefonistą i niezbędnym personelem specjalistycznym znajdują się przy zespole
obserwacyjnym, a jego zastępca (pomocnik) – w rejonie ześrodkowania (RZ). Zasadą jest, że
niezależnie od wielkości patrolu radiotelefonista zawsze znajduje się przy dowódcy patrolu.
Zespoły rozpoznawcze
Zespoły rozpoznawcze prowadzą bezpośrednie rozpoznanie obiektu. Każdy zespół składa się z
obserwatora, który jest jednocześnie dowódcą zespołu oraz 1-2 ubezpieczających. W przypadku
patrolu liczącego 10 lub mniej żołnierzy, organizuje się tylko jeden zespół rozpoznawczy.
Zespół obserwacyjny
Zespół obserwacyjny obserwuje obiekt działania od rozpoczęcia rekonesansu dowódcy patrolu do
zakończenia działania zespołów rozpoznawczych. Jest źródłem informacji o ewentualnych
zmianach sytuacji w rejonie obiektu przed przystąpieniem do działania zespołów rozpoznawczych.
W przypadku zdemaskowania się patrolu, zespół obserwacyjny zapewnia zespołom
rozpoznawczym osłonę ogniową i umożliwia zerwanie kontaktu z przeciwnikiem. Składa się z
obserwatora oraz ubezpieczającego, zwróconego w kierunku PR. W miarę możliwości zespół
obserwacyjny powinien posiadać środki ogniowe o dużej sile rażenia do wsparcia zespołów
rozpoznawczych w przypadku kontaktu z przeciwnikiem.
Zespoły ubezpieczające
Zespoły ubezpieczające zapewniają ubezpieczenie zespołom rozpoznawczym podczas zajmowania
przez nie PO, w trakcie prowadzenia obserwacji oraz w czasie wycofywania się z rejonu akcji. Ich
zadaniem jest informowanie dowódcy patrolu o ruchach sił przeciwnika, a w przypadku
zdemaskowania się patrolu – odizolowanie rejonu działania (niedopuszczanie jakichkolwiek
20
odwodów oraz uniemożliwienie przeciwnikowi wydostania się z obiektu). Patrole o niskich stanach
osobowych nie organizują zespołów ubezpieczających.
ELEMENTY
REJONU DZIAŁANIA
W celu zapewnienia sprawności działania patrolu w rejonie działania, wyznacza się w nim
następujące elementy koordynacyjne: (1) rejon ześrodkowania, (2) punkt rozwinięcia, (3)
punkty obserwacyjne oraz (4) granicę działania.
Rejon ześrodkowania
Rejon ześrodkowania (RZ) to miejsce w rejonie operacji, w którym patrol ześrodkowuje swoje siły
przed akcją w celu przygotowania się do działania oraz po akcji, aby dokonać kontroli i
reorganizacji przed jego opuszczeniem. Powinien zapewniać ukrycie i warunki do krótkotrwałej
obrony oraz znajdować się z dala od skupisk ludzi, naturalnych szlaków i linii komunikacyjnych.
Powinien również być łatwy do zlokalizowania w terenie oraz znajdować się poza zasięgiem
obserwacji, słuchu i ognia broni ręcznej z obiektu działania – w takiej od niego odległości, która nie
utrudni podejścia patrolu do tego obiektu. RZ jest przez dowódcę patrolu ustalany w s t ę p n i e na
etapie planowania operacji, a następnie potwierdzany lub zmieniany podczas operacji. W trakcie
akcji RZ jest ubezpieczany okrężnie przez element grupy ubezpieczającej. W przypadku patrolu
nielicznego, RZ ubezpieczany jest jedynie na godzinie 0600 i 1200 względem kierunku podejścia
do obiektu działania. Patrol liczący 10 lub mniej ludzi na czas akcji nie pozostawia w RZ żadnych
ubezpieczeń (opuszcza rejon całością swoich sił po dokonaniu ostatecznych przygotowań do
działania).
Punkt rozwinięcia
W przypadku rozpoznawania obiektu, punkt rozwinięcia (PR) to miejsce pomiędzy rejonem
ześrodkowania (RZ) i obiektem działania, w którym zespoły rozpoznawcze rozdzielają się i
wychodzą na swoje kierunki. PR ustalany jest podczas rekonesansu dowódcy patrolu bezpośrednio
przed akcją. Powinien znajdować się poza zasięgiem obserwacji z obiektu działania.
Punkty obserwacyjne
Punkty obserwacyjne (PO) to miejsca, z których zespoły rozpoznawcze obserwują obiekt działania.
Muszą one zapewniać ukrycie oraz możliwość dobrej obserwacji obiektu bądź jego określonego
fragmentu. PO powinny posiadać warunki do przynajmniej krótkotrwałej obrony na wypadek
kontaktu z przeciwnikiem. Punkty obserwacyjne nie są tradycyjnymi posterunkami; ze względu na
bliskość przeciwnika, patrol nie może ich rozbudowywać ani w żaden inny sposób ingerować w
otoczenie. Na PO wybierane są tylko takie miejsca, które w sposób naturalny spełniają powyższe
wymagania.
Granica działania
W przypadku rozpoznawania obiektu granica działania to określony przez dowódcę patrolu odcinek
lub punkt w terenie, do którego prowadzą działanie zespoły rozpoznawcze. Wyznaczana jest w celu
zapewnienia kontroli i koordynacji działania zespołów oraz zabezpieczenia ich przed ewentualnym
wzajemnym zagrożeniem. Musi być ona łatwa do zidentyfikowania w terenie. Granicy działania
pod żadnym względem nie wolno zespołom przekraczać. W przypadku działania tylko jednego
zespołu rozpoznawczego, granica działania nie jest wyznaczana.
21
ETAPY
ROZPOZNAWANIA OBIEKTU
Działanie patrolu w rejonie rozpoznawanego obiektu obejmuje pięć zasadniczych etapów: (1)
organizację rejonu ześrodkowania, (2) rekonesans obiektu działania, (3) zajęcie pozycji i
obserwację obiektu, (4) wycofanie z rejonu obiektu oraz (5) wstępne opracowanie wyników
rozpoznania.
Rozpoznawanie obiektu
przez pluton
Organizacja rejonu ześrodkowania

200-400 metrów (100-200 metrów w warunkach ograniczonej widoczności) od planowanego rejonu
ześrodkowania (RZ) dowódca plutonu zatrzymuje pluton i organizuje postój orientacyjny
(nasłuchiwanie i obserwację). Jeżeli brak jest oznak zagrożenia, wraz z dowódcami drużyn,
radiotelefonistą oraz ubezpieczeniem RZ (po 2 żołnierzy z każdej drużyny w przypadku plutonu o
strukturze dwóch drużyn lub po 1 żołnierzu z każdej drużyny w przypadku plutonu o strukturze
trzech drużyn) wychodzi na rozpoznanie i potwierdzenie rejonu ześrodkowania. Przed wyjściem
przedstawia swemu pomocnikowi pięciopunktowy plan działania na wypadek zagrożenia (patrz
Planowanie działań patrolowych).
Po potwierdzeniu lokalizacji RZ dowódca plutonu organizuje jego rozpoznanie. Rozpoznanie RZ

może być przeprowadzone ogólnie przez jednego z dowódców drużyn wraz z ubezpieczeniem lub
równocześnie przez wszystkich dowódców drużyn i ich żołnierzy na kierunkach podległych im
elementów. Przed rozpoczęciem rozpoznawania dowódca plutonu przedstawia dowódcom drużyn
pięciopunktowy plan działania na wypadek zagrożenia.
Jeżeli zaplanowany rejon odpowiada wymaganiom, dowódca plutonu przedstawia ubezpieczającym

plan działania na wypadek zagrożenia i rozlokowuje ich na godzinie 0600, 0900, 1200 i 0300
(dotyczy plutonu o strukturze dwóch drużyn) lub na godzinie 0600, 1000 i 0200 (dotyczy plutonu
o strukturze trzech drużyn). Doświadczone patrole mogą ograniczyć ubezpieczenie do dwóch
żołnierzy: odpowiednio na godzinie 0600 i 1200. Po rozstawieniu ubezpieczeń dowódcy wracają do
sił głównych plutonu, doprowadzają pluton do RZ i rozlokowują zgodnie z ustalonym porządkiem.
Dowódca plutonu może dodatkowo pozostawić jednego z dowódców drużyn w RZ na godzinie
0600. Po dojściu plutonu do RZ pełni on wtedy funkcję przewodnika i po kolei rozmieszcza w nim
poszczególne drużyny.
Pluton rozlokowuje się na pozycjach w RZ parami, w ugrupowaniu do obrony okrężnej na planie

koła lub trójkąta. Po wstępnym zajęciu pozycji, dowódca plutonu koryguje rozlokowanie drużyn
i określa im pasy obserwacji. Dowódcy drużyn określają podwładnym sektory obserwacji oraz
kontrolują załadowanie i zabezpieczenie broni. Po skorygowaniu pozycji żołnierze na przemian w
parach przygotowują się do dalszego działania: poprawiają maskowanie indywidualne i wydzielają
wyposażenie przewidziane do użycia w akcji. Jeżeli istnieje duże prawdopodobieństwo zmiany RZ,
pluton nie przygotowuje wyposażenia, dopóki dowódca nie potwierdzi lokalizacji obiektu podczas
rekonesansu.
22
Po rozlokowaniu podwładnych, dowódcy drużyn stawiają się na stanowisku dowódcy plutonu.

Dowódca określa czas gotowości do rekonesansu oraz miejsce złożenia niezabieranego na akcję
ekwipunku poszczególnych elementów. O określonym czasie dowódca plutonu sprawdza stan
gotowości elementu wychodzącego na rekonesans. Jeżeli nie ma zastrzeżeń, przedstawia swemu
pomocnikowi plan działania na wypadek kontaktu z przeciwnikiem oraz w razie potrzeby uściśla
instrukcje dotyczące działalności sił głównych plutonu podczas rekonesansu.
Rekonesans obiektu działania

Dowódca plutonu wraz z dowódcami poszczególnych zespołów i zespołem obserwacyjnym
wychodzi na rekonesans obiektu działania. Podczas trwania rekonesansu 100% sił plutonu w RZ
pozostaje w pełnej gotowości do reakcji na kontakt z przeciwnikiem: każdy żołnierz znajduje się na
swoim stanowisku z całym ekwipunkiem przygotowanym do natychmiastowego działania
(wyposażenie znajduje się na żołnierzu, zasobnik jest dokładnie zapięty i ułożony przed żołnierzem,
broń przeładowana i zabezpieczona).
Poruszając się w kierunku obiektu działania, dowódca plutonu w dogodnym miejscu pomiędzy RZ
i obiektem ustala punkt rozwinięcia (PR) i organizuje w nim postój orientacyjny. Po zakończeniu
nasłuchiwania i obserwacji dowódca lokalizuje obiekt działania, a następnie wyznacza stanowisko
dla zespołu obserwacyjnego. Zespół obserwacyjny od razu przystępuje do obserwacji obiektu i jego
otoczenia. Dowódca plutonu określa dowódcom zespołów rozpoznawczych granicę działania oraz
wstępnie – punkty obserwacyjne (PO), a następnie podaje zespołowi obserwacyjnemu
Jeżeli pluton nie dysponuje odpowiednio długim czasem na wykonanie zadania, dowódca plutonu
może wyjść na rekonesans od razu z wszystkimi zespołami, które w takim przypadku do czasu
potwierdzenia lokalizacji obiektu działania pozostają w PR w ugrupowaniu do obrony okrężnej. W
tej sytuacji zespoły ubezpieczające zajmują swoje stanowiska samodzielnie po potwierdzeniu
obiektu działania przez dowódcę plutonu i w oparciu o jego instrukcje.
Dowódca plutonu wraz z dowódcami zespołów wraca do RZ i przekazuje ostateczne ustalenia

dotyczące planu działania. W razie potrzeby jeszcze raz powtarza planowany przebieg akcji od
początku do końca oraz sposób działania na wypadek przedwczesnego kontaktu z przeciwnikiem.
W przypadku istotnych zmian w planie działania, dowódca przed powrotem do RZ przekazuje je
zespołowi obserwacyjnemu.
Uwaga! Jeżeli możliwe jest uzyskanie w s z y s t k i c h wymaganych informacji o obiekcie podczas

rekonesansu, rozpoznanie obiektu może zostać zakończone.
Zajęcie pozycji i obserwacja obiektu

Poszczególne elementy plutonu zajmują swoje pozycje w następującej kolejności: (1) zespoły
ubezpieczające, (2) zespoły rozpoznawcze. Podejście i zajęcie pozycji przez każdy z elementów
odbywa się w maksymalnej ciszy i w sposób zapewniający jak najlepsze maskowanie. W zależności
od terenu i sytuacji, ubezpieczenia mogą dotrzeć do swoich pozycji przez PR lub bezpośrednio
z RZ. Zespoły rozpoznawcze wchodzą do działania po zajęciu pozycji przez zespoły ubezpieczające
i przekazaniu sygnałów o osiągnięciu przez nie gotowości.
Dowódca plutonu opuszcza RZ z zespołami rozpoznawczymi. Zespoły rozpoznawcze zatrzymują

się w PR, a dowódca plutonu nawiązuje kontakt wzrokowy z zespołem obserwacyjnym i odbiera od
niego informację o sytuacji w rejonie obiektu działania (kciuk żołnierza ubezpieczającego
skierowany w górę – sytuacja bez zmian; kciuk skierowany w dół – zmiany w sytuacji). Jeżeli
zaistniały zmiany, dowódca ocenia je i koryguje dalsze działanie. Jeżeli zmiany nie nastąpiły,
23
podaje dowódcom zespołów rozpoznawczych sygnał do kontynuowania działania, po którym

zespoły rozchodzą się na swoje kierunki. Jeżeli pluton rozpoznaje obiekt metodą obserwacji
stacjonarnej, dowódca plutonu może osobiście rozlokować poszczególne zespoły, rozprowadzając
je jedną trasą wokół obiektu.
Niezależnie od metody rozpoznania obiektów, każdy zespół rozpoznawczy dokonuje ostatecznego

wyboru miejsca na PO s a m o d z i e l n i e . Po zajęciu PO dowódca zespołu prowadzi obserwację
i sporządza szkic obiektu, a ubezpieczenie osłania jego działanie od tyłu. Dowódca plutonu
pozostaje na stanowisku zespołu obserwacyjnego, gdzie w razie możliwości również sporządza
szkic obiektu.
W trakcie rozpoznawania obiektu zespoły rozpoznawcze:

 Unikają poruszania się równolegle do obiektu;
 Bezwzględnie przestrzegają zasad maskowania;
 Końcowe odcinki dróg podejścia do określonych PO pokonują czołgając się.
 Nie przekraczają granicy działania.
Zespoły rozpoznawcze prowadzą rozpoznanie obiektu do momentu:

 Zebrania wszystkich wymaganych informacji, lub -
 Dotarcia do granicy działania, lub -
 Zakończenia się określonego czasu działania, lub -
 Wykrycia przez przeciwnika.
Wycofanie z rejonu obiektu
Pluton wycofuje się z rejonu akcji w kolejności odwrotnej niż podczas zajmowania pozycji: (1)
zespoły rozpoznawcze, (2) zespoły ubezpieczające. Zespoły rozpoznawcze w pierwszej kolejności
wycofują się do PR, gdzie przedstawiają dowódcy plutonu wyniki rozpoznania. Jeżeli dowódca
uważa, że zespoły rozpoznawcze nie uzyskały wymaganych informacji, działanie jest powtarzane.
Przed powtórnym rozpoznaniem dowódca plutonu jeszcze raz przedstawia plan działania na
wypadek kontaktu z przeciwnikiem lub w razie potrzeby opracowuje nowy. Powiadamia również
swego pomocnika o zaistniałej sytuacji i zmianie planu. Jeżeli wszystkie określone informacje
zostały uzyskane, dowódca plutonu ściąga zespół obserwacyjny do PR i cały element przemieszcza
się do RZ. Zespoły ubezpieczające opuszczają swoje pozycje na sygnał dowódcy plutonu, po
rozlokowaniu się zespołów rozpoznawczych na pozycjach w RZ. Wycofują się one ze swoich
stanowisk bezpośrednio do RZ.
Po dotarciu do RZ każdy zespół pobiera swój ekwipunek i zajmuje pozycje wskazane przez
pomocnika dowódcy plutonu. W trakcie pobierania ekwipunku dowódcy zespołów kontrolują czy
jakiekolwiek elementy wyposażenia nie zostały pominięte.
Wstępne opracowanie wyników rozpoznania

Dowódca plutonu decyduje czy wyniki rozpoznania mogą być opracowane w RZ, czy też pluton
musi się wycofać do rejonu bardziej oddalonego od obiektu. Niezależnie od decyzji, wstępne
opracowanie wyników rozpoznania polega na naniesieniu na jeden szkic wszystkich informacji
uzyskanych przez zespoły rozpoznawcze. Po zajęciu stanowisk w ugrupowaniu do obrony okrężnej
przez wszystkich żołnierzy, dowódca plutonu bądź jego radiotelefonista sporządza „na czysto”
szkic obiektu, a dowódcy zespołów rozpoznawczych uzupełniają go, przekazując zdobyte
informacje. Uzupełnianie szkicu odbywa się w ten sposób, że pomocnik dowódcy plutonu
wymienia się na stanowisku z dowódcą jednego z zespołów rozpoznawczych, a ten udaje się do
dowódcy plutonu i przekazuje swoje informacje. Po przekazaniu danych dowódca zespołu
24
wraca na swoją pozycję, a pomocnik wymienia się na stanowisku z dowódcą kolejnego zespołu
rozpoznawczego.
Po naniesieniu na szkic wszystkich informacji dowódca plutonu lub radiotelefonista sporządza

i przekazuje kopie szkicu podległym dowódcom. Jeżeli to możliwe, dowódca plutonu na podstawie
szkicu omawia wyniki rozpoznania podległym dowódcom, a następnie każdy z nich na podstawie
swojej kopii szkicu zapoznaje z wynikami rozpoznania swoich podwładnych. Każdy szkic chowany
jest w miejscu ściśle określonym przez dowódcę lub SOP plutonu (na przykład w lewej górnej
kieszeni kurtki munduru). Pozwala to na szybkie odnalezienie szkicu w przypadku śmierci lub
zranienia właściciela.
Po zakończeniu procedur związanych z wynikami rozpoznania pluton opuszcza rejon działania.

W pierwszym etapie wycofuje się w innym kierunku niż faktycznie zaplanowany.
Rozpoznawanie obiektu
przez drużynę

ześrodkowania (RZ) dowódca drużyny zatrzymuje drużynę i organizuje postój orientacyjny
(nasłuchiwanie i obserwację). Jeżeli brak jest oznak zagrożenia, drużyna kontynuuje podejście do
RZ.
Ze względu na małą liczebność, patrol w sile drużyny i mniejszy może pomijać etap rozpoznania
planowanego RZ i zajmować rejon z marszu, aby uniknąć zbytniego rozdzielania niewielkich sił.
W takim przypadku drużyna podchodząc do planowanego RZ zachowuje wzmożone środki
ostrożności: organizuje częstsze postoje orientacyjne, a po zajęciu rejonu rozpoznaje parami jego
otoczenie. Przed rozpoczęciem rozpoznawania dowódca drużyny przedstawia rozpoznającym
pięciopunktowy plan działania na wypadek zagrożenia (patrz Planowanie działań patrolowych).
Drużyna organizuje rejon ześrodkowania na planie koła o niewielkich rozmiarach. Dzięki

niewielkim rozmiarom RZ, zapewniony jest bezpośredni kontakt między jej poszczególnymi
żołnierzami patrolu, a on sam jest trudniejszy do wykrycia.
Jeżeli planowany RZ odpowiada wymaganiom, dowódca drużyny koryguje rozlokowanie

podwładnych, kontroluje załadowanie i zabezpieczenie broni oraz określa każdemu z nich sektory
obserwacji i czynności do wykonania: przygotowanie się do dalszego działania lub ubezpieczanie
pozostałych członków patrolu. Drużyna przygotowuje się do dalszego działania i ubezpiecza na
przemian stanowiskami: co drugi żołnierz drużyny poprawia maskowanie i wydziela wyposażenie
przewidziane do użycia w akcji, pozostali w tym czasie prowadzą obserwację i nasłuchiwanie w
wyznaczonych sektorach. Jeżeli istnieje duże prawdopodobieństwo zmiany RZ, drużyna nie
przygotowuje wyposażenia dopóki dowódca nie potwierdzi rejonu podczas rekonesansu.

Dowódca drużyny wraz z zespołem obserwacyjnym oraz radiotelefonistą (lub innym żołnierzem
ubezpieczającym go, jeżeli radiotelefonista nie wchodzi w skład patrolu) wychodzi na rekonesans
obiektu działania. Przed wyjściem koryguje rozlokowanie żołnierzy pozostających w RZ oraz
przedstawia każdemu po kolei pięciopunktowy plan działania na wypadek zagrożenia. Podczas
25
trwania rekonesansu 100% sił drużyny w RZ pozostaje w pełnej gotowości do reakcji na kontakt
z przeciwnikiem: każdy żołnierz znajduje się na swoim stanowisku z całym ekwipunkiem
przygotowanym do natychmiastowego działania (wyposażenie znajduje się na żołnierzu, zasobnik
jest dokładnie zapięty i ułożony przed żołnierzem, broń przeładowana i zabezpieczona).
Poruszając się w kierunku obiektu działania, w dogodnym miejscu pomiędzy RZ i obiektem,

dowódca drużyny ustala punkt rozwinięcia (PR) i organizuje w nim postój orientacyjny. Po
zakończeniu nasłuchiwania i obserwacji dowódca lokalizuje obiekt działania, a następnie wyznacza
stanowisko dla zespołu obserwacyjnego, po czym zespół rozpoczyna obserwację obiektu i jego
otoczenia.
Dowódca drużyny wstępnie określa punkty obserwacyjne (PO), podaje zespołowi obserwacyjnemu
pięciopunktowy plan działania na wypadek zagrożenia, po czym wraz z radiotelefonistą wraca do
RZ i przekazuje ostateczne ustalenia dotyczące planu działania. W razie potrzeby jeszcze raz
powtarza planowany przebieg akcji od początku do końca oraz sposób działania na wypadek
przedwczesnego kontaktu z przeciwnikiem.
Uwaga! Jeżeli drużyna nie dysponuje odpowiednio długim czasem na wykonanie zadania, dowódca
może wyjść na rekonesans od razu z całym patrolem, który w takim przypadku do czasu
potwierdzenia lokalizacji obiektu pozostaje w PR w ugrupowaniu do obrony okrężnej. Jeżeli
możliwe jest uzyskanie w s z y s t k i c h wymaganych informacji o obiekcie podczas rekonesansu,
rozpoznanie obiektu może zostać zakończone.
Zajęcie pozycji i obserwacja obiektu

Drużyna opuszcza RZ całością swoich sił i z całym wyposażeniem, a zbędny w czasie akcji
ekwipunek zostawia i maskuje w PR. Po zatrzymaniu drużyny w PR, dowódca nawiązuje kontakt
wzrokowy z zespołem obserwacyjnym i odbiera od niego informację o sytuacji w rejonie obiektu
działania (kciuk żołnierza ubezpieczającego skierowany w górę – sytuacja bez zmian; kciuk
skierowany w dół – zmiany w sytuacji). Jeżeli zaistniały zmiany, dowódca ocenia je i koryguje
dotychczasowe ustalenia. Jeżeli zmiany nie nastąpiły, drużyna kontynuuje działanie.
W przypadku patrolu w sile drużyny, dowódca uczestniczy w bezpośrednim rozpoznawaniu obiektu

jako dowódca zespołu rozpoznawczego. Po zajęciu określonego punktu obserwacyjnego (PO)
dowódca drużyny prowadzi obserwację i sporządza szkic obiektu, a pozostali żołnierze zespołu
ubezpieczają go od tyłu. Ze względu na małą liczebność, drużyna nie wystawia wysuniętych
ubezpieczeń. W takiej sytuacji funkcję tę pełnią żołnierze pozostawieni w PR oraz zespół
obserwacyjny.
W trakcie rozpoznawania obiektu zespół rozpoznawczy:

 Unika poruszania się równolegle do obiektu;
 Bezwzględnie przestrzega zasad maskowania;
 Końcowe odcinki dróg podejścia do określonych PO pokonuje czołgając się.
Zespół rozpoznawczy prowadzi rozpoznanie obiektu do momentu:

 Zebrania wszystkich wymaganych informacji, lub -
 Zakończenia ustalonego czasu działania, lub -
 Wykrycia przez przeciwnika.
Wycofanie z rejonu obiektu
26
Po zakończeniu rozpoznawania obiektu drużyna wycofuje się z rejonu akcji. Zespół rozpoznawczy
w pierwszej kolejności dochodzi do zespołu obserwacyjnego i przekazuje mu informuje o
zakończeniu rozpoznawania, a następnie przemieszcza się do PR. W PR zespół pobiera swoje
wyposażenie, po czym dowódca drużyny rozmieszcza każdego żołnierza w ugrupowaniu do obrony
okrężnej. W trakcie pobierania ekwipunku dowódca kontroluje czy jakiekolwiek elementy
wyposażenia nie zostały pominięte. Jeżeli sytuacja na to pozwala, dowódca drużyny opracowuje i
rozprowadza wyniki rozpoznania w PR (analogicznie do sposobu opracowywania wyników przez
pluton). Jeżeli warunki nie są sprzyjające, ściąga zespół obserwacyjny do PR i cała drużyna
opuszcza rejon działania. W takim przypadku wstępne opracowanie wyników rozpoznania dowódca
drużyny przeprowadza w najbliższym dogodnym miejscu. Niezależnie od decyzji, drużyna w
pierwszym etapie wycofuje się w innym kierunku niż faktycznie zaplanowany.
DZIAŁANIE PATROLU
PO WEJŚCIU W KONTAKT Z PRZECIWNIKIEM
Sposób działania patrolu w przypadku wejścia w bezpośredni kontakt z przeciwnikiem w rejonie

rozpoznawanego obiektu jest uzależniony od etapu działania, w jakim znajduje się patrol:
1. Kontakt podczas przemieszczania się na pozycje

Element, który został zdemaskowany przez przeciwnika zrywa kontakt i wycofuje się do RZ, gdzie
jak najszybciej pobiera swój ekwipunek i zajmuje pozycje wyznaczone przez pomocnika dowódcy
patrolu. Jeżeli zespół obserwacyjny w tym momencie znajduje się już na swoim stanowisku, po
usłyszeniu odgłosów walki wycofuje się do RZ w najwyższej gotowości do reakcji na ewentualny
kontakt z przeciwnikiem. Całość patrolu jak najszybciej wycofuje się z rejonu działania, a dowódca
patrolu drogą radiową informuje wyższego przełożonego o zaistniałej sytuacji. Dalsze działanie
patrolu zależy od decyzji przełożonego lub wcześniejszych ustaleń.
2. Kontakt zespołu obserwacyjnego podczas prowadzenia obserwacji
Zespół obserwacyjny otwiera ogień i zrywa kontakt z przeciwnikiem, wycofując się do RZ przez
PR. Dalsze działanie patrolu przebiega jak w sytuacji pierwszej.
3. Kontakt zespołów rozpoznawczych podczas rozpoznawania obiektu

Zespół rozpoznawczy, który został zdemaskowany przez przeciwnika zrywa kontakt i wycofuje się
do RZ, gdzie jak najszybciej pobiera swój ekwipunek i zajmuje pozycje wyznaczone przez
pomocnika dowódcy patrolu. Pozostały zespół rozpoznawczy oraz zespół obserwacyjny po
usłyszeniu odgłosów walki otwierają ogień do przeciwnika i ostrzeliwują obiekt do wyczerpania
amunicji w podłączonych magazynkach. Zespół obserwacyjny wykorzystując środki o
większej sile rażenia ostrzeliwuje kluczowe elementy obiektu i główne środki ogniowe
przeciwnika. Z chwilą zakończenia ostrzału zespoły zrywają kontakt z przeciwnikiem i wycofują
się do RZ. Dalsze działanie patrolu przebiega jak w sytuacji pierwszej.
4. Kontakt ubezpieczeń podczas działania na pozycjach

Element ubezpieczający, który został wykryty przez przeciwnika przekazuje dowódcy patrolu
sygnał o zdemaskowaniu, zrywa kontakt i wycofuje się do RZ, gdzie jak najszybciej pobiera swój
ekwipunek i zajmuje pozycje wyznaczone przez pomocnika dowódcy patrolu. Wszystkie zespoły
znajdujące się bezpośrednio w rejonie obiektu działania, po usłyszeniu odgłosów walki otwierają
ogień do przeciwnika i ostrzeliwują obiekt do wyczerpania amunicji w podłączonych magazynkach,
po czym zrywają kontakt z przeciwnikiem i wycofują się do RZ. Ubezpieczenia, które nie zostały
zdemaskowane wycofują się do RZ unikając wykrycia przez przeciwnika.
27
Uwaga! Jeżeli żaden element patrolu nie został zdemaskowany, zadaniem ubezpieczeń nie jest
powstrzymywanie dodatkowych sił przeciwnika przed wejściem do rejonu działania patrolu, lecz
jedynie informowanie dowódcy patrolu o zmianie sytuacji. Z tego powodu ubezpieczenia pozostają
w ukryciu tak długo, jak to jest możliwe. Działanie patrolu w sile drużyny po wejściu w kontakt
z przeciwnikiem jest analogiczne do reakcji na kontakt w przypadku plutonu.
ROZPOZNAWANIE
REJONU
Rozpoznawanie rejonu to uzyskiwanie informacji o przeciwniku i terenie w granicach ściśle

określonego obszaru. Rozpoznanie rejonu zwykle prowadzone jest jako jeden z etapów większej
operacji zaczepnej lub obronnej. Może być ono prowadzone przez drużyny, plutony oraz kompanie.
TECHNIKI
ROZPOZNAWANIA REJONU
Rozpoznawanie rejonu może być prowadzone techniką (1) patrolowania, (2) obserwacji
stacjonarnej oraz (3) rozpoznania szeregu obiektów.
Patrolowanie
Patrolowanie polega na rozpoznawaniu rejonu przez zespoły rozpoznawcze poruszające się po
określonych trasach. Dowódca patrolu planuje trasy zespołów tak, aby pokryty został cały
rozpoznawany rejon. Ze względu na wymogi maskowania, zespół rozpoznawczy nie powinien być
większy od drużyny. Do rozpoznania rejonu tą techniką wykorzystuje się następujące metody
patrolowania:
Metoda 1
Dowódca patrolu określa na podstawie mapy szereg rejonów ześrodkowania (RZ) w
rozpoznawanym obszarze. Patrol organizuje ubezpieczenie w pierwszym RZ. Poszczególne zespoły
rozpoznawcze patrolują wyznaczone trasy, zaczynając i kończąc w tym samym RZ. Trasy
patrolowania zazębiają się, aby zapewnić pełną skuteczność rozpoznania. W RZ dowódca patrolu
utrzymuje część sił patrolu w odwodzie na wypadek kontaktu zespołów z przeciwnikiem. Po
powrocie wszystkich zespołów do RZ, dowódca patrolu rozprowadza uzyskane informacje między
żołnierzy patrolu, po czym patrol przemieszcza się do następnego RZ, gdzie powtarza procedurę.
RZ
RZ
RZ
28
Rys. 6. Patrolowanie rejonu – metoda 1.
Metoda 2
rozpoznawanym obszarze. Zespoły rozpoznawcze patrolują rejon po wyznaczonych trasach,
wychodząc z jednego RZ i schodząc się w następnym. Dowódca patrolu porusza się z jednym z
zespołów rozpoznawczych. W celu ułatwienia orientacji i koordynacji działania, trasy zespołów
rozpoznawczych opracowuje się w oparciu o szlaki biegnące równolegle do kierunku działania
patrolu na rozpoznawanym obszarze.
RZ
RZ RZ
RZ

Metoda 3
Dowódca patrolu określa na podstawie mapy dwa rejony ześrodkowania (RZ) – początkowy oraz
końcowy. Oba rejony wyznaczane są na przeciwległych końcach rozpoznawanego obszaru. Zespoły
rozpoznawcze patrolują dany obszar, poruszając się równoległymi trasami i stosując wzdłuż nich
metodę zazębiających się okręgów (patrz Metoda 1). Dowódca patrolu porusza się z jednym z
zespołów rozpoznawczych. Aby skoordynować działanie zespołów, dowódca patrolu może określić
zespołom rozpoznawczym ostateczny czas dotarcia do końcowego RZ. Po zejściu się wszystkich
zespołów w końcowym RZ, patrol powraca do sił własnych.
RZ
końcowy
RZ
początkowy
29
Metoda 4
rozpoznawanym obszarze. Zespoły rozpoznawcze poruszają się po wyznaczonych trasach od
jednego RZ do kolejnego. Patrolując konkretny odcinek, każdy zespół rozpoznawczy może
stosować kombinację wyżej opisanych metod. Po rozpoznaniu każdego z patrolowanych odcinków
dowódca patrolu rozprowadza uzyskane informacje.
RZ
RZ
RZ
RZ
RZ

Obserwacja stacjonarna
Rozpoznając dany obszar techniką obserwacji stacjonarnej, dowódca patrolu rozmieszcza zespoły
rozpoznawcze w punktach obserwacyjnych (PO), z których mogą one prowadzić obserwację
określonego odcinka rozpoznawanego obszaru. Sieć punktów obserwacyjnych (PO) musi tworzyć
spójny system obejmujący całość rozpoznawanego obszaru. Przygotowanie działania patrolu
techniką obserwacji stacjonarnej opiera się na dogłębnej analizie ukształtowania terenu oraz
aktywności sił przeciwnika w wyznaczonym obszarze.
Rozpoznawanie szeregu obiektów

Zbierając informacje o określonym obszarze techniką rozpoznania szeregu obiektów, poszczególne
zespoły rozpoznawcze rozpoznają określone przez dowódcę patrolu obiekty działania. Rozpoznanie
tych obiektów przebiega na zasadach opisanych w rozdziale Rozpoznawanie obiektu. Każdy zespół
może posiadać od jednego do kilku obiektów do rozpoznania. Dowódca patrolu wyznacza obiekty
działania na podstawie mapy, w koordynacji z S-2 batalionu. Technika ta opiera się na zawężeniu
rozpoznawanego obszaru do miejsc o szczególnym znaczeniu z punktu widzenia sił własnych oraz
przeciwnika.
ROZPOZNAWANIE
TRASY
Rozpoznawanie trasy to uzyskiwanie informacji dotyczących ściśle określonej drogi i przyległego

do niej terenu. Celem rozpoznania trasy jest zdobycie informacji o jej stanie i przepustowości oraz
30
aktywności sił przeciwnika na trasie i wokół niej, jak również o możliwości wykorzystania
przyległego do niej terenu z punktu widzenia sił własnych i przeciwnika. Rozpoznanie trasy nie jest
formą ubezpieczania wojsk własnych poruszających się po niej. Nie wiąże się ono wyłącznie ze
szlakami komunikacyjnymi, ale odnosi również do precyzyjnych k i e r u n k ó w : podejść do
obiektów działania, tras przenikania, osi ataku oraz im podobnych.
Dowódca patrolu planuje zasięg działania zespołów rozpoznawczych tak, aby mogły one
kontrolować również pobliskie szlaki znajdujące się w zasięgu ognia etatowych lub przydzielonych
środków wspierających. Patrol powraca do sił własnych inną trasą niż rozpoznawana. Jeżeli część
lub cała rozpoznawana trasa pokrywa się z regularnym szlakiem komunikacyjnym, patrol traktuje
szlak jako rejon zagrożenia i porusza się równolegle do drogi, w odpowiedniej od niej odległości.
Patrol wykorzystuje przede wszystkim odcinki terenu zapewniające osłonę i ukrycie, a jeżeli
konieczne jest podejście do szlaku, zbliża się do niego jedynie wydzielony element ubezpieczany
przez pozostałe siły patrolu. Podczas działania dowódca patrolu sporządza szkic rozpoznawanej
trasy. Pododdział ogólnowojskowy może do rozpoznania trasy otrzymać wsparcie inżynieryjne w
celu dokonania specjalistycznej analizy terenu.
31
ZASADZKA
Zasadzka to gwałtowne uderzenie z ukrycia na siły będące w ruchu lub celowo zatrzymane. Celem
standardowej zasadzki wojskowej jest fizyczna likwidacja przeciwnika3. Wynikiem zasadzki może
być zdobycie określonych informacji o przeciwniku, jego dokumentów, uzbrojenia bądź
wyposażenia albo wymuszenie na przeciwniku określonego działania bądź jego zaniechania, na
przykład zmuszenie do wycofania się z danego rejonu lub zmiany dróg zaopatrywania.
Zasadzki są jednym z najstarszych i najskuteczniejszych sposobów atakowania sił przeciwnika oraz

zdobywania o nim informacji. Mają duże znaczenie w walce psychologicznej, potęgując u
przeciwnika stres, obawę i niepewność. Zmuszają go także do angażowania większych sił do osłony
w rejonach nie objętych bezpośrednimi walkami.
Zasadzki stosowane są zarówno jako element działań zaczepnych, jak i jako aktywny element
systemu przesłaniania i ubezpieczeń w działaniach obronnych. Z powodzeniem mogą je
organizować siły od drużyny do batalionu, jednakże podstawowym szczeblem przeprowadzającym
taką operację jest pluton. Podstawą powodzenia każdej zasadzki jest zaskoczenie oraz szybkość i
zdecydowanie w działaniu. Jej istotą jest możliwość skutecznego oddziaływania niewielkich sił
nawet na kilkakrotnie większe.
ODMIANY ZASADZEK
Zasadzki dzielą się pod względem rodzaju – na planowane i doraźne; typu – na punktowe i
złożone; oraz kształtu – na liniowe, w kształcie L, w kształcie U, w kształcie V i w kształcie X.
Oprócz powyższych kategorii, zasadzki dzielą się również na zasadzki z wejściem do strefy
śmierci oraz zasadzki bez wchodzenia do strefy śmierci, zwane ogniowymi. Do wykonania
zadania dowódca patrolu stosuje optymalną w danych warunkach kombinację rodzajów, typów oraz
kształtów zasadzek.
RODZAJE ZASADZEK
Zasadzka planowana
Zasadzka planowana organizowana jest przeciwko określonym siłom przeciwnika we wcześniej
ustalonym rejonie i czasie. Przed rozpoczęciem przygotowań do zasadzki planowanej przełożony
dowódcy patrolu dostarcza mu szczegółowych informacji o rejonie i celu zasadzki. Jest ona
podstawowym rodzajem zasadzki.
Zasadzka doraźna
Zasadzka doraźna to zasadzka nie planowana; organizowana w sytuacji, gdy przeciwnik został
wykryty i jest czas na jej szybkie przygotowanie bez większego ryzyka zdemaskowania się.
Wymaga doświadczenia: sposób działania musi być już wcześniej opanowany przez wszystkich
3
Wbrew niektórym stereotypom, celem standardowej zasadzki wojskowej nie jest schwytanie jeńca, ponieważ w
bezbłędnie przeprowadzonej akcji uderzenie ogniowe l i k w i d u j e całość sił przeciwnika w strefie śmierci, aby nie
dopuścić do wywiązania się walki. Nie jest więc możliwe selekcjonowanie celów, do których siły patrolu mają nie
strzelać – zwłaszcza w warunkach ograniczonej widoczności, w których najczęściej organizowane są zasadzki.
Schwytanie jeńca może być jednym z nieplanowanych w y n i k ó w zasadzki.
32
żołnierzy patrolu, aby po ustalonym sygnale każdy z nich wiedział, co ma robić. Wszyscy muszą
również znać uniwersalny plan działania na wypadek zdemaskowania przygotowań.
TYPY ZASADZEK
Zasadzka punktowa
Zasadzka punktowa to zasadzka, w której siły przeciwnika atakowane są w jednym miejscu
(wyznaczona jest jedna strefa śmierci). Jest to podstawowy typ zasadzki dla plutonu i drużyny.
Zasadzka złożona
Zasadzka złożona składa się z dwóch lub więcej skoordynowanych ze sobą zasadzek punktowych.
W jej przypadku siły przeciwnika atakowane są przynajmniej w dwóch miejscach przez
współdziałające ze sobą elementy. Jest to podstawowy typ zasadzki dla kompanii i batalionu, może
ją również przeprowadzać pluton. Poprawnie realizowana zasadzka złożona skutecznie paraliżuje
działalność przeciwnika nawet na rozległym obszarze.
KSZTAŁTY ZASADZEK
Zasadzka liniowa
Zasadzka liniowa to zasadzka punktowa, w której elementy ją organizujące rozmieszczone są
równolegle do kierunku poruszania się przeciwnika. Może być organizowana w terenie
zamkniętym, który ogranicza możliwości manewru sił przeciwnika, jak również w terenie
otwartym, o ile spełniony zostanie warunek zatrzymania i unieruchomienia przeciwnika oraz
zablokowania wszystkich kierunków jego ewentualnego odwrotu ze strefy śmierci. Jest to
podstawowy kształt zasadzki.
GRANICA DZIAŁANIA
STREFA ŚMIERCI
Siły
Ubezpieczenie główne patrolu Ubezpieczenie
boczne PUNKT
boczne
ROZWINIĘCIA
(PR)
REJON
ZEŚRODKOWANIA
(RZ)
Rys. 10. Zasadzka liniowa.
33
Zasadzka w kształcie L
Zasadzka w kształcie L to zasadzka punktowa, w której grupa szturmowa tworzy wzdłuż strefy
śmierci dłuższą odnogę, równoległą do kierunku poruszania się przeciwnika. Krótsza odnoga,
prostopadła do strefy śmierci, tworzona jest przez grupę wspierającą. Jest ona organizowana na
ostrym zakręcie drogi, ścieżki, strumienia bądź innego nierozgałęziającego się w tym miejscu
szlaku. Może być też przeprowadzana na prostym odcinku, o ile jego ukształtowanie i pokrycie
umożliwiają rozmieszczenie grupy wspierającej prostopadle do kierunku poruszania się
przeciwnika. Nie powinna być organizowana na skrzyżowaniu bądź rozwidleniu szlaku.
Ubezpieczenie
boczne
GRANICA DZIAŁANIA
Grupa
STREFA ŚMIERCI
wspierająca
Ubezpieczenie
boczne Grupa szturmowa
PUNKT
ROZWINIĘCIA
(PR)
REJON
ZEŚRODKOWANIA
(RZ)
Rys. 11. Zasadzka w kształcie L.
Zasadzka w kształcie U
Zasadzka w kształcie U jest zasadzką punktową, organizowaną podobnie do zasadzki w kształcie L,
lecz z dodatkowo rozmieszczonymi siłami patrolu po drugiej stronie strefy śmierci. Wymaga
doboru specyficznego rejonu akcji, ponieważ strefa śmierci powinna się znajdować poniżej pozycji
patrolu. Poszczególne elementy patrolu prowadzą ogień do dołu, co chroni je przed wzajemnym
ostrzałem. Strefa śmierci przeszukiwana jest w tym przypadku jedynie przez wyznaczone w tym
celu zespoły, bez wykonywania szturmu przez grupę szturmową.
34
PUNKT
Ubezpieczenie ROZWINIĘCIA
(PR)
Siły patrolu
PUNKT
ROZWINIĘCIA
(PR)
Siły
STREFA ŚMIERCI
patrolu
Ubezpieczenie
Siły patrolu
Ubezpieczenie
PUNKT
ROZWINIĘCIA
(PR)
Rys. 12. Zasadzka w kształcie U.
Zasadzka w kształcie V
Zasadzka w kształcie V to zasadzka punktowa, w której elementy patrolu rozlokowane są po obu
stronach szlaku, którym poruszają się siły przeciwnika. Może być stosowana zarówno w terenie
o nieznacznym pokryciu (umożliwiającym rażenie przeciwnika z daleka), jak i w rejonach gęsto
pokrytych roślinnością. W drugim przypadku ogień otwierany jest w bliskim kontakcie z siłami
przeciwnika, na bardzo niewielkich odległościach. W zasadzce w kształcie V nie wydziela się grupy
wspierającej, jak również nie przeprowadza szturmu grupy szturmowej. Jest ona trudna do
zdemaskowania przez przeciwnika, jednakże wymaga szczególnej koordynacji i systemu łączności
z uwagi na rozdzielenie sił patrolu (czym większa jest odległość między obydwoma elementami,
tym trudniejsza kontrola i koordynacja działania).
PUNKT
ROZWINIĘCIA
(PR)
Siły patrolu Ubezpieczenie
Siły
przeciwnika
PUNKT
ROZWINIĘCIA
Siły (PR) Ubezpieczenie
patrolu
Rys. 13. Zasadzka w kształcie V.
35
Zasadzka w kształcie X
Zasadzka w kształcie X to zasadzka punktowa stanowiąca rozbudowany wariant zasadzki w
kształcie V i oparta na podobnych zasadach organizacji. Posiada analogicznie rozmieszczone
dodatkowe elementy patrolu, mogące razić siły przeciwnika, które podchodzą również z
przeciwnego kierunku. Dzięki takiemu rozlokowaniu patrol przygotowany jest na przeprowadzenie
zasadzki bez względu na kierunek poruszania się przeciwnika.
PUNKT
ROZWINIĘCIA
(PR)
Siły
patrolu
Siły
patrolu
PUNKT
ROZWINIĘCIA
(PR)
Rys. 14. Zasadzka w kształcie X.
PLANOWANIE I PRZYGOTOWYWANIE
ZASADZKI
Każda zasadzka musi się opierać na skrupulatnym przygotowaniu i dokładnym wykonaniu. Oto
najważniejsze, specyficzne dla zasadzki czynniki, jakie należy brać pod uwagę na etapie
planowania i przygotowania:
Rejon zasadzki
Jeżeli miejsce zasadzki nie jest narzucone przez przełożonego, dowódca patrolu rozpatrując rejon
do jej przygotowania zbiera jak najwięcej informacji o terenie działania. Wykorzystuje do tego celu
mapy, szkice, zdjęcia lotnicze i inne źródła. Jeśli to możliwe, osobiście przeprowadza rekonesans
tego rejonu. Należy zwracać uwagę na występowanie w rejonie zasadzki naturalnych przeszkód
terenowych i możliwość ich wykorzystania. Dobrym tego przykładem może być droga ze stromym
wzniesieniem lub mokradłami z jednej strony i dogodnymi pozycjami do prowadzenia ognia z
drugiej. Brak przeszkód naturalnych może być uzupełniony minami o działaniu kierunkowym,
ewentualnie minami odciągowymi. W dobrze przygotowanej zasadzce przeciwnik po zaatakowaniu
zostaje odcięty od reszty swoich sił i pozbawiony możliwości wykorzystania swego potencjału. W
razie potrzeby, aby zwabić go do strefy śmierci, wskazane jest użycie podstępu, jednak
najkorzystniej jest, jeśli sam teren w naturalny sposób zmusza przeciwnika do wejścia w strefę
śmierci.
36
Rejon zasadzki powinien się charakteryzować:

 Warunkami umożliwiającymi jego obserwację i ubezpieczenie okrężne 360o;
 Warunkami uniemożliwiającymi przeciwnikowi niezauważone podejście do strefy śmierci
licznymi drogami i z wielu kierunków;
 Warunkami umożliwiającymi obserwację i zablokowanie ewentualnych dróg podejścia
przeciwnika do strefy śmierci;
 Brakiem w strefie śmierci pól zakrytych, które przeciwnik mógłby wykorzystać jako ukrycie
i osłonę.
Pozycje sił patrolu powinny się charakteryzować:

 Dobrym polem ostrzału;
 Warunkami zapewniającymi maskowanie oraz osłonę przed ogniem przeciwnika;
 Przeszkodami uniemożliwiającymi podejście przeciwnika od strony strefy śmierci;
 Warunkami umożliwiającymi szybki odskok pod osłoną terenu.
Trasy dojścia i wycofania

Trasy dojścia i wycofania się patrolu z rejonu zasadzki powinny być dokładnie przemyślane i
wytyczone. Muszą one zapewniać maskowanie w trakcie zajmowania pozycji i odwrotu oraz
zapewniać szybkość odskoku. Podstawową zasadą jest zaplanowanie innej trasy dojścia niż
wycofania. Po zajęciu rejonu zasadzki końcowy odcinek trasy, którą przybył patrol powinien być
dokładnie skontrolowany i wyczyszczony z wszelkich śladów obecności patrolu. Planując odskok,
dowódca patrolu opracowuje również trasę z a p a s o w ą , która pozwala uniknąć ewentualnego
zablokowania patrolu przez przeciwnika w trakcie wycofywania. W przypadku zasadzki
długotrwałej, najbliższe odcinki trasy wycofania powinny być systematycznie patrolowane w celu
zabezpieczenia się przed zaskoczeniem ze strony przeciwnika.
Łączność i kontrola przebiegu zasadzki

Ścisła kontrola działania jest nieodzowna na każdym etapie operacji, przez każdy ze szczebli
dowodzenia. Żaden fragment działania nie może być pozostawiony samemu sobie; bez nadzoru i
koordynacji ze strony dowódców. Decydującym momentem całej operacji jest wejście sił
przeciwnika do strefy śmierci, dlatego środki i sposoby łączności muszą zapewniać możliwość
przekazania i odbioru informacji o przeciwniku oraz sygnałów do otwarcia ognia, a następnie do
zrealizowania poszczególnych etapów działania. Jeżeli nie jest to w ogóle możliwe, otwarcie ognia
następuje w chwili, gdy czoło sił przeciwnika znajdzie się we wcześniej określonym miejscu.
Łączność radiowa musi być zapewniona przynajmniej pomiędzy dowódcą patrolu i
ubezpieczeniami oraz między dowódcą patrolu i jego przełożonym.
Odpoczynek
We współczesnych konfliktach zbrojnych większość zasadzek formacji ogólnowojskowych
przeprowadzano w ciągu 9-10 godzin, niejednokrotnie jednak nawet regularna piechota
organizowała zasadzki długotrwałe4. Zasadzka długotrwała wymaga zaplanowania i zorganizowania
poza rejonem akcji bazy patrolu wraz z systemem ubezpieczeń, żywienia, odpoczynku i rotacji na
pozycjach. Najkorzystniej jest, gdy patrol może być podzielony na trzy niezależne elementy:
wyczekujący na pozycjach, odpoczywający w bazie oraz pozostający w gotowości jako
wzmocnienie. Na pozycjach nigdy jednak nie może znajdować się mniej niż 33% sił patrolu. Aby
taki system mógł funkcjonować, zasadzka musi być organizowana przez kompanię. Patrol mniej
4
Podczas działań Brytyjczyków na Malajach i Borneo w latach 60-tych, jeden z patroli 99 Brygady Piechoty Gurków
wyczekiwał w zasadzce 27 dni.
37
liczny nie jest w stanie zapewnić odpowiednich sił jednocześnie na ubezpieczenie, szturm i
wsparcie oraz ich rotację. W takiej sytuacji na okres odpoczynku dowódca patrolu przerywa
wyczekiwanie na pozycjach i wycofuje całość sił patrolu do bazy. Po odpoczynku patrol ponowne
zajmuje swoje pozycje do czasu kolejnego wycofania na odpoczynek.
Maskowanie
Bezbłędne maskowanie i ukrycie to jeden z najważniejszych aspektów zasadzki. Wszyscy żołnierze
patrolu i ich wyposażenie muszą zlewać się z otoczeniem, a wszelkie ślady obecności patrolu w
rejonie strefy śmierci muszą być usunięte. Maskowanie musi zapewniać ukrycie przed obserwacją
z każdego kierunku na wypadek pojawienia się przeciwnika nawet za pozycjami patrolu. Po
zamaskowaniu się na pozycjach nikt nie może zmieniać swego miejsca ani poruszać bez wyraźnej
konieczności. Cierpliwość i pełna gotowość do działania są czynnikami chroniącymi przed
zdemaskowaniem i niepowodzeniem zasadzki.
System ognia
Ogień wszystkich środków rażenia musi być zorganizowany w jeden spójny system, łącznie
z ewentualnymi środkami wspierającymi patrol spoza rejonu zasadzki. Dowódca patrolu musi
określić sposób rozpoczęcia i przerwania uderzenia ogniowego oraz wyznaczyć pozycje
poszczególnych elementów patrolu i ustalić pasy bądź sektory ich ognia. System ognia ma
zapewnić jak najskuteczniejsze rażenie sił przeciwnika i uniemożliwić im wycofanie się bądź
podjęcie jakiejkolwiek formy aktywnego przeciwdziałania. Efektywność zasadzki zależy między
innymi od przeprowadzenia zaskakującej dla przeciwnika nawały ogniowej. Ogień powinien być
prowadzony co najmniej z dwóch kierunków, skupiając się na celu. Wyznaczenie sektorów
ognia oraz przygotowanie na ich podstawie indywidualnych ograniczników sektora ognia5 chroni
przed chaotycznym ostrzałem i trafieniem pozycji własnych; zwłaszcza w zasadzkach o bardziej
złożonych kształtach. Aby osiągnąć zaskoczenie, ogień żadnego z elementów patrolu nie może być
otwarty zanim nie padnie ustalony sygnał.
Dowódca patrolu opracowuje również sposób zatrzymania sił przeciwnika. W żadnym wypadku nie
może to być wcześniej ustawiona na drodze przeszkoda, ponieważ stwarza ona ryzyko wzbudzenia
czujności ubezpieczeń przeciwnika, a tym samym utraty zaskoczenia. W praktyce o powodzeniu
lub klęsce zasadzki decydują pierwsze chwile po otwarciu ognia przez patrol. Jeżeli jego nasilenie,
celność i rozłożenie są nieprawidłowe, dochodzi do regularnej walki, którą trzeba zakończyć
wycofaniem się patrolu ze względu na zbyt duże niebezpieczeństwo ze strony odwodów
przeciwnika.
W przypadku zasadzki organizowanej przez drużynę wskazane jest, aby jej działanie polegało
jedynie na uderzeniu ogniowym za pomocą min działania kierunkowego, granatników lekkich oraz
granatów ręcznych. W takim przypadku indywidualna broń strzelecka wykorzystywana jest w
sytuacji, gdy uderzenie ogniowe powyższymi środkami nie powiodło się i przeciwnik posiada
jeszcze możliwość przeciwdziałania. Dzięki temu, ze względu na niewielkie możliwości walki,
drużyna może utrzymać w siłach przeciwnika wrażenie, że albo atak został przeprowadzony przez
środki artyleryjskie, albo przez liczny i silny element, przeciw któremu działać on będzie dużo
ostrożniej i wolniej.
Niezależnie od szczebla organizującego zasadzkę, akcję zawsze rozpoczyna środek, który może jak
najskuteczniej razić przeciwnika i którego ogień od razu skierowany jest bezpośrednio na siły
5
Ograniczniki sektora ognia (z jęz. ang. sector stakes) – dwa paliki z drzewa lub innego materiału wbite u wylotu
stanowiska żołnierza zgodnie z granicami jego sektora ognia i obserwacji. Pomagają utrzymać prowadzenie ognia w
wyznaczonym sektorze poprzez ograniczenie możliwości kierowania broni na boki.
38
przeciwnika. Strzał z pistoletu sygnałowego, dźwięk gwizdka bądź komenda podana głosem to
podręcznikowe przykłady błędów w inicjowaniu zasadzki, które zapewniają doświadczonemu
przeciwnikowi ułamki sekund potrzebne do błyskawicznej reakcji. Dowódca patrolu, oprócz
podstawowego sposobu inicjowania zasadzki, opracowuje również sposób zapasowy na wypadek
komplikacji (może to być na przykład ogień jego broni indywidualnej).
Ważnym czynnikiem planowania systemu ognia jest maksymalna liczebność sił przeciwnika,
przeciw którym organizowana jest zasadzka. Czym liczniejszy jest przeciwnik, tym patrol
potrzebuje większej ilości środków o dużej sile rażenia, takich jak miny działania kierunkowego,
granatniki lekkie i granaty ręczne. Dzięki odpowiedniej ilości tego typu środków doświadczony
patrol jest w stanie przeprowadzić skuteczną zasadzkę nawet na siły trzy- lub czterokrotnie od
siebie liczniejsze.
Jeńcy
Niezależnie od rodzaju zasadzki i potencjału patrolu, zawsze możliwe jest przeżycie uderzenia
ogniowego przez część sił przeciwnika; zwłaszcza w warunkach ograniczonej widoczności. Jeżeli
przeciwnik broni się lub nie poddaje w sposób j e d n o z n a c z n y , patrol bezwzględnie likwiduje
go. Jeżeli się poddaje, musi być traktowany zgodnie z postanowieniami międzynarodowego prawa
wojennego. W takim przypadku może on zostać obezwładniony i odstawiony we wcześniej
wyznaczone miejsce lub przetransportowany zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami. Niezależnie od
rodzaju i celu zasadzki, patrol działa zgodnie z zasadami postępowania z jeńcami (patrz
Przyczyny niepowodzenia zasadzek

Aby w pełni przygotować się do organizowania zasadzek, należy znać podstawowe przyczyny
niepowodzenia podobnych operacji, ponieważ dokładna znajomość tych błędów chroni przed ich
powtórzeniem. Na podstawie doświadczeń brytyjskich wynikających z powojennych konfliktów
zbrojnych, do podstawowych przyczyn niepowodzenia zasadzek zalicza się:
 Zdemaskowanie rejonu zasadzki przez ślady obecności patrolu w rejonie strefy śmierci lub
przez ruch na pozycjach w momencie zbliżania się przeciwnika;
 Zdemaskowanie rejonu zasadzki przez odgłosy członków patrolu oraz ich uzbrojenia i
wyposażenia;
 Przedwczesne otwarcie ognia;
 Tendencja, zwłaszcza w nocy, do strzelania zbyt wysoko;
 Brak kontroli prowadzonego ognia – patrole nie były w stanie sprawnie przerwać ognia i
rozpocząć następnych etapów działania;
 Brak okrężnego ubezpieczenia rejonu zasadzki – nieprawidłowo rozmieszczone ubezpieczenia
oraz brak możliwości wczesnego informowania o przeciwniku;
 Niesprawności broni spowodowane zanieczyszczeniami – brak lub niedokładnie
przeprowadzone przygotowanie uzbrojenia i jego kontrola;
 Brak lub niejasne określenie sygnałów dowodzenia i informowania;
 Nieprawidłowo wyznaczone sektory ognia lub brak dyscypliny ognia – skupienie ostrzału zbyt
wielu środków na niewielkim odcinku i stworzenie luk nie pokrytych ogniem.
39
ELEMENTY
REJONU ZASADZKI
W celu zapewnienia sprawności działania patrolu w rejonie zasadzki, wyznacza się w nim
następujące elementy koordynacyjne: (1) rejon ześrodkowania, (2) punkt rozwinięcia, (3) strefę
śmierci oraz (4) granicę działania.
obserwacji, słuchu i ognia broni ręcznej ze strefy śmierci – w takiej odległości, która nie utrudni do
niej podejścia. RZ jest przez dowódcę patrolu ustalany w s t ę p n i e na etapie planowania operacji,
a następnie potwierdzany lub zmieniany podczas operacji. W trakcie akcji RZ jest ubezpieczany
okrężnie przez element grupy ubezpieczającej. W przypadku patrolu nielicznego, RZ ubezpieczany
jest jedynie na godzinie 0600 i 1200 względem kierunku podejścia do obiektu działania. Patrol
liczący 10 lub mniej ludzi na czas akcji nie pozostawia w RZ żadnych ubezpieczeń (opuszcza rejon
całością swoich sił po dokonaniu ostatecznych przygotowań do działania).
Punkt rozwinięcia
W przypadku zasadzki, punkt rozwinięcia (PR) to miejsce pomiędzy rejonem ześrodkowania (RZ)
i strefą śmierci, w którym elementy patrolu rozdzielają się i wychodzą na swoje pozycje. PR
ustalany jest podczas rekonesansu dowódcy patrolu bezpośrednio przed akcją. Powinien znajdować
się poza zasięgiem obserwacji ze strefy śmierci.
Strefa śmierci
Strefa śmierci to określony przez dowódcę patrolu odcinek szlaku, na którym elementy patrolu
zatrzymują siły przeciwnika i wykonują na nie atak. Rozmiary strefy śmierci zależą od liczebności
grupy szturmowej i wspierającej oraz od ilości i rodzaju posiadanych środków rażenia. Warunkiem
jest pokrycie c a ł e j strefy śmierci ogniem obu grup.
Granica działania
W przypadku zasadzki granica działania to określony przez dowódcę patrolu odcinek lub punkt
w terenie za strefą śmierci, na którego wysokość prowadzi szturm grupa szturmowa. Granica
działania wyznaczana jest w celu zapewnienia kontroli i koordynacji szturmu oraz pełnego
odizolowania i ubezpieczenia rejonu zasadzki po jej zainicjowaniu. Musi być łatwa do
zidentyfikowania w terenie.
40
ORGANIZACJA PATROLU
DO ZASADZKI
Patrol w sile plutonu
DOWÓDZTWO
PATROLU
Grupa Grupa Grupa

ubezpieczająca szturmowa wspierająca
ubezpieczenie zespół środki o największej

boczne obserwacyjny sile rażenia
ubezpieczenie zespół
rejonu ześrodkowania przeszukujący
zespół
obezwładniający
zespół
ewakuacyjny
zespół
niszczący
Patrol w sile drużyny

DOWÓDCA
PATROLU
ubezpieczenie zespół ubezpieczenie

lewego skrzydła przeszukujący prawego skrzydła
41
Dowództwo patrolu
przydzielonych na czas operacji. W przypadku zasadzki, dowódca patrolu wraz z radiotelefonistą i
niezbędnym personelem specjalistycznym znajdują się przy grupie szturmowej, a jego zastępca
(pomocnik) – przy grupie wspierającej. Zasadą jest, że niezależnie od wielkości patrolu
radiotelefonista zawsze znajduje się przy dowódcy patrolu.
Grupa ubezpieczająca
Grupa ubezpieczająca ubezpiecza grupę szturmową i wspierającą w trakcie zajmowania pozycji,
przeprowadzania akcji oraz wycofywania się ze strefy śmierci. Jej zadaniem jest informowanie
dowódcy patrolu o siłach przeciwnika oraz izolowanie przeciwnika znajdującego się już w strefie
śmierci – niedopuszczanie jakichkolwiek odwodów oraz uniemożliwienie mu wydostania się z
zasadzki.
Grupa wspierająca
Grupa wspierająca stanowi podstawę ognia i bezpośrednią osłonę grupy szturmowej. W jej skład
wchodzą najsilniejsze środki rażenia – zarówno organiczne, jak i przydzielone. Najczęściej
funkcjonuje jako element przyporządkowany do grupy szturmowej, ale może też pełnić rolę
odwodu dowódcy patrolu na wypadek kontaktu ubezpieczeń z dodatkowymi siłami przeciwnika.
Zwykle grupą wspierającą dowodzi zastępca (pomocnik) dowódcy patrolu.
Grupa szturmowa
Grupa szturmowa przeprowadza bezpośrednie uderzenie na przeciwnika i wykonuje szczegółowe
zadania w strefie śmierci. Do wykonania tych zadań dzieli się na specjalistyczne zespoły. W
zależności od potrzeb dowódca patrolu może zwiększyć ilość zespołów jednego rodzaju bądź jeden
zespół obarczyć dwiema nie kolidującymi ze sobą funkcjami;
Zespół obserwacyjny jest źródłem informacji o ewentualnych zmianach sytuacji przed
rozpoczęciem bezpośredniej akcji. Obserwuje rejon strefy śmierci od rozpoczęcia rekonesansu
dowódcy patrolu do przystąpienia do działania grupy szturmowej. Składa się z obserwatora oraz
ubezpieczającego, zwróconego w kierunku punktu rozwinięcia (PR).
Zespół przeszukujący
Zespół przeszukujący przeszukuje strefę śmierci, sprawdzając czy osiągnięty został cel zasadzki.
Składa się z 2-3 żołnierzy.
Zespół niszczący
Zespół niszczący niszczy sprzęt, pojazdy, broń i inne wyposażenie przeciwnika. Składa się z 2-3
żołnierzy.
Zespół ewakuacyjny
Zespół ewakuacyjny ewakuuje z rejonu akcji do wyznaczonego miejsca (zwykle do RZ) rannych
i zabitych z sił patrolu. Po ewakuacji udziela rannym pierwszej pomocy medycznej i przygotowuje
ich do transportu do wojsk własnych. Składa się co najmniej z dwóch żołnierzy.
42
Zespół obezwładniający
Zespół obezwładniający obezwładnia i eskortuje ewentualnych jeńców ze strefy śmierci do
wyznaczonego miejsca (zwykle do PR lub RZ), działając zgodnie z zasadami postępowania z
jeńcami (patrz Planowanie działań patrolowych) oraz poleceniami dowódcy patrolu. Składa się z 2-
3 żołnierzy.
Uwaga! W przypadku zasadzki podstawowym wymogiem bezpieczeństwa i powodzenia akcji

patrolu jest ścisłe współdziałanie grupy ubezpieczającej ze szturmową. Ubezpieczenia muszą być
w stanie odpowiednio wcześnie przekazać dowódcy informacje o zbliżającym się przeciwniku: jego
ugrupowaniu i składzie oraz ewentualnych siłach podążających za nim.
GRANICA DZIAŁANIA
STREFA ŚMIERCI
Ubezpieczenie Grupa Ubezpieczenie

boczne wspierająca boczne
Dowództwo Grupa szturmowa

patrolu
PUNKT
ROZWINIĘCIA
(PR)
REJON
ZEŚRODKOWANIA
(RZ)
Rys. 15. Siły patrolu w rejonie zasadzki.
ETAPY ZASADZKI
43
PLUTONU I DRUŻYNY
Działanie patrolu w rejonie zasadzki obejmuje siedem zasadniczych etapów: (1) organizację
rejonu ześrodkowania, (2) rekonesans strefy śmierci, (3) zajęcie pozycji, (4) uderzenie
ogniowe, (5) szturm, (6) działanie zespołów oraz (7) odskok.
ZASADZKA PUNKTOWA
PLUTONU



o strukturze trzech drużyn). Doświadczone patrole mogą ograniczyć ubezpieczenie do d w ó c h

rekonesansu.

Dowódca określa czas gotowości do rekonesansu oraz miejsce złożenia nie zabieranego na akcję
44
Rekonesans strefy śmierci

Dowódca plutonu wraz z dowódcami poszczególnych grup i zespołem obserwacyjnym wychodzi na
rekonesans strefy śmierci. Podczas trwania rekonesansu 100% sił plutonu w RZ pozostaje w pełnej
gotowości do reakcji na kontakt z przeciwnikiem: każdy żołnierz znajduje się na swoim stanowisku
z całym ekwipunkiem przygotowanym do natychmiastowego działania (wyposażenie znajduje się
na żołnierzu, zasobnik jest dokładnie zapięty i ułożony przed żołnierzem, broń przeładowana i
zabezpieczona).
Poruszając się w kierunku planowanej strefy śmierci, w dogodnym miejscu pomiędzy RZ i strefą,
dowódca plutonu ustala punkt rozwinięcia (PR) i organizuje w nim postój orientacyjny. Po
zakończeniu nasłuchiwania i obserwacji dowódca lokalizuje planowaną strefę śmierci, a następnie
wyznacza stanowisko dla zespołu obserwacyjnego. Zespół obserwacyjny od razu przystępuje do
obserwacji strefy śmierci i jej otoczenia.
Dowódca plutonu wraz z podległymi dowódcami precyzuje granice strefy śmierci, granicę działania
oraz pozycje poszczególnych elementów i głównych środków ogniowych. Nikt z plutonu nie
przekracza linii stanowisk poszczególnych elementów, aby nie zdemaskować operacji.
Jeżeli pluton nie dysponuje odpowiednio długim czasem na wykonanie zadania, dowódca może
wyjść na rekonesans od razu z ubezpieczeniami bocznymi, które w takim przypadku do czasu
potwierdzenia lokalizacji strefy śmierci pozostają w PR w ugrupowaniu do obrony okrężnej. W tej
sytuacji, ubezpieczenia zajmują swoje stanowiska samodzielnie po potwierdzeniu rejonu zasadzki
przez dowódcę plutonu i w oparciu o jego instrukcje.
Dowódca plutonu podaje zespołowi obserwacyjnemu pięciopunktowy plan działania na wypadek

zagrożenia, a następnie wraz z podległymi dowódcami wraca do RZ i przekazuje ostateczne
ustalenia dotyczące organizacji zasadzki. W razie potrzeby jeszcze raz powtarza planowany
przebieg akcji od początku do końca oraz sposób działania na wypadek przedwczesnego kontaktu z
przeciwnikiem. W przypadku istotnych zmian w planie działania, dowódca przed powrotem do RZ
przekazuje je zespołowi obserwacyjnemu.
Zajęcie pozycji
Poszczególne elementy plutonu zajmują swoje pozycje w następującej kolejności: (1) grupa
ubezpieczająca, (2) grupa wspierająca, (3) grupa szturmowa. Zajęcie pozycji przez każdą z grup
odbywa się w maksymalnej ciszy i w sposób zapewniający jak najlepsze maskowanie. Końcowe
odcinki dróg podejścia do swoich pozycji grupy pokonują czołgając się.
W zależności od terenu i sytuacji, ubezpieczenia mogą dotrzeć do swoich pozycji przez PR lub
bezpośrednio z RZ. Grupy wspierająca i szturmowa wychodzą na pozycje dopiero po zajęciu
stanowisk i osiągnięciu gotowości przez ubezpieczenia. Dopuszczalna jest sytuacja, w której obie te
grupy opuszczają RZ razem i oczekują na gotowość ubezpieczeń w PR w ugrupowaniu do obrony
okrężnej.
Dowódca plutonu opuszcza RZ z grupami wspierającą i szturmową oraz niezbędnym personelem

specjalistycznym. Dowódcy grup zatrzymują grupy w PR, a dowódca plutonu nawiązuje kontakt
wzrokowy z zespołem obserwacyjnym i odbiera od niego informację o sytuacji w rejonie strefy
śmierci (kciuk żołnierza ubezpieczającego skierowany w górę – sytuacja bez zmian; kciuk
45
dotychczasowe ustalenia. Jeżeli zmiany nie nastąpiły, podaje dowódcy grupy wspierającej sygnał
do zajęcia pozycji.
W czasie, gdy grupa wspierająca zajmuje pozycje, dowódca grupy szturmowej rozlokowuje
podległych żołnierzy parami na wysokości PR, na wprost stanowisk grupy. Dowódca plutonu
podaje dowódcy grupy sygnał, po którym cała grupa dociera do swoich pozycji i zajmuje
stanowiska. Po zajęciu pozycji przez grupę szturmową zespół obserwacyjny zajmuje stanowisko w
PR i ubezpiecza rejon strefy śmierci od tyłu.
Przygotowanie grupy szturmowej do akcji obejmuje:

 Wyznaczenie sektorów ognia przez dowódcę grupy oraz przygotowanie ograniczników sektora
ognia przez każdego z żołnierzy grupy;
 Rozmieszczenie min działania kierunkowego oraz innych środków rażenia w ramach systemu
ognia grupy (środki te muszą jednocześnie blokować podejście do pozycji grupy ze strefy
śmierci);
 Organizację systemu informowania i alarmowania w ramach grupy;
 Wzajemne zamaskowanie się żołnierzy na stanowiskach (ostatnich maskuje dowódca grupy,
a jego – radiotelefonista dowódcy plutonu, który następnie zajmuje stanowisko za dowódcą
plutonu i maskuje się samodzielnie);
 Odbezpieczenie broni przez wszystkich żołnierzy grupy;
 Kontrolę gotowości każdego żołnierza przez dowódcę grupy.
Przygotowanie grupy wspierającej do akcji obejmuje:

 Wyznaczenie sektorów ognia dla każdego środka ogniowego przez dowódcę grupy;
 Rozmieszczenie min działania kierunkowego i ewentualnie innych środków rażenia
blokujących podejście do pozycji grupy ze strefy śmierci;
 Organizację systemu informowania i alarmowania w ramach grupy;
 Wzajemne zamaskowanie się żołnierzy na stanowiskach (ostatnich maskuje dowódca grupy,
który następnie zajmuje stanowisko za środkami ogniowymi i maskuje się samodzielnie);
 Kontrolę gotowości każdego żołnierza przez dowódcę grupy.
Przygotowanie ubezpieczeń bocznych do akcji obejmuje:

blokujących podejście do pozycji grupy ze strefy śmierci;
 Rozmieszczenie min działania kierunkowego na prawdopodobnych podejściach ewentualnych
odwodów przeciwnika oraz na ewentualnej drodze wycofywania się przeciwnika ze strefy
śmierci;
 Przygotowanie do rozmieszczenia ewentualnych min przeciwpancernych (ubezpieczenia
rozmieszczają je na podejściach do strefy śmierci dopiero p o zainicjowaniu zasadzki; w
momencie zagrożenia przez ewentualne zmotoryzowane siły przeciwnika);
 Zamaskowanie się żołnierzy na stanowiskach;
 Kontrolę gotowości każdego żołnierza przez dowódcę grupy ubezpieczającej (w miarę
możliwości).
46
GRANICA DZIAŁANIA
Siły Siły
przeciwnika STREFA ŚMIERCI przeciwnika
Grupa Grupa
wspierająca wspierająca
Grupa szturmowa
PR
GRANICA DZIAŁANIA
Siły
przeciwnika STREFA ŚMIERCI
Grupa Grupa
szturmowa wspierająca
PR
GRANICA DZIAŁANIA
Siły
STREFA ŚMIERCI przeciwnika
Grupa
wspierająca Grupa
szturmowa
PR
Rys. 16. Sposoby rozmieszczania grupy szturmowej i wspierającej w zasadzce liniowej.
47
GRUPA
WSPIERAJĄCA
(2) Na sygnał dowódcy

patrolu grupa zajmuje
PR
pozycje, a zespół
obserwacyjny
przemieszcza się do PR,
skąd ubezpiecza dalsze
(1) Dowódca grupy rozlokowuje działanie patrolu.
podwładnych parami na
wysokości PR (każdą parę na KIERUNEK PODEJŚCIA Z REJONU
ZEŚRODKOWANIA (RZ)
wprost jej stanowiska).
Rys. 17. Sposób zajmowania pozycji przez grupę szturmową.
Uderzenie ogniowe
Ubezpieczenie boczne przekazuje informację o zbliżających się siłach przeciwnika. Jeżeli dowódca
plutonu uważa, że zasadzka może być z jakichkolwiek u z a s a d n i o n y c h względów nieudana,
pluton przepuszcza przeciwnika. W każdej innej sytuacji pluton rozpoczyna akcję w sposób
wcześniej ustalony i przećwiczony.
W przypadku zdemaskowania plutonu przed zainicjowaniem zasadzki, każdy wykryty żołnierz

s a m o d z i e l n i e otwiera do przeciwnika ogień, a pozostała część plutonu idzie w jego ślady,
wykorzystując wszystkie środki rażenia. W zależności od sytuacji, pluton w takim wypadku albo
kontynuuje działanie, albo zrywa kontakt z przeciwnikiem i wycofuje się.
Jeżeli zasadzka odbywa się w ciemnościach bez wykorzystania indywidualnych przyrządów

noktowizyjnych, natychmiast po zainicjowaniu uderzenia ogniowego mogą być wystrzelone naboje
oświetlające, pozwalające prowadzić skuteczniejszy ostrzał. Wszelkie środki oświetlające
wystrzeliwuje się z a pozycje własne, dzięki czemu utrudniają one przeciwnikowi działanie w
strefie śmierci, nie oślepiając patrolu.
Jeżeli przewidziane jest wykorzystanie w trakcie zasadzki wsparcia artyleryjskiego, dowódca

plutonu kieruje ogniem sił wspierających przy pomocy przydzielonego obserwatora ognia artylerii
(jest to podstawowa metoda) lub osobiście drogą radiową.
Grupy szturmowa i wspierająca prowadzą ostrzał w wyznaczonych sektorach do określonego

momentu (na przykład do wystrzelenia amunicji z podłączonych magazynków) lub określonego
sygnału (na przykład dźwięku gwizdka bądź wystrzału z pistoletu sygnałowego w centralny
odcinek strefy śmierci).
48
Szturm
Po przerwaniu ognia każdy z żołnierzy jak najszybciej zmienia magazynek na pełny (niezależnie
czy wyczerpał amunicję czy nie) i obserwuje wyznaczony sektor. W tym czasie dowódca plutonu
ocenia sytuację: jeżeli cel uderzenia ogniowego został osiągnięty (przeciwnik został zlikwidowany),
podaje sygnał do szturmu; w przeciwnym wypadku – do ponownego uderzenia. Niezależnie od
oceny sytuacji, każdy żołnierz, który zauważa jakikolwiek ruch w strefie śmierci, s a m o d z i e l n i e
otwiera do przeciwnika ogień, co dla całego plutonu jest sygnałem, że ostrzał nie powiódł się. W
takim przypadku pluton powtarza uderzenie ogniowe.
Wyjątkiem od powyższej zasady są przypadki, gdy pluton bierze pod uwagę schwytanie jeńca.
Wówczas dowódca plutonu może podać sygnał do szturmu bez względu na sytuację w strefie
śmierci. Działanie takie jest jednak dla patrolu szczególnie ryzykowne, ponieważ grozi
niepotrzebnymi stratami i może spowodować niekorzystny rozwój sytuacji, dlatego też dowódca
plutonu nie powinien się na nie decydować bez wyraźnej konieczności.
Po sygnale do szturmu grupa szturmowa opuszcza pozycje i poruszając się skokami w parach,
przemieszcza się przez strefę śmierci w kierunku granicy działania. W trakcie szturmu dowódca
plutonu wraz z radiotelefonistą i niezbędnym personelem specjalistycznym porusza się za grupą
szturmową, zajmując stanowisko na bliższym skraju strefy śmierci – w miejscu, z którego może
najlepiej kontrolować działanie tej grupy. W przypadku jakiegokolwiek zagrożenia ze strony
przeciwnika, grupa szturmowa kontynuuje szturm zgodnie z zasadami ognia i manewru aż do
całkowitej jego likwidacji.
GRANICA DZIAŁANIA
STREFA ŚMIERCI
POZYCJE GRUPY SZTURMOWEJ PRZED SZTURMEM
Rys. 18. Działanie grupy szturmowej w czasie szturmu.
Po przejściu przez strefę śmierci grupa szturmowa zajmuje pozycje na granicy działania. Jeżeli
w trakcie szturmu prowadzony był ogień, żołnierze zmieniają magazynki na pełne. Po zajęciu
stanowisk na granicy działania dowódca grupy szturmowej orientuje się czy grupa poniosła straty
oraz kontroluje zapas amunicji, w razie potrzeby równomiernie ją rozprowadzając. W przypadku
strat wśród obsługujących ważniejsze środki ogniowe, dowódca grupy natychmiast przydziela je
49
innym żołnierzom grupy. Informacje o stratach i stanie amunicji przekazuje jak najszybciej
dowódcy plutonu.
Jeżeli zasadzka ma być przeprowadzona bez wchodzenia do strefy śmierci, wtedy po uderzeniu
ogniowym – w zależności od planu działania – albo pluton wykonuje odskok i wycofuje się,
realizując jedynie zasadzkę ogniową, albo do akcji w strefie śmierci przystępują tylko
specjalistyczne zespoły (pozostałe siły plutonu nie opuszczają wtedy pozycji, ubezpieczając
działanie zespołów ze swoich stanowisk). Drugi z powyższych wariantów działania jest mniej
korzystny ze względu na zwiększone niebezpieczeństwo zespołów (muszą one działać na linii ognia
pozostałych elementów plutonu, znajdując się pomiędzy plutonem i ewentualnymi odwodami
przeciwnika podchodzącymi spoza strefy śmierci). Wariant ten należy stosować jedynie wtedy, gdy
teren uniemożliwia przeprowadzenie przez pluton pełnego szturmu, a w innych tego typu
sytuacjach – zasadzkę ogniową.
Działanie zespołów
Dowódca plutonu podaje sygnał do rozpoczęcia działania zespołom przeszukującym, a następnie
kolejnym przewidzianym do użycia. Każdy zespół nawiązuje z dowódcą plutonu kontakt
wzrokowy. Jeżeli sytuacja rozwija się zgodnie z planem, dowódca sygnalizuje zespołowi
przystąpienie do działania we wcześniej ustalony sposób; w przeciwnym wypadku koryguje
ustalenia. Po wykonaniu zadania każdy zespół sygnalizuje dowódcy plutonu zakończenie działania i
zajmuje dotychczasowe stanowisko na granicy działania.
Kolejność czynności do wykonania w strefie śmierci jest następująca:

1. Odtrącenie broni od rannych i zabitych żołnierzy przeciwnika przez zespoły przeszukujące oraz
rozbrojenie i odstawienie ewentualnych jeńców poza strefę śmierci przez zespół
obezwładniający.
2. Ewakuacja własnych rannych i zabitych ze strefy śmierci oraz udzielenie im pierwszej pomocy
przez zespół ewakuacyjny.
3. Przeszukanie zabitych żołnierzy przeciwnika przez zespoły przeszukujące.
4. Zebranie i przygotowanie do transportu określonego wyposażenia i dokumentów przeciwnika
oraz przejrzenie i zabezpieczenie każdego egzemplarza zabieranej broni przez zespoły
przeszukujące.
5. Zebranie i przygotowanie do zniszczenia pozostałego uzbrojenia i ekwipunku przeciwnika przez
zespoły przeszukujące i zespół niszczący.
W przypadku strat w grupie szturmowej, sygnał do działania dla zespołu ewakuacyjnego może być
podany dopiero po odtrąceniu broni od przeciwnika przez zespoły przeszukujące.
Jeżeli w plutonie wyznaczony jest tylko jeden zespół przeszukujący, strefa śmierci przeszukiwana
jest od jednego końca do drugiego. Jeżeli wyznaczone są dwa zespoły przeszukujące, strefa śmierci
przeszukiwana jest od środka do zewnątrz. Przeszukanie zawsze rozpoczyna się od odtrącenia na
boki 100% broni przeciwnika w całej strefie śmierci, dopiero potem następuje metodyczne
przeszukiwanie poszczególnych ciał.
Jeżeli zabity leży na brzuchu, przeszukujący unosi tułów za włosy lub hełm tak, aby ubezpieczający
mógł sprawdzić czy pod ciałem nie leży granat. W razie niebezpieczeństwa, ubezpieczający
krzyczy „Granat!” i obaj zalegają płasko na ziemi. Jeżeli niebezpieczeństwa nie ma,
ubezpieczający podaje sygnał „Czysty!” i przeszukujący kontynuuje działanie. Po odwróceniu ciała
na plecy, przeszukujący systematycznie sprawdza całe umundurowanie od góry do dołu, zbierając
wszelkie dokumenty i notatki, nieznane emblematy, stopnie i inne oznaczenia. Przeszukujący
50
zwraca uwagę, w jakim stanie znajduje się umundurowanie, obuwie i zarost przeszukiwanych oraz
na wszelkie inne szczegóły mogące dostarczyć informacji o kondycji sił przeciwnika i ich
zaawansowaniu w walkach. Aby uniknąć zdublowania czynności, po przeszukaniu każde ciało jest
oznaczane; na przykład określonym ułożeniem rąk bądź nóg. Ubezpieczający ubezpiecza
przeszukującego klęcząc od strony głowy przeciwnika z wycelowaną w nią bronią i pilnuje, aby
przeszukujący nie znalazł się na jego linii celowania.
GRANICA DZIAŁANIA
Zespół
przeszukujący
STREFA ŚMIERCI
Zespół
Dowództwo przeszukujący
patrolu
POZYCJE GRUPY SZTURMOWEJ

PRZED SZTURMEM
Zespół
obserwacyjny
Rys. 19. Działanie zespołów przeszukujących w strefie śmierci.
Zespół niszczący może przystąpić do działania nie wcześniej niż po odtrąceniu broni od
przeciwnika przez zespoły przeszukujące. Niszczenie sprzętu powinno być przeprowadzane za
pomocą dublowanych ładunków wybuchowych lub granatów odłamkowych (wyłącznie
zaczepnych, jeżeli niszczenie ma miejsce na otwartej przestrzeni). Zdublowanie tych środków ma
na celu zwiększenie pewności i skuteczności niszczenia. W przypadku ładunków lontowych czas
palenia się ścieżki prochowej powinien wynosić 1 minutę. Po przygotowaniu ładunków zespół
niszczący pozostaje przy wyposażeniu przeznaczonym do niszczenia. W razie potrzeby, przed
opuszczeniem strefy śmierci przez grupę szturmową mogą one również wykonywać doraźne
uzbrojenie terenu.
Jeżeli do rejonu zasadzki zbliżają się dodatkowe siły przeciwnika, ubezpieczenia – w zależności od
zaawansowania działań plutonu w strefie śmierci – powstrzymują je tak długo, jak długo mogą się
bronić, nie dopuszczając do całkowitego związania się walką. W skrajnej sytuacji dowódca plutonu
może wykorzystać grupę wspierającą do dodatkowej osłony zagrożonych elementów patrolu.
51
Odskok
Dowódca plutonu podaje poszczególnym elementom sygnały do odskoku z rejonu akcji. Odskok
odbywa się w kolejności odwrotnej niż podczas zajmowania pozycji przed akcją: (1) grupa
szturmowa, (2) grupa wspierająca, (3) grupa ubezpieczająca. W rejonie akcji żołnierze plutonu
poruszają się biegiem.
Grupa szturmowa po osiągnięciu pozycji sprzed szturmu kontynuuje odskok do RZ poprzez PR,
w którym dowódca grupy sprawdza jej stan osobowy. Może się ona również wycofać do RZ
bezpośrednio z obiektu, jeżeli wymaga tego sytuacja.
Grupa wspierająca wycofuje się do pozycji sprzed uderzenia ogniowego i zajmuje je w gotowości
do udzielenia wsparcia i osłony zespołowi niszczącemu.
Po wycofaniu się grupy szturmowej ze strefy śmierci, dowódca plutonu podaje sygnał do
wykonania zadania zespołowi niszczącemu. Zespół odpala lonty ładunków wybuchowych bądź
odbezpiecza granaty odłamkowe i wraz z dowódcą plutonu wycofuje się do PR. Grupa wspierająca
ubezpiecza odskok dowódcy plutonu i zespołu niszczącego, a następnie wycofuje się za nimi. W PR
dowódcy kontrolują stany osobowe podległych elementów, po czym elementy kontynuują odskok
do RZ. Jeżeli kogokolwiek brakuje, dowódca plutonu bezzwłocznie organizuje powrót do rejonu
strefy śmierci, wykorzystując siły znajdujące się w PR oraz informując drogą radiową wszystkie
elementy plutonu o sytuacji.
Grupa ubezpieczająca, w zależności od wcześniejszych ustaleń, opuszcza swoje pozycje po sygnale

dowódcy plutonu podanym drogą radiową lub po eksplozji ładunków wybuchowych.
Ubezpieczenia kierują się bezpośrednio do RZ. W przypadku tego elementu wskazane jest
wykorzystywanie komunikacji radiowej jako głównego sposobu przekazywania sygnałów, a
eksplozji jako sposobu zapasowego. Dzięki temu, w przypadku komplikacji, dowódca plutonu
dysponuje możliwością błyskawicznej korekty planu działania ubezpieczeń.
Po wycofaniu się do RZ każdy element plutonu pobiera wyposażenie i zajmuje stanowisko w

obronie okrężnej RZ wskazane przez dowódcę grupy ubezpieczającej. Czynności wszystkich
elementów w RZ obejmują jak najszybsze przygotowanie się do jego opuszczenia oraz sprawdzenie
stanu osobowego i ekwipunku przez dowódców poszczególnych szczebli. W przypadku plutonu
kontrola opiera się na łańcuchu dowodzenia. Dopóki elementy plutonu nie osiągną gotowości do
opuszczenia rejonu działania, ich osłonę stanowi dotychczasowe ubezpieczenie RZ.
Po zakończeniu procedur związanych z kontrolą stanu osobowego i wyposażenia pluton opuszcza

rejon działania. W pierwszym etapie wycofuje się on w innym kierunku niż faktycznie
zaplanowany.
ZASADZKA PUNKTOWA
DRUŻYNY

ześrodkowania (RZ) dowódca drużyny zatrzymuje drużynę i organizuje postój orientacyjny
(nasłuchiwanie i obserwację). Jeżeli brak jest oznak zagrożenia, drużyna kontynuuje podejście do
RZ.
52
Ze względu na małą liczebność, patrol w sile drużyny i mniejszy może pomijać etap rozpoznania
planowanego RZ i zajmować ten rejon z marszu, aby uniknąć zbytniego rozdzielania niewielkich
sił. W takim przypadku drużyna podchodząc do planowanego RZ zachowuje wzmożone środki
ostrożności: stosuje technikę offsetu (patrz Planowanie działań patrolowych), organizuje częstsze
postoje orientacyjne, a po zajęciu rejonu rozpoznaje parami jego otoczenie. Przed rozpoczęciem
rozpoznawania dowódca drużyny przedstawia rozpoznającym pięciopunktowy plan działania na
wypadek zagrożenia (patrz Planowanie działań patrolowych).
Drużyna organizuje rejon ześrodkowania na planie koła o niewielkich rozmiarach. Dzięki

niewielkim rozmiarom RZ zapewniony jest bezpośredni kontakt między poszczególnymi
żołnierzami patrolu, a on sam jest trudniejszy do wykrycia.
Jeżeli planowany RZ odpowiada wymaganiom, dowódca drużyny koryguje rozlokowanie

podwładnych, kontroluje załadowanie i zabezpieczenie broni oraz określa każdemu z nich sektor
obserwacji i czynności do wykonania: przygotowanie się do dalszego działania lub ubezpieczanie
pozostałych członków patrolu. Drużyna przygotowuje się do dalszego działania i ubezpiecza na
przemian stanowiskami: co drugi żołnierz poprawia maskowanie i wydziela wyposażenie
przewidziane do użycia w akcji, pozostali w tym czasie prowadzą obserwację i nasłuchiwanie w
wyznaczonych sektorach. Jeżeli istnieje duże prawdopodobieństwo zmiany rejonu zasadzki,
drużyna nie przygotowuje wyposażenia, dopóki dowódca nie potwierdzi rejonu podczas
rekonesansu.
Rekonesans strefy śmierci

Dowódca drużyny wraz z zespołem obserwacyjnym oraz radiotelefonistą (lub innym żołnierzem
ubezpieczającym go, jeżeli radiotelefonista nie wchodzi w skład patrolu) wychodzi na rekonesans
strefy śmierci. Przed wyjściem dowódca koryguje rozlokowanie żołnierzy pozostających w RZ oraz
przedstawia w s z y s t k i m po kolei pięciopunktowy plan działania na wypadek zagrożenia.
Podczas trwania rekonesansu 100% sił drużyny w RZ pozostaje w pełnej gotowości do reakcji na
kontakt z przeciwnikiem: każdy żołnierz znajduje się na swoim stanowisku z całym ekwipunkiem
przygotowanym do natychmiastowego działania (wyposażenie znajduje się na żołnierzu, zasobnik
jest dokładnie zapięty i ułożony przed żołnierzem, broń przeładowana i zabezpieczona).
Poruszając się w kierunku planowanej strefy śmierci, w dogodnym miejscu pomiędzy RZ i

obiektem, dowódca drużyny ustala punkt rozwinięcia (PR) i organizuje w nim postój orientacyjny.
Po zakończeniu nasłuchiwania i obserwacji dowódca lokalizuje strefę śmierci, a następnie
wyznacza stanowisko dla zespołu obserwacyjnego, po czym zespół rozpoczyna obserwację strefy i
jej otoczenia.
Dowódca drużyny precyzuje granice strefy śmierci, granicę działania oraz pozycje członków
patrolu, po czym podaje zespołowi obserwacyjnemu pięciopunktowy plan działania na wypadek
zagrożenia i wraz z radiotelefonistą wraca do RZ, gdzie przekazuje ostateczne ustalenia dotyczące
planu działania. W razie potrzeby jeszcze raz powtarza planowany przebieg zasadzki od początku
do końca oraz sposób działania na wypadek przedwczesnego kontaktu z przeciwnikiem. W
przypadku istotnych zmian w planie działania, dowódca przed powrotem do RZ przekazuje je
zespołowi obserwacyjnemu.
Zajęcie pozycji
Drużyna opuszcza RZ całością swoich sił i z całym wyposażeniem, a zbędny w czasie akcji
ekwipunek zostawia i maskuje w PR. Po zatrzymaniu drużyny w PR, dowódca rozmieszcza
53
żołnierzy pozostających w PR w ugrupowaniu do obrony okrężnej o niewielkich rozmiarach,

nawiązuje kontakt wzrokowy z zespołem obserwacyjnym i odbiera od niego informację o sytuacji
w rejonie strefy śmierci (kciuk żołnierza ubezpieczającego skierowany w górę – sytuacja bez
zmian; kciuk skierowany w dół – zmiany w sytuacji). Jeżeli zaistniały zmiany, dowódca drużyny
ocenia je i koryguje dotychczasowe ustalenia. Jeżeli zmiany nie nastąpiły, drużyna kontynuuje
działanie.
Dowódca drużyny rozlokowuje podległych żołnierzy na wysokości PR, na wprost ich stanowisk. Po
rozlokowaniu podaje sygnał, po którym drużyna dociera do pozycji i zajmuje stanowiska. Po
zajęciu stanowisk dowódca ściąga zespół obserwacyjny i włącza go do składu drużyny.
Ze względu na niewielkie rozmiary rejonu zasadzki oraz małą liczebność, patrole w sile drużyny
nie wystawiają w y s u n i ę t y c h ubezpieczeń bocznych ani tylnych. Funkcję ubezpieczeń
bocznych pełnią w tym przypadku skrajni żołnierze drużyny, a ubezpieczenia tylnego –
radiotelefonista dowódcy drużyny (jeżeli wchodzi w skład patrolu) lub jeden z żołnierzy zajmujący
swoje stanowisko w centrum pozycji drużyny.
Przygotowanie do akcji patrolu w sile drużyny obejmuje:

 Wyznaczenie sektorów ognia każdemu żołnierzowi przez dowódcę drużyny oraz przygotowanie
ograniczników sektora ognia przez wszystkich żołnierzy;
blokujących podejście do pozycji drużyny ze strefy śmierci (w trakcie akcji mogą być one
wykorzystane do rażenia sił przeciwnika w strefie śmierci w ramach ogólnego systemu ognia);
 Rozmieszczenie min działania kierunkowego i ewentualnie innych środków rażenia na
podejściach ewentualnych odwodów przeciwnika do strefy śmierci;
 Organizację systemu informowania i alarmowania;
 Zamaskowanie się na stanowiskach;
 Odbezpieczenie broni przez wszystkich żołnierzy drużyny;
 Kontrolę gotowości każdego żołnierza przez dowódcę drużyny.
Uderzenie ogniowe
Skrajny żołnierz drużyny przekazuje informację o zbliżających się siłach przeciwnika. Jeżeli
dowódca drużyny uważa, że zasadzka może być z jakichkolwiek u z a s a d n i o n y c h względów
nieudana, drużyna przepuszcza przeciwnika. W każdej innej sytuacji drużyna rozpoczyna akcję w
sposób wcześniej ustalony i przećwiczony.
W przypadku zdemaskowania drużyny przed zainicjowaniem zasadzki, każdy wykryty żołnierz

s a m o d z i e l n i e otwiera do przeciwnika ogień, a pozostała część drużyny idzie w jego ślady,
wykorzystując wszystkie środki rażenia. W zależności od sytuacji, drużyna w takim wypadku albo
kontynuuje działanie, albo zrywa kontakt z przeciwnikiem i wycofuje się.
Jeżeli zasadzka odbywa się w ciemnościach bez wykorzystania indywidualnych przyrządów

noktowizyjnych, natychmiast po zainicjowaniu uderzenia ogniowego mogą być wystrzelone naboje
oświetlające, pozwalające prowadzić skuteczniejszy ostrzał. Wszelkie środki oświetlające
wystrzeliwuje się z a pozycje własne, dzięki czemu utrudniają one przeciwnikowi działanie w
strefie śmierci, nie oślepiając patrolu.
Jeżeli przewidziane jest wykorzystanie w trakcie zasadzki wsparcia artyleryjskiego, dowódca

drużyny kieruje ogniem sił wspierających przy pomocy przydzielonego obserwatora ognia artylerii
(jest to podstawowa metoda) lub osobiście drogą radiową.
54
Żołnierze drużyny prowadzą ostrzał w wyznaczonych sektorach do określonego momentu (na

przykład do wystrzelenia amunicji z podłączonych magazynków) albo określonego sygnału (na
przykład dźwięku gwizdka bądź wystrzału z pistoletu sygnałowego w centralny odcinek strefy
śmierci).
Szturm
Po przerwaniu ognia każdy z żołnierzy jak najszybciej zmienia magazynek na pełny (niezależnie
czy wyczerpał amunicję czy nie) i obserwuje wyznaczony sektor. W tym czasie dowódca drużyny
ocenia sytuację: jeżeli cel uderzenia ogniowego został osiągnięty (przeciwnik został zlikwidowany),
podaje sygnał do szturmu; w przeciwnym wypadku – do ponownego uderzenia. Niezależnie od
oceny sytuacji, każdy żołnierz, który zauważa jakikolwiek ruch w strefie śmierci, s a m o d z i e l n i e
otwiera do przeciwnika ogień, co dla całej drużyny jest sygnałem, że ostrzał nie powiódł się. W
takim przypadku drużyna powtarza uderzenie ogniowe.
Wyjątkiem od powyższej zasady są przypadki, gdy drużyna bierze pod uwagę schwytanie jeńca.
Wówczas dowódca drużyny może podać sygnał do szturmu bez względu na sytuację w strefie
śmierci. Podobnie jak w przypadku plutonu, działanie takie jest dla patrolu szczególnie ryzykowne,
ponieważ grozi niepotrzebnymi stratami i może spowodować niekorzystny rozwój sytuacji.
Dowódca patrolu nie powinien się na nie decydować bez wyraźnej konieczności – szczególnie w
przypadku tak nielicznego patrolu, jakim jest drużyna.
Po sygnale do szturmu drużyna opuszcza pozycje i poruszając się skokami w parach, przemieszcza
się przez strefę śmierci w kierunku granicy działania. W trakcie szturmu dowódca drużyny porusza
się w składzie drużyny. W przypadku jakiegokolwiek zagrożenia ze strony przeciwnika, drużyna
kontynuuje szturm zgodnie z zasadami ognia i manewru aż do całkowitej likwidacji przeciwnika.
Po przejściu przez strefę śmierci drużyna zajmuje pozycje na granicy działania. Jeżeli w trakcie
szturmu prowadzony był ogień, żołnierze zmieniają magazynki na pełne. Po zajęciu stanowisk na
granicy działania dowódca drużyny orientuje się czy patrol poniósł straty oraz kontroluje zapas
amunicji, w razie potrzeby równomiernie ją rozprowadzając. W przypadku strat wśród
obsługujących ważniejsze środki ogniowe, dowódca drużyny natychmiast przydziela je innym
żołnierzom. Po zorientowaniu się w sytuacji dowódca zajmuje stanowisko w miejscu, z którego
może najlepiej kontrolować działanie drużyny.
Ubezpieczenia boczne (skrajni żołnierze drużyny) uczestniczą w szturmie razem z pozostałymi

żołnierzami drużyny. Po przejściu przez strefę śmierci i osiągnięciu granicy działania, żołnierze ci,
w zależności od SOP drużyny, samodzielnie lub na sygnał dowódcy zajmują stanowiska na obu
skrajach strefy śmierci, w odległości kontaktu głosowego z dowódcą drużyny – w miejscach
umożliwiających prowadzenie jak najlepszej obserwacji dróg podejścia ewentualnych odwodów
przeciwnika.
Jeżeli zasadzka ma być przeprowadzona bez wchodzenia do strefy śmierci, wtedy po uderzeniu
ogniowym – w zależności od planu działania – albo drużyna wykonuje odskok i wycofuje się,
realizując jedynie zasadzkę ogniową, albo do akcji w strefie śmierci przystępuje tylko zespół
przeszukujący (pozostałe siły drużyny nie opuszczają wtedy pozycji, ubezpieczając działanie
zespołu ze swoich stanowisk). Drugi z powyższych wariantów działania jest mniej korzystny ze
względu na zwiększone niebezpieczeństwo zespołu przeszukującego (musi on działać na linii ognia
pozostałych żołnierzy drużyny, znajdując się pomiędzy drużyną i ewentualnymi odwodami
przeciwnika podchodzącymi spoza strefy śmierci). Wariant ten należy stosować jedynie wtedy, gdy
55
teren uniemożliwia przeprowadzenie przez drużynę pełnego szturmu, a w innych tego typu
sytuacjach – zasadzkę ogniową.
Dowódca drużyny podaje sygnał do rozpoczęcia działania zespołowi przeszukującemu i w razie
potrzeby innym przewidzianym do użycia. Zespół nawiązuje z dowódcą drużyny kontakt
wzrokowy. Jeżeli sytuacja rozwija się zgodnie z planem, dowódca sygnalizuje mu przystąpienie do
działania we wcześniej ustalony sposób; w przeciwnym wypadku koryguje ustalenia. Po wykonaniu
zadania zespół przeszukujący zajmuje miejsce przy zebranym wyposażeniu, przygotowuje środki
do jego niszczenia i sygnalizuje dowódcy drużyny swoją gotowość.
W przypadku patrolu liczącego sześciu lub mniej żołnierzy, dowódca drużyny pełni funkcję
ubezpieczającego w zespole przeszukującym. Dzięki temu znajduje się on w centralnym miejscu
akcji, z którego najlepiej może kontrolować rozwój sytuacji.
Kolejność czynności do wykonania w strefie śmierci przez patrol w sile drużyny jest następująca:
1. Odtrącenie broni od rannych i zabitych żołnierzy przeciwnika;
2. Ewakuacja własnych rannych i zabitych ze strefy śmierci oraz udzielenie im pierwszej pomocy;
3. Przeszukanie zabitych żołnierzy przeciwnika;
4. Zebranie i przygotowanie do transportu określonego wyposażenia i dokumentów przeciwnika
oraz przejrzenie i zabezpieczenie każdego egzemplarza zabieranej broni;
5. Zebranie i przygotowanie do zniszczenia pozostałego uzbrojenia i ekwipunku przeciwnika.
Jeżeli w drużynie wyznaczony jest tylko jeden zespół przeszukujący, strefa śmierci przeszukiwana
jest od jednego końca do drugiego. Jeżeli wyznaczone są dwa zespoły przeszukujące, strefa śmierci
przeszukiwana jest od środka do zewnątrz. Przeszukanie zawsze rozpoczyna się od odtrącenia na
boki 100% broni przeciwnika w całej strefie śmierci, dopiero potem następuje metodyczne
przeszukiwanie poszczególnych ciał (patrz Zasadzka punktowa plutonu).
GRANICA DZIAŁANIA
Ubezpieczenie Ubezpieczenie
Zespół
przeszukujący
POZYCJE PATROLU
PR PRZED SZTURMEM
56
Rys. 20. Działanie zespołu przeszukującego w strefie śmierci.
W przypadku otrzymania sygnału od ubezpieczeń o podchodzeniu do strefy śmierci dużych sił

przeciwnika, dowódca drużyny bezwzględnie zarządza natychmiastowy odskok. Jeżeli siły
przeciwnika zbliżyły się do rejonu zasadzki niepostrzeżenie, ubezpieczenia powstrzymują je tak
długo, jak długo mogą się bronić, nie dopuszczając do całkowitego związania się walką, po czym
drużyna zrywa kontakt z przeciwnikiem.
Odskok
Dowódca drużyny podaje sygnały do odskoku z rejonu strefy śmierci poszczególnym elementom.
Odskok patrolu w sile drużyny odbywa się w następującej kolejności: (1) żołnierze ubezpieczający
granicę działania, (2) ubezpieczenia boczne, (3) zespół przeszukujący. W rejonie akcji żołnierze
drużyny poruszają się biegiem.
Żołnierze dotychczas ubezpieczający granicę działania wycofują się na pozycje sprzed szturmu. Po
opuszczeniu przez nich strefy śmierci dowódca drużyny podaje sygnał do odskoku ubezpieczeniom
bocznym. Żołnierze z ubezpieczeń bocznych wycofują się na pozycje sprzed szturmu, a żołnierze
z ubezpieczenia granicy działania opuszczają te pozycje i wycofują się do PR, gdzie zakładają
wyposażenie i przejmują funkcję ubezpieczenia. Ubezpieczenie PR osłania punkt okrężnie, a w
razie potrzeby – szczególnie w warunkach ograniczonej widoczności – naprowadza ustalonymi
sygnałami pozostałych żołnierzy drużyny.
W momencie opuszczania strefy śmierci przez ubezpieczenia boczne, dowódca drużyny podaje
sygnał zespołowi przeszukującemu do zniszczenia zebranego wyposażenia. Zespół odpala lonty
ładunków wybuchowych bądź odbezpiecza granaty odłamkowe i wraz z dowódcą drużyny
wycofuje się do PR. Żołnierze z ubezpieczeń bocznych osłaniają odskok dowódcy drużyny i
zespołu przeszukującego, po czym wycofują się za nimi.
W PR każdy żołnierz pobiera swoje wyposażenie i zajmuje stanowisko w obronie okrężnej, a

dowódca drużyny kontroluje jego stan osobowy. Dopóki drużyna nie osiągnie gotowości, jego
osłonę stanowi dotychczasowe ubezpieczenie PR. Jeżeli kogokolwiek ze składu drużyny brakuje,
dowódca bezzwłocznie organizuje przeszukanie rejonu zasadzki, wykorzystując ubezpieczenie PR
bądź cały patrol. Jeżeli stan osobowy się zgadza, drużyna opuszcza rejon działania. W pierwszym
etapie wycofuje się w innym kierunku niż faktycznie zaplanowany.
ZASADZKA ZŁOŻONA
Najmniejszymi siłami organizującymi zasadzkę złożoną jest pluton. Zasadzkę złożoną

przygotowuje się w terenie, który ogranicza możliwość manewru przeciwnika jedynie do dróg,
strumieni i tym podobnych szlaków. W ramach organizacji zasadzki złożonej dowódca patrolu
wyznacza rejon zasadzki centralnej oraz rejony zasadzek zewnętrznych. Ich przygotowanie i
przebieg są analogiczne do zasad organizacji zasadzki punktowej.
Zasadzka centralna inicjuje całą zasadzkę złożoną. Jej rolą jest likwidacja sił przeciwnika bądź
zadanie im maksymalnych strat. Element patrolu przygotowujący zasadzkę centralną powinien
dysponować największą siłą ognia, dlatego też wskazane jest skupienie najsilniejszych środków
rażenia w jego rejonie działania.
57
Zasadzki zewnętrzne organizowane są na odcinkach najbardziej prawdopodobnego wycofywania

się przeciwnika z rejonu zasadzki centralnej oraz podejścia ewentualnych odwodów. Rolą tych
zasadzek jest odcięcie dróg ucieczki sił przeciwnika wycofujących się z rejonu zasadzki centralnej
oraz powstrzymanie odwodów. Na szczeblu plutonu każdą z zasadzek zewnętrznych organizuje
drużyna, a na szczeblu kompanii i batalionu – pluton. Elementy patrolu odpowiedzialne za zasadzki
zewnętrzne nie rozpoczynają swojego działania zanim nie zostanie zainicjowana zasadzka
centralna.
RZ
RZ RZ
ZASADZKA PR ZASADZKA
PR CENTRALNA CENTRALNA RZ
PR PR
ZASADZKA
ZASADZKI ZEWNĘTRZNA
ZEWNĘTRZNE PR ZASADZKI PR ZASADZKA
ZEWNĘTRZNE ZEWNĘTRZNA
RZ RZ
PR
PR
RZ RZ
Rys. 21, 22. Przykłady zasadzek złożonych.
ZASADZKA DORAŹNA
Żołnierz patrolu, który pierwszy zauważył przeciwnika określonym sygnałem alarmuje

pozostałych, a następnie obserwuje działanie przeciwnika do chwili podejścia dowódcy patrolu. Po
sygnale o wykryciu przeciwnika patrol zatrzymuje się i pozostaje w miejscu w gotowości do
otwarcia ognia. Za pomocą ustalonych sygnałów dowódca patrolu wskazuje strefę śmierci.
Dotychczasowe ubezpieczenia przednie i tylne rozlokowują się na skrzydłach sił patrolu. W
przypadku patrolu w sile drużyny rolę ubezpieczeń bocznych pełnią skrajni żołnierze drużyny (w
trakcie akcji biorą oni również udział w ostrzale strefy śmierci). Dalsze działanie sił organizujących
zasadzkę doraźną oparte jest na zasadach przeprowadzania zasadzki zamierzonej.
ZASADZKA
NA POJAZDY OPANCERZONE
Celem zasadzki na pojazdy opancerzone jest ich likwidacja lub trwałe unieruchomienie i
pozbawienie możliwości prowadzenia ognia. Kompanie i bataliony mogą organizować zasadzki na
pojazdy opancerzone bez dodatkowych wzmocnień. Plutony przeprowadzają takie zasadzki z
założeniem, że ich celem będzie zniszczenie jednego lub dwóch pojazdów. Jeżeli celem ma być
większa ilość pojazdów, pluton musi być wzmocniony dodatkowymi środkami przeciwpancernymi.
W przypadku zasadzki na pojazdy opancerzone patrol dzieli się na grupę ogniową, grupę
wspierającą oraz grupę ubezpieczającą.
Grupę ogniową stanowią środki przeciwpancerne. Pozostałe środki rażenia są uzupełnieniem

ogólnego systemu ognia, tworząc grupy wspierającą i ubezpieczającą. Broń przeciwpancerna
58
rozmieszczana jest tak, aby jak najlepiej wykorzystane były jej możliwości rażenia. W zależności
od warunków terenowych jest ona rozlokowana z tyłu, na skrzydłach lub w środku sił patrolu.
Zasadzka na pojazdy opancerzone organizowana jest w terenie, który ogranicza możliwość

manewru przeciwnika jedynie do określonej drogi bądź innego szlaku komunikacyjnego. Ze
względu na możliwości manewrowe pojazdów, elementy zasadzki powinny być rozmieszczone tak,
aby od strefy śmierci oddzielały je naturalne przeszkody. Wszystkie elementy powinny być również
przygotowane na możliwość spieszenia sił przeciwnika i próbę ich oddziaływania na siły patrolu po
spieszeniu.
Wskazane jest, aby elementy patrolu otwierały ogień dopiero po zatrzymaniu przeciwnika w strefie
śmierci, musi więc zostać opracowany odpowiedni do warunków terenowych sposób zatrzymania
pojazdów. Wymóg ten podyktowany jest stosunkowo niską szybkostrzelnością środków
przeciwpancernych i brakiem możliwości błyskawicznego korygowania ognia, jeżeli cel nie
zostanie trafiony po pierwszym strzale. Grupa ogniowa w miarę możliwości powinna w pierwszej
kolejności zniszczyć pierwszy i ostatni pojazd przeciwnika.
Ze względu na duże możliwości przeciwdziałania ze strony przeciwnika, zasadzka na pojazdy

opancerzone opiera się na gwałtownym, lecz krótkotrwałym uderzeniu ogniowym i szybkim
odskoku. W jej przypadku żaden z elementów patrolu nie wchodzi do strefy śmierci.
ZASADZKA GURKÓW
Zasadzka Gurków6 to specyficzna, niestandardowa forma zasadzki, której – jako jedynej zasadzki
wojskowej – podstawowym celem jest schwytanie jeńca. Zasadzka ta wprowadzona została przez
patrole Gurków walczących w pododdziałach brytyjskich na Malajach i Borneo w latach
sześćdziesiątych. Polega ona na gwałtownym uderzeniu trzech członków patrolu na siły
przeciwnika poruszające się rzędem. Liczebność tych sił nie odgrywa przy tym większego
znaczenia.
Do przeprowadzenia zasadzki Gurków organizowany jest patrol liczący w zależności od

doświadczenia od 5 do 7 żołnierzy. Trzech żołnierzy patrolu stanowi zespół obezwładniający,
pozostali działają jako zespoły obserwacyjne. Doświadczony patrol może składać się z dwóch
obezwładniających oraz dwóch obserwatorów.
Zasadzka Gurków wymaga terenu, który wymusza na siłach przeciwnika poruszanie się rzędem
oraz zapewnia zespołowi obezwładniającemu dobre ukrycie z obu stron szlaku. Obserwatorzy
zajmują stanowiska na skrzydłach – w miejscach zapewniających im ukrycie, możliwość
obserwacji szlaku oraz osłonę przed ogniem zespołu obezwładniającego. Stanowiska te muszą
również zapewniać warunki do przekazania zespołowi obezwładniającemu informacji o
przeciwniku (jako minimum: przybliżoną liczebność, szybkość poruszania się i stan gotowości) z
odpowiednim wyprzedzeniem.
Po podejściu przeciwnika, zespół obezwładniający wyczekuje na środek jego ugrupowania, po

czym wykonuje jednoczesne uderzenie: żołnierz środkowy ogłusza przeciwnika znajdującego się
w tym momencie bezpośrednio przed nim, a skrajni otwierają ogień wzdłuż szlaku. Nie
przerywając prowadzenia ognia skrajni żołnierze zajmują miejsca na środku szlaku i kontynuują
ostrzał, klęcząc plecami do siebie. W tym czasie środkowy odrzuca broń jeńca i podaje sygnał do
6
Z jęz. ang. Gurkha Snatch.
59
odskoku. Skrajni chwytają jeńca z obu stron za wyposażenie lub umundurowanie i ciągnąc go po
ziemi wykonują odskok w kierunku punktu zbiórki (PZ). Żołnierz środkowy rzuca w obie strony
szlaku granaty ręczne i/lub dymne, po czym dołącza do zespołu i ubezpiecza odskok. W momencie
eksplozji granatów zespoły obserwacyjne mogą spotęgować straty i dezorientację w siłach
przeciwnika, również obrzucając je swoimi granatami bezpośrednio przed odskokiem do PZ.
Obserwatorzy nie wykorzystują indywidualnej broni strzeleckiej, aby nie zdemaskować swojej
obecności. Cały patrol zbiera się w PZ i wycofuje z rejonu działania.
Ze względu na swoją specyfikę, zasadzka Gurków bezwzględnie wymaga doboru odpowiedniego
terenu, dogłębnego i wielowariantowego treningu działania oraz żelaznej konsekwencji,
zdecydowania i szybkości w działaniu. Zasadzkę tę należy przeprowadzać w warunkach
ograniczonej widoczności. Czas trwania zasadzki Gurków od uderzenia do odskoku nie powinien
przekroczyć 15-20 sekund.
Zespół PUNKT
ZBIÓRKI
obserwacyjny
(3) (PZ)
(3)
(3)
Zespół
obserwacyjny
(1) Uderzenie Siły
środkowego na przeciwnika
człowieka (2)
bezpośrednio
przed nim oraz
ogień skrajnych
wzdłuż
ugrupowania
przeciwnika. (2) Wyciągnięcie jeńca z rejonu (1)
zasadzki przez skrajnych oraz (3) Atak zespołów obserwacyjnych za
osłona ich odskoku przez Zespół pomocą granatów oraz wycofanie się
środkowego za pomocą obezwładniający wszystkich elementów patrolu do punktu
granatów. zbiórki (PZ).
Rys. 23. Zasadzka Gurków.
60
RAJD
Rajd, zwany również napadem, jest specyficzną formą tradycyjnego ataku. Polega na uderzeniu na
nieporuszający się obiekt lub siły na terenie kontrolowanym przez przeciwnika, zakończonym
planowym wycofaniem się. Celem rajdu może być:
 Zniszczenie określonych sił przeciwnika lub zadanie im strat;
 Zniszczenie określonego wyposażenia lub instalacji;
 Wyparcie sił przeciwnika z obiektu działania;
 Schwytanie lub oswobodzenie określonych osób.
Podstawą powodzenia rajdu jest zaskoczenie przeciwnika, skoordynowany ogień wszystkich

środków rażenia, gwałtowne i konsekwentne przeprowadzenie akcji oraz kontrolowany odskok.
Istotą rajdu jest możliwość skutecznego oddziaływania niewielkich sił nawet na kilkakrotnie
większe. Rajdy zwykle przeprowadzane są przez plutony i kompanie. Drużyny, ze względu na
niewielkie możliwości działania, mogą je przeprowadzać samodzielnie jedynie w sprzyjających
warunkach.
Rajdy są podstawowym i uniwersalnym narzędziem walki opartej na charakterystycznej dla

współczesnych wojen i konfliktów koncepcji precyzyjnych uderzeń niewielkich sił lądowych.
Mogą być z powodzeniem stosowane na wszystkich poziomach działań bojowych: od taktycznego
po strategiczny. Każdy rajd, podobnie jak zasadzka, oprócz wymiernych efektów uderzenia ma
również duże znaczenie w walce psychologicznej, potęgując stres, obawę i niepewność
przeciwnika. Rajdy zmuszają go także do podejmowania wzmożonych działań asekuracyjnych i
angażowania większych sił w rejonach nie objętych bezpośrednimi walkami.
Niniejszy rozdział dotyczy jedynie rajdów stosowanych w działaniach patrolowych. W przypadku

tych działań pojęcie rajd odnosi się do akcji patroli pieszych bądź zmotoryzowanych na lądzie i nie
dotyczy rajdów powietrznych, powietrznoszturmowych i im podobnych7.
ELEMENTY
REJONU RAJDU
W celu zapewnienia sprawności działania patrolu w rejonie operacji, wyznacza się w nim
następujące elementy koordynacyjne: (1) rejon ześrodkowania, (2) punkt rozwinięcia oraz (3)
granicę działania.
7
Różnica między rajdem w działaniach patrolowych i rajdem w działaniach powietrznoszturmowych opiera się m.in.
na istocie przerzutu sił przeprowadzających tę operację: w działaniach patrolowych są one transportowane jedynie do
rejonu operacji, natomiast w działaniach powietrznoszturmowych – bezpośrednio do obiektu działania.
61

obserwacji, słuchu i ognia broni ręcznej z obiektu działania – w takiej od niego odległości, która nie
utrudni podejścia patrolu do tego obiektu. RZ jest przez dowódcę patrolu ustalany w s t ę p n i e na
etapie planowania operacji, a następnie potwierdzany lub zmieniany podczas operacji. W trakcie
akcji RZ jest ubezpieczany okrężnie przez element grupy ubezpieczającej. W przypadku patrolu
nielicznego, RZ ubezpieczany jest jedynie na godzinie 0600 i 1200 względem kierunku podejścia
do obiektu działania. Patrol liczący 10 lub mniej ludzi na czas akcji nie pozostawia w RZ żadnych
ubezpieczeń (opuszcza rejon całością swoich sił po dokonaniu ostatecznych przygotowań do
działania).
Punkt rozwinięcia
W przypadku rajdu, punkt rozwinięcia (PR) to miejsce pomiędzy rejonem ześrodkowania (RZ)
i obiektem działania, w którym elementy patrolu rozdzielają się i wychodzą na swoje pozycje. PR
ustalany jest podczas rekonesansu dowódcy patrolu bezpośrednio przed akcją. Powinien znajdować
się poza zasięgiem obserwacji z obiektu działania.
Granica działania
W przypadku rajdu, granica działania to określony przez dowódcę patrolu odcinek wewnątrz lub na
zewnątrz obiektu działania, na którego wysokość prowadzi szturm grupa szturmowa. Granica
działania wyznaczana jest w celu zapewnienia kontroli i koordynacji szturmu oraz pełnego
odizolowania i ubezpieczenia rejonu akcji po jej zainicjowaniu. Musi być łatwa do
zidentyfikowania w terenie.
62
ORGANIZACJA PATROLU
DO RAJDU
DOWÓDZTWO
PATROLU
Grupa Grupa Grupa

ubezpieczająca szturmowa wspierająca
ubezpieczenie dróg zespół środki o największej

podejścia do obiektu obserwacyjny sile rażenia
ubezpieczenie zespół
rejonu ześrodkowania torujący
zespół
przeszukujący
zespół
obezwładniający
zespół
ewakuacyjny
zespół
niszczący
Dowództwo patrolu
63
przydzielonych na czas operacji. W przypadku rajdu, dowódca patrolu wraz z radiotelefonistą i

niezbędnym personelem specjalistycznym znajdują się przy grupie szturmowej, a jego zastępca
(pomocnik) – przy grupie wspierającej. Zasadą jest, że niezależnie od wielkości patrolu
radiotelefonista zawsze znajduje się przy dowódcy patrolu.
Grupa ubezpieczająca
Grupa ubezpieczająca osłania grupy szturmową i wspierającą w trakcie zajmowania pozycji,
przeprowadzania akcji oraz wycofywania się z obiektu działania. Jej zadaniem jest odizolowanie
przeciwnika znajdującego się w obiekcie działania – niedopuszczanie jakichkolwiek odwodów oraz
uniemożliwienie mu wydostania się z obiektu. Grupa ubezpieczająca dzieli się na ubezpieczenie
dróg podejścia do obiektu działania oraz ubezpieczenie rejonu ześrodkowania (RZ).
Grupa wspierająca
Grupa wspierająca stanowi podstawę ognia i bezpośrednią osłonę grupy szturmowej. W jej skład
wchodzą najsilniejsze środki rażenia – zarówno organiczne, jak i przydzielone. Najczęściej
funkcjonuje jako element przyporządkowany do grupy szturmowej, ale może też pełnić rolę
odwodu dowódcy patrolu na wypadek kontaktu ubezpieczeń z dodatkowymi siłami przeciwnika.
Zwykle grupą wspierającą dowodzi zastępca (pomocnik) dowódcy patrolu.
Grupa szturmowa
Grupa szturmowa przeprowadza bezpośrednie uderzenie na przeciwnika i wykonuje szczegółowe
zadania w obiekcie działania. Do wykonania tych zadań dzieli się na specjalistyczne zespoły. W
zależności od potrzeb dowódca patrolu może zwiększyć ilość zespołów jednego rodzaju bądź jeden
zespół obarczyć dwiema niekolidującymi ze sobą funkcjami;
Zespół obserwacyjny jest źródłem informacji o ewentualnych zmianach sytuacji przed
rozpoczęciem bezpośredniej akcji. Obserwuje obiekt działania od rozpoczęcia rekonesansu
dowódcy patrolu do przystąpienia do akcji grupy szturmowej. Składa się z obserwatora oraz
ubezpieczającego, zwróconego w kierunku punktu rozwinięcia (PR).
Zespół torujący
Zespół torujący wykonuje przejście w ewentualnych przeszkodach na kierunku działania grupy
szturmowej. Składa się co najmniej z dwóch żołnierzy.
Zespół przeszukujący
Zespół przeszukujący przeszukuje obiekt działania, sprawdzając czy osiągnięty został cel rajdu.
Składa się z 2-3 żołnierzy.
Zespół niszczący
Zespół niszczący niszczy sprzęt, pojazdy, broń i inne wyposażenie przeciwnika. Składa się z 2-3
żołnierzy.
Zespół ewakuacyjny
Zespół ewakuacyjny ewakuuje z rejonu akcji do wyznaczonego miejsca (zwykle do RZ) rannych
i zabitych z sił patrolu. Po ewakuacji udziela rannym pierwszej pomocy medycznej i przygotowuje
ich do transportu do wojsk własnych. Składa się co najmniej z dwóch żołnierzy.
Zespół obezwładniający
64
Zespół obezwładniający obezwładnia i eskortuje ewentualnych jeńców ze strefy śmierci do

wyznaczonego miejsca (zwykle PR lub RZ), działając zgodnie z zasadami postępowania z jeńcami
(patrz Planowanie działań patrolowych) oraz poleceniami dowódcy patrolu. Składa się z 2-3
żołnierzy.
Podstawowym wymogiem bezpieczeństwa i powodzenia akcji patrolu jest ścisłe współdziałanie

grupy wspierającej ze szturmową. Wsparcie musi po rozpoczęciu ostrzału zapewnić grupie
szturmowej na tyle silny i celny ogień, aby zneutralizować ewentualny opór przeciwnika w obiekcie
w jak najkrótszym czasie. Współdziałanie obu grup polega na odpowiednim przenoszeniu ognia
przez grupę wspierającą na kolejne odcinki obiektu w miarę przesuwania się ataku grupy
szturmowej.
ETAPY RAJDU
PLUTONU I KOMPANII
Działanie patrolu w rejonie operacji obejmuje siedem zasadniczych etapów: (1) organizację rejonu
ześrodkowania, (2) rekonesans obiektu działania, (3) zajęcie pozycji, (4) podejście do obiektu
działania, (5) szturm, (6) działanie zespołów oraz (7) odskok.
RAJD PLUTONU



o strukturze trzech drużyn). Doświadczone patrole mogą ograniczyć ubezpieczenie do d w ó c h

65
rekonesansu.

Dowódca określa czas gotowości do rekonesansu oraz miejsce złożenia niezabieranego na akcję

Dowódca plutonu wraz z dowódcami poszczególnych grup i zespołem obserwacyjnym wychodzi na
rekonesans obiektu działania. Podczas trwania rekonesansu 100% sił plutonu w RZ pozostaje
w pełnej gotowości do reakcji na kontakt z przeciwnikiem: każdy żołnierz znajduje się na swoim
stanowisku z całym ekwipunkiem przygotowanym do natychmiastowego działania (wyposażenie
znajduje się na żołnierzu, zasobnik jest dokładnie zapięty i ułożony przed żołnierzem, broń
przeładowana i zabezpieczona).
Poruszając się w kierunku obiektu działania, w dogodnym miejscu pomiędzy RZ i obiektem

dowódca plutonu ustala punkt rozwinięcia (PR) i organizuje w nim postój orientacyjny. Po
stanowisko dla zespołu obserwacyjnego. Zespół obserwacyjny od razu przystępuje do obserwacji
obiektu działania i jego otoczenia.
Dowódca plutonu wraz z dowódcami grup weryfikuje posiadane informacje o obiekcie, ustala
pozycje poszczególnych elementów i głównych środków ogniowych oraz wyznacza granicę
działania.
Jeżeli pluton nie dysponuje odpowiednio długim czasem na wykonanie zadania, dowódca może
wyjść na rekonesans od razu z ubezpieczeniami dróg podejścia do obiektu, które w takim
przypadku do czasu potwierdzenia lokalizacji obiektu pozostają w PR w ugrupowaniu do obrony
okrężnej. W takiej sytuacji, ubezpieczenia zajmują swoje stanowiska samodzielnie po
potwierdzeniu lokalizacji obiektu przez dowódcę plutonu i w oparciu o jego instrukcje.
Dowódca plutonu podaje zespołowi obserwacyjnemu pięciopunktowy plan działania na wypadek

ustalenia dotyczące organizacji akcji. W razie potrzeby jeszcze raz powtarza jej planowany przebieg
od początku do końca oraz sposób działania na wypadek przedwczesnego kontaktu z
Zajęcie pozycji
Poszczególne elementy plutonu zajmują swoje pozycje w następującej kolejności: (1) grupa
odcinki dróg podejścia do swoich pozycji grupy pokonują czołgając się. W zależności od terenu i
66
sytuacji, ubezpieczenia mogą dotrzeć do swoich pozycji przez PR lub bezpośrednio z RZ. Grupy
wspierająca i szturmowa wychodzą na pozycje dopiero po zajęciu stanowisk i osiągnięciu
gotowości przez ubezpieczenia. Dopuszczalna jest sytuacja, w której obie te grupy opuszczają RZ
razem i oczekują na gotowość ubezpieczeń w PR w ugrupowaniu do obrony okrężnej.
Dowódca plutonu opuszcza RZ z grupami wspierającą i szturmową oraz niezbędnym personelem

specjalistycznym. Dowódcy grup zatrzymują grupy w PR, a dowódca plutonu nawiązuje kontakt
wzrokowy z zespołem obserwacyjnym i odbiera od niego informację o sytuacji w obiekcie
dotychczasowe ustalenia. Jeżeli zmiany nie nastąpiły, podaje dowódcy grupy wspierającej sygnał
do zajęcia pozycji. W czasie, gdy grupa wspierająca zajmuje pozycje, dowódca grupy szturmowej
rozlokowuje podległych żołnierzy parami na wysokości PR, na wprost stanowisk grupy. Dowódca
plutonu podaje dowódcy grupy sygnał, po którym cała grupa dociera do swoich pozycji i zajmuje
stanowiska. Po zajęciu pozycji przez grupęGRANICA
szturmową
DZIAŁANIA
zespół obserwacyjny zajmujeUbezpieczenie
stanowisko w
PR i ubezpiecza rejon akcji od tyłu.
Ubezpieczenie
Grupa
wspierająca
Grupa
szturmowa
Dowództwo
patrolu
Ubezpieczenie
PUNKT
ROZWINIĘCIA
(PR)
Zespół
obserwacyjny
REJON
ZEŚRODKOWANIA
(PR)
67
Rys. 24. Patrol na pozycjach w rejonie obiektu działania.

Podejście do obiektu działania
Dowódca plutonu podaje grupie szturmowej sygnał do podejścia do obiektu. Grupa porusza się
parami w kierunku obiektu w sposób zapewniający maksymalne maskowanie działania; z reguły
czołgając się. Dowódca plutonu wraz z radiotelefonistą i niezbędnym personelem specjalistycznym
porusza się za grupą szturmową w odległości zapewniającej mu kontrolę jej działania.
Jeżeli podejście grupy szturmowej pozostaje nie wykryte przez przeciwnika, dociera ona możliwie
jak najbliżej obiektu, a w przypadku wykrycia – automatycznie rozpoczyna kolejny etap działania
(patrz Szturm). Jeżeli na drodze podejścia do obiektu znajdują się przeszkody, grupa zalega w
gotowości do otwarcia ognia, a do działania przystępuje zespół torujący. Działanie grupy
szturmowej jest bezpośrednio ubezpieczane przez grupę wspierającą. W przypadku wykrycia grupy
szturmowej przez przeciwnika, wsparcie rozpoczyna gwałtowny ostrzał obiektu i osłania swoim
ogniem dalsze działanie grupy szturmowej.
Działanie grupy szturmowej nie jest poprzedzane tak zwanym atakiem pozorowanym. Istotą
działania sił przeprowadzających rajd jest c a ł k o w i t e zaskoczenie przeciwnika, a ponieważ
rajdy są operacjami przeciwko stosunkowo niewielkim siłom znajdującym się w niewielkich
obiektach (rejonach), każdy atak pozorowany – niezależnie od kierunku – zakończy się
postawieniem w stan pełnej gotowości w s z y s t k i c h sił przeciwnika w całym rejonie działania.
W ten sposób naruszany jest jeden z fundamentów powodzenia, jakim jest zaskoczenie, a grupa
szturmowa staje oko w oko z zaalarmowanym i przygotowanym do działania przeciwnikiem.
Szturm
Po ustalonym sygnale grupa szturmowa otwiera gwałtowny ogień i wchodzi na obiekt działania.
W sytuacji optymalnej grupa szturmowa wchodzi na obiekt nie wykryta i dopiero tam otwiera
ogień, po czym kontynuuje szturm pod osłoną grupy wspierającej. Niezależnie jednak od momentu
rozpoczęcia szturmu, z chwilą otwarcia ognia przez grupę szturmową grupa wspierająca
natychmiast rozpoczyna ostrzał, niszcząc w pierwszej kolejności główne środki ogniowe
przeciwnika.
Grupa szturmowa porusza się skokami w parach w kierunku granicy działania. W trakcie szturmu
wszystkie pary działają zgodnie z zasadami ognia i manewru. Optymalnym wariantem działania
grupy szturmowej w obiekcie jest atak płytkim klinem. Dowódca plutonu wraz z radiotelefonistą
i niezbędnym personelem specjalistycznym porusza się za grupą szturmową w odległości
zapewniającej kontrolę jej działania.
68
Grupa wspierająca, w miarę przesuwania się szturmu do przodu, przenosi swój ogień na dalsze
rejony obiektu. W przypadku nasilenia się obrony przeciwnika, wsparcie skupia ogień na głównych
punktach oporu, a grupa szturmowa bezwzględnie je likwiduje stosując ogień i manewr.
Po likwidacji przeciwnika grupa szturmowa dociera do granicy działania i zajmuje na niej pozycje.
Każdy z żołnierzy zmienia magazynek na pełny. Po zajęciu przez grupę szturmową stanowisk na
granicy działania dowódca grupy orientuje się czy grupa poniosła straty oraz kontroluje zapas
obsługujących ważniejsze środki ogniowe, dowódca grupy natychmiast przydziela je innym
żołnierzom. Informacje o stratach i stanie amunicji przekazuje jak najszybciej dowódcy plutonu.
GRANICA DZIAŁANIA
Jeżeli sytuacja w obiekcie jest całkowicie opanowana, po reorganizacji grupy szturmowej na
granicy działania grupa wspierająca może zostać przez dowódcę patrolu przegrupowana na nowe
pozycje w celu ubezpieczenia kierunku największego zagrożenia ze strony ewentualnych odwodów
przeciwnika.
W przypadku nasilenia się

obrony sił przeciwnika, grupa
szturmowa bezwzględnie ją
likwiduje we współdziałaniu z
grupą wspierającą.
Grupa
wspierająca, w
miarę
przesuwania się
szturmu do
przodu przenosi
ogień na dalsze
Grupa szturmowa porusza rejony obiektu,
się skokami w parach w skupiając ostrzał
kierunku granicy działania. na głównych
W trakcie szturmu punktach oporu
poszczególne pary działają przeciwnika.
zgodnie z zasadami ognia i
manewru. Optymalnym
wariantem działania w
obiekcie jest atak płytkim
klinem. 69
Rys. 25. Działanie grupy szturmowej i wspierającej w czasie szturmu.

Dowódca plutonu podaje sygnał do rozpoczęcia działania zespołom przeszukującym, a następnie
kolejnym przewidzianym do użycia. Każdy zespół nawiązuje z dowódcą plutonu kontakt
ustalenia. Po wykonaniu zadania każdy zespół sygnalizuje dowódcy plutonu zakończenie działania i
zajmuje dotychczasowe stanowisko na granicy działania.
Kolejność czynności do wykonania w obiekcie działania jest następująca:

rozbrojenie i odstawienie ewentualnych jeńców z rejonu akcji przez zespoły obezwładniające.
2. Ewakuacja własnych rannych i zabitych poza rejon akcji oraz udzielenie rannym pierwszej
pomocy przez zespoły ewakuacyjne.
4. Zebranie i przygotowanie do transportu określonych osób, wyposażenia bądź dokumentów
przeciwnika oraz przejrzenie i zabezpieczenie każdego egzemplarza zabieranej broni przez
zespoły przeszukujące.
5. Zebranie i przygotowanie do zniszczenia ważniejszego uzbrojenia i ekwipunku przeciwnika
przez zespoły przeszukujące i zespoły niszczące.
Jeżeli w plutonie wyznaczony jest tylko jeden zespół przeszukujący, obiekt działania
przeszukiwany jest od granicy działania do początku obiektu. Jeżeli wyznaczone są dwa zespoły
przeszukujące, każdy z nich przeszukuje określoną połowę obiektu od granicy działania do
początku. W przypadku większej ilości zespołów przeszukujących, każdy z nich przeszukuje
wcześniej określony przez dowódcę plutonu odcinek obiektu. Przeszukanie zawsze rozpoczyna się
od odtrącenia na boki 100% broni przeciwnika w całym obiekcie działania, dopiero potem
następuje metodyczne przeszukiwanie poszczególnych ciał (patrz Zasadzka punktowa plutonu).
Zespoły niszczące mogą przystąpić do działania nie wcześniej niż po odtrąceniu broni od
70
palenia się ścieżki prochowej powinien wynosić 1 minutę. Po przygotowaniu ładunków zespoły
niszczące pozostają przy wyposażeniu przeznaczonym do niszczenia. W razie potrzeby, przed
opuszczeniem obiektu przez pluton mogą one również wykonywać doraźne uzbrojenie terenu.
Jeżeli do obiektu działania zbliżają się dodatkowe siły przeciwnika, ubezpieczenia – w zależności
od zaawansowania działań plutonu w obiekcie – powstrzymują je tak długo, jak długo mogą się
bronić, nie dopuszczając do całkowitego związania się walką. W takiej sytuacji dowódca plutonu
wykorzystuje grupę wspierającą do osłony zagrożonego kierunku.
Odskok
Dowódca plutonu podaje sygnały do odskoku z obiektu działania poszczególnym elementom.
Odskok odbywa się w kolejności odwrotnej niż podczas zajmowania pozycji przed akcją: (1) grupa
szturmowa, (2) grupa wspierająca, (3) grupa ubezpieczająca. W rejonie akcji żołnierze plutonu
poruszają się biegiem.
Grupa wspierająca wycofuje się do pozycji sprzed szturmu i zajmuje je w gotowości do udzielenia
wsparcia i osłony zespołom niszczącym.
Po wycofaniu się grupy szturmowej z obiektu, dowódca plutonu podaje sygnał do wykonania
zadania zespołom niszczącym. Zespoły odpalają lonty ładunków wybuchowych bądź odbezpieczają
granaty odłamkowe i wraz z dowódcą plutonu wycofują się do PR. Grupa wspierająca ubezpiecza
odskok dowódcy plutonu i zespołów niszczących, po czym wycofuje się za nimi. W PR dowódcy
kontrolują stany osobowe podległych elementów, po czym kontynuują odskok do RZ. Jeżeli
kogokolwiek brakuje, dowódca plutonu bezzwłocznie organizuje powrót do obiektu działania,
wykorzystując siły znajdujące się w PR oraz informując drogą radiową wszystkie elementy plutonu
o sytuacji.

dowódcy plutonu podanym drogą radiową lub po eksplozji ładunków wybuchowych.
eksplozji jako sposobu zapasowego. Dzięki temu, w przypadku komplikacji, dowódca plutonu
Jeżeli przewidziane jest wykorzystanie w trakcie rajdu wsparcia artyleryjskiego bądź powietrznego,
dowódca plutonu po wycofaniu się do PR i sprawdzeniu stanów osobowych wzywa ogień sił
wspierających przy pomocy przydzielonego obserwatora ognia artylerii (lub innego specjalisty)
albo osobiście drogą radiową. Ostrzał artyleryjski lub powietrzny obiektu działania po
przeprowadzeniu akcji jest powszechnie stosowaną metodą osłony sił przeprowadzających rajd oraz
potęgującą straty i zniszczenia w obiekcie.
Po wycofaniu się do RZ każdy element plutonu pobiera wyposażenie i zajmuje stanowisko w

obronie okrężnej RZ wskazane przez dowódcę grupy ubezpieczającej. Czynności wszystkich
stanu osobowego i ekwipunku przez dowódców poszczególnych szczebli. W przypadku plutonu
kontrola opiera się na łańcuchu dowodzenia. Dopóki elementy plutonu nie osiągną gotowości do
71
Po zakończeniu procedur związanych z kontrolą stanu osobowego i wyposażenia pluton opuszcza

rejon działania. Jeżeli po akcji nie jest on podejmowany przez środki transportu bezpośrednio
z obiektu działania, w pierwszym etapie wycofuje się w innym kierunku niż faktycznie
zaplanowany.
RAJD KOMPANII

ześrodkowania (RZ) dowódca kompanii zatrzymuje kompanię i organizuje postój orientacyjny
(nasłuchiwanie i obserwację). Jeżeli brak jest oznak zagrożenia, wraz z dowódcami plutonów,
radiotelefonistą oraz ubezpieczeniem RZ (po 2 żołnierzy z każdego plutonu) wychodzi na
rozpoznanie i potwierdzenie rejonu ześrodkowania. Przed wyjściem przedstawia swemu
zastępcy pięciopunktowy plan działania na wypadek zagrożenia (patrz Planowanie działań
patrolowych).
Po potwierdzeniu lokalizacji RZ dowódca kompanii organizuje jego rozpoznanie. Rozpoznanie RZ

może być przeprowadzone ogólnie przez jednego z dowódców plutonów wraz z ubezpieczeniem
lub równocześnie przez wszystkich dowódców plutonów i ich żołnierzy na kierunkach podległych
im elementów. Przed rozpoczęciem rozpoznawania dowódca kompanii przedstawia dowódcom
plutonów pięciopunktowy plan działania na wypadek zagrożenia.
Jeżeli zaplanowany rejon odpowiada wymaganiom, dowódca kompanii przedstawia

ubezpieczającym plan działania na wypadek zagrożenia i rozlokowuje ich na godzinie 0600, 1000 i
0200. Po rozstawieniu ubezpieczeń dowódcy wracają do sił głównych kompanii, doprowadzają
kompanię do RZ i rozlokowują zgodnie z ustalonym porządkiem. Dowódca kompanii może
dodatkowo pozostawić jednego z dowódców plutonów w RZ na godzinie 0600. Po dojściu
kompanii do RZ pełni on wtedy funkcję przewodnika i po kolei rozmieszcza w nim poszczególne
plutony.
Kompania rozlokowuje się na pozycjach w RZ parami, w ugrupowaniu do obrony okrężnej na

planie koła lub trójkąta. Po wstępnym zajęciu pozycji dowódca kompanii koryguje rozlokowanie
plutonów i określa im pasy obserwacji. Dowódcy plutonów korygują rozlokowanie podległych
drużyn i określają im pasy obserwacji Dowódcy drużyn określają podwładnym sektory obserwacji
oraz kontrolują załadowanie i zabezpieczenie broni. Po skorygowaniu pozycji żołnierze na
przemian w parach przygotowują się do dalszego działania: poprawiają maskowanie
indywidualne i wydzielają wyposażenie przewidziane do użycia w akcji. Jeżeli istnieje duże
prawdopodobieństwo zmiany RZ, kompania nie przygotowuje wyposażenia, dopóki dowódca nie
potwierdzi lokalizacji obiektu podczas rekonesansu.
Po rozlokowaniu podwładnych, dowódcy plutonów stawiają się na stanowisku dowódcy kompanii.

Dowódca kompanii określa czas gotowości do rekonesansu oraz miejsce złożenia nie zabieranego
na akcję ekwipunku poszczególnych elementów. O określonym czasie dowódca sprawdza stan
zastępcy plan działania na wypadek kontaktu z przeciwnikiem oraz w razie potrzeby uściśla
instrukcje dotyczące działalności sił głównych kompanii podczas rekonesansu.
72
Dowódca kompanii wraz z dowódcami poszczególnych grup i zespołem obserwacyjnym wychodzi

na rekonesans obiektu działania. Podczas trwania rekonesansu 100% sił kompanii w RZ pozostaje
w pełnej gotowości do reakcji na kontakt z przeciwnikiem: każdy żołnierz znajduje się na swoim
stanowisku z całym ekwipunkiem przygotowanym do natychmiastowego działania (wyposażenie
znajduje się na żołnierzu, zasobnik jest dokładnie zapięty i ułożony przed żołnierzem, broń
przeładowana i zabezpieczona).
Poruszając się w kierunku obiektu działania, w dogodnym miejscu pomiędzy RZ i obiektem,

dowódca kompanii ustala punkt rozwinięcia (PR) i organizuje w nim postój orientacyjny. Po
stanowisko dla zespołu obserwacyjnego. Zespół obserwacyjny od razu przystępuje do obserwacji
obiektu i jego otoczenia.
Dowódca kompanii wraz z dowódcami grup weryfikuje posiadane informacje o obiekcie, ustala
pozycje poszczególnych elementów i głównych środków ogniowych oraz wyznacza granicę
działania.
Jeżeli kompania nie dysponuje odpowiednio długim czasem na wykonanie zadania, dowódca może
wyjść na rekonesans od razu z ubezpieczeniami dróg podejścia do obiektu, które w takim
przypadku do czasu potwierdzenia lokalizacji obiektu pozostają w PR w ugrupowaniu do obrony
okrężnej. W tej sytuacji, ubezpieczenia zajmują swoje stanowiska samodzielnie po potwierdzeniu
lokalizacji obiektu przez dowódcę kompanii i w oparciu o jego instrukcje.
Dowódca kompanii podaje zespołowi obserwacyjnemu pięciopunktowy plan działania na wypadek

ustalenia dotyczące organizacji akcji. W razie potrzeby jeszcze raz powtarza jej planowany przebieg
od początku do końca oraz sposób działania na wypadek przedwczesnego kontaktu z
Zajęcie pozycji
Poszczególne elementy kompanii zajmują swoje pozycje w następującej kolejności: (1) grupa
odcinki dróg podejścia do swoich pozycji grupy pokonują czołgając się.
W zależności od terenu i sytuacji, ubezpieczenia mogą dotrzeć do swoich pozycji przez PR lub
bezpośrednio z RZ. Grupy wspierająca i szturmowa wychodzą na pozycje dopiero po zajęciu
stanowisk i osiągnięciu gotowości przez ubezpieczenia. Dopuszczalna jest sytuacja, w której obie te
grupy opuszczają RZ razem i oczekują na gotowość ubezpieczeń w PR w ugrupowaniu do obrony
okrężnej.
Dowódca kompanii opuszcza RZ z grupami wspierającą i szturmową oraz niezbędnym personelem

specjalistycznym. Dowódcy grup zatrzymują grupy w PR, a dowódca kompanii nawiązuje kontakt
wzrokowy z zespołem obserwacyjnym i odbiera od niego informację o sytuacji w obiekcie
skierowany w dół – zmiany w sytuacji). Jeżeli zaistniały zmiany, dowódca kompanii ocenia je i
koryguje dotychczasowe ustalenia. Jeżeli zmiany nie nastąpiły, podaje dowódcy grupy wspierającej
sygnał do zajęcia pozycji.
73
W czasie, gdy grupa wspierająca zajmuje pozycje, dowódca grupy szturmowej rozlokowuje
podległych żołnierzy parami na wysokości PR, na wprost stanowisk grupy. Dowódca kompanii
podaje dowódcy grupy sygnał, po którym cała grupa dociera do swoich pozycji i zajmuje
stanowiska. Po zajęciu pozycji przez grupę szturmową zespół obserwacyjny zajmuje stanowisko w
PR i ubezpiecza rejon akcji od tyłu.
Podejście do obiektu działania

Dowódca kompanii podaje grupie szturmowej sygnał do podejścia do obiektu. Grupa porusza się
parami w kierunku obiektu w sposób zapewniający maksymalne maskowanie działania; z reguły
czołgając się. Dowódca kompanii wraz z radiotelefonistą i niezbędnym personelem
specjalistycznym porusza się za grupą szturmową w odległości zapewniającej mu kontrolę jej
działania.
Jeżeli podejście grupy szturmowej pozostaje nie wykryte przez przeciwnika, dociera ona możliwie
jak najbliżej obiektu, a w przypadku wykrycia – automatycznie rozpoczyna kolejny etap działania
(patrz Szturm). Jeżeli na drodze podejścia do obiektu znajdują się przeszkody, grupa zalega w
gotowości do otwarcia ognia, a do działania przystępuje zespół torujący. Działanie grupy
szturmowej jest bezpośrednio ubezpieczane przez grupę wspierającą. W przypadku wykrycia grupy
szturmowej przez przeciwnika, wsparcie rozpoczyna gwałtowny ostrzał obiektu i osłania swoim
ogniem dalsze działanie grupy szturmowej.
Działanie grupy szturmowej nie jest poprzedzane tak zwanym atakiem pozorowanym. Istotą
działania sił przeprowadzających rajd jest c a ł k o w i t e zaskoczenie przeciwnika, a ponieważ
rajdy są operacjami przeciwko stosunkowo niewielkim siłom znajdującym się w niewielkich
obiektach (rejonach), każdy atak pozorowany – niezależnie od kierunku – zakończy się
postawieniem w stan pełnej gotowości w s z y s t k i c h sił przeciwnika w całym rejonie działania.
W ten sposób naruszany jest jeden z fundamentów powodzenia, jakim jest zaskoczenie, a grupa
szturmowa staje oko w oko z zaalarmowanym i przygotowanym do działania przeciwnikiem.
Szturm
Po ustalonym sygnale grupa szturmowa otwiera gwałtowny ogień i wchodzi na obiekt działania.
W sytuacji optymalnej grupa szturmowa wchodzi na obiekt nie wykryta i dopiero tam otwiera
ogień, po czym kontynuuje szturm pod osłoną grupy wspierającej. Niezależnie jednak od momentu
rozpoczęcia szturmu, z chwilą otwarcia ognia przez grupę szturmową grupa wspierająca
natychmiast rozpoczyna ostrzał, niszcząc w pierwszej kolejności główne środki ogniowe
przeciwnika.
Grupa szturmowa porusza się skokami w parach w kierunku granicy działania. W trakcie szturmu
wszystkie pary działają zgodnie z zasadami ognia i manewru. Optymalnym wariantem działania
grupy szturmowej w obiekcie jest atak płytkim klinem. Dowódca kompanii wraz z radiotelefonistą
i niezbędnym personelem specjalistycznym porusza się za grupą szturmową w odległości
zapewniającej kontrolę jej działania.
Grupa wspierająca, w miarę przesuwania się szturmu do przodu, przenosi swój ogień na dalsze
rejony obiektu. W przypadku nasilenia się obrony przeciwnika, wsparcie skupia ogień na głównych
punktach oporu, a grupa szturmowa bezwzględnie je likwiduje, stosując ogień i manewr.
Po likwidacji przeciwnika grupa szturmowa dociera do granicy działania i zajmuje na niej pozycje.
Każdy z żołnierzy zmienia magazynek na pełny. Po zajęciu przez grupę szturmową stanowisk na
granicy działania dowódca grupy orientuje się czy grupa poniosła straty oraz kontroluje zapas
74

obsługujących ważniejsze środki ogniowe, dowódca grupy natychmiast przydziela je innym
żołnierzom. Informacje o stratach i stanie amunicji przekazuje jak najszybciej dowódcy kompanii.
Jeżeli sytuacja w obiekcie jest całkowicie opanowana, po reorganizacji grupy szturmowej na

granicy działania grupa wspierająca może zostać przez dowódcę kompanii przegrupowana na nowe
pozycje w celu ubezpieczenia kierunku największego zagrożenia ze strony ewentualnych odwodów
przeciwnika.
Dowódca kompanii podaje sygnał do rozpoczęcia działania zespołom przeszukującym, a następnie
kolejnym przewidzianym do użycia. Każdy zespół nawiązuje z dowódcą kompanii kontakt
ustalenia. Po wykonaniu zadania każdy zespół sygnalizuje dowódcy kompanii zakończenie
działania i zajmuje dotychczasowe stanowisko na granicy działania.
Kolejność czynności do wykonania w obiekcie działania jest następująca:

rozbrojenie i odstawienie ewentualnych jeńców z rejonu akcji przez zespoły obezwładniające.
2. Ewakuacja własnych rannych i zabitych poza rejon akcji oraz udzielenie rannym pierwszej
pomocy przez zespoły ewakuacyjne.
4. Zebranie i przygotowanie do transportu określonych osób, wyposażenia bądź dokumentów
przeciwnika oraz przejrzenie i zabezpieczenie każdego egzemplarza zabieranej broni przez
zespoły przeszukujące.
5. Zebranie i przygotowanie do zniszczenia ważniejszego uzbrojenia i ekwipunku przeciwnika
przez zespoły przeszukujące i zespoły niszczące.
Jeżeli w kompanii wyznaczony jest tylko jeden zespół przeszukujący, obiekt działania
przeszukiwany jest od granicy działania do początku obiektu. Jeżeli wyznaczone są dwa zespoły
przeszukujące, każdy z nich przeszukuje określoną połowę obiektu od granicy działania do
początku. W przypadku większej ilości zespołów przeszukujących każdy z nich przeszukuje
wcześniej określony przez dowódcę kompanii odcinek obiektu. Przeszukanie zawsze rozpoczyna
się od odtrącenia na boki 100% broni przeciwnika w całym obiekcie działania, dopiero potem
następuje metodyczne przeszukiwanie poszczególnych ciał (patrz Zasadzka punktowa plutonu).
W przypadku strat w grupie szturmowej, sygnał do działania dla zespołów ewakuacyjnych może
być podany dopiero po odtrąceniu broni od przeciwnika przez zespoły przeszukujące.
Zespoły niszczące mogą przystąpić do działania nie wcześniej niż po odtrąceniu broni od
palenia się ścieżki prochowej powinien wynosić 1 minutę. Po przygotowaniu ładunków zespoły
niszczące pozostają przy wyposażeniu przeznaczonym do niszczenia. W razie potrzeby, przed
opuszczeniem obiektu przez kompanię mogą one również wykonywać doraźne uzbrojenie terenu.
75
Jeżeli do obiektu działania zbliżają się dodatkowe siły przeciwnika, ubezpieczenia – w zależności
od zaawansowania działań kompanii w obiekcie – powstrzymują je tak długo, jak długo mogą się
bronić, nie dopuszczając do całkowitego związania się walką. W takiej sytuacji dowódca kompanii
wykorzystuje grupę wspierającą do osłony zagrożonego kierunku.
Odskok
Dowódca kompanii podaje sygnały do odskoku z obiektu działania poszczególnym elementom.
Odskok odbywa się w kolejności odwrotnej niż podczas zajmowania pozycji przed akcją: (1) grupa
szturmowa, (2) grupa wspierająca, (3) grupa ubezpieczająca. W rejonie akcji żołnierze
kompanii poruszają się biegiem.
Grupa wspierająca wycofuje się do pozycji sprzed szturmu i zajmuje je w gotowości do udzielenia
wsparcia i osłony zespołom niszczącym.
Po wycofaniu się grupy szturmowej z obiektu, dowódca kompanii podaje sygnał do wykonania
zadania zespołom niszczącym. Zespoły odpalają lonty ładunków wybuchowych bądź odbezpieczają
granaty odłamkowe i wraz z dowódcą kompanii wycofują się do PR. Grupa wspierająca ubezpiecza
odskok dowódcy kompanii i zespołów niszczących, po czym wycofuje się za nimi. W PR dowódcy
kontrolują stany osobowe podległych elementów, po czym kontynuują odskok do RZ. Jeżeli
kogokolwiek brakuje, dowódca kompanii bezzwłocznie organizuje powrót do obiektu działania,
wykorzystując siły znajdujące się w PR oraz informując drogą radiową wszystkie elementy
kompanii o sytuacji.

dowódcy kompanii podanym drogą radiową lub po eksplozji ładunków wybuchowych.
eksplozji jako sposobu zapasowego. Dzięki temu, w przypadku komplikacji, dowódca kompanii
Jeżeli przewidziane jest wykorzystanie w trakcie rajdu wsparcia artyleryjskiego bądź powietrznego,
dowódca kompanii po wycofaniu się do PR i sprawdzeniu stanów osobowych wzywa ogień sił
wspierających przy pomocy przydzielonego obserwatora ognia artylerii (lub innego specjalisty)
albo osobiście drogą radiową. Ostrzał artyleryjski lub powietrzny obiektu działania po
przeprowadzeniu akcji jest powszechnie stosowaną metodą osłony sił przeprowadzających rajd oraz
potęgującą straty i zniszczenia w obiekcie.
Po wycofaniu się do RZ każdy element kompanii pobiera wyposażenie i zajmuje stanowisko

w obronie okrężnej RZ wskazane przez dowódcę grupy ubezpieczającej. Czynności wszystkich
stanu osobowego i ekwipunku przez dowódców poszczególnych szczebli. W przypadku kompanii
kontrola opiera się na łańcuchu dowodzenia. Dopóki elementy kompanii nie osiągną gotowości do
76
Po zakończeniu procedur związanych z kontrolą stanu osobowego i wyposażenia kompania

opuszcza rejon działania. Jeżeli po akcji nie jest ona podejmowana przez środki transportu
bezpośrednio z obiektu działania, w pierwszym etapie wycofuje się w innym kierunku niż
faktycznie zaplanowany.
77
BAZA PATROLU
Baza patrolu to okrężna pozycja obronna, zajmowana gdy patrol zatrzymuje się na dłuższy czas.
Patrol wykorzystuje bazę przez okres nie dłuższy niż 24 godziny, a po opuszczeniu jej – nigdy nie
zajmuje powtórnie. Celem organizowania bazy patrolu jest:
 Uniknięcie zdemaskowania poprzez wstrzymanie poruszania się;
 Organizacja żywienia, obsługi uzbrojenia i odpoczynku;
 Zapewnienie warunków do planowania i przygotowania dalszych działań;
 Reorganizacja sił przed lub po określonym etapie operacji;
 Stworzenie doraźnego zaplecza do działań prowadzonych równocześnie bądź jedno po drugim
w ramach jednej operacji.
REJON BAZY
Dowódca patrolu dokonuje wstępnego wyboru rejonu na bazę na etapie planowania: na podstawie
map, danych rozpoznawczych S-2 oraz innych dostępnych źródeł informacji, a jeżeli to możliwe –
również podczas osobistego rekonesansu (zwykle powietrznego). Dowódca patrolu wyznacza
dodatkowo rejon bazy z a p a s o w e j na wypadek, gdyby miejsce na bazę główną okazało się
niekorzystne lub gdyby patrol musiał ewakuować się z bazy głównej. W trakcie operacji rejon
każdej bazy jest przed zajęciem potwierdzany bądź zmieniany.
Planując bazę dowódca patrolu wybiera:

 Rejon, którego odległość do obiektu działania umożliwia sprawne wykonanie zadania;
 Teren o możliwie jak najmniejszym znaczeniu taktycznym dla przeciwnika;
 Teren leżący z dala od szlaków komunikacyjnych i skupisk ludności;
 Teren możliwie jak najbardziej ograniczający piesze poruszanie się i możliwość obserwacji
(najkorzystniej: lekko pofałdowany, pokryty krzakami i drzewami o gałęziach rozchodzących
się nisko nad ziemią);
 Teren leżący w pobliżu źródła wody, ale nie bezpośrednio przy nim;
 Teren umożliwiający prowadzenie przynajmniej krótkotrwałej obrony oraz pozwalający
ewakuować się z bazy pod osłoną terenu (najkorzystniej: w trzech różnych kierunkach).
Planując bazę dowódca patrolu unika:

 Znanych oraz prawdopodobnych rejonów przebywania sił przeciwnika;
 Rejonów zabudowanych oraz innych skupisk i miejsc przebywania ludności;
 Gór, wzgórz oraz grzbietów i szczytów wzniesień;
 Dróg, ścieżek, strumieni i innych szlaków;
 Dolin i depresji o niewielkich rozmiarach oraz miejsc podmokłych, na których nie jest możliwe
przygotowanie pozycji obronnych i zorganizowanie odpoczynku.
DZIAŁALNOŚĆ PATROLU
W BAZIE
78
Działalność patrolu w bazie obejmuje przedsięwzięcia z zakresu ubezpieczenia i gotowości bojowej

oraz osiąganie przez patrol zdolności do kontynuowania dotychczasowych bądź realizacji kolejnych
działań.
Ubezpieczenie
Ubezpieczenie jest najważniejszym przedsięwzięciem w ramach działalności patrolu w bazie. Jest
ono utrzymywane bez przerwy, przez cały okres funkcjonowania bazy: począwszy od rekonesansu
jej rejonu, aż do opuszczenia bazy przez ostatniego członka patrolu. System ubezpieczeń bazy
obejmuje:
 Posterunki obserwacyjne (organizowane w warunkach dobrej widoczności);
 Patrole do rozpoznania otoczenia bazy;
 Zasadzki na dogodnych drogach podejścia sił przeciwnika (organizowane jedynie przez patrole
o wysokich stanach osobowych);
 Obserwację i nasłuchiwanie w określonych sektorach, prowadzone przez wszystkie elementy
patrolu w ramach utrzymywanej gotowości bojowej.
W trakcie funkcjonowania bazy patrol wykorzystuje tylko jeden punkt wyjścia i powrotu do bazy, a
każda osoba zbliżająca się do niej z innej strony jest traktowana jako potencjalny przeciwnik.
Każda osoba zbliżająca się do bazy jest również sprawdzana pod kątem znajomości ustalonego
wewnątrz patrolu hasła i odzewu (niezależnie od kierunku podejścia). Hasło podawane jest
ściszonym głosem po dopuszczeniu sprawdzanej osoby na odległość kilku metrów.
Za główny kierunek zagrożenia bazy przyjmuje się godzinę 0600, czyli drogę podejścia patrolu do
bazy podczas jej zajmowania. Niezależnie od tej zasady, dla każdej bazy mogą istnieć również inne
kierunki zagrożenia, którymi są odcinki terenu w jej otoczeniu, gdzie ewentualne siły przeciwnika
mogą się łatwo rozwinąć do akcji przeciwko patrolowi lub którędy mogą się sprawnie dostać w
pobliże bazy.
Dowódcy poszczególnych szczebli rygorystycznie egzekwują tzw. dyscyplinę światła, dźwięku

i maskowania. Źródła światła wykorzystywane są jedynie w ostateczności i w sposób jak
najbardziej maskujący. Zalecane jest stosowanie światła czerwonego ze względu na nie
powodowanie efektu oślepienia oraz nie rzucanie się w oczy z większych odległości. Ogniska, ze
względu na odblask światła i charakterystyczną woń dymu, mogą być palone w ograniczonym
zakresie i tylko w przypadku bardzo niskich temperatur zagrażających zdolności przetrwania
patrolu. Porozumiewanie się głosem ograniczane jest do szeptu, a wszelkie czynności w bazie
wykonywane są z ostrożnością, aby uniknąć intensywnych odgłosów. Z tego samego
względu unika się rozpoznawania otoczenia bazy w nocy, gdy pokrycie terenu może powodować
hałas podczas przemieszczania się. Nikt w bazie nie porusza się bez wyraźnej i uzasadnionej
konieczności, dzięki czemu unika się zdemaskowania bazy poprzez łatwo rzucający się w oczy
ruch.
Gotowość bojowa
Dowódca patrolu określa stan gotowości bojowej patrolu w poszczególnych etapach jego
funkcjonowania w bazie. W zależności od sytuacji, patrol utrzymuje 100, 50 lub 33% stanu
osobowego w pełnej gotowości do reakcji na kontakt z przeciwnikiem. Patrol zawsze utrzymuje
w pełnej gotowości co najmniej 33% stanu osobowego.
Każdorazowo 30 minut przed świtem oraz 30 minut przed zmierzchem dowódca patrolu
wprowadza 100% sił w pełną gotowość bojową ze względu na największe w tych porach
prawdopodobieństwo ataku przeciwnika. Czas czuwania rozpoczyna się 30 minut przed wschodem
Słońca i trwa do 30 minut po jego wschodzie oraz 30 minut przed nastaniem ciemności i trwa do 30
79
minut po ich nastaniu. Podczas czuwania 100% sił patrolu w bazie pozostaje w pełnej gotowości do
reakcji na kontakt z przeciwnikiem: każdy żołnierz znajduje się na swoim stanowisku z całym
ekwipunkiem przygotowanym do natychmiastowego działania (wyposażenie znajduje się na
żołnierzu, zasobnik jest dokładnie zapięty i ułożony przed żołnierzem, broń przeładowana i
zabezpieczona).
Dowódcy poszczególnych elementów opracowują i organizują zmiany na posterunkach
obserwacyjnych oraz na pozycjach. Zastępca (pomocnik) dowódcy patrolu opracowuje plan
kontroli pozycji patrolu przez dowódców poszczególnych szczebli. Kontrola pozycji patrolu
prowadzona jest bez przerwy, w dzień i w nocy (co najmniej jeden z dowódców w danym czasie
kontroluje pozycje). Jedynym wyjątkiem w systemie kontroli jest okres czuwania, gdy wszyscy
dowódcy również znajdują się w pełnej gotowości na swoich stanowiskach.
Dowódcy wszystkich szczebli sporządzają szkice systemu ognia i ubezpieczeń podległych

elementów. Na ich podstawie dowódca patrolu sporządza szkic systemu ognia i ubezpieczeń całego
patrolu. Organizacja systemu ognia w przypadku bazy obejmuje określenie pasów obserwacji dla
elementów oraz sektorów obserwacji dla poszczególnych żołnierzy, a także rozmieszczenie min
działania kierunkowego i przygotowanie stanowisk bojowych.
Pasy, sektory i wszelkie inne kierunki określa się za pomocą charakterystycznych przedmiotów
terenowych oraz azymutów. Umożliwia to koordynację całego systemu w dzień i w nocy, jak
również w przypadku zupełnego braku charakterystycznych punktów odniesienia. Patrol uzupełnia
system ognia minami działania kierunkowego odpalanymi e l e k t r y c z n i e . W przeciwieństwie do
klasycznej obrony, patrole powinny unikać stosowania pułapek (potykaczy, ładunków
sygnalizacyjnych, min odciągowych, naciskowych itp.), ponieważ rozszerzają one teren, na którym
siłą rzeczy patrol pozostawia oznaki swojej obecności oraz grożą całkowitym zdemaskowaniem
patrolu w razie przypadkowego zadziałania, spowodowanego na przykład przez zwierzęta.
Patrol przygotowuje podwójne stanowiska ogniowe, wykonywane na przemian w parach (jeden

żołnierz pracuje, drugi prowadzi obserwację wyznaczonego sektora). W przypadku patrolu
mniejszego od drużyny, żołnierze przygotowują stanowiska pojedyncze (na przemian co drugi
żołnierz pracuje i co drugi ubezpiecza). W niskich temperaturach patrol wykonuje stanowiska do
postawy strzeleckiej klęcząc, a w wyższych – do postawy strzeleckiej leżąc. Po przygotowaniu
stanowiska każdy z żołnierzy wykonuje ograniczniki sektora ognia. Wszystkie stanowiska są na
koniec dokładnie maskowane ze wszystkich stron naturalnymi materiałami z w n ę t r z a bazy. W
twardym podłożu stanowisk się nie rozbudowuje. W takiej sytuacji żołnierze zajmują pozycje,
umieszczając plecaki przed sobą jako osłonę przed odłamkami, odpryskami i rykoszetami.
80
Rys. 26. Organizacja stanowisk patrolu w systemie ognia i ubezpieczeń bazy.
81
Rys. 27. Przykłady stanowisk ogniowych wraz z sektorami ognia i obserwacji. Liniami ciągłymi zaznaczono
sektory główne, liniami przerywanymi – sektory zapasowe.
Rys. 28, 29. Przykłady rozbudowy stanowisk ogniowych.
Plan ewakuacji
Plan ewakuacji patrolu obejmuje sposób alarmowania o zagrożeniu oraz plan działania na wypadek
kontaktu z przeciwnikiem. Jeżeli istnieje pewność, że przeciwnik znajdujący się w pobliżu bazy nie
zauważył patrolu, stosuje się c i c h y sposób alarmowania, po którym patrol w skrytości osiąga
pełną gotowość bojową na pozycjach. Po zniknięciu zagrożenia dowódca ocenia sytuację i
podejmuje decyzję o pozostawieniu patrolu w bazie głównej lub ewakuacji do bazy zapasowej.
Jeżeli jednak patrol został zdemaskowany, żołnierz, który pierwszy zauważył przeciwnika bądź
został jako pierwszy przez niego wykryty otwiera ogień i krzykiem informuje resztę patrolu o
kontakcie z przeciwnikiem. Dla pozostałych członków patrolu jest to sygnał o zagrożeniu z
danego kierunku i jeżeli patrol nie znajdował się dotąd w pełnej gotowości, każdy żołnierz
zajmuje swoje stanowisko w gotowości do otwarcia ognia lub ewakuacji.
Patrol nie prowadzi o b r o n y bazy, lecz jedynie powstrzymuje siły przeciwnika do czasu
osiągnięcia pełnej gotowości przez wszystkie elementy. Najprostszy plan ewakuacji polega w
pierwszym etapie na wycofaniu się do punktów zbiórek, a następnie do bazy zapasowej. Jako
pierwsze wycofują się elementy, które nie znajdują się w kontakcie z przeciwnikiem. Po ich
wycofaniu, na sygnał od dowódcy patrolu, element w kontakcie z przeciwnikiem zrywa kontakt
poprzez zadymianie oraz ogień i manewr, po czym przemieszcza się do bazy zapasowej.
Niezależnie od sposobu działania, zajmując i przebywając w bazie zapasowej patrol utrzymuje

wyższą niż dotychczas gotowość bojową ze względu na fakt, że przeciwnik jest już zorientowany
w obecności wrogich sił w tym rejonie. W przypadku bezpośredniego kontaktu z przeciwnikiem
znacznie mniejszym od patrolu, patrol dąży do całkowitej likwidacji sił przeciwnika, po czym
niezwłocznie opuszcza bazę.
Obsługa uzbrojenia i wyposażenia

Wyczyszczenie i zakonserwowanie broni oraz wyposażenia specjalistycznego to jedno z głównych
przedsięwzięć w ramach przygotowań do działania i utrzymywania gotowości bojowej. Jest ono
przeprowadzane niezwłocznie po zorganizowaniu systemu ognia i ubezpieczeń. W jednym czasie
odbywać się może obsługiwanie 25% całości broni, w tym tylko 33% karabinów maszynowych
i/lub innego cięższego uzbrojenia niezbędnego do ewentualnej reakcji na kontakt z przeciwnikiem.
Wszyscy pozostali członkowie patrolu prowadzą w tym czasie obserwację wyznaczonych sektorów.
W ramach obsługi uzbrojenia i wyposażenia uzupełniana jest bądź równomiernie rozdzielana
amunicja i inne środki walki oraz sprzęt specjalistyczny. W ciemnościach nie rozkłada się żadnej
82
broni, a jej obsługiwanie w takich warunkach polega na przeczyszczeniu i zakonserwowaniu

przewodów luf i zasadniczych mechanizmów.
Higiena osobista i sanitarna
Czynności z zakresu utrzymywania higieny osobistej przeprowadzane są raz na dobę, po obsłudze
uzbrojenia i wyposażenia. Obejmują one mycie zębów, twarzy, rąk, pach, krocza i stóp oraz golenie
się i pastowanie butów (nie polerowanie). Zastępca (pomocnik) organizuje przygotowanie dołu
chłonnego na odpadki oraz do załatwiania potrzeb fizjologicznych, a dowódcy poszczególnych
elementów – miejsca do oddawania moczu (jedno na element). Każdy element patrolu usuwa do
dołu chłonnego wszelkie nieczystości i odpadki pozostawione po sobie. Jeżeli z jakichkolwiek
przyczyn nie jest możliwe przygotowanie dołu chłonnego, wszystkie odpadki zabierane są przez
żołnierzy w plecakach, a załatwianie potrzeb fizjologicznych odbywa się do torebek foliowych bądź
innych tego typu pojemników. W takiej sytuacji wszystkie nieczystości są zakopywane i
maskowane w dogodnym do tego miejscu po opuszczeniu bazy przez patrol.
Spożywanie posiłków
Racje żywnościowe spożywane są wyłącznie na zarządzenie dowódców. W jednym czasie nie może
spożywać posiłku więcej niż 50% sił patrolu. Jedzenie posiłków odbywa się na przemian w parach,
3-5 metrów za stanowiskami (jeden z żołnierzy spożywa posiłek i ewentualnie przygotowuje rację
żywnościową drugiego, drugi w tym czasie prowadzi obserwację wyznaczonego sektora). W
przypadku drużyny posiłek spożywa na przemian co drugi żołnierz, 1-3 metry za swoim
stanowiskiem. W tym czasie pozostali prowadzą nasłuchiwanie i obserwację w swoich sektorach.
Uzupełnianie wody
Uzupełnianie wody organizuje zastępca (pomocnik) dowódcy patrolu. Dowódcy elementów
wyznaczają 1-2 żołnierzy z każdego elementu, którzy zbierają do opróżnionych plecaków puste
manierki swoich elementów i pod dowództwem jednego z dowódców niższego szczebla
uzupełniają je wodą. Podczas uzupełniania wody, zespół ten zachowuje najwyższą ostrożność,
stosując częste postoje orientacyjne i dokładnie się ubezpieczając. W trakcie uzupełniania wody
część żołnierzy zespołu uzupełnia wodę, a pozostali ubezpieczają ich okrężnie. Wyznaczony
dowódca zabiera ze sobą radiostację. Przed opuszczeniem bazy zastępca (pomocnik) przedstawia
dowódcy zespołu plan działania na wypadek kontaktu z przeciwnikiem oraz sprawdza z nim
łączność.
Łączność
Jeżeli patrol ma bez przerwy pozostawać na nasłuchu w sieci z wyższym przełożonym, zastępca
(pomocnik) organizuje plan czuwania przy radiostacji. Wyznaczone do tego celu osoby na zmianę
prowadzą nasłuch określonej częstotliwości, przeprowadzają obsługę radiostacji oraz funkcjonują
jako łącznicy pomiędzy dowódcą patrolu i dowódcami poszczególnych elementów (patrol w bazie
nie wykorzystuje łączności radiowej pomiędzy elementami). W przypadku drużyny, przy radiostacji
czuwają żołnierze aktualnie ubezpieczający, którzy przekazują ją kolejnym w trakcie zmiany na
ubezpieczeniu.
Odpoczynek
Odpoczynek jest jednym z podstawowych celów organizowania bazy, jednakże może mieć miejsce
dopiero po zrealizowaniu wszystkich wcześniej opisanych przedsięwzięć. Odpoczynek w bazie
odbywa się na p o z y c j a c h . Jeżeli pełną gotowość utrzymuje 50% stanu osobowego patrolu,
odpoczynek organizowany jest na zmianę w parach (jeden żołnierz odpoczywa, drugi prowadzi
obserwację w wyznaczonym sektorze). Jeżeli pełną gotowość utrzymuje 33% sił, odpoczynek
odbywa się metodą rotacji poszczególnymi stanowiskami. Dla przykładu, w patrolu w sile drużyny
83
ubezpieczać w czasie odpoczynku może jeden żołnierz, który prowadzi nasłuchiwanie i obserwację
ze swojego stanowiska, po czym o określonym czasie przekazuje ubezpieczenie następnemu. W
przypadku plutonu i kompanii, w każdej drużynie na ubezpieczeniu zmieniają się poszczególne
pary. Niezależnie od zastosowanej metody, dowódca każdego elementu dostarcza do zastępcy
(pomocnika) plan odpoczynku swojego elementu. Zastępca (pomocnik) sporządza ogólny plan
odpoczynku całego patrolu, który jest wzajemnie sobie przekazywany przez kolejnych dowódców
kontrolujących pozycje w momencie rotacji.
RODZAJE BAZ
Bazy, w zależności od swojego kształtu, dzielą się na trzy zasadnicze rodzaje: (1) bazy na planie
trójkąta, (2) bazy na planie koła oraz (3) bazy pasywne.
Baza na planie trójkąta

Baza na planie trójkąta może być stosowana przez kompanie oraz plutony o strukturze trzech
drużyn. Plutony o strukturze dwóch elementów oraz drużyny nie stosują tego rodzaju bazy z
powodu niewielkiej liczebności. Baza ta umożliwia najsprawniejsze rozlokowanie patrolu zarówno
przy dobrej, jak i ograniczonej widoczności. Jest zalecana do stosowania, gdy organizacja bazy
przebiega w ciemnościach. Baza na planie trójkąta wymaga jednak terenu o odpowiednim
ukształtowaniu i niezbyt gęstym poszyciu w celu zapewnienia celowniczym karabinów
maszynowych warunków do prowadzenia ognia na całej linii celowania wzdłuż pozycji
poszczególnych elementów.
1200
km km
Wysunięte km
ubezpieczenia
wystawiane są tylko
w dzień, a przed
nastaniem
ciemności zwijane. 0600
84
Rys. 30. Przykładowa baza plutonu na planie trójkąta.
Baza na planie koła

Baza na planie koła jest podstawowym rodzajem bazy. Może być stosowana przez każdy patrol,
niezależnie od jego liczebności i organizacji oraz w każdych warunkach terenowych i w każdej
widoczności.
1200
Drużyna rozlokowuje się na

pozycjach pojedynczo (każdy Jeżeli patrol posiada miny
żołnierz osobno), w niewielkich działania kierunkowego,
odległościach między stanowiskami, jako minimum ustawia taką
z karabinem maszynowym na minę na godzinie 0600.
godzinie 0600. 0600
Rys. 31. Przykładowa baza drużyny na planie koła.
1200
Wysunięte
ubezpieczenia
wystawiane są tylko
w dzień, a przed
0600 nastaniem
ciemności zwijane.
85
0600
Rys. 32. Przykładowa baza plutonu na planie koła.

Baza pasywna
Baza pasywna może być stosowana jedynie przez patrole w sile drużyny i mniejsze. Jest to
specyficzny rodzaj bazy, wykorzystywany tylko do odpoczynku. Bardzo małe rozmiary tej bazy
podnoszą skuteczność ukrycia i zapewniają dowódcy dobrą kontrolę patrolu, jednak większość
wcześniej opisanych przedsięwzięć nie jest w niej możliwa do realizacji. Baza pasywna
bezwzględnie wymaga terenu o gęstym poszyciu.
Zwrot 90° Zwrot 90°
Mina działania kierunkowego

minimum na godzinie 0600.
Zwrot 90°
1200 0600
Zwrot 90° Schemat drogi podejścia patrolu do bazy
Rys. 33. Przykładowa baza pasywna drużyny.
ORGANIZACJA
BAZY PLUTONU I KOMPANII
Organizacja bazy plutony i kompanii opiera się na trzech zasadniczych etapach: (1) rekonesansie
rejonu bazy, (2) rozmieszczeniu elementów patrolu oraz (3) organizacji ubezpieczeń i systemu
ognia.
Baza
na planie trójkąta
Rekonesans rejonu bazy

bazy dowódca patrolu zatrzymuje patrol i organizuje postój orientacyjny (nasłuchiwanie i
86
obserwację). Jeżeli brak jest oznak zagrożenia, wraz z dowódcami podległych elementów,
radiotelefonistą oraz ubezpieczeniem bazy (po 1-2 żołnierzy z każdego podległego elementu)
wychodzi na rozpoznanie i potwierdzenie jej rejonu. Przed wyjściem przedstawia zastępcy
(pomocnikowi) pięciopunktowy plan działania na wypadek zagrożenia (patrz Planowanie działań
patrolowych).
Po potwierdzeniu lokalizacji bazy dowódca patrolu organizuje rozpoznanie jej. Rozpoznanie może
być przeprowadzone ogólnie przez jednego z dowódców elementów wraz z ubezpieczeniem lub
równocześnie przez wszystkich dowódców i ich żołnierzy na kierunkach podległych im elementów.
Przed rozpoczęciem rozpoznawania dowódca patrolu przedstawia dowódcom elementów
Jeżeli zaplanowany rejon odpowiada wymaganiom, dowódca patrolu przedstawia ubezpieczającym

plan działania na wypadek zagrożenia i rozlokowuje ich na godzinie 0600, 1000 i 0200. Dowódca
patrolu może dodatkowo pozostawić w bazie jednego z dowódców podległych elementów na
godzinie 0600. Po dojściu patrolu do bazy pełni on wtedy funkcję przewodnika i po kolei
rozmieszcza w niej poszczególne elementy.
Rozmieszczenie elementów patrolu

Dowódcy wracają do sił głównych patrolu, przekazują ewentualne zmiany w planie rozlokowania
i doprowadzają patrol do ubezpieczenia na godzinie 0600. W miejscu skrętu patrolu do bazy
zajmuje swoją pozycję obsada posterunku obserwacyjnego i przystępuje do obserwacji kierunku
podejścia. Obserwacja prowadzona jest przynajmniej do momentu osiągnięcia pełnej gotowości
patrolu w bazie.
Dowódcy poszczególnych elementów rozlokowują elementy wzdłuż boków utworzonego „trójkąta”

(każdy z dotychczasowych ubezpieczających bazę jest lewoskrzydłowym swojego elementu), po
czym zajmują stanowiska na ich l e w y c h skrzydłach. Siły wspierające rozlokowywane są
wewnątrz bazy; w miejscach i na kierunkach, które umożliwiają im wsparcie pozostałych
elementów w ramach systemu ognia patrolu. Poszczególne elementy patrolu rozmieszczane są pod
kątem taktycznego wykorzystania terenu oraz możliwości utrzymania wzajemnego kontaktu
wzrokowego pomiędzy sąsiadującymi ze sobą stanowiskami.
Dowódca patrolu wraz z zastępcą (pomocnikiem), poruszając się wzdłuż pozycji poszczególnych
elementów nawiązują kontakt z ich dowódcami i razem z nimi korygują rozlokowanie podległych
sił. Po korekcie pozycji, dowódcy elementów stawiają się na stanowisko dowódcy patrolu.
1200
1 drsz
2 drsz 3 drsz
87
0600
Rys. 34. Przykładowy sposób zajęcia pozycji przez pluton w bazie na planie trójkąta.
Organizacja ubezpieczeń i systemu ognia
Dowódca patrolu organizuje rozpoznanie otoczenia bazy: określa podległym dowódcom granice
terenu do rozpoznania i przedstawia plan działania na wypadek kontaktu z przeciwnikiem podczas
rozpoznawania. Każdy z dowódców wraz z 1-2 żołnierzami ze swojego elementu wychodzi na
rozpoznanie terenu w obrębie swojego pasa obserwacji (patrz Baza na planie koła). Zespoły te
mogą opuszczać bazę jednocześnie albo jeden po drugim w ustalonej kolejności. Patrolują one swój
teren pod kątem obecności sił przeciwnika, źródeł wody, skupisk ludności, dróg i innych szlaków
oraz charakterystycznych miejsc lub przedmiotów terenowych mogących służyć jako punkty
zbiórki na wypadek ewakuacji z bazy. Podczas patrolowania dowódcy sporządzają szkice terenu. W
ramach rozpoznania otoczenia bazy dowódca patrolu może również zlecić zastępcy (pomocnikowi)
potwierdzenie lokalizacji bazy zapasowej. W trakcie rozpoznawania terenu 100% sił patrolu
znajduje się na swoich pozycjach, w pełnej gotowości do działania. W terenie wyjątkowo ciężkim
oraz w warunkach ograniczonej widoczności rozpoznawania nie organizuje się. Po zakończeniu
rozpoznawania każdy dowódca przedstawia dowódcy patrolu uzyskane informacje. Jeżeli teren i
sytuacja odpowiadają założeniom, radiotelefonista dowódcy patrolu przekazuje wyższemu
przełożonemu sygnał o zajęciu bazy.
Po analizie wyników rozpoznania terenu dowódca patrolu przekazuje każdemu z elementów

ostateczne instrukcje dotyczące jego pozycji i systemu ubezpieczeń. Na podstawie wytycznych
dowódcy patrolu, dowódcy elementów rozmieszczają swoje główne środki ogniowe i w razie
potrzeby precyzują sektory obserwacji dla poszczególnych stanowisk. Po potwierdzeniu sektora
przez dowódcę, każda para na zmianę przygotowuje i maskuje stanowisko (jeden żołnierz z pary
pracuje, drugi prowadzi obserwację wyznaczonego sektora). O określonym czasie dowódcy
elementów stawiają się do dowódcy patrolu. Dowódca potwierdza dotychczasowe bądź przedstawia
nowe ustalenia dotyczące:
 Planu działania na wypadek kontaktu z przeciwnikiem;
 Lokalizacji bazy zapasowej i punktów zbiórek (podając kierunek, odległość oraz
charakterystyczną cechę lub przedmiot terenowy);
 Pozycji poszczególnych elementów patrolu;
 Miejsc osób funkcyjnych;
 Punktu wyjścia i wejścia do bazy (jedno dla całego patrolu);
 Haseł, odzewów i sygnałów rozpoznawczych;
 Dołu chłonnego;
 Dalszych przedsięwzięć do wykonania.
Dowódcy poszczególnych elementów przekazują otrzymane informacje podwładnym za pomocą

łańcucha dowodzenia, po czym kontrolują pozycje swoich elementów i przyswojenie ustaleń.
Dowódcy drużyn wykonują to w swoich drużynach osobiście na każdym stanowisku.
Baza
na planie koła
88

obserwację). Jeżeli brak jest oznak zagrożenia, wraz z dowódcami podległych elementów,
radiotelefonistą oraz ubezpieczeniem bazy (po 1-2 żołnierzy z każdego podległego elementu)
wychodzi na rozpoznanie i potwierdzenie jej rejonu. Przed wyjściem przedstawia zastępcy
(pomocnikowi) pięciopunktowy plan działania na wypadek zagrożenia (patrz Planowanie działań
patrolowych).
Po potwierdzeniu lokalizacji bazy dowódca patrolu organizuje jego rozpoznanie. Rozpoznanie

może być przeprowadzone ogólnie przez jednego z dowódców elementów wraz z ubezpieczeniem
lub równocześnie przez wszystkich dowódców i ich żołnierzy na kierunkach podległych im
elementów. Przed rozpoczęciem rozpoznawania dowódca patrolu przedstawia dowódcom
elementów pięciopunktowy plan działania na wypadek zagrożenia.
Jeżeli zaplanowany rejon odpowiada wymaganiom, dowódca patrolu przedstawia ubezpieczającym

plan działania na wypadek zagrożenia i rozlokowuje ich na godzinie 0600, 1000 i 0200. Dowódca
patrolu może dodatkowo pozostawić w bazie jednego z dowódców podległych elementów na
godzinie 0600. Po dojściu patrolu do bazy pełni on wtedy funkcję przewodnika i po kolei
rozmieszcza w niej poszczególne elementy.
Rozmieszczenie elementów patrolu

zajmuje swoją pozycję obsada posterunku obserwacyjnego i przystępuje do obserwacji drogi
podejścia do bazy. Obserwacja prowadzona jest przynajmniej do momentu osiągnięcia pełnej
gotowości patrolu w bazie.
Dowódcy elementów rozlokowują podwładnych wzdłuż boków utworzonego „trójkąta” (każdy

z dotychczasowych ubezpieczających bazę jest lewoskrzydłowym swojego elementu) i zajmują
stanowiska w ś r o d k u swoich elementów. Siły wspierające rozlokowywane są wewnątrz bazy;
w miejscach i na kierunkach, które umożliwiają im wsparcie pozostałych elementów w ramach
systemu ognia patrolu.
1200
1 drsz
2 drsz 3 drsz
W pierwszym etapie
organizacji bazy patrol może
zająć pozycje na planie
trójkąta, a następnie
dostosować rozlokowanie
stanowisk do planu koła.
Doświadczone patrole mogą
zajmować pozycje od razu 0600
89
na planie koła.
Rys. 35. Przykładowy sposób zajęcia pozycji przez pluton w bazie na planie koła.
Dowódca patrolu wraz z zastępcą (pomocnikiem), poruszając się wzdłuż pozycji poszczególnych
elementów nawiązują kontakt z ich dowódcami i określają pozycję bądź odległość, na jaką
dowódca ma przesunąć środek swojego elementu (w przypadku drużyn są to środkowe pary, w
przypadku plutonów – środkowe drużyny). Każdy z dowódców rozlokowuje środek swojego
elementu we wskazanym miejscu, a następnie koryguje według tej pozycji pozostałe siły elementu.
Pozycje na godzinie 0600, 1000 i 0200 nie są przesuwane. Po rozlokowaniu podwładnych dowódcy
poszczególnych elementów stawiają się na stanowisku dowódcy patrolu.
Uwaga! Elementów w bazie nie rozmieszcza się na idealnym okręgu, lecz pod kątem taktycznego
wykorzystania terenu oraz możliwości utrzymania wzajemnego kontaktu wzrokowego pomiędzy
sąsiadującymi ze sobą stanowiskami. Doświadczone patrole mogą pomijać etap korekty wstępnego
rozmieszczania poszczególnych elementów przez dowódcę patrolu i rozlokowywać się na planie
koła samodzielnie, zgodnie z SOP patrolu.

Dowódca patrolu organizuje rozpoznanie otoczenia bazy: określa podległym dowódcom granice
terenu do rozpoznania i przedstawia plan działania na wypadek kontaktu z przeciwnikiem podczas
rozpoznawania. Każdy z dowódców wraz z 1-2 żołnierzami ze swojego elementu wychodzi na
rozpoznanie terenu w obrębie swojego pasa obserwacji. Zespoły te mogą opuszczać bazę
jednocześnie albo jeden po drugim w ustalonej kolejności. Patrolują one swój teren pod kątem
obecności sił przeciwnika, źródeł wody, skupisk ludności, dróg i innych szlaków oraz
charakterystycznych miejsc lub przedmiotów terenowych mogących służyć jako punkty zbiórki na
wypadek ewakuacji z bazy. Podczas patrolowania dowódcy sporządzają szkice terenu. W ramach
rozpoznania otoczenia bazy dowódca patrolu może również zlecić zastępcy (pomocnikowi)
potwierdzenie lokalizacji bazy zapasowej. W trakcie rozpoznawania terenu 100% sił patrolu
znajduje się na swoich pozycjach, w pełnej gotowości do działania. W terenie wyjątkowo
ciężkim oraz w warunkach ograniczonej widoczności rozpoznawania nie organizuje się. Po
zakończeniu rozpoznawania każdy dowódca przedstawia dowódcy patrolu uzyskane informacje.
Jeżeli teren i sytuacja odpowiadają założeniom, radiotelefonista dowódcy patrolu przekazuje
wyższemu przełożonemu sygnał o zajęciu bazy.
90
Rys. 36. Techniki rozpoznawania otoczenia bazy patrolu.
Po analizie wyników rozpoznania dowódca patrolu dochodzi do pozycji każdego z elementów

i określa pasy obserwacji oraz przekazuje instrukcje dotyczące wysuniętych ubezpieczeń. Na
podstawie wytycznych dowódcy patrolu, dowódcy elementów rozmieszczają swoje główne środki
ogniowe oraz określają sektory obserwacji dla poszczególnych stanowisk. Po wskazaniu sektora
przez dowódcę, każda para na zmianę przygotowuje i maskuje stanowisko (jeden żołnierz z pary
pracuje, drugi prowadzi obserwację wyznaczonego sektora). O określonym czasie dowódcy
elementów stawiają się do dowódcy patrolu. Dowódca potwierdza dotychczasowe bądź przedstawia
nowe ustalenia dotyczące:
 Pozycji poszczególnych elementów patrolu;
Dowódcy poszczególnych elementów przekazują otrzymane informacje podwładnym za pomocą

łańcucha dowodzenia, po czym kontrolują pozycje swoich elementów i przyswojenie ustaleń.
Dowódcy drużyn wykonują to w swoich drużynach osobiście na każdym stanowisku.
Baza na planie koła

plutonu o strukturze dwóch drużyn

obserwację). Jeżeli brak jest oznak zagrożenia, wraz z dowódcami elementów, radiotelefonistą oraz
ubezpieczeniem bazy (po 2 żołnierzy z każdego elementu) wychodzi na rozpoznanie i
potwierdzenie rejonu bazy. Przed wyjściem przedstawia swemu pomocnikowi pięciopunktowy plan
działania na wypadek zagrożenia (patrz Planowanie działań patrolowych).
Po potwierdzeniu lokalizacji bazy dowódca patrolu organizuje jego rozpoznanie. Rozpoznanie

może być przeprowadzone ogólnie przez jednego z dowódców elementów wraz z ubezpieczeniem
lub równocześnie przez wszystkich dowódców i ich żołnierzy na kierunkach podległych im
elementów. Przed rozpoczęciem rozpoznawania dowódca patrolu przedstawia dowódcom
elementów pięciopunktowy plan działania na wypadek zagrożenia.
Jeżeli zaplanowany rejon bazy odpowiada wymaganiom, dowódca patrolu przedstawia

ubezpieczającym plan działania na wypadek zagrożenia i rozlokowuje ich na godzinie 0600, 0900,
1200 i 0300. Doświadczone patrole mogą ograniczyć ubezpieczenie do d w ó c h żołnierzy:
91
odpowiednio na godzinie 0600 i 1200. Dowódca patrolu może dodatkowo pozostawić jednego z
dowódców elementów w bazie na godzinie 0600. Po dojściu patrolu do bazy pełni on wtedy funkcję
przewodnika i po kolei rozmieszcza w niej poszczególne elementy.
Rozmieszczenie elementów
zajmuje swoją pozycję obsada posterunku obserwacyjnego i przystępuje do obserwacji drogi
podejścia do bazy. Obserwacja prowadzona jest przynajmniej do momentu osiągnięcia pełnej
gotowości patrolu w bazie.
Dowódcy poszczególnych elementów rozlokowują swoje elementy odpowiednio pomiędzy godziną

0900, 1200 i 0300 oraz 0900, 0600 i 0300, opierając się na rozstawionych ubezpieczeniach, po
czym – w zależności od liczebności elementów – zajmują stanowiska w ś r o d k u swoich
elementów lub z a nimi. Elementy rozmieszczane są pod kątem taktycznego wykorzystania terenu
oraz możliwości utrzymania wzajemnego kontaktu wzrokowego pomiędzy sąsiadującymi ze sobą
stanowiskami. Wszelkie środki wspierające rozlokowywane są wewnątrz bazy; w miejscach i na
kierunkach, które umożliwiają im wsparcie pozostałych sił w ramach systemu ognia patrolu.
Dowódca patrolu wraz z zastępcą (pomocnikiem), poruszając się wzdłuż pozycji obu elementów,
nawiązuje kontakt z poszczególnymi dowódcami i kontroluje rozlokowanie elementów.

Dowódca patrolu organizuje rozpoznanie otoczenia bazy: przedstawia dowódcom obu elementów
plan działania na wypadek kontaktu z przeciwnikiem podczas rozpoznawania i określa granice
terenu do rozpoznania. Każdy z podległych dowódców wraz z 1-2 żołnierzami ze swojego elementu
wychodzi na rozpoznanie terenu w obrębie pasa danego elementu. Zespoły te mogą opuszczać bazę
jednocześnie albo jeden po drugim w ustalonej kolejności. Każdy z zespołów patroluje swój teren
pod kątem obecności sił przeciwnika, źródeł wody, skupisk ludności, dróg i innych szlaków oraz
charakterystycznych miejsc lub przedmiotów terenowych mogących służyć jako punkty zbiórki na
wypadek ewakuacji bazy. Podczas patrolowania poszczególni dowódcy sporządzają szkice terenu.
W ramach rozpoznania otoczenia bazy dowódca patrolu może również zlecić zastępcy
(pomocnikowi) potwierdzenie lokalizacji bazy zapasowej. W trakcie rozpoznawania terenu 100%
sił patrolu znajduje się na swoich pozycjach, w pełnej gotowości do działania. W terenie wyjątkowo
ciężkim oraz w warunkach ograniczonej widoczności rozpoznawanie nie jest organizowane. Po
zakończeniu rozpoznawania dowódcy obu elementów przedstawiają dowódcy patrolu uzyskane
informacje. Jeżeli teren i sytuacja odpowiadają założeniom, radiotelefonista dowódcy patrolu
przekazuje wyższemu przełożonemu sygnał o zajęciu bazy.
Po analizie wyników rozpoznania dowódca patrolu dochodzi do pozycji każdego z elementów

i określa pasy obserwacji oraz przekazuje instrukcje dotyczące wysuniętych ubezpieczeń. Na
podstawie wytycznych dowódcy patrolu dowódcy obu elementów rozmieszczają swoje główne
środki ogniowe oraz określają sektory obserwacji dla poszczególnych stanowisk. Po wskazaniu
sektora przez dowódcę, każda para na zmianę przygotowuje i maskuje stanowisko (jeden żołnierz z
pary pracuje, drugi prowadzi obserwację wyznaczonego sektora). O określonym czasie dowódcy
obu elementów stawiają się do dowódcy patrolu. Dowódca potwierdza dotychczasowe bądź
przedstawia nowe ustalenia dotyczące:
92

 Pozycji elementów patrolu;
Dowódcy obu elementów przekazują otrzymane informacje podwładnym osobiście na każdym

stanowisku, po czym kontrolują pozycje swoich elementów i przyswojenie ustaleń.
ORGANIZACJA BAZY
DRUŻYNY
Baza
na planie koła
Ze względność na małą liczebność, patrol w sile drużyny i mniejszy może pomijać etap
standardowego rekonesansu i zajmować rejon planowanej bazy z marszu. Patrol unika w ten sposób
zbytniego rozdzielania niewielkich sił. W takim przypadku, aby zachować wzmożone środki
ostrożności, patrol stosuje technikę offsetu oraz organizuje wielokrotne postoje orientacyjne. W
przeciwieństwie do patrolu w sile plutonu i kompanii, drużyna wykonuje k i l k a zwrotów 90o, co
pozwala rozpoznać otoczenie bazy. W miejscu ostatniego zwrotu dowódca patrolu pozostawia
dwuosobową obsadę posterunku obserwacyjnego i przedstawiaj jej plan działania na wypadek
kontaktu z przeciwnikiem. Jeżeli patrol jest mniejszy od drużyny, posterunku obserwacyjnego nie
wystawia się. Dowódca wraz z pozostałą częścią patrolu wchodzi do rejonu planowanej bazy i
organizuje w nim postój orientacyjny. Jeżeli brak jest oznak zagrożenia, dowódca patrolu ściąga do
rejonu bazy obsadę posterunku i każdemu z członków patrolu wyznacza stanowisko.
W przeciwieństwie do liczniejszych patroli, drużyna rozlokowuje się na pozycjach pojedynczo

(każdy żołnierz osobno), w niewielkich odległościach między stanowiskami, z karabinem
maszynowym na godzinie 0600. Poszczególne stanowiska wyznacza się pod kątem taktycznego
wykorzystania terenu oraz możliwości utrzymania wzajemnego kontaktu wzrokowego pomiędzy
sąsiadującymi ze sobą żołnierzami.
Po rozmieszczeniu podwładnych na pozycjach dowódca patrolu organizuje rozmieszczenie min

działania kierunkowego oraz każdemu żołnierzowi patrolu określa sektor obserwacji i kolejność
czynności do wykonania: przygotowanie stanowiska lub ubezpieczenie pozostałych członków
patrolu. W miarę możliwości dowódca patrolu wysyła dwuosobowy zespół do rozpoznania rejonu
bazy zapasowej i ewentualnych punktów zbiórek na wypadek ewakuacji bazy głównej. Na
rozpoznanie wyznaczani są żołnierze z p r z e c i w l e g ł y c h stanowisk. Przed opuszczeniem bazy
dowódca patrolu przedstawia im plan działania na wypadek kontaktu z przeciwnikiem. W czasie
rozpoznawania terenu 100% sił patrolu pozostaje w pełnej gotowości do reakcji na kontakt z
przeciwnikiem. Dalsze czynności są analogiczne do przedsięwzięć realizowanych przez plutony i
kompanie.
93
Baza pasywna
Ze względu na małą liczebność, patrol w sile drużyny i mniejszy może pomijać etap standardowego
rekonesansu i zajmować rejon planowanej bazy z marszu. Patrol unika w ten sposób zbytniego
rozdzielania niewielkich sił. W takim przypadku, aby zachować wzmożone środki ostrożności,
patrol stosuje technikę offsetu oraz organizuje wielokrotne postoje orientacyjne. W przeciwieństwie
do patrolu w sile plutonu i kompanii, drużyna wykonuje k i l k a zwrotów 90o, co pozwala
rozpoznać otoczenie bazy.
W przeciwieństwie do techniki zajmowania bazy na planie koła, do rejonu bazy pasywnej wchodzi
c a ł y patrol. Dowódca patrolu organizuje postój orientacyjny, po czym określa dokładną pozycję
do zajęcia przez patrol i rozmieszcza podwładnych we wcześniej ustalonym porządku (jeden
żołnierz opiera się swoim plecakiem o plecak drugiego). Przez cały czas zajmowania bazy
pasywnej patrol nie zdejmuje plecaków ani innych elementów wyposażenia, pozostając w pełnej
gotowości do reakcji na kontakt z przeciwnikiem i natychmiastowej ewakuacji. Po rozlokowaniu
patrolu dowódca organizuje rozmieszczenie min działania kierunkowego (jako minimum, patrol
ustawia minę na drodze podejścia do bazy na godzinie 0600) oraz plan działania na wypadek
kontaktu z przeciwnikiem na podejściach z poszczególnych kierunków. Podczas odpoczynku co
najmniej jeden żołnierz patrolu znajduje się w pełnej gotowości, prowadząc nasłuchiwanie i
obserwację ze swojego miejsca. Załatwianie potrzeb fizjologicznych odbywa się parami w
ustalonym przez dowódcę miejscu, w odległości umożliwiającej skryte przekazywanie sygnałów o
ewentualnym zagrożeniu.
94
CZĘŚĆ CZWARTA
ROZKAZ OPERACYJNY I ANEKSY

W DZIAŁANIACH PATROLOWYCH
95
Rozkaz operacyjny dowódcy patrolu jest ściśle oparty na standardowym pięciopunktowym układzie
rozkazu operacyjnego stosowanego w NATO (Operation Order – OPORD), zazwyczaj jednak nieco
się różni od rozkazu wykorzystywanego w innych formach działań. Różnica polega na dokładności;
rozkaz operacyjny w przypadku działań patrolowych jest dużo bardziej szczegółowy niż na
przykład rozkaz do ataku czy obrony. Wymaga tego charakter operacji, bezpośrednio związany
z samodzielnym działaniem patroli w oderwaniu od sił własnych. W przypadku działań
patrolowych o wiele większe znaczenie mają również aneksy do rozkazu operacyjnego.
UKŁAD ROZKAZU OPERACYJNEGO

DOWÓDCY PATROLU
Orientacja topograficzna (na modelu terenu, mapach, szkicach itp.)
Organizacja patrolu do zadania
1. SYTUACJA
a. Siły przeciwnika:
1) Warunki atmosferyczne;
a) Wschód i zachód Słońca;
b) Wschód, zachód i faza Księżyca;
c) Warunki widoczności;
d) Temperatura w dzień i w nocy;
e) Opady atmosferyczne;
2) Teren:
a) Wzdłuż tras dojścia i powrotu;
b) W rejonie obiektu działania;
3) Skład sił przeciwnika;
4) Położenie sił przeciwnika;
5) Działalność sił przeciwnika:
a) Wzdłuż tras dojścia i powrotu;
6) Możliwości sił przeciwnika;
7) Prawdopodobne dalsze działania sił przeciwnika;
b. Siły własne:
1) Zadanie bezpośredniego przełożonego;
2) Rejony i obiekty działania sąsiednich patroli i innych sił własnych;
3) Zadania sił wspierających:
a) Podczas przemieszczania się patrolu;
c. Siły przydzielone i wydzielone;
2. ZADANIE
3. REALIZACJA
a. Koncepcja działania;
b. Zadania dla podwładnych:
1) Zadania dla elementów:
a) Dowództwo patrolu;
b) Grupa szturmowa;
c) Grupa wspierająca;
d) Grupa ubezpieczająca;
2) Zadania dla osób funkcyjnych:
96
a) Zastępca (pomocnik) dowódcy patrolu;

b) Radiotelefonista;
c) Kierunkowy;
d) Kontrolujący odległość;
e) Inni;
c. Instrukcje koordynacyjne:
1) Trasy dojścia i powrotu:
a) Główne:
- ogólne azymuty i długość poszczególnych etapów,
- charakterystyczne przedmioty terenowe,
- rejony zagrożenia,
b) Zapasowe:
- ogólne azymuty i długość poszczególnych etapów,
- charakterystyczne przedmioty terenowe,
- rejony zagrożenia,
2) Ugrupowania marszowe;
3) Miejsca elementów patrolu w poszczególnych ugrupowaniach;
4) Techniki poruszania się:
a) Sposób opuszczenia ugrupowania wojsk własnych;
b) Sposób działania na postojach:
- postoje krótkie,
- postoje długie,
c) Sposób działania podczas przekraczania rejonów zagrożenia:
- szlaki,
- rejony otwarte niewielkie,
- rejony otwarte rozległe,
d) Sposób powrotu do wojsk własnych;
5) Techniki działania w przypadku kontaktu z przeciwnikiem:
a) Reakcja na zasadzkę daleką;
b) Reakcja na zasadzkę bliską;
c) Reakcja na kontakt przypadkowy;
d) Reakcja na ogień strzelca wyborowego;
e) Reakcja na ogień artylerii;
f) Reakcja na atak powietrzny;
6) Sposób przeprowadzenia akcji na obiekt działania;
7) Ramy czasowe i terminy;
8) Trening działania:
a) Czas i miejsce treningu;
b) Umundurowanie i wyposażenie;
c) Etapy działania do przećwiczenia;
9) Kontrole gotowości:
a) Czasy;
b) Miejsca;
4. ZABEZPIECZENIE LOGISTYCZNE
a. Zaopatrzenie patrolu w trakcie operacji;
b. Zapasy żywności i wody pitnej zabierane przez patrol;
c. Uzbrojenie, amunicja i inne środki walki zabierane przez patrol;
d. Obowiązkowe umundurowanie i wyposażenie;
e. Sposób postępowania z rannymi, chorymi i zabitymi;
f. Sposób postępowania z jeńcami i zdobytym wyposażeniem;
97
g. Wyposażenie specjalistyczne nieetatowe;

h. Zasady obsługi uzbrojenia i wyposażenia w trakcie operacji;
5. DOWODZENIE I ŁĄCZNOŚĆ
a. Dowodzenie:
1) Miejsce dowódcy patrolu w rejonie ześrodkowania (RZ);
2) Miejsce zastępcy (pomocnika) dowódcy patrolu w rejonie ześrodkowania (RZ);
3) Miejsce dowódcy patrolu w trakcie akcji na obiekt działania;
4) Miejsce zastępcy (pomocnika) dowódcy patrolu w trakcie akcji na obiekt działania;
5) Łańcuch dowodzenia;
b. Łączność:
1) Dane radiowe:
a) Częstotliwości:
- zewnętrzne (w łączności z wyższym przełożonym),
- wewnętrzne (w łączności pomiędzy elementami patrolu),
b) Kryptonimy:
- zewnętrzne (w łączności z wyższym przełożonym),
- wewnętrzne (w łączności pomiędzy elementami patrolu),
c) Czasy seansów radiowych;
d) Meldunki;
2) Hasła i sygnały rozpoznawcze:
a) Z wojskami własnymi;
b) Wewnętrzne patrolu;
c) Alarmowe;
3) Sygnały dowodzenia i informowania;
Aneksy
Pytania
Synchronizacja czasu
UKŁAD ANEKSU
Plan przerzutu drogą powietrzną
1. SYTUACJA
a. Siły przeciwnika;
b. Siły własne;
c. Warunki atmosferyczne;
2. ZADANIE
3. REALIZACJA
1) Zadania dla elementów;
2) Zadania dla osób funkcyjnych;
1) Czas i miejsce załadowania na środki transportu;
2) Organizacja i kolejność przerzutu;
3) Czas gotowości do przerzutu;
4) Plan działania dla elementów oczekujących na przerzut w dalszej kolejności;
5) Rejon lądowania (w zależności od charakteru operacji: zrzutowisko lub lądowisko):
a) Położenie rejonu lądowania:
98
- głównego,
- zapasowego,
b) Oznaczenie rejonu lądowania:
- poza rejonem lądowania,
- w rejonie lądowania,
6) Ubezpieczenie rejonu lądowania;
7) Trasa przelotu do rejonu lądowania:
a) Przebieg trasy;
b) Punkty kontrolne;
c) Gotowość do desantowania (w odniesieniu do czasu przelotu i punktów kontrolnych);
8) Ugrupowanie środków transportu:
a) W rejonie załadowania;
b) W czasie przelotu;
c) W rejonie lądowania;
9) Działanie w przypadku kontaktu z przeciwnikiem;
10) Plan treningu działania;
11) Rejon zbiórki po desantowaniu:
a) Współrzędne;
b) Charakterystyczna cecha terenu;
c) Oznaczenie;
d) Technika przeprowadzenia zbiórki;
a. Dowodzenie:
1) Miejsce dowódcy w czasie przelotu i w rejonie lądowania;
2) Miejsce zastępcy (pomocnika) w czasie przelotu i w rejonie lądowania;
d. Łączność:
1) Kryptonimy;
2) Częstotliwości;
3) Sygnały;
UKŁAD ANEKSU
Plan zaopatrzenia drogą powietrzną
1. SYTUACJA
a. Siły przeciwnika;
b. Siły własne;
c. Warunki atmosferyczne;
2. ZADANIE
3. REALIZACJA
1) Zadanie dla elementu ubezpieczającego;
1) Zadanie dla elementu przygotowującego zrzutowisko;
2) Zadanie dla elementu podejmującego zrzut;
3) Zadanie dla sił niezaangażowanych w operację;
1) Przelot środków transportu:
a) Przebieg trasy przelotu;
99
a) Punkty kontrolne;
b) Punkty kontroli łączności radiowej:
- położenie,
- oznaczenie,
- czasy nawiązania łączności,
2) Zrzutowisko:
a) Położenie:
- zrzutowiska głównego,
- zrzutowiska zapasowego,
b) Oznaczenie:
- w rejonie zrzutowiska,
- poza rejonem zrzutowiska,
3) Zrzut zaopatrzenia:
a) Termin zrzutu:
- główny,
- zapasowy,
a) Czas przelotu środków transportu nad zrzutowiskiem;
b) Szyk, pułap i prędkość środków transportu nad zrzutowiskiem;
1) Działanie w przypadku kontaktu z przeciwnikiem:
a) Przed zrzutem zaopatrzenia;
b) W trakcie zrzutu;
c) Po zrzucie;
a. Dowodzenie:
1) Miejsce dowódcy;
1) Miejsce zastępcy (pomocnika);
2) Łańcuch dowodzenia;
a. Łączność:
1) Kryptonimy, sygnały i częstotliwości radiowe:
a) Główne;
b) Zapasowe;
1) Wizualne sygnały rozpoznawcze:
a) W rejonie zrzutowiska;
b) Poza rejonem zrzutowiska;
2) Sygnały i procedury alarmowe;
3) Sygnały i procedury łączności w trakcie zrzutu;
UKŁAD ANEKSU
Baza
1. SYTUACJA
2. ZADANIE
3. REALIZACJA
a. Zadania dla podwładnych:
100
b. Instrukcje koordynacyjne:
1) Planowany rejon bazy:
a) Głównej;
b) Zapasowej;
2) Plan zajęcia bazy;
1) Plan działania w bazie:
a) Plan ubezpieczenia;
a) Plan alarmowania;
b) Kolejność czynności w bazie;
c) Plan ewakuacji;
a. Plan zaopatrywania w wodę;
a. Plan obsługiwania uzbrojenia i wyposażenia;
b. Plan utrzymywania higieny osobistej;
c. Plan żywienia;
d. Plan odpoczynku;
a. Dowodzenie:
a. Łączność:
1) Kryptonimy, sygnały i częstotliwości radiowe;
1) Sygnały alarmowe;
2) Hasła i odzewy;
3) Sygnały rozpoznawcze:
a) Sygnały identyfikacji z daleka;
a) Sygnały identyfikacji z bliska;
UKŁAD ANEKSU
Plan pokonania przeszkody wodnej
1. SYTUACJA
a. Siły przeciwnika:
1) Warunki atmosferyczne;
2) Teren:
a) Położenie przeszkody;
b) Szerokość przeszkody;
c) Głębokość przeszkody;
d) Prąd;
e) Roślinność;
f) Utrudnienia;
3) Skład sił przeciwnika;
1) Położenie sił przeciwnika;
4) Działalność sił przeciwnika;
5) Możliwości sił przeciwnika;
6) Prawdopodobne dalsze działania sił przeciwnika;
a. Siły własne;
2. ZADANIE
3. REALIZACJA
101
a. Instrukcje koordynacyjne:
1) Sposób przekroczenia przeszkody;
1) Ubezpieczenie;
2) Kolejność przekraczania przeszkody;
3) Działanie w przypadku kontaktu z przeciwnikiem:
a) Przed przekroczeniem przeszkody;
b) W trakcie przekraczania przeszkody;
c) Po przekroczeniu przeszkody;
4) Plan działania na wypadek braku możliwości przekroczenia przeszkody;
5) Punkty zbiórki na wypadek rozproszenia;
a. Dowodzenie:
a. Łączność:
1) Sygnały alarmowe:
a) Radiowe;
a) Wizualne;
UKŁAD ANEKSU
Plan połączenia z wojskami własnymi
1. SYTUACJA
2. ZADANIE
3. REALIZACJA
a. Zadania dla podwładnych:
b. Instrukcje koordynacyjne:
1) Termin połączenia;
1) Rejon połączenia;
2) Punkty zbiórki na wypadek rozproszenia;
3) Działanie w rejonie połączenia;
4) Działanie po połączeniu z wojskami własnymi;
5) Działanie na wypadek kontaktu z przeciwnikiem;
a. Dowodzenie:
102
a. Łączność:
1) Hasła i odzewy;
2) Sygnały rozpoznawcze:
a) Sygnały identyfikacji z daleka;
a) Sygnały identyfikacji z bliska;
103
MATERIAŁY ŹRÓDŁOWE
Davis Thomas H. The Patrol Order, Old Mountain Press Inc., Vienna, GA, USA, 1994.
FM 7-8 Infantry Rifle Platoon and Squad, Headquarters, Department of the Army, Washington,
DC, USA, 1992.
FM 7-92 The Infantry Reconnaissance Platoon and Squad (Airborne, Air Assault, Light
Infantry), Headquarters, Department of the Army, Washington, DC, USA, 1992.
FM 7-93 Long Range Surveillance Unit Operations, Headquarters, Department of the Army,
Washington, DC, USA, 1995.
FM 17-98 Scout Platoon, Headquarters, Department of the Army, Washington, DC, USA, 1994.
FM 21-50 Ranger Training and Operations, Headquarters, Department of the Army, Washington,
DC, USA, 1982.
FM 21-75 Combat Skills of the Soldier, Headquarters, Department of the Army, Washington, DC,
USA, 1984.
FM 90-5 Jungle Operations, Headquarters, Department of the Army, Washington, DC, USA, 1982.
FM 90-8 Counterguerrilla Operations, Headquarters, Department of the Army, Washington, DC,

USA, 1986.
FM 101-5-1 Operational Terms and Symbols, Headquarters, Department of the Army, Washington,
DC, USA, 1985.
Gallagher James J. Combat Leader’s Field Guide, Stackpole Books, Mechanicsburg, PA, USA,
1994.
McMichael Scott R. A Historical Perspective on Light Infantry, US Army Command and General
Staff College, Fort Leavenworth, KS, USA, 1987.
Pool H. J. The Last Hundred Yards. The NCO’s Contribution to Warfare, Posterity Press, Emerald
Isle, NC, USA, 1998.
Regulamin działań wojsk lądowych, Dowództwo Wojsk Lądowych, Warszawa, 1999.
SH 21-76 Ranger Handbook, Ranger Training Brigade, United States Army Infantry School, Fort
Benning, GA, USA, wyd. 1972, 1988, 1992, 1998.
104

Działania Patrolowe - Rozpoznanie, Zasadzka, Rajd, Baza

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Działania Patrolowe - Rozpoznanie, Zasadzka, Rajd, Baza

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ROBERT BASAŁYGA „DZIAŁANIA PATROLOWE – ROZPOZNANIE, ZASADZKA, RAJD, BAZA”

Część I. Charakterystyka działań patrolowych

Część II. Planowanie i przygotowanie do działań patrolowych

Część III. Prowadzenie działań patrolowych

Część IV. Rozkaz operacyjny i aneksy w działaniach patrolowych

Działania patrolowe1 to regularne operacje bojowe, organizowane z reguły na niewielką skalę,

We współczesnych działaniach bojowych patrole są jednym z najbardziej wartościowych narzędzi

W ramach działań patrolowych patrole organizowane w formacjach ogólnowojskowych prowadzą

Patrol to wydzielony z większych sił zespół ludzi przeznaczony do przeprowadzenia samodzielnej

Planowanie i przygotowanie do działania to podstawa bezpieczeństwa oraz skuteczności patrolu

Końcowy efekt kalkulacji czasu może mieć następującą formę:

2000 - wyjście z ugrupowania wojsk własnych;

Koordynacja planu działania

Wejście patrolu do działania

Trasy dojścia i powrotu

Wsparcie realizowane przez artylerię może być wykorzystywane jako:

Wsparcie realizowane przez lotnictwo może być wykorzystywane jako:

Powrót do wojsk własnych

do działania oraz zapewnia dopracowanie wszystkich szczegółów operacji, ekwipunku,

Osiągnięcie celu operacji

Rozpoznawanie obiektu to uzyskiwanie informacji o ściśle określonym obiekcie działania, jego

Obserwacja z kolejnych punktów obserwacyjnych

Rys. 1. Rozpoznawanie obiektu metodą obserwacji stacjonarnej.

Patrol w sile plutonu:

Patrol w sile drużyny:

zespół zespół zespół

Organizacja rejonu ześrodkowania

Po potwierdzeniu lokalizacji RZ dowódca plutonu organizuje jego rozpoznanie. Rozpoznanie RZ

Jeżeli zaplanowany rejon odpowiada wymaganiom, dowódca plutonu przedstawia ubezpieczającym

Pluton rozlokowuje się na pozycjach w RZ parami, w ugrupowaniu do obrony okrężnej na planie

Po rozlokowaniu podwładnych, dowódcy drużyn stawiają się na stanowisku dowódcy plutonu.

Rekonesans obiektu działania

Dowódca plutonu wraz z dowódcami zespołów wraca do RZ i przekazuje ostateczne ustalenia

Uwaga! Jeżeli możliwe jest uzyskanie w s z y s t k i c h wymaganych informacji o obiekcie podczas

Zajęcie pozycji i obserwacja obiektu

Dowódca plutonu opuszcza RZ z zespołami rozpoznawczymi. Zespoły rozpoznawcze zatrzymują

podaje dowódcom zespołów rozpoznawczych sygnał do kontynuowania działania, po którym

Niezależnie od metody rozpoznania obiektów, każdy zespół rozpoznawczy dokonuje ostatecznego

W trakcie rozpoznawania obiektu zespoły rozpoznawcze:

Zespoły rozpoznawcze prowadzą rozpoznanie obiektu do momentu:

Wstępne opracowanie wyników rozpoznania

Po naniesieniu na szkic wszystkich informacji dowódca plutonu lub radiotelefonista sporządza

Po zakończeniu procedur związanych z wynikami rozpoznania pluton opuszcza rejon działania.

Organizacja rejonu ześrodkowania

Drużyna organizuje rejon ześrodkowania na planie koła o niewielkich rozmiarach. Dzięki

Jeżeli planowany RZ odpowiada wymaganiom, dowódca drużyny koryguje rozlokowanie

Rekonesans obiektu działania

Poruszając się w kierunku obiektu działania, w dogodnym miejscu pomiędzy RZ i obiektem,

Zajęcie pozycji i obserwacja obiektu

W przypadku patrolu w sile drużyny, dowódca uczestniczy w bezpośrednim rozpoznawaniu obiektu

W trakcie rozpoznawania obiektu zespół rozpoznawczy:

Zespół rozpoznawczy prowadzi rozpoznanie obiektu do momentu:

Wycofanie z rejonu obiektu

Sposób działania patrolu w przypadku wejścia w bezpośredni kontakt z przeciwnikiem w rejonie

1. Kontakt podczas przemieszczania się na pozycje

3. Kontakt zespołów rozpoznawczych podczas rozpoznawania obiektu

4. Kontakt ubezpieczeń podczas działania na pozycjach

Rozpoznawanie rejonu to uzyskiwanie informacji o przeciwniku i terenie w granicach ściśle

Rys. 6. Patrolowanie rejonu – metoda 1.

Rys. 7. Patrolowanie rejonu – metoda 2.

Rys. 8. Patrolowanie rejonu – metoda 3.

Rys. 9. Patrolowanie rejonu – metoda 4.

Rozpoznawanie szeregu obiektów