Jzef Kelera SOCREALIZM W DRAMACIE 1949-1953

SOCREALIZM nigdy cile nie zdefiniowany, swoista nadbudowa doranych dyrektyw i zalece,
propagand prbowano wzmocni teori
DZIEO SZTUKI POWINNO ukazywa wiat nie takim, jaki jest, ale takim, jaki by powinien
gra w licencje, uniki, podchody, dziaania pozorowane Miosz pisa w Zniewolonym umyle - ketman
zjawisko pisania do szuflady, na uboczu (prasa katolicka)
dorane, zmienne dyrektywy!
1949-fala aresztowa i procesw politycznych, usiowania kolektywizacji wsi, wojna koreaska,
zimnowojenna globalna atmosfera, elazna kurtyna i obz warowny socjalizmu
1953-mier Stalina, nowe rzdy w Zwizku Radzieckim (Malenkow, Chruszczow, Buganin)
1956-luty-zjazd KPZR, wydarzenia poznaskie, polski padziernik
LUTY 1949 zjazd szczeciski Zwizku Literatw Polskich, oficjalne proklamowanie realizmu
socjalistycznego jako jedynej susznej metody
CZERWIEC 1949 zjazd w Oborach, dyrektywy przekazane ludziom teatru, Festiwal Sztuk Rosyjskich i
Radzieckich
Festiwal Polskich Sztuk Wspczesnych (fina w 51.) ofensywa produkcyjniakw!!!
zapowied powrotu repertuaru romantycznego Horsztyski 1953 (re. Wierciski Edmund)
1954 powstanie Studenckiego Teatru Satyrykw (STS) oraz Teatrzyku Bim-Bom
pierwsza po wojnie polska premiera Brechta Kaukaskie kredowe koo w Krakowie (poetyka Brechta pniej
odtrutk na socrealizm)
1955 pierwsze po wojnie Dziady re. Bardiniego
1956 pierwszy program Piwnicy pod Baranami
powysze cezury dowodz, e socrealizm zaamuje si na rok przed padziernikiem, cezura kocowa to nie
1955
GATUNEK DRAMATYCZNY PRODUKCYJNIAK!
Zdarzenia dramatyczne w fabrykach, na budowach, w stoczniach, w kopalniach, rodowiskach wiejskich
pejza suy prawidowemu (stalinowskiemu) wykadaniu wiedzy o konfliktach klasowych
figury schematu w pierwszej fazie 50-52:
1.entuzjastyczni aktywici i realizatorzy pracy klasa robotnicza ofc
2.zamaskowani wrogowie klasowi zodzieje i agenci obcych wywiadw, zdemaskowani w finale
3.wahajcy si i bdzcy, uczciwi potencjalni sojusznicy susznej sprawy (czsto inteligenci)
np. Tysic walecznych Jana Rojewskiego, Sprawa Anny Kosterskiej Wadysawa Lubeckiego, Awans Wandy
lkiewskiej
wariant wiejski Zwycistwo Janusza Warmiskiego
inteligencka odmiana produkcyjniaka wykorzystanie egzotyki scenerii szpitalnej np. Dr Anna Lena Ireny
Krzywickiej
spdzielnie, pniej obowizkowe dostawy zboa reguluj kierunkowskaz polityczny, wrg na posadzie
sekretarza GRN i manipuluje sekretarzem KG partii do gosu dochodzi nowa orientacja: odwrt od
usiowa forsownej kolektywizacji
Odwiedziny Leona Kruczkowskiego prba uszlachetnienia gatunku, niby rodzima tradycja
wariant rodzinny! Sceneria zakadu pracy za mao porczna, wic dramat rodzinny
Jarosaw Iwaszkiewicz!!! atrapy technik, atrapy postaci, atrapy konfliktw
wariant rozrywkowy 1.faza przedtaktowa, wczesna Nowy witoszek St. Dygata i Jana Kotta
planty i intrygi jak u Moliera, rodzinno-produkcyjny krajobraz, Tartuffe podaje si za partyjnego
dygnitarza
2.faza festiwalowa Wodewil warszawski Gozdawa & Stpie, rekordowa ilo przedstawie
rekwizyty produkcyjniaka, kuplety, gagi, farsa
3.zwiastun pocztku odwily poznikali wrogowie imperialici, szpiedzy, dywersanci, Takie czasy
Jerzego Jurandota, komedie, dowcipkowanie na koszt wasny (produkcyjniaka) i weselenie si wasnym
pogrzebem

wycieczki za granic i podre w czasie

Wielka polityka Janusza Makarczyka, Lem! Jacht Paradise
cel wycieczek unaocznienie rozkadu i moralnej zgnilizny imperialistycznych systemw wadzy, walcz
komunici, demokraci, proci ludzie i intelektualici z nieprawoci
utwory antyimperialistyczne
3 utwory zasuguj na uwag: Zwyka sprawa Tarna skromne, dramatyczne walory
Juliusz i Ethel Kruczkowskiego klska wybitnego dramatopisarza
Klucz do przepaci Gruszczyskiego odwilowy dramat antyimperialistyczny, dylemat winy i
odpowiedzialnoci jednostki za udzia w zbrodniach systemowych
podre w czasie od 51 do 56 ok.250 dramatw historycznych
szansa na przetrwanie/utrzymanie si na rynku pisarzy starszych, ktrzy nie chcieli pisa w kanonach
socrealizmu
brak ambicji poznawczych czy tragizmu historii, optymistyczna wizja wiata, finalnym rozwizaniem
demokracja ludowa
ku pokrzepieniu serc, tematyka-wiek XVIII, krytyka feudalizmu

Wojciech Dudzik CZTERDZIECI LAT TEMU CZYLI PRZEOM

czsto si podaje, e stycze 1949 i Zjazd Literatw w Szczecinie to pocztek socrealizmu, ale nie do koca
1948 artyku O nowe drogi kultury polskiej, podjcie decyzji o zjednoczeniu PPR i PPS, plenum KC PZPR,
sprawa Jugosawii i przejcia do kolektywizacji wsi, odwoanie Gomuki i powoanie Bieruta a sekretarza
generalnego partii, pierwsze artykuy o danowie jako teoretyku realizmu socjalistycznego, dyskusja o
realizmie przez artyku Wayka Kilka sw o metodzie, miesic pogbiania przyjani Polsko-Radzieckiej,
powoanie Komisji do Spraw Kultury pod przewodnictwem Cyrankiewicza, powstanie PZPR, mecenat
pastwowy nad sztuk przez ustanowienie nagrd
ramy czasowe Dudzika:
7 grudnia 1947 zebranie przedstawicieli sceny w siedzibie KC PPR pod hasem O nowe oblicze teatralne
Polski, 1949 12 listopada premiera Brygady szlifierza Karhana Vaska Kani pierwsze przedstawienie
socrealistyczne
7 XII 47 wiceminister kultury Kruczkowski stwierdza, e teatr jest szko, trybun, instrumentem edukacji
narodowej, przemwienie Sokorskiego
przewartociowa repertuar, zadania reyserskie, aktorskie, nowa widownia!
Repertuar klasyczny z wiar w postp ludzkoci, najlepsze sztuki budziy wtpliwoci natury ideologicznej
jeszcze zapewnienia o swobodzie twrczej, pocztek montowania polityki teatralnej
zarzuty, e dotychczasowy teatr obsuguje publiczno drobnomieszczask, nie wychodzi naprzeciw
nowej, robotniczej widowni
48 jeszcze naciski repertuarowe nie s silne, Schiller mwi, e ministerstwo nie moe peni funkcji lektora
teatralnego, planowanie dla fachowcw=ludzi teatru! Broni polskiej klasyki ton-krzyk!
48 wystpy gocinne teatru Louisa Jouveta, pniej tylko teatry radzieckie (ale dobre) z metod
Stanisawskiego
jeden departament w ministerstwie twrczoci artystycznej i przedsibiorstw artystycznych i
rozrywkowych, konferencja dyrektorw teatrw z caego krajw, referat Sokorskiego o organizacji widowni
i repertuaru: za mao robotnikw w teatrze!!! wychowywa widza!!! repertuar romantyczny!
Plenum KC PCPR krytyka dotychczasowego rozwoju kultury, dugotrwae tolerowanie zamtu wrd
inteligencji (Gomuka), zaniedbanie marksistowskiego owietlania zagadnie, Bierut zapowiedzia
zaostrzon faz walki klasowej z siami liberalizmu i kapitalizmu
DANOW teoretykiem socrealizmu!
7.10 7.11 miesic pogbiania przyjani polsko-radzieckiej 1949-masowa akcja spoeczna, protektorat
Bieruta
narada w sprawie Dziadw w re. Schillera ze scenografi Pronaszki zaatakowanie koncepcji

inscenizacyjnej sprowadzajcej si do ukazania martyrologii (3 krzye w scenografii), propozycje dopisania

czego do tekstu przez Jastruna (sprzeciwi si)
premiera dopiero w 55. w re. Bardiniego
48 zawody w wystawieniu jak najwikszej liczby przedstawie na terenie wietlic robotniczych i fabryk
14 XII 1948 II Zjazd PPR i XXVIII Zjazd PPS, od 15 do 21 obie partie, powstao PZPR
28 XII po raz pierwszy przyznano pastwowe nagrody artystyczne, nagroda I stopnia dla Schillera
(powiedzia, e widownia ludowa musi mie poytek z wystawienia, nie sztuka)
49 upastwowienie kilku scen polskich
20 I 23 I IV Zjazd Delegatw Zwizku Zawodowego Literatw Polskich, realizm socjalistyczny jedyn
suszn metod, 3 zadania wobec twrcw: 1. zaangaowanie w sprawy socjalistycznego budownictwa 2.
ukazanie w lit. awansu nowego bohatera 3. przyswojenie sobie marksistowskiej wiedzy o rozwoju
spoeczestwa
FORMALIZM (Siekierska) wiadome wyparcie treci ideowej, spoecznej w sztuce, droga do
zniwelowania sztuki, utraty oblicza narodowego i spoecznego
14 IV 1949 ostatni zjazd Zwizku Artystw Scen Polskich zlikwidowanie zwizku, teraz jeden Zwizek
Zawodowy Pracownikw Sztuki i Kultury
I Krajowa Narada Teatralna w Oborach 18-19 VI 1949
referat Sokorskiego problem kadr artystycznych, widownia mieszczasko-inteligencka przeksztacia
si na inteligencko-robotnicz wprowadzi do repertuaru sztuki radzieckie, walka o now widowni,
ujawni nowe konflikty, klasyka nie wystarcza, wrogiem agentura, wywiad, egoizm drobnomieszczaskiej
wasnoci
Kott pojcie konfliktu socjalistycznego w dramacie rozwizywalnego, bohater pozytywny
samokrytyka Wayka, Kruczkowskiego, e nie potrafili w ostatnich utworach odpowiedzie na zamwienie
spoeczne
Miosz konieczno kultywowania tradycji teatru romantycznego po odrzuceniu frazeologii
romantycznej
sztuki apolitycznej nie ma!!! walka o now tre
ganiono poziom krytyki teatralnej, skonno do kosmopolityzmu, zlikwidowa lokalne czasopisma!
(zosta Teatr)
powoano Generaln Dyrekcj Teatrw, Oper i Filharmonii koordynowanie, kontrolowanie dziaa
placwek artystycznych
Schiller krytykuje Wielk Reform, wczeniejszy stosunek do tradycji, ale nie podpisuje si nazwiskiem,
tylko funkcj!!!
1949 Ministerstwo Kultury zarzdzio oglnopolski konkurs na wystawienie sztuk rosyjskich i radzieckich,
udzia praktycznie wszystkich teatrw
50-53 okres realizacji wypracowanych regu, egzekwowania ustale, praktyka!
Autor w kadym zjawisku ma widzie elementy walki klasowej! Cel wychowawczy, edukacyjny
centralizacja, upastwowienie teatrw, denie do upowszechnienia sztuki teatralnej w spo., bilety
ulgowe, teatry na prowincji, sceny amatorskie