Professional Documents
Culture Documents
nie tylko jej, ale rwnie suchacza; stawiajc si w roli eksperta kae liczy si z jej
zdaniem/ ma przekonanie o nierwnoci pozycji psycholog ona jako matka, demonstrujc
swoj wiedz najpierw zrwnuje pozycje, ewentualnie podnosi swoj powyej pozycji
suchajcego - a potem deprecjonuje ju wiedz obu uczestnikw komunikacji.
Podstawowe zasady dziaania ukadu informacja stematyzowana implikowana
okrela Okopie-Sawiska (1987), na gruncie psychologii analogiczny ukad funkcjonuje
pomidzy komunikatem werbalnym i niewerbalnym.
Styl samorzutny i umylny jzyka osobniczego
Specyfika jzyka jednostki ksztatuje si w oparciu o jzyk funkcjonujcy w danej
spoecznoci, w ostatecznym rozrachunku stanowi pewien uamek jzyka zbiorowiskowego.
Na jzyk osobniczy skadaj si: system wyrazw, typw fleksyjnych, typw sowotwrczych,
schematw i szablonw syntaktycznych, ktre przechowuje si w wiadomoci osobniczej i
stanowi one zasb moliwoci wypowiedzi, ktre osobnik realizuje w mowie
(Klemensiewicz, 1987). Jzyk osobniczy ma dwa rda zasobw: wasne i postronne.
Wasne to zasb gromadzony mimowolnie na drodze dowiadcze rodzinnych,
rwieniczych, rodowiskowych. Postronne to zasb zdobywany w sposb dowolny
wiadomie poszukiwany w sownikach, specjalistycznych publikacjach lub zapoyczony od
ludzi wok. Oba mog by uywane do takiego ksztatowania wypowiedzi (stylizacji), by
speniaa ona zamierzon funkcj. Stylizacja w sposb szczeglny uwydatnia to, co
specyficzne dla jednostki i relatywnie trwae (mylenie, wiedza, wyksztacenie, sposb
odczuwania) lub chwilowe sytuacyjne (temat, motyw, zamierzona funkcja). Styl (zesp
tendencji stylizacyjnych waciwych osobnikowi), ze wzgldu na warunki i cele stylizacji,
moe by:
-samorzutny wynika z osobniczych waciwoci mwicego, ktry nie ocenia wiadomie
wasnych wypowiedzi, lub
-umylny wynika z osobniczych waciwoci mwicego i jego wiadomego wysiku w
chwili mwienia po to, by osign zamierzon i podan reakcj suchacza odbiorcy.
Jzyk umylny to jzyk odbierany jako sztuczny/ obcy w odniesieniu do
wypowiedzi ustnej/ tematu, na ktry dana osoba mwi czy jej pozycji spoecznej.
Decydujcymi w ocenie jzyka umylnego/ samorzutnego nie s dane ilociowe, lecz
jakociowe. Moliwe jest bowiem, i dwie osoby badane mwi podobnym jzykiem,
posuguj si podobnymi pojciami, ale dla jednej z nich jest to jzyk samorzutny, dla drugiej
za umylny. Na poziomie psychologicznym taki sposb wypowiadania si moe by
zinterioryzowny bd nie. W transkrypcji rozrnienie pomidzy tymi sytuacjami jest
6
moliwe w oparciu o bdy jzykowe, ktrych nie popeni osoba sprawnie posugujca si
takim jzykiem.
No yy ja wtedy, kiedy miaam Ani1 modsz, to ja jeszcze studiowaam, ee bardzo mi
byo trudno, ale... ale chciaam to wszystko podoa, skoczy studia i staraam si
wychowywa w myl moe nie zasad pedagogiki, poniewa jestem nauczycielk, ale po
prostu z sercem chciaam j przygotowywa j do ycia w miar jak wzrastaa.()
Jakie tam pewne obowizki miaa ee Musiaa po sobie przypumy posprzta eee w
miar moliwoci co jak ju wzrastania i bya ju troszeczk starsza to eby mnie co
pomoga, No... uczennic bya bardzo dobr, bya bardzo zdoln, tylko moe troch
niecierpliw jak na... wszystko staraa si zrobi szybko, chciaa dobrze. Ee dobrze jej
to wychodzio, tylko e czasami zdania nie dokoczya, kropk nad i nie postawia w
zdaniu, bo si spieszya. () no trudno j byo powstrzyma i robia psikusy rne
takie. Taka ju bya z natury, wesoa, z psikusami.
Jzykiem samorzutnym jest wypowiedziane: chciaam to wszystko podoa, kiedy
miaam Ani modsz oraz Jakie tam pewne obowizki miaa ee Musiaa po sobie
przypumy posprzta eee w miar moliwoci co jak ju wzrastania i bya ju troszeczk
starsza to eby mnie co pomoga, (). Jzykiem umylnym za: w myl zasad pedagogiki, z
sercem chciaam j przygotowa j do ycia, kropk nad i nie postawia to ju bardziej
wyszukana frazeologia, jzyk zaczerpnity mniej lub bardziej udolnie z jzyka pisanego.
Osoba, dla ktrej w peni zinterioryzowany byby w jzyku mwionym styl wypowiedzi
podobny w brzmieniu do w myl zasad pedagogiki, nie uyje tu obok sformuowania
jzykowo bdnego chciaam to wszystko podoa, miaam Ani modsz. Jzykiem
umylnym jest wypowiedziane rwnie robia psikusy rne takie, (..) wesoa, z psikusami
takie uycie jzyka sugeruje tkliwo matki w stosunku do maego dziecka.
Jzyk umylny tutaj suy autokreacji, ma wywoa u odbiorcy przekonanie/ bd nie
da mu podstaw do wtpliwoci, z jakiej warstwy spoecznej osoba (kobieta 76 lat) pochodzi.
Drugi fragment za ma stworzy iluzj tkliwej i czuej relacji do crki. Ten sposb
wypowiedzi bowiem pojawia si na kocu, kiedy badana opowiada o swojej crce jako
dorosej kobiecie, gdy mwia o dziecistwie taki jzyk si nie pojawia.
Styl umylny w autonarracji na gruncie interpretacji psychologicznej moe by form
reakcji pozorowanej. Tak, jak w reakcji pozorowanej chcc zaprzeczy swoim odczuciom, na
zewntrz prezentuje si inne, tak stylizacja umylna moe by uyta, by wykreowa istnienie
czego, czego nie ma. Idc tropem tego, czego iluzj styl umylny ma stworzy, mona
przypuszcza brak czego/ jak niepewno owa stylizacja ma ukry. Styl samorzutny okrela
mwicego wprost, styl umylny porednio przez to czemu ma suy, jak reakcj mwicy
chce wywoa oraz poprzez implikacje tego, co ukryte. Z zaoenia uycie jzyka umylnego
jest dziaaniem zamierzonym/ intencjonalnym, tak jak w powyszym przykadzie kobieta
dobiera sowa, kontroluje ich uycie.
Narrator i jego zmiany
Podstawowymi wymiarami opisujcymi narratora s: pozycja wobec wiata
przedstawionego lub jednego z jego elementw (postaci, przeycia, wydarzenia) oraz stopie
widocznoci w strukturze wypowiedzi (Sawiski, 2010) 2 . Kluczowym w przyjmowanej
pozycji wobec wiata przedstawionego jest dystans narratora wyraajcy si w swoistej
<odlegoci> wzgldem przedmiotu relacji (Gowiski, 2010, s. 115). Wielko dystansu
moe by okrelona poprzez: dystans pomidzy czasem narracji a czasem fabuy (dystans
wobec zdarze), sposb opisywania postaci (wikszy dystans to opis dziaa, mniejszy
zwizany jest np. z opisem myli, emocji). Odlego narratora wobec wiata
przedstawionego jest nierozerwalnie zwizana z odlegoci wobec podmiotu czynnoci
twrczych 3 im mniejszy dystans do wiata przedstawionego, tym wikszy do podmiotu
czynnoci twrczych i odwrotnie (por. Pachecki, 1982). To podmiot czynnoci twrczych
podejmuje (mniej lub bardziej wiadomie) decyzje o czym i jak opowiedzie (Markiewicz,
1984, s. 73-96), zatem w interpretacji psychologicznej wielko tego dystansu jest istotniejsza.
Dystans narratora okrela jednoczenie dystans odbiorcy, ktry mona rozumie jako
poznawczy, moralny, ideologiczny [Gowiski, 1998, s. 209; problem obecnoci odbiorcy w
wiadomoci autora narracji szerzej rozwaa Balcerzan (1987)]. Jeli narrator zdaje si
powstrzymywa od jakiejkolwiek ingerencji, daje odbiorcy zudzenie maksymalnej
bezporednioci kontaktu z bohaterem (w tym przypadku sob w przeszoci) a tym samym
poczucie efektywnoci poznawczej obcowania z bohaterem nabywania wiedzy o nim.
Dziki temu odbiorca ma zudzenie niezalenoci dziaa bohatera (od narratora) a tak
strategi narracyjn jest skonny uzna za wasn (Pachecki, 1982, s. 87-88). Suchajc
2
Typy narratora to zoona i wieloaspektowa problematyka w teorii literatury. To, co zawarymy w niniejszym
artykule, wynika z jednej strony z potrzeby ograniczenia informacji tak, by zachowa to co najistotniejsze z
perspektywy psychologa a zarazem nie zarzuci Czytelnika wieloci informacji i moliwoci rozrnie/
podziaw, itp. Balansujc na granicy pomidzy koniecznym uproszczeniem a pprawdami, pozostaje nam mie
nadziej, i udao nam si nie przekroczy granicy, poza ktr prezentowane treci stayby si pprawdami.
3
Podmiot czynnoci twrczych nadawca utworu ujawniajcy si jako dysponent regu zaktualizowanych w
tekcie/ wypowiedzi. Z perspektywy rzeczywistego przebiegu literackiej komunikacji, ktrej pocztkiem jest
pisarz, a wic konkretna osoba bdca realnym sprawc dziea, jest szczegln rol pisarza realizujc si w
toku procesu twrczego (Okopie-Sawiska, 2010, s. 392).
autonarracji przy braku dystansu narratora do siebie jako bohatera, odbiorca ma wraenie
relacjonowania wiata przedstawionego takim, jakim by wwczas (w czasie fabuy), nie
zauwaa, i sam dobr zdarze jest ingerencj i konstruowaniem wiata przedstawionego.
Zmiana narratora, a co za tym idzie zmiana miejsca narratora, okrelaj dystans, jaki
ma przyj odbiorca, ktry nie moe zosta np. wewntrz wiata przedstawionego (narracja
wewntrz kontekstowa), kiedy narrator mwi z perspektywy zewntrznej (narracja zewntrz
kontekstowa).
Opowiem o wychowaniu mm redniej crki...[autor do konkretnego suchacza (poziom
zewntrzkontekstowy)]
(6
sekund
ciszy)..
urodzia
si
pewnego,
piknego
czerwcowego dnia w ogromnym upale () jako mae dziecko nie sprawiaa wikszych
trudnoci, [naczelny narrator do adresata narracji (poziom wewntrzkontekstowy)]
czasem nie zawsze byam cierpliw osob() staraam si nie krzycze na nie, co
nie
zawsze
si
udawao
[autor
do
konkretnego
suchacza
(poziom
tak, jakby dane zdarzenie przebiegao w teraniejszoci. Niekiedy te czas jest zacierany/
nieobecny (Gowiski, 2010, s. 87-88). Uwag w narracji mog zwraca w obrbie
zagadnienia czasu:
- zmiana czasu (przeszy teraniejszy przyszy),
- pozorna okrelono,
- uycie zaimkw upowszechniajcych.
Zmiana czasu (przeszy teraniejszy przyszy)
Pamitam [teraz], e posza [wtedy] do szkoy na egzamin z matematyki do liceum i za
godzin bya [wtedy] z powrotem. Ja przeraona mwi [teraz mwi, cho przecie to
byo wtedy]: Dziecko kochane , a, a, a jak tam egzamin, a jak wszystko zrobiam
[przecie to nie matka zdawaa egzamin]?. Mwi [teraz]: Nie miaam co czeka,
wic przyszam. Pomylaam [wtedy], e tu moe moe by krach, e to jest [teraz]
niemoliwoci, eby po godzinie ju bya...byy... rozwizane ju byy zadania,
wszystko do koca. () No i oczywicie, e za trzy dni [nie wiadomo czy to bdzie,
czy byo] wynik, wynik. Mamo, ja nie pjd [teraz]. No wic ja poszam [wtedy].
Patrz [wtedy poszam, ale patrz teraz a przecie to byo wtedy], serce mi bije [teraz,
a przecie to byo wtedy] jak tam. Okazuje si, e wanie. Wystarczya godzina
[komu?], eby znale si [kto si znalaz] na czoowym miejscu i zda [kto zda]
wspaniale matematyk potem polski [polski zawsze by pierwszym egzaminem].
Miejscami narrator jest tak blisko czasowo wydarze, e ma si zudzenie, i ten
sposb narracji jest uzasadniony, wrcz zaakceptowany jako wasny, a przecie zmiany te s
nieuzasadnione logicznie. Wprowadzone elementy dialogu sprawiaj, i treci mog by
komentowane potencjalnie, ale nie mog by komentujcymi (Gowiski, 1973, s. 49). Tak
may dystans daje iluzj, e z jednej strony narrator zabiera odbiorc do wewntrz mona
pozna sytuacj, ale z drugiej strony jest si tak blisko, e nie mona zobaczy, co waciwie
si zadziao. Z tej perspektywy nie zobaczy si tego, e matka przeywa emocje, ktre nie
powinny by jej emocjami.
Czas moe by okrelony poprzez wskazanie konkretnych lat, ale rwnie poprzez na
tyle skonkretyzowany opis wydarzenia, i odnosi si on do momentu w przeszoci/ ladu
pamiciowego (Bartoszyski, 1987; Schmid, 2010). Nieokrelono byaby zatem zwizana z
wypowiedzi, w ktrej nie jest powiedziane, ani co dokadnie si dzieje, ani gdzie, ani kiedy.
Zaimki nieokrelone typu: kto, gdzie, kiedy, jakie, wystpujc obok siebie, mog
by odpowiednikiem stwierdzenia nie pamitam okolicznoci, ale pamitam fakt. Jest on
wwczas konkretnie opisany przez to, co zostao wtedy powiedziane/ zrobione, np. kiedy
10
gdzie pojechalimy i na tym wyjedzie tata opowiedzia mi o chorobie swojego taty. Mog
one jednak by rwnie stwarzaniem pozoru okrelonoci, np. jakie zasady, jakie kary,
jakie wartoci, takiemu opisowi towarzyszy oglnikowo i wieloznaczno. Rodzice
nauczyli mnie wszystkich tradycji, ktrych oni przestrzegali w wita - z tak podanej
informacji nie wiadomo ani jakich tradycji nauczyli rodzice, ani jakich przestrzegali.
Kolejnym pozorem okrelonoci jest uycie trybu przypuszczajcego ktre
uniemoliwia okrelenie czasu, albowiem potrzebne jest co jeszcze, eby co innego mogo
si zdarzy. Nie wiadomo jednak, kiedy i czy warunek zostanie speniony. Nie wiadomo te,
czy jeli zostanie speniony, to czy to co nastpi. Np. gdybym mia problemy, to mgbym do
nich si z nimi zwrci po pomoc (ale gdy ju te problemy ma, to wcale nie jest pewne, czy
si z nimi zwrci do rodzicw, a jeli to zrobi, to wcale nie jest pewne, e mu pomog).
Podobn
funkcj
moe
peni
niezrealizowana
potencjalno,
niezweryfikowane
Na gruncie psychologii najczciej s one okrelane jako kwatyfikatory kamstwa (por. skale kamstwa/
kontrolne, ang. lie scales, validity scales), wwczas jednak ich funkcja jest mocno i z naszego punktu widzenia
bdnie zawona.
11
powinien to wiedzie. Gdy jednak zaimek tego typu umieszczany jest pod koniec narracji
czasem wprost poprzedzony sowem ale - wszyscy mamy takie dowiadczenie, kady tak ma
wydaje si peni dodatkowo funkcj pomniejszenia znaczenia czy wyjtkowoci
przywoanego wczeniej dowiadczenia. Zaimki takie pozwalaj zatem na ucieczk od
opowiedzenia wicej, bardziej szczegowo, mog te pomniejsza si adunku
emocjonalnego stojcego za dan histori.
W innym kontekcie, w inny sposb uyte mog peni funkcj pewniakw (rzeczy
ktre uznaje si za pewne/ ktre okrela si jako zawsze prawdziwe), na ktrych mona si
oprze wszystko inne moe by niepewne, nieokrelone, ale w obrbie stabilnych granic
wyznaczanych przez owe pewniaki upowszechniajce.
Zawsze rodzice powicali mi bardzo duo czasu i uwagi (), zawsze miaam
wiadomo, e mog si do nich zgosi, zawsze mog na nich liczy () zostaam
wychowana w sposb bardzo spokojny, oparty na tumaczeniu, rodzice byli zawsze byli
zwolennikami rozmw, zawsze kiedy pojawi si problem, to po pierwsze bya rozmowa
() rozmowa bya strasznie wana w naszej rodzinie dlatego zawsze staralimy si tak
organizowa czas eby je razem posiki i przy tym spdza czas oczywicie na
rozmowie (), gdy pojawia si nawet nawet jaki problem, nawet co szo nie tak
jakbymy chcieli, to, to zawsze staralimy si, myl, e staramy si do dnia
dzisiejszego rozwiza to po prostu rozmow.
Fakt prowadzenia rozmw w rnych sytuacjach i wszystko, co wizao si z ich
prowadzeniem (czas, uwaga, zainteresowanie), to pewniaki (rzeczy, ktre zawsze s
prawdziwe/ na pewno si zdarz), efekt kocowy rozmw mg by rny (staralimy si,
staramy niekoniecznie si udawao).
Zawsze wydawao mi si () zawsze jest tak, e s jakie wpywy rodziny () zawsze
jest dylemat czy pokaza drog i jakby zmusi do pjcia ni, czy pokaza kilka drg i
pozwoli wybra. Zawsze jest ryzyko, e wybierze () potem ju jest chyba atwiej,
aczkolwiek te nie zawsze.
Tu zawsze wystpuje w kontekcie niepewnoci, zawsze upewnia niepewnoci
wyraajce si w: wydawao mi si, jakie wpywy, dylemat, jakby zmusi, ryzyko. Pewna jest
tylko niepewno i trud (chyba atwiej zostaje podwaone przez nie zawsze).
Miejsce wydarze
Opis miejsca moe peni funkcj urealniania wypowiedzi. Uywajc duej iloci
niepotrzebnych szczegw autor wypowiedzi chce stworzy iluzj ycia, udaje, e jedynie
12
relacjonuje to, co widzi, czy te to, co jest jego wspomnieniem. Maskuje w ten sposb nie
tylko rzeczywiste wspomnienia lub potrzeb wykreowania obrazw innych od rzeczywistych,
ale maskuje take sam fakt dokonywania tej kreacji (Weintraub, 1987; Brodzka, 1987). Moe
uywa do opisu scen/ wydarze wspomnie nie tyle z wasnego ycia, co z widzianych
filmw, reklam, cudzych opowieci. Dla urealnienia odbiorca dostaje opisy szczegw
(Mullan, 2006), jednak ze wzgldu na to, e jest to kalka czego widzianego, a nie konkretne
wspomnienie jednostkowe, odbiorca nie dostaje adnego charakterystycznego szczegu. Nie
dostaje nic, co mogoby by ladem pamiciowym pozwalajcym odtworzy pozostae
elementy narracji.
Myl e(4s), myl e nawet(3s), tak, ymm, na(3s) dobrego czowieka, w
pierwszych latach mojego dziecistwa, tak jak mog sign pamici tata by mao
obecny, ale kiedy tylko by stara si jak najwicej mnie nauczy, jak najwicej mi
przekaza swojej wiedzy, umiejtnoci, a opiekowaa si nami raczej mama...(4s) []
Z czasem jak rozwijay si moje pasje, jakie zainteresowania oni podchodzili do tego
bardzo spokojnie () wita to jest taki aspekt jaki chciaem poruszy, bo wita
zawsze spdzalimy w gronie, spdzamy w gronie najbliszej rodziny(2s) i jest to taki
czas, czasem troszeczk nerwowy, moe przez to e ja jestem nerwowy(2s), tata
rwnie, ale taki czas zblienia, dobrego kontaktu, mamy duo wolnego wtedy i jako
dobrze si wszyscy w domu dogaduj. Rodzice pokazali nam, nauczyli mnie(3s)
wszystkich tradycji, ktrych oni przestrzegali w wita i starali si je wpoi bym w
przyszoci o nich nie zapomnia. Nie tylko w wita Boego Narodzenie, ale i
Wielkanoc jest te takim witem kiedy(4s) no spdzamy go razem, tak ciepo,
przyjemnie. Teraz rodzice, zawsze ciepo nas witaj, myl e po prostu nas kochaj, a
tego brakuje w takich dzisiejszych nowoczesnych rodzinach, zabieganych dzi,
zapomniana idea taka rodziny, wychowanie dzieci.
Sformuowania stara si jak najwicej mnie nauczy, jak najwicej mi przekaza swojej
wiedzy, umiejtnoci nie s nonikiem adnej informacji - s na tyle oglne i niepewne, e
waciwie kady mgby tak powiedzie. jak rozwijay si moje pasje, jakie
zainteresowania oni podchodzili do tego bardzo spokojnie nie wiadomo ani jakie pasje, ani
jakie zainteresowania, ani do czego waciwie rodzice podchodzili spokojnie. Okrelenia
dotyczce wit: czas zblienia, dobrego kontaktu, wszystkich tradycji, ktrych oni
przestrzegali w wita i starali si je wpoi bym w przyszoci o nich nie zapomnia, spdzamy
go razem, tak ciepo, przyjemnie rwnie dobrze mogyby by fragmentami reklam
witecznych czy uzasadnie z poradnikw, dlaczego spdzanie wsplnie wit jest wane dla
13
dziecka. Gdyby powycina te fragmenty wypowiedzi, wwczas nic lub niewiele by zostao.
Wydarzenia
Nadmierna ilo wydarze moe peni funkcj zapeniania przestrzeni. Nadawca
mwi wwczas po to, eby nie powiedzie czego innego w taki sposb, by odbiorca si nie
zorientowa, nie domyli tego, co ma zosta ukryte ani te samego faktu ukrycia. Innymi
formami tego zabiegu mog by:
- mwienie o tym, czego nie ma, co si nie stao, itd., ale nie zostaje okrelone to, co jest i co
si dziao,
- zapenianie rnymi drobnymi wydarzeniami, postaciami, historyjkami, itp.
Nadmierne uszczegawianie jednych a oszczdne wzmiankowanie o innych, to
informacja na czym ma skupi si odbiorca, do jakiej czci wiata przedstawionego jest
zaproszony, a do jakiej ma nie zaglda, ewentualnie moe spojrze z daleka. Przestawianie
zdarze - o ile nie zostanie odkryte, wyrywa je z kontekstu, a tym samym utrudnia odkrycie
znaczenia.
Bya... nawet dostaa si na yy na studia do szkoy teatralnej... w teatrze. Taki by tytu
wiedza o teatrze. No ale studia te musiaa przerwa z powodu powrotu na... do
Warszawy. Zacza kontynuowa eee studia w Warszawie. Tu nie bardzo jej jako
wychodzio, inna atmosfera. Moe troszk modzie bya taka... bardziej... moe nie
adnie okrel, e bya rozwydrzona, ale przyja j, poniewa wrcia z, z, z, z
XXXXX5, jak oni mwili z XXXXX, e to... co to za poziom i tak dalej. I oczywicie
wysza za m, podja studia z... yyy... dotyczce... poniewa znaa jzyk xxxxx chciaa
kontynuowa i w XXXXXX podja studia na Uniwersytecie xxxxxx, studia eee
dotyczce filologii xxxx. Ale ju koczc studia zostaa matk, ale znw jak zwykle
moja crcia przynosi dyplom ukoczenia z wynikiem bardzo dobrym studiw.
Prba odtworzenia kolejnoci wydarze z tej wypowiedzi: powrt do Warszawy,
kontynuacja studiw w Warszawie, oczywicie wysza za m chciaa kontynuowa i w
XXXX podja studia, ale ju koczc studia zostaa matk, jest niezwykle trudna. Ani nie
wiadomo gdzie kiedy crka studiowaa, ani kiedy wysza za m, ani dlaczego to oczywiste.
Biorc pod uwag, i wczeniej osoba opowiadajca nie miaa problemw z logicznoci i
chronologi wypowiedzi owo zgubienie odbiorcy komunikatu trzeba uzna za celowe.
Podsumowanie
Interpretacja wszystkich poszczeglnych elementw wyrniajcych si narracyjnie w
5
Nagromadzenie nazw wasnych i okrele mogoby doprowadzi do uatwienia identyfikacji osoby, z tego
powodu zastpiono je XXXX.
14
Fragment pochodzi z monologu matki odpowiadajcej na pytanie: Jak wychowywaa Pani swoj crk
Kasi? a jej crka odpowiadaa na pytanie: Jak bya Pani wychowywana?
15
16
of
language
communication?
(http://www.inter-
disciplinary.net/probing-the-boundaries/wpcontent/uploads/2014/04/kuncewiczspaper.pdf)
Autorzy artykuu (2014b). Process of upbringing analysis of parents and their adult
childrens narrations. Annals of Psychology, 4.
Markiewicz, H. (1984). Wymiary dziea literackiego. Krakw: Wydawnictwo Literackie.
Mckay M., Davis, M., Fanning, P. (2001). Sztuka skutecznego porozumiewania si. Gdask:
GWP.
Mullan, J. (2006). How Novels Work. New York: Oxford University Press.
Pachecki, M. (1982). Z zagadnie poetyki powieci realistycznej: dystans narracyjny
bohater zdarzenie. W: J. Boski, S. Jaworski, J. Sawiski (red.), Studia o
narracji. Z Dziejw Form Artystycznych w Literaturze Polskiej (s. 87-100).
Wrocaw: Wydawnictwo Ossolineum.
OkopieSawiska, A. (1987). Relacje osobowe w literackiej komunikacji. W: H.
Markiewicz (red.), Problemy teorii literatury. Seria 2. Prace z lat 1965-1974 (s.
27-41). Wrocaw: Wydawnictwo Ossolineum.
OkopieSawiska, A. (2010). Podmiot czynnoci twrczych. W: J. Sawiski (red.),
Sownik terminw literackich (s. 392). Wrocaw: Wydawnictwo Ossolineum.
Sawicki, S. (1987). Uwagi o analizie utworu literackiego. W: H. Markiewicz (red.), Problemy
teorii literatury. Seria 1. Prace z lat 1947-1964 (s. 366-384). Wrocaw:
Wydawnictwo Ossolineum.
Sawiski, J. (2010). Kompozycja ramowa. W: J. Sawiski (red.), Sownik terminw
literackich (s. 255). Wrocaw: Wydawnictwo Ossolineum.
Sawiski, J. (2010). Narrator. W: J. Sawiski (red.), Sownik terminw literackich (s. 333).
Wrocaw: Wydawnictwo Ossolineum.
Sawiski, J. (2010). Struktura dziea literackiego. W: J. Sawiski (red.), Sownik terminw
literackich (s. 527-528). Wrocaw: Wydawnictwo Ossolineum.
Schmid, W. (2010). Narratology an Introduction. Berlin New York: De Gruyter.
Stemplewska-akowicz, (2009). Wywiad. Obserwacja. W: Diagnoza psychologiczna.
Diagnoza jako kompetencja profesjonalna (62-88). Gdask: GWP.
17
Stemplewska, K., Krejtz, K. (red.) (2005). Wywiad psychologiczny. (cz. 1). Wywiad jako
postpowanie badawcze. Warszawa: Pracownia Testw Psychologicznych PTP.
Stemplewska, K., Krejtz, K. (2005a). Wywiad psychologiczny. (cz. 2). Wywiad jako spotkanie
z czowiekiem. Warszawa: Pracownia Testw Psychologicznych PTP.
Stemplewska, K., Krejtz, K. (2005b). Wywiad psychologiczny. (cz. 3). Wywiad w rnych
kontekstach praktycznych. Warszawa: Pracownia Testw Psychologicznych PTP.
Suchaska, A. (2007). Rozmowa i obserwacja w diagnozie psychologicznej. Warszawa:
Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
Sztander, W. (1999). Rozmowy, ktre pomagaj. Warszawa: PTP, Instytut Psychologii
Zdrowia.
Szustrowa, T. (1991). Analiza i interpretacja danych z wywiadu i obserwacji. W. T.
Szustrowa (red.), Swobodne techniki diagnostyczne. Wywiad i obserwacja (s. 95119). Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego
Weintraub, W. (1987). Wyznaczniki stylu realistycznego. W: H. Markiewicz (red.), Problemy
teorii literatury. Seria 1. Prace z lat 1947-1964 (s. 274-287). Wrocaw:
Wydawnictwo Ossolineum.
18