Professional Documents
Culture Documents
Wykłady 4-8
Wykłady 4-8
1. Potencja dyfuzyjny
Jeli po dwu stronach przegrody przepuszczalnej dla jonw wytworzy rnic ste, to na skutek dyfuzji bd one
przechodziy (dyfundoway) z przedziau o steniu wyszym do przedziau o steniu niszym.
Przepyw jonw pomidzy przedziaami mona zatrzyma. Pole elektryczne bdzie powodowao ruch jonw(migracj) w
stron przeciwn do kierunku ich ruchu zwizanego z dyfuzj(rnic ste).
W ten sposb moe doj do rwnowagi pomidzy strumieniem dyfuzyjnym i migracyjnym.
Cakowity strumie przez przegrod bdzie rwny zero i stenia jonw po obu przedziaach przestan si zmienia.
INa+IK+ICl = 0
W stanie spoczynku najlepiej przepuszczalne przez bon s jony potasu, gorzej chlorkowe, najgorzej za sodowe.
Rwnanie Goldmana-Hodgkina-Katza
W komrce poza K+ jest wiele innych jonw, ktre te mog wdrowa przez bon komrkow.
Rwnanie to obejmuje trzy rodzaje jonw: K, Na, Cl
Ponadto uwzgldniona jest ich przepuszczalno P opisujca zdolno przenikania przez bon komrkow.
W rwnaniu stenia jonw podano w nawiasach kwadratowych. Indeks z oznacza stenie jonw na zewntrz komrki,
indeks w oznacza stenie jonw wewntrz komrki.
Warto wkadu do wypadkowego potencjau istniejcego w komrce zaley od:
rnic ste poszczeglnych jonw po obydwu stronach bony komrkowej
od przepuszczalnoci bony komrkowej w stosunku do przenikajcych przez ni jonw
1. Przepuszczalno bony
Zmiany przepuszczalnoci bony dla poszczeglnych typw jonw s moliwe dziki obecnoci w bonie kanaw jonowych.
Otwieranie si lub zamykanie kanaw(selektywne) umoliwia komrce kontrol nad przepywem prdw poszczeglnych
jonw.
Rwnanie Goldmana
Generacja potencjau czynnociowego zaley gwnie od zmian w wartociach przepuszczalnoci P dla przenikajcych
jonw.
Przepuszczalno P[n-tego jonu] jest informacj o liczbie otwartych kanaw omawianego jonu.
W porwnaniu z wieloma innymi czsteczkami jony przenikaj bardzo sabo przez bon komrkow.
Niskie ===> wysokie przewodnictwo
Na, K, Cl, glukoza, glicerol, woda
2. Potencja czynnociowy komrek
Niektre z komrek prcz utrzymywania potencjau spoczynkowego s zdolne dodatkowo do szybkiej i krtkotrwaej zmiany
potencjau bonowego bdziemy je nazywali komrkami pobudliwymi.
Potencja czynnociowy powstaje, gdy potencja jej bony przekroczy graniczn warto nazywan progiem pobudzenia.
Wielko bodca pobudzajcego nie ma wpywu na jego przebieg.
Przykad potencjau czynnociowego
1 depolaryzacja (wzrost) 2 repolaryzacja (spadek) 3 hiperpolaryzacja (utrzymujcy si nisko)
Fazy:
1.gwatownego wzrostu potencjau bonowego(depolaryzacji)
2.nieco powolniejszego spadku potencjau bony (repolaryzacji)
3.Okresu, gdy potencja bony jest niszy od potencjau spoczynkowego(hiperpolaryzacji)
W fazie depolaryzacji wzrost potencjau bony jest zwizany z napywem do wntrza dodatnich jonw (w komrce nerwowej
s to Na+)
W czasie repolaryzacji ustaje dokomrkowy Na+, wzrasta natomiast odkomrkowy prd potasowy K+
Prd K+ pynie rwnie wwczas, gdy potencja bony osiga warto potencjau spoczynkowego powoduje to, e
komrka wchodzi w faz hiperpolaryzacji.
Dopiero gdy ustanie prd potasowy [K+] bony powraca do wartoci spoczynkowej,
Na chwilowe wartoci prdw pyncych przez bon komrkow maj wpyw dwa czynniki:
chwilowa przepuszczalno bony dla danego typu jonw
aktualna warto potencjau bonowego
Zachowanie si kanaw jonowych podczas generacji potencjau czynnociowego
Otwarcie w bonie specjalnych kanaw jonowych stwarza warunki do chwilowego przepywu stosunkowo duego
strumienia jonw Na+, K+, Cl-, co powoduje powstanie potencjau czynnociowego
WYKAD 5.
POTENCJA CZYNNOCIOWY
powstaje w komrce pobudliwej, gdy potencja jej bony przekroczy pewn graniczn warto prg pobudzenia
wielko bodca pobudzajcego nie ma wpywu na jego przebieg
selektywno
specjalny rodzaj kanaw potasowych jest stale otwarty i przepyw przez te kanay generuje potencja spoczynkowy
istniej kanay, ktre bior udzia tylko w wytwarzaniu potencjau czynnociowego. Podczas tego potencjau s one
zamknite.
ZACHOWANIE SI KANAW JONOWYCH PODCZAS GENERACJI POTENCJAU CZYNNOCIOWEGO
Otwarcie w bonie specjalnych kanaw jonowych stwarza warunki do chwilowego przepywu stosunkowo duego
strumienia jonw Na=, K+, Cl-, co powoduje powstanie potencjau czynnociowego.
AKTYWACJA I INAKTYWACJA KANAW
Cech charakterystyczn kanaw, biorcych udzia w generacji potencjau czynnociowego, jest zaprogramowana w ich
funkcjonowaniu:
mie t sam warto natenia, zatem czynnikiem decydujcym o szybkoci przemieszczania si adunkw wzdu bony
jest przewodnictwo rodowiska wewntrz aksonu. W aksonach niemielinowanych szybko ta jest tym wiksza, im grubszy
jest akson.
ROZCHODZENIE SI POTENCJAU CZYNNOCIOWEGO W AKSONIE MIELINOWANYM
Osonki mielinowe, formowane przez komrki Schwanna lub komrki skpowypustkowe, stanowi izolacj elektryczn
aksonu. Opr bony mielinowanej jest znacznie wikszy ni niemielinowanej, pojemno natomiast znacznie mniejsza, co
sprawia, e waciwoci transmisyjne aksonu mielinowanego s znacznie lepsze ni aksonu pozbawionego osonki. W osonce
mielinowej wystpuj przerwy przewenia Ranviera, w ktrych znajduje si bardzo dua ilo napiciowo zalenych
kanaw sodowych. Impuls nerwowy, podczas przechodzenia przez osonk, ulega zmniejszeniu. Jednak dochodzc do
kolejnych przewe Ranviera, ulega "regeneracji" przez wywoanie w tym miejscu potencjau czynnociowego. W warunkach
fizjologicznych odlego midzy kolejnymi przeweniami jest tak dobrana, aby kady potencja docierajcy do kolejnego
przewenia by potencjaem ponadprogowym.
Impuls ulega przesyowi jednokierunkowo na podobnej zasadzie jak w aksonie niemielinowanym. Prdko rozchodzenia
si impulsu jest proporcjonalna do promienia aksonu mielinowanego i u ssakw dochodzi do 120 m/s (432 km/h).
W aksonach niemielinowanych o rednicy do okoo 0,5 mikrometra szybko rozchodzenia si potencjau czynnociowego
jest wiksza ni w aksonach mielinowanych, powyej 0,5 mikrometra mielinowane przewodz szybciej.
(jednostka - simens)
Powstaje w atomie indukowany dipol elektryczny
Atomy nie zmieniaj swych pooe, deformacji ulegaj tylko ich powoki
POLARYZACJA ATOMOWA
Jeeli dielektryk zbudowany jest z czsteczek to w polu elektrycznym zdeformowane atomy, tworzce czsteczk, ulegaj
wzajemnemu przesuniciu. Pojawia si wwczas indukowany dipol czsteczkowy.
POLARYZACJA DEFORMACYJNA
Polaryzacja elektronowa i atomowa nosz nazw polaryzacji deformacyjnej, a dipole wytworzone w wyniku takiej
polaryzacji nazywane s dipolami sprystymi.
POLARYZACJA ORIENTACYJNA
Dipol trway (sztywny) czsteczka ma trwae waciwoci dipolowe bez pola zewntrznego (E=0)
POLARYZACJA JONOWA - Komrka znajduje si w staym polu elektrycznym
POLARYZACJA ORIENTACYJNA W ZMIENNYM POLU ELEKTRYCZNYM
W zmiennym polu elektrycznym dipole zmieniaj swj kierunek na przeciwny po czasie T/2
Dla duych czstotliwoci kt obrotu dipoli moe zmale do zera -> zanika polaryzacja orientacyjna -> maleje przenikalno
elektryczna r
STRATY DIELEKTRYCZNE
W dielektryku w zmiennym polu elektrycznym, podczas obracania si dipoli w takt zmian pola, dochodzi do tarcia i
wytwarzania ciepa.
WZGLDNA PRZENIKALNO DEILEKTRYCZNA r - STAA DIELEKTYRCZNA
Opisuje zdolno polaryzowania si materiau dielektryka.
W materiale biologicznym istniej wszystkie rodzaje dipoli i wystpuj te wszystkie mechanizmy polaryzacji.
POJEMNO ELEKTRYCZNA
A pojemno okadek
d odlego midzy okadkami
0- przenikalno elektryczna prni
r wzgldna przenikalno elektryczna
O WACIWOCIACH ELEKTRYCZNYCH TKANKI DECYDUJ WACIWOCI:
komrek
substancji midzykomrkowej
KOMRKA
cytoplazma zoony elektrolit, ktrego konduktywno zaley od stenia i ruchliwoci jonw.
Makroczsteczki (np. biaka) s trwaymi lub indukowanymi dipolami elektrycznymi
bona komrkowa izolator
WYKAD 6
Wpyw temperatury i wilgotnoci na organizm czowieka
Temperatura i ciepo
Ciepo ilo energii, jak ciao zyskuje lub oddaje, mierzy si je w jednostkach energii.
Temperatura- okrela stopie ogrzania ciaa, od temperatury zaley szybko reakcji chemicznych, wspczynnik dyfuzji,
lepko, potencjay elektrolityczne?
Pomiar temperatury, wykorzystujemy wywoan zmian temperatury zmiany celu fizycznych waciwoci;
-zmian liniowych rozmiarw (ciao cise)
-zmiana objtoci (ciecze i gazy)
-zmiana oporu elektrycznego (przewodniki, pprzewodniki)
Temperatura miar redniej energii kinetycznej
Ekr = 3/2 * kT
W gazie idealnym temperatura T (w stopniach Kelvina) jest zwizana ze redni energi ruchu postpowego czsteczek
gazu poprzez sta Boltzmanna (k).
*Skala temperatur Celsjusza i Fahrenheita
-konwekcja
-promieniowanie
Przewodzenie ciepa : Q = Sk () * t
S- powierzchnia,
t- czas przepywu,
k- wspczynnik przewodnoci cieplnej,
L- grubo przewodzcego materiau
T- rnica temperatury,
Warto przewodnoci cieplnej: stal > szko > powietrze / w tym kierunku maleje przewodno, powietrze sabo przewodzi
ciepo/
Konwekcja polega na przenoszenia ciepa wraz z substancj (orodki cieke i gazowe)
*grzejniki
*czajnik (mniejsza gsto u gry, a wiksza gsto niej)
= S ( Ts Tp)
- strumie ciepa oddawany do powietrza, - wspczynnik ostygania (zaley od gstoci powietrza)
Konwekcja wymuszona transport substancji nioscej ciepo pod wpywem wywieranego cinienia
Np. transport ciepa rurocigiem z elektrociepowni, transport ciepa przez pyn chodzcy.
Promieniowanie ciepa ciepo przenosi si z 1 do 2 ciaa bez przewodnictwa materii przez promieniowanie
elektromagnetyczne : np. ciepo soca na Ziemi, ogrzewanie ludzi wok ogniska.
E = kT4
E wypromieniowana energia, k- staa Boltzumana = 5,67*10^-8 (Wm^-2)K^-4, T- temp. K
*dugo emitowanych fal zaley od Temperatury
*ciao o T > 770K s rdem fal duszych ni wiato widzialne (podczerwie).
Promieniowanie elektromagnetyka
a)Promieniowanie termiczne
Widmo cige dla dowolnej temp. Ciao wysya rone dugoci fali przy okrelonym nateniu fali
Prawo Wiena dugo fal promieniowania o max nateniu m emitowanym przez ciao o temp. (T) . Temp. Ludzkiego
ciaa = 310 K
m = = 9,3 nm <- dugo fali maksymalnego natenia przez ludzkie ciao
Waciwoci promieniowania cieplnego: rozchodzi si po liniach prostych, podlega absorpcji i odbiciu, powierzchnie
wypolerowane i byszczce odbijaj promieniowanie.
Zwikszenie szybkoci ruchu powietrza (wiatr) powoduje wzrost utraty ciepa przez konwekcj oraz parowanie. Im nisza
temperatura, tym bardziej wiatr wpywa na odczuwaln temperatur (tym chodniej j odczuwamy).
W wodzie tracimy ciepo gwnie przez przewodnictwo i konwekcj. Promieniowanie cieplne nie opuszcza tkanek, bo jest
odbijane na granicy faz- naskrek/woda.
Produkcja ciepa jest efektem ubocznym przetwarzania energii wiza chemicznych na inne formy energii potrzebnej do
ycia. Zamianie jednej formy energii na inn towarzyszy rozpraszanie energii w postaci ciepa (II zasada termodynamiki). 3/4
energii dostarczonej organizmowi uwalnia si w postaci ciepa.
W organizmie 70kg czowieka- zapotrzebowanie 1800 kcal na dob
M = = okoo 86,9W - moc z jak produkowane jest ciepo.
Minimalna produkcja energii w spoczynku to okoo 1W/kg. Przy cikiej pracy produkcja ciepa wzrasta 10-krotnie.
Termoregulacja
To zesp czynnikw fizycznych i fizjologicznych pozwalajcych na utrzymanie staej temperatury ciaa- zabezpiecza przed
przegrzaniem i wyzibieniem.
Subiektywne odczucia zwizane z termoregulacj to wraenia ciepa i zimna.
Odczuwanie zimna towarzyszy zwikszonemu odpywowi ciepa z naszego ciaa (szybko przekazujemy energi)
*Zabezpieczenia przed przegrzaniem:
1. etap- przyjcie pozycji, w ktrej zwiksza si powierzchnia oddawania ciepa, rozszerzenie naczy krwiononych, szybka
praca serca, szybki, pytki oddech.
2 etap- wydzielanie potu
*Zabezpieczenia przed wyzibieniem:
1 etap- przyjcie postawy zmniejszajcej powierzchni utraty ciepa, zwenie naczy krwiononych
2 etap- wzmoenie przemiany materii, skurcze i drenie mini,.
Zwikszenie szybkoci ruchu powietrza (wiatr) powoduje wzrost utraty ciepa przez konwekcj oraz parowanie. Im nisza
temperatura, tym bardziej wiatr wpywa na odczuwaln temperatur (tym chodniej j odczuwamy).
W wodzie tracimy ciepo gwnie przez przewodnictwo i konwekcj. Promieniowanie cieplne nie opuszcza tkanek, bo jest
odbijane na granicy faz- naskrek/woda.
Termoregulacja
To zesp czynnikw fizycznych i fizjologicznych pozwalajcych na utrzymanie staej temperatury ciaa- zabezpiecza przed
przegrzaniem i wyzibieniem.
Subiektywne odczucia zwizane z termoregulacj to wraenia ciepa i zimna.
Odczuwanie zimna towarzyszy zwikszonemu odpywowi ciepa z naszego ciaa (szybko przekazujemy energi)
Jdro termiczne i powoka termiczna:
WYKAD 7.
EFEKTY MECHANICZNE
1. efekty wynikajce z prawa Boylea i Mariottea
pV = const=nRT
c = p
w danej objtoci cieczy, przy staej temperaturze liczba moli gazu rozpuszczonego jest proporcjonalna do jego
cinienia parcjalnego nad ciecz
zaburzenia krenia cz rozpuszczonego gazu wydziela si z roztworu w formie pcherzykw czopujc mae
naczynia krwionone
3. efekty wynikajce ze zmiany temperatury wrzenia
EFEKTY CHEMICZNE
zmiana cinienia -> zmiana powinowactwa tlenu do hemoglobiny-> zmiana zawartoci tlenu we krwi
NIEDOTLENIENIE
Rodzaj i rozlego objaww zaley od:
wysokoci
aktywnoci fizycznej
aklimatyzacji
Natychmiast
Tygodnie
Dni-tygodnie
Tygodnie
Tygodnie
miesice
Tygodnie
Miesice
tygodnie
miesice
Dni
Tygodnie
o
uszkodzenie orodkowego ukadu nerwowego
konwulsje
o
krwotok do ucha wewntrznego
o
uszkodzenia oka
zatrucie azotem
o
wzrost cinienia powoduje zwikszenie nasycenia
azotem tkanki nerwowej prowadzc do powstania:
o
o
o
o
o
o
euforii
zaniku poczucia czasu
obnienia zdolnoci umysowych i fizycznych
zatrucie CO2
ble gowy
trudnoci oddechowe
oglne zmczenie
zawroty gowy
nudnoci
zaburzenia psychiczne
DEKOMPRESJA
- zbyt szybki powrt na powierzchni powoduje, wynikajce z dekompresji, uwalnianie gazw z pynw ustrojowych
- wystpuj zaburzenia zwane chorob dekompresyjn lub kesonow
posta przewleka
o
dysbaryczna martwica koci spowodowana zablokowaniem odywiajcych koci naczy
LECZNICZE ZASTOSOWANIE HIPERBARII:
warto przyspieszenia
czas trwania
kierunek i zwrot
W medycynie i fizjologii przyjto okrelanie warto przyspieszenia w odniesieniu do przyspieszenia ziemskiego g: a= ng
g=9,81 m/s2
KIERUNKI I ZWROTY PRZYSPIESZE:
+ Gz od gowy do stp
- Gz od stp do gowy
+ Gx od mostka do plecw
- Gx od plecw do mostka
+ Gy od prawej do lewej
- Gy od lewej do prawej
PRZYSPIESZENIA PODUNE
+Gz
- pozorne zwikszenie masy ciaa
- ju przy 2,5 kg wystpuj trudnoci w poruszaniu koczynami
- przesunicie narzdw wewntrznych w d
- najwiksze zmiany wystpuj w ukadzie krenia
- utrata widzenia obwodowego -> 3,5 4 g
- utrata widzenia centralnego -> 4,5 5,5 g
- Gz
- bardziej szkodliwe ni +
- przy 2-3g pojawia si bl gowy i zaburzenia oddychania
- znaczne zmiany rytmu serca i w ukadzie nerwowym
- przy przyspieszeniach udarowych powstaj wylewy krwi do tkanki mzgowej
STAN NIEWAKOCI
Powoduje:
WYKAD 8.
dwiki syszalne 20Hz 20kHz
metoda piezoelektryczna
nazywamy zjawisko powstawania indukcji elektrycznej w ciele staym pod wpywem napre. Zjawisko to powstaje tylko
w pewnych ciaach staych, majcych uporzdkowan budow atomw i wykazujcych waciw budow tej symetrii
Odwrotnym zjawiskiem piezoelektrycznym nazywamy zjawisko powstawania odksztace krysztau pod wpywem pola
elektrycznego.
metoda magnetostrykcyjna
ZASTOSOWANIA ULTRADWIKW:
nawigacja
badania oceanograficzne
rybowstwo
armia
badania defektoskopowe
o
powyej 0,5 MHz (dugo fali powinna by mniejsza
od wykrywanych niejednorodnoci)
o
o
badanie nieniszczce
np. badania szyn kolejowych z V do 70 km/h
oczyszczanie powierzchni
mieszanie
emulgowanie
odgazowywanie
krystalizacja
WYKORZYSTANIE ULTRADWIKW
dziaanie bierne
- promieniowanie o maej dugoci fali i niewielkim nateniu, ktre nie wpywa na waciwoci orodka
wykorzystanie diagnostyczne
o
badania struktur ruchomych np. pomiar szybkoci przepywu krwi, rejestracja skurczw serca
o
ultrasonografia
EFEKT DOPPLERA
Zjawisko to wystpuje, gdy rdo fali i odbiornik przemieszczaj si wzgldem siebie. Polega na zmianie czstotliwoci
odbieranej w stosunku do nadawanej.
ultrasonografy diagnostyczne pracuj na czstotliwociach 1-15 MHz co pozwala otrzyma rozdzielczo ok. 0,1 mm
ODDZIAYWANIE ULTRADWIKW Z TKANKAMI
fala ultradwikowa rozchodzca si w tkankach ulega odbiciu, zaamaniu, rozproszeniu i absorpcji. Ilociowy udzia
tych zjawisk zaley od
o
rodzaju tkanki
o
czstotliwoci ultradwikw
o
o
rozpad czsteczek
ZMIANY OGLNE (wtrne)
W dziaaniu leczniczym ultradwikw wykorzystujemy:
przyspieszenie regeneracji
mae i rednie natenia powoduj krenie cytoplazmy, zwikszenie przepuszczalnoci bony komrkowej, tworzenie
wakuoli
due natenia prowadz do deformacji jder, przerwania bony komrkowej, fragmentacji komrek
2.Na transport przez bony:
zmiana gruboci warstwy dyfuzyjnej oraz zwikszenie gradientu stenia granicy orodkw wpywaj na zachowanie
si
komrki
zmienia si aktywno lokomocyjna niektrych komrek
3. Na skr
przy maych nateniach do 0,5 W/cm2 nie stwierdzono adnego negatywnego wpywu na naskrek
wiksze natenie moe powodowa nieznaczny stan zapalny z odczynem wydzielniczym, dochodzi do zmian pH w
skrze
4. Na tkank czn:
w koci w okresie wzrostu ju przy nateniu wynoszcym 3,6 W/cm 2 pojawia si pogrubienie okostnej, a nastpnie
w zmienionych miejscach dochodzi do zamania
pobudzenie osteogenezy
zespoy blowe
krgosupa
neuralgie
chorobie
zwyrodnieniowej
ble poamputacyjne
szczkocisk
blizny
PRZECIWWSKAZANIA: nowotwory, cia, czynna grulica, ostre procesy zapalne, implanty, niezakoczony wzrost koci
WYKAD 9
Rozwj technik uzyskiwania obrazw wewntrz ciaa
techniki rentgenowskie
scyntygrafia
ultrasonografia
jednofotonowa emisyjna tomografia komputerowa SPECT (single-photon emission computed tomography)
emisyjna tomografia pozytonowa PET (positron emission tomography)
tomografia jdrowego rezonansu magnetycznego NMR (nuclear magnetic resonance), zwana te MRI (magnetic
resonance imaging)
Dowiadczenie Oersteda
Ustawiona pod przewodnikiem elektrycznym iga magnetyczna zmienia swoje pooenie po zasileniu przewodnika prdem
elektrycznym co pokazuje, i wok przewodnika wytwarza si pole magnetyczne.
Jdro atomowe ma mas, wykonuje ono ruch obrotowy, tzn. e posiada moment pdu K (mvr) zwany spinem.
Kade jdro atomowe scharakteryzowane jest przez dwie wielkoci
spin jdrowy K
moment magnetyczny jdra
-jdrowy wspczynnik giromagnetyczny, charakteryzuje waciwoci magnetyczne jdra
I- liczba spinowa
=h/2
Dla rnych jder liczba spinowa moe przyjmowa wartoci 0,1/2, 1, 3/2.....
Magnetyczny rezonans jdrowy mona obserwowa dla jder, ktrych I=/=0
Jdro wodoru 1H ma I=1/2
Jeeli na ciao posiadajce moment pdu dziaa para si, to takie ciao wykonuje ruch precesyjny.
Bo=o,5T, T=25C
Na /Nr=999995/100003=0,999992
W prbce zawierajcej niemal 2 miliony jder atomowych 1000003 dipoli ma zwrot rwnolegy z B a 999995 jest
skierowane antyrwnolegle.
Nadwyyka wektorw o zwrocie rwnolegym wynosi tylko 8 dipoli.
Ta niewielka nadwyka daje 1017 jder/g tkanki i z niej wynika wypadkowy wektor namagnesowania M.